مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ اسفند ۱۲۸۵ نشست ۴۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ اسفند ۱۲۸۵ نشست ۴۷
مذاکرات دارالشورای ملی روز پنجشنبه ۱۵ شهر محرم الحرام ۱۳۲۵
آقا میرزا طاهر – خلاصه مذاکرات روز سه شنبه ۱۳ را قرائت کردند.
وثوق الدوله – دیروز کمیسیون مالیه منعقد شد وزیر مالیه ما هم بودند در باب چهار کرور استقراض دولت از بانک ملی فعلا دو کرور آنرا لازم دارند و دو کرور دیگر را بعد از ۴ ماه و صورت مصرف این دو کرور از این قرار است یکفقره دویست و پنجاه هزار تومان بقشون داده شود که پنجاه هزار تومان بقزاقخانه بدهند چهارده هزار تومان توپخانه و باقی با افراد قشون و فقره دیگر صد هزار تومان باجزاء وزارت خارجه داده شود و سیصد و پنجاه هزار تومان حواله طومانیانس از باب طلبی که از دولت دارد و صد هزار تومان بارباب حقوق رکابی و صد هزار تومان از بابت مخارج درباری یعنی طلبیکه بیوتات دارند و اینصورت را وزیر مالیه اظهار داشتند و در هر یک از اینها اجزا کمیسیون رأی داده‌اند باینطور در باب قشون این دویست و پنجاه هزار تومان بافراد قشون و صاحبمنصبان جزء برسد نه بصاحب منصبان بزرگ وامراء تومان و مصارف قورخانه و غیره داده شود و از بابت حقوق اجزای وزارت خارجه صد هزار تومان بهر یک از مأمورین خارجه که قوه ندارند داده شود و در خصوص طلب طومانیانس هم که مطالبه مینماید باید داده شود بشرط آنکه حوالجات دولتی را که باو داده اند بمجلس ارائه بدهند و از بابت ارباب حقوق رکابی صورت اشخاصیکه میگیرند بمجلس بدهند و در باب بیوتات رای داده نشد تا وقتی که صورت آن را بمجلس بدهند و حال در مجلس هم مذاکره شود هر کس هر رأیی دارد بگوید.
آقا میرزا محمود – پریروز قرار بود وزیر مالیه صورت جزء را بدهند تا درست واضح شود.
وثوق الدوله – چرا داده اند.
صدیق حضرت – در باب صد هزار تومان ارباب حقوق گفته شد بفهرستهای جزء بدهند باید اعلان کنید که این پول بفقرا برسد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – در مجلس قرار نشد مذاکره شده امروز هر کس هر چه رأی دارد بدهد.
وثوق الدوله – این راپورت کمیسیون است حال هر کس رأیی دارد بدهند.
میرزا محمود – جناب مشارالملک فرمودند این صورت را تخمینا داده اند.
مشارالملک – بنده عرض کردم که صورت بعضی از آنها تضمینا داده شده حالا هم عرض میکنم.
وثوق الدوله – صورت بعضی از بیوتات را تخمینا داده اند که قریب بتحقیق است.
خیاط باشی- از بابت سال گذشته است که میخواهند بدهند یا مال هذه السنه.
وثوق الدوله – باز خوب است صورت خوانده شود و یکی یکی رأی گرفته شوددر باب دویست و پنجاه هزار تومان قشون که سابقا صد هزار تومان آن داده شده و باقی را بموجب جزء که خوانده شد مجلس تصویب میکند یا خیر.
آقا میرزا ابوالحسن خان – دادن مواجب قشون لازم است بجهت اینکه قشون شوکت و قوت دولت است ولی باید چنانچه در کمیسیون گفته شد طوری بدهند که مجلس مطمئن شود که باحاد و افراد قشون و صاحب منصبان جزء نرسد نه اینکه به صاحبمنصبان کل و امراء تومان داده شود والله ملت نمیتواند بگوید نمیدهم بجهت اینکه قشون عزیز ملت و اولاد پادشاه است.
وثوق الدوله – گفته شد که به آحاد و افراد که استحقاق دارند داده شود.
دکتر ولی الله خان – اگر مجلس بخواهد یک ترتیبی بدهد ومنظم بکند که بواسطه آن ترتیب یک پول حیف ومیل نشود غیر ممکن است ولی حتی المقدور مجلس از جانب خودش یک نفری که اطمینان دارد معین نماید که باستحضار او این پول داده شود باشخاصیکه اسامی آنها در دفتر ثبت است و بیش از این نمیتواند مراقبت نماید چرا که فوج در سایر جاها هزار نفر زیادتر است ولی اینجا هشتصد نفری و دویست نفری هم هست پس طوری نباشد که شخص خارجی را لباس سربازی پوشانده پول بگیرند و بیش از این ممکن نیست مراقبت شود یک مقداری هم باید مسامحه نمود.
شیخ ابراهیم – سوارهای خمسه پنج ماه است در اینجا هستند وابدا چیزی بآنها داده نشده لحاف و اسباب فروخته گذران کرده اند.
حاجی شیخ حسین – ممکن است اعلان بشود هر کدام حقوقشان نرسیده اطلاع بدهند.
آقا میرزا محمود خوانساری- وزیرلشکر اطمینان بدهند خودشان اقدام نمایند.
دکتر ولی الله خان – فکر کنید پول باید داده شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – ما حاضر هستیم آنها ما را مطمئن نمایند که آن پول باحاد افراد قشون رسید چه طور اطمینان بما میدهند.
دکتر ولی الله خان – چه طور اطمینان حاصل میکنند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – راه دارد ما این راه را میخواهیم مجلس تصویب میکند این پول داده شود در صورت اطمینان .
حسام الاسلام – وزیر لشکر اطمینان بدهد اگر نرسید حق مطالبه داشته باشند.
آقا میرزا فضلعلی – من ملتزم میشودم که عده کسر نفراتی سه فوج آذربایجان را معین بکنم.
آقا میرزا محمد – وزیر لشکر مسئول مجلس است او باید اطمینان بدهد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – تکلیف وکلای ملت این نیست که بجزئیات برسند ولی باید در امورات کلی نظارت داشته باشیم به اینطور که امروز پول میدهند دو نفر مراقبت داشته باشد که این پول قشون رسید یا نه اگر نرسید اخطار نمایند صورت اطمینان پس از تصویب مجلس رقعه مینویسد بوزیر لشکر که بچه طور اطمینان میدهد.
حاجی سید نصرالله – این یک احتمالی است بذهن شما میآید و یک طریقه است سایرین چه میگویند.
آقا میرزا فضلعلی – از مجلس و نفر برود چه طور میشود یا چند نفر از خارج پیدا میکنم که نفرات را بشناسند.
آقا میرزا ابوالحسن –این میشود ما باید باشخاصیکه خدمت ما را میکنند مطمئن باشیم.
حاجی سید نصرالله – این چه قیدی است تغییر وضع پیدا شده یا نشده پس اطمینان امروزه داده شود.
دکتر ولی الله خان – اگر چنانچه ملت با ثروت بود تمام مخارجی که گفته بودند ملت باید مشت مشت بدهند حالا وقت دقیقی است این پول با فروش زینت آلات جمع شده اگر همه جمع شود برخلاف و ضد تمام قوانین دنیا هم باشد باید اطمینان حاصل کنیم و من نگفتم وکیل برود آنجا باشد.
آقا سید مهدی- کاری نمایید آب را از سرچشمه ببندید تا وقتیکه مناسب با پول فروخته میشود اطمینان ممکن نیست.
خیاط باشی- این وجه را بدهید و از طرف مجلس هم مفتش بگذارید .
دکتر ولی الله خان – اینکه گفتند وزیر لشکر را بخواهید درست است ولی دو عیب دارد یکی عسرت پول که اخطار شد یکی مداخله مادر ادارات دولتی وقتی است که ما قانون مجازات داشته بشایم و البته آنوقت نظارت جزئی نخواهیم داشت اما امروزه بواسطه این دو جهت نظارت در جزئیات داشته باشیم خارج از قوانین هم باشد ضرر ندارد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – کار را جای خوبی رسانیدند اول باید مجازات مخالفت کننده را معین کنید حق نظارت در جزئیات را ندارید این اوقات را صرف اساس کار کنید در هر کار جزئی محتاج باین دقت باشید آنوقت تسلسل لازم میآید و باید در هر اداره جزئی هم یکنفر آدم بگذارید.
حاجی سید نصرالله – پس چه باید کرد.
مخبرالملک – غرض از داشتن وزیر مسئول چه چیز است؟
حاجی سید نصرالله – غرض اینکه او را بکار وادار نمایید کشف خیانتی شد بمجازات برسد.
آقا میرزا فضلعلی آقا – وزیر لشکر مسئول است همان روز که پول میدهد اگر فردای آنروز معین کردید فلان سرباز نبوده پول را میدهند.
حاج محمد اسمعیل آقا – اصل اساس را درست نمایید امروز وقت این جزئیات نیست در واقع شما هم نمیتوانید کاملا بدانید که خیانت نشده شنیده ام بعضی از صاحب منصبها سرباز را مرخص کردهاند حقوق آنها را خودشان میبرند پس این نظارت ما بیجا است اصل اساس را باید درست کرد.
آقا مشهدی باقر- پریروز که محتشم السلطنه لایحه آوردند حضرات جواب دادند باید وزیری بیاید که مسئول است آیا ببینیم وزیر لشکر داریم یا نه آن وزیر مسئول را بخواهید صورت را بدهید . از کجا معلوم میشود اطمینان حاصل کرد . آیا آن شخص میگوید من وزیر مسئول هستم بچه اطمینان باید مفتش باشد.
مشهدی باقر- مفتش داشته باشید ولی باید مسئولیت هم باشد.
دکتر ولی الله خان – این حرف شما یک مقداری صحیح است و آن وقتی است که بتمام ادارات دستورالعمل داده باشیم هنوز دستورالعمل نوشته نشده آن مسئولیت را چه چیز میدانید؟
اسدالله میرزا – پس مسئولیت را برداشتید .
دکتر ولی الله خان – مقصود از معرفی وزرا فقط تعیین آنها بود شما چطور میتوانید بگویید وزیر مسئول است بدون اینکه تکلیفی بدست او داده باشید.
مشهدی باقر- مقصود این است باید بهمدستی دولت کار کرد از اول بخواهیم مغایرت بکنیم نمیشود.
آقا سید حسن تقی زاده – این چند روزه جمع بشویم و هر چه بگوییم دو کلمه خواهد شد یا یک قانون بنویسید یا نظارت باید باشد.
آقا سید عبدالله – زیاده از این خوب نیست آنچه که آقای تقی زاده گفتند صحیح است آنچه که زحمت کشیدید برای این است که حقوق بصاحبانش برسد ولی باینطور که میخواهید ممکن نیست اولا بی اساس کارتان پیش نمیرود ثانیا اسباب خیال آنها میشود و میگویند میخواهند باین بهانه بانک را تعطیل نمایند.
دکتر ولی الله خان – امروزه عدل صرف نمیشود در این ضیق وقت تفتیش لازم است.
آقا سید عبدالله – آن قانون دارد در کمیسیون بنویسید این دفعه بیش از این سخت گیری نکنید که بگویند باین بهانه میخواهند پول ندهند صاحبان حقوق خیلی بی پول و معطل هستند عجالتا بقدر امکان تفتیش کنید مالایدرک کله لایترک کله این دفعه این پول را بجهت رفع تهمت بدهید.
ثقه الملک – از لشکر نویس هر فوج صورت یا بمهر بخواهند که از حقوق هر فوج چه قدر باقی است و سند مجلس باشد آنوقت هر فوج آمد تشکی کرد آن لکشر نویس مسئول باشد و بمجازات برسد.
حاجی شیخ علی – اطمینان لازم است آن فوج یک وقت آمد تشکی کرد باید خائن بمجازات برسد.
حاجی سید اسمعیل – باید جعل مجازات بشود امروز آن قانون نیست.
رئیس- مطلب دو تا است یکی اینکه آیا بقشون باید پول داد یا نه (جمعی گفتند باید داد) پس دادن پول بقشون مسلم شد یکی دیگر بچه شکل باید اطمینان حاصل کرد گمانم این است همانطور که آقا فرمودند نوعی از اطمینان باید خودمان تحصیل کنیم و نوعی اطمینان هم از آنها باید حاصل کرد و این را نباید منکری باشد.
آقا سید عبدالله – همه چیز را نباید گفت فعلا فی الجمله اطمینان کافی است.
وکیل الرعایا- از ابتدا تا حال جمیع مقصودمان این است که پول بلشکری زودتر برسد ولی طوری باشد که عوض دویست نفر حقوق هزار نفر را نگیرند آنوقت برای این هشتصد نفر راهی درست نمایند و یکی دیگر اینکه پنجاه هزار تومان قزاقخانه را سهل تر میشود رسیدگی کرد باید بدانیم که بچه ترتیب بقزاقها داده میشود و چقدر قزاق داریم.
رئیس- اداره قزاقخانه وجهی دارد معین باید داده شود و نمیشود تأخیر انداخت و آنها هیچ صبر نمیکند در سر موعد قسطشان بسختی مطالبه مینمایند.
آقا سید حسن تقی زاده – ترتیب تحصیل اطمینان مذاکره نشد.
رئیس- در باب تحصیل اطمینان هر کس یک طور خیال میکند دراین مجلس نمیشود باید فکری کرد.
آقا سید عبدالله – باید کمیسیون تحقیق تشکیل بدهید وزارت لشکر را هم بخواهید و تحصیل اطمینانرا از او بخواهید.
عون الدوله – رأی همه بر این شد پول داده شود و ترتیب دادیم این شد که اطمینان حاصل شود امروز وزیر لشکر را میخواهید صورت بدهد وقتی که صورت را گرفتید با ایشان قرار بگذارید هر زمان معین شد که بی موقع داده اند باید مجازات کرده آن به مجازات برسد یا خودشان از عهده برایند و فعلا بخواهید اطمینان کلی حاصل نمایید ممکن نیست.
حاجی محمد اسمعیل آقا – اول معزولی ثانیا رد کردن آن پول بالمضاعف .
اسدالله میرزا – بعقیده من وزیر لشکر آمد مسئولیت را قبول کرد دیگر تمام است و محل حرف نیست.
حاجی محمداسمعیل – در خود وزیر لشکر حرف است که آیا وزیر لشکر مسئول است یا وزیر جنگ.
اسدالله میرزا – بودجه قشون با او است مسئول اوست.
حاجی محمد اسمعیل – این حرف مناقض با حرف سابق خودتان است وزیر جنگ مسئول است وزیر لشکر نداریم.
اسدالله میرزا – بچه قانون میگویید وزیر لشکر نداریم همه جا در انگلیس وزیر لشکر مسئول است.
آقا میرزا ابوالحسن خان – میخواهید وزیر لشکر را مسئول بدانید خود دانید اما وزیر لشکر لازم نیست نظامی باشد شخصی است که بودجه لشکر با اوست و شخص سپهسالار فقط فرمانده کل است و ترتیب قشون را میدهد.
آقا سید حسن تقی زاده- اسم وزیر لشگر را ببرد مخالف با قانون و کنستیتوسیون رفتار کرده‌اید یکی از دو نفر را باید اسم ببرید و ما یکی از این دو تا را خواستم مسئول باشد.
اسدالله میرزا- حالا هم نقض قانون نشده آن وزیر لشگر را مسئول مجلس قرار دادند.
حسام الاسلام- وزیر جنگ کسی است که تمام لشگر در اطاعت او هستند.
صدیق حضرت- پس وزیر لشگر هم همین طور است نمی‌گذارید کاری پیش برود در سر یک کلمه این همه مباحثه می‌کنید.
حاحی شیخ علی- هر کس این پول را می‌گیرد ما او رامسئول می دانیم.
مخبرالملک- از مطلب دور افتادید باید پول داد هر کس مسئول است او پول بگیرد.
حاجی محمد اسمعیل- به موجب قانون هشت وزیر داشتیم آن هم بهم خورد.
مخبرالملک- هر کس آن روز آمد مسئول شد او وزیر مسئول است.
آقا سید حسن تقی زاده- این همان است که آنروز ما قبول نکردیم وگفتند شما کار به سایر وزراء نداشته باشید ما گفتیم غیر از هشت وزیر نباید باشد حال وزیر لشگر داریم که هیچ وزیر جنگ کدام است این نمیشود، یک کدام باید باشد.
رئیس- این نزاع لفظی است همه جا یکطور نیست در فرانسه کسی که رئیس قشون است متصدی حساب هم هست اما در آلمان این طور نیست چرا یک جا را می‌گیرید و باقی را می‌گذارید. آن کسی که متصدی حساب است مسئول پارلمان است ولی پارلمان باید با واسطه توضیحات بخواهد.
حاجی محمد اسمعیل- ما هم می گوئیم با فرمانده کاری نداریم مجلس با کسی طرف است که حساب با اوست اسم وزیر برداشته شود ما چه حرف داریم سپهسالار بگویند. دیگر وزیری نباشد.
وثوق الدوله- این تمام است در فقره دوم از بابت صد هزار تومان که به اجزاء وزارتخارجه بایدداده شود بودجه سفراء خارجه بیش از این است دویست هزار تومان کسری است عجالتاً به صد هزار تومان قانع شده‌اند. حاجی محمد اسمعیل- حق دارند لازم است وزیر امور خارجه هر چه بنویسد قبول داریم خودش و اعمال و افعالش تمام صحیح است.
حاجی شیخ علی- همانطور به شرط اطمینان.
وثوق الدوله- فقره سیم در باب سیصد و پنجاه هزار تومان طلب طومانیانس که حواله داده‌اند.
حاجی محمد اسمعیل آقا- چون او را خرج کردهاند همانطور که قرار داده‌اید صورت جزء او را بدهند البته باید داده شود.
حاجی سید نصرالله- غیر از دیدن صورت جزء دیگر هیچ علاجی نیست.
آقا میرزا ابوالحسن خان- یک فایده دیگر هم دارد هر چه زودتر بدهند تنزیل او منفعت ملت است.
وثوق الدوله- فقره چهارم در باب صد هزار تومان که به اسم حقوق رکابی همه می دانند مال امساله مانده؟؟؟؟؟؟؟
حاجی شیخ علی- باید صورت در باب حقوق را به جزء بدهند.
حاجی محمد اسمعیل- در این باب صورت شده در کمیسیون ولی نمیشود تبعیض کرد به جهت اینکه هستند اشخاصی که پانصد تومان بگیرند حالشان پریشان تر از ده تومان بگیر است همانطور تومان شماری بگیرند منتهی احتمال می‌رود چند نفری مشمول باشند و اینهم ممکن نیست دقت خود او را باید در بودجه ملاحظه کنید بدون جهت مواجب می‌برد بزنند.
حاجی سید نصرالله- اطمیمنان و صورت جزء بدهند دیگر حرفی نداریم.
وثوق الدوله- فقره پنجم صدهزار تومان مخارج درباری از بابت بیوتات باید دقت شود وزیر مالیه می‌گفتند مبلغ کلی از حساب‌های آنها باقی است شایداین وجهی را که میدهند ربع طلبشان در کمیسیون قبول نکردند و گفتند صورت حساب و مفاصا را بیاورند آنوقت داده شود.
حاجی شیخعلی- در هر حال رأی کمیسیون صحیح نیست.
آقا سید حسن تقی زاده- در باب حوق رکابی دو ملاحظه باید بشود یکی اینکه به ولایت هم داده شود و یکی دیگر اینکه از پنجاه تومان بالاتر را ندهند این ملاحظه را بکنید و آنوقت تمام وجه را به غیر مستحق میدهند.
آقا میرزا فضلعلی- دیروز در کمیسیون شرط شد وزیر مالیه آن قسط‌های باقی مانده را صورت بگیرند به همان نسبت که اینجا داده شود به سیایر ولایات هم بدهند.
حاجی سید نصرالله- اینکه گفتند ارباب حقوق کلی باشد باز در معذور خواهیم افتاد.
آقا میرزا فضعلعلی- این حقوق از صندوق است یا غیر صندوق اگر از صندوق است دیگر جای این حرف‌ها نیست آن هائی که کلی دارند از تیولات و جاهای دیگر گرفته‌اند.
آقا سید حسن تقی زاده- به اینطور کارهای عمومی و قانون عمومی اعتقاد شخصی ملاک نیست باید قانون گذاشت.
حاجی محمد اسمعیل- پس باید حقوقات را از حالا بهم بزنند.
آقا سید حسن تقی زاده- نه مستعفین را بدهند.
آقا سید محمود خوانساری- تومان شماری بدهند به ضعفا ظلم خواهد شد آنکه سه هزار تومان دارد سیصد تومان می‌برد آنکه ده تومان دارد یک تومان.
آقا میرزا ابوالحسن خان- مسئله هست به نظر صحیح میآید می گویند ممکن است یکی از بابت فهرست و قبض سه قسط یا دو قسط گرفته باشد یکی هیچ نگرفته بنای تومان شماری شد آنکه دو قسط سه قسط گرفته تومانی یک قران می‌برد بعضی‌ها هم که هیچ نگرفته‌اند تومان یک قران میبرند در این صورت مساوات بعمل نخواهد آمد.
رئیس- هر کس قبض یا فهرست در دست دارد آنچه که گرفته در پشت فهرست و قبض نوشته‌اند و آنکس هم که نگرفته معلوم است در این صورت ممکن است قراری بدهند بطور اعتدال داده شود؟؟؟؟؟؟؟؟؟ یک قسط آخر پارساله را بدهند بعد قسط امساله را بدهند به همین ترتیب داده پیش بیایند.
وثوق الدوله- این ترتیب که جناب آقای میرزا فضلعلی گفتند بهتر است معلوم هر کس بی دست و پا بوده نتوانسته تمام حقوق پارساله خود را بگیرد پس قرار بدهید یک قسط آخر پارسال بدهند زیاد آمد قسط اول مذه السنه را بدهند به همین ترتیب پیش بیایند.
رئیس- در باب صد هزار تومان مخارج درباری باید مذاکره شود.
زرگرباشی - باید صورت را خواست رأی داد.
وثوق الدوله- بیوتات هر کدام بودجه سالیانه شان زیاد و طلبشان هم زیاد این مبلغ که برآورده شده شاید ربع یا خمس برسد با وجود این باید تصویب بشود یا نه.
محقق الدوله – ادارات دولتی را نمیشود تعطیل کرد از سال نو خرج را باید تعدیل نمود.
عون الدوله- این تصدیق را از شما میخواهیم و شما بهتر می دانید.
وثوق الدوله- من گفتم به وزیر مالیه که هر کدام ادعای طلب میکنند سند خرج را ابراز دارند طلب معین شده داده شود ایشان متعذر شدند که آنوقت طول می‌کشد و طلب آنها زیاد است. حالا ضرر ندارد این مبلغ داده شود.
صدیق حضرت- آیا صحیح است از برای صد هزار تومان سخت گیری شود برای درباری که چنین مجلسی به ما داده است.
آقا سید حسن تقی زاده- این پول را به شاه مرحوم که نمی‌دهیم رسیدگی شود حسابشان صحیح است بدهیم نیست ندهیم.
صدیق حضرت- می‌روند طور دیگر جلوه میدهند.
مخبرالملک- محاسبات درباری رسیدگی آن هیچ ربطی به مجلس ندارد. از سال آتیه هم همینطور است.
عون الدوله- چون زیاده از اینها ادعای طلب دارند این پول را که میدهند یقیناً به این مقدار طلب کار هستند پس بعد که میخواهید پول بدهید سخت گیری نمائید.
رئیس – هر کس حرفی دارد بگوید.
صدیق حضرت- قرعه کشیده شود.
آقا سید حسن تقی زاده- یک حرفی باقی است چون این مخارج را صورت دادند قریب نهصد هزار تومان است این مقتضی نمیشود تصویب کردن چهار کرور را زیادی آن چه میشود.
رئیس- می‌ماند به تصویب مجلس.
آقا سید حسن تقی زاده- در استقراض یا مخارج
رئیس- استقراض عیب ندارد قرض‌ها بیش از اینها داریم.
آقا سید حسن تقی زاده- استقراض نامه را قبول نداریم.
رئیس- او بماند بعد از مذاکره شدن چهار کرور که فرض می‌کنیم آنچه مخارج لازمه است و به تصویب مجلس برسد داده میشود اگر مجلس تصویب نکرد؟؟؟؟؟؟؟؟؟
وثوق الدوله- رأی این است دولت چهار کرور قرض میکند نهصد هزار تومان خرج لازم دارد داده شود و دو کرور و یکصد هزار تومان باقی می‌ماند مصارف لازم دارد مجلس تصویب کرد بدهند واِلا به قرض بدهند.
سیدالحکما- حالا که محتاج الیه دولت همین نهصد هزار تومان است چرا علاوه قرض میکند تنزیل بدهد؟
رئیس- دولت مقروض است لازم دارد ولی حالا نمی‌توانیم به عجله به حساب‌ها رسیدگی نمائیم اگر مخارج دو کرور و یکصد هزار تومان را به ما نمایانند به تصویب مجلس می‌دهیم واِلا به قرض‌های سنگین تر می‌دهم.
آقا سید حسن تقی زاده- این رأی زیادی است به جهت اینکه برای شرایط هر یک رأی دیگر لازم است.
رئیس- به جهت استقراض چهار کرور از بانک ملی همانطور که جناب وثوق الدوله گفتند تا موعدی که باقی را بدهند رأی گرفتن ضرر ندارد.
آقا سید حسن تقی زاده- باید شرایط هم معلوم شود یک دفعه رأی گرفته شود.
وثوق الدوله- هیچ رأی لازم نیست یا برای نهصد هزار تومان لازم است؟
رئیس- رأی را برای چهار کرور میخواهیم منتهی شرط هم نوشته شده مابین دولت و بانک آقای تقی زاده گفتگویش در آن خصوص است اعتقاد من بر این است این رأی گرفته شود.
(در این موقع قرعه کشیده شد باکثریت آراء استقراض دولت را به مبلغ چهار کرور از بانک ملی تصویب نمودند.)
وثوق الدوله- مطلب دیگر که لازم ا ست باید اخذ رأی شود این است شاید ما بتوانیم دو کرور یا سه کرور از خرج کسر کرده و بر جمع بیافزائیم همه می دانید که همه ساله پنج کرور کسر داریم و بعلاوه قرض‌ها را هم باید بدهیم و مخارج دیگر هم داریم به این قدر کسر کردن از خرج قناعت نکنیم بلکه ممیزی بکنیم و جناب وزیر مالیه هم با بنده هم رأی هستند تا ممیزی جدید نشود نمیشود اصلاح این کارها را کرد و ترتیب ممیزی هم همان است که در مجلس مذاکره شد علمی باشد علاوه اطلاع دادن از منافع و تعداد نفوس و غیره و جناب وزیر مالیه خیلی تأکید داشته و می‌گفتند دو هیئت این سبزی اجزایش حاضر است حتی مهندس فرنگی هم هست عجالتاً از یک جا شروع شود مثل ورامین.
وکیل الرعایا- این گفت و گو شد و همه تصویب کردند.
رئیس- صحیح است ولی باید رأی گرفته شود.
وثوق الدوله- رأی اینطور داده شود بعد از قبولی ممیزی که چه طور میشود نوشته شود.
معین التجار- از بابت ممیزی همه رأی میدهند که علنی باشد اما اینکه عشر یا نیم عشر گرفته شود از روی محصول است یا از روی ممیزی؟!
وثوق الدوله- وزیر مالیه دستورالعملی که می‌نویسند آنها را خواهند نوشت.
حاجی سید نصرالله- دولت پیشرفت کار خودش را خواست اما برای ملت بهیچوجه روشنائی حاصل نشد.
احسن الدوله- بنده چند روز است ملاحظه میکنم دولتیان کمال عجله را در کارهای راجع به خودشان دارند ولی ملت بیچاره هیچ اطمینان و امنیت ندارد و هیچ روشنائی نیست تمام ولایات مغشوش طرق و شوارع ناامن آخر دولت هم باید کاری بکند یا نه؟
بحرالعلوم- آخر ما هم آنچه که اینجا هستیم و کار می‌کنیم خدمت به ملت است بلی آنچه که جناب احسن الدوله گفتند قدری ولایات بر هم خوردگی دارد انشاءالله آن هم اصلاح میشود.
در این موقع ورقه قرعه منتشر شد برای اخذ به جهت ممیزی علمی که از یک جا شروع میشود و به اکثریت آراء تصویب و قبول شد آقا شیخ ابراهیم زنجانی لایحه ذیل را قرائت کرد.
لایحه جناب آقا شیخ ابراهیم زنجانی
- بسم الله تعالی والصلوه علی رسول الله و آله
- باید هر کسی عقیده خود را در اصلاح امور اظهار دارد و عقیده بنده این آنست که فعلاً اعم و الزم از تمام امور ترتیب عدلیه و تحدید حدود حکام و محکومین و بیان تکالیف مجالس محلیه که این امر را بلاتعطیل و بدون آنکه مبحث دیگر اگر چه مالیه باشد تا این تمام نشده مذاکره شود خیلی لازم است که هر چه زودتر این عمل به اتمام رسیده نشر به بلاد شود زیرا در تأخیر آن خیلی عیوب هست منجمله چهار عیب عرض میکنم اول آنکه البته حکام مقصدشان سلوک به نحو سابق و اجراء استبداد خواهد بود عموم خلق متفقاً معتقد عازم بر اینکه قبول جور ننمایند در این تخالف متعدد حکام از اهالی استبدادخواه از قبیل بعضی امراء عالم نما معاضد خود خواسته اگر فایق آیند بدون ملاحظه حق و باطل و با تقصیر و بی تقصیر به هر کس دستشان برسد مضمحل میکنند و ناله و شکایت مردم بلند میشود و از مجلس مأیوس می‌گردند علی الاتصال به عرایض و شکایات شخصیه مجلس رسیدگی کند یا حکام و معاونین آنها اجرا مقصود نمی‌توانند تواتراً به دولت علیه شکایت خواهند کرد و مردمان درست و بزرگان عدل طلب را اشرار و اوباش خواهند نامید و القاء بغضاء میان دولت و ملت که کمال اتحاد دارند و باید داشته باشند خواهند نمود.
- دویم اینکه تمام امور و مطالب و محاکمات خلق ملتوی مانده و مردم به تنگ آمده و در انتظارند که قانون عدل اسلام به موقع اجراء گذارده شده شاید نفس راحتی کشیده به اشغال لازمه حبوه بپردازند اگر بیشتر از این تأخیر شود هرج و مرج پیش آمده بسا بعضی اقویاء مجلس عدالت را اسلحه اجرای مقاصد شخصیه خود گردانند و هر کس از اقویا بکنند آنچه می‌توانند.
- عیب سوم آنکه بدون اجراء عدل نه حاکم تکلیف خود را خواهد دانست و نه مجالس می دانند مقدار دخالت ایشان چیست و نه رعایا می دانند که چه باید بکنند عید نزدیک بهار می‌رسد بی ترتیب این امر تحصیل مالیه معوق و مقاصد عظیمه بروز خواهد کرد.
- عیب چهارم آنکه اشرار از قبیل توپچی و سرباز و قطاع الریق و خوانین ایلات که خودشان را سلطان مستقل می دانند این فترت و همان امور حکومت و رعیت را غنیمت دانسته به هر سمت رو کرده تاراج و غارت و از طریق و صحاری و دهات سلب امنیت میکنند و از جانب حکومت دائمی نمی‌بینند بلکه بسا حکام خود این اسباب را می‌چینند و هکذا حکام و مأمورین ایشان از اینجانب مواجب کافی ندارند از آن شاید جریمه و غارت نمی‌توانند باید زود این امور را اصلاح کرد بلی بعد از آن اشتغال به امر مالیه اهم است بعد از اینکه خلایق دانستند در شکایات و عرایض کجا رجوع کنند و این مجلس، مجلس شورا است نه محاکمه مجلس فراغتی پیدا کرده امر عالی را مرتب دارید و بعد از آن امر عسکریه را ام مجالس و اداره بلدیه که تقدیم شده یا عمداً یا سهواً امر عدلیه مؤخر گردیده مجالس بلدیه یک سال هم تأخیر شود عیب ندارد اول مردم بدانند که عمارت و کوچه دارند بعد از آن جاروب کرده و آب آورده و روشن کنند. ممکن است به یک سال دیگر هم گل و لای راه روند و مریضان را بطور سابق معالجه نمایند نمی‌گویم لازم نیست ولکن اهم مقدم است واِلا هزاران چیزها لازم است و احتیاج داریم اما از بابت مالیه که محل مذاکره است اعتقاد بنده این است که تبدیل بطور ممیزی علمی ضرور است فعلاً که ما امکان داریم مرتب کنیم و از پایتخت هم شروع شود و بتدریج همه ولایات ممیزی شود و تا ممیزی تمام نشده مالیات از هیچ جا به عنوان جدید گرفته نشود و عنوان ممیزی هم این است میخواهیم با ممیزی صحیح خراج و زکوه شرعی معین و بدون جور بگیریم و نمونه هم ضروری است یعنی ممیزی در هر حال بلااشکال باید بشود بلی ملاحظه اینکه مثلاً ممیزی جدید آیا با سابق تفاوت دارد و چه تفاوت دارد بشود ولکن عمل و ا جرا نسبت به بلاد همه یکدفعه اگر چه بعد از دو سال یا سه سال باشد و در این بین تا حالیکه ممیزی جدید تمام شود به اعتقاد بنده عشر و زکوه گرفتن بهترین امور است و فواید زیاد دارد اولاً این مجلس باتفاق دولت و ملت منعقد است برای اجرا اعمال بطور شریعت مقدسه باید به شریعت طاهره اقدام کرد و به عموم خلایق و اهالی ایران و خارجه خاطرنشان کرد که ما اقدام به عمل قوانین شریعت می‌کنیم و بنای زکوه که شد ابداً احدی عذر ندارد و تمام خلق به یکدیگر ترغیب خواهند کردو هر کس استنکاف کند و یا بخواهد بدزدد و یا کم دهد همه ملامت میکنند و خیانت اگر شود واضح مینمایند و کسانی که از تقدس و دیانت دفتر مالیات را به دست نمی‌گرفتند و حرف آنها را نمی‌گفتند از خود آنها مباشرین اخذ میشود و مردم علیحده مالیات و علیحده زکوه نمی‌دهند یا خود را مشغول الذمه به زکوه نمی دانند و بعد از آنکه دیدند زکوه و خراج ایشان به لشگر اسلام و آن هائی که برای حفظ نظم و عدل میان اسلامیان خدمت میکنند رسید و به آن هائی که مملکت را محافظت مینمایند و اموری که مصالح اسلام در آنست صرف میشود و فی سبیل الله خرج می‌گردد و غیر این عنوان بر ایشان تحمیل نمیشود با کمال رغبت و درستی ادا کرده مقابل آنهم از طلق مالشان به عناوین خیریه خواهند داد و رعیت و ارباب و قوی و ضعیف مساوی خواهند شد و این تیولات موقوف میشود و خالصه جات که مجهول المالک است تمام منافع اربابی بعلاوه زکوه بطور تحقیق به مصرف دولت و مصالح اسلام صرف شود دیگر این اشخاصی که به این وسیله مال دولت را خورده و رعیت را پا مال کرده نکنند و اگر کسی بگوید تغییر اخذ مالیات از قدیم بطور عشر مشکل است جواب میگوییم راههایی برای آن هست که آسان است و اگر بخواهد در لایحه دیگر عرض میشود و اما در باب استقراض از بانک ملی البته هر چه زودت قرض را باید داد بعد از دقت در شرایط از طرفین و تصویب مجلس محترم و لازم دانستن قرض و اطلاع از صحت مصارف ولکن باید توضیح شود از وقتی که دولت علیه این چهار کرور را شروع کرده قرض میخواهد تا آخر سال مدتی است چه عاید دولت شده از بقایای مالیات و گمرکات و سایر منافع دخل و از مساعدات که از بابت آینده اخذ شده و بعد البته باید صرف آن وجه قرض در مصارف آن بنظارت امنیه از جانبت مجلس باشد که باز مثل سابق رؤساء خود نخورده و لشکر را بتعدی و تکدی و دزدی واندارند آه اطلاع یافته ام یکصد سوار از خمسه بعنوان کشیکخانه پنج ماهست اقامه دارند ودر ظرف پنج ماه بهر یکنفر با اسبش سیزده تومان داده اند سرتیپ از جیب خود انعام کرده سرهنگ مقروض گردیده لحاف و لباس و چاقوی جیب فروخته ودرمیان پهن اسب می‌خوابند و چنان مضطر شده‌اند که اسبی که از لاغری میمرد برای قسمت گوشت آن که بخورند توی سر یکدیگر میزنند آه پس این دخل دولت چه شده خدا اصلاح فرماید.
- (بنده ضعیف ابراهیم زنجانی).