مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۷ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۵
جلسه ۱۳۵
صورت مشروح روز سه شنبه ۲۴ شهر شعبان المعظم ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت و نیم قبل از ظهر در تحت ریاست آقای ذکاءالملک تشکیل شد.
صورت مجلس روز شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
رئیس ـ در باب صورت مجلس ملاحظاتی اگر هست بفرمائید.
دکتر علیخان ـ بنده به نظرم می آید قرار شد از وقتی که هیئت رئیسه در اینجا حاضر میشوند کسانی که حاضر نشده اند جزء غائبین محسوب باشند در این صورت چند نفر جزء غائبین بوده اند و در صورت مجلس نوشته نشده است دیگر اینکه سئوالی کردم در آخر مجلس در خصوص آقای بهبهانی که تشریف خواهند آورد یا خیر آن هم در صورت مجلس قید نشده است.
رئیس ـ در خصوص غائبین اینکه فرمودید قرار نشد که هر کسی دیر آمد در صورت مجلس قید شود قرار شد کسانی که دیر میایند دیر آمدن آنها منظور شود.
دکتر علیخان ـ بنا شد در صورت مجلس نوشته شود و ضرر هم ندارد و مقصود ما رسیدن به یک مقصودی است و به هر شکل که ممکن شود به این مقصود نایل شویم.
کاشف ـ تقاضا میکنم تلگرافی که از گیلان رسیده است جزء دستور شود که در مجلس خوانده شود.
ارباب کیخسرو ـ در روزنامه نوشته اند مجلس عدم موافقت خود را با مندرجات جریده ملا نصر الدین اظهار کرد و در صورت نوشته اند نفرت خود را اظهار کردند مسلم است مجلس با مذاکرات توهین آمیز هیچ روزنامه موافقت ندارد.
رئیس ـ بلی بنده آن روز تکلیف کردم به مجلس شورای ملی که اگر با من موافقت دارند هر کس از این روزنامه تنفر دارد قیام کند و تصویب شد.
لسان الحکماء ـ آقای حاجی میرزا زین العابدین قمی مریض هستند دکتر علی خان هم اطلاع دارند چون از ترتیبات مجلس اطلاعی ندارند اطلاع نداده اند و ناخوش سخت هستند.
سید حسین اردبیلی ـ بنده آن روز دیر نیامدم فقط دو ساعت دیر آمدم و اجازه داشتم.
عزالملک ـ در موضوع مقاله ملانصر الدین و فرمایشات آقای حاجی سید نصر الله یا جمعی اجازه گرفته که سئوال نمایند آنها در جزء صورت مجلس نوشته شده است بنده هم سئوالی داشتم این هم در صورت مجلس قید نشده است.
رئیس ـ چون جزء دستور نبود داخل مذاکره نشدیم و لازم نبود.
عزالملک ـ صحیح است که اعتراض بنده راجع به دستور نبود ولی در صورتی که اعتراضی در مجلس شود نمایندگان حق دارند که جواب بدهند یا اعتراض نمایند یا تصویب یا رد کنند یا نباید اصلا چیزی در مجلس گفته شود یا اینکه وقتی میگویند اجازه داده شود که سایر نمایندگان هم هر چه به عقلشان میرسد بیان کنند و در صورت مجلس هم نوشته شود.
(رئیس صورت مجلس را امضاء نمود.)
آقا میرزا ابراهیم خان تلگرافی که از طرف هیئت اتحاد علما اصفهان به مجلس مقدس
عرض شده بود به قرار ذیل قرائت نمود.)
مقام منیع دارالشورای کبری شیدالله ارکانه پنج نفر علما اعلام مطابق اصل دوم متمم قانون اساسی در خصوص جناب مستطاب شریعتمدار ملاذالانام آقای آقا سید محمد حسن مدرس دامت برکاته در مجلس مقدس موجب تشکر عموم علما اعلام گردیده از حسن انتخاب آن پنج نفر علما که باعث قوام اسلام و استحکام اساس مشروطیت است کافه اسلامیان خاصه امنا ملت را تبریک میگوئیم با آنکه محرومی عموم از فیوضات و برکات وجودیه ایشان در این بلاد فوق العاده موجب تاسف است ولی هیئت علمی نظر به اهمیت موقع به اقتضای تکلیف شرعی و مساعدات مادیه و معنویه با اسرع وقت معظم الیه را حرکت خواهند داد انشااله به زودی برای ادا وظایف ملیه اسلامیه حاضر میشوند.
(مدیر اتحادیه علما)
(ایضاً تلگراف رشت را به قرار ذیل آقا میرزا ابراهیم خان قرائت نمود:
مقام منیع مجلس مقدس شورای ملی شید الله ارکانه لیله ۲۰ شعبان زمانی که مجلس عالی با حضور ایالت و روسای ادارات در انجمن بر حسب معمولی منعقد بود جمع کثیری از اعاظم علما و اعیان و تجار و کسبه با انجمن تشریف آورده اظهاراتی راجع به استنکاف واقعات اخیره تهران الی تاریخ فوق فرمودند با تصویب هیئت حاضره در مجلس عالی قرار شد قبل از ظهر امروز جمعه نمایندگانی از طبقات معزی الیهم در انجمن تشریف آورد با حضور ایالت و روسای ادارات تجدید مطلع و نتیجه گرفته شود پس از انعقاد مجلس و مذاکرات چنین تصویب شد که اعضاء انجمن از ساحت مجلس مقدس شورای ملی تمنا نمایند آقایان مشروحه ذیل به سمت نمایندگی از طرف مجلس سه ساعت به غروب فردا مستشار الدوله - مستشار الدوله - سید نصر الله - شیخ الرئیس - حاجی آقای شیرازی - حاجی محمد کریم خان وکیل قشقائی - آقای کاشف - سید ابراهیم شیرازی - افتخار الواعظین - اسدالله خان کردستانی - وکلای اربعه رشت - میرزا مرتضی قلیخان شنبه تلگراف خانه تشریف آورده در مستدعیات اهالی به وسیله هئیت انجمن و پنج نفر خارج از اعضاء انجمن از طبقات خمسه مذاکرات حضوری فرمایند متمنی است اجازه فرموده آقایان شرح فوق ساعت معروضه تشریف فرما شد و قبلا اعضاء انجمن را اطلاع فرمایند شش ساعت به غروب جمعه ۲۰ شعبان (انجمن اهالی گیلان)
رئیس ـ این تلگراف چون در وقتی رسید که به واسطه اشتغال به مجلس غفلت کردم و نتوانستم برسم به این تلگراف که تشریف ببرند به تلگراف خانه ببینند چه میخواهند بگویند چون این تلگراف در مجلس داخل مذاکره شوند زیرا باید ابتدا بروند مطالب آنها را اصغا کنند ببینند چه میگویند و کسب تکلیف کنند ولی چون کسب تکلیف شده قرار شده اگر مجلس تصویب کند امروز این هیئت بروند با آنها مذاکرات کنند حالا دیگر اختیار با مجلس است.
افتخار الواعظین ـ همین شکلی که فرمودید که چون در مجلس قرائت نشده و سمت رسمیت پیدا نکرده ممکن نبوده مذاکره شود و اصغای حرفهای آنها برای ما ممکن نبوده و به هیچ وجه نمیتوانستیم داخل مذاکره شویم به جهت اینکه نوشته بودید به سمت نمایندگی از طرف مجلس و این تلگراف در مجلس قرائت نشده بود و ما هیچ سمت رسمیت نداشتیم که داخل مذاکره شویم حالا امروز عرض میکنم تکلیف این اشخاص را معین فرمائید اگر مجلس تصویب میکند برویم مذاکرات آنها را بدانیم تکلیف آنها را مشخص کنیم و جواب بدهیم که چون مجلس به ما اجازه نداده بود نمیتوانستیم داخل مذاکرات شویم.
کاشف ـ اولاً جلسه گذشته به ما اطلاع دادند که در تلگراف خانه حاضر شوید که از رشت شما را خواسته اند ما هم بر حسب تکلیف حاضر شدیم ولی چون بنده آن تلگراف را ندیده بودم و غیر از یک نفر حاجی آقا و کسانی هم که دیده بودند ایشان هم اظهار نکردند که این مطلب باید مذاکره شود از این جهت با آنها مذاکره شد.
رئیس ـ استدعا میکنم که مذاکره در این خصوص بشود که آقایان تشریف ببرند یا نبرند.
ارباب کیخسرو ـ بنده این تلگراف را خیلی عجیب میبینم اولاً باید این را بدانم که انجمن حق دارد که یک عده از نمایندگان را بخواهد یا خیر ثانیاً صحبت از رسمیت میشود آنها نمیفهمند رسمیت یعنی چه باید معنی رسمیت را بدانند اگر سئوالی دارند یک لایحه پیشنهاد کنند چنانچه مجلس صلاح دانست یک هیئتی میفرستد مذاکره نماید.
حسن علی خان ـ بلی یک قسمت از عرایض بنده را آقای ارباب کیخسرو اظهار داشتند و بنده بالاتر از این عرض میکنم به هیچ یک از انجمنهای ولایتی و ایالتی نیامده است که در اعمال دولت دخل و تصرف نماید و دولت در وقتی که اقدامی میکند توضیحات بخواهند و این طور اقدامات نمایند دولت در اعمال خودش قادر است و باید در کارهای خودش مستقلا کار بکند و در هر موقعی هر اقدامی که برای استقلال مملکت خود بخواهد بنماید ممکن است واحدی حق ندارد بگوید که چرا به وظیفه خودش عمل نکرده است اگر ما امروز در اینجا یک همچو تلگرافی را رسمیت بدهیم خلاف قانون است اگر باز هم از مجلس خواسته بودند که یک هیئتی را مجلس انتخاب کند یک طوری بود ولی چون مستقیما جمعی را خواسته اند اگر ما این مسئله را در مجلس رسمیت بدهیم این یک سابقه خواهد شد برای اینکه بعد از اهالی ایران از مجلس توضیحات بخواهند باید این را امروز از طرف مجلس جدا اخطار کرد که این مسئله ابدا راجع به مجلس شورای ملی نیست و اگر انجمن ولایتی رشت گفتگوئی دارند مستقیما با دولت طرف شوند و توضیحات بخواهند یا استیضاح کنند و از طرف دولت جواب داده خواهد شد.
حاج آقا ـ من تعجب میکنم بعضی از آقایان در حالی که میدانند مراد آنها چیست و چه میخواهند بگویند و راجع به چیست بعضی نطقهای خیلی مهم و اتشین میفرمایند البته انجمن ایالتی یا عموم اهالی مملکت اگر مطلبی داشته باشند باید با وکلای خودشان مذاکره نمایند همین طور که از رشت خواسته اند و از تبریز هم خواسته اند و از هر جای دیگر البته حق دارند که وکلای خودشان را بخواهند و مطالب خودشان را عرضه بدارند البته طرف ملت وکلای ملتند بلی اگر یک حرف بجائی داشته باشند باید وکلای ملت بگویند که این مطلب راجع به ما نیست و باید با دولت طرف شوید و مذاکره کنید و اگر معلوم شد که یک مطلب صحیحی است و باید طرف توجه بشود به مجلس اطلاع میدهند خیلی غریب است من تعجب میکنم که نمیدانم طرف مقابل چه میخواهد بگوید ابدا کسی حق ندارد که بگوید در صورتی که یک انجمن ولایتی عرایضی دارد که ما نمیدانیم چه چیز است با امنا یا وکلای خودشان گفتگو نکنند ولی اگر خارج از وظیفه خودشان چیزی بگویند باید بگویند این خارج از وظیفه شما است.
رئیس ـ اینجا من میبینم خیلی از آقایان هستند که میخواهند مذاکره کنند در صورتی که در این مطلب نباید آن قدر مذاکره نمایند در هر صورت نمیبایستی یک جماعتی را به سمت رسمیت بطلبند به تلگرافخانه آنها حق دارند که با وکلای خودشان صحبت کنند و همین طور که ذکر سد خوب بود از طرف مجلس یک هیئتی را بخواهند و عرایض شانرا بگویند و تعیین نکنند که کی بیاید همان قدر عده ای را بخواهند دیگر این عنوان که ما رسمیت نداریم و با شما صحبت نمیکنیم صحیح نبود به واسطه این که اگر آنها یک اظهاری میکردند آقایان بدون اینکه از طرف مجلس کسب تکلیفی بنمایند جوابی نمیدادند پس لازم بود که اصغای مطالب آنها را بکنند و بیایند به مجلس آن وقت بدانیم مقصود آنها چیست و آن وقت عده نسبت رسمیت از جانب مجلس مامور شود و برود جواب آنها را بگویند.
ناصر الاسلام ـ آنها خواستند اظهار بکنند وکلائی که حاضر بودند گفتند چون مجلس مسبوق نیست ما اجازه نداریم با شما گفتگو کنیم اما خوب بود که آقایان مطالب را اصغا میکردند و میامدند اینجا میگفتند تکلیف معلوم میشد.
رئیس ـ یک امر فوق العاده اتفاق نیفتاده است انجمن ولایتی رشت چند نفر میخواسته است به تلگراف خانه با آنها مذاکره کنند و بیایند به مجلس اظهار بکنند که اینها این مطالب را دارند رأی میدهید یا خیر - رأی میگیریم از مجلس که در این خصوص مذاکره کنیم یا خیر - کسانی که موافقند که مذاکره شود قیام نمایند. (اغلب قیام نکردند و تصویب نشد.)(چون بعضی اظهار کردند که به طور غیر رسمی میتوان با آنها مذاکره کرد.)
رئیس ـ اظهار کرد البته غیر رسمی حق دارند بروند مذاکره کنند - یک تلگراف دیگر هم هست آن هم باید خوانده شود تلگراف مزبور را آقای آقا میرزا ابراهیم خان به قرار ذیل قرائت نمودند از رشت به تهران فوری است خدمت جنابان
مستطابان نمایندگان گیلان از آن که عصر فردای سه شنبه تشریف فرمای تلگراف خانه خواهید شد متمنی است صبح تلگراف ذیل را پیشنهاد مجلس مقدس فرموده نتیجه را عصر ابلاغ فرمائید.
مقام منیع مجلس شورا چون نظر به مندرجات در جراید مراتب بی تقصیری حضرت سردار و آقای سالار تا اندازه مشهود خاطر عموم و اذیال شریفه آن و وجود محترم منزه از پاره شوائب گشته عموم اهالی به وسیله انجمن ایالتی گیلان از ساحت قدس پارلمان تمنی میکنند در صورت رخصت قانون نظر به خدمات شایان زندگانی بخش و کسالت مزاج حضرت سردار برای تغییر آب و هوا معظم الیهما را به سمت گیلان اعزام از غیر آنکه تحمیلی بر دولت وارد بیاید در همه نوع جان فشانی حاضر و گرامی مقدم آن دو وجود مبارک را با کمال افتخار میپذیریم.
(انجمن ایالتی گیلان)
رئیس ـ در این تلگراف هم مذاکره میکنیم این یک امر است که رجوع به وزراء بود میبایستی به وزراء بنویسند حالا راجع میکنیم به وزراء خاطر آقایان مسبوق است که چندی قبل اعتبار نامه های نمایندگان کرمان رسیده بود و درباره بعضی از آنها رأی گرفته شد و درباره یک نفر آنها معارضه شد که نمیتوانستیم آن روز رأی بگیریم و لازم بود که یک روز دیگر رأی نگیریم راپورت آن طبع و توزیع شده است حالا درباره نمایندگی یک نفر که آقای آقا شیخ مهدی نجم آبادی باشد رأی میگیریم اگر میل دارید راپورت هم خوانده شود تا رأی بگیریم. (گفتند خوانده شود.)
(راپورت شعبه پنجم راجع به نمایندگان کرمان قرائت گردید شعبه پس از ملاحظات لازمه صحت نمایندگی ایشان را تصویب کرد و رد و قبول آن را به تصویب مجلس واگذار نموده بود.)
رئیس ـ خاطر آقایان مسبوق است که در این اعتبار نامه رأی گرفتیم یعنی یکی یکی از نمایندگانی که در اینجا ذکر شده بود در حق نمایندگانی که در اینجا ذکر شده اند و رأی نگرفتیم به مناسبت این بود که نمایندگی جاهای دیگر را قبول کرده بودند و یک نفر از آنها هم استعفا داد فقط درباره یک نفر آقا شیخ مهدی نجم آبادی رأی گرفته نشد و مجلس ساکت ماند برای اینکه معارض داشت حالا در این باب چندان مذاکره لازم نیست.
حاجی آقا ـ آن روز که این راپورت خوانده شد اقایانی که اشکال کرده اند تشریف دارند که اشکالشان در این بود که چند نفر از این آقایان قبل از قرائت این راپورت در مجلس به عضویت پذیرفته شدند علاوه بر این اشخاصی که قبل از قبول آنها در مجلس استعفا داده اند از قبیل حاجی میرزا یحیی و آقا میرزا علی اکبرخان دهخدا در پاره آنها نمی شود رأی داد و گمان می کنم آن اشکال همین طور باقی است خوب بود در این مدت به کرمان تلگراف کرده باشند که در موقع انتخاب درجه دوم اشکالی باقی نمانده باشد.
رئیس ـ در خصوص آنهائی که به عضویت دارالشورا پذیرفته شدند منتخب در جه اول که میتوانند باشند نهایت این بود که مخیر بودند یعنی میتوانستند نمایندگی کرمان را قبول کنند و از عضویت عالیه استعفا بدهند یا اینکه از نمایندگی کرمان استعفا بدهند علاوه بر این اگر استعفای بعضی از نمایندگان قبل از قبول آنها در مجلس اسباب این بشود که درباره سایرین هم نتوان رأی گرفت پس باید درباره آقای دکترحیدرمیرزا هم که در انتخاب با آنها شرکت داشتند رأی نگرفته باشیم و حال اینکه آن روز درباره ایشان از مجلس اخذ رأی شده و تصویب شد.
آقا شیخ رضا ـ کسانی که انتخابشان کاملاً با قانون انتخابات موافقت نداشته در مجلس زیادند مثل آقای حاجی شیخ الرئیس و غیره و این مطلبی هم که در راپورت نوشته شده یک مطلبی نیست که مانع از پذیرفتن این نماینده بشود بسته است به رأی مجلس .
لسان الحکما ـ عرض می کنم در باب انتخاب کرمان دو ماه مداقه شد بعد از ملاحظات زیاد معلوم شد که به هیچ وجه اشکال قانونی در این انتخاب نیست و چنانچه بعضی از آقایان از قبیل حاجی میرزا یحیی قبل از قبول در مجلس از عضویت استعفا داده باشند باید رجوع شود که عوض آنها را در کرمان انتخاب نمایند و چنانچه برای آقای حاجی آقا و سایرین در این باب اشتباهی شده باشد ممکن است همان شعبه قدیم ثانیاً تشکیل شود و رفع اشکال از ایشان بنماید ولی شعبه هر قدر ملاحظات در این انتخاب نمود اشکال قانونی در این انتخاب ندید مگر اینکه یک نفر نماینده ( راور) در موقع انتخاب درجه دوم غیبت کرده بود و در این خصوص بعد از دو سه مرتبه که از طرف وزارت داخله به آنجا تلگراف شد معلوم شد که ناخوش بوده است .
آقا میرزا احمد ـ بنده یک اشتباهی که اینجا شده است می خواهم رفع کنم و آن این است که اعتراضی که آن روز در باب نمایندگان کرمان شد از طرف آقای بهجت بود و آن روز رجوع به شعبه شد که آن اشکال برداشته شده زود به مجلس برگردد حالا معلوم می شود که رفع اشتباه از ایشان شده و مدتی هم طول کشیده است تا این راپورت ثانیاً در مجلس قرائت شده درباره آقای حیدر میرزا هم که اخذ شده خوب است در این خصوص هم رأی بگیرید که مذاکرات ختم شود.
محمد هاشم میرزا ـ عرض میکنم تمام این مذاکراتی که شد موافق است اگر کسی مخالف است یا اعتراضی دارد بفرمائید اظهار نماید که جواب بشنود و الا رأی بگیرید و وقت مجلس را صرف مکررات ننمائید.
رئیس ـ صحیح است معلوم میشود کسی مخالف نیست رأی می گیریم به نمایندگی آقای آقا شیخ مهدی نجم آبادی کسانی که نمایندگی ایشان را تصویب می نمایند قیام نمایند (اغلب قیام نمودند).
رئیس ـ نمایندگی آقای آقا شیخ مهدی به اکثریت تصویب شد حالا آقای میرزا علی اکبرخان باید تکلیف کرمان را معین کند یعنی اگر نمایندگی کرمان را اختیار می کنند که درباره ایشان هم اخذ رأی شود و الا به کرمان تلگراف کنیم که عوض ایشان را انتخاب نمایند.
دهخدا ـ بنده انتخاب مجلس را قبول می کنم و از نمایندگی کرمان استعفا می دهم .
رئیس ـ یک جزء از دستور جلسه امروزی رأی آخری در قانون اداری معارف بوده لکن چون ماده را که به کمیسیون رجوع شد و قرار شد تجدید نظری در آن بوشدو قرار شد آقایان علما هم رأی خودشان را در این خصوص اظهار نمایند دیروز تکلیفش معین شد ولی هنوز به طبع و توزیع نرسیده است می ماند برای روز پنجشنبه که آن یک ماده نیز تصویب شده و در کلیه اخذ رأی آخری بشود حالا شروع می کنیم به شور اول در بقیه قانون دیوان محاسبات .
ماده ۹ و ۱۰ و ۱۱ پیشنهاد وزیر قرائت شده شور اول در آن به عمل آمد ماده ۱۱ راپورت کمیسیون که به قانون دیوان محاسبات ملحق شده بود قرائت شده برای این که تجدید نظری در آن لازم بود رجوع به کمیسیون گردید.
ماده ۱۲ پیشنهاد وزیر راجع به انتخاب اعضاء دیوان محاسبات قرائت شد بعد از مذاکرات زیاد چند فقره پیشنهاد از طرف نمایندگان به قرار ذیل قرائت شد :
۱ـ از طرف آقای مؤتمن الملک : چون انتخاب اعضای دیوان محاسبات راجع به مجلس است در هر موقع که انتخاب لازم می شود وزیر مالیه عده را که کمتر است دو مساوی عده که باید انتخاب شوند به مجلس پیشنهاد می کند و مجلس یا از میان این اشخاص یا از خارج عده لازمه را معین می نماید.
۲ـ از طرف آقای حاجی عزالممالک : این بنده پیشنهاد می کنم ماده دوازدهم به عبارت ذیل نوشته شود ( انتخاب اعضاء دیوان محاسبات موافق اصل ۱۰ قانون اساسی از وظایف مجلس شورای ملی است وزیر مالیه می تواند در مواقع انتخاب اشخاصی را که لایق انتخابند به مجلس شورای ملی معرفی نماید.
۳ـ از طرف آقای آقا شیخ ابراهیم زنجانی : بنده پیشنهاد میکنم ماده ۱۲ این طور نوشته شود. ( وزیر مالیه دو مقابل عده را که انتخاب خواهد شد به مجس شورای ملی پیشنهاد می نماید مجلس مختار است که از بین آن اشخاص یا دیگران انتخاب نماید ).
۴ـ از طرف آقای افتخار الواعظین : بنده پیشنهاد می کنم ماده ۱۲ به همان اصل ۱۰۱ قانون اساسی اکتفا شود .
۵ـ از طرف آقا سید حسین اردبیلی : این بنده پیشنهاد می کنم ماده ۱۲ این طور نوشته شود ( اعضاء دیوان محاسبات را مجلس شورای ملی از میان اشخاصی که برای عضویت داوطلب هستند و در یک کمیسیون تحقیق امتحان داده باشند انتخاب خواهد کرد این کمیسیون مرکب خواهد بود عده از وزراء و وکلا و اشخاصی که از علم حساب کاملاً اطلاع داشته باشند.
در قابل توجه بودن سه فقره از پیشنهادهای فوق اخذ رأی شده پیشنهاد آقای افتخار الواعظین رد و پیشنهاد آقایان مؤتمن الملک و آقا سید حسین اردبیلی به اکثریت قابل توجه و با ماده ۱۲ به کمیسیون رجوع شد ماده ۱۳ راجع به عده اعضائی که منوط به انتخاب مجلس است قرائت شد آقای آقا شیخ ابراهیم زنجانی پیشنهاد نموده ماده ۱۳ این طور
نوشته شود .
« بعد از تعیین اعضاء از طرف مجلس تعیین مستشارها و روسا و مخبرین درجه اول و دوم با وزارت مالیه خواهد بود »
در قابل توجه بودن این پیشنهاد اخذ رأی شده با اکثریت رد و شور اول در ماده ۱۳ در این ماده به عمل آمد.
رئیس ـ بقیه مذاکرات قانون دیوان محاسبات میماند برای جلسه آتیه آقای معاضد الملک سئوالی داشتید از وزارت مالیه بفرمائید.
معاضد الملک ـ اگر چه بنده شاید متجاوز از سه ماه است که این سئوال را از وزارت مالیه کرده ام و امروز امیدوارم که موفق شوم به استعلام اولاً سئوال میکنم که بودجه کل وزارت خانه را چه روزی پیشنهاد مجلس خواهند کرد ثانیاً تا گذشتن بودجه حقوق مستخدمین دوایر دولتی را از روی چه قاعده وزارت مالیه میپردازد ثالثا اگر بعضی مصارف را وزارت مالیه امروز میپردازد مجلس شورای ملی در موقع گذشتن بودجه تصویب ننمود مسئولیت این قبیل وجوه مصرف شده به عهده کیست رابعا آیا ممکن بود وزارت مالیه وصول مالیات دایره قپان و تجدید تریاک که در تحت نظم آورده اند به عهده پیشکاران مالیه واگذار کند که دولت به این عسرت مالیه محتاج به یک مصرف فوق العاده نشده باشد یا خیر؟ استدعا میکنم که این چهار فقره سئوالات را فقره به فقره جواب بگویند.
معاون وزارت مالیه ـ از این چهار فقره سئوال که فرمودند فقط یک فقره از آن به وزارت رسیده است و این است که بودجه وزارت خانه ها کی به مجلس می آید در این فقره وزارت مالیه ساعی است و لاینقطع جد و جهد میکند که بودجه را ترتیب بدهد و بفرستد ولی هنوز بودجه های وزارت خانه ها تمام نشده است هر وقت مرتب شد به مجلس فرستاده میشود.
معاضد الملک ـ اینکه میفرمایند یک فقره از این سئوالات بیشتر به وزارت مالیه نرسیده است بنده سئوالی را که کتبا عرض کردم در باب بودجه و دوایر ثلثه و تصور میکردم این دو فقره به وزارت مالیه رفته باشد و در خصوص بودجه در جوابی که چندی قبل شاید قبل از اعلان کابینه از طرف وزارت مالیه به مجلس رسیده بود اظهار شده بود که وزارت خانه ها بر فعل خواهند آمد و این مسئله مخالف است با اظهاری که حالا آقای معاون وزارت مالیه میفرمایند و بنده استدعا میکنم یک روزی را یقینا معین فرمایند که چه روزی بودجه به مجلس پیشنهاد میشود و سایر فقرات را هم زودتر حاضر کرده بفرمایند.
معاون وزارت مالیه ـ تمام آقایان مسبوقند از این بحرانهای متوالیه که در این مملکت اتفاق افتاده و مخصوصا یکی از اسباب تأخیر بودجه همین بحران کابینه بود ولی معذالک اعضاء وزارت خانه ها کوتاهی نکرده اند و مشغول هستند و لاینقطع هم از طرف وزارت مالیه جد و جهد میشود همه آقایان مسبوقند و میدانند در مملکیت که اول دفعه ای است که بودجه باید نوشته شود ترتیب آن چه قدر زحمت دارد و سخت است ولی یک نفر مخصوصا از طرف وزارت مالیه معین شده است که به وزارت خانه سر کشی نماید و تاکید کند که زودتر بودجه هاشان را مرتب کرده به وزارت مالیه بفرستند که از آنجا به مجلس پیشنهاد شود و چون معلوم نیست که وزارت خانه ها کی بودجه خودشان را به وزارت مالیه میدهند بنده حتما نمیتوانم معین کنم که در فلان روز بودجه به مجلس خواهد آمد.
رئیس ـ آقای بهجت سئوالی داشتید از وزارت مالیه بفرمائید.
بهجت ـ سئوالی کرده بودم از وزارت مالیه در خصوص عربستان این مسئله بدیهی است که تا اختیار مالیه به دست حکومت است آن مالیه تلف خواهند شد اولاً ظلم و تعدی و اجحاف به رعیت میشود ثانیاً فرع مالیات معلوم نمیشود نزد کی است.
ثالثا خرج تراشیهای میکنند برای دولت که همه مسبوقند و دوره سابق نمونه است از آن این است که از وزارت مالیه سئوال مینمایم که در خصوص مالیه عربستان چه جواب میگویند.
معاون وزارت مالیه ـ در موضوع این سئوال وزارت مالیه بنا بود روز پنج شنبه برای جوب حاضر شود و حال که فرمودند عرض میکنم که مالیه عربستان به واسطه اینکه وزارت مالیه صرفه و صلاح ندانست مامور بفرستد یک قسمت آن به عقده فخر الملک است و یک قسمت دیگر آن را که حاج سیف الدوله وصول کرده بود قرار شد بپردازد و یک قسمت دیگر هم در محل باقی است که باید وصول شود آن هم از طرف وزارت مالیه شده است که هر قدر است گرفته شده اما در باب مالیات عربستان چند قسمت است یکی مال بختیاری ها است و یک نفر نمیتواند برود وصول کند و خود بختیاریها وصول میکنند و میپردازند یک قسمت آن هم راجع به سردار ارفع است که خودش میپردازد باقی میماند یک قسمت دیگر که مالیات شهر و اطراف شهر شوشتر و دزفول است آن را هم وزارت مالیه صلاح دانست که امسال با خود فخر الملک باشد و صلاح ندانست که یک نفر مامور بفرستند و تقریبا پنج هزار تومان مخارج او بشود فخر الملک هم تمسک سپردند که بپردازند.
بهجت ـ خیلی تعجب میکنم که وزارت مالیه ما از اوضاع مملکت بی اطلاع اند آن قسمت از مالیات را که بختیاری ها میپردازند جزء ایل نشین بختیاری است و راجع است به رامهرمز که مرکز آن چغاخور است و هیچ ربطی به عربستان ندارد مالیات عربستان یک قسمت از آن در حوزه مالیات عربستان است و یک قسمتی از آن راجع است به سردار ارفع تعجب میکنم با این جور تجزیه کردند مملکت و یک قسمت از آن را به سردار ارفع دادن و یک قسمتش را به یکی دیگر نمیدانم از روی چه قانونی است و فقط محض استحضار وزارت مالیه عرض کردم که پارسال یک دینار از مالیه عربستان عاید دولت نشد و تمام خرج تراشی شد امساله هم با این اوضاعی که البته اطلاع دارند در عربستان چه قسم وقایع رو داده است باز همان خرج تراشی ها است که برای دولت میشود واینکه فرمودند وزارت مالیه صلاح ندانست پنج هزار تومان خرج مامورین کند بنده عرض میکنم در صورتی به واسطه فرستادن مامور ده هزار تومان اضافه جزء کتابخانه دیوان بشود تلافی آن پنج هزار تومان مخارج میشود و اگر کفایت نمیکند این مطلب باشد تا یک استیضاحی بخواهم و سایر عرایض خود را عرض کنم.
معاون وزارت مالیه ـ مقصود از این یک قسمت که عرض کردم بختیاری ها میپردازند همان رام هرمز است که متعلق به خانه واری بختیاری است که آنها همه ساله مالیات خودشان را به دولت میپردازند و برای سردار ارفع هم وزارت مالیه صلاح ندانست یک نفر مامور بفرستد و حکومت او را مجزا کند و در خصوص آن قسمت دیگر که حکومت عربستان مشغول دادن حساب است و از او خواهند خواست.
رئیس ـ آقای کاشف سئوالی داشتید از وزارت خارجه بفرمائید.
کاشف ـ بنده همین قدر مختصرا میخواهم از آقای وزیر امور خارجه سوال کنم در خصوص اشخاصی که در داخله شرارت و قتل میکنند و بعد دستگیر شدن به عنوان اینکه تبعه خارجه است از سفارت خانه ها آنها را میخواهند و به آنها تسلیم میشود و آزاد میشوند مثل اینکه در چند روز قبل شنیده شد که قتله مرحوم حجت الاسلام بهبهانی دستگیر شده و چون تبعه روس بود از سفارت روس او را مطالبه نموده و تسلیم کرده اند در این خصوص وزارت امور خارجه چه اقدامی کرده است.
وزیر امور خارجه ـ این سئوالی را که آقا فرمودند صورتش به وزارت امور خارجه نرسیده است و بنده امروز حاضر شده ام برای جواب سایر سئوالات که رسیده است ولیکن همین قدر عرض میکنم که بنده مسئول وقایع نیستم همان قدر وقایعی را که بعد از رفتن بنده به وزارت امور خارجه داده اند مسئول هستم و همین قدر اطمینان میدهم که یکی از اشخاصی که متهم است به قتل حسین بیک نوروزاف میباشد و او هم در حبس خیلی سختی است و به همان ترتیبی که در عهد نامه های دولت ایران و دولت بهیه روس مقرر شده است وزارت امور خارجه مشغول مذاکره است و به هیچ وجه آزاد نیست.
کاشف ـ بنده در خصوص همین شخص که حسین بیک نوروزاف باشد شنیدم که در نظمیه ازدا است میخواهم بدانم که آقای وزیر امور خارجه هم اطلاع دارند یا خیر.
وزیر امور خارجه ـ بنده آن چیزی که عرض کردم چیز دیگر بر اطلاعات من افزوده شده است و با اطمینانی که وزارت امور خارجه دارد خیلی تعجب میکنم که این طور باشد و این شخص این طور آزاد باشد در این باب تحقیق کرده جواب را اطلاع میدهم.
رئیس ـ آقای حاج عزالممالک سئوالی داشتید از وزارت مالیه بفرمائید.
حاجی عزالممالک ـ چندی قبل تلگرافی از دزفول به مجلس مقدس رسیده بود و به وزارت مالیه
رجوع شد که از برای دهاتی که ایلات آن اطراف غارت کرده بودند استدعای تخفیفی کرده بودند مختصرا سئوال میکنم که وزارت مالیه در این خصوص چه اقدامی کرده اند و اطلاعاتشان چیست.
معاون وزارت مالیه ـ در این باب بنده چیزی در نظرم نیست که به وزارت مالیه نوشته شده باشد رجوع میکنم و تحقیق مینمایم در صورتی که به ایشان تعدی شده باشد و مسحق تخفیف باشند البته تخفیف داده خواهد شد.
رئیس ـ آقای آقا سید حسین اردبیلی سئوالی داشتید از وزارت امور خارجه بفرمائید.
سید حسین اردبیلی ـ چندی قبل با کمال تاسف مسموع شد که یک عده از قوای دولت روس وارد تهران شدند بعد معلوم شد یعنی از قراری که بنده شنیدم میخواستند با آنهائی که در اینجا هستند عوض شوند طولی نکشید که شنیده شد یک عده معتنابهی که تقریبا ۵۰ الی ۶۰ نفر برای سفارت که معمولا همیشه بوده است آمده اند.
وزیر امور خارجه ـ بلی آمدن ۱۵۰ نفر شهرت داشت ولی بعد از آنکه تحقیق شد معلوم شد صحت نداشته فقط یک عده قریب ۱۵ نفر برای سفارت که معمولا همیشه بوده است آمده اند.
سید حسین اردبیلی ـ بنده به این اندازه که تکذیب فرمودند متقاعد هستم که ۱۵۰ نفر وارد نشده اند ولی ۵۰ نفر به طوری که از مراکز صحیحه اطلاع داده شده است گویا صحت داشته باشد که وارد شده اند در این باب میخواستم بدانم اطلاعی دارند یا خیر سئوال دیگر اینکه از بندر محمره تا معدن نفت از قرار معلوم انگلیسیها مشغول سیم کشی هستند وزارت امور خارجه میتواند اطلاع بدهد که این با اطلاع دولت علیه است یا خیر؟
وزیر امور خارجه ـ بلی بنده در باب قزاقها احتمال میدادم که پنجاه نفر وارد شده باشند ولکن از منابعی که باید رسما تحقیق شد بعد از تحقیق مسلم شد که به جای آن ۱۵ نفر قزاق مخصوص سفارت که معمول است آمده اند و حالا در آن مسئله داخل نمیشویم برای آن ۱۵ نفری که معمولشان بود برای سفارت نگه میداشتند ۱۴ نفر وارد شده یک نفر هنوز کسر است و اما در خصوص سیم کشی تلفن هم هنوز در دست اقدام است و بیش از این نمیتوانم اظهار بدارم.
سید حسین اردبیلی ـ از چندی به این طرف بعضی شایعات است که ما بین راه تهران و رشت و آذربایجان و جلفا کمپانی مقداری اتومبیل وارد کرده اند و خیلی تضییقات برای آنهائی که دوچرخه و عغیره دارند فراهم میکنند و مانعند که آنها در کار باشند و میخواهند فقط همان اتومبیل ها را راه بیندازند و کار بکنند از این قبیل اخبار شنیده میشود آیا در این باب آقای وزیر امور خارجه اطلاعی دارند یا خیر؟
وزیر امور خارجه ـ وکیل محترم یک قدری از دایره سئوالشان خارج شده اند به جهت اینکه عین سئوالشان این است حرکت عراده ها را از خط تهران و قزوین مانعند و فقط محمولات با اتومبیل حمل میشود وزارت امور خارجه از این باب اطلاعی دارند یا خیر؟ این سئولا را که فقط راجع به حرکت عراده ها است بنده تگذیب میکنم که به هیچ وجه ممانعت از عراده رانی نمیشود.
رئیس ـ آقای عزالملک سئوالی دارید بفرمائید.
عزالملک ـ اگر چه چند روز قبل این سئوال را بنده عرض کردم حالا هم عرض میکنم (بانه) که یکی از بلوکات کردستان است سه سال است از تحت نفوذ حکومت آنجا خارج شده است در این باب وزارت امور خارجه چه اقدامی کرده است و این را هم که عرض کردم از تحت نفوذ حکومت آنجا خارج شده است برای ملاحظه نزاکت بوده والّا تصحیحش غیر از این است.
وزیر امور خارجه ـ سئوالاتی که رسیده بود به وزارت خارجه همین ها بوده که جواب دادم غیر از اینها نرسیده است از این جهت خواهش دارم وکیل محترم عین سئوالی را که دارند روی کاغذ بیاورند و به وزارت خارجه بفرستند تا بنده روزش را معین کنم و بیایم و جواب عرض کنم.
عزالملک ـ این وکیل محترمی را که میفرمایند خوب بود عین سئوال کتبا بنویسند و به وزارت امور خارجه بفرستند هفت ماه قبل سئوال خود را کتبا نوشته و به هیئت رئیسه تقدیم کرده و از آنجا به وزارت خارجه فرستاده شده است اگر وزیر امور خارجه تغییر کرده است وزارت امور خارجه که تغییر نکرده است علاوه بر این چند روز قبل بنده این سئوال را کردم و در روزنامه ها نوشته شده دیگر بعد از آن اگر مینوشتم میفرستادم خیلی مضحک بود.
وزیر امور خارجه ـ اولاً اینکه هفت ماه قبل از این که یک سئوالی را کرده اند نمیتوانید منتظر باشید بنده یک هفته است به وزارت خارجه رفته کاملاً به آنها رسیدگی کرده جواب بدهم و اما در خصوص اینکه میفرمایند سئوال را نوشتم و فرستادم بنده میخواهم عرض کنم که هنوز با آن طوری که در تمام پارلمانهای عالم معمول است که سئوالات خودشان را معینا روی کاغذ مینویسند و به وزارت خانه ها میفرستند که وزراء آن را ملاحظه کرده مجبور میشوند که برای جواب حاضر میشوند حالا هم عیب ندارد که وکیل محترم تجدید کنند سئوال خودشان را بنویسند که چه میخواهند سئوال نمایند آن وقت بنده هم عرض خود را تجدید میکنم که روز را معین کرده برای جواب حاضر شوم.
حاج سید ابراهیم ـ ماده ۵۴ نظامنامه داخلی مینویسد:
نمایندگان میتوانند در بدو یا ختم مجلس از وزراء سئوالات نمایند از موضوع سئوال باید قبل از وقت وزیر را مستحضر نمود.
در اینجا هم چیزی نیست که باید سئوال را کتبا بنویسند و روزش را معین کنند.
وزیر امور خارجه ـ بنده عرض نکردم روزش را معین کرده میایم جواب میدهم.
رئیس ـ بنده هم یاد آوری میکنم به آقایان از برای اینکه سئوالی را که میکنند در جواب تأخیر نشود و چند مرتبه تا به حال اتفاق افتاده است که سئوالات کرده اند و از هیئت رئیسه رجوع به وزارت خانه ها شده است جواب داده اند که ما مقصود را نفهمیدیم واضحتر بنویسید و بسیاری از سئوالات به این جهت بی جواب مانده خوب است سئوالاتی را که مینمایند واضح بنویسند که وزیر بداند چه سئوالاتی میخواهند نمایند مثلاً در خصوص بودجه سئوالی دارید باید وزیر بداند که در چه چیز آن سئوال دارید وزارت خارجه هم تا به حال چند فقره را جواب داده اند که این سئوالی را توضیح بکنید و یادآوری میکنم که نمایندگانی که میخواهند سئوالاتشان تأخیر نیفتد واضحتر بنویسند که ما وقتی که میفرستیم جواب ندهند توضیح بکنید.
افتخار الواعظین ـ این ترتیبی را که میفرمایند بر خلاف ترتیب نظامنامه داخلی است به جهت اینکه در نظامنامه داخلی این طور است که:
نمایندگان میتوانند در بدو و یا ختم مجلس از وزراء سئوالات بنمایند از موضوع سئوال باید قبل از وقت وزیر را مستحضر نمود.
لازم نیست دیگر بنده سئوالی را که میخواهم بنمایم بنویسم و تعیین روز بکنم و به هیئت رئیسه بدهم و از آنجا برای وزراء بفرستند آن وقت برای جواب حاضر شوند.
رئیس ـ بنده کی این عرض را کردم که بنده چیزی را که عرض کردم عقلانی بود عرض کردم نمایندگان سئوالی را که میخواهند بنمایند واضح بنویسند که وزیر بتواند جوب بگوید و وقتی که میفرستم جواب ندهند که ما نفهمیدیم.
وزیر امور خارجه ـ بنده هم میخواستم همین را عرض کنم اینکه میگوئیم موضوع سئوال را معین کنید از روی ترتیب سئوالاتی است که در پارلمان های خارجه میشود و این نظامنامه هم از روی نظامنامه خارجه نوشته شده است و بهترین ترتیبی را به جهت سئوالات معین کرده است و همین که از موضوع سئوال قبل از وقت باید وزیر را مستحضر نمود معنای آن تعیین موضوع است و عرض بنده ابدا خارج از نظامنامه نبود.
سید حسین اردبیلی ـ بنده میبینم یک حقی را که مجلس دارد ممکن است از آن استفاده بنماید نزدیک است از مجلس گرفته شود ما از هیئت رئیسه سابق شکایت داشتیم که سئوالات ما را نمیفرستند حالا میبینیم که ما داریم این کار را از آن سهولتی که دارد بیرون میبریم و مشکل میکنیم درست است که سئوال یک چیزی است که اگر اطلاع دارند بیایند جواب بدهند و در جاب هم میتوانند امتناع کنند تا تحصیل اطلاع بکنند تا تحصیل که از اینجا نوشته شود به وزارت خارجه و از آنجا روزش را معین کرده جواب بدهد و این طور کار آسان را مشکل نمائیم.
حاج عزالممالک ـ ماده ۵۵ نظامنامه داخی مینویسد:
فقط نماینده که سئوال نموده حق دارد که به طور اختصار مجددا به وزیر جواب بگوید.
وزیر امور خارجه ـ اینکه من عرض کردم که سئوالات خودشان را بنویسند بفرستند مخالف نظامنامه داخلی نیست و گمان میکنم شما وقتی
که سئوالات را اینطور بنویسید خیلی خوب باشد نمایندگان باید نواقص کارهای خودشان را تکمیل بکنند که موافق خیر ملت باشد مثلاً همین سئوالی را که کردید راجع به سیم تلگراف در جنوب اگر قبل از وقت به من اطلاع نداده بودید بنده کسب اطلاع نکرده و این طور جدا تکذیب نمی کردم و به این اطمینان جواب نمی دادم حالا هم توقع می کنم تمنا می کنم که برای احترام مجس وخیر عموم برای اینکه کاری از پیش برود سئوالاتی را که نمایندگان محترم می فرمایندموضوع آن را معین کنند تا اینکه جواب شافی و کافی آن طوری که به درد مجلس می خورد اظهار شود.
عزالملک ـ اولاً بنده در ضمن عرض خودم اینکه عرض کردم وکیل محترم نقل فرمایش آقای وزیر امور خارجه را کردم که فرمودند وکیل محترم خوب است عین سئوال خودشان را کتباً بنویسند و بفرستند دیگر این که در نظامنامه همین قدر می نویسد که از موضوع سئوال قبل از وقت باید وزیر را مستحضر نمود دیگر اعضاء با این که باید با مرکب آبی یا سیه و خط جلس نوشته شود لازم نیست بنده هم علاوه بر اینکه هفت ماه قبل این سئوال را کتباً از وزارت خارجه کرده ام ۱۵ روز قبل در همین مجلس و همین محل نطق این سئوال را عرض کردم فرمودند می روم رجوع می کنم و بعد از تحقیق جواب م یدهم و عرض کردم اینکه سئوال می کنم که بانه از تحت نفوذ حکومت کردستان خارج شده است برای این است که از نزاکت خارج نشده باشم و حالا که ایشان این طور می فرمایند عرض می کنم سه سال است قشون عثمانی که در آنجا است و از طرف دولت عثمانی حکومت به آنجا فرستاده شده و مالیات را هم گرفته اندو حکومت کردستان ابداً در آنجا مداخله ندارد.
وزیر امور خارجه ـ چون به جائی منتهی نشده جزئیات اقدامات را نمی خواهم عرض کنم ولی همین قدر عرض می کنم که اقدامات از طرف وزارت خارجه شده است .
رئیس ـ بنده هم در عرایضی که عرض کردم غرضی نداشتم فقط مقصودم این بود که آقایان سئوالاتی را که می فرمایند خوب است که واضح بنویسند یعنی معین بکنند که در چه موضوعی می خواهند سئوال بنمایند و ما وقتی که به وزارتخانه ها می نوشتیم که جواب ندهند توضیح کنید موشوع سئوال را ملتفت نشدیم و به این واسطه جواب آنها تأخیر بیفتد حالا چون موقع گذشته است مجلس ختم می شود دستور جلسه آتیه رأی آخری در قانون اداری وزارت معارف شور اول در بقیه قانون دیوان محاسبات
( مجلس سه ربع بعد از ظهر ختم شد ).