مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ اسفند ۱۲۸۸ نشست ۵۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۷ اسفند ۱۲۸۸ نشست ۵۷
صورت مذاکرات روز شنبه پانزدهم شهر صفر ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت و نیم قبل از غروب در تحت ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس دوم تشکیل شد.(معاضد الملک خلاصه مذاکرات جلسه قبل را قرائت کردند.)
نایب رئیس ـ ملاحظه در صورت مجلس هست؟
ارباب کیخسرو ـ در صورت مجلس نوشته است اصلاحات شاهزاده سلیمان میرزا در صورتی که در قابل توجه بودن او رأی گرفته شد.
نایب رئیس ـ علت این است که این اصلاحات میبایستی ۲۴ ساعت قبل از طبع و توزیع شود که معلوم بود آیا قابل بوجه هست یا نیست.
وکیل التجار ـ اشتباه لفظی در صورت مجلس شده است که نوشته شده است ۶۰ گویا ۴۲ رأی باشد.
معاضد الملک ـ ۴۲ رأی نوشته شده است کمیسیونی که نواب تقاضا کرده بودند که مجلس انتخاب نماید برای رسیدگی به اثاثیه سلطنتی در جلسه قبل انتخاب شد نتیجه استخراج آراء از قرار ذیل است:
- - نواب با ۴۳ رأی
- ـ موتمن الملک با ۴۱ رأی
- ـ تقی زاده با ۳۳ رأی
- ـ صدیق حضرت با ۲۵ رأی
- ـ اسدالله میرزا با ۲۲ رأی
- ـ اسدالله خان با ۱۵ رأی انتخاب شدند.
نایب رئیس ـ این شش نفر انتخاب شدند برای کمیسیون خوب است یک وقتی ار تعیین کنند که رئیس و نایب رئیس و مخبر خودشانرا معین کنند.
صدیق حضرت ـ بنده استعفا دادم.
نایب رئیس ـ به جای صدیق حضرت آقای وکیل الرعایا است.
مرتضی قلیخان ـ مطابق قانون باید از نو انتخاب شود.
نایب رئیس ـ لایحه قانونی است در باب مالیات نمک به طور کلی در او مباحثه میکنیم و قبل زا اینکه شروع به مباحثه نمائیم گویا وزیر مالیه مطلب فوری دارند.
وزیر مالیه ـ عرض مهمی دارم و فوریت هم دارد در خصوص تجدید تریاک خاطر وکلای محترم مسبوقست که از اول اداره نظمیه تریاک را در تهران منحصر کرد به یک شرکتی و آن شرکت هم معاملاتی کرد و بعد از انقضای مدت شرکت چون هنوز مجلس منعقد نشده بود یک قدری مدت شرکت امتداد یافت ولی چون مجلس منعقد شد اداره نظمیه خواست که با ملاحظه وزارت مالیه این کار را بکند و یک ترتیب صحیحی بدهد وزارت مالیه تا ملاتی در این خصوص کرد دید این امر در یک شهر دون شهرهای دیگر مجری بشود چندان صحیح نیست و خیلی خوب است که این تعمیم داشته باشد به تمام شهرها ولی ملاحظه کرد دید که نمیتواند این شرکت را در همه شهرها متداول کند مگر در اول برداشت حاصل تریاک و از آن طرف هم برای اینکه این عایدی از دست نرود و همان طور که عاید نظمیه میشد باقی باشد و به کلی قطع وئ برداشته نشود وزارت مالیه صلاح دانست همان ترتیبی که نظمیه داشت همانطور باشد ولی با یک اصلاحاتی که وزارت مالیه در این کار میکند و این اطلاحات تجاری که در این کار هستند قبول کردند و مثل همان ترتیب سابق است ترتیب جدیدی نیست ولی چون مداخله وزارت مالیه در این به ترتیب جدید است برای اول نوغان یک طرحی پیشنهاد به مجلس شده و به تصویب مجلس با این کار اقدام خواهد شد.
افتخار الواعظین ـ بنده عرض میکنم چون در کمیسیون عرایض هم شکایات زیادی از تجار یزد و از تجار تهران میرسد که به اندازه ۶۰ هزار تومان ضرر تریاک را در تهران و یزد داریم یا این شرکت از ما بخرد یا اینکه اجازه بدهند که ما آن را عجالتاً بفروشیم والّا همه روزه از شرکا ما تلگراف میرسد که ماندن تریاک اسباب ضرر است بنده میخواستم عرض کنم وزارت مالیه وقتی که این حرف را میفرمائید ملاحظه هم برای ضرر نکردن تجار در نظر داشته باشند.
وزیر مالیه ـ این اصلاحاتیکه بنده عرض کردم اقدام شده مخصوصا در همین مطالبی است که آقای افتخار الواعظین فرمودند آن شکایاتی که از تجار آمده بود آنها را در نظر گرفتیم با رضای آنها قراری داده ایم که به همان ترتیب سابق است نهایت این است که بعضی نواقص داشت و به واسطه شکایاتیکه از تجار رسیده بود آن نواقص اصلاح شد.
نایب رئیس ـ حالا در این باب داخل مذاکره نمیشویم لابد لایحه ای در این باب به مجلس خواهد آمد آن وقت مذاکره خواهیم کرد.
وزیر مالیه ـ بنده تصور میکنم این مسئله لایحه لازم نداشته باشد یک لایحه ای کلیتاً برای انحصار تریاک در سال آتیه پیشنهاد میشود برای اینکه از سال آینده شروع و عدام به اینکار خواهد شد چون وزارت مالیه جدیداً مذاخله میکند به این جهت خواستم اخطاراً عرض کنم.
نایب رئیس ـ به هر جهت داخل مذاکره این مطلب نمیشویم حالا شروع میکنیم به مذاکره در باب قانون نمک لیکن مذاکرات در اساس خواهد بود.(ذکاالملک لایحه قانونی وزارت فوائد عامه را قرائت کردند.)
میرزا اسدالله خان ـ در دستور مجلس اول مالیات نواقل است خوب است آن را اول مذاکره کنیم.
نایب رئیس ـ خواهیم رسید.
(راپورت کمیسیون قوانین مالیه را در خصوص مالیات نمک ذکاالملک قرائت کرد.)
وکیل الرعایا ـ بنده برای اینکه آن قدر مالیات تحمیل شده است خیلی عقیده وزیر را قابل تشکر میدانم و چیز خیلی کمی است فقط یک چیز در اینجا مراعات نشده است و او این است که تصور نکرده اند که یک مقدار از تجارت هم شرکت دارند با نمک و آن دباغی است و در یک موقع حیلی نمک میخواهد میخواهیم ببینیم چه مقدار در نظر گرفته اند و آن قدر میتوانم عرض کنم که اگر این مبلغ را تصویب کنیم به تجارت دباغی ضرر میرساند خوب است مراعات آنها را بنمایند.
وزیر علوم ـ عرض میشود در سایر ممالک معمول است که به جهت معدن آن شکل که به جهت خوراکی استعمال شود حارج میکنند و قطران میزنند و این کار صنعت میخواهد ولی ملاحظه کردم یک همچو صنعتی که محتاج به نمک زیادی باشد ندیدم به این جهت متعرض نشدم و این هم چاره اش ممکن است باید نمک را از آن حال خودش خارج کرد که به کار خوراکی نخورد.
مرتضی قلیخان ـ در این باب مفصلا مذاکره شده دو فقره حاجت است یکی اینکه آقای وکیل الرعایا اظهار کردند و یکی گوسفندی که در بهار به مصرف میرسد در این باب در کمیسیون خیلی مذاکره شد وزیر فوائد عامه فرمودندکه من مخصوصا در این باب اقدامی خواهم کرد و راه سهلش را هم دارم که به قیمت خیلی نازلی خارج میشود ولی طوری میشود که به مصارف شخصی نتوانند برسانند به این جهت این ملاحظه شده است.
فاتح الملک ـ بنده تصویب میکنم این ترتیب را فقط پنج تومان را زیاد میدانم.
شیخ ابراهیم ـ ما در مواد گفتگو نمیکنیم.
وکیل التجار ـ بنده این مسئله را اهمیت میدهم اگر به یک نظر مخصوصی ملاحظه کنیم ملتفت میشویم که مقدار زیادی نمک در دباغی استعمال میشود بدون آنکه یک چیزی عاید ما شود اگر یک چیزی به مالیات نمک افروده شود گمان نمیکنم ضرری به تجارت بزند بلکه گمان میکنم فایده به مملکت عاید میشود و ضرر هم به تجار نمیخورد و اگر در موقع عمل چیزی دیده شد ممکن است چاره او را بکنیم.
وکیل الرعایا ـ چون فرمودند که ممکن است تحمیل برای صنعت دباغی و افزودن بر او چون بنده از ترتیب مطلعم این مطلب میتواند ایباب شکایت بشود و اگر به شکایت آنها التفات بشود نمیشود مجلس صرفه آنها را در نظر بگیرد و گمان میکنم آنچه را که فرمودند و آنچه که بنده عرض میکنم که در موقع پس میدهند او کافی باشد بعد داخل در جزئیات میشویم.
وزیر علوم ـ عرض میشود در آن مسئله که به جهت صنایع این مالیات طرح شو عرض کردم که این مالیات در همه جای دنیا هست ولی در این مسئله دباغی بنده چون آن اعدادی را که باید به دست بیاورم نیاوردم به جهت اینکه فرضا اگر برای یک خروار چرم پنج من نمک لازم باشد این میشود دو قران در یک خروار چرم که صد تومان قیمت دارد این هیچ قابل رعایت نیست و اگر که در خرواری صد من یا دویست من نمک لازم باشد آن وقت قابل ملاحظه خواهد بود اما در مسئله قیمت نمک که فرمودند خارج از موضوع است لازم شد که بنده در اینجا عرض کنم که در همه جای ممالک مرسوم است که یک مالیاتی به نمک بسته اند و حالا از یک طرفی هم باید دانست که مخارج مملکت را اهل مملکت باید بدهند و در مملکت ما تا حال یک همچو تحمیل زیادی به اهل مملکت نشده است و هیچ قس از این طور مالیاتها بسته نشده است و این اول مالیاتی است که بسته میشود عقیده بنده این است که این ملاحظه را در مالیات ۲ یا ۳ یا ۴ باید کرد حالا آن قدر اهمیت ندارد به جهت اینکه نصف آن کاری را که در جاهای دیگر میکنند ما میکنیم و این هم معلوم است که برای آخر مالیات باید یک مبلغی مخارج اداره کرد مثلاً اگر خرواری پنج هزار مالیات ببندیم باید هم بتواند خرج اداره را بدهد و هم یک چیزی به دولت منفعت برسد.
آقا شیخ ابراهیم ـ این مذاکرات در باب رد کلیه است یا قبول کلیه؟(گفتند بلی.)گفتند این صحبت که در مواد است کلیه این را قبول خواهید کرد یا رد این را رأی بگیرید بعد این در مواد مذاکره کنید.
مرتضی قلیخان ـ کلیه خاطر نمایندگان را متوجه میسزم در موقعی که عامه اهالی حاضر هستند به جهت همه طور فداکاری این یک مالیات قوی نیست به واسطه آن که در نان در یک منش یک سیر نمک استعمال مبشود و این نسبت به خوراک بک نفر چقدر میشود پس اگر ملاحظه بفرمائید شاید در سال دو هزار تتحمیل شود فقط چیزی که هست این است برنج در سفید کردنش یک مقدار زیادتر لازم است.
نایب رئیس ـ مباحثه را به طور کلی ختم میکنیم و رأی میگیریم هر یک از آقایان رأی میدهند که داخل در مباحثه مواد بشویم قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند و اکثریت شد.)
(در این موقع شروع به شور مواد قانون شد و از ماده یک تا شش که ماده آخری قانون بود ماده به ماده به قدر کفایت شور شد.)
نایب رئیس ـ مباحثه ماده به ماده لایحه نمک تمام شد و برای شور ثانوی مجس باید رأی بدهد یعنی برای اینکه ماده به ماده رأی گرفته شود پنج روز دیگر باید فاصله داد بعد مجلس در هر ماده رأی خواهد داد.
وزیر علوم ـ میخواستم متذکر شوم خاطر نمایندگان را که از این مدت پنج روز تجاوز نشود.
نایب رئیس ـ به جهت این مسئله باید مجلس رأی بدهد ولی گمان بنده این است برای اینکه ماده به ماده رأی بگیریم آن روزی که شروع میشود همان روز رأی خواهیم گرفت ذکاالملک امروز از معاون وزارت داخله استیضاحی میخواستند راجع به عمل نان.
ذکاالملک ـ بلی استیضاح میخواستم از وزارت داخله.
(در این موقع موتمن الملک برخواسته تقاضا نمودند که من سئوال خودم را که راجع به عمل نان است از معاون وزارت داخله مینمایم بعد آقای ذکاالملک استیضاح بخواهند.)
موتمن الملک ـ بنده میخواستم بدانم آیا صحت دارد که بلدیه تکلیف کرده است به خبازها که یک مبلغی به بلدیه بدهند این یک سئوال و سئوال دیگر این است که وزارت داخله در باب کمی نان که شبها تا سه چهار ساعت از شب رفته تمام فقرا معطل نان هستند و هیچ نان پیدا نمیشود چه اقدامی کرده است جواب بنده را معاون وزارت داخله بفرمایند.
معاون وزارت داخله ـ اینکه میفرمائید بلدیه قرار داده است که یک وجهی از خباز بگیرد این مسئله با اطلاع وزارت داخله هیچ اقدام نشده است بنده هم شنیده ام ولی بلدیه را منع کردم و این نخواهد شد و اما در باب عمل نان که میفرمائید این را گمان میکنم علت اصلیش را اگر ملاحظه فرمائید معلوم میشوداین است وقتیکه اولیای امور سابقه ما نتوانستند که ملاحظه را حفظ کنند غالباً این نوع کاها با این نوع گرفتاری زراعتی وارد میشود تقریباً در هشت سال قبل نرخ گندم خیلی بالا رفت به طوریکه لابد غلب آقایان نظرشان هست که به ۲۵ و ۲۰ تومان رسید که محتاج شدند از خارج گندم بیاورند معلوم است وقتیکه جنس گندم این طور ترقی کرد دولت سعی میکند که بیشتر گندم بکارند و زراعت بر دارد وقتیکه زراعت بیشتر کردند همینطور سال به سال سعی میکنند که زراعت بیشتر کنند وقتی گندم بیشتر شد سعی میکنند که بیشتر بشود و یک افزایشی در زراعت پیدا شد یک نقصانی در قیمت زراعت حاصل میشود طوری شد که پارسال و پیرارسال نرخ گندم رسید به پنج تومن و شش تومان تا چهار تومان همینطور که شد از یک طرف ترتیب را بر هم زد و از طرف دیگر وسائل زراعت کم شد زارعی که باید کار بکند کار کرد اما نه در زراعت گندم دید زراعت گندم فایدهنمیکند آن وقت چیز دیگر کاشت لوبیا کاشت نخود کاشت طبیعت که یکی از وسائل زراعت است مساعدت نکرد یکی از وسائل زراعت بضاعت و سرمایه است که آن هم در این ملک تنزل کرده تصور نفرمائید یک مقداری زراعت سرمایه رعیت است که باید آن را بفروشد و صرف معیشت خود نماید وقتی که گندم خرواری ده تومان پانزده تومان بود همه طور میتوانست معیشت نماید ولی حالا که خرواری به ۴ تومان رسیده است خیلی گذرانش سخت میشود این است که عمل نان قدری مغشوش شده است و یک چیز دیگر هم در کار بود که وزارت داخله جدا منع کرد و او این بود که بلدیه میخواست فروش کندم را منحصر کند معلوم است وقت که بنا شد رد یک قیمت نازلی گندم فروش برود دیگر گندم به تهران نمیاورند به این جهت وزارت داخله به بلدیه گفت که مجلسی فوق العاده تشکیل بدهند و قرار قطعی در این باب بگذارند بلدیه هم اهمال کرده یعنی رئیس بلدیه استعفا کرده و استعفای ایشان هم قبول شد و تا رئیس دیگر برای خودشان انتخاب نمایند طول خواهد کشید بنده هم دیدم که اگر منتظر باشم تعیین نرخ را بلدیه بکند این خیلی طول میکشد خودم روسای خبازها را خواستم و به ایشان قرار گذاردم که به طور خیلی صحیحی که فراوان و خوب باشد به مردم بفروشدو التزام هم از ایشان گرفتم و به آنها قدری انعام و احسان هم شد که نان را بدون کم کسر با کمال خوبی بفروش برسانند و این مطلب فقط در تهران نیست مطابق اخبار تلگرافی که میرسد در همه جا هست در قزوین هست در قم مسئله عسرت نان هست انشاالله اقدام خواهد شد.
موتمن الملک ـ دو ساعت تقریبا معاون وزارت داخله حرف زدند ولی بنده متقاعد نشدم به دلیل اینکه چند سال قبل چند نفری جمع شدند و خواستند از مردم پول در بیاورند میروند در خانه یک وزیری را میزنند و به اسم ملت پرستی و نوع پرستی و این ترتیبات که ما میخواهیم مملکت مشروطه شده است به اسم نوع ضرستی و این اصطلاحات که خودشان بهتر از اینها بلد هستند به وسارل عدیده یک چند نفری مردم را ببرند و نان مردم را منحصر بکنند به خودشان و هر چه میخواستند بکنند و یک شب هم بنده در این مجلس از وزارت مالیه سئوال کردم که آیا صحت دارد که بلدیه میخواهد انحصار خرید گندم را به کمپانی بدهد بعد دیدند چون قانونی نیست فرمودند خیر این طور نیست و آن کمپانی به هم خورد ولی مقصود آن اشخاص این است که بروند اطراف تهران و هر چه گندم هست بخرند و بیاورند در انبار خودشان بریزند و از طرف دیگر بلدیه را تهدید کنند که به خباز بگوئید روزی دویست تومان باید بدهند آن وقت نانواها هم میترسند و دکانهای خود را میبندند در آن موقع این طور به مردم وا نمود میکنند که مجلس شورای ملی فروش گندم را منحصر کرده است به چند نفر و این سبب شده است که امروز نان این طور شده است و بنده عرض میکنم وزارت داخله چرا به تکلیق خودش عمل نمیکند یک بلدیه حق ندارد به هیچ وجه به اینکار اقدام نماید وقتی که بعد از پنج روز زحمات و صدمات به مردم فقرا رسید آن وقت باید یک استیضاحی از معاون وزارت داخله بخواهم که حاضر بشوند وقتی که حاضر شدند جواب بدهند رئیس بلدیه استعفا کرد بلدیه حق ندارد این اقدام را بکند چرا این اقدام را میکند چرا وزارت داخله به بلدیه نمیگوید تو یک حقوقی داری از وظیفه خودت خارج نشود اگر خارج شد منفصلش مینماید چرا وزارت داخله در این گونه امور کوتاهی میکند مدتی است که ۲۰۰۰ نفر را بی نان گذاشته اند من این طور قانع نمیشوم باید جوابهای معاون وزارت داخله مطابق سئوالات بنده باشد.
نایب رئیس ـ میتوانم عرض کنم که این از دایره سئوال خارج شده بلکه استیضاح است.
معاون وزارت داخله ـ عرض میکنم از باب کمپانی که میفرمایند وزارت داخله تکلیفی دارد چرا به تکلیف خود رفتار نمیکند آن وقتی است که ببیند بلدیه یک کاریرا ندانسته کرده است بلدیه خواست که یک کمپانی نان تشکیل بکند بعد از آنکه با وزارت داخله مذاکره کرد جلوگیری شد که این کار نشود بنده قدغن کردم اگر کمپانی غیر معلوم هر چه گندم هایشان را بیاورند توقیف کنند.
ذکاالملک ـ بنده میخواستم استیضاح نمایم ولی بیانات بنده را اغلبش را آقای موتمن الملک فرمودند عرض میکنم که از حیث آنکه امور طبیعی اگر یک انداره باعث این طور مواقع شود شاید ولی به این اندازه ممکن نیست که سبب شود که آن قدر اسباب عسرت بشودامروز نان شهر تهران به این درجه که بد شده است همین طور یک امری است مصنوعی لیکن ملاحظه اینکه معاون وزارت داخله فرمودند اقدامات شده بنده استیضاح خودم را مسترد میدارم تا بعدها ببینیم چه اقدام میشود و هم چنین استیضاح بنده منحصر به امر نان نبود درباره گوشت هم میخواستم عرض کنم چون استیضاح خودم را مسترد داشتم بزرگی است باید وعده های معاون وزارت داخله صورت وقوع پیدا کند.
سید حسین اردبیلی ـ بنده یک عرضی دارم خیلی اهمیت دارد.
نایب رئیس ـ اگر راجع به امر نان و گوشت گذشت اگر میخواهید استیضاح آقای ذکاالملک را که مسترد داشتند پس بگیرند باید کتبی باشد.
معاون وزارت داخله ـ بنده استیضاح غیر کتبی ار نمپذیرم و به علاووه مخالف ماده ۴۴ نظام نامه داخلی مجلس شورای ملی است.
نایب رئیس ـ بنده هم نمیتوانم مخالف نظامنامه رفتار نمایم مگر اینکه وزیر قبول نماید.
(در این موقع ماده ۵۳ را میرزا داوود خان قرائت کرد.)
تقی زاده ـ اینکه میفرمائید استیضاح باید کتبا باشد همین ماده که میرزا داوودخان قرائت کردند جواب بود مجددا.
(ماده ۵۳ را معاضد الملک قرائت کردند.)
سید حسین اردبیلی ـ فرمایشات معاون وزارت داخله اگر چه خوب است ولی بنده متقاعد نمیشود مهذا بنده اعاده میدهم فرمایشات ذکاالملک و موتمن الملک را میفرمایند که از روسای نانواها التزام گرفتم ولی معذالک امروز از آن روز هائی است که تحصیل نان باعص گرفتاری شده است و فقرا و ضعفائی که باید خودشان برای عیال خودشان تحصیل نان کنند این مطلب سبب شده است که به کلی از کار خود باز بمانند و جلو دکان نانوا معطل بمانند برای گرفتن یک چیزی که تقریبا نان نیست هیچ قوه ندارد مدتی وقت خودشان را صرف کنند بنده گمان میکنم این زحمتی که برای عموم متوجه شده است نه فقط برای ضعفا اگر کاملاً برای مسبوق میشدند بیش از این متوجه میشدند و بنده کاملاً برای اثبات حقانیت خود یکی از آن نانها را که امروز خریده ام و نتوانستم بخورم الان همراه حاضر است(و نان را در آورده و نشان دادند)و بنده عرض میکنم حاصل زحمات ما و حاصل زحمات تمام ملت این بود که راحت باشیم دیگر دچار صدمات استبدادی سابق نباشیم حال چقدر از ضعفا بی نان میگذرانند بنده استدعا میکنم بیش از این توجه فرمایند که اسباب آسودگی عامه فراهم آید.
معاون وزارت داخله ـ بنده نمیتوانم عرض کنم از بلدیه قصور نشده است ولی عرض میکنم کمال اهتمام شده است و میشود و تعهدی که کردم باز هم میکنم که از امروز به بعد امیدوارم طوری شود که نان و گوشت تحصیلش خیلی آسان شود و فراوان بشود و از هر جهت اسباب آسایش راحت اهالی فراهم آید ولی یک نکته دیکر عرض میکنم گندم کم است باید گندم آزاد باشد وقتی که آزاد شد فراوان مبشود کم کم هم بهتر میشود و هم نرخش پائین می آید پس این اینطور که مللحظه شد بنده امیدوارم که چند روزی نگذرد که مسئله نان به خوبی بگذرد و فراوان بشود.
تقی زاده ـ بنده ملتفت نمیشوم اینمطلب این مطلب را که میگویند قصور از طرف وزارت داخله نشده است اط طرف بلدیه شده است مثل این است که بلدیه یک وزارت خانه دیگری است یا بگویند نظمیه فلان قصور را کرده است اگر این طور باشد باید قردا فرد را مسئول مجلس بدانیم تمام شعبات وزارت داخله و تمام اداراتی که در تحت وزارت داخله هستند اگر قصور کنند مثل این است که وزارت داخله کرده است وزارت داخله مسئول است در مقابل مجلس اگر فلان اداره فلان کار را کرد وزارت داخله میتواند فلان مجازات را در حق او مرفی بدارد این ترتیب را گمان میکنم مجلس بپذیرد و قانع شود ولی از هشت ماه به این طرف این زیاده روی های بلدیه را دیدم و گمان میکنم همچو اداره مستقلی حتی در هیچ کدام از وزارت خانه ها در ممالک نیست و خیال میکنم این حرکات آنها بر خلاف آن حقی است که به آنها داده شده و این مطلب در حقیقت ثابت است که بلدیه از نانواها پولی گرفته است و این بر خلاف قانون اساسی مملکت و بر خلاف آنچه وزراء مسئول هستند هست در ائارات و شبه های دیگر هم این حرف را میشنوم که بلدیه فلان پول را میگیرد و فلان پول را میگیرد باید هیئت وزراء کلیتاًً بدانند که هیچ پولی از مملکت گرفته نمیشود مگر ماها که نماینده ملت هستیم تصویب کنیم که آن پول را بگیرند و بفهمیم که به چه مصرف میرسد والّا به غیر از این طور دیگر نمیشود و ما برای این اینجا نشسته ایم که یک پول هیچ کس نتواند از کسی دیگر بکیرد و بنده ابدا متقاعد نمیشوم مگر اینکه وزارت داخله برای این حرکت خلافی که بلدیه کرده است و مخالف تمام قوانین است او را تنبیه سخت نماید که من بعد مرتکب این گونه حرکات نشوند والّا وکلا مجبور میشوند که نان را بیاورند در مجلس در حضور خود وزیر نشان بدهند.
معاون وزارت داخله ـ بنده خیلی تاسف دارم از این که یک مذاکره در این مجلس میشود از اینکه میگویند بلدیه یک پولی از نانوا گرفته است بنده میدانم که بلدیه نمیتواند پول بگیرد اگر گرفته باشد مسلم است که میتوانم بلدیه را منفصل کنم اما اگر پول نگرفته باشد یک گفتگوئی کرده باشد یا خیال کرده باشد که یک پولی بگیرد و بعد نگرفته باشد یک هم چو بحثی بر بلدیه وارد نیست و بنده عرض کردم که انشاالله تا چند روز دیگر طوری خواهد شد که نان و گوشت فراوان باشد چند روز است که بنده آرام ندارم معاون بلدیه را میخواهم اجزا حکومت را میخواهم و خود روسای خبازها را مشغول هستم وزارت داخله دیگر چه بکند.
وکیل الرعایا ـ در ضمن این بیانات آخری میخواهم عرض کنم که اگر نان گندم به ما بدهند که غیر از او چیزی نداشته باشد و به همه هم همان طور میدهند این یک اثر بزرگی ندارد یک کاری که باید وزارت داخله بکند این است که در هر جای مملکت ما رسم است این گندم همه اش نان گندم باشد همه اش نان جو باشد و امیداورم که با این تعهدات وزارت داخله آن زمان خیلی خوب بشود و لیکن در خصوص گوشت بنده گمان میکنم اگر وزارت داخله تعهد هم بکند نمیتواند از عهده تعهد برآید به جهت اینکه خیلی خراب شده است و گمان ندارم بتواند متعهد بشود خیلی کار مشکل است.
اسدالله میرزا ـ هر عیب و نقصی که در کار ها پیدا میشود باید اول سبب آن را پیدا کرد آن وقت کار را صحیح کرد و این مسئله اساسی است آنچه تحقیقات شده است یکی از دلایل بدی که نان امروز نیامدن گندم است در این ولایات با اینکه بیرونی ها میترسند که گندمشان کم به فروش برسد قریب ۲۰ و ۲۵ هزار خروار امروز در این شهر گندم است و این قدر را که امروز محتکرین ضبط کرده اند برای این است که بعد از این از آن فایده ببرند بنده عقیده ام این است که امروز وزارت داخله حق عرفی شرعی قانونی دارند که جلوکیری از این احتکار بکند به جهت اینکه اشخاصی که احتکار را کرده اند خیال این را دارند که در یک وقتی کندم را به قیمت زیاد بفروشند اما یک مسئله ای است که فراموش شده است و آن این است که حساب کنیم ببینیم تا سر خرمن گندم برای تهران داریم یا نداریم اگر نداریم تهیه کنیم گمان میکنم تا سر خرمن ۴۰ ـ ۴۵ هزار خروار گندم لازم داریم در این شهر بیشتر از ۲۰ ـ ۲۵ هزار خروار گندم نیست از نقاط نزدیکی که گندم اضافه دارند و به درد محل خودشان نمیخورد خریداری شود و آنجاهائی را هم که وزارت داخله میگویند وضع گندمشان بد است از همان نقاط نزدیک خودشان گندم وارد بکنید حالا بعضیها میگویند که بالطبیعه وقتی که پول خوب دادند همه میاورند شاید کار دیگری پیدا کردند که صرفه اش از این کار بهتر باشد حالا مردم را معطل نکنند که ایشان گندم بیاورند بنده گمان میکنم که یکی از وظایف حکومت یا مجلس شورای ملی است اگر چه مجلس قانونی است ولی در این باب یک نظری بکنند و حفظ آسایش اهل مملکت را خاصه اهل تهران را بکنند به این جهت بنده لازم میدانم که نرخ گندم راریک میزان معینی قرار بدهند که اسباب این شود مردم گندم بیاورند و عقیده ام این است که این ده تومانی که کرده اند بسیار خوب است ولی تعهد باید بکنند که از یک من یک قران بیشتر نفروشند.
نایب رئیس ـ چند نفر اجاره خواسته اند و پنج شش نفر تقاضای رأی ساکت نموده اند و از طرف آقای معاضد الملک این رأی تقاضا شده است.
وکیل الرعایا ـ عرض میکنم که خیلی خوب است بنده میزان لازم شهر میدانم به انی جهت عرض میکنم که میزان لازم شهر منتهی ۸۰ هزار خراوار است و این معدار تا سرخرمن کافی است و به علاوه بنده شنیده ام که یک قدری هم گندم دیوانی است فقط چیزی که هست باید علت این ترتیبات را پیدا کرد نه اینکه فقط دف کرد بلکه باید تنبیه سخت کرد تا بعد مرتکب نشوند و بعد از این دچار زحمات نشویم.
نایب رئیس ـ رأی ساکت قرائت میشود.
(معاضد الملک به این مضمون قرائت کرد مجلس شورای ملی پس از استماع توضیحات معاون وزارت داخله مذاکرات مطلب مطرح شده را ختم مینماید.)
نایب رئیس ـ به این مضمون رأی میگیریم هر کس تصویب میکند قیام نماید.(اغلب قیام نمودند و تصویب شد.)پس رأی ساکت با اکثریت قبول شد حالا شروع میکنیم به لایحه قانونی راجع به نواقلی که به طور کلی در او شور بشود و لایحه وزارت داخله در باب مالیات نواقل با راپورت کمیسیون قوانین مالیه قرائت شد.)
نایب رئیس ـ حالا در کلیه مباحثه نمودن و شور کلی میشود.
میرزا ابراهیم خان ـ غرض از عرضم این بود این لایحه که گویا در مجلس سابق به ۱۶ فقره از این فقرات رأی داده شده است دیگر کمیسیون نبایستی جرح و تعدیل در آن کرده باشد بنده این را از مخبر کمیسیون توضیح میخواهم.
مرتضی قلیخان ـ همان قسم که فرمودند در مجلس سابق رأی داده شده ولی آن رأی صحیحاً در یک ورقه نوشته نشده که به صحه همایونی برسد و سمت قانونیت پیدا بکند فقط از مجلس شورای ملی داده شد و چون درشکه های کرایه را قبل از نوشتن این قانون مشغول گرفتن مالیات بودن و یک ترتیب صحیحی شده است که میتوانیم ما او را امروز مستند بدانیم و اصل مالیات هم یک طوری بود که ممکن نبود به طور بهتر و صحیحتر آن را اصلاح کنیم به این جهت خیلی اضافه بر این مطلب شده و به طور صحیح اصلاح شد و خیلی کمتر از آنچه سابق قرار داده شده بود به جهت رفاهیت حال عموم معین شده است.
اسدالله میرزا ـ بنده در این مسئله که مجلس سابق رأی داده است که آن را لازم است عرض کنم و آن این است که کمیسیون این رأی را که باید بکند نکرده است اساساً میخواهم بدانم که کلیه میخواهند این را عمومیت بدهند به تمام مملکت یا انحصار به تهران دارد به عقیده بنده اگر عمومیت داده نشود خیلی بهتر خواهد بود و دلیل آن هم به عقیده خود بنده واضح است به جهت اینکه این مالیاتها جزو عایدی بلدیه است و هر بلدیه که میخواهند در آنجا یک همچو مالیاتی وضع کنند بعضی مقتضیات و ملاحظات در آن محل هست که باید آن ملاحظات را نمود مثلاً شاید در تهران میتوانید بگوئید که مالی چهار قران بدهند ولی در کردستان نمیتوانید بگوئید این انداره را بدهند باید انجمن بلدی اینجا یک همچو چیزی را به انجمن ولایتی پیشنهاد بکند و انجمن ولایتی به توسط وزارت داخله به نظر مجلس برساند و مجلس بعد از مذاکره با اکثریت تصویب نماید بنده که در اینجا نشسته ام نمیتوانم رأی بدهم که در گروس هم مالی پنج قران باید گرفت و تا آن اشخاصی که اگاهی دارند و از ترتیب آنجا مطلعند و در محل بصیرت دارند رأی آنها را ندانم نمیتوانم رأی خود را اظهار نمایم مثل میاورم در یک شهر یا یک محلی یک اسب در ماهی هفت قران فرضا مخارج دارد آن وقت همانقدر که در اینجا از یک اسب مالیات میگیرید از آن هم مالیات بگیرید گمان میکنم که این تعادل نشده است ولیکن باید گفت هر بلدیه یا انجمن ولایتی هر چه صلاح بداند نوشته به مجلس پیشنهاد کند و مجلس به حسب وسعت گنجایش آن محل تصویب نماید.
مرتضی قلیخان ـ در این فرمایش که فرمودند بعضی فرمایشات کردند که خودش دلیل تعمیم است ما ملاحظات خودمان را کردیم و چیزی گفتیم که تعمیم داشته باشد برای تمام ولایات که می توان در همه جا معمول داشت اینکه می فرمایند شاید در یک محل یک اسب در یک ماه ۵ قران خرجش باشد این خودش دلیل دادن مالیات اوست و الا جائیکه چهار یا پنج تومان مخارج آن است چطور مالیات می گیریم به این جهت عرض می کنم که این مالیات طوری وضع شده است که در تمام جاها ممکن است معمول شود نه این که جائی باشد که از این مملکت خارج باشد و تا از آن اطالع نداشته باشیم و در هر نقطه که بلدیه تأسیس می شود باید این مقدار گرفته شود و این بهتر از این است که خود بلدیه یک چیزی وضع می کند و اسباب تشاجر بین بلدیه ها و حکام شود.
وکیل التجار ـ بنده می خواستم توضیحی در این باب عرض کنم و آن این است که یک شهری که دارای اداره بلدیه شد و اطلاق شهریت بر او شد و خواست یک اداره بلدی تشکیل کند برای تنظیفات آن محل باید یک عایدی از همان محل معین شود آن جائی که نمی توانند بدهند آنجا تعمیر کوچه نخواهد داشت و چراغ لازم نخواهد داشت و این قدری که فعلاً تصویب شده می دانم که برای تهران کم است کمیسیون هم این را تصدیق کرده که برای شهر تهران این اندازه کم است باید من بعد از این علاوه بر این پیشنهاد کنند و از وزارت داخله بخواهند و این قدر اقلی بوده است که فعلاً تصویب شده است.
اسدالله خان ـ بنده موافق اظهارات شاهزاده اسدالله میرزا هستم و آن روزی که این لایحه آمد بنده فردای آن روز عرض کردم که یک مالیاتی باید وضع کرد و در این مملکت ولی در هر نقطه به حسب حال آن آنچه که آنجا گفته شد جوابی که بنده را قانع بکند داده نشد اولاً برای چه درشکه را مطلق گفته اند اربابی نشد اولاً برای چه درشکه زیاد خرابی می کند پس باید بیشتر را از درشکه کرایه بگیرند لیکن اعیان که درشکه دارند معاف خواهند بود ولی به واسطه ضیق اسباب حمل و نقل عوض اینکه ما اسبابی فراهم بیاوریم که اسباب حمل و نقل زیاد باشد به وسائط نقلیه کمک می کنیم در صورتی که می بینیم که به آن وسائط اگر خود شخص بنده بخواهم به توسط آنها رفع احتیاجات خود را بنمایم هرگز کمک نمی کنم و خودم یک درشکه نگه می دارم از آن طرف نوشتند اتومبیل پنج تومان و بنده عرض می کنم که هیچ نباید گرفت و باید معاف باشد به واسطه اینکه این چند جا مالیات می دهد و هم حق عبور می دهد و هم اینکه اینها روی مال التجاره می افتد دیگر آنکه اسب سواری را با اسب حامل نواقل یک قسم ملاحظه کرده اند و دیگر آنکه ممکن است که در طهران این تحمیل از برای بلدیه کافی نباشد زیرا که طهران وسط واقع شده است ولی درجائی که به ندریت دارد این مالیات زیاد است به جهت اینکه مال التجاره را باشتر و قاطر حمل و نقل می کنند و روزی هزار بار شتر و قاطر وارد می شود وقتی دست ملاحظه بفرمائید یک مال التجاره فرض بفرمائید از اصفهان حرکت می کند یک طور مالیات و حق ورود می دهد اینجا تمام می رود بر سر آن باری که وارد می شود واگر ما بخواهیم فردا یک مالیاتی وضع کنیم دو برابر و سه برابر خواهد شد در این صورت بنده عقیده ام این است که خوب بود یک قدری بیشتر نظریات خودش را می کرد و ما هم آن اطلاعاتی که لازم است از برای اینکار تحصیل کنیم و آن وقت یک مالیاتی در اینکار وضع کنیم که من بعد دچار اشکالات نشویم و بهترین مالیاتها باشد.
تقی زاده ـ بنده اینکه فرمودند این قسمتها را خوب توجه نکردیم و گمان می کنند دلیلشان واضح است قبول ندارم اما اینکه به بعضی ولایات ظلم می شود و به بعضی ها ظلم نمی شود ما برای اینکار ملاحظه و قیامی قرار داده ایم و او را اتخاذ کردیم که آن چیزها ئی که اینجا وضع کردیم چیزهائی است که در کاشان یا بندر عباس می شود گرفت و همه ولایات این مقدار را می توانند بدهند و به حالشان تفاوت ندارد لکن این را لازم می دانیم که در بعضی نقاط ده دو یا ده چهار یا ده پنج یا ده شش زیاد بکنید و این را از برای انجمنهای ولایتی گذاشتیم اما اینک بایستی انجمن های بلدی در اینکار ملاحظه بکنند صحیح نیست به جهت اینکه از منافع عمومی بلدیه همین چیزهاست ربطی به انجمن ولایتی ندارد و اگر بگوئیم از این مقدار که کمیسیون تصویب کرده کم است یا اینک هاز درختها بگیرند واز درشکه نگیرند بنده می گویم از این مقدار اگر کمتر بشود آن وقت بلدیه نخواهیم داشت این مقدار به قدری است که دیگر در کمتر از او گمان نمی کنم کسی رأی دادشته باشد خصوص اسبی که می گویند در ماه هفت هزار یا هشت هزار خرج دارد این استب اگر برای تجمل است صاحبش که یک اسب مثلاً برای تجمل نگاه می دارد می تواند هفت هزار هم برای مصارف بلدی بدهد و اگر بارکش است هفت تومان بار می کشد هر چیز از وسائل نقلیه که شخصی است جزو تجمل محسوب می شود و اگر بگوئید اسب و قاطر و سایر نواقل شخصیه باید کمتر بدهند برای اینکه کمتر خرابی می کنند این در ماه دوم است و اینکه نواقل کرایه را با نواقل شخصی مساوی کرده اند این در مجلس سابق چند روز مذاکره شد و بعضی از آقایان قبول نمی کردند که اربابی با کرایه مساوی باشد این دفعه هم مثل سابق شد ولی من شخصاً خیلی ممنون می شوم که اربابی را دو سه برابر نمایند و اینجا ایراد من متوجه وزارت داخله می شود که اربابی را پنح قران و کرایه را بیست و پنج قران نوشته اند و اگر می گویند اربابی خرابی کمتر می کند این را در نظر داشته باشند که اربابی جزو تجمل است و آن کرایه محل معیشت آن آدم است پس زیادتر که گرفته نمی شود لااقل مساوی باشد و این مقداری که ما اتخاذ کرده ایم آن مقدار اقلی است که می توان در تمام ولایات گرفت فرض بفرمائید اگر بنا شود به طوری که گفته شد بلدیه های بزرگ و کوچک ایران هر کدام لایحه قانونی پیشنهاد وزارت داخله نمایند و وزارت داخله به مجلس بفرستد چقدر وقت مجلس باید صرف آنها بشود ما تمام فکرها را کردیم که مالیات خیلی صحیح را مجلس امروز وقت پیدا نمی کندوضع کرد در صورتی که هفته سه روز می نشیند باید وزارت داخله به حاکم آنجا بنویسد که بلدیه را مجبور کند که از خودم چیزی نگیرد و لایحه قانونی پیشنهاد وزارت داخله کند و از آنجا بیاید به کمیسیون و از آنجا به مجلس معلوم است کار ما منحصر به قوانین مختلفه بلدی ها خواهد شد الان در تبریز یک چیزی از آنها می گیرند در اصفهان هم هر چه می خواهند می گیرند ولی نمایندگان ملت باید بدانند چقدر می گیرند و بچه مصرف می رسد بنده اعتقادم این است که غیر از این مواد طور دیگر نمی شود یعنی بهتر از اینکه نوشته شده است و الا باید وزیر داخله پس از تحقیقات خودش لایحه بفرستد و در مجلس مطرح شود این خیل تفاوت دارد با اینکه بلدیه اصفهان اینها را بگیرد و اگر لازم دارد یک چیزی به وزارت داخله بنویسد که من صلاح می دان صدی پانزده به آنها داده شود و اگر بخواهیم منتظر شویم که آنها لایحه قانونی بدهند خیلی طول می کشد باید بگوئیم هر ولایتی هر طور می خواهد سی خودش بگیرد سی خودش بخورد ما خیلی سعی کردیم در کمیسیون قوانین مالیه که آن چیزی که عایدات مملکت را می افزاید سعی کنیم که تأمین کنیم و چیزهائی که قابل ندارد با دعوای شاهرود بسطام است آن را اهمیت ندهیم اما در اینکه در راپورت کمیسیون دو شور لازم نیست و به کشور کافی است هر قسم می کند حرفی ندارم .
وزیر علوم ـ در اینکه مالیات باید عمومیت داشته باشد بنده موافقم با آقای تقی زاده که یک مرتبه برای تمام ولایات باید مالیاتی وضع کنیم که عمومیت داشته باشد ولی در این باب فکرم حاضر نیست که در تمام ممالک مالیات نواقل را از روی چه مقیاسی قرار داده اند ولی مال فرانسه نظرم هست فرانسه اول مملکت دنیا است از حیث ثروت آنها مالیات نواقل را از اول مختلف کرده اند ولی کالسکه در شهر پاریس که هم مرکز مملکت فرانسه است ۶۲ فرانک است در اینجا ۱۸ تومان به کالسکه و همین طور به درسشکه ۱۲ تومان و نیم یا قریب به ۱۳ تومان بسته اند و این خیلی است که ما نمی توانیم او را تحمل نمائیم ما از فرانسه دیگر تجاوز نمی توانیم بکنیم که در پاریس که مرکز فرانسه است از کالسکه و درشکه سالیه ۱۵ تومان می گیرند.
وکیل الرعایا ـ بنده هم عقیده مندم با اشخاصی که این مالیات را در تمام مملکت قابل الاجرا می دانند و د ررد فرمایشات حضرت وزیر حاضرم که عرض کنمن که فرانسه چون خیلی محتاچ نبودند کالسکه بزرگان خودشان را حواله ندادند و ما چون خیلی محتاجیم ناچاریم که بر کالسکه بزرگان خودمان یک چیزی ببندیم زیرا که جزء بزرگان محل دیگر نداریم الان که این مالیات را برای بلدیه می بندیم این طور می فرمایند اگر مجلس سنا می داشتیم چه می گفتند بنده گمان می کنم که در هر جای ایران هر جا که هست نواقل می تواند که متحمل کمترین مالیاتی که برای آنها امروز منظور شده بشوند و شاید هم همین مقدارها که اینجا حرف می زنیم از جیبشان بیرون بیاید ولی ما می خواهیم به این وسیله عاید دولت بشود و بنده چون این شور به طور کلی است در همه آن همراهم و تمام آن را قابل اجرا می دانم .
حاجی مصدق الممالک ـ بنده اول که اجازه می خواستم عرض کنم که این موادی که اینجا نوشته شده از شماره یک تا شماره ۱۲ در مجلس سابق تصویب شده است می خواستم عرض کنم چیزی که تصویب شده چرا باید دو مرتبه مذاکره شود یا جرح و تعدیل شود ویکی هم تفاوت درشکه کرایه و شخصی است با دلایل می توانم تعیین کنم که باید تفاوت داشته باشد یعنی کرایه بیشتر بدهد.
تقی زاده ـ از روی چه دلیل .
حاجی مصدق الممالک ـ برای اینکه کرایه است و منافع می برد.
نایب رئیس ـ خوب است وقتی که داخل مذاکره مواد می شویم در آن موقع این را اظهار بفرمائید.
فهیم الملک ـ بنده در فرمایشات آقای میرزا اسدالله خان ایراد دارم یک فرمایش ایشان این است که چرا باید از سایر ممالک زیادتر تعیین شود و حال آنکه در مواد دیگر ذکر شده که آنهائی که در اطراف شهر هستند می توانند مالیات یک ماهی بدهند وممکن است به آنها تخفیف داده شود اینها اساساً صحیح است ولی چون این مالیات برای یک مقصود است و تمام اینها برای انجام یک کار است و به هر کس به اندازه خود تعلق می گیرد و در موقع خود داخل می شود اینها را باید یک طوری معین کرد که قابل الاجرا باشد اگر بخواهیم داخل شویم در اینکه یکی یکی از اینها را برای شهر ها معین کنیم بنده می گویم اصلاً این مالیات برقرار نخواهد شد واین تفاوت می کند اساس بلدیه کلاً باید بر یک مقیاس باشد.
میرزا اسدالله خان ـ اینجا گفته میشود که به بلدیه های اطراف اجازه داده خواهد شد که اگر تفاوتی در این مواد لازم باشد پیشنهاد کنند مالیات تبریز و تهران و خراسان و رشت نمیتواند تغییر کند ولی از آن طرف شهرهای کوچک که در آنجا هفت تومان به هفت قران در ماه ممکن است تبریل بیاید که در یک محلی ممکن است از یک چیز هفت تومان گرفت از قبیل تهران ئ تبریز و خراسان و گیلان و فارس لکن در همین موضوع مثلاً در شهر های نمره دوم نمیشود گرفت و اینکه آقای وزیر و اینکه آقای وزیر فوائد عامه گفتند که در سال در پاریس از درشکه شصت فرانک میگیرند این را هم باید ملاحظه نمائید اغلب این درشکه ها تجملی است و گفته شد که از درشکه های تجملی باید بیشتر گرفت و اینکه بنده عرض میکنم از درشکه های کرایه باید کمتر گرفته شود به ملاحظه این است که بعد از این یک مالیات اضافه ای هم خواهد آمد به مجلس و به آنها تعلق میگیرد پس در خصوص درشکه های کرایه باید ملاحظه نمود دیگر آنکه فرق بین اسب های باری و اسب سواری داده نشده در صورتی که فرق ندارد باید یک میزان به آنها مالیات بست.
مرتضی قلیخان ـ چون شور کلی فرمودید بشود بنابراین قایان وکلا نباید آن دو ماده که اول راپورت نوشته شده منظور دارند در وضع این مالیات کلیه دو ملاحظه شده است یکی ملاحظه تسطیح راهها که اسباب تسهیل شده و یکی ملاحظه ثروت و غنی این دو را که آقایان در نظر داشته باشند میدانند که کالسکه اربابی آنچه صاحبش میدهد برای خودش می دهد و چون ثروت داشته است ما زیاد ننوشته ایم لکن درشکه کرایه از خودش چیزی نخواهد داد و از ما خواهند گرفت و به ما خواهند داد یابو و اسب سواری هم همین حکم را دارد آن یابوئی که یک عرابه به او می بندند همین یک قرانی که باید در ماه بدهند کرایه آن را که باید یک قران بگیرد یک قران و یک شاهی می گیرد و این را در حقیقت از امثال ماها خواهند گرفت ولی اسب سواری فقط برای تجمل است و آن مالیاتی که باید بدهند آن کسی که او را نگاه می دارد از اول تهیه او را دیده است و این را فقط از ثروت خود کم کرده است .
ممتاز الدوله ـ خیلی از آقایان اجازه خواسته اند ولی مذاکره کافی است به طور کلی حالا رأی می گیریم برای اینکه ماده به ماده شور شود.
نجات ـ رأی لازم نیست گرفته شود.
( ممتاز الدوله سه مرتبه سئوال کرد که علت عدم لزوم را بیان کنید به سکوت گذشت .)
ممتاز الدوله ـ رأی می گیریم هر کس رأی می دهد که شروع شود به مذاکرات ماده به ماده قیام نماید ( اکثر قیام نمودند و تصویب شد در این موقع از طرف نایب رئیس ده دقیقه اجازه تنفس داده شد. )
مجدداً پس از یک ربع جلسه در تحت ریاست آقای ممتاز الدوله تشکیل شد. چون در خصوص اینکه این لایحه یک شور یا دو شور لازم دارد ماده پنجاه و نهم نظامنامه داخلی قرائت شد پس از آن شروع به قرائت ماده اول لایحه مالیات نوافل کردند چون بر حسب نظامنامه در لوایح راجعه به مالیات محلی یک شور باید بشود و در ماده اولی به قدر کافی مذاکره شده بود نایب رئیس اخذ رأی را در ماده اول اظهار داشت لکن به واسطه اهمیت ماده اول در اینکه درست مداقه شود اخذ رأی محول به جلسه آتیه گردید.
نائب رئیس ـ فردا که یکشنبه است مجلس خصوصی تشکیل خواهد شد تمام آقایان باید حاضر باشند.
تقی زاده ـ بفرمائید که مجلس رسمی است .
نایب رئیس ـ بلی خصوصی است و رسمی است .
منتصر السلطان ـ تکلیف کمیسیون ها چه می شود.
نایب رئیس ـ کمیسیونها در موقع انعقاد مجلس تعطیل است .
نائب رئیس ـ مطرح مذاکرات جلسه آتیه بقیه مالیات نواقل بودجه مجلس شورای ملی راپورت کمیسیون بودجه راجع به مخارج ژنرال فونسول اسلامبول ایضاً راپورت کمیسیون بودجه در باب دادن یک صد و پنجاه تومان به حاجی محمد تقی خان راپورت کمیسیون خارجه راجع به اصلاحات وزارت خارجه یک نفر از منتخبین کمیسیونی که آقای نواب تقاضا کرده بودند استعفا داده حالا لازم است به جای آن یک نفر انتخاب شوداسامی آقایانی که انتخاب شده اند قرائت می شود ( قرائت شد) ( اظهار شد آقای صدیق حضرت استعفا داده اند ) .
اسدالله میرزا ـ بنده هم خیلی کار دارم ولی لازم می دانم که آقای صدیق حضرت قبول کنند
( غالب از وکلا اظهار داشتند که آقای صدیق حضرت باید باشد و استعفای خودشان را مسترد دارند ).
نایب رئیس ـ آقای صدیق حضرت ممکن است قبول فرمائید به واسطه اطلاعاتی که دارید وجود شما در این کمیسیون لازم است .
صدیق حضرت ـ بنده در دو کمیسیون هستم نمی توانم از عهده برآیم .
نایب رئیس ـ پس یکنفر انتخاب می کنیم ورقه توزیع نمائید. ( ثانیاً عده از وکلا اظهار داشتند که از آقای صدیق حضرت خواهش می کنیم قبول فرمایند ).
نایب رئیس ـ خوب است قبول فرمائید.
صدیق حضرت ـ بنده موقت قبول می کنم بعد اگر نتوانستم استعفا می دهم .
نایب رئیس ـ این کمیسیون گمان نمی کنم بیشتر از دو سه جلسه منعقد شود.
افتخارالواعظین ـ یک نفر کمیسیون عرایض راهم خوب است انتخاب فرمایند.
نایب رئیس ـ آقای حاجی مصدق الممالک از کمیسیون عرایض استعفا دادند حالا لازم است که از شعبه چهارم یک نفر به جای ایشان انتخاب شود.
تقی زاده ـ آقایان اعضاء شعبه چهارم بعد از ختم مجلس همین جا تشریف داشته باشند تا یک نفر را انتخاب کنیم .
( مجلس یک ساعت از شب گذشته ختم شد ).