مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۹۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۶ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۹۸
جلسه ۹۸
صورت مشروح روز شنبه ۱۸ شهر جمادی الاولی
دو ساعت و نیم قبل از عروب آفتاب مجلس در تحت ریاست آقای مختار الدوله نایب رئیس تشکیل گردید.
صورت مجلس روز پنج شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
نایب رئیس ـ ملاحظه ای در صورت مجلس هست؟(اظهاری نشد و صورت مجلس را نایب رئیس امضاء نمود.)
نایب رئیس ـ آقای فاتح الملک سئوالی از معاون وزارت جنگ کرده بودند که اما صحیح است دولت اجازه داده است مقداری اسلحه وارد کنند یا نه خوب است سئوال خود را بفرمائید.
حاجی فاتح الملک ـ شنیده میشود مقداری اسلحه و تفنگ از بندر عباس وارد خاک ایران میشود میخواستم سئوال کنم که از برای دولت وارد میکنند یا برای دیگری و اگر چنانچه برای دیگری است کی اجازه داده و مقدار او چه قدر است و به کجا خواه رفت و به کدام نقطه وارد خواهد شد و برای چه این اجازه داده شده است و مقدار تفنگ و فشنگ چه قدر است.
قوام السلطنه معاون وزارت جنگ ـ اگر این سئوالی که کرده اند راجع به یک اطلاع جدیدی است این است که اواخر ربیع الثانی راپورتی از وزارت داخله به وزارت جنگ رسیده بود راجع به اینکه تجار بندر عباس مقداری تفنگ و فشنگ خریدند و در مسقط توقیف شده و به وزارت داخله اطلاع داده بودند که اگر دولت بخواهد آن را خریداری نماید آنها حاضرند که کمتر از قیمت کارخانه بفروشند این بود که وزارت جنگ آن را به مجلس پیشنهاد کرده و مجلس آن تقاضای تجار را رد کرد و بعد وزارت جنگ وزارت داخله نوشت که آن اسلحه را رد کنند و اگر راجع به اسلحه ای است که در کرمان است چند ماه قبل از این ایالت کرمان شکایت میکرد از نداشتن تفنگ و فشنگ و در آن زمانی که بنده در وزارت داخله بودم به وزارت جنگ نوشته شد که بفرستند وزارت جنگ به واسطه بعد مسافت و به واسطه اینکه نخواستند از ذخیره تهران تفنگ فرستاده شود و خواستند از خارجه خریداری کنند این بود که این قرار هم یک قدری طول کشید بعد چون در بودجه وزارت داخله سالی دوازده هزار تومان حق الایاله برای قوام الملک تعیین شده بود خودش اظهار کرد که چون اسلحه لازم است و من مجبور هستم با یک استعداد کاملی حرکت نمایم اگر میدانید که به این زودی ها نمیشود اسلحه از رکاب حمل شود اجازه بدهید که از حق الحکومه خود اسلحه خریده وارد نمایم وزارت داخله گفته بود که ضرری ندارد که یک چنین اجازه داده شود که از حق الحکومه خود قوام الملک این اسلحه را خریداری کرده و بعد از ورود به ذخیره کرمان بشود این اطلاعی بود که بنده داشتم دیگر نمیدانم که بعد از این قوام الملک آن اسلحه را خریداری کرده است یا نکرده است.
حاجی فاتح الملک ـ از قراری که میفرمایند دو فقره است و بنده یک فقره را در نظر داشتم پس خوب است از وزارت جنگ تحقیق شود که آن اسلحه را که بنده عرض کردم کی وارد کرده و چه قدر وارد شده است و آن قدری را هم که قوام الملک خریداری کرده است چه قدر است و جلوگیری کنند که اسلحه اگر وارد شده به نقطه دیگری حمل نشود چنانچه سابق به طور قاچاق میاوردند امروز نشود و مخصوصا تمنی میشود از وزارت جنگ که توجهات خود را مبذول بدارند تا ما بدانیم چه قدر اسلحه از کجا وارد شده و برای چه وارد میشود.
معاون وزارت جنگ ـ اسلحه ای که تجار ایرانی که در مسقط وارد کرده اند عرض کردم که وزارت داخله اجازه نداده جواب سلب گفت و اسلحه کرمان را هم گمان میکنم که هنوز خریداری نکرده اند برای اینکه یک تلگرافی اخیرا از ایالت کرمان رسیده است و آن ترتیبی را که فرمودید که اجازه داده شود از بندر عباس وارد شود چون یک قدری طول میکشد گمان میکنم که به این مقصود نایل شویم.
نایب رئیس ـ آقای بهجت سئوالی از معاون وزارت جنگ داشتید در خصوص استعداد عربستان بفرمائید.
اقای شیخ محمد علی بهجت ـ ده ماه تمام است که حکومت عربستان بدون هیچ استعدادی وارد شده اهالی عربستان نظر به یانکه اطاعت حکومت را از فرایض شرعیه میدانستند همه جور همراهی و مساعدت را با حکومت کردند حتی اینکه طایفه سکوند که یکی از طوایف بزرگ لرستان است و به قریب سیصد چهار صد نفر دزفولی حاضر شدند برای جنگ لکن معلوم است که نمیتوانند این عده از عهده انتظام آنجا برایند برای اینکه سرحد عربستان همیشه یک سرحد معظمی بود و قشون زیادی داشته است همیشه سه فوج چهار فوج با لوازم آنها استعداد در آنجا بوده و از وقتی که مخبر الملک به آنجا آمده است تقریبا بیست روز تمام است که از جهت نبودن استعداد جنگ سختی شده است و تلگرافهای آن حاضر است اگر اجازه بفرمائید بخوانم.
نایب رئیس ـ این سئوال است استیضاح که نیست شما فقط حق دارید که سئوال بفرمائید
بهجت-بلی سئوال بنده فقط راجع به این بود که این فوجی که ده ماه است برای عربستان مامور شده برای چه حرکت نکرده اند این هم تلگرافاتی است که از آنجا رسیده است اگر اجازه میفرمائید خوانده شود.
معاون وزارت جنگ ـ بنده تصدیق میکنم که استعداد عربستان بایستی خیلی زودتر از رفته باشد به همین طور که فرمودند ده ماه قبل بنا بوده فوج همدان به عربستان برود بعد این بود که آن فوج را مامور کرمانشاه کردند و قرار شد که یکی از افواج عراق را بفرستند بعد در اواخر کابینه قرار بود فوج جلالی برای اینکار مامور شود و حرکت نماید و در وقتی که بنده داخل وزارت جنگ شدم سئوال کردم چه فوجی مامور عربستان شده است جوابی که به بنده دادند این بود که گفتند فوج جلالی مامور رکاب شده و قرار بود که تلگراف بشود حرکت نمایند ولی چون یک اندازه استعدادی فوری لازم بود تلگراف شد که صدوپنجاه نفر از بختیاریهای گرم سیری زودتر بروند و گمان میکنم که به این ترتیب انتظامات آنجا به خوبی فراهم بیاید.
بهجت ـ خلاصه عرض بنده این است که سوار بختیاری نمیتواند آنجا بماند و گمان نمیکنم که با قشون بختیاری عربستان نظم پیدا نماید به جهت اینکه هوای آنجا خیلی گرم است و در تابستان نمیتوانند در آنجا بمانند تا اینکه آنجا را نظم بدهند و فقط یک عده از سوار گرمسیری هستند که آنها هم استعداد ندارند تا اینکه بتوانند آنجا بروند.
معاون وزارت جنگ ـ عرض کردم این اقدامی که فعلا شده است موقتی است لکن برای آنجا قرار شده است که دو باتالیون که عبارت از ۸۰۰ نفر سرباز است و یک باتری توپخانه در آنجا برود و احکاماتش هم صادر شده میروند.
نایب رئیس ـ راپورت کمیسیون نظام راجع به درجات نظامی قرائت میشود که ببینیم قابل توجه میشود یا خیر.
(راپورت قرائت شد مشعر بر اینکه طرحی آقای معتمد التجار مشتمل بر مقدمه و ۳۹ ماده و طرحی از آقای معزز الملک مشتمل بر مقدمه و ۳۴ ماده راجع به حصول درجات نظامی قرائت شد کمیسیون بعد از مذاکره هر دو طرح را قابل توجه دانسته به مجلس عودت میدهد که پس از قابل توجه شدن به کمیسیون نظام رجوع شود.)
نایب رئیس ـ گویا خاطر آقایان مسبوق است دیگر لازم است خوانده شود؟(عده ای گفتند خوانده شود.)شروع به قرائت مواد گردید.
مؤتمن الملک ـ بنده عرض میکنم اگر بخواهند تمام این طرح را بخوانند چون خیلی مفصل است تقریبا یک ساعت طول میکشد و جزء دستور هم که نیست پس خوب است در قابل توجه بودن آن رأی گرفته شده ختم شود.
معزز الملک ـ بلی همین طوری که آقای مؤتمن الملک فرمودند این هر دو طرح خیلی مفصل نوشته شده است و اگر خوانده شود خیلی طول خواهد کشید و تقریبا هر دوی این دو طرح که به کمیسیون مبتکرات رفته است قابل توجه شده و از طرف دیگر کمیسیون نظام به واسطه بیکاری مدتی است که منعقد نشده است به این جهت بنده چون مخبر کمیسیون نظام هستم تقاضا میکنم که رجوع شود به کمیسیون نظام بعد از اینکه از آن کمیسیون راپورت داده شد در قابل توجه بودن آن رأی گرفته شده مطرح مذاکره شود.
نایب رئیس ـ بدون رأی گرفتن نمیشود به کمیسیون رجوع کرد باید معلوم شود که مجلس این دو طرح را قابل توجه میداند یا خیر اگر قابل توجه دانست آن وقت به کمیسیون رجوع میشود حال چون خاطر آقایان مسبوق است رأی میگیریم.
کسانی که راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به این دو طرح را قابل توجه میداند قیام نماید.(اغلب قیام نمودند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت قابل توجه شد رجوع میشود به کمیسیون نظام.(راپورت کمیسیون استقراض راجع به قانون استقراض داخلی مشتمل بر ۱۱ ماده قرائت شد.)
نایب رئیس ـ حال در کیه این یک مرتبه مباحثه شده بعد داخل شور مواد میشویم.(جمعی گفتند در کلیات این مذاکره شده و برای داخل شدند در شور مواد هم رأی گرفته شده فقط برای اینکه به شکل مواد قانونی نوشته شود به کمیسیون رجوع شد.)
نایب رئیس ـ خوب لازم میدانم داخل شور مواد شویم و در کلیات مباحثه نکنیم.
(اغلب تصویب کردند که در کلیات ثانیاً مذاکره نشده داخل مذاکره شوند.)(شروع به شور اول در مواد شوند.)
وکیل التجار ـ آن روز قرار شد که با حضور وزیر مالیه در این راپورت شور شود.
نایب رئیس ـ خواهند تشریف آورد.
(در ماده ۱ و ۲ مذاکرات لازمه به عمل آمده و در ضمن شور در ماده ۳ راجع به این که منافع قرضی از قرار صدی شش پرداخته شود.)(در قابل توجه بودن این طرح رأی گرفته شده با اکثریت رد شد.)
(آقای دکتر علی خان اظهار نمود که در عبارت ماده بعد از منافع قرضی کلمه سالیانه اضافه شود چون اغلب موافق بودند پذیرفته شد.
در ماده ۴ راجع به اینکه مدت استهلاک یعنی تادیه اصل و فرع بیست سال شمسی خواهد بود و هر ساله چهار صد و هفتاد و دو هزار تومان از بابت اصل و فرع تادیه میشود آقایان آقا شیخ علی شیرازی و مرتضی قلیخان هر یک پیشنهادی نمودند.
پیشنهاد آقا شیخعلی شیرازی:
ین بنده پیشنهاد میکنم که این جمله بر ماده ۴ افزوده شود مدت شروع به این قرض یک ماه بعد از گذشتن این قانون خواهد بود و ختم آن مدت یک سال بعد از شروع به عمل خواهد بود.
پیشنهاد آقای مرتضی قلیخان: این بنده پیشنهاد میکنم که در ماده ۴ نوشته شود هر ساله این مبلغ به طور قرعه داده خواهد شد.)
در قابل توجه بودن هر یک از این دو پیشنهاد رأی گرفته با اکثریت قابل توجه نگردید.
در ماده ۵ مذاکرات شده در ضمن شور در ماده ۶ آقایان سید حسین اردبیلی و ارباب کیخسرو و محمد هاشم میرزا هر کدام از قرار ذیل پیشنهاد نمودند.
پیشنهاد آقا سید حسین اردبیلی: برشهای این استقراض در ادارات دولتی عوض پول قبول خواهد شد.
پیشنهاد ارباب کیخسرو: بنده پیشنهاد میکنم که این ماده به طور ماده الحاقیه به طرح افزوده شود - دارندگان ورقه سهام استقراضی میتوانند در هر موقع که بخواهند ورقه سهام خود را به دیگری انتقال بدهند.
پیشنهاد محمد هاشم میرزا:
برشهای سالیانه سهام در عوض مالیات دولتی وزارت مالیه قبول خواهد کرد.
چون پیشنهاد ارباب کیخسرو راجع به این ماده نبوده از موضوع خارج بود فقط در پیشنهاد آقای سید حسین اردبیلی و محمد هاشم میرزا رأی گرفته شده و با اکثریت قابل توجه شد.
در ماده ۷ و ۸ و ۹ و ۱۰ و ۱۱ جداگانه مذاکرات لازمه و شور اول به عمل آمده در خاتمه پیشنهاد های ذیل قرائت گردید.
۱) از طرف آقای وکیل التجار:
در خرید سهام این استقراض بین اتباع خارجه و داخله تفاوتی نیست و عموما آزاد هستند.
۲) از طرف آقای ارباب کیخسرو: (پیشنهادی که در ماده ۴ قرائت شده مسکوت عنه ماند.)
۳) از طرف آقای کاشف:
برای مراقبت در اداره کردن محل قرض و رسانیدن اقساط اصل و فرع در موعد مقرره به صاحبان سهام یک نفر متخصص مالیه اعم از داخله و خارجه مستخدم خواهد شد.
۴) از طرف آقای دکتر علیخان: این بنده پیشنهادی میکند که ماده ۱۱ این طور نوشته شود:
برای اداره کردن این استقراض یک نفر متخصص مالیه از خارجه معین خواهد شد.
آقای ارباب کیخسرو اظهار نمود که چون اوراق سهام را بی اسم خواهند نوشت لهذا بنده پیشنهاد خود را مسترد میدارم.
پیشنهاد آقای وکیل التجار را اسدالله میرزا مخبر کمیسیون تقاضا نمود که رجوع شود به
کمیسیون و با حضور آقای وکیل التجار ملاحظات در آن شده راپورت داده شود.(رجوع شد به کمیسیون)در قابل توجه بودن دو فقره پیشنهاد ۳ و ۴ رأی گرفته شده پیشنهاد آقای کاشف رد شد.
پیشنهاد آقای دکتر علیخان به اکثریت قابل توجه شد.
(رجوع شد به کمیسیون.)
نایب رئیس ـ شور اول در مواد قانون استقراض داخلی تمام شد حال ده دقیقه تنفس میشود.(مجددا مجلس تشکیل شد.)
نایب رئیس ـ پریروز که استعفانامه آقای وزیر زاده قرائت شد قرار شد در این جلسه یک نفر منشی انتخاب کنیم حالا آن یک نفر منشی را انتخاب خواهیم کرد.
ارباب کیخسرو ـ به جای دبیر الملک هم خوب انتخاب میشود.
(ورقه رأی توزیع شده رأی گرفته شد آقای لسان الحکماء و آقا سید محمد رضا و آقا میرزا احمد به قرعه از برای استخراج معین شدند و ارواق آراء را شماره کردند.)
نایب رئیس ـ چون منشی باید با اکثریت نامه انتخاب شود و عده ۶۵ است تجدید میکنیم.
(ثاینا ورقه توزیع و رأی گرفته شد اقایانی که سابقا برای استخراج آراء معین شده بودند استخراج آراء نموده آقای حاجی میرزا رضا خان با اکثریت ۴۶ رأی متخب شدند.)
نایب رئیس ـ آقای حاجی میرزا رضا خان با اکثریت منتخب شدند.
این شرحی است که وزیر جنگ نوشته و تقاضای کمیسیونی کرده به جهت پاره ای مذاکرات(رقعه وزارت جنگ قرائت شد متضمن اینکه از برای مذاکرات یک کمیسیون ۱۲ نفره لازم است که فردا با حضور وزراء پاره ای مذاکرات به عمل آید.)
حاجی آقا ـ یک تقاضائی که از طرف یک وزیری بشود به جهت اینکه مطلبی تا مطلب را ندانند نمیشود انتخاب کنند.(گفتند این طور نیست.)
حاجی آقا ـ به علاوه کمیسیون ۱۸ نفری است به آن رجوع کنند آن کمیسیون را انتخاب کردیم از برای اینکه مطالب فوق العاده را به آنجا رجوع نمایند.
نایب رئیس ـ وزیر جنگ ۱۲ نفر تقاضا کرده است لکن مجلس حق دارند بگویند از همان ۱۸ نفر ۱۲ نفر برای این کمیسیون انتخاب کنیم.
معزز الملک ـ به عقیده بنده ما نمیتوانیم بگوئیم همان کمیسیون ۱۸ نفری باشند یا آنکه مطلب را بخواهیم که چیست و مطابق قانون اساسی وزراء حق دارند کمیسیونی بخواهند بدون این که مطلب را تعیین نمایند و مجلس را هم حق دارد از آقایان کمیسیون هیجده نفری انتخاب نماید.
حسن علی خان ـ بنده با آقای معزز الملک موافقم و در خصوص انتخاب دو نفر وکیل پاره ای عرایض دارم.
حاج محمد اسمعیل کاشف ـ کمیسیون هیجده نفری صبحها تا ظهر مشغول کارهای عدلیه میباشند.
رئیس ـ حالا خوب است انتخاب کنیم.(ورقه توزیع و رأی گرفته شد.)(عده آراء ۶۵ ورقه بوده آقایان ناصر الاسلام و اسدالله خان و وکیل التجار از برای استخراج آراء در خارج معین شدند.)
نایب رئیس ـ راپورت کمیسیون عرایض خوانده شود چون صاحب عریضه فوریت آن را خواسته است.(راپورت کمیسیون عرایض قرائت شد مشعر بر اینکه از جانب آقا شیخ محمد خیابانی کاغذی به کمیسیون عرایض رسید مشعر بر اینکه دو ماهه اجازه مرخصی از برای رفتن به آذربایجان نموده بودند لیکن چون توضیحاتی که کمیسیون را قانع نماید نداده بودند و کمیسیون وجود ایشان را خیلی مغتنم میشمرد به این جهت تصویب ننموده رجوع به مجلس کرد.
نایب رئیس ـ بسته به میل مجلس است.
حاجی میرزا آقا ـ تصور نمیکنم مجلس تصویب کند.
شیخ محمد خیابانی ـ بنده اینکه به جهت چه میروم لازم نمیدانم اظهار کنم لکن همین قدر عرض میکنم اگر اجازه مرخصی ندهید بنده مجبورم استعفا بدهم و اگر آقایان کمیسیون عرایض وجود بنده را لایق بعضی خدمات میدانند خوب است که اجازه مرخصی بدهند که مجبور به استعفا نشوم.
ادیب التجار ـ اینکه کمیسیون تصویب نکرد مرخصی ایشان را یکی به جهت اینکه وجود ایشان را خیلی مغتنم دانست دیگر به ملاحظه اینکه دلیلی از برای مرخصی خودشان ذکر نکرده بودند که کمیسیون را قانع نماید به علاوه چون چند نفر دیگر اجازه خواسته بودند و کمیسیون اجازه نداده بود دید اگر اجازه به ایشان بدهد اسباب این میشود که آنها هم اجازه میخواهند به این جهت رجوع به مجلس کرد.
حسن علی خان ـ این دلیلی که آقای ادیب التجار اظهار میکنند که وجود ایشان خیلی مغتنم است معلوم میشود وجود دیگران مغتنم نیست به علاوه علت اینکه به بعضی اجازه میدهند و به بعضی اجازه نمیدهند چیست اینکه آقای شیخ محمد تقاضا میکنند که اگر اجازه ندهند به بنده مجبورم استعفا بدهم معلوم است خیلی کار مهمی دارند و این دلایل کمیسیون عرایض را بنده به هیچ وجه صحیح نمیدانم و بنده تقاضا میکنم من بعد بعضی از آقایان که اجازه مرخصی میخواهند کمیسیون آنها را در کمیسیون بخواهد و از آنها علت را بخواهد و بهتر از این تحقیق کند آنها که کار دارند و خیلی مهم است نمیشود منع کرد.
نوبری ـ بنده هم از آن اشخاصی هستم که با راپورت کمیسیون همراه نیستم ولی کمیسیون وقتی که عذری را قبول نکرد دیگر لازم نیست دلیل آن را هم بنویسد که به چه دلیل بوده است همان قبول نکردن کمیسیون آن عذر را خودش دلیل است بر اینکه آن عذر مسموع نبوده است و بنده تقاض مینمایم که این راپورت به کمیسیون عودت داده شود که با خود آقای آقا شیخ محمد در این باب مذاکره کرده نتیجه راپورت بدهند.
دکتر علیخان ـ بنده عرض میکنم پس از اظهاری که خودشان کردند دیگر جای مذاکره نیست مجلس باید یکی از دو رأی را درباره ایشان قبول کند یا اینکه اجازه مرخصی بدهد و یا اینکه استعفای ایشان را بپذیرد دیگر فایده مذاکره چیست.
ادیب التجار ـ اینکه آقای حسن علی خان فرمودند که عرایض را تبعیض و تشخیص میکنند ما بین بعضی دون بعضی لازم است این را توضیح کنم از اول در نظامنامه داخلی هیچ این قید ننموده که اگر یک وقتی یکی از نمایندگان تقاضای مرخصی نمایند مجلس باید تصویب نماید در صورتی که عذر موجه داشته باشند و در اول چند نفری تقاضای مرخصی کردند و دلایلی هم ذکر نمودند بعد کمیسیون دید که این یک چیزی شده است که دنباله اش همین طور می آید و دور و تسلسل پیدا خواهد کرد و ملاحضه کرد که اگر این استدعا را قبول نکرد و به مجلس داد و استدعای سایرین را میفرمایند که عذر موجه و کار مهمی دارند که ممکن نیست مسافرت نکنند بسته به رأی مجلس است اگر مجلس تصویب میکند که اجازه داده شود ولی بنده عرض میکنم این ترتیبی که ما پیش گرفتیم که هر روز هر یک از نمایندگان تقاضای مرخصی کردند تصویب بکنیم یک دفعه خبردار میشویم که اغلب وکلا رفته اند آن وقت علی میماند و حوضش.
عزالممالک ـ میخواستم عرض کنم که بنده در کمیسیون عرایض بودم تقاضای سایرین را که گفتند در این دو سه روزه رد شد ندیدم به علاوه دلیلی را که کمیسیون برای تصویب نکردن این مرخصی اقامه کرد دلیل صحیحی نبود و بنده با رأی کمیسیون ضدم و عرض میکنم در صورتی که ایشان عذر موجهی دارند باید اجازه داده شود.
محمد هاشم میرزا ـ بنده عرض میکنم اگر این کاری را که دارند اهمیتش بیش از این است که در مجلس باشند که آن را به مجلس پیشنهاد کنند و اگر مثلاً تصوراتی است که هر کدام به نظرمان میرسد که رفتنمان به ولایات بهتر است که نمیشود در هر حال خوب است دلایل منطقی خود را که در این باب دارند بفرمایند که ما بتوانیم قانع شویم حاضر نشدن ایشان را در مجلس تصویب نمائیم.
دکتر علی خان ـ خواستم عرض کنم یک نفر نماینده اگر نتواند برود به کارهای شخصی برسد اختیار دارد که استعفا بدهد مجلس یکی از دو کار را قبول نماید و بنده گمان میکنم پس از این مذاکرات اول به راپورت رأی گرفته شود که معلوم شود مجلس با رأی کمیسیون موافقت دارد یا خیر.
فاتح الملک ـ بنده با این عقیده هستم که آقایان محترم که قبول این خدمت را کرده اند چنین نیست که بدون عذر از کار بخواهند مسامحه نماید و البته تا کار مهمی نداشته باشند تقاضا نمینمانید زیرا که همین اشکالات از برای بنده پیدا شده است
البته ممکن است از برای نمایندگان اتفاقاتی بیفتد که مجبور باشند از مسافرت و نمیشود مانع شد.
آقا شیخ محمد ـ اگر چه بنده شایسته نمیدانم که در مجلس شورای ملی اظهار خدمات خود را کرده باشم ولی همین قدر عرض میکنم که بالاتر از جان چیزی نیست و بنده با جان خود برای پیشرفت این اساس حاضر شدم و حالا هم عرض کردم که مجبور نیستم علت مسافرت خود را عرض کنم ولی عرض میکنم اگر اجازه داده نشود مجبورم استعفا بدهم.
نایب رئیس ـ مذاکره در این باب کافی است اول رأی میگیریم به راپورت کمیسیون قیام نمایند.(اغلب قیام نکردند.)
نایب رئیس ـ راپورت کمیسیون رد شد معلوم میشود که استدعا ایشان قبول شد اجازه مرخصی دو ماهه داده شود دستور جلسه آتیه شور اول در بقیه قانون محاسبات عمومی راپورت کمیسیون بودجه راجع به اصلاح کشتیهای خلیج فارس راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به طلا شوئی کوه زر.
حسن علی خان ـ بنده مختصرا میخواهم عرض کنم مقصود از داشتن مجلس این است که یک عده بنشینند و در امور مملکتی شور آنها را حتی الامکان مجلس باید سعی کند بالغ کند به آن عده قانونی و گذشته باید سعی کند که بالغ کند به آن عده قانونی گذشته از اینکه هیچ اقدامی در این خصوص نمیکنیم و از وزراء نمیخواهیم که زودتر نمایندگان ولایات را بخواهند هر ساعتی که یکی از آنها خارج شد یا در ادارات وزارت خانه ها مستخدم شد و نتوانست دیگر اینجا بنشیند و رأی بدهند تا ۲۴ ساعت باید به جای او انتخاب نمائیم و بنده تصور میکنم که اگر این ماده قانونی نوشته نمشد و این حق انتخاب به جای نمایندگان مستعفی به مجلس یا متوفی داده نمیشد و رجوع به ولایات میکردیم خیلی زودتر از اینکه مجلس انتخاب نمایند منتخبین آنها میرسید و دلیل ندارد که دبیر الملک زیاده از بیست روز است که استعفا داده و همین طور صندلی او خالی مانده است.
رئیس ـ میخواهید روز سه شنبه انتخاب میکنیم.
دکتر علیخان ـ طرحی بنده پیشنهاد کرده ام در خصوص نظامنامه داخلی و توزیع هم شده خوب است در قابل توجه بودن آن رأی گرفته شود.
حاجی آقا شیرازی ـ راپورت کمیسیون فوائد عامه در خصوص جزیره هرمز به هیئت رئیسه فرستاده شده تمام مردم هم منتظرند که این منبع ثروت عاید به ملت شود بعد از آنکه سنواتی بوده که دیگران برده بودند آقای حاجی وکیل الرعایا هم خیلی سعی کرده اند در این خصوص خوب است آن را زودتر به مجلس بیاورند.
نایب رئیس ـ فرستاده شد طبع و توزیع شود.
کاشف ـ در باب کسر عده کمیسیون ۱۸ نفری خوب است انتخاب شود آقای آقا شیخ محمد خیابانی تشریف میبرند.
حسن علی خان ـ قریب چهار ماه است عریضه از ملت ارامنه به مجلس رسیده است و تقاضای دو نفر نماینده کرده اند مجلس رجوع کرد به کمیسیون و کمیسیون راپورتی به مجلس داده و در مجلس قرائت شد و قرار شد که کمیسیون با وزراء در این خصوص مذاکرات نمایند و هنوز جوابی به آنها نداده اند معلوم نیست چه شد آن اجلاس به عمل آمد یا خیر بنده نمیگویم یک وکیل یا دو وکیل به آنها داده شود عرض میکنم به این ملت که تا به حال این اندازه خدمت به مشروطیت کرده اند یک جوابی لااقل داده شود که یک وکیل دارند یا دو وکیل که آنها هم تکلیفشان را بدانند.
وکیل الرعایا ـ در ضمن بیانات آقای متین السلطنه که دو روز قبل شده است و بنده نبودم و یک چیزی در روزنامه دیدم راجع به بنده بوده است و این است که گفته بودند فلانی مطالبی را در کمیسیون گذشته یا نگذشته بود فاش نموده است بنده اولاً میخواستم که آقای متین السلطنه بعد از من بیایند بگویند من چنین چیزی نگفته ام و اگر گفته اند پس بگویم تا رفع اشتباه بشود و لازم است خوب توضیح بدهم تا مردم ایران بدانند که کدام مطلب بوده که بنده فاش کردم آن مطلب همه بدانند که مسئله جزیره هرمز بود که تا سنه ۱۳۲۳ آزاد بود و از آن تاریخ به بعد به دست دیگران افتاد و در اوایل ربیع الاول هذه السنه دولت ایران آنچه به دست خودش اخذ کرده بود پنجهزار تومان فروخت بعد در اوایل ربیع الثانی بعضی اشتهارات پیدا شد بنده لازم دانستم که اطلاعات خودم را در این خصوص به رئیس اجرا آقای نایب السلطنه عرض کنم این بود که اطلاعات خودم را عریضه کردم که یکی از چیزهائی که خوب واقع نشده جزیره هرمز است که خوب است در آن توجهی شود که از این به بعد دولت خودش منافع را به خودش عاید دارد و جزیره هرمز را من غیر حق تا به حال آقای حاجی معین التجار در تصرف داشتند و از برای پس گرفتن حقوق ملت که در این پنج ساله از بین رفته است دقت دیگری را منتظریم حالا اگر مقصود آقای متین السلطنه از مطالب گذشته و نگذشته جزیره هرمز است بنده جزء آن کمیسیونی که رسیدگی به این امر نمود نبودم یک روز بنده را با دو وزیر که یکی مالیه و دیگری وزیر فوائد عامه بودند در کمیسیون دعوت کردند و اطلاعاتی که داشتیم در این خصوص همه را ریختیم معلوم شد که چهار سال و هشت ماه است آقای حاجی معین التجار بیخود بی جهت جزیره هرمز را تصرف کرده اند مطلب این بوده است و این یک مطلبی که نباید فاش نمایم نبوده است و بنده عرض میکنم اگر در اول ربیع الاول دولت جزیره هرمز را تصرف نکرده بود آن کسی که تصرف داشت حاضر بود که من بعد هم به غیر حق در تصرف داشته باشد و چنانچه سابقا هم مقدار زیادی برداشته بود و اقرار هم دارد حالا هم تلاش میکند که بردارد و پاره ای اقدامات کردند و انتشارات دادند بنده برای رفع اشتباهات آن عریضه خودم را که به آقای نایب السلطنه عرض کرده بودم با ۹۰ تومان پول به روزنامه ایران نو دادم که این را در روزنامه ده مرتبه طبع کند تا ملت ایران بدانند که دولت ایران در حق کسی ظلم نکرده است در تاریخ ۲۴ ربیع الثانی بود که بنده این عریضه را به ایران نو دادم و در جای دیگر که میفرمایند اعلان به اسم دولت را امضاء کرده و کاری که راجع به قوه مجریه بود فلان کس مداخله کرده آن راجع به مسئله روده است این مسئله درست باید معین بشود اولاً شاید بعضی بدانند که بنده خودم هم چندان مایل نیستم که بروم به وزارت مالیه و شاید ده روز دیگر معلوم شودکه بنده را به هیچ اصرار نتوانند بفرستند در این کار آنچه در این مدت زحمت کشیدم و نتیجه دیدم بنده را کافی است غرض آنچه را که بنده اعلان کرده ام راجع به اعلان روده بوده که او را به حراج گذارده ام و آن را هم بنده نمیخواستم مداخله کنم به جهت اینکه از شغل من خارج است لکن کرارا خیلی شفاها آقای وزیر مالیه به بنده اصرار کردند خیلی خیلی اصرار کردند که شما یک اقدام و یک چاره از برای این کار بکنید و با اینکه بنده هم حاضر نبودم و مایل نبودم لکن چه کن بعضی وقتها بنده هم احمق میشوم این بود که به اصرار وزیر مالیه و دیگران قبول کرده و یک اعلان حراج روده کردم و در روزنامه درج کرده به این مضمون که روده از ۲۴ ربیع الثانی الی ۲۶ جمادی الاول به مزایده گذارده میشود اشخاصی که در سایر ولایات هستند و میخواهند در این شرکت کنند یا اقدام کنند کاغذ یا تلگراف آن را به عنوان بنده مخابره نمایند حالا اگر آن را یک خلافی میدانید مسئله ای است و راه علاجی بودن آن را بفرمائید و اگر خدمتی کرده ام تشکر نمیکنند چرا خدمت و زحمت بنده را ضایع میکنند بنده قریب سه کرور به مالیه این مملکت افزوده ام و همین خدمت برای من کافی است و من هیچ منتظر نبودم از طرف آقایان این کلمات را و بس است برای من همان دشمنهائی که آنها رامیبردند و میخوردند و من از حلق آنها بیرون اوردم اقلا از شما و مجلس مایوس نباشم.
متین السلطنه ـ بلی آقای وکیل الرعایا اولاً مقداری حنجره خودشان را زحمت دادند و یک مقداری شرح جزیره هرمز و مسئله روده را بیان کردند که هر دوی آنها از مطلب بنده خارج بود به جهت اینکه بنده پیشنهادی در اینجا کردم که نماینده هر در ادارات دولتی مستخدم نباشد هم در مجلس شغل وکالت که منافی این عمل است داشته باشد و چون لازم بود که بعضی دلایل اقامه کنم به جهت مثال اسم آقای وکیل الرعایا را بردم که تقصیر بنده هم نبود این بهانه بود که خودشان به دست ما دادند و این که میفرمایند ترتیب مطلب کمیسیون فلان قسم است و فاش کردن آن را اهمیت نمیدهند این یک ایرادی است که تصور میکنم اگر نظامنامه انتخابات را ملاحظه میفرمودند این فرمایش را نمیفرمودند و این که در خصوص عریضه فرمودند بنده عرض میکنم یک مطلبی که در یک کمیسیونی مطرح است چنانچه میفرمایند نوشته اند به نیابت سلطنت که فلان کس را بخواهید و فلان وزیر را بخواهید و تحقیق کار او
را بنمائید شاید وظیفه یک وکیل نباشد اما آنچه که راجع به فاش کردن مطلب کمیسیون است بنده عرض میکنم یک مطلبی که در یک کمیسیون مطرح شده و هنوز راپورت آن به مجلس نیامده و ما اطلاع نداریم و در روزنامجات درج کردن آن این هم شاید خلاف قانون باشد حالا لفظ فاش کردند را ایشان معنی دیگر کرده اند فحش اول کرده بنده نمیدانم و آنچه راجع است به اعلان میفرمایند که به من اصرار کردند شاید یک چیز بدتری اصرار میکردند به هیچ وجه نتواند دفاع کنند به جهت اینکه اصرار وزیر مجوز وکیل در مداخله به مامور خارج از وظیفه او نخواهد شد و اینکه میفرمایند سه کرور به مالیه این مملکت افزوده ام اولاً این عدد محل تردید است ثانیاً اینکه ما تشکر کرده ایم و تشکر میکنیم لکن در صورتی که از راه قانونی داخل شوند و مخصوصا مسئله عایدات وجه اعانه را خوب است صورت بخواهیم که به مجلس صورت بدهند و وقتی انطرحی که بنده پیشنهادکردم از مجس گذشت امیدواریم باز هم این گونه خدمات را بفرمایند لکن به تصویب مجلس آن هم به یک کمیسیون نه به یک نفر.
ارباب کیخسرو ـ بنده به موجب اصل بیستم قانون اساسی یادآوری میکنم که آقایان وزراء باید بودجه خودشان را ۱۵ روز قبل از سال به مجلس بیاورند و از مقام ریاست سئوال میکنم که فرستاده اند یا مثل سال سابق یک صورت حساب خواهند فرستاد.
نایب رئیس ـ هنوز نفرستاده اند.(مجلس یک ساعت و پنج دقیقه از شب گذشته ختم شد.)