مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ امرداد ۱۳۲۸ نشست ۲۰۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
سال پنجم - شماره ۱۲۹۵
مدیر سید محمد هاشمی
۲شنبه ۱۰ مرداد ماه ۱۳۲۸
دوره پانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۷۴۳
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۲۰۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنج شنبه ششم امرداد ماه ۱۳۲۸ نشست ۲۰۱
مجلس یکساعت و بیست دقیقه به ظهر برپاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورت‌مجلس
- ۲- نطق اختتامیه آقای رئیس مجلس
- ۳- بیانات آقای نخست‌وزیر
- ۴- اعلام ختم دوره پانزدهم قانونگذاری
محتویات
تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس.
رئیس -آقای امیرتیمور.
امیر تیمور- بنده قبل از اینکه عرایض و اعتراض خودم را نسبت به صورت مجلس عرض کنم به قدر یک دقیقه از آقایان نمایندگان محترم اجازه می‌خواهم که مراتب احترام و درود خودم را به مقام ریاست مجلس تقدیم کنم (نمایندگان – صحیح است) جناب آقای رئیس مجلس شورای ملی در تمام مدتی که ریاست مجلس را عهده دار بودند مراتب علاقه مندی خودشان را به حسن انجام وظیفه و مصالح عالیه کشور نشان دادند (نمایندگان – صحیح است) خاطرات بسیار دلپذیری از ریاست ایشان برای همه آقایان نمایندگان باقی و برقرار است و تصور می‌کنم هرگز فراموش نخواهد شد کشور ما هم حقیقتاً استفاده کامل از سیاست و درایت رئیس محترم مجلس کرده‌است (نمایندگان – صحیح است) و می‌خواهم به جناب آقای رئیس هم عرض کنم که برای شما هم نهایت سربلندی و افتخار است که در تحت ریاست شما مجلس شورای ملی و نمایندگان ملت ایران در تمام مدت دو ساله هر موقع که مواجه با شئون واقعی کشور بوده‌اند مصالح عالیه کشور را به بهترین نوعی حفظ کرده‌اند و نشان داده‌اند به دنیا که پارلمان ایران نماینده واقعی حفظ مصالح ایران است (نمایندگان – صحیح است) حقیقت را بنده باید به عرضتان برسانم در گذشته همیشه سیاستهای دول بزرگ متوجه این بوده که در ایران سیاستی بوجود بیاورند که ایران از تون خاک خودش نتواند بلند بشود برای اینکه آنها بیم داشته‌اند که اگر این ملت روی پای خود بیایستد و خودش خط سیر خودش را تنظیم کند سیاست بسیار مهمی در دنیا احراز می‌کند برای اینکه هیچ کشوری در دنیا امروز موجود نیست که به قدرایران دارای رشد سیاسی باشد و بسیار جای سپاسگزاری و شکرگزاری است که در وهله آخر هم نمایندگان باشرف مجلس شورای ملی نشان دادند که ایرانی می‌تواند حقوق خودش را محفوظ بدارد و از این جهت نهایت سربلندی است (نمایندگان – صحیح است) عرضی را که بنده دارم و راجع به صورت جلسه‌است این است که در اینجا گفته شد که مقام محترم ریاست به کفایت مذاکرات چرا رأی نگرفتند البته مقام محترم ریاست به کفایت مذاکرات همیشه می‌توانند رأی بگیرند اما بعد از آنکه ناطقی نطق خودش را تمام کند قبل از این که ناطق نطق خودش را تمام کند به هیچ وجه نه نظامنامه و نه قانون هیچیک اجازه نداده‌است که مقام ریاست به کفایت مذاکرات رأی بگیرند (صحیح است) و برای اینکه این اظهار کوچکترین اثری در سوابق مجلس شورای ملی نگذارد بنده بنام ملت مجبور هستم که این را به عرض مجلس برسانم.
موضوع دیگری که در صورت مجلس می‌خواهم به عرض برسانم در قسمت بیاناتی است که آقای مکی دراول جلسه قبل راجع به اظهارات بنده این جا کرده‌اند گفته شد که بعضیها تردید می‌کنند البته اشخاصی که مقید به تقوای سیاسی نباشد ممکن است آن اظهارات را تردید بکنند والا جمیع علاقمندان به مصالح ایران و جمیع مطلعین به اوضاع عالم میدانند که اظهارات آقای مکی درجلسه گذشته که از قول بنده نقل شده (صحیح است) و منطبق با مصالح عالیه کشور است. اما موضوع دیگری که گفته شد چند نفری بیش نیستند که درمجلس شورای ملی این اظهار را می‌کنند بنده ناصحیحتر از این اظهار تا حالا درمجلس شورای ملی چیزی ندیده‌ام این نظر و عقیده جمیع نمایندگان مجلس شورای ملی بوده، ضیق وقت و نبودن فرصت اجازه نداد که نمایندگان مجلس شورای ملی عقیده شان را اظهار بدارند و البته فردافرد نمایندگان مجلس شورای ملی برای حفظ مصالح کشور آماده بودند (نمایندگان – صحیح است) و در حقیقت وقتشان اجازه نداد به این جهت هم لازم بود که عرض کنم و تصریح کنم و تصریح بشود. (صحیح است) این جا ذکری از قرار داد سه ستاره شد بنده لازم دانستم عرض کنم که قرارداد سه ستاره نبوده‌است یک پروژه و طرحی بود که مرحوم تیمور تاش تهیه کرده بود که در آن پروژه و طرح چهل و پنج در صد عایدات را برای خود دولت ایران معین کرده بود و یکی از مواد هم این بود که در انقضای امتیاز دادرسی برای دولت و برای کشور ایران حق فسخ در آن مدت باقی مانده باشد. آنهم عملی نشد در هر حال ملت ایران نشان داد که از این مؤافقت ناراضی است و این مؤافقت برخلاف مصالح مملکت است و منافع او را تأمین نکرده‌است. باید حقوق کامل ما از نفت که ملک مطلق ماست استیفاء بشود (نمایندگان – صحیح است) عرض دیگر بنده این است که همیشه در اختتام مجلس از طرف مجلس نسبت به مستخدمین مجلس و مخصوصاً نسبت به مستخدمین جزء یک رعایتی می شده‌است و یک ماه حقوق عنایت می‌فرمودند امیدوارم که مقام ریاست توجه بفرمایند که چون همه این آقایان با نهایت اطمینان و با نهایت صداقت و با نهایت درستی اوقات خودشان را صرف کردند و هیچ محل دیگری برای امرار معاش خود ندارند با این گرانی معیشت و تنگی زندگی توجه بفرمایند (صحیح است) بنده در خاتمه به تمام آقایان نمایندگان عرض می‌کنم که اگر از من خطایی سرزده معذرت می‌خواهم و خدا را شکر می‌کنم که مجلس ختم به خیر شد.
رئیس – آقای مکی.
مکی – اینجا جناب آقای وزیر دارائی اسمی از گلبنگیان بردند چون بنده گلبنگیان را یک جاسوس انگلیسی بیش نمی دانم و بی جهت وزارت امور خارجه او را به سمت مستشار اقتصادی در خارجه تعیین کرده اظهارات او را غیر قبل استناد و بی ارزش می دانم ولی اظهارات پروفسور ژیدل را که راجع به نفت ایران داده‌است تأیید می‌کنم.
رئیس – آقای مکی امروز برای تشریفات اختتامی مجلس است.
مکی – فقط یک موضوع را می‌خواهم عرض کنم در جریان مبارزات اخیر و همچنین در جریان دفن ورد این لایحه ننگین نفت من به نام ملت ایران از اکثریت مجلس شورای ملی ایران که مقاومت منفی کردند و یا مقاومت مثبت نشان دادند که ملت ایران یک ملت زنده و رشیدی است و زیر بار این قبیل تحمیلات ناجوانمردانه کمپانی نفت نخواهد رفت تشکر می‌کنم اما یک موضوعی را که می‌خواستم عرض بکنم راجع به جناب آقای رئیس بود در جریان مبارزات شدیدی که در این دوره داشته‌ام اگر گاهگاهی تندی نسبت به جناب آقای سردار فاخر حکمت رئیس محترم مجلس شورای ملی نموده باشم محرک من جز انجام وظیفه چیز دیگری نبوده‌است و من هیچ وقت تردیدی نداشته و ندارم که ایشان همیشه مصالح عمومی کشور را از نظر دور نداشته و نمی‌دارند (صحیح است) و در این روز آخر دوره خواستم اگر جسارتی شده باشد، معذرت بخواهم، همچنین در جریان مبارزاتی که در این دوره داشته‌ام اگر نسبت به بعضی از همکاران محترمم از طرف بنده و یا از طرف همکاران محترمم جناب آقای دکتر بقائی جسارتی شده باشد بنده از طرف خودم و جناب آقای دکتر بقائی از آن همکارانی که بهشان خدای نخواسته جسارتی شده باشد معذرت می‌خواهم.
رئیس – آقای ملک مدنی.
ملک مدنی – مقام ریاست اجازه فرمودید آقایان هر کدام یک فرمایشی بکنند بنده هم مقصودم از این اجازه که گرفتم این بود که می‌خواستم چند کلمه‌ای عرض کرده باشم آقایان کارمندان مجلس نهایت علاقه را به امور مربوطه نشان دادند مخصوصاً اداره تندنویسی که در این چند روزه اخیر صورت جلسات مفصلی بود شب و روز کار کردند و تهیه کردند بنده می‌خواستم تذکر بدهم و مراتب رضایت مقام ریاست را عرض کرده باشم و درباره کارمندان جزء و کل هر کدام عرض کنم مورد رضایت تمام نمایندگان است و البته تمام کارمندان مجلس هر کدام از لحاظ شغلی که داشته‌اند انجام وظیفه کرده‌اند اینکه آقای امیر تیمور اظهار کردند می‌خواستم تقاضا کنم که یک ماه حقوق که همیشه معمول بوده بنام انعام به آنها داده شود و البته جمعی از آقایان هستند که خیلی در این جریان زحمت کشیدند از جمله آقای تاج رئیس اداره کمیسیونها (صحیح است) بنده می‌خواستم از آقایان اظهار رضایت کرده باشم (صحیح است) آقای طباطبایی هم که اینجا صرف وقت کردند.
رئیس – آقای دکتر عبده.
دکتر عبده – بنده راجع به آقای رئیس چیزی عرض نمی‌کنم برای اینکه با ارادتیکه به ایشان دارم ممکن است حمل برپا بشود می‌خواستم از موقع استفاده کنم و یک مطلب اساسی را عرض کنم درمورد لایحه نفت که نمایندگان مجلس شورای ملی نتوانستند در اثر ضیق وقت نظریاتی که داشتند در پشت گرسی خطابه اظهار کنند (آزاد – نخواستند) این ضیق وقت ناشی از این بود که دولت لایحه قرارداد نفت را در چند روز آخر مجلس تقدیم نمود (صحیح است) و در مجلس مجال کافی نبود که روی این امر حیاتی بحث بشود (صحیح است) در هر حال این سکوت را نباید حمل بر بی علاقگی یا رضایت ایشان در این امر مهم حیاتی دانست (صحیح است) به اعتقاد بنده در عین حال که نمایندگان نظریات مختلفی راجع به لایحه تقدیمی دولت داشتند در یک امر اساسی همه متفق بودند و آن این است که با این قرارداد تکمیلی استیفای کامل از حقوق ملت ایران از نفت جنوب به عمل نیامده‌است (صحیح است) بنابراین نمایندگان ملت در این موضوع با بنده مؤافقت دارند که این دولت یا هر دولت دیگری که برسر کار بیاید مکلف است برای استیفای حقوق ملت ایران بطور کامل طبق قانون مهر ماه ۱۳۲۶ از هیچ اقدامی فروگذار نکند(صحیح است)
رئیس – آقای عبدالرحمن فرامرزی.
فرامرزی – عرض کنم چیزی که باعث شد بنده اجازه بگیرم اوایل فرمایشات آقای مکی بود که من تصور کردم درباره آقای رئیس غیر این فرمایشی که کردند بفرمایند والا من اجازه نمی‌گرفتم برای خود من هم گاهی حرفهایی زده‌ام ولی در آخر دوره بازمجبورم عقیده‌ام را که در اول مجلس عرض کرده‌ام عرض کنم که جناب آقای حکمت با نهایت شرافت و نهایت استادی و مهارت (صحیح است) و بردباری و متانت مجلس را اداره کردند (صحیح است) و یکی از دوره‌های بسیار خوبی که مجلس به بهترین طرزی اداره شد همین دوره بود (صحیح است) و چون خود آقای مکی هم این بیانات را کردند دیگر عرض بیشتری در این باب نمی‌کنم. راجع به نفت و لایحه‌ای هم که مطرح شد البته نمی‌شود گفت حرفهایی که زده شد نظر مجلس بود نظر مجلس رأیی است که مجلس می‌دهد و باقیش را چون آقای دکتر عبده با بیانات کافی و شافی خودشان فرمودند عرضی نمی‌کنم ولی خواستم عرض کنم که حرف یک نفر و تکذیب یک نفر دیگر رأی مجلس نیست رأی مجلس آن قیام و قعودی است که می‌کنند یا آن ورقه‌ای ایست که می‌دهند (صحیح است) (آزاد – در این قضیه خوشبختانه به آنجا نرسید) چون نرسید عرض می‌کنم علت اینکه به آنجا نرسید این بود که مؤافق و مخالف از راههای غیر طبیعی رفتند اگر هر دو از راه طبیعی می‌رفتند جریان اینطور نمی‌شد شاید می‌ترسیدند مخالفین می‌ترسیدند که مؤافقین بدون رعایت آئین نامه بدون اینکه حق داشته باشند یک دفعه به کفایت مذاکرات رأی بگیرند و بحث نشود اگر از این موضوع نمی‌ترسیدند مخالفین طبیعی تر می‌رفتند مؤافقین هم که می‌گفتند آئین نامه روشن نیست برای این بود که می‌ترسیدند مخالفین وقت را تلف کنند والا اگر هر دو اطمینان داشتند که آنچه قاعده و اصل است از هر دو طرف رعایت می‌شود هر دو از راه طبیعی می‌رفتند (صحیح است) راجع به قراردادسه ستاره که آقایان اشاره فرمودند بنده مطالعه کردم همانطوری که آقای امیر تیمور فرمودند دو قسمت در آنجا بود که اتفاقاً تذکر دادند ولی یک قسمت دیگری تذکر داده نشد و آن این بود که یک ربع دولت ایران شرکت داشته باشد در مؤسسات نفت در تمام دنیا و علتش هم این بود که پیش بینی کرده بودند شرکت نفت، نفت ایران را برای ذخیره نگاهدارد و درست استخراج نکند و برای اینکه به خودش ضرری نرسد در جاهای دیگر دنیا که شرکت دارد آنجا استخراج بکند و در ایران کمتر فعالیت بکند متأسفانه اینهم هست و من از هیئت دولت باز هم تکرار می‌کنم متشکرم و معتقدم با نهایت صمیمیت و با نهایت کوشش سعی کردند که حق ایران را استیفا بکنند (صحیح است) این را وجدان حکم می‌کند که این اقرار را ما در آخر مجلس بکنیم و از ایشان خواهش کنیم در این قسمت فشار بیشتری بیاورند برای اینکه در جنوب منابع نفتی هست که شرکت نفت هنوز دست نمی‌زند در صورتیکه در مقابل در عربستان در ممالک سعودی در کویت، درارز روم یا به قول آقای گلشائیان سرزمین آزاد منابع نفت استخراج می‌شود و تمام ایرانیهای جنوب را می‌کشند به آنجا خدمت می‌کنند یکی از علل خرابی جنوب اینست که در آنجاها دوچیز مردم گیرشان می‌آید، یکی پول، بسر کارگر روزی صد تومان می‌دهند و به کارگر عادی روزی سی تومان و از طرف دیگر آزادی کامل هم در زندگی دارند این است که از جنوب ایران مردم می‌کشند می روند به عربستان. شرکت نفت مکلف است که در قسمت‌هایی که در جنوب ایران نفت هست، در لارستان، در نزدیکی‌های جنوب بندر عباس نفت هست، شرکت باید مشغول بشود که ایرانی‌ها در خاک خودشان مشغول کار بشوند و مجبور نشوند از ایران مهاجرت کنند (صحیح است) این روی این قسمت، آن قسمتی که آقای امیرتیمور فرمودند راجع به رأی گرفتن به کفایت مذاکرات من می‌خواهم تکرار کنم برای اینکه اساس بد گذاشته نشود برای روز سخت تر و بدتری این بر خلاف نظامنامه بوده‌است، پیشنهادش هم صحیح نبوده‌است (صحیح است).
گفتن اینکه مجلس باید رأی بدهد هم غلط بوده‌است. (صحیح است)
رئیس- امروز برای تشریفات اختتام مجلس است آقایان به اختصار بیانانتشان را بکنند و اگر نظری به صورت مجلس دارند بفرمایند تا صورت مجلس تصویب بشود. آقای امامی اهری
امامی اهری- نظر به اینکه کراراً در اینجا راجع به دولت جناب آقای ساعد مذاکراتی شده و آقایان نمایندگان موافق و مخالف نظریاتی ابراز داشته‌اند لذا بنده هم لازم دانستم که در این دقایق آخری عمر مجلس شورای ملی این موضوع را متذکر شوم که شخص جناب آقای ساعد مورد احترام خاص ملت ایران بوده‌اند (صحیح است) (آزاد- دولت در تحت استیضاح است) و دولت جناب آقای ساعد همیشه مورد اعتماد کامل مجلس شورای ملی بوده و هستند (صحیح است) و امیدوارم در دوره کوتاه فترت هم (مسعود ثابتی – فترت وجود ندارد) عرض کردم دوره کوتاه فترت ولو چند روز هم باشد صدق می‌کند، عملیات دولت ایشان منطبق با موازین قانونی بوده و با رعایت مصالح کشور و پیروی از نیات مقدس شاهانه بتوانند همیشه مورد اعتماد ملت و مجلس بودن را حفظ کنند (انشاءلله)
رئیس- آقای وزیر دارائی
وزیر دارائی- بنده عرضی ندارم، فقط خواستم عرض کنم اینجا نوشته شده «در مجلس شورای ملی این قرارداد را تسجیل بکنم» ولی من گفته‌ام «در مجلس شورای ملی این اظهارات را بکنم» و در آخر مذاکرات هم نوشته که «مسئولیت با خود مملکت است» عرض کرده‌ام «مسئولیت با خود مجلس است».
رئیس- بسیار خوب، باز یک عده از آقایان اجازه خواسته‌اند.
دکتر بقائی- انشاءالله برای دوره آینده در اولین جلسه، اجازه‌ها محفوظ می‌ماند برای دوره شانزدهم.
رئیس- آقای فولادوند خواهش می‌کنم مختصر باشد و اعتراض به صورت مجلس باشد.
فولادوند- البته اظهارات ما امروز مربوط به صورت جلسه‌است ولی چون روز آخر است بنده یقین دارم که نمایندگان محترم و مقام ریاست هم موافقند که نمایندگانی که صحبت‌هایی دارند عرایض خودشان را بگویند. بنده خدا را شکر می‌کنم که در این دو سال در برابر قسمی که به کلام الله مجید یاد کرده‌ایم اولاً نسبت به شاهنشاه عادل مفخم خود صدیق و راستگو و خدمتگزار بوده‌ایم و نسبت به منافع عالیه ملت ایران آنچه در قدرت داشته‌ایم ساعی و جاهد بوده‌ایم (صحیح است) و باز شکر می‌کنم که نمایندگان دوره ۱۵ در این دوره با نهایت جدیت وظایف خودشان را انجام دادند و از این مجلس با سربلندی خارج می‌شوند و این نهایت سربلندی است که جناب آقای سردار فاخر ریاست معظم ما در این دوره با نهایت شرافت و بزرگواری و مملکت خواهی مجلس را اداره کرده‌اند و آبرو و حیثیت مجلس را آنطور که باید و شاید حفظ کرده‌اند (نمایندگان- صحیح است) از خدا آرزو داریم که این ملت نجیب تحت سرپرستی پادشاه عادل به آرزوهای دیرینه خود رسیده، مقام با عظمت ایران بزرگ را بدست آورد (نمایندگان- صحیح است) و این نکته را نیز باید به عنوان اعتراض به صورت مجلس عرض کنم که نمایندگان ملت نسبت به دولت جناب آقای ساعد نهایت اعتماد و احترام را داشته، یقین دارم که کابینه ایشان آنچه در قوه داشته‌است برای خدمت به کشور کوشیده‌است (صحیح است) ولی آرزو داریم از این ببعد باز هم آنچه بتوانند به این آب و خاک برابر نیت و سیره‌ای که دارند این خدمت را ادامه و توجه بکنند تا این ملت فقیر روزگار بهتری را مشاهده کند.
آزاد- آقای فولادوند خوب بود جواب استیضاح را می‌دادند.
رئیس- آقای یمین اسفندیاری
یمین اسفندیاری- خیلی شکر گزارم که این دَمِ آخر به بنده هم نوبت رسید که دو سه کلمه عرض کنم با حالت کسالتی که دارم بنده عرض می‌کنم مطلع زندگانی سیاسی و اجتماعی ما شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی است و به شکرانه وجود ایشان باید عرض کنم:
«شاه مسلمان ودیعه‌ای است گرامی / در بر ملت ز پاک داور منان»
این است که ما از خداوند می‌خواهیم که خدا به ایشان توفیق بدهد که بتوانند این ملت را از این بدبختی نجات بدهند. بنده به دولت جناب آقای ساعد عرض می‌کنم در این آخر وهله:
- سپردم به تو حاصل خویش را
- تو دانی حساب کم و بیش را
در هر حال شما قائم مقام مجلس شورای ملی هستید و می‌توانید تمام حقوق حقه مجلس را حفظ کنید. (اعتراض و همهمه شدید تمام نمایندگان) (جمعی از نمایندگان- دولت قائم مقام مجلس نیست، قائم مقام مجلس فقط مجلس است) اجازه بفرمائید آقایان. دولتی که امروز اینجا صحیح است صحیح است بهش گفته می‌شود تا وقتی که ایام فترت است می‌تواند قائم مقام مجلس باشد (همهمه و اعتراض شدید نمایندگان- زنگ رئیس) (آزاد- نمی‌تواند باشد، دولت نمی‌تواند قانون وضع کند) آقای آزاد حق با جنابعالی است قانون نمی‌تواند وضع کند، عرض کنم آخرین شعر بنده به کمپانی نفت است که کمپانی نفت روی حُسن نیتی که فرض کرده آمده مبلغی اضافه کرد (مکی- کمپانی کجا حُسن نیت دارد؟) عرض کردم خودش برای خودش فرض می کرده عجب آدمی است! (خنده نمایندگان) و دولت ساعد هم به عقیده بنده آنچه مقدورش بوده کوشش کرده (حائری زاده- کوشش نکرده) ولی برای ما که نماینده ملت بودیم متأسفانه این مبلغ به هیچ کجای ما نمی‌رسید (خنده شدید نمایندگان) اگر اولیای کمپانی نفت با تأیید دولت بریتانیای کبیر انشاءالله حُسن نیت داشته باشند برای آتیه این بدبختی‌هایی که در مسیر خط نفت قرار گرفته‌اند، همان بیچاره‌های گرسنه تراخمی و کچلی و همان‌ها که مسکن ندارند توجه بفرمایند، بنده به کمپانی نفت می‌گویم:
به صلح در کنارم آ، ز دشمنی کناره کن/ دلت ره ار نمی‌دهد ز دوست استشاره کن»
بنده در خاتمه از عموم همکاران و از تمام کارمندان و مستخدمین مجلس که در سایه اداره کردن جناب آقای رئیس مجلس وظایفشان را بخوبی انجام داده‌اند تشکر می‌کنم و امیدوارم پیشنهاد آقای امیر تیمور مورد قبول واقع شود و آقای رئیس مجلس که بیش از همه واقف هستند به امور وظیفه شناسی آنها توجه خودشان را مبذول بفرمایند.
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی – بنده در دنباله عرایض قبلی می‌خواستم عرض کرده باشم نظر آقای امیرتیمور و بنده راجع به کمک به کارمندان مجلس البته تمام کارمندان مجلس بوده‌است که بهره مند بشوند، می‌خواستم عرض کرده باشم که مقام محترم ریاست توجه بفرمایند و ضمناً خواستم عرض کنم که همه آقایانی که انجام وظیفه می‌کنند مورد تقدیر نمایندگان هستند، مخصوصاً آقای همدمی هم در اداره تندنویسی مورد تقدیر مجلس هستند (صحیح است) بنده در خاتمه از مقام محترم ریاست می‌خواستم تمنا کنم آقای طوسی که سوابق ممتدی دارند در مجلس وضعیت ایشان ایجاب می‌کند که مورد توجه واقع بشوند و در ایام فترت به ایشان زحمت و آسیبی وارد نشود و وضعیت ایشان محفوظ باشد (صحیح است) و آقای اکباتانی رئیس بازرسی هم انجام وظیفه کرده‌اند.
رئیس- باز آقایان اجازه خواسته‌اند آقای حاذقی بفرمائید مختصر و نسبت به صورت مجلس باشد.
حاذقی – دو نکته در جلسه گذشته مورد مذاکره قرار گرفت یکی مسئله‌ای بود که من پیشنهاد کردم راجع به لایحه متمم بودجه چون لایحه متمم بودجه یک مطالبی درش بود که مورد احتیاج مملکت است چون تصویب نشده‌است من می‌خواستم عرض بکنم که مصوبات کمیسیون بودجه آنچه در حدود قوانین بودجه‌است قابل اجرا است (همهمه نمایندگان) (مکی- نمی‌شود بر خلاف قانون است) (دکتر معظمی- نمی‌شود آقا) آنچه در حدود بودجه‌است (نمایندگان - نمی‌شود آقا) آن‌هایی که در حدود بودجه نیست منوط به تصویب مجلس شانزدهم است. نکته دوم مسئله‌ای است راجع به فترت که صحبت شد. فترت از نقطه نظر قانون اساسی در مملکت ما جایز نیست مشروطیت کُلاً و جزئاً تعطیل بردار نیست (صحیح است) منتها تا حالا دولت منتظر بود که تکلیف لایحه انتخابات معلوم بشود چون معین نشد. بنابراین اکنون دولت مکلف است همانطوری که آقای نخست وزیر فرمودند بلافاصله انتخابات مجلس شورای ملی را با کمال حق شناسی شروع کند.
باتمانقلیچ – بنده دو کلمه عرض دارم.
رئیس- بفرمائید. راجع به صورت مجلس
باتمانقلیچ – بنده در حضور نمایندگان محترم خداوند را شاهد می‌گیرم در این دوره که یک قیام و قعود و با یک رأی بر خلاف آنچه که وجدان من به من می‌گفت رأی نداده‌ام و در این صورتجلسه حملاتی به آقایان هیئت دولت شده که راجع به نفت مذاکراتی کردند من چون ناظر یک جلسه بودم یک دقیقه فقط از روی ساعت نظارت آن جلسه را می‌خواهم عرض کنم (همهمه نمایندگان) (بعضی از نمایندگان- مربوط به صورت جلسه نیست) یک روزی راجع به برق می‌خواستم حضور آقای ساعد شرفیاب شوم یک ساعت انتظار کشیدم پس از یک ساعت وقتی وارد شدم دیدم آقای نخست وزیر، آقای وزیر دارائی و آقای منصورالسلطنه عدل نشسته‌اند و رنگِ روها پریده و عصبانی هستند (همهمه نمایندگان – چرا آقا؟) چون گویا با نمایندگان شرکت نفت در آنجا مذاکرات شان بجایی نرسیده بود و رفته بودند. آقای منصورالسلطنه عدل دست کردند در کیف آقای وزیر دارائی و ورقه‌ای را درآوردند که اعدادی رویش نوشته شده بود دادند به آقای ساعد. آقای ساعد دستشان می‌لرزید (مکی – آقای وزیر دارائی تکذیب می‌کنند) چون تا حدودی که برایشان میسر بود اقدامات لازم را کرده بودند بیخود به آقایان حمله نکنید (همهمه نمایندگان)
نطق اختتامیه آقای رئیس مجلس
۲- نطق اختتامیه آقای رئیس مجلس
رئیس- صورت مجلس تصویب شد. امروز که دوره پانزدهم قانونگذاری به پایان می‌رسد لازم می دانم مطالبی به اختصار عرض کنم:
با آنکه مجلس شورای ملی در این دوره از بدو تشکیل مواجه با تبلیغات عُمال خارجی و تلقینات سوء مغرضین داخلی گردید و در تضعیف مجلس و عدم پیشرفت امور کوشش کردند خدای را شکر می‌کنیم که ما را در ایفاء وظایف مهمی که از طرف مردم بر عهده داشتیم توفیق عنایت فرمود اگر در اجرای وظیفه نمایندگی همکاران محترم طرق مختلفی در پیش گرفتند و اختلاف نظر با یکدیگر داشتند همه برای وصول به یک هدف و مقصود مشترک بود که متفق علیه می‌باشد و آن خیر عامه و صلاح مملکت و استقلال کشور است (صحیح است - صحیح است) واقعه ناگواری که در سال پیش در کشور اتفاق افتاد و تولید تأثر و اضطراب فوق العاده و نگرانی بی اندازه در قلوب افراد ملت کرد و با عنایت و فضل پروردگار بحمدالله بخیر گذشت و خطری متوجه کشور نشد ذات شاهانه را ذره‌ای از نیات پاک که نسبت به اصلاحات ضروری و حفظ وحدت ملی و عدالت اجتماعی و رفاه و آسایش مردم و ترقی کشور داشته و دارند منحرف نساخت (صحیح است- صحیح است)
مجلس نیز در دوره پانزدهم به انجام وظایفی از قبیل قانون برنامه هفت ساله و بودجه کشور و قانون کار و قانون استقلال شهرداری‌ها و قوانین مفیده دیگر و حفظ حقوق ملت ایران همت گماشت و توفیق یافت (صحیح است) این مطلب قابل انکار نیست که با اوضاع آشفته دنیا و دریای متلاطم سیاست جهان سیاست امروزه ما نیز خالی از اشکال نمی‌باشد.
بنابراین اقتضا دارد بطوریکه منظور نظر ذات شاهانه‌است در امر انتخابات با رعایت آزادی کامل و افتتاح دوره شانزدهم تسریع شود که امور کشور تسلیم نمایندگان ملت گردد (صحیح است – صحیح است)
شک نیست که در ایام فترت که عمر آن کوتاه خواهد بود اعتماد و امید ملت ایران و بالاخص طبقه منور و آزادیخواه کشور تنها ذات همایون شاهنشاه جوان محبوب ما است که با نیت پاک و روح قوی و حُسن سیاست کشتی وطن را که سُکان آنرا در دست دارند به ساحل سعادت و افتخار رسانند (صحیح است)
چه غم دیوار امت را که دارد چون تو پشتیبان / چه باک از موج بحر آن را که باشد نوح کشتیبان
(تصدیق و تحسین عموم نمایندگان)
از نمایندگان محترم و همکاران عزیزم که در این دوره بطور شایسته و وطن پرستانه تکالیف نمایندگی و وجدانی خود را ایفاء فرموده و همچنین از عواطفی که مکرر نسبت به بنده مبذول داشته‌اند صمیمانه شکر گذاری می‌کنم در این مدت همیشه سعی کرده‌ام وظایف خود را در حفظ نظم حیثیت مجلس و حقوق مردم با بیغرضی و بی نظری بدون آنکه غفلت کنم و آسایشی برای خود بخواهم انجام دهم (صحیح است)
امیدوارم اگر همکاران عزیزم از بنده نسبت به خود ترک اولائی مشاهده فرموده‌اند به کرم عمیم اغماض فرمایند (احسنت) از کارمندان کل و خدمتگزاران جزء مجلس که هر یک در انجام وظیفه و خدمت محوله بخود اهتمام و مراقبت نموده‌اند نیز قدردانی می‌کنم (صحیح است) در خاتمه از جناب آقای ساعد نخست وزیر و هیئت محترم دولت که با مجلس شورای ملی معاضدت و تشریک مساعی نموده‌اند از طرف خود و آقایان نمایندگان محترم کمال تشکر داشته و از خداوند می‌خواهم همه ماها را در وفاداری و صداقت به شاهنشاه عدالت پرور خیرخواه و محبوب خود و فداکاری در حفظ استقلال و ترقی کشور ایران و سعادت و رفاه ملت نجیب آن توفیق عطا فرماید (صحیح است - احسنت) آقای نخست وزیر بفرمائید.
بیانات آقای نخست وزیر
۴- بیانات آقای نخست وزیر
نخست وزیر – آقایان نمایندگان محترم بیش از هشت ماه‌است که این دولت با مجلس مقدس ملی همکاری و همفکری کرده‌است.
در این مدت دولت با مشکلات بسیار مصادف و با بحران‌های گوناگون مواجه گردیده‌است ولی توجه مخصوص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و حُسن نیت و کمک آقایان نمایندگان محترم و تحمل و بردباری ملت نجیب ایران که همیشه در راه سعادت و عظمت روحی ایران زحمات کشیده و رنج‌ها دیده از شدائد این مشکلات بحران‌ها جلوگیری کرده‌است و به دولت فرصت داده شد که در موارد عدیده قدم‌های مفیده بردارد برای بدست آوردن دل پر از میهن پرستی نمایندگان محترم نازها و رنج‌ها بکشد.
آفت‌ها، سیل‌ها، زلزله‌ها و سرمای شدید زمستان دست حشمداران و برزگران ایرانی را که بعد از خداوند متعال روزی ده حقیقی ایران هستند تهی کرده مانع این شد که دولت بتواند از گرانی ارزاق جلوگیری و رفاه مردم زحمتکش را فراهم نماید و در این اواخر بحران قند و شکر هم پیش آمد.
ما به آقایان نمایندگان محترم اطمینان می‌دهیم که مسببین اصلی این بحران مصنوعی اخیر شدیداً مجازات خواهند شد و با لطف و عنایت شاهنشاه محبوب و تدابیری که از طرف دولت اتخاذ شده استاین بحران بزودی مرتفع و از این حیث رفاه مردم کاملاً تأمین خواهد شد.
آقایان نمایندگان مجلس مؤسسان و مجلس شورای ملی در تثبیت و تکمیل مشروطیت با دولت همفکری و همکاری فرموده‌اند و امید است مجلس سنا و مجلس شورای ملی انشاءالله که در ۱۴ مهر ماه افتتاح می‌شوند در اجرای منویات مقدسه اعلیحضرت همایون شاهنشاه محبوب قدم‌های بلند برای ترقی و تعالی و سعادت اشخاص بردارند.
آقایان نمایندگان محترم- ما به دوستی‌های حقیقی همسایگان خود اهمیت زیادی می‌دهیم و سعادت دولت و ملت‌های این کشورها را صمیمانه خواستاریم و از دُوَل بزرگ انتظار داریم و خواستاریم که ما را فدای رقابت‌های اقتصادی و قربانی دوستی‌های سیاسی خود قرار ندهند و به امضاهای شرافتمندانه خود وفادار و به ما کمک‌های اقتصادی نمایند دست دوستی جوانمردانه ملت ایران همیشه به طرف دُوَل معظم بلند است و اگر واقعاً دُوَل بزرگ با ما صمیمانه دوستی بکنند می‌توانند به شرافت امضاء خود طلاها و طلب‌های این ملت رنجدیده را پس بدهند تا ما بتوانیم عوض آنکه از ماورای دریاها گندم و شکر بخواهیم از فاصله خیلی نزدیک این کالاها را بدست بیاوریم و از کمک اقتصادی دو دولت معظم دیگر در توسعه فلاحت و صنایع خود کاملاً استفاده نمائیم و از نفت و شیلات حقوق حقه فداکاران ایرانی را در راه پیروزی عظیم جنگ عادلانه استیفاء و دوستی خود را روز بروز محکمتر و صمیمی تر نمائیم.
امید است با توجه شاهنشاه محبوب و کمک ملت نجیب ایران در تام آرزوها موفقیت حاصل شود.
در خاتمه از همکاری آقایان نمایندگان محترم در غالب مسائل مشکله و توجه به هیئت رئیسه مجلس صمیمانه سپاسگزار و امیدوار است در دوره آتیه نسبت به مطالبی که منافع علیه کشور را متضمن است روح اتفاق و صمیمیت کاملتری موجود باشد. در ساعت آخر این دوره با عرض تعظیم به پیشگاه مجلس مقدم ملی به نام نامی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی از مجلس وداع و به عظمت روح آزادی ایران و ایرانیت درود می‌فرستیم.
نمایندگان- صحیح است – احسنت
رئیس- آقای نبوی بفرمائید.
نبوی – عرض کنم فعلاً که دوره مجلس تمام می‌شود آرزوی بنده، بنده و همه رفقا این است که از این در که خارج می‌شویم در درجه اول عملیات ما در این مدت مقبول پیشگاه الهی باشد و در درجه دوم در پیشگاه ملت ایران با سرفرازی و نیکی عملیات ما در این مدت تلقی بشود. مطلب دیگری که بنده خواستم تذکر بدهم مطابق معمول هر سال پس از خاتمه دوره مجلس تکلیفی برای کارهای مجلس تهیه می‌شد امسال هم باید این کار بشود. بنده معتقد هستم که اختیار این کار را واگذار کنیم به جناب آقای حکمت (نمایندگان- صحیح است) که در تمام این مدت دو سال با نهایت حُسن نیت و خوبی و طرز بی سابقه‌ای تمام کارها را رسیدگی فرمودند (نمایندگان- صحیح است) فعلاً هم جناب ایشان در رأس امور مجلس در دوره فترت باشند و برای همکاران ایشان هم باز این اختیار را اگر آقایان اجازه بفرمایند به خود ایشان واگذار کنیم (نمایندگان – صحیح است) که عده‌ای که از پنج نفر زیادتر نباشد (بعضی از نمایندگان- ۵ نفر زیاد است) (منصف- ۳ نفر) از هیئت رئیسه با سایر آقایان نمایندگان به هر طریق که خود جناب ایشان صلاح می دانند انتخاب فرمایند (نمایندگان- از هیئت رئیسه باشد) (نمایندگان- صحیح است) و امور داخلی مجلس در آینده از هر جهت تحت نظر ایشان باشد (نمایندگان- صحیح است) چنانکه قبلاً هم دیدیم این امر در نهایت خوبی انجام شده‌است این بود که بنده تقاضا کردم اگر آقایان موافقت بفرمایند طرز کارهای آینده مجلس در دوره فترت به این صورت انجام بشود.
نمایندگان- صحیح است.
اعلام ختم دوره پانزدهم قانونگذاری
۴- اعلام ختم دوره پانزدهم قانونگذاری
رئیس- اگر اجازه بفرمائید از بین هیئت رئیسه ۵ نفر انتخاب بشود (نمایندگان- صحیح است) با اجازه آقایان پایان دوره پانزدهم قانونگذاری را اعلام می‌کنم.
(جلسه ساعت ۱۱ و چهل دقیقه صبح ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت
قوانین
قانون بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور
- ماده اول – بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور که از حیث درآمد عمومی مطابق صورت پیوست بالغ بر۷۷۸۵۶۹۰۷۶۰ ریال و از حیث هزینه عمومی بالغ بر ۱۱۱۱۷۳۹۷۵۹۳ ریال می‌باشد با رعایت مقررات زیر تصویب می‌شود.
تبصره ۱- مدت مقرر درتبصره ۹ ماده واحده اجازه پرداخت دو دوازدهم حقوق فروردین و اردیبهشت ۱۳۲۸ تا آخر شهریور ۱۳۲۸ تمدید می‌شود.
تبصره ۲- وزارت دارائی مجاز است در سال ۱۳۲۸ ماهیانه یکصد ریال اضافه حقوق از محل اعتبار منظوره در ردیف ۷۳ بودجه هزینه به خدمتگذاران جزء پرداخت نماید.
تبصره ۳- از این تاریخ به بعد وزارت کار درولایات وظائف خودرا بوسیله فرمانداران انجام داده و محتاج به تأسیس اداره نمی‌باشد.
تبصره ۴- خرید اثاثیه برای ادارات وزارت دارائی در سال ۱۳۲۸ ممنوع و اعتبار لوازم التحریر از حدود بودجه ۱۳۲۷ تجاوز نخواهد کرد.
- ماده دوم – به وزارت دارائی اجازه داده می‌شود درآمدهای پیش بینی شده برای سال ۱۳۲۸ را وصول و کلیه حقوق و کمک هزینه عمومی و مزایای قانونی کارمندان و خدمتگذاران و هزینه‌ها ی مستمر و غیر مستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر مصارف منظور در بودجه عادی کشور را برطبق فهرستهای ضمیمه با رعایت کامل مقررات مالی و قانون و آئین نامه‌های مربوط به کمک هزینه عمومی کارمندان و خدمتگذاران کشوری و لشگری د رحدود وصولی درآمدها پرداخت نماید.
تبصره ۱- مادام که قانون متمم بودجه ۱۳۲۸ به تصویب نرسیده اعتبارات منظور در این بودجه با رعایت قوانین متمم بودجه سالهای ۱۳۲۱ و ۱۳۲۲ (به استثنای موادیکه در قوانین مزبور جنبه خاص داشته) به عمل خواهد آمد و ماده ۳ قانون بودجه سال ۱۳۲۲ از این تاریخ ملغی و مجری نخواهد بود.
تبصره ۲- بودجه تفصیلی سال ۱۳۲۸ وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی و همچنین صورت جزء مصارف عمران و تولیدی و عام المنفعه (به استثنای قسمت برنامه هفت ساله) پس از رسیدگی در کمیسیون بودجه با توجه به قانون محاسبات عمومی و اصلاحات ضروری قابل اجرا خواهد بود و مادام که بودجه‌های تفصیلی به تصویب کمیسیون بودجه نرسیده مطابق اعتبارات سال ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ پرداخت خواهد شد مشروط بر اینکه از مبلغی که برای هر یک از بودجه‌های سال ۱۳۲۸ منظور گردیده تجاوز ننماید.
تبصره ۳- هزینه‌های مربوط به احتیاجات فصلی و موسمی و سالیانه وزارتخانه‌ها و ادارات وبنگاههای دولتی و کشوری که معمولاً بطور فصلی و موسمی و سالیانه تهیه می‌شد کماکان پرداخت خواهد شد.
تبصره ۴- حداقل مقرری ماهیانه هر یک از پایه‌های اول خدمت طبقات کارمندان کشوری در سال ۱۳۲۸ به مأخذی خواهد بود که مطابق قوانین مربوطه تا آخر سال ۱۳۲۷ مجری گردیده.
تبصره ۵ – تنخواه گردان خزانه داری کل موضوع تبصره ۱ قانون ۲۱ فروردین ماه ۱۳۲۳ و تبصره ۳ قانون دوم مردادماه ۱۳۲۴ در سال ۱۳۲۸ به میزان یکهزار میلیون ریال خواهد بود.
تبصره ۶- انتقال اعتبارات کارگزینی به مواد هزینه‌های اداری و سایر مخارج و بالعکس در بودجه‌های تفصیلی ممنوع است.
تبصره ۷- عوائد اختصاصی دانشگاه به استثنای آنچه مصرف خاص دارد منحصراً به تشخیص و تصویب شورای دانشگاه به منظور خرید و تألیف و ترجمه کتب وتکمیل لوازم فنی لابراتوارها و ساختمانهای کوی دانشگاه مصرف خواهد شد.
تبصره ۸ – به وزارت امور خارجه اجازه داده می‌شود عده لازم منتها بیست نفر برای خدمات سیاسی و اداری که فعلاً به عنوان آزمایش در وزارت امور خارجه مشغول خدمت هستند طبق مقررات قانون استخدام و رعایت آئین نامه اساسی وزارت امور خارجه استخدام نماید و همچنین پیشینه خدمت آقای کاظم آذرمی کارمند محلی سفارت کبرای شاهنشاهی در قاهره را جزو خدمت رسمی محسوب و با رعایت مقررات قانون استخدام کشوری و آئین نامه اساسی وزارت امور خارجه پایه رسمی نامبرده را تشخیص دهد.
تبصره ۹ –آنچه از اعتبار هیجده میلیون ریال سال ۱۳۲۷ وزارت بهداری مذکور در ماده ۱۰ گزارش شماره ۲۰ کمیسیون بودجه مصوب ضمن قانون دو دوازدهم فروردین و اردیبهشت ۱۳۲۸ باقی مانده باشد تا آخر سال ۱۳۲۸ قابل تعهد و پرداخت است.
تبصره ۱۰ – از تاریخ تصویب این قانون اعزام دانشجو به خارجه بر طبق آئین نامه‌ای صورت خواهد گرفت که به تصویب کمیسیون فرهنگ و مجلس شورای ملی رسیده باشد.
تبصره ۱۱- به منظور ایجاد مرجع صلاحیت دار و بی طرفی برای حل اختلافات بین کارگر و کارفرما و ایجاد حسن تفاهم در بین آنان و تمرکز امور مربوط به کار و مراقبت در تهیه و اجرای مقررات قانون کار و قانون بیمه کارگران و همچنین حمایت و تأمین بهداشت و رفاه و بالا بردن سطح زندگی و وضع و اجرای مقررات بیمه‌های اجتماعی و برقرار نمودن روابط با تشکیلات بین المللی کار وزارتخانه‌ای به نام وزارت کار تأسیس می‌شود.
تبصره ۱۲ – به وزارت فرهنگ اجازه داده می‌شود در ظرف مدت دو ماه از تاریخ تصویب این قانون به معلمینی که به موجب احکام صادره وزارت فرهنگ در دانشگاه تبریز به سمت معلمی مشغول خدمت هستند در صورت دارا بودن دیپلم دکتری یا دیپلم مهندسی که مورد تصویب شورای دانشگاه باشد با رعایت ماده دوازده قانون تعلیمات اجباری و سابقه مدت تدریس در دانشگاه تبریز رتبه دانشیاری با مزایائی که فعلاً‌دریافت می‌نمایند اعطا نماید و از این پس استخدام معلمین جدید در دانشگاه تبریز و سایر دانشگاههای شهرستانها تابع قوانین و مقررات مربوطه به دانشگاه تهران خواهد بود.
تبصره ۱۳- از اول فروردین ماه ۱۳۲۸ حقوق و مزایای نخست وزیر چهل هزار ریال و حقوق و مزایای وزراء بیست وپنج هزارریال در ماه می‌باشد و همچنین حقوق و مزایای رئیس و دادستان دیوان کشور و رئیس دادگاه انتظامی هر یک در ماه پانزده هزار ریال خواهد بود.
تبصره ۱۴ – استخدام جدید به عنوان کارمند مجلس سنا ممنوع و کارمندان مورد احتیاج مجلس سنا از بین اعضاء اداری مجلس شورای ملی و ادارات دولتی انتخاب خواهد شد.
تبصره ۱۵ – وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی موظفند به محض ورود اجناس دولتی به گمرک و حصول اطلاع از ورود بلادرنگ برای ترخیص از گمرک اقدام نمایند و همچنین وزارت دارائی مجاز است به اداره گمرک اجازه دهد به محض مراجعه اجناس وارده دولتی را مرخص نموده صورت حقوق و عوارض گمرکی اجناس مرخص شده را به وزارت دارائی و وزارتخانه‌ها یا اداره و بنگاه مربوطه ارسال دارد. وزارت دارائی مکلف است حقوق و عوارض گمرکی آن را مطابق صورت ارسالی از اداره گمرک از محل اعتبار بودجه مستقیماً به اداره کل گمرک بپردازد و اگر اعتباری برای این منظور در مواد بودجه مربوطه نباشد رأساً بوسیله اصلاح بودجه از سایر مواد بودجه تأمین و محسوب دارد.
تبصره ۱۶- برای کمک به کارمندان اداری و متقاعدین و خدمتگزاران جزء مجلس شورای ملی و دولت و بنگاههای دولتی به وزارت دارائی اجازه داده می‌شود مبلغ یکصد میلیون ریال از محل صندوق تقاعد به منظور ایجاد شرکت تعاونی مصرف در تهران و شهرستانها در اختیار بانک ملی ایران بگذارد. بانک ملی ایران به مسئولیت خود شرکت مزبور را در سال ۱۳۲۸ تأسیس نموده و وجوه مزبور را در پایان پنج سال به صندوق تقاعد مسترد دارد.
تبصره ۱۷ – اعتبار ساختمان ابنیه دولتی د رسال ۱۳۲۸ منحصراً برای تکمیل ساختمانهای نیمه تمام قابل مصرف خواهد بود سوای ساختمانهای فرهنگی و بهداشتی.
تبصره ۱۸- هر ایرانی در بلوچستان اقدام به تأسیس کارخانه صنعتی نماید از تاریخ شروع بهره برداری تاپنج سال معاف از مالیات خواهد بود.
تبصره ۱۹ – تأسیسات جدید کشاورزی در تمام ایران از تاریخ بهره برداری تا ده سال معاف از مالیات می‌باشد.
تبصره ۲۰ – مقصود از عبارت آخر قانون مصوب ۱۲ خرداد ۲۸ الغاءتبصره قانون دو دوازدهم اول سال ۳۲۸ فقط در قسمت غله بوده و فراز اخیر تبصره مزبور راجع به معافیت خرده مالکین از مالیات بر اعتبار خود باقی است.
تبصره ۲۱ – از تاریخ تصویب این قانون ورود هر نوع اسباب بازی و مشروبات الکلی ممنوع بوده و وارد کننده مشمول قوانین مربوط به قاچاقهای گمرکی است.
تبصره ۲۲- به بانک ملی ایران اجازه داده می‌شود علاوه بر میزانی که به موجب ماده ۴۰ اساسنامه خود مصوب ۲۲ مرداد ۱۳۱۷ (در حدود سی درصد درآمد سالیانه شهرداری‌ها) می‌تواند با آنها وام بدهد تا میزان یک هزار میلیون ریال به شهرداری تهران اعتبار بدهد که با نظرات بانک ملی ایران به مصرف لوله کشی آب تهران برساند. بهره این اعتبار از قرار چهاردرصد در سال خواهد بود که نسبت به مبالغ استفاده شده از آن با شهرداری تهران محسوب خواهد گردید مدت استهلاک اصل و بهره این وام بیست و پنج سال از تاریخ انعقاد و مبادله قرار دادخواهد بود کلیه تأسیسات و اموال لوله کشی شهر تهران اعم از منقول و غیر منقول و عوائد حاصله از حق انشعاب و آب بهاء و همچنین سهمیه شهرداری تهران از آب کرج و کن و سهمیه قنوات شهرداری تهران وثیقه این وام خواهد بود. مسئولیت انجام لوله کشی آب تهران برعهده مدیرکل لوله کشی خواهد بود که بنا بر پیشنهاد شهرداری تهران و مؤافقت وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران و برحسب فرمان همایونی برای مدت سه سال تصویب می‌گردد که با همان تشریفات مجدداً قابل انتخاب خواهد بود. وزارت دارائی و بانک ملی ایران و شهرداری تهران متفقاً شرایط و آئین نامه‌های مربوط به نظارت مالی لوله کشی آب تهران و وصول آب بهاء و حق انشعاب را که برای استهلاک وام باید مستقیماً به بانک ملی ایران پرداخت شود تنظیم و به موقع اجرا خواهند گذاشت.
تبصره ۲۳- بانک کشاورزی نسبت به مطالبات خود در سالهای ۲۴و ۲۵ در آذربایجان و زنجان حق مطالبه فرع و خسارت دیرکرد ندارد.
تبصره ۲۴- موقوفات مسجدشاه تهران از پرداخت مالیات معاف خواهد بود.
تبصره ۲۵- از تاریخ تصویب این قانون حقوق معلم در تمام کشور از یک هزار و پانصد ریال کمتر نخواهدبود برای تأمین این منظور از اشخاصی که بیش از پنج هزار ریال حقوق از وجوه عمومی دولت ماهیانه استفاده می‌نمایند صد یک مرتباً دریافت خواهد شد در صورتی که این محل برای پرداخت بالا کافی نباشد بقیه از محل بودجه عمومی کل کشور پرداخت خواهد شد.
تبصره ۲۶ – کلیه بودجه‌های مؤسسات دولتی اعم از شرکتها و بنگاهها به عنوان ضمیمه هر سال جزو بودجه‌های عمومی برای اطلاع و نظارت به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد شد.
تبصره ۲۷ – دولت مکلف است بوسیله هیئت تصفیه در مدت چهار ماه کادر لازم وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاههای دولتی را تعیین و مستخدمین اضافی را با بودجه آنها برای اجرای تعلیمات عمومی در تمام کشوربه اختیار وزارت فرهنگ بگذارد.
تبصره ۲۸ – شرکت‌هایی که برای تأمین مصرف آب مشروب شهرستانها تشکیل می‌شود از این تاریخ به مدت هفت سال از هر نوع مالیات و عوارض معاف می‌باشد.
تبصره ۲۹ – رؤسا –استادان – معلمین محلی دانشکده‌ها کسانی هستند که مسکن و محل شغل اصلی آنان در محل و همانجا استخدام می‌شوند محل تولد مندرج در شناسنامه دلیل محلی بودن و محرومیت نامبردگان از مزایای مصرحه در تبصره ۳ ماده واحده قانون تأسیس دانشگاههای شهرستانها نمی‌باشد.
تبصره ۳۰ – از تاریخ تصویب این قانون ایجاد تأسیسات و کارگاههایی که منافی بهداشت و موجب سلب آسایش مجاورین باشد در شهرها و حومه ممنوع و آنچه فعلاً در شهرها و حومه موجود است صاحبان آنها باید درظرف شش ماه به محل مناسبی در خارج شهر منتقل نمایند و وزارت کشور مأمور اجرای این قانون است.
تبصره ۳۱- در بودجه سال ۱۳۲۸ وزارت بهداری انتقال اعتبار یک شهرستان به شهرستان دیگر ممنوع است.
تبصره ۳۲-مجلس شورای ملی با شرایط ذیل امتیاز لوله کشی آب شهر مشهد را به آستان قدس رضوی که صاحب امتیاز نامیده می‌شود واگذار می‌نماید:
- ۱- مدت هفتادسال
- ۲- صاحب امتیاز باید در ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون شروع به عمل و نقشه برداری نماید و در صورتیکه در ظرف مدت پنج سال عمل لوله کشی انجام نشود امتیاز ملغی خواهد بود.
- ۳- آستان قدس می‌تواند برای انجام این منظور شرکت سهامی تشکیل دهد.
- ۴- صاحب امتیاز نباید حداکثر بیش از صدی ۱۸ نفع برداشت نماید.
- ۵- پس از انقضاء مدت امتیاز تمام مؤسسات و لوله‌ها و ابزار کارخانه و آب و سایر متعلقات لوله کشی که در اثر این امتیاز فراهم شده بایستی مجاناً به شهرداری مشهد واگذار شود.
- ۶- شهرداری موظف است که صدی ده سهام را خریداری و برای خرید تا میزان صدی بیست سهام هم در مدت مقرره که برای خرید سهام آگهی می‌شود برسایرین حق تقدم خواهد داشت.
- ۷- نظارت دراجرای امتیاز به عهده وزارت کشور است و در صورت اختلاف به داوری قطع و وصل می‌شود و چنانکه حکم داوری به فسخ امتیاز نامه هم منجر شود شرکت ملزم به قبول آن خواهد بود.
- ۸- شرکت مزبور تابع قانون مربوط به شرکت سهامی و طبق آن قانون ملزم به اجرای مقررات وجوه مربوطه به ذخیره و استهلاک خواهد بود.
- ۹- از تاریخ بهره برداری تا پنج سال مؤسسات مربوط به این امتیاز از پرداخت هر گونه مالیات و عوارض معاف خواهد بود.
- ۱۰- اراضی که به منظور ساختمان کارخانه‌ها و مخزن آب ولوله کشی و سایر احتیاجات ضروری مربوط به عملیات لوله کشی و تهیه آب لازم شود آنچه متعلق به دولت باشد مجاناً واگذار می‌شود و در صورتی که متعلق به اشخاص باشد بتراضی و در صورت عدم تراضی با نظر انجمن شهر به عنوان فروش یا اجاره به صاحبان امتیاز واگذار شود.
- ۱۱- پس از انقضای مدت امتیاز سهام آستان قدس تا میزان یک ثلث متعلق به خود آستان قدس خواهد بود.
تبصره ۳۳- وزارت دارایی مجاز است از هر مترمکعب چوب گردو – شمشاد – بلوط – راش که طبق پروانه صادره از طرف وزارت کشاورزی از کشور صادر می‌گردد در موقع صدور به مبلغ چهار صد ریال و از هر متر مکعب درخت صنعتی که از جنگلها قطع می‌شود به استثناء درختانی که برای تهیه سوخت (هیزم و ذغال) قطع می‌گردند در موقع صدور پروانه قطع شصت ریال اخذ نماید.
- الف - وجوه حاصله از این قانون باید توسط وزارت کشاورزی فقط برای احداث خزانه‌های جنگل و خرید جنگلهای مخروبه به منظور احداث جنگل در آنها و پیوند درختهای میوه جنگلی واحداث جنگلهای مصنوعی و راه سازی در جنگلها و تکمیل سازمان جنگلبانی مصرف شود.
- ب- اشخاصیکه از اول سال ۱۳۲۷ تاکنون پروانه صدور از وزارت کشاورزی دریافت نموده و پرداخت عوارض فوق را از همین قرار (متری چهارصد ریال) چه کتباً و نقداً تعهد نموده‌اند از تاریخ تصویب این قانون مشمول پرداخت خواهند شد.
- ج – صدور ذغال چوب از کشور از تاریخ تصویب این قانون به کلی ممنوع است.
- د – از تاریخ تصویب و اجرای این قانون ماده ۴۴ قانون متمم بودجه سال ۱۳۲۱ ملغی خواهد بود.
تبصره ۳۴ – به منظور عمران و آبادی بنادر خلیج فارس و ایجاد تسهیلات برای عودت دادن ایرانیانی که به عربستان و عراق و هندوستان مهاجرت نموده‌اند به دولت اختیار داده می‌شود در ظرف چهارماه تصمیمات لازم اتخاذ و به مورد اجرا گذارد تصمیمات مزبور پس از افتتاح دوره شانزدهم برای تصویب به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
تبصره ۳۵ – غیر از مخارج برنامه هفت ساله که مطابق ماده ۵ قانون اجرا برنامه معادل درآمد نفت جنوب منظور و عمل می‌شود تجاوز از هزینه مصوب در بودجه به هر عنوان ممنوع است هر وزیری که از این منع تخلف کند اعم از این که اضافه بر بودجه خرجی بکند یا تصویب نامه اضافه خرج امضا نماید یا چنین تصویب نامه را اجرا نماید به حبث با اعمال شاقه از پنج تا ده سال محکوم خواهد شد
تبصره ۳۶ – صرفه جویی‌های اعتبارات خرید کتب و لوازم آزمایشگاههای دانشگاه تهران مشمول جزء اخیر تبصره ۵ ماده واحده قانون تأسیس دانشگاههای شهرستانها مصوب سوم خرداد ۱۳۲۸ می‌باشد.
تبصره ۳۷ – وزارت دارائی موظف است ترتیبی اتخاذ کند که مزایای کلیه کارمندان کشوری ادارات دولتی در نقاط بدآب و هوا از قبیل فوق العاده بدی آب و هوا و فوق العاده اشتغال خارج از مرکز و فوق العاده اولاد در هر سال برطبق مقررات نسبت به همه بطور مساوی و یکسان پرداخت شود.
تبصره ۳۸ – دانشگاه تهران می‌تواند با تصوب شورای دانشگاه و برطبق مقرراتی که وضع می‌نماید برای یک یا دو سال به دانشیاران و استادان و رؤساء درمانگاهها اجازه دهد که فقط با حقوق خود که به ارز تبدیل می‌شود و برای مطالعه و تکمیل معلومات خود به خارجه بروند.
تبصره ۳۹ – مستخدمینی که واجد شرایط مذکور در قانون مصوب ۱۸ فروردین ۱۳۲۸ نمی‌باشند از لحاظ شرایط بازنشستگی مشمول ماده ۴۳ اصلاحی قانون استخدام کشوری مصوب آبان ماه ۱۳۰۹ بوده و میزان حقوق بازنشستگی آنها عبارتند از یک سی ام مجموع آخرین حقوق و کمک دریافتی ضربدر سنوات خدمت خواهد بود که در هر حال از جمع حقوق و کمک دریافتی تجاوز نخواهد نمود این قانون از ۱۸ فروردین ۱۳۲۸ به موقع اجرا گذارده می‌شود و به کارمندانی که از آن تاریخ بازنشسته می‌شوند ۱۵ ر مذکور در آئین نامه کمک تعلق نخواهد گرفت و دولت در رد و قبول تقاضای بازنشستگی این قبیل مستخدمین مختار خواهد بود. به وزارت دارائی اجازه داده می‌شود که به منظور تثبیت وضع استخدامی تلفنچی‌ها و رانندگان وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی و مجلس شورای ملی که از بودجه کشور حقوق دریافت می‌دارند و مشمول مقررات و قوانین استخدامی و لایحه تبدیل عنوان و تصویب نامه متمم آن واقع نشده‌اند آئین نامه‌ای که وضع استخدامی آنها را تأمین و یکنواخت نماید تهیه و پس از تصویب هیئت دولت به موقع اجرا بگذارد. آئین نامه نامبرده میزان حقوق – فوق العاده‌ها و سایر مزایا و مقررات استخدامی و شرایط بازنشستگی و پرداخت وظیفه به وراث این کارمندان را معین خواهد نمود.
سوابق این کارمندان از تاریخ ورود به خدمت محسوب شده و نرخ کسور بازنشستگی آنها صدی پنج و با داشتن ۲۵ سال سابقه خدمت یا ۵۵ سال سن می‌توانند با دریافت یک سی ام آخرین حقوق ضربدر سنوات خدمت از طرف ادارات مربوطه بازنشسته شده و یا تقاضای بازنشستگی نمایند. فوق العاده ثابت و یا کمکی که این قبیل مستخدمین از تاریخ اول فروردین ۱۳۲۷ دریافت می داشته‌اند جزو حقوق آنها محسوب خواهد شد در مورد اخراج این کارمندان از خدمت کسور بازنشستگی پرداختی آنها مستردخواهد شد.
تبصره ۴۰ – به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود برای سرشماری عمومی در تمام کشور مبلغ دویست و پنجاه میلیون ریال اعتبار تخصیص و درحدود مبلغ یکصد میلیون ریال آنرا از محل درآمد عمومی سال جاری کشور جهت تهیه وسائل مقدماتی عمل سرشماری در اختیار اداره کل آمارثبت احوال گذارده و مطابق مقررات به مصرف برسانند و یکصد و پنجاه میلیون ریال بقیه را هم در سال ۱۳۲۹ از درآمد عمومی کشور پرداخت و در بودجه سال ۱۳۲۹ کشور منظور نمایند.
تبصره ۴۱ – دولت مجاز است از تاریخ فوت به هر یک از فرزندان مرحوم دکتر مصطفی حبیبی گلپایگانی استاد دانشگاه تهران و رئیس دانشکده پزشکی تبریز مادامیکه به تحصیل اشتغال دارند ماهی ۳هزار ریال به عنوان مستمری بپردازد دانشگاه تهران موظف است اعتبار آن را ضمن بودجه دانشگاه تأمین نموده و از تاریخ تصویب این قانون به هر یک از آنها پرداخت نماید و نیز دولت مکلف است مقرری مرحوم محمد قزوینی را که ده هزار ریال می‌باشد از تاریخ فوت کماکان در حق زن و دختر او بالمناصفه برقرار نماید و مادامی که شوهر اختیار نکرده‌اند به آنها پرداخت شود.
تبصره ۴۲- به پاس خدمات مرحوم مهدی دادور (وثوق السلطنه) اجازه داده می‌شود علاوه برمبلغ دو هزار و چهارصد و پنجاه ریال (۲۴۵۰) که به موجب قانون استخدام کشوری به عنوان وظیفه به وراث آن مرحوم از صندوق بازنشستگی پرداخت می‌شود ماهی دو هزارو چهارصدو پنجاه ریال دیگر به عنوان وظیفه درباره وراث قانونی فقید نامبرده از تاریخ روز بعد از فوت آن مرحوم برقرار و اعتبار آن در حدود اعتبار فعلی بودجه آن وزارت منظور و پرداخت گردد.
تبصره ۴۳- به وزارت بهداری اجازه داده می‌شود از تاریخ اول مرداد ماه ۱۳۲۶ ماهی پنج هزار ریال از اعتبار بودجه خود درباره بانو زیور یحیائیان که یک قطعه زمین و چهار دستگاه عمارت ومقداری اثاثیه خود را جهت تأسیس بیمارستان وقف و به وزارت بهداری واگذار نموده به عنوان حق التولیه برقرار و مادام الحیات به بانوی نام برده پرداخت و بعد ازفوت مشارالیه حق التولیه مزبور قطع و فقط هزینه روشنائی و تعمیرات و نگاهداری مقبره مرحوم معتمد الملک شوهر واقفه الی الابد تا حدود سالی دوازده هزار ریال از بودجه وزارت بهداری تأدیه و همچنین ماهی یکهزاروریال مادام العمر به بانو عصمت الملوک نفیسی خواجه نوری که چهار باب دکاکین ملکی خودرا به وزارت بهداری جهت توسعه درمانگاه خواجه نوری اهدا نموده از تاریخ واگذاری از محل ارتباط مربوطه منظور در بودجه وزارت بهداری بپردازند.
تبصره ۴۴- به پاس خدمات مرحوم سرتیپ عبدالله سیف افسر شهربانی اجازه داده می‌شود علاوه برمبلغ دوهزارو چهارصد و پنجاه ریال که به موجب قانون استخدام کشوری به عنوان وظیفه به وراث آن مرحوم از صندوق بازنشستگی پرداخت می‌شود ماهی دوهزار و چهارصد و پنجاه ریال دیگر به عنوان وظیفه درباره وارث قانونی افسر نامبرده از تاریخ روز بعد از فوت آن مرحوم برقرار و اعتبار آن درحدود اعتبار فعلی بودجه شهربانی کل کشور پادار و در بودجه آن اداره منظور و پرداخت گردد.
تبصره ۴۵- به پاس خدمات آن مرحوم سرگرد دکترحسینعلی شمس الملک آراء افسر سابق ژاندارمری به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود علاوه بروظیفه که از صندوق بازنشستگی به ورثه آن مرحوم تعلق می‌گیرد ازروز بعد از تاریخ فوت مرحوم مشارالیه ماهی دوهزارو پانصدو بیست و پنج ریال به عنوان هزینه تحصیل به فرزندان آن مرحوم تاوقتی که به سن بیست سالگی نرسیده بپردازد. کمک هزینه مزبور از اعتبار بودجه ژاندارمری پادار و پرداخت می‌گردد.
تبصره ۴۶- وزارت دارائی مجاز است علاوه برماهی سیصد ریال وظیفه که به موجب قسمت اول ماده ۴۶ قانون استخدام کشوری از صندوق بازنشستگی در حق آقای ذبیح الله سیاوش برقرار شده ماهی ششصد ریال هم از تاریخ ۱۱ و ۷ و ۱۳۲۴ از محل درآمد عمومی کشور (اعتبار شهریه و وظیفه) در وجه مشارالیه پرداخت نماید.
تبصره ۴۷ – به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود ماهی ۳ هزار و هفتصد و پنجاه ریال مستمری مرحوم محمد تقی قوش بیکی را به دو نفر پسران و یک نفر عیال آن مرحوم از تاریخ روز بعد از فوت او از اعتبار شهریه و وظیفه به عنوان مستمری پرداخت نماید مستمری مزبور به طور تساوی درباره سه نفر مذکور برقرار و مادام که سن پسرها بالغ بر بیست سالگی نشده و عیال آن مرحوم شوهر اختیار نکرده باشد قابل پرداخت خواهد بود.
این قانون که مشتمل بردو ماده و پنجاه و یک تبصره و صورت ضمیمه‌است در جلسه پنج شنبه بیست و سوم تیر ماه یک هزارو سیصدو بیست و هشت به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت
جدول
