مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ اسفند ۱۳۴۶ نشست ۳۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۶ اسفند ۱۳۴۶ نشست ۳۸
مشروح مذاکرات شورای مجلس ملی، دوره۲۲
جلسه: ۳۸
| مجلس ساعت ۴:۳۰ بعد از ظهر به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
فهرست مطالب:
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان کریم بخش سعیدی- معزی- دکتر بهبانی- حق‌شناس- دکتر رضوانی- سرتیپ‌پور- دکتر حبیب‌اللهی- جوانشیر- مهندس اخوان- غلام نیاکان- شهرستانی- دکتر کلالی- مهندس کیاکجوری- مهندس یارمحمدی- موقر.
غائب بی‌اجازه
- آقای رضوی.
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه
- آقایان دکتر اسدی یک ساعت- بهادری یک ساعت.
غائبین مریض
- آقایان اصولی- بختیار بختیاریها- بختیاری‌پور- پزشکی- دکتر درودی- مهندس زنجانچی فیاض- قاضی‌زاده- محسنی- دکتر معتمد وزیری- ادیب سمیعی.
غائبین در رأی
- آقایان دکتر بهبودی- پردلی- پرویزی- دیهیم- رامبد- دکتر رفیعی- شاهنده- مصطفوی نائینی یک رأی.
- ادامۀ مذاکره در کلیات گزارش شور اول کمیسیون برنامه راجع به برنامه چهارم عمرانی کشور
۲- ادامۀ مذاکره در کلیات گزارش شور اول کمیسیون برنامه راجع به برنامه چهارم عمرانی کشور
رئیس- کلیات لایحه برنامه عمرانی چهارم مطرح است آقای دکتر الموتی بفرمائید.
دکتر الموتی- با اجازه مقام محترم ریاست و همکاران عزیز قبلاً بایستی معذرت بخواهم از اینکه زیاد وقت همکاران عزیز را گرفتم ولی بقول معروف کار بسیار مهم است لایحه بسیار حیاتی است و جای بحث زیاد دارد برنامه عمرانی چهارم برنامه‌ایست که با سرنوشت فرد فرد افراد ملت ایران ارتباط دارد و حق اینست که این برنامه بیش از پیش مورد بحث قرار گیرد بنده صبح عرض کردم برای من موجب افتخار است که در دفاع از چنین برنامه مهمی در اینجا صحبت می‌کنم چون معتقدم در یک شرایط بسیار بسیار مساعدی که تمام عوامل مساعد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در یک تاریخ معین جمع شده و هزینه برای اجرای چنین برنامه مهمی آماده شد حقیقتاً و حقاً در چنین شرایطی باید همه کوشش بکنیم که این برنامه صحیح‌تر تنظیم بشود و سریعتر و بهتر اجرا بشود تا بتوانیم آن نتیجه لازم را از این برنامه بگیریم (صحیح است) صبح مطلبی اینجا در مورد برنامه اول و دوم و سوم عرض کردم مقداری از کارهای زیربناهای اقتصاد مملکت در طی آن برنامه‌ها آماده شده است و حالا برنامه چهارم در شرایطی اجرا می‌شود که مقداری از کارها از قبیل سدها، راههای اصلی و فرعی و سایر کارها انجام شده اما ببینیم هدف برنامه چهارم چیست یکی از هدفهای برنامه چهارم تسریع رشد اقتصادی و افزایش درآمد ملی است اگر حقیقتاً برنامه‌هائی که تنظیم شده است بصورت صحیح انجام بشود بطور مسلم درآمد ملی ما بسرعت بالا خواهد رفت همه ما می‌دانیم که امروز مبنای پیشرفتهای اقتصادی هر جامعه‌ای روی افزایش درآمد ملی حساب می‌شود یعنی در هر جامعه‌ای اگر بخواهند ببینند این کشور در یک مدت چقدر پیشرفته می‌آیند در خاتمه برنامه درآمد سرانه را می‌گیرند آن مقدار درآمد سرانه اضافی نشان می‌دهد که این مملکت یا این واحد جغرافیائی در این تاریخ چقدر بجلو رفته است بطوریکه طراحان برنامه چهارم در مقدمه این برنامه یادآور شده‌اند درآمد سرانه ما از ۲۲۰ دلار به ۳۰۷ دلار خواهد رسید یعنی در مدت اجرای برنامه در این پنج سال بیش از صد دلار درآمد سرانه اضافه خواهد شد یک نکته‌ای که بنده اینجا یادآوری می‌کنم نکته بسیار مهمی است که در نشریات سازمان ملل متحد کراراً دیده‌ایم در ضمن تقسیم بندیهای خودشان یکی از ضوابط تقسیم بندی را درآمد سرانه گذاشتند کشورهائیکه درآمد سرانه‌شان از ۲۰۰ دلار کمتر است و کشورهائیکه درآمد سرانه‌شان از ۲۰۰ دلار بیشتر است کشورهای توسعه نیافته یا در حال رشد را ممالک زیر ۲۰۰ دلار قرار داده‌اند ما خوشوقتیم در شرایطی برنامه چهارم تنظیم شده که درآمد سرانه ما بالای ۲۰۰ دلار است و این امید هست که خوشبختانه اگر برنامه اینطور اجراء بشود ما بتوانیم به درآمد سرانه ۳۰۷ دلار برسیم و اگر به این موفقیت برسیم یک جهش بزرگی در کارهای اقتصادی خواهد بود یکی دیگر از هدفهای برنامه چهارم توزیع عادلانه درآمدها بین طبقات مختلف است بنظر ما کافی نیست که یک مملکتی درآمد ملیش بالا برود بلکه نکته مهمتر این است که این درآمد وقتی که افزایش پیدا کرد بین طبقات مختلف مردم بطور عادلانه تقسیم بشود اگر درآمد ملی بصورت غیر عادلانه تقسیم شود آن جامعه جامعة سعادتمندی نیست به همین دلیل است که همه طراحان برنامه چهارم و همه ما معتقدیم که بایستی مقدار زیادی از اعتبارات عمرانی برنامه چهارم به دهات و روستاها برود تا طبقات ضعیف مملکت بیشتر از این درآمدها استفاده بکنند تا درآمد آن طبقه که طبقه کم درآمد مملکت ما هستند اضافه بشود و بالا برود باز یکی دیگر از هدفهائی که طراحان برنامه چهارم به آن اشاره کرده‌اند کاهش وابستگی اقتصاد ما به خارج است ما اگر مطالعه بکنیم می‌بینیم که در گذشته و هنوز هم مقدار زیادی از احتیاجات مملکت از خارج وارد می‌شود یعنی مقدار زیادی از درآمد ارزی ما به خارج می‌رود و صرف کالاهای بسیار لوکس می‌شود ولی در طی سالهای اخیر که آمارش اینجا هست مقداری از درآمد ارزی مملکت ما به خارج می‌رود و صرف کالاهای سرمایه‌ای می‌شود با آن کارخانه تهیه می‌شود و وسائلی که خودش تولید ثروت می‌کند فرق است بین پولی که صرف کالاهای لوکس می‌شود تا آن کالاهائی که خودش مولد ثروت است یا مقداری از صنایعی که در مملکت ایجاد می‌شود که هم برای مردم ایجاد کار می‌کند و هم صنایع مصرفی مملکت هست و احتیاجات مردم را تأمین می‌کند مثل کارخانجات قند ما اگر حساب کنیم همه ساله مقدار زیادی از درآمد مملکت خارج می‌شد برای شکر و قند و امثالهم در حالی که مزارع نیشکر و چغندر ما در اینجا توسعه نیافته بود و شاید طبق آمارهائی که در این کتابچه است و بنده دیدم که شاید تولید چغندر که در گذشته یک میلیون و نیم تن بود در آخر برنامه چهارم به چهار میلیون و هفتصد هزار تن خواهد رسید وقتی طی یک مدتی با اجرای برنامه ما بتوانیم تنها در یک رشته از صنایع مصرفی مثل قند اینقدر پیشرفت داشته باشیم باید حساب بکنیم که این پولی که به خارج می‌رفت امروز در مملکت می‌ماند و نصیب کشاورز ایرانی نصیب کارگر ایرانی و نصیب عده زیادی از طبقات مختلف مملکت خواهد شد و همین موجب خواهد شد که درآمد ملی ما بیشتر و بالاتر برود و طبق آماری که در این کتاب است و من می‌بینم امیدواری هست که تا پایان برنامه چهارم این قبیل احتیاجات کشور در داخل مملکت تأمین بشود (انشاءالله) براساس همین ضوابط و برنامه‌ها است که طراحان معتقدند با اجرای صحیح این برنامه در طی مدت پنجسال تولید ملی ما از ۵۲۰ میلیارد ریال به ۸۱۵ میلیارد ریال در پایان برنامه چهارم می‌رسد و ما نه درصد رشد سالیانه داریم این موضوع رشد سالیانه که بسیار مهم است و کراراً به آن اشاره شده است از مسائل بسیار بسیار مهم است اگر یک مملکتی بخواهد جلو برود، ترقی بکند باید سعی کند رشد سالیانه‌اش را هر چقدر ممکن است اضافه بکند براساس مطالعاتی که در یکی از این نشریات سازمان ملل دیدم که اگر کشورهای در حال رشد، رشد سالیانه‌شان پنج درصد باشد بعد از هشتاد سال می‌رسند به وضع امروز کشورهای پیشرفته (دکتر اسفندیاری- آنوقت آنها کجا هستند) توجه خواهید فرمود پس وقتی که یک رشد نه درصد هست ملاحظه می‌فرمائید که چقدر مهم است و اهمیت دارد برای اینکه در کشورهای در حال توسعه یکی از مشکلات رشد سریع جمعیت است و آنها این مشکل را ندارند چون یک مقدار از پیشرفتها بخاطر افزایش جمعیت از بین خواهد رفت بنابراین نمی‌توانند بسرعت خودشان را به ممالک مترقی برسانند پس ما باید خوشوقت بشویم چون می‌بینیم که در مملکت ما، در جامعة ما یک رشد نه درصد سالانه هست با توجه به اینکه رشد جمعیت در ایران در حدود ۵ /۲ و ۶ /۲ درصد بیشتر نیست البته زیاد است با توجه به ممالک پیشرفته ۶ /۲ درصد خیلی زیاد است و در بعضی ممالک رشد جمعیت حتی یک درصد و کمتر از یک درصد هست و این نه درصد آن مقدار رشدی است که می‌تواند عقب ماندگیهای قرون و اعصار ما را جبران بکند از جمله مسائلی که در این لایحه عمرانی چهارم به آن اشاره شده است افزایش صادرات و تنوع بخشیدن به آن است و این کافی نیست در یک مملکتی مثل ایران بخاطر اینکه ما منابع غنی نفت و گاز داریم از سایر صادراتمان چشم بپوشیم حق اینست که ما هم مثل آن ممالکی که برای یک دلار ارز تلاش می‌کنند، کوشش می‌کنند، مجاهدت کنیم تا درآمد نفت اینقدر ما را تنبل نکند که از سایر صادراتمان چشم بپوشیم امروز در هر مملکتی هر اندازه که از نظر منابع طبیعی غنی باشد باز هم تهیه ارز و افزایش صادرات یکی از هدفهای آن مملکت است چه رسد به مملکتی مثل ایران که درست است منابع غنی نفت دارد ولی بعلت افزایش روز افزون احتیاجات طبیعی و کالاهای سرمایه‌ای باید بگوئیم که آنچه ممکن است باید از صادرات مملکت استفاده بکنیم و صادرات مملکتمان را بصورت صحیح توسعه بدهیم در همین نشریه من دیدم هدف اینست که صادرات کشور غیر از نفت از چهارده میلیارد ریال در سال ۴۶ به ۴۸ میلیارد ریال در سال ۵۱ برسد یعنی ۵ /۳ برابر اضافه بشود البته این خیلی مهم است و گاز پتروشیمی و آلمینیوم جزو این صادرات است ما بایستی تلاش بکنیم و سعی کنیم که صادرات مملکت به آن حدی برسد که قسمت اعظم احتیاجات وارداتی مملکت را تأمین کند. مملکتی که هفتصد میلیون دلار هشتصد میلیون دلار در سال واردات دارد باید صادراتش آنقدر بالا برود که بتوانیم کالاهای وارداتی را از این طریق تأمین کنیم اگر طراحان برنامه چهارم همینطور که در این برنامه اشاره کرده‌اند بتوانند با تنوع بخشیدن به صادرات و محصولات صنعتی و غیره و کالاهای خام و مصنوعات داخلی ما را بتوانند به چنین رقمی برسانند بنظر من این یک گام بسیار بسیار مهم و موثر است (صحیح است) از جمله هدفهائی که بنده دیدم در برنامه چهارم به آن اشاره شده است تقویت بنیه دفاعی کشور است که به نظر بنده بسیار ضروری و لازم است یک مملکتی مثل ایران که امروز با سرعت سریعی بجلو می‌رود و از نظر اقتصادی سعی دارد از هر جهت موفق شود طبعاً خیلی‌ها هم هستند که نمی‌توانند شاهد این موفقیت‌های بزرگ ایران باشند و تا آنجا که مقدورات مالی ایران اجازه می‌دهد باید براساس ضوابط منطقی در تقویت بنیه دفاعی مملکت اقدام بشود و کوشش بشود و کوشش بشود تا مملکت از هر حیث بتواند در مقابل رقبا یا حسودان مقاومت و ایستادگی بکند تا ما بتوانیم در این واحد جغرافیائی آن برنامه‌های مهم را که برای آسایش مردم است به بهترین صورت انجام بدهیم در مورد صنعت اینجا صبح عرض کردم که خوشبختانه در طی برنامه سوم پیشرفتهای صنعتی ما بسیار درخشان بود و آرزوی ما و همه طراحان برنامه چهارم و همة افرادی که در این مملکت هستند و مطالعه می‌کنند این است که ما بتوانیم در برنامه چهارم یک چنین موفقیت‌هائی داشته باشیم شاهنشاه بزرگ ما در کتاب انقلاب سفید به امر صنعت چنین اشاره فرمودند «برنامه اساسی ما برای پیشرفت مملکت و بالا بردن سطح زندگی مردم یعنی تأمین آینده استوار و کاملا اطمینان بخش برای ملت ایران، صنعتی کردن مملکت است زیرا هیچ مملکت مترقی را در دنیای امروز نمی‌توان یافت که درآمد سرانه مردم آن به یک حد عالی رسیده باشد مگر آنکه آن مملکت هر چه بیشتر صنعتی شده باشد بنابراین در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران طبعاً نقش درجه اول بر عهده صنعت گذاشته شده است» با الهام از این فرمایش شاهنشاه آریامهر ما می‌بینیم در برنامه چهارم قسمت مهمی از اعتبارات برنامه‌های عمرانی به امر توسعه صنعت اختصاص داده شده این را هم باز بنده اتخاذ سند کنم از مطالعات اقتصادی سازمان ملل متحد که مقایسه کرده بودند بین ممالک صنعتی و کشاورزی طی مدتی شاید چهل سال و ۵۰ سال... نمونه مختلف از ممالک صنعتی و کشاورزی و در ممالکی که توانسته بودند صنعتی بشوند بسرعت درآمد ملی بالا رفت و درآمد سرانه اضافه شد ولی ممالکی که به صنعت توجه نداشتند درآمد ملی پائین بود و درآمد سرانه پائین بود البته منظور این نیست که یک کشوری از جهات مختلف صنعتی بشود کشاورزی و صنعت دوشادوش یکدیگر باید جلو بروند به موازات هم اگر یک مملکتی تنها چغندرکاری داشته باشد ولی کارخانه قند نداشته باشد این مملکت نمی‌تواند بسرعت ثروتمند بشود ولی لازمه بهره‌مندی کامل از منابع کشاورزی مملکت این است که صنایع ما هم در کنار این مزارع باشد که یک کارخانه چغندر بتواند میلیونها مردم را مشغول بکند و سطح درآمدشان را بالا ببرد این عوامل باید دوشادوش هم باشد با توجه به همین عوامل است که می‌بینیم صنعت در مملکت ما با اینکه تازگی دارد و جدید است بسرعت بسیار زیادی دارد جلو می‌رود ما در برنامه سوم می‌بینیم از ۶۵ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری صنعتی ۳۰ میلیارد برای بخش خصوصی و ۳۴ میلیارد برای بخش دولتی بود ولی تا پایان برنامه بخش دولتی و خصوصی ۷۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری کردند که ۴۶ میلیارد مربوط به بخش خصوصی و ۲۴ میلیارد مربوط به بخش عمومی بود یعنی این نکته‌ای که صبح عرض کردم پیشرفت صنعتی ما یکی از دلایلش همکاری صمیمانه بخش خصوصی و دولتی بود و به همین دلیل بیش از پیش‌بینی در برنامه سوم در امر صنعت تقریباً پیشرفت داشتیم به عکس کشاورزی که الان عرض می‌کنم در یک صنایع البته لازمست دولت سرمایه بگذارد مثل ذوب آهن و پتروشیمی و ماشین سازی و در یک صنایعی هم لازمست مردم سرمایه‌گذاری کنند مثل سیمان، لاستیک و غیره که ما بتوانیم واقعاً به آن رشد لازم صنعتی برسیم در برنامه چهارم از نظر صنعت هدف این است که ارزش تولیدات از ۱۸۷ میلیارد در پایان برنامه سوم به ۳۷۶ میلیارد ریال در پایان برنامه چهارم برسد. رسیدن به این هدف مستلزم داشتن رشد ۱۵%در سال است واقعاً این یک مطلب بنظر من بسیار بسیار مهم است یک روز آقای هویدا شاید همین جا اشاره می‌کردند که قبول چنین تعهدی بسیار بسیار سنگین است حالا بنده هم عرض می‌کنم واقعاً قبول یک چنین تعهدی یعنی رشد ۱۵% در صنعت بسیار سنگین است آرزومندیم روزی دولت در انجام این کار موفق بشود برای اینکه آن روز باید گفت کارنامه دولت یک کارنامه طلائی است (دکتر متین- دولت امروز هم کارنامه‌اش طلائی است) آن روز طلائی‌تر خواهد بود به هر صورت نظر من این است که این برنامه سنگین را که دولت تنظیم کرده و برای اجرایش قبول مسؤولیت می‌کند کار بسیار سهل و آسانی نیست بلکه کار بسیار سنگینی است آرزومندیم که این توفیق نصیب بشود برای اینکه آن روز همه ملت ایران سرافراز و سربلند هستند که ما در راه برنامه‌های مملکت توفیق پیدا کرده‌ایم چرا برای اینکه ما وقتی که می‌بینیم در بعضی سالها در این مملکت جریاناتی پیش می‌آید مثل سال ۴۰ برنامه‌ها را باید بعد از مدتی مطالعه کرد و دید آمارها چیست در سال ۴۰-۴۱ دولتی آمد مملکت را ورشکسته اعلام کرد با کمال تأسف (کلانتری- خائن بود و نفهمید) این عمل موجب شد تمام برنامه‌های عمرانی مملکت متوقف شد ارقام و اعدادی که هست نشان می‌دهد در سال ۴۱ که بدترین سال از نظر اقتصادی بود میزان سرمایه‌گذاری ثابت را خیلی نسبت به تولید ناخالص که در سال ۳۹ بیست درصد بود در سال ۴۱ به ۱۳% تنزل داد که تا سال ۴۵ با وجودی که رونق به مملکت بازگشته است باز نسبت ۱۸% بوده است یعنی آثار آن عمل به قدری شدید بود که سالیان دراز مملکت وقت می‌خواهد که بتواند خودش را برساند به آن سالهائی که در حال پیشرفت بود این عمل ضررش به فرد فرد ملت ایران رسید اگر یک دولتی در راه اجرای برنامه‌اش موفق بشود همه افراد ملت ایران از پیشرفت آن برنامه سهمی خواهند داشت و منتفع خواهند شد بنابراین آرزوی ما این است که دولت بتواند در اجرای این برنامه توفیق پیدا کند بنده در مطالعه مطالب مختلفی که از طرف سازمانهای مختلف برنامه‌ریزی به عمل آمده به یک نکاتی برخوردم که حق است به آنها توجه کنیم نظر طراحان برنامه این است که در برنامه به مناطق عقب افتاده بیشتر توجه بکنند ولی بنظر بنده گفتن تنها کافی نیست (صحیح است) ما که نماینده مردم شهرستانها هستیم از دولت می‌خواهیم که در این مسئله بسیار مهمی که در برنامه به آن اشاره کرده‌اند جداً توجه کند تمرکز صنایع در تهران نه تنها بسیار کار غلطی است (صحیح است) بلکه شما بایستی تلاش کنید برنامه‌های صنعتی واقعاً به مناطقی برود که تعداد کارگر زیادتر و از تهران دورتر و مردم احتیاجات زیادتری دارند نمی‌شود این مطلب را نادیده گرفت و تمام صنایع را در تهران تمرکز داده در اطراف تهران هر کجا که می‌رویم می‌بینیم که مقدار صنایع زیاد است درست است تهران پایتخت مملکت ما است ولی باید به همه نقاط مملکت توجه بشود (صحیح است) صنایع باید در سرتاسر مملکت گسترش پیدا کند (صحیح است) (ارسنجانی- کرج را هم باید توجه داشت) البته کرج آقای ارسنجانی خیالتان راحت است و خودبخود مقداری صنایع به کرج رفته است ولی چون شما نماینده دهقانان این مملکت هستید و بارها به آن اشاره کرده‌اید باید بکوشیم که این صنایع به دورترین نقاط مملکت گسترش پیدا کند تا همه افراد مملکت بخصوص دهقانان و کارگران از مزایای آن بهره‌مند بشوند (صحیح است) (ریگی- زاهدان را هم بفرمائید) عرض کنم صنایع وقتی به مناطق دور افتاده کشیده شد زاهدان و کرمان هم جزو آنها خواهد بود از جمله مطالبی که باز دیدم به آن اشاره شده است جانشین شدن متخصصین ایرانی بجای متخصصین خارجی است این از نکات بسیار مهم است آقای دکتر کاظم زاده واقعاً اگر در هر رشته‌ای از صنعت و خدمات مادام که فرد ایرانی وجود دارد این گناه است که از افراد خارجی استفاده شود (یک نفر از نمایندگان- خیانت است گناه چیست) بله خیانت است بهر صورت مادامیکه افراد ایرانی وجودشان مورد احتیاج است باید متصدیان خودشان را ملزم بدانند که از کارشناسان ایرانی استفاده کنند و ثروت ملی ما نباید به جیب خارجیها برود (احسنت) در برنامه‌های اول یا دوم شاید اول در این برنامه‌ها گروههای خارجی به اسامی مشاور آمدند و نتایج آنها بسیار تأسف آور بود بنده خودم در جنوب شاهد بودم دیدم شرکتهائی مثل ایتال کنسول چه مبلغ سرسام‌آوری از درآمدهای این مملکت را جذب کرد ولی کاری که لازم بود معادل با این اعتبار دیده نشد و یا جان مولم و امثال آن و کار غلطی کردند مادام که می‌شود از افراد ملت ایران که علاقه به این آب و خاک دارند در برنامه‌های عمرانی مملکت استفاده کرد همانطور که اشاره کردم این خیانت است اگر از مشاورین و متخصصین خارجی استفاده کنید (احسنت) همچنین در مورد جلب سرمایه‌های خارجی بنده صبح مطلبی اینجا عرض کردم در مورد جلب سرمایه‌های خارجی در آن رشته از صنایع تولیدی که امکان دارد باید از سرمایه‌های ایرانی استفاده کرد بعد از ظهر بحثی داشتم با جناب آقای حی راجع به سرمایه‌های خارجی ایشان می‌گفتند ما بایستی از وضع اروپای بعد از جنگ عبرت بگیریم بعد از جنگ کشورهائی مثل آلمان و فرانسه که گرفتار عواقب جنگ بودند از سرمایه‌های خارجی استفاده کردند ولی بعد از ۱۵ سال امروز متوجه شده‌اند که اقتصاد آنها اسیر سرمایه‌های خارجی است باید یک کاری کرد که اقتصاد مملکت اسیر سرمایه خارجی نشود در رشته‌ای از صنایع اقتصاد مملکت ممکن است احتیاج به اعتبار خارجی وجود داشته باشد یا احتیاج به همکاری وجود داشته باشد ولی در تمام موارد باید منافع ایران نصب‌العین باشد که از این تجربه‌های بسیار بدی که بعضی از ممالک اروپا با آن روبرو هستند ما با آن روبرو نشویم (چند نفر از نمایندگان- آفرین به آقای حی) این مطالب مطالبی است که هر کشور، هر واحد اقتصادی سعی می‌کند براساس منافع اقتصادی گام بردارد و خلاف منافع خودش گام برندارد ما منکر این نیستیم که از اعتبارات خارجی بصورت منطقی باید استفاده کرد برای پیشرفت هدفهای اقتصادی ولی استفاده از اعتبارات خارجی تفاوت دارد با اینکه ما زیر بار تحمیلات بعضی از سرمایه‌گذاران خارجی برویم این دو تا باید از هم منفک و جدا باشد (صحیح است) از جمله مطالبی که بنده فکر می‌کنم لازم است درباره آن بیشتر صحبت بشود مسئله کشاورزی مملکت است در مورد کشاورزی همانطور که عرض کردم در برنامه سوم به علل مختلف از جمله عوامل جوی پیشرفتی که هدف طراحان برنامه سوم بوده است نصیب مملکت نشده هدف طراحان برنامه یک رشد ۴% بوده است ولی در عمل به یک رشد ۶ /۲ درصد رسیدیم (ارسنجانی- جرائم وامهای کشاورزی را باید نگیرند) در برنامه چهارم خوشبختانه باید عرض کنم که شخص شخیص شاهنشاه بزرگ که همیشه مدافع منافع ملی ما هستند دولت و دستگاه برنامه‌ریزی را موظف نموده‌اند که باید در مملکت ایران در طی برنامه چهارم به یک رشد پنج درصد در امر کشاورزی برسیم (انشاءالله) البته رسیدن به این رشد بسیار مشکل و سنگین است ولی این وظیفه دولت و طراحان برنامه است که بتوانند در این کار توفیق پیدا کنند آقای ارسنجانی اشاره فرمودند جرائم وامهای کشاورزی را نگیرند چون در کنگره انقلاب اداری هم مذاکره شده و در قطعنامه هم ذکر شده (ارسنجانی- این هم یکی از عوامل است) یکی از عوامل ممکن است همین باشد مملکت ما یک مملکت کشاورزی است در عین حال که بصنعت توجه می‌شود باید رشد کشاورزی متناسب با انقلاب ملی ما باشد بخصوص که از منابع کشاورزی بیش از هر کس زارعین استفاده می‌کنند و ۶۱% مردم ایران در این دهات و روستاها زندگی می‌کنند البته طراحان برنامه مطالبی را در نظر گرفته‌اند که از طریق تشکیل شرکتهای سهامی زراعی افزایش تعداد تراکتورها که در پایان برنامه به بیست هزار می‌رسد افزایش مصرف کود شیمیائی ما را به این رشد برسانند و با پیش بینی تدابیری که در برنامه چهارم اندیشیده‌اند فکر می‌کنم که میزان تولیدات کشاورزی ما از ۱۱ میلیون ۳۲۷ هزار تن به ۱۹ میلیون و ۲۳۰ هزار تن در سال ۵۱ خواهد رسید البته این آمارهائی است که آقایان تهیه کرده‌اند امید است جناب آقای مهندس ارفع که به این مقصود برسیم جناب عالی متخصص در امر کشاورزی هستید من این را هم یک بار بسیار سنگین می‌دانم و آرزو می‌کنم که یک روزی طراحان برنامه‌ها بیایند و اینجا گزارش بدهند که محصولات کشاورزی ما از ۱۱ میلیون تن به ۱۹ میلیون تن در سال ۵۱ رسیده است و این افتخارآمیز خواهد بود و یا برنامه‌هایشان این است که فرآورده‌های دامی را از ۲ میلیون و ۱۸۳ هزار تن به ۲ میلیون و ۶۷۵ هزار تن برسانند یا سطح زیرکشت را از هفت میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار به ۷ میلیون و ۶۵۰ هزار هکتار در سال ۵۱ برسانند (مهندس ارفع- آرزوی ما اینست که گزارش برنامه چهارم که داده می‌شود باز عوامل جوی مقصر شناخته نشود) البته جناب آقای مهندس ارفع کاملاً صحیح است ولی خودمان بیائیم توجه کنیم و قبول کنیم که در سه سال گذشته مقداری عوامل جوی نامساعد بود ما با اتخاذ سند نسبت به این نشریه که طراحان برنامه چهارم تهیه کرده‌اند و امروز در دسترس ما هست و در این مکان مقدس عنوان می‌کنم ما از طراحان برنامه و از دولت می‌خواهیم که در راه رسیدن به این هدفهای مترقی اقدام بکنند همانطور که تمام عوامل برای رسیدن به آن و پیشرفت کارشان مساعد است امروز آیزوی ما هم این است که از این همه پشتیبانی و حمایت این پیشرفتها نصیب مملکت ما بشود از جمله مسائلی که لازم است در اینجا اشاره بشود البته تا حدودی متصل به صنعت است مسئله نفت و گاز در این مملکت است همة ما سالها بود وقتی به خوزستان می‌رفتیم می‌دیدیم مقدار زیادی از انرژی مملکت ما به هدر می‌رود و می‌سوزد مقالات و نطقهای زیادی شد که چرا این گاز می‌سوزد و به هدر می‌رود و هنوز هم مقداری از این گازها می‌سوزد ولی باید این حقیقت را قبول کرد که در برنامه سوم صنایع پتروشیمی و گاز در این مملکت پایه‌گذاری شده برای اینکه از این ثروت عظیم خدادادی در راه بالا بردن سطح زندگی مردم استفاده شود برنامه‌ای در مورد نفت وجود دارد و همانطور که می‌دانیم کل اعتبارات برای توسعه نفت در برنامه چهارم ۸۱ میلیارد است که ۲۸ میلیارد را شرکت نفت و بقیه را سایر شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند ما در دورة قبل چند قرارداد نفت را تصویب کردیم الان چند قرارداد به ثمر رسیده و از آن قراردادها به نحو بسیار خوبی بهره برداری می‌شود میدانهای جدید نفتی کشف شده همه اینها در افزایش درآمد ملی ما بسیار موثر است نه تنها صنعت نفت در داخل مملکت توسعه پیدا کرده و از تمام میدانهای نفتی بهره‌برداری می‌شود بلکه صنعت نفت در خارج مملکت هم گسترش پیدا کرده و به آن هدف عالی شاهنشاه که باید شرکت ملی نفت ایران در ردیف شرکتهای بزرگ نفتی جهان قرار گیرد داریم نزدیک می‌شویم و ما نه تنها امروز قدرت داریم از منابع نفتی ایران بهره برداری کامل بکنیم حتی تعدادی کارشناس هم از ایران به سایر ممالک فرستاده‌ایم و در خارج از مملکت مثل هندوستان سرمایه‌گذاری کرده‌ایم که می‌رسیم به اقلامی که یک مقدار در آمد برنامه چهارم از این راه تأمین می‌شود در مورد همین پالایشگاه مدرس عرض کردم در این نشریه اشاره شده درآمد این پالایشگاه سالیانه به ۲۴ میلیون دلار خواهد رسید و این درآمد عاید مملکت از فروش نفت خواهد شد و در خود پالایشگاه هم که سرمایه‌گذاری شده بیش از ۷۰۰ هزار دلار نصیب ملت ایران خواهد شد اینها از مسائلی است که نمی‌شود ندیده گرفت تولید نفت خام ما در آخر برنامه سوم ۱۵۷ میلیون متر مکعب است که در پایان برنامه چهارم به ۲۷۹ میلیون متر مکعب خواهد رسید این اقلام را به سهولت می‌خوانیم و رد می‌شویم ولی واقعاً اگر بتوانیم در مملکت ما با این ارقام که در این برنامه اشاره شده است برسیم می‌توانیم بگوئیم در راه نیل به برنامه‌های بزرگ شاهنشاه ایران موفقیت پیدا کرده‌ایم (صحیح است) تنها کافی نیست که یک دولت یا یک گروهی معتقد باشند باید تمام مردم آمادگی پیدا کنند و حاضر بشوند تا برنامه‌ای به این وسعت در مملکت پیاده بشود (صحیح است) یکی از مشکلات مملکت ما مسئله کمیابی یا نفله شدن مقدار زیادی از آبهای مملکت است که لایحه ملی شدن آب که در جلسه قبل اینجا مطرح بود نظر طراحان برنامه این است که آب مورد استفاده اراضی کشاورزی از ۲۹ میلیارد متر مکعب سال اول برنامه به ۳۳ میلیارد مکعب برسد ۴۰۰ هزار هکتار به اراضی آماده کشت اضافه شود و آبیاری ۵۰۰ هزار هکتار اراضی زیر کشت منظم بشود این هم بنظر من از آن برنامه‌های سنگین است اضافه کردن ۴۰۰ هزار هکتار به اراضی زیر کشت مملکت یک کار بسیار مهم است جناب عالی آقای مهندس ارفع بهتر از من می‌دانید که اگر دولت و دستگاه برنامه‌ریزی مملکت توفیق پیدا کنند طی مدت ۵ سال ۴۰۰ هزار هکتار به اراضی زیر کشت مملکت اضافه کنند این یک جهش عظیمی است. مطلبی که کراراً صحبت شده و خیلی مورد علاقه همه همکاران ما است مسئله راههای اصلی و راههای فرعی است همه ما وقتی به حوزه‌های انتخابیه می‌رویم می‌بینیم در درجه اول خواسته مردم راه است (صحیح است) بنده خاطرم هست در آن موقعیکه افتخار داشتم در دستگاه اجرائی خدمت کنم در یک سفری که هیئت دولت شهرهای ایران می‌رفت در تمام کوچه‌های شهری شعارهایی نوشته بودند اول راه دوم راه آخر راه (امامی رضوی- کجا بود؟) خلخال بود بنابراین مسئله راه و راهسازی در این مملکت بسیار مهم است همانطور که صبح عرض کردم و تکرار می‌کنم و معتقدم راههای فرعی ۱۲۵۰۰ کیلومتر کافی نیست (کاظم مسعودی- صحیح است آفرین) آقای دکتر کاظم زاده حق این بود به راه فرعی بیشتر توجه می‌فرمودید (صحیح است) بحث شما در کمیسیون برنامه ۲۰۰۰۰ کیلومتر بود نمی‌دانم ۷۵۰۰ کیلومتر چرا کم شد (شیخ‌الاسلامی- نگهداری راهها مهم است) بهر صورت ما از دولت و دستگاههای می‌خواهیم جناب آقای شیخ‌الاسلامی در کردستان خودتان هم احتیاج به راه زیاد دارید (اسدی- همه جا) بله همه جا (ارسنجانی- راههای فرعی را برای این کم کردند برای اینکه وزیر راه از تشریفات اداری نمی‌زند) به هر صورت جناب آقای ارسنجانی آنچه که مهم است ما باید از دولت و از دستگاههای برنامه‌ریزی بخواهیم که مقدار راههای فرعی را بخصوص اضافه کنند همانطور که معتقد بودیم که اعتبار عمران دهات کم است همانطور اعتقاد داریم برنامه راههای فرعی مملکت کافی نیست خواسته همه مردم این است که راههای فرعی اضافه شود باید فکری کرد که دهقانهای مملکت ما که در کوهستانها واقعاً محبوس هستند آزاد شوند و بتوانند محصولات خود را به شهر برسانند ما وقتی می‌توانیم یک جامعه مرفه داشته باشیم که این ۱۵ یا ۱۶ میلیون دهقان ایرانی از زندگی مرفهی استفاده کنند آن روز است که باید گفت ملت ایران به درجه نهایت رسیده است و یکی از خواسته‌های اساسی که راه است تأمین شده است (دکتر رهنوردی- می‌فرمائید از دولت خواسته‌اید شما رئیس کمیسیون برنامه هستید تصویب بفرمائید اینجا مجلس شورای ملی است) و اما جناب آقای دکتر رهنوردی ما در کمیسیون برنامه روی همین علاقه‌ای که وجود داشت آقای مهندس اصفیا هم بودند تمام اعضای کمیسیون برنامه از صبح تا غروب نشستیم تمام اقلام اعتباری مملکت را زیر و رو کردیم. (پردلی- یک روز خیلی کم است) اقلام کلی بود خیلی وقت می‌خواهد ۲۱۰ میلیون تومان از اعتبارات کم کرده به اعتبار دهات و روستا اضافه شده (دکتر رهنوردی- برنامه‌های عمرانی بستگی مستقیم به راه دارد) یکی از مسائلی که آقای شیخ‌الاسلامی اشاره فرمودند نگاهداری این راهها است در طی برنامه سوم این مشکل وجود داشت پس از بحث مفصل بالاخره تصمیم گرفته شده که اساساً کار راهسازی مملکت اعم از اصلی و فرعی در یک سازمان متمرکز بشود و آن وزارت راه است و این نظر تأمین شد و قرار شد در هر استان و یا شهرستانی سازمانهای مجهزی بوجود بیاید که از این راهها نگاهداری بکنند این سیستم نگهداری راه نیست راه بایستی بصورت اساسی نگاهداری بشود که برای همه قابل عبور و مرور باشد بنابراین مسئله مطرح و بحث شده و امیدوار هستیم که بشود از این مذاکرات نتایج بسیار زیادی گرفت این مطلب را از این نظر عرض کردم بهر صورت اگر قرار است برنامه‌ای اعتبارش اضافه شود باید از اعتبار دیگر کسر بشود چون حجم اعتبارات در حد نهائی خودش است تصمیم این است که در برنامه چهارم اسفالت ۴۴۹۸ کیلومتر راههای موجود و ساختن ۴۶۶۶ کیلومتر راههای اصلی و ساختن ۵۰۰ /۱۲ کیلومتر راه فرعی البته تقسیم کرده‌اند راههای استانی و منطقه‌ای و ساختن ۱۵۵۰ کیلومتر راه‌آهن و برای اینکه نظر آقایان تأمین شود باید از اعتبارات دیگر کم بکنند و به راههای فرعی اضافه بکنند این آرزوی ما است و امیدواریم آقایان طراحان برنامه بیشتر با ما همکاری بکنند مطلبی که بنده لازم می‌دانم در اینجا اشاره کنم قبلاً از طول کلام عذر می‌خواهم ولی یک مطالبی است که باید گفته شود صبح اشاره کردم به برنامه‌های اول و دوم در برنامه‌های اول و دوم کارهای غلط هم شده است اشتباهات شده کارهای خوب هم شده است به هر صورت بنده نه مدافع آن برنامه‌ها هستم و نه چنین برنامه‌ای مطرح است و شاید در آن ایام هم بموقع خودش مقاله‌های مختلفی نوشته‌ایم و اما برای اینکه توجه داده بشود که وضع مملکت از نظر مالی تا چه اندازه بهبود پیدا کرده حق این است که اشاره بکنیم به اعتبار برنامه عمرانی اول و دوم اعتبار برنامه هفت ساله اول عمرانی که در سال ۲۷ تصویب شد ۲۱ میلیارد بوده که ۶ میلیارد پرداخت شده و مصرف شده برنامه هفت ساله دوم که در اسفند ۳۴ تصویب شده ۷۰ میلیارد اعتبار آن بوده یعنی رقم اعتبار برنامه ۷ ساله عمرانی دوم از رقم اعتبارات عمرانی شهرها در برنامه چهارم هم کمتر است اعتبارات عمرانی شهرها در برنامه چهارم ۷۰ میلیارد ریال است و تمام اعتبار برنامه دوم ۷۰ میلیارد ریال است و تمام اعتبار برنامه دوم ۷۰ میلیارد ریال بوده است اما برنامه سوم به ۲۳۰ میلیارد رسیده و برنامه عمرانی چهارم در یک رقم ۸۱۰ میلیارد است که با توجه به این ۸۱۰ میلیارد همه‌اش از سرمایه بخش دولتی نیست این توأم است از سرمایه بخش خصوصی و بخش دولتی یعنی ۴۸۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری بخش عمومی است و ۳۳۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صورتیکه در برنامه سوم بخش عمومی ۲۳۰ میلیارد سرمایه‌گذاری کرده بود و بخش خصوصی ۱۵۰ میلیارد که جمع آن ۳۷۰ میلیارد ریال بود ما حساب می‌کنیم در طی برنامه ۵ ساله گذشته مملکت که اسفند ماه آخرین ماه برنامه ۵ ساله است سرمایه‌گذاری بخش عمومی و خصوصی ۳۸۰ میلیارد ریال بود در حالیکه ۵ سال آینده این مقدار سرمایه‌گذاری به ۸۱۰ میلیارد خواهد رسید این نشانه آن است که در مملکت ما چه رونقی از نظر مالی و اقتصادی بوجود خواهد آورد و همین موجب خواهد شد که سطح درآمد ملی ما بسرعت بالا برود اما این ۸۱۰ میلیارد به چه صورتی ببینیم در مملکت تقسیم می‌شود و در چه بخشهائی به مصرف می‌رسد در قسمت کشاورزی و دامپروری بخش عمومی ۲۵ میلیارد سرمایه‌گذاری می‌کند و بخش خصوصی ۱ /۴۱ میلیارد یعنی بیش از بخش دولتی جمعش ۱ /۶۶ میلیارد بخش دولتی و بخش خصوصی در امر کشاورزی و دامپروری سرمایه گذاری می‌کنند و امیدوار هستیم که با چنین سرمایه‌گذاری‌هائی ما بتوانیم به آن رشد مطلوب برسیم مطلب مهم در صنایع مملکت است در قسمت صنایع و معادن بخش عمومی ۷ /۸۶ میلیارد سرمایه‌گذاری می‌کند و بخش خصوصی ۳ /۱۲۰ میلیارد یعنی جمعاً ۲۰۷ میلیارد یعنی تنها در رشته صنعت در حدود تمام سرمایه‌گذاری بخش عمومی در برنامه سوم فقط در رشته صنعت در برنامه چهارم سرمایه‌گذاری می‌شود و این مطالب را از این جهت عرض می‌کنم که اهمیت سرمایه‌گذاری و اهمیت این ۸۱۰ میلیارد کاملا روشن باشد در بخش نفت و گاز در بخش عمومی ۳ /۴۲ میلیارد در بخش خصوصی ۳ /۵۲ میلیارد و جمعا ۶ /۹۴ میلیارد در این بخش سرمایه‌گذاری شده است اعم از شرکتهای خارجی که دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند که جمعاً ۱۰۴ میلیارد ریال در این بخش سرمایه‌گذاری می‌شود در رشته آب و برق که از رشته‌های بسیار بسیار مهم مملکت ما است بخش عمومی ۴ /۹۸ میلیارد سرمایه‌گذاری می‌کند و بخش خصوصی ۲ /۱ میلیارد که جمع آن می‌شود ۶ /۹۹ میلیارد در سایر بخشها بخش عمومی ۶ /۱۹۰ میلیارد و بخش خصوصی ۱/۱۵۲ میلیارد جمعش ۷ /۳۴۲ میلیارد که خلاصه با توجه به پورسان اگر در نظر بگیریم بخش عمومی ۷ /۵۴ درصد سرمایه‌گذاری می‌کند و بخش خصوصی ۳ /۴۵ درصد و آرزو این است که با این سرمایه‌گذاری سنگین ما بتوانیم توفیق پیدا کنیم که به رشد مطلوب برسیم اما در بعضی از محافل صحبت بود که این پول از کجا تأمین می‌شود این ۸۱۰ میلیارد و چون این رقم بسیار بزرگی است هر کسی به این رقم برخورده است تعجب کرده که چطور ناگهان برنامه عمرانی مملکت با این وسعت و با این اعتبارات می‌خواهد اجرا شود ما اگر حساب کنیم صبح آقای دکتر دادفر به یک رقم ۶۱۰ میلیارد اشاره کردند آن رقم اینجا است درآمد نفت ما یعنی ۸۰ درصدی که در طی این ۵ سال در اختیار سازمان برنامه گذاشته می‌شود ۳۸۵ میلیارد ریال است، اوراق قرضه داخلی ۵۰ میلیارد است، درآمد پتروشیمی و گاز و درآمد متفرقه ۲۵ میلیارد وام و اعتبار ۱۵۰ میلیارد که جمعش ۶۱۰ میلیارد می‌شود که از این مقدار ۴۸۰ میلیارد آن صرف طرحهای عمرانی و هزینه‌های مستمر می‌شود و بقیه‌اش هم در این لایحه هست در مورد وام و اعتبار که در دوره قبل یک لایحه‌ای از تصویب مجلس گذشت برای جلب توجه همکاران عزیز بخصوص آن دسته همکارانی که در مجلس قبل تشریف نداشتند باید عرض کنم در برنامه سوم یک رقمی برای گرفتن وام و اعتبار پیش‌بینی شده بود ولی بعلت اینکه گرفتن وام و اعتبار در شرایط فعلی بازارهای اقتصادی و مالی دنیا به سهولت عملی نیست و یک سلسله گرفتاریهائی دیگر، در دوره قبل در مجلس شورای ملی پس از بحثهای مفصلی لایحه‌ای تصویب شد که اجازه به دولت داده شد که با یک فرمولی دولت بتواند وام و اعتبار بگیرد عین همان فرمول در برنامه چهارم هست براساس همان ضوابطی که در برنامه سوم پیش‌بینی شده بود اما این سرمایه‌گذاری که ۸۱۰ میلیارد به این صورت... یکی از دوستان از من سئوال می‌کرد دربارة ارقام سرمایه‌گذاری که باید عرض کنم آن سرمایه گذاری مستقیمی که از ۴۸۰ میلیارد سازمان برنامه در کار عمرانی سرمایه‌گذاری بکند ۳۷۹ میلیارد است برای اینکه ۳۴ میلیارد از آن اعتبارات را در اختیار بخش خصوصی می‌گذارد بصورت وام و ۶۳ میلیارد هم مؤسسات انتفاعی و شهرداری سرمایه‌گذاری می‌کند و این جمعاً می‌شود ۴۸۰ میلیارد منابع خصوصی هم ۳۳۰ میلیارد: درباره منابع ارزی مملکت و این از نکاتی است که باید گفته شود ما خوشبختانه با توجه به گزارشات رسمی مملکت گزارش بانک مرکزی و گزارش‌های رسمی دولت امروز از نظر منابع ارزی مملکت وضع بسیار محکم و درخشانی داریم امیدوار هستیم که این منابع ارزی همیشه همینطور باشد این ۱۵۰ میلیاردی که طی برنامه چهارم دولت احتمال می‌دهد وام بگیرد این معادل ۲۰۰۰ میلیون دلار است ولی باید توجه کنیم که طی برنامه چهارم ۷۰۰ میلیون دلار از وامهای قبلی مسترد می‌شود در مورد وام که بنده اشاره کردم ما وقتی به اقلام وام نگاه می‌کنیم از سال ۳۹ تا سال ۴۵ معادل ۴۷۰ میلیون دلار وام گرفته شده است اما این منابع ارزی مملکت در طی برنامه چهارم چه صورتی دارد این مطلب قابل توجه است که ما طی دوره برنامه چهارم درآمد ارزی ما منحصراً از نفت ۷ میلیارد دلار است از پتروشیمی ۶۰۰ میلیون دلار از گاز ۱۳۸ میلیون دلار از صادرات هزار میلیون دلار از آلمینیوم ۷۴ میلیون دلار بنابراین برای اطلاع آن کسانی که معتقد بودند آنها که خیانت کردند و اشتباه کردند و امیدواریم به مجازات اعمال خود برسند برای اینکه ملت ایران آنها را نخواهد بخشید چون آنها مملکت را بهم زدند و ما هرچه کوشش می‌کنیم به آن سرعت که لازم است برسیم سرعتی که لازمه یک مملکت در حال توسعه است نمی‌رسیم بنده تقریباً می‌خواهم عرض کنم چیز دیگری از عرایضم نمانده (احسنت) من نفهمیدم این احسنت برای ادامه بود یا برای خاتمه دادن صحبت (خواجه نوری- بیانات کاملا مطالعه شده و بسیار دقیق بود و استفاده کردیم) (دکتر عدل طباطبائی- این ۶۱۰ میلیارد از کجا تأمین می‌شود) از درآمد نفت ۳۸۵ میلیارد وام ۱۵۰ میلیارد اوراق قرضه ۵۰ میلیارد و درآمد پتروشیمی و گاز ۲۵ میلیارد که جمعش می‌شود ۶۱۰ میلیارد (دکتر عدل طباطبائی- تا ۸۱۰ میلیارد بقیه از کجا تأمین می‌شود) عرض کردم ۴۸۰ میلیارد بخش عمومی ۳۳۰ میلیارد بخش خصوصی است که جمع آن ۸۱۰ میلیارد می‌شود خیلی روشن است البته ارقام میلیاردی است و با توانائی مالی هیچکدام از ما تطبیق نمی‌کند ولی جنابعالی که استاد اقتصاد و استاد بنده هستید بهتر می‌دانید و به این ارقام وارد هستید (پزشکپور- بهمین دلیل سؤال کردند) یک نکته‌ای که بنده لازم می‌دانم به آن اشاره کنم رشدی است که طراحان برنامه چهارم در رشته‌های مختلف پیش‌بینی کردند و این بنظر من لازم است که در مجلس گفته شود تا در صورت مذاکرات منعکس بشود برای اینکه تمام هدف برنامه این است که رشد برنامه چهارم در کشاورزی و دامپروری در سال ۵ درصد در صنایع ۱۵ درصد و در معادن ۱۷ درصد در ساختمان ۱۱ درصد آب و برق و گاز ۱۸ درصد نفت ۱۵ درصد بنده می‌خواهم عرض کنم اگر هر روز طراحان برنامه بیایند در اینجا و این رشدی را که در این کتاب اعلام فرمودند و امروز به ملت ایران عرضه می‌کنند تضمین و اجرا بکنند بنظر من سند افتخاری برای خودشان و برای ملت ایران و برای مملکت کسب کرده‌اند (صحیح است) آرزوی ما این است که واقعاً به این رشد برسیم در مورد عمران روستاها بنده خیال می‌کنم کم صحبت شد (ارسنجانی- بله کم صحبت شد) برای اطلاع خاطر آقای دکتر رهنوردی عرض می‌کنم در تمام دوره قبل در تمام جلسات همکاران عزیز در مجلس می‌فرمودند و چه ارادتمند مکرر عرض کردم و در تمام جلسات کمیسیون برنامه همه همکاران متفق بوده و هستیم و خواهیم بود که باید مقدار اعتبارات دهات و روستاهای مملکت اضافه شود و این کافی نیست (صحیح است) حتی سیستم مصرف اعتبارات را به آن صورت قبول نداریم در برنامه سوم برای برنامه‌های عمرانی ده آمده‌اند ضوابطی در نظر گرفته‌اند می‌گویند ۵۰ درصد کمک می‌کنیم دهقان هم ۵۰ درصد کمک کند (دکتر رهنوردی- عملی نیست) شاید برای آنهائی که در شهر زندگی می‌کنند بگویند فرض کنید یک مدرسه، یک حمام یا غسالخانه در ده که ۵۰ هزار تومان خرجش می‌شود ۲۵ هزار تومانش را دهقانها بدهند و ۲۵ هزار تومان هم دولت البته این برای دهقانها عملی نیست (صحیح است) و به همین دلیل قسمت اعظم برنامه عمران دهات در ضمن برنامه سوم بعلت عدم تأمین سهم روستاها اجرا نشده است ولی ما در عین حال معتقد هستیم به اصول خودیاری و معتقدیم دهقانها باید کار عمرانی انجام دهند به همین دلیل در برنامه چهارم تا حدودی این وضع اصلاح شده یعنی در برنامه چهارم ۷ میلیارد به امر عمران دهات اختصاص داده شده بود ۳ میلیارد و ۴۰۱ میلیون برای دهقانها در نظر گرفته بودند ولی با توجه به همان نظری که عرض کردم ما ۲ میلیارد و صد میلیون ریال به اعتبارات عمرانی دهات اضافه کردیم (ارسنجانی- جمعاً چقدر شد؟) شد ۹ میلیارد ولی با توجه به اینکه در حدود ۴ میلیارد از سایر فصول مثل سپاه دانش و سپاه بهداشت و ارتباطات به دهقانها کمک خواهد شد جمع اعتبارات دهات که ۱۱ میلیارد بود به ۱۳ میلیارد رسید یعنی دو میلیارد اضافه شد (یک نفر از نمایندگان- ریال یا تومان؟) ریال، ولی مطلب مهم آقای دکتر آموزگار مسئله نسبت است که تا بحال حل شده و الان نسبت ۵۰-۵۰ عوض شده و در مورد آب آشامیدنی نسبت ۴ به یک شده یعنی ۸۰ درصد سهم دولت و ۲۰ درصد سهم زارع است و در مورد حمام و غسالخانه نسبت ۵ و یک شده در مورد لوله کشی آب البته ۵۰-۵۰ است که باید تغییر بکند و نظر ما این است که سهم دهقان ۲۰ و سهم دولت ۸۰ درصد باشد (دکتر رهنوردی- کار عملی نسبت ده و نود درصد است) (ارسنجانی- توجهی به آموزش در دهات هم باید بشود) عرض کردم با توجه به اصول خودیاری سهم دهقان کار است که متأسفانه در اکثر دهات کار مهمی انجام نشده یک مقدار لوله‌کشی آب شده ولی باید سهم دولت و دستگاههای عمران بنظر بنده ۸۰ درصد بشود و سهم مردم ۲۰ درصد و آن هم کار باشد که اصل خودیاری است اگر انشاءالله توفیق پیدا کنیم خدمت بزرگی به نظر من به دهقانها شده است در مورد عمران شهری از مسائلی بود که خیلی صحبت شد و قرار بر این است که طبق پیش‌بینی این کتاب یک صندوقی یا بانکی برای عمران شهرها تأسیس بشود چند میلیارد ریال اعتبار داده شود که این صندوق با مطالعه شهرداری‌هائی که توانائی دارند یعنی شهرداری‌ها را دسته‌بندی بکند یک دسته از شهرداری‌ها توانائی دارند و دسته‌ای حقیقتاً استحقاق کمک دارند یعنی هیچ نوع درآمدی ندارند این صندوق با توجه به هر شهری آنهائی که لازم است مجاناً و آنهائی که لازم است ۳۰ درصد و باز اگر لازم باشد بیشتر به آنها کمک کنند آرزوی ما این است که با تشکیل این صندوق این مشکلات حل بشود (ارسنجانی- قرار بود شهرداری‌هائی که بدهی‌های کوچک دارند در برنامه چهارم بدهی آنها بخشیده بشود) بخشیدن بدهی شهرداری‌ها را باید مجلس تصویب کند به هر حال این هم از مسائلی است که باید توجه بشود به هر صورت باید کاری کرد که ضمن برنامه چهارم براساس یک ضوابط صحیح مورد توجه باشد و کمک‌های منطقی بشود و به همه شهرهای مملکت توجه بشود نه اینکه شهرهای بخصوصی را کمک بکنند و بعضی شهرها را فراموش بکنند از جمله مسائلی که بنده معتقدم بسیار مهم است و شاید حق بود که به آن بیشتر توجه می‌کردیم مسئله اشتغال در برنامه چهارم است شما نمایندگان محترم هر روز در همین حوضخانه مجلس مواجه با اشخاص مختلفی هستید که همه کار می‌خواهند و متأسفانه همانطور که می‌دانید کار زیادی هم در دستگاههای مملکت وجود ندارد یکی از هدفهای مهم برنامه چهارم تأمین یک میلیون شغل برای طبقات مختلف مملکت است و الان آمارش را عرض می‌کنم کل شغلی که طراحان برنامه ما معتقدند با اجرای این برنامه در مملکت ایجاد خواهد شد برای ۹۶۶ هزار نفر خواهد بود که ۲۲۶ هزار نفر در کشاورزی جذب خواهند شد ۴۱۷ هزار نفر در صنعت (مهندس ارفع- این رقم در کشاورزی اضافه شده؟) بله اضافه شده (مهندس ارفع- این غلط است چون باید از کشاورزی جذب کارهای دیگر شود) ۳۲۳ هزار نفر در خدمات مختلف در رشته‌های صنعتی، فرهنگی، بهداشتی و اداری این رقمی است که حداکثر میزان اشتغال در طی این برنامه است و جواب سئوال جنابعالی با آقای دکتر کاظم‌زاده است اعم است از رشته‌های مختلف از مهندس، از کارمند، از کشاورز (فرهادپور- در سال ۵۱ یک میلیون و ششصد هزار نفر دیپلمه خواهید داشت دیپلمه‌ها را چکار خواهید کرد؟) آقای فرهادپور من که راجع به دیپلمه‌ها صحبت نمی‌کنم در طی برنامه چهارم برای یک میلیون نفر در مملکت کار ایجاد می‌شود اگر بنده می‌توانستم برای ده میلیون نفر کار ایجاد کنم موجب خوشوقتی بود از دست بنده که ساخته نیست آقایان معتقدند که با اجرای این برنامه می‌شود برای یک میلیون نفر در مملکت کار ایجاد کرد با توجه به اینکه در تمام برنامه‌های اقتصادی در تمام ممالک مترقی می‌بینیم که هدف اصلی اشتغال کامل است یعنی برای تمام افراد واجد شرایط در یک مملکتی باید کار وجود داشته باشد ما که می‌خواهیم وضع اقتصادیمان به آن حد برسد که بشود به اصطلاح در اشتغال کامل باشیم برای تمام افراد مملکت کار پیدا کنیم ولی اشکال ایجاد کار از طرف طراحان برنامه چهارم براساس ضوابطی که وجود دارد ۹۶۶ هزار نفر است حالا اگر بیشتر می‌شود ایجاد کرد این جوابش با آقای دکتر کاظم‌زاده است بنده مطالب دیگری دارم که صرفنظر می‌کنم (احسنت- احسنت) چون فکر می‌کنم همکاران خسته شدند (عباس میرزائی- ابداً ما استفاده می‌کنیم) فقط مطلب مهم در مورد آموزش و پرورش است البته بنده خسته نشده‌ام اگر شما خسته شده باشید (چند نفر از نمایندگان- استفاده می‌کنیم بفرمائید) البته می‌دانید که در طی برنامه سوم بر اثر برنامه‌های بزرگ شاهنشاه که یکی از این برنامه‌ها اعزام و تجهیز سپاهیان دانش بود وضع فرهنگ در دهات و روستاهای مملکت عوض شد همه ما بچشم دیدیم که مشعل فروزان علم و دانش باقصی نقاط مملکت رفت و فرزندان روستائی ما که تا آن روز از نعمت سواد و فرهنگ محروم بودند امروز خوشبختانه اکثر آنها دارای وضع تحصیلی هستند ولی هنوز کافی نیست طی برنامه سوم ۳۵ هزار سپاهی دانش تربیت شد و به روستاها فرستاده شد هدف برنامه آموزش و پرورش اینست که در طی برنامه چهارم تعداد افرادی که در مدارس ابتدائی هستند از ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر به ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر برسد در متوسطه از ۶۵۸ هزار نفر به یک میلیون و ۱۲۸ هزار نفر و در مدارس حرفه‌ای ۱۷ هزار نفر به ۵۰ هزار نفر (فرهادپور – این تناسب صحیح است آقا؟) و در مدارس عالی از ۳۷ هزار نفر به ۶۰ هزار نفروطی برنامه چهارم تعداد باسوادان از ۴ میلیون و ۶۸۳ هزار نفر به ۹ میلیون و ۷۵ هزار نفر برسد هدف طراحان برنامه این که در پایان برنامه چهارم ۹۳ درصد اطفال لازم التعلیم در شهرها و ۵۵ درصد در روستاها با سواد بشوند البته آرزوی ما این است که به این هدف برسند آخرین نکته‌ای که بنده عرض می‌کنم و مرخص می‌شوم مربوط به تغییراتی است که کمیسیون برنامه داده و حق این بوده که در اول عرایضم برای اطلاع همکاران محترم عرض می‌کردم غیر از آن اعتبار دهات که ما توانستیم ۲۱۰ میلیون تومان به بخش دهات و روستاها اضافه کنیم مطالب دیگری هم بود که به آن توجه فرمودید یکی از نکاتش را بنده باید عرض کنم ماده ۱۷ است که ما در کمیسیون برنامه این را بحث کردیم و امیدواریم که مورد تأیید همکاران عزیز قرار بگیرد ما در مادة ۱۷ پیشنهاد کردیم که برنامه‌های عمران هر منطقه‌ای اعم از استانداران و فرمانداران باید در تهیه آن نظر نمایندگان مردم که چه در مجلس سنا و چه در مجلس شورای ملی مورد توجه قرار بگیرد برای این که در اطاقهای دربسته ننشینند و بدون توجه به خواسته‌های مردم برنامه‌هایی تهیه بکنند که احیانا ممکن است خیلی از این برنامه‌ها منطبق با احتیاجات مردم نباشد و چه بسا ممکن است راهی بسازند که مردم نخواهند بنابراین این یکی از آن نکات بود که خواستم به این امر توجه کنید (پردلی – آنها که این پولها را خرج می‌کنند مسئولیتی هم دارند؟) بله هر کس در این مملکت دیناری از خزانه مملکت خرج کند مسؤولیت هم دارد (پردلی – ما که ندیدیم) وقتی قانون مملکت را مطالعه بفرمائید متوجه خواهید شد در این مملکت هیچ کس نمی‌تواند در دستگاه اجرایی باشد و مسؤولیت نداشته باشد تمام مقررات برای این است که از اعتبارات مملکت به صحیح‌ترین وجهی استفاده شو معذرت می‌خواهم از طول کلام آرزومندیم که این برنامه عمرانی چهارم که در سایه تدابیر و اندیشه‌های رهبر بزرگ مملکت تهیه شده به بهترین وجهی اجرا بشود تا همه مردم ایران از ثمرات آن بهره‌مند بشوند و ما که افتخار نمایندگی مردم را داریم سهمی در تصویب و اجرای این برنامه‌های مترقی داشته باشیم (احسنت).
- رفع اشتباه چاپی از قانون اجازه تحصیل هشت میلیون و هشتصد هزار دلار برای خرید دو فروند هواپیمای مسافربری
۳- رفع اشتباه چاپی از قانون اجازه تحصیل هشت میلیون و هشتصد هزار دلار برای خرید دو فروند هواپیمای مسافربری
رئیس – برای تغییر موضوع آقای اهری فرمایشی دارند بفرمائید.
اهری (رئیس کمیسیون دارائی) - بر حسب وظیفه‌ای که بنده در کمیسیون دارائی دارم لازم دانستم به استحضار نمایندگان محترم برسانم در لایحه‌ای که دولت چندی قبل تقدیم کرده بود در مورد خرید دو فروند هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ برای شرکت هواپیمایی ملی ایران که در تاریخ ۱۹ /۹ /۴۶ به تصویب مجلس محترم رسید اشتباهی در چاپخانه رخ داده که به جای پرداخت بها در ۱۴ قسط و در ۷ سال در ۱۵ قسط و ۸ سال قید شده بود لذا خواستم به عرضتان برسانم و تقاضای تأیید و اصلاحش را بکنم.
رئیس – اگر نظری نباشد چون غلط چاپی است اصلاح شود (صحیح است) اصلاح می‌شود.
- تصویب صورتجلسه روز پنجشنبه سوم اسفند
۴- تصویب صورتجلسه روز پنجشنبه سوم اسفند
رئیس – نظری نسبت به صورت جلسه روز پنجشنبه سوم اسفند ماه نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه تصویب می‌شود.
- ادامه مذاکرات در کلیه گزارش شور اول کمیسیون برنامه راجع به برنامه چهارم عمرانی کشور
۵- ادامه مذاکرات در کلیه گزارش شور اول کمیسیون برنامه راجع به برنامه چهارم عمرانی کشور
رئیس – آقای پزشک پور بفرمائید.
پزشکپور – همکاران گرامی هر چند نمی‌توانم عرض کنم که خانمها و آقایان خسته هستند زیرا سخنان آقای دکتر الموتی آن قدر فصیح و دلنشین بود که خود من هم هیچ احساس خستگی و ناراحتی نکردم (احسنت) اما برخی از همکاران این طور می‌فرمودند که خیالشان راحت است که تا ساعت ۸ یک سخنران بیشتر سخن نمی‌گوید ولی معلوم نیست به هر حال از آنجا که مخالفی که در این موارد صحبت می‌کند معمولا ممکن است و غالبا این طور هست که سخنش دلنشین‌تر است زیرا دردها و مصائب و مشکلات اجتماع را بیان می‌کند حدس می‌زنم که زیاد همکاران گرامی را خسته نکنم (اخلاقی – به موضوع بپردازید) از تذکر آقای اخلاقی متشکرم که این قدر همیشه آمادگی دارند که زود وارد متن موضوع بشوند. اما در مورد لایحه برنامه عمرانی کشور تذکر این نکته ضرورت ندارد که بگوئیم این لایحه‌ای که در پیشگاه مجلس مقدس مطرح است مطمئنا اگر لوایح دیگر را عرض می‌کردم برخی از لوایح را از مهمترین و حساسترین و اساسی‌ترین لوایح است این لایحه را و آنچه را که امروز مطرح است می‌توان گفت مهمترین و اساسی‌ترین و حساسترین موضوع مملکت ماست (صحیح است) و من چون در دوره گذشته افتخار این را نداشته‌ام که در خدمت این آقایان باشم این موضوع برایم ابهامی بود که این لایحه مبادا به صورت لوایح عادی مطرح بشود چون در آئین نامه در واقع آن قسمت که بتوان به طور نامحدود سخن گفت و اهمیت ارزش خاص بودجه را حداقل برای لایحه برنامه پیش‌بینی کند ندیدیم خوشوقت شدم وقتی دیدم یا سنت بر این است یا مقام ریاست به این نکته عنایت داشته و دارند که ارزش این لایحه آن قدر هست که باید همطراز لایحه بودجه باشد (دکتر مهذب – بلکه بیشتر) بله بلکه بیشتر و نمایندگان محترم می‌توانند در فرصتی نامحدود مسائل و مطالب و نظرات خودشان را بیان کنند ما در ضمن بررسی که می‌کردیم به این نتیجه رسیدیم که واقعا اگر لایحه بودجه بودجه سال ۱۳۴۷ کل کشور هست این لایحه بودجه ۵ سال هست و بسیاری از نکاتی را در بر دارد که بودجه معطوف به آن نیست و این نکات حائز اهمیت و ارزش بسیار هست بنابراین واقعاً بجاست که مطالب را با دقت بیان کنیم و مطالب را با دقت بشنویم و بعد روی این مطالب بیان شده و بررسی شده نظریاتی است و نتایجی به سود هدفهای کلی و برنامه‌های کلی مملکت گرفته شود گذشته از بعضی از جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی ک بار این برنامه است این برنامه عنوانش برنامه عمرانی کشور هست اما در واقع باید گفت هم برنامه عمرانی است هم برنامه سیاسی است هم برنامه آ«وزشی است یعنی همه مسائلی را که ما فکر کنیم یعنی مرتبط است با وضع اجتماعی ما، مرتبط است با هدفهای ملی ما، مرتبط است با اصول و آرمانهایی که مورد توجه انقلاب اجتماعی ایران است در واقع در فصول و مواد این برنامه باید متبلور و متجلی بشود گذشته از تمام این مطالب حداقل برنامه‌ایست یا آنچنان لایحه‌ایست که دولت به پیشگاه مجلس تقدیم کرده است و در این لایحه یک سلسله ارقامی هست یک سلسله هزینه‌هایی پیش‌بینی شده یک سلسله درآمدهای ملی مورد توجه قرار گرفته و برای این درآمدها فصول هزینه پیش‌بینی شده که در تاریخ مشروطیت ایران و شاید می‌توان گفت که در تاریخ ایران بی‌سابقه بوده است و همین یک نکته کافی است از برای این که اهمیت و ارزش بیش از حد و بیش از تصور این لایحه را واقعا احساس کنیم زیرا اولا در مورد تامین هر دینار از ارقام درآمدی که در این لایحه پیش‌بینی شده است چه ارقامی که مربوط است به سرمایه ملی ما مثل نفت و چه ارقامی که مربوط است به درآمد ملی ما هر یک از افراد این ملت از کشاورز گرفته تا کارگر تا آموزگار تا نجار، برزگر، معمار، مهندس همه و همه دخیل و ذینفع هستند یعنی همه در تأمین آنچه که پشتوانه اجرای این برنامه معرفش شده نشان داده شده دخالت دارند و سهیم و شریکند از نظر هدف کلی صرف این مبلغ بزرگ اجرای طرحهایی که اجرای آنها متکی است بر این منبع بزرگ درآمد ملی باید به طور اصولی متوجه یکایک افراد ملت ایران هم باشد پس ما صرفا از نظر بحث مالی و اقتصادی با دو امر روبرو هستیم یکی تأمین این اعتبارها و این درآمدها که عرض کردم و یکایک افراد ملت ایران در آن دخالت دارند و دیگر آن نکته اصولی که باید این درآمدها و این اعتبارها به نحوی مصرف و خرج بشود که به طور قطع یکایک افراد ملت ایران را آثار آن در برگیرد و یک نکته‌ای را عرض می‌کنم و تذکر می‌دهم که بسیاری از بررسیهایی که ما می‌کنیم بسیاری از نکاتی را که عرض خواهم کرد پیشنهاداتی که مطرح می‌شود تذکراتی که داده می‌شود مبتنی بر همین اصل است یعنی چون ما فکر می‌کنیم که چون به خصوص این برنامه از جهتی قسمت اعظم پشتوانه این برنامه سرمایه ملی ملت ماست یعنی ۸۰% درآمد منابع نفتی ۱۰۰% درآمد منابع گاز و امیدوار هستیم که در آینده‌ای نزدیک حتی صد در صد درآمد نفتی ما مصروف برای اجرای این برنامه‌های عمرانی بشود (صحیح است) این منابع نفتی ما یعنی این سرمایه ملی ما که هنگام خودش بحث خواهیم کرد و امر روشنی است و این یکی از نکاتی هست که باید دقیقا سمت برنامه را مشخص بکند هدفهای برنامه را مشخص بکند یعنی آنچه که ما امروز از اعماق زمین‌ها می‌کشیم بیرون این درآمد ملی نیست بلکه سرمایه ملی است (صحیح است) نقش اساسی برنامه این است که این سرمایه ملی را تبدیل به عوامل تولید کننده و درآمد ملی بکنند این آن نکته اساسی است که باید مورد توجه قرار بگیرد مقصودم این بحث نبود این صرفا یک اشاره بود اما نکته‌ای که خواستم عرض کنم این است که این سرمایه ملی متعلق به تمام کسان به تمام افراد، به تمام عوامل به تمام حتی پدیده‌های فرهنگی و فلسفی و فکری است که به نحوی از انحاء به شاهنشاهی ایران پیوند و ارتباط دارد (صحیح است) این سرمایه ملی نه متعلق به نسل مخصوصی نه متعلق به گروه مخصوصی است نه متعلق به یک منطقه بخصوص است ما آیا می‌توانیم بگوئیم میراث فرهنگی و فلسفی و اجتماعی ما یعنی آئین شاهنشاهی ایران متعلق به یک تیره خاصی و به یک عده خاصی یا یک نسل خاصی از ملت ایران است؟ چنین نیست متعلق به تمام این سلسله به هم پیوسته زنجیر نسل و نژاد ایرانی است و به همان کیفیت میراث‌های ملی ما به این مجموعه وسیع تعلق دارد و ما وقتی این سرمایه‌ها را از اعماق زمین بیرون می‌کشیم به دست سازمانهای اجرا کننده برنامه‌ها و تنظیم کننده می‌سپریم به طور قطع باید این سرمایه‌ها به کیفیتی مصروف بشود و در آن مسیر قرار بگیرد که ناظر به حال تمامی آن نسل‌ها و آن افراد وابسته به نژاد ایرانی و شاهنشاهی باشد آنچه که امروز صبح سرور دکتر فریور فرمودند.
مهندس ارفع – کی آقا؟
پزشکپور – عرض کردم سرور دکتر فریور چند ماه است که در خدمت آقایان هستیم و لابد این اندازه توجه هست که به این اصطلاحات آشنا بشوید.
دکتر مهدوی – اگر هم نمی‌فرمودید سرور بودید.
پزشکپور – این یک اصطلاح است...
دکتر عاملی – همین طور که شما می‌فرمائید هم مسلک و کسی هم ایراد نمی‌گیرید.
دکتر صدر – اگر مسلکی باشد!
پزشکپور – گاهی برای رفع خستگی و تغییر ذائقه لازم است بنابراین این یک نکته بسیار اساسی است که این سرمایه‌ها باید در این مسیر و در این طریق و به سمت این هدفها باشد و آن آرمانخواهی که عرض شد باید برنامه‌ای که متکی بر این سرمایه ملی است داشته باشیم به این جهت و به این مناسبت هست و بعد در توضیحاتی که عرض خواهم کرد مواردی از این قسمت و از این استدلال یا از این توجیه بیان خواهم کرد بنابراین از این سطح و از این دید هست که این برنامه چهارم را مورد سنجش و بررسی قرار می‌دهیم و در واقع با موشکافی یا با اصرار در ادامه سخن خانمها و آقایان روبرو می‌شوند و خوشبختانه آقای دکتر الموتی که به عنوان موافق صحبت فرمودند این راه را باز کردند از برای این که از اطلاه کلام هیچ یک احساس خستگی نکنیم قبل از این که وارد بحثهای دیگر شوم من یک وظیفه‌ای دارم از طرف گروه پارلمانی پان ایرانیست که سپاس و ستایش خودم را پیشکش آن جوانان و کارشناسانی بکنم که به هر حال در این حد از کوشش و در این حد از توجه و در این حد از کارائی قرار گرفتند که چنین مجموعه‌ای را فراهم بکنند این به هر حال نشانه‌ای از پیشرفتهای نسل جوان ملت ایران است که وظایف خودش را رسالت‌های تاریخی و اجتماعی خودش را تشخیص می‌دهد بنابراین اگر ما سخن و گفتاری داریم سخن و گفتار ما اجر کوششهای آنها را از بین نمی‌برد سخن و گفتار ما را زایل نمی‌کند فعالیت‌ها و توجهات آنها را بلکه مسائلی است پیرامون یک اصول کلی که مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرد و هرگاه تسامحی یا عدم توجهی را متذکر بشویم در واقع آنها را مطلقاً در این امر مسؤول نمی‌شناسیم اما بحث درباره آنچه که به نام این لایحه تقدیم مجلس شده است ابتدا من بحثی که دارم یک بحث درباره آئین‌نامه مجلس شورای ملی است و آئین تنظیم لایحه و تقدیم لایحه آقایان ممکن است باز این سخن پیش بیاید یا این فرض برای برخی پیش بیاید که به هر حال این مسائل که گفته می‌شود حتی به نظر ما که ایرادات وارد است حتی اگر به نظر برخی از آقایان ایرادات وارد بیاید بیایند و بگویند وقت دیر است یا آخر سال است، وقت تنگ است بودجه در پیش است و بنابراین در واقع نباید که این ایرادات چندان مورد توجه قرار بگیرد (دکتر مهذب – هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو) (خواجه نوری – صحیح است) عرض کردم به فرض گاهی آن قدر لطف به عرایض من می‌فرمائید که من ناچار هستم کلمات را بسنجم و درست به جای خودش بگذارم که مبادا با اعتراضات آقای عباس میرزائی مواجه شوم، عرض کنم اینجا ما با دو مجموعه روبرو هستیم یکی این اوراق که در ۴۷ صفحه است که نوشته شده است «گزارش شور اول از کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی در مورد لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور» و یکی این کتاب است که بنده حیفم می‌آید آقای دکتر الموتی که بگویم کتابچه به هر حال این کتابی است که با کوشش زیاد و با سعی و همت وافر تهیه شده و مسائلی را مربوط به اصول برنامه‌ریزی مسائلی را مربوط به برنامه سوم و بالاخره مسائل و اصولی را مربوط به نامه چهارم و نظریات صاحبنظران در بر دارد، عرض کردم نظریات صاحبنظران برای این که این لایحه نیست و نمی‌تواند قانون هم بشود (صحیح است) صحیح است؟ بسیار خوب متشکرم پس صحیح است که این لایحه نیست و در نتیجه قانون هم نمی‌تواند باشد بلکه یک مجموعه بسیار دقیق و بسیار بررسی شده از نتیجه کوششهای آن کارشناسان و جوانانی است که این را تنظیم کرده‌اند و نظریاتی از صاحبنظران است و این را خوشبختانه اکثریت هم تأیید فرمودند پس می‌رسیم به این به شما عرض کنم سخت درست همین جا آغاز می‌شود در هیچ یک از فصول و مواد این ۴۷ برگ من هیچ نوع اثر و نشانی از اصول و هدفهای برنامه نمی‌بینیم (صحیح است) (دکتر قهرمان – قرار نیست ببینید) قرار نیست ببینم؟ صحیح بسیار خوب این حرفی است (دکتر قهرمان – ماده اول به این امر ارتباط پیدا می‌کند) نمی‌تواند مرتبط بشود چون فرمودید لایحه نیست و درست است لایحه نیست و نمی‌تواند قانون هم بشود توضیحات لایحه هم نمی‌تواند باشد ما در مجلس در آئین قانونگذای مجلس تنها یک چیز داریم لایحه بعهد هم قانون به موجب مقررات قانون اساسی و به موجب مقرراتی که در آین نامه ذکر شده دولت مکلف است نظریات و طرحها و برنامه‌ای خودش را در مواد لایحه تنظیم کند و بدهد آنچه که مورد بحث و گفتگوی مجلس قرار می‌گیرد لایحه هست و این حد اعلای تصور توضیحات تقدیم کنندگان لایحه است، یعنی حداکثر فکر می‌کنم آقای نخست وزیر یا معاون نخست وزیر می‌آیند اینجا وبرای دفاع از لایحه‌ای که دارند توضیحاتی می‌دهند این بیش از توضیحات در برابر قوه مقننه نمی‌تواند اعتبار داشته باشد پس می‌ماند لایحه در این لایحه مطلقا من هیچگونه اثر و نشانی از اصول و هدفهای برنامه نمی‌بینم این لایحه‌ای است که فقط تجویز می‌کند که ۴۸۰ میلیارد ریال پول باید خرج بشو دیک جداولی هم هست که در هر کجا چقدر خرج بشود ولی شما هرگز در این لایحه از اصول و هدفهای برنامه چیزی نمی‌بیند (دکتر یزدان پناه – نمی‌تواند باشد ضمن توضیحات خدمتتان عرض می‌کنم) بسیار خوب به نظر من آنچه مسلم و اساسی است یعنی باید لایحه برنامه یعنی مهمترین لایحه‌ای که در پیشگاه مجلس شورای ملی مطرح است اصول و هدفهای برنام را بیان کند یعنی ما باید بدانیم به خاطر رسیدن به چه اصول و هدفهایی است که تجویز می‌کنیم این مبلغ خرج بشود قید ارقام کافی نیست یعنی این کافی نیست که بگوئید آقا این ستون‌ها را نگاه کنید صورت ریز این خرج‌ها را دارد خوشبختانه آقایان غالبا در مسأله برنامه‌ریزی یعنی این که یک تمهیدات یک سلسله راهها و طرق و اقداماتی که رسیدن به هدفهای مشخصی را تامین کند پس آقایان قبل از هر چیز پایه آن هدفها مشخص باشد باید آن آرمانهای مشخص هستند به این جهت هست به این مناسبت هست اما من اتفاقا همین مجموعه تنظیم شده را عرض کردم از نظر قانونی نمی‌تواند مطلقا اعتبار لایحه را داشته باشد وقتی که بررسی کردیم دیدیم در این مجموعه اصولی مشخص شده هدفهایی بیان شده و تعجب کردم که چرا این اصول و هدفها در لایحه نیامده است می‌فرمائید لازم نیست ولی لازم است گذشته از استدلال من زیرا کمیسیون برنامه ضرورت وجود این هدف را تصویب کرده این مصوبه کمیسیون برنامه هست یعنی قسمتی که کمیسیون برنامه به لایحه دولت اضافه کرده یعنی چون لازم دیدم اضافه کرده است (دکتر قهرمان – اضافه نکرده در لایحه دولت بوده است) آن لایحه دولت را ممکن است لطف بفرمائید. (دکتر قهرمان – ماده اول) قسمت اخیر ماده اول جنابعالی آن قدر شتاب دارید که نمی‌گذارید بنده عرضم را بکنم عرض کردم چون در شان کمیسیون برنامه است بنابراین نظر کمیسیون برنامه یک دلیلی است که وجود این هدفها برای برنامه لازم بوده به همین دلیل کاملا می‌دانم در شان کمیسیون برنامه است و من از کمیسیون برنامه به جهت این توجهش تشکر می‌کنم هر چند که لازم بود به دلیل این که اصول و هدفهای برنامه ذکر نشده به همین دلیل که ذکر این اصول و هدفها را لازم دانسته این برنامه را غیر قابل طرح در کمیسیون بشناسد کما این که به این کیفیت به عقیده ما این برنامه نمی‌تواند لایحه‌ای باشد که در شور مواد آن وارد شویم ماده اول لایحه که دولت داده است دولت مکلف است از جهت درآمدهای مندرج در این قانون ظرف مدت ۵ سال که از اول فروردین ماه ۱۳۴۷ شروع می‌شود مبلغ ۴۸۰ میلیارد ریال در اختیار سازمان برنامه بگذارد که طبق برنامه چهارم عمرانی کشور که پیوست این قانون بوده و به تصویب کمیسیونهای مجلس می‌رسد بر اساس جداول کلی پیوست به مصرف اجرایی برنامه چهارم برسد این هست عرض می‌کنم این نمی‌تواند باشد می‌فرمائید این هست (دکتر قهرمان – این بود) عرض می‌کنم این بود یعنی این نیست حالا این طور می‌فرمائید جنابعالی تکلیف مرا تعیین فرمائید که بدانم این بود یا هست چون خطاب می‌فرمائید بفرمائید چی هست (دکتر قهرمان پیشنهاد دولت بوده است) جز قانون (دکتر قهرمان – بله) بسیار خوب پس می‌فرمائید پیشنهاد دولت این بوده است که این جز قانون بشود (یک نفر از نمایندگان – مجموعه جز قانون نیست) عرض من این است یکی دیگر از آقایان می‌فرمایند نیست یعنی می‌فرمائید هم هست هم نیست این بحث جدیدی است.
رئیس – آقای پزشکپور به بیانات خود ادامه بدهید.
پزشکپور – من مثل این که نباید اجازه بدهم آقایان باید اجازه بدهند.
رئیس – اجازه بدهید صحبتشان را بکنند.
پزشکپور – علی ایحال من حالا دو وضع مختلفی را می‌گویم این وضع را می‌گویم که از نظر دولت این قرار بوده است جزو قانون باشد به فرض این که توصیفی که در این ماده شده تقریبا چنین دلالتی دارد من عرض می‌کنم این کتاب نمی‌تواند لایحه باشد چرا نمی‌تواند لایحه باشد چرا؟ حالا عرض می‌کنم به خاطر این که تعریف لایحه شده است به هر حال و بخصوص در آئین نامه که لایحه چی هست (مهندس اسدی سمیع – اینها را همه از بر هستند) شاید من از بر نباشم جنابعالی آقای مهندس احتیاج ندارید جنابعالی خیلی چیزها را از بر هستید تقصیر ما این است که نمی‌دانیم (قراچورلو – سابقه خدمتشان بیشتر است) ماده ۹۲ آئین نامه چنین می‌گوید «لوایح قانونی با رعایت اصل ۳۳ قانون اساسی باید در جلسه علنی مجلس شورای ملی تقدیم گردد و در موقع طرح آن نیز وزیر مربوط یا معاون او و یا یکی از وزرا حاضر باشد.
مادة ۹۱ – لوایح قانونی که از طرف دولت به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌شود باید دارای موادی متناسب با اصل موضوع باشد و دلایل لزوم آن در مقدمه لایحه به طور وضوح درج و عنوان قانون نیز در آ» معین شده باشد. البته من نمی‌دانم اگر آقایان در مورد این که ترتیب و توالی مواد چی هست در مورد این که مواد یعنی چه و این که باید موضوع یک لایحه در مواد مختلف مندرج بشود و دارای عنوان خاص قانونی باشد اگر که در این مورد هم آنچه را که در آئین نامه و سنت قانون نویسی هست قبول ندارید امری است دیگر این می‌تواند البته لایحه باشد ولی فکر می‌کنم که به این موضوع آقای مهندس با تمام سوابق کار پارلمانیشان عنایت دارند که لایحه عبارت است از یک مواد پیاپی و متوالی که یک موضوع خاصی را احکام خاصی مربوط به هم را در موارد مختلف قید بکند احکام خاصی که با یک موضوع خاصی ارتباط داشته باشد چنین جملاتی را فرازهای پیوسته به هم و مربوط به هم را می‌گویند لایحه لایحه سوای این نیست اما این مجموعه را ملاحظه بفرمائید این مجموعه ابتدایش یک مقدمه است مقدمه‌ای که نثر بسیار زیبایی است و مطالب جالب و متنوعی گفته شده من نمی‌دانم کدام قوه مقننه‌ای این لایحه را می‌تواند بداند (دکتر الموتی – این لایحه نیست) از آن نظر عرض کردم که برخی می‌فرمایند لایحه است ولی دولت داده بنده این را آنچه که خوانده شد از این توجه کمیسیون تشکر کردم ولی دولت این را به صورت قسمتی از لایحه داده که این نمی‌تواند لایحه باشد به دلایل این فصول و این قسمتها و اما این لایحه نیست تصمیم کمیسیون که در نتیجه تصمیمی ناشی از توجه بوده تصمیم بسیار مناسبی بود و چون بیان فرمودند که بوده است و من قسمت ماده مربوط به لایحه را خواندم و این قسمتی را که کمیسیون اضافه کرده بود (دکتر پرتو اعظم – پس نظر جنابعالی تامین شده است) خیر تنها کمیسیون به این مطالب توجه داشت و توجه بسیار جالب و به جایی است آنچه که کمیسیون اضافه کرده این بود که به کمیسیونهای برنامه مجلسین اجازه داده می‌شود که اصول و هدفها و برنامه‌های کلی برنامه عمرانی کشور را که به پیوست لایحه تقدیم مجلس شورای ملی شده است رسیدگی و تصویب کند من این را می‌خواهم بدانم این اصول و هدفها آقای دکتر الموتی جز این بوده است یا خیر؟ اگر جز این بوده که باید باشد تعیین اصول و هدفهای یک لایحه‌ای آن هم یک لایحه مهمی که ۴۸۰ میلیارد ریال بودجه عمومی دولت و بیش از ۳۳۰ میلیارد ریال از بودجه مربوط به بخش خصوصی باید در راه آن اجرا شود این باید در لایحه ذکر بشود می‌خواهم ببینم اگر در لایحه بوده است که همین حالا مطرح بشود در نتیجه وقتی ما رسیدگی به این لایحه می‌کردیم و مجلس رای به این لایحه می‌داد دیگر موضوعی باقی نمی‌ماند که به نام اصول و هدفهای برنامه در کمیسیون برنامه مطرح بشود یا نبوده که نیست که این اصول برنامه و اصول و هدفهای برنامه کجا هست و آنچه را که باز در قسمت اخیر تصمیم کمیسیون برنامه منعکس شده اصول و هدفهایی که پیوست لایحه تقدیم مجلس شورای ملی شده منظور کدام است (دکتر الموتی – منظور همین است) منظور همین است بسیار خوب قبول کردند که لایحه نیست خیلی بحث است حساسترین مسأله است و اظهارات آقای دکتر الموتی که رئیس کمیسیون دادگستری (عده‌ای از نمایندگان – رئیس کمیسیون برنامه) رئیس کمیسیون برنامه حداقل از این نظر چون کمیسیون برنامه هم پیوستگی با کمیسیون دادگستری دارد (دکتر الموتی – راه حل را نشان بدهید) بنده روشنتان می‌کنم که راه حل چیست و آن این است که این را مجلس شورای ملی می‌تواند تصویب کند این را بر اساس برنامه چهارم پیوست برنامه چهارم تصویب بکند این به کمیسیون برنامه هم اجازه می‌دهد که با مطالعه این هدفها را از این خارج کند و تصویب کند (دکتر الموتی – اگر موافق نیستید راه حل دیگری پیشنهاد بفرمائید) راه حل دیگر این است که لایحه را دولت ببرد و اصول و هدفهای برنامه را بنویسد بعد بیاورد مجلس این راه حل است راه حل فقط این است یک راه خلاف قانون من نمی‌توانم پیشنهاد کنم راه حل این است اگر اجازه می‌فرمائید که این لایحه را بدون اصول و هدفها می‌شود مطرح کرد و تصویب کرد امری است دیگر ولی خود شما قائل شدید که نمی‌شود راه حل فقط همین است در همین جا که همه اصول و هدفهای برنامه را مشخص کرد چرا نمی‌شود (دکتر الموتی – شما این مجموعه را تصویب نمی‌کنید) ولی شما این را می‌خواهید از تصویب مجلس بگذرانید البته چون آقای رئیس تذکر فرمودند ملاحظه می‌فرمائید جناب آقای مهندس ریاضی که من تقصیری ندارم از آنجا آقایان مطالبی می‌فرمایند که من ناچارم توضیح بدهم علی ایحال این است که ملاحظه می‌فرمایند آنچه که مطرح است دارای اصول و هدفهای برنامه نیست مصوبه کمیسیون این دلالت را دارد ولو این که بگویند اصول و هدفها را کمیسیون بررسی خواهد کرد و تصویب خواهد کرد این نمی‌تواند درست باشد چون این اصول و هدفها باید در لایحه دولت تقدیم می‌شد و ما می‌توانستیم در مورد برنامه‌ای بحث می‌کردیم که اصول و هدفهای آن برنامه مشخص بود و آن وقت تأیید می‌کردیم یا رای می‌دادیم برای این که این منابع برای اجرای این اصول و هدفها خرج بشود بنابراین با توجه به این که به ترتیبی که عرض کردم اصول و هدفها ذکر نشده است و حداقل از نظر قوه مقننه از نظر وظایفی که یک نماینده به عهده دارد و آقایان برخی ممکن است چنین تصور بفرمایند یا ممکن است این توجیه هم درست باشد از نظر آقایان که چون این لایحه را به این کیفیت دولت حزبی داده است و در آن حزب هم تشریف دارند و امر هم معمول بر این است که اقدامات حزب و دولت حزبی پس دقیقا منطبق است با برنامه‌های حزبی در واقع از کنار یک چنین مسأله اساسی و مهم بگذریم اما عرض می‌کنم من احساس وظیفه‌ای در برابر مردم می‌نمایم و نماینده این مردم هستم (مصطفوی – همه نماینده ملت هستیم) بنابراین در مورد مهمترین مسأله اساسی‌ترین مسأله که به آن کیفیت که عرض کردم با یکایک افراد این ملت برخورد دارد یک چنین تسامحی را نمی‌شود ندیده گرفت ما می‌خواهیم بر اساس برنامه چهارم و برای برآورده ساختن نیات شاهنشاه ایران زمین (صحیح است) یک جامعه منظم منضبط و از هر نظر بدون عیب و منقصت ایجاد کنیم عرض می‌کنم سنگ نخستین این کوشش یعنی لایحه خود برنامه چهارم نمی‌تواند و نباید دارای چنین منقصت بزرگی باشد این خالی از ایراد است ببرند لایحه را تکمیل کنند و بعد لایحه را بیاورند در این مورد آقای دکتر الموتی من عقیده دارم که هر نماینده‌ای باید بداند این اصول و هدفهائی که نباید تصویب بشود و هست البته ممکن است که اشاره بفرمایند که در این کتاب نوشته شده ولی این نیست این کتاب را ما نمی‌توانیم لایحه بشناسیم این را قبول کنید این را انصاف بدهید هر نماینده‌ای باید بداند آن اصول و هدفهائی که به خاطر رسیدن به آن اصول و هدفها ۸۱۰ میلیارد ریال خرج خواهد شد چه اصول و هدفهایی است (صحیح است) اینجا می‌خواهیم بیائیم اظهار نظر بکنیم که آیا این جداول درست تنظیم شده یا نه آیا باید تغییراتی در برنامه داده بشود یا نه؟ آیا باید بر این برنامه‌هایی که اعتباراتی برایشان پیش‌بینی شده در چه مرحله خرج بشود در چه مرحله بیشتر خرج بشود در چه مرحله‌ای کمتر خرج بشود وقتی من ندانم اصول و هدفها چه هست چه اظهارنظر می‌توانم بکنم (صحیح است) وقت ندانم به کدام سمت می‌خواهم بروم چه نظری می‌توانم بیان بکنم. یک مسائل کلی یک سلسله مسائلی البته درست است پیشرفتها ترقیات صنایع چه و چه و چه حالا من عرض می‌کنم که چرا ذوب آهن چرا پتروشیمی در برنامه سوم پیش‌بینی نشده بود اینها را فقط توجه و بیداری شخص شاهنشاه انجام داد (صحیح است) چرا در برنامه سوم پیش‌بینی نشده بود چون این توجهات نبود چون این آرمانخواهی نبود چون هرگز ننشستند در آن برنامه سوم که در پیشگاه مجلس گذشته تقدیم می‌کردند (خواجه نوری – تصویب نامه بود) عذر می‌خواهم این را من قبول می‌کنم که اشتباه ناشی از این است که از لحاظ پارلمانی تازه وارد هستم (مهندس عطایی – سال اولی هستید) علی ایحال چرا این طور بود چون ننشستند بررسی بکنند که اصول و هدفها چه باید باشد یعنی ابتدا معلوم نکردند که در چه سمت باید برویم و به چه سمت می‌خواهیم برویم (مهندس عطایی – چون سال اولی هستید) این یک مسئله اساسی است که ما در مورد آن مدام فریاد می‌زنیم استدعای من این است این مسائل را آقای مهندس عطایی این طور نگیرید این طور بیان سال اول این طور بیان این مطالب شایسته نیست مهمترین مسئله مطرح است و من دارم درباره مهمترین مسئله صحبت می‌کنم حداقل به عنوان مخالف گوش بدهید (دکتر فریور – ناراحت نشوید همین سهل‌انگاری‌ها است که نتیجه‌اش این طور شده همین تسامح‌ها است که باعث می‌شود) سال اول من هستم این است که در مورد اساسی‌ترین اصولی‌ترین و مهمترین مسائل مملکتی باید قبل از هر چیز اصول و هدفها مشخص بشود از نظر پارلمانی یک نماینده نمی‌تواند نسبت به این لایحه این کیفیت که اصول و هدفهایش مشخص نیست نظر بدهد و من نمی‌توانم آقای دکتر الموتی وظیفه نمایندگی خودم را در این مورد که مهمترین قسمت است مهمترین وظیفه هست به عهده کمیسیون برنامه بگذارم (صحیح است) این ممکن نیست بنابراین (دکتر الموتی- راه حل پیشنهاد بفرمائید) راه حل هم عرض کردم راه حلش این است که نماینده دولت لایحه را بگیرند ببرند تکمیل بکنند و بیاورند راه حل دیگرش این است که نمایندگان مجلس با کمال شجاعت و شهامت وقتی که رأی گرفتند که وارد شور در مواد بشویم رای ندهند (خواجه نوری – یعنی تعطیل کنند مجلس را) خیر خیر چرا تعطیل بشود دولت لایحه را تکمیل می‌کند و می‌آورد شما پرسیدید من نظر دادم (دکتر الموتی – آزادید) علی ایحال تشکر می‌کنم که می‌فرمائید راه حل را بگویید چون لابد به یک مشکلی عنایت شده است که پرسش راه حل می‌فرمائید (دکتر سعید – این از نظر جنابعالی است) اما نکته دیگر که در این خصوص هست البته من قصد این را داشتم که به تفصیل در باره اینکه این مجموعه بسیار نفیس لایحه نیست و نمی‌تواند لایحه باشد صحبت بکنم ولی می‌بینم که تذکرات و اظهارنظرهایی که شد و بخصوص اظهارنظر دوست عزیز آقای دکتر الموتی که رئیس کمیسیون برنامه هستند من را از بیان این مطالب دیگر آسوده کرد و الا البته استدعایم این است که آقایان هم مطالعه بفرمایند که در این مجموعه چطور نسبت به پاره‌ای از اساسی‌ترین مسائل اقتصادی که درواقع جز این هم نیست بطور تردید و با حالت غیر منجز نسبت به مسائل صحبت شده البته همین طور هم هست فرض بفرمائید درباره مسئله میزان توسعه میزان رشد در صد رشد بدیهی است که نمی‌شود به طور منجز و قطعی قبلاً مسئله‌ای را اظهار کرد یعنی حدودی را می‌شود تعین کرد تردیدی نیست به همین جهت است که یک چنین نظریاتی نمی‌تواند قانون باشد نمی‌تواند لایحه باشد (دکتر الموتی – آفرین) عرض من که همین است از ابتدا استدلال من این بود و نکته دیگر به موجب آئین نامه کلیه لوایح مالی دولت باید به امضای وزیر دارائی هم برسد و این لایحه به امضای وزیر دارائی نرسیده (فولادوند – بدهید امضا کنند) من فکر می‌کنم از دو حال خارج نیست جناب آقای فولادوند یا ما مقید به اصول و مقررات این آئین نامه و موازین قانونی هستیم یا نیستیم به طور قطع شان نماینده مجلس در این است که به تمامی این اصول مقید باشد (یک نفر از نمایندگان – تردیدی نیست که هست) و اگر هست ماده‌ای از آئین نامه این طور می‌گوید (خواجه نوری – چه می‌گوید وزیر دارایی می‌باید لایحه برنامه را امضا کند؟ وزیر دارایی باید کلیه قوانین مالی دولت را امضا کند این را قانون می‌گوید این لایحه‌ای که ۴۸۰ میلیارد ریال از درآمد دولت را مختص به یک فصول و اموری می‌کند می‌فرمائید لایحه مالی نیست اگر می‌فرمائید نیست عرض ندارم اگر هست باید امضاء بکند نص قانون است و نباید خلاف قانون عمل بکند ماده مربوطه‌اش را نمی‌خوانم چطور به طور قطع همه همکاران گرامی می‌دانند (پردلی – قوه مقننه که بر خلاف عمل کند وای به حال قوه مجریه از آن چه انتظاری دارید) خنده نمایندگان و اما گذشته از این مسائل و مطالبی که عرض کردم به اصطلاح از نظر اصطلاح اهل فن اینها مربوط به شکل رسیدگی بود و البته به این کیفیت که عرض کردم به طور کلی رسیدگی به این لایحه میسور و مقدور نیست حال می‌پردازیم به مسائلی که مربوط به ماهیت امر است ایراد بزرگی را که ما داریم و کمبودی را که می‌بینیم این است که لایحه و اصولاً مجموعه‌هایی که ابراز شده است درست است که ناظر و شامل یک سلسله ارقام و اعداد بسیار هست ناظر و شامل به یک سلسله اقدامات بسیار بزرگ هست در این موارد هیچ جای تردید نیست و دور از انصاف است که اگر بخواهیم در مقام انکار و تردید در این امر بیائیم و در این تردیدی نیست که به هر حال در آنچه که بنام برنامه سوم انجام شد یک سلسله اقدامات حائز توجه صورت گرفته و باز هم در این تردید نیست همانطور که عرض کردم این فصول و مواد با یک بررسی دقیق و دقت شایان ستایش تنظیم شده اما با همه اینها معتقد هستیم بر این که آن عامل و خصوصیت آرمانخواهی در آنچه که من حیث‌المجموع به نام لایحه یا به نام مجموعه برنامه چهارم روی این میز هست مورد نظر قرار نگرفته دوست عزیز آقای دکتر الموتی به یک نکته‌ای اشاره فرمودند که توجه به این نکته نهایت اهمیت و ضرورت را دارد و آن نکته این بود که به طور اختصار درباره‌اش مطالبی عرض می‌کنم توضیح داده شد که در برنامه دوم و سوم موضوع کارخانه ذوب آهن و صنایع پتروشیمی پیش‌بینی نشده (دکتر الموتی و در برنامه سوم هم) و در سوم این کاملا درست است و خوشبختانه انجام شد اما می‌دانیم در طرحها و برنامه‌های غیر پیش‌بینی شده انجام شد یعنی در آن مورد بیان کردند که گاه ضرورت دارد که ما اعتباراتی را از محل‌هایی که از طرحهایی از فصولی به خاطر یک مسائل ملی به خاطر یک هدفهای بزرگ ملی بزنیم و حذف کنیم و آنها را در آن طریق اعمال بکنیم این نظر کاملاً درست است زیرا مسائلی مثل مسئله ذوب آهن مسئله منطقه‌ای نیست یعنی ذوب آهن به خاطر مردم اصفهان تاسیس نشده ذوب آهن متعلق به ملت ایران نه تنها متعلق به ما است متعلق به تمام نسل ایرانی است (صحیح است) متعلق به نژاد ایرانی است این یکی از اقدامات آرمان‌خواهانه است که بنده عرض کردم عرض کردم سرمایه‌های این ملت باید در آن راه به کار بیفتد که به خاطر همه ملت ایران و برای تمام نسل‌های وابسته به نژاد ایرانی باشد درست همین طور است صنایع ذوب آهن یکی از هدفهای ملی بود نه هدف طبقه بخصوصی بود نه هدف منطقه به خصوص نه هدف زمان بخصوص یکی از آرمانهای ملی بود (صحیح است) و ما کاملا این را تأیید می‌کنیم هیچ ایراد ندارد اگر زمانی لازم باشد در یک منطقه‌ای یکی از آرمانهای ملی ما جامه عمل بپوشد به عقیده ما ملت ایران باید آماده باشد که حتی از نان شبش هم چشم بپوشد و این هست (فولادوند – اما) خنده نمایندگان اما را قبول ندارید واقعا قبول ندارید کاملا اما دارد من یک سوال می‌کنم و این سوالی است که ما از آن نمی‌گذریم آقای مهندس گلسرخی صبح اینجا بیان کردند در همین مجلس محترم که من مسؤول کارهای گذشته نیستم مهندس گلسرخی مسؤول نیست ولی وزیر منابع طبیعی مسؤول است یعنی سازمانهای دولتی مسئولند این درست نیست که سازمانهای دولتی سازمانهای حکومتی که ملت، شاهنشاه و تاریخ وظایف و رسالتهایی را به عهده آنها گذاره بدین کیفیت سلب مسؤولیت بکنند و مدام متاسفانه به این صورت بود که آنچه که آقایان می‌گویند انقلاب اداری تحقق بخشیدن به همین امر است که این مسئولیت‌ها لوث نشود (صحیح است) این مسئولیت‌ها از بین نرود سوال من این است جناب آقای دکتر الموتی جنابعالی که استدلال فرمودید که ایجاد صنایع ذوب آهن یکی از آرمانهای بزرگ ملی بود و چون آرمان بزرگ ملی بود پس ما می‌بایست از اعتبارات فصول دیگر برنامه‌ها حذف کنیم و در آن راه صرف کنیم این کاملا صحیح است ولی سوال من این است که چرا در برنامه دوم و سوم این آرمان بزرگ ملی را پیش‌بینی نکردند (ریگی – کارتلها و تراستها نگذاشتند) آفرین بله کارتلها و تراستها نمی‌گذاشتند نکته دقیقی است کارتلها و تراستها نمی‌گذاشتند همین است آنچه که رهبر مملکت ما ایجاد کردند... (رامبد – مگر کارتلها و تراستها در کارهایی که این دولت می‌کند دست دارند؟) (قراچورلو – گذشته را می‌گویند) آنچه که شاهنشاه انجام دادند آنچه را که به نام سیاست ملی اعلام کردند یعنی در هم کوبیدن خواسته‌های آن کارتلها و تراستها بود چون اعلام شد چون این مبارزه انجام شداین سؤال را هرگز ما نمی‌توانیم بگوییم که چرا؟ چرا این آرمان بزرگ ملی در برنامه‌های دوم و سوم پیش‌بینی نشد (مهندس معتمدی – در آخر برنامه سوم شد) اظهار آقای دکتر الموتی را عرض می‌کنم چرا در برنامه‌های اول و دوم نشد این مسائل مهم است به طور کلی عرض می‌کنم آقایان استدعا می‌کنم واقعا اینها مسائلی است که اگر توجه می‌کنیم بررسی می‌کنیم مسلما می‌خواهیم مراتب وظیفه خود را انجام بدهیم ما این کار را می‌کنیم حالا برخی از دوستان یا خسته می‌شوند و یا مجلس گرمی دارند مثل جناب آقای خواجه نوری و آقای دکتر یزدان پناه آن امری است دیگر بنابراین علت این بود ولی پاسخ به این سوال یعنی هر ایرانی باید به طور قطع این سوال را از خودش بکند که چرا در برنامه دوم و سوم یا ابتدای برنامه سوم مسئله ایجاد کارخانه ذوب آهن مطرح نشد ما که خوشبختانه متخصصین بسیار داشتیم اهل فن زیاد داشتیم کارشناسان بسیار داشتیم مهندسین مشاور هم که چه بسیار و کارشناسان از هر طبقه چرا مطرح نشد؟ خاصه این که وقتی هم معتقد هستیم که از نیازهای ملی ما بود این آرمان ملی ما بود این برای ایجاد هر نوع صنعتی و اقتصادی برای ملت ما لازم بود و لازم هست چه شد که انجام نشد نمی‌خواهیم (مصطفوی نائینی – خیلی از چراها داریم که قبل از انقلاب به آنها توجه نشده است در برنامه اول و دوم صحیح است که خیلی چراها داریم) اجازه بفرمائید من می‌خواهم نتیجه بگیرم من عرض می‌کنم خیر عرض می‌کنم در ایجاد صنایع ذوب آهن و پتروشیمی مطلقا سازمانهای اداری دخالت نداشتند فقط شخص شاهنشاه انجام دادند (صحیح است) دکتر مهذب مگر ما بحثی داریم در این جرا) خیر و به عقیده من سازمانهای اداری هنوز آرمانهای ملی را هضم نمی‌کنند این را می‌خواهم عرض کنم دلایلش را هم بیان می‌کنم و برایتان توضیح می‌دهم (ریگی در سال ۱۳۴۳ یکی از مدیران شرکت آی سی آی در بانک مرکزی سخنرانی می‌کرد و می‌گفت ملت ایران نباید وارد صنایع پتروشیمی بشود) بله و آن وقت با همه این سخنرانی‌ها وبا همه این خواسته‌های کارتلها و تراستها آن زمان این کار صورت گرفت که رهبر مملکت ما استقرار سیاست مستقل ملی را اعلام کردند (صحیح است) ولی من عرض می‌کنم سازمانهای مذکور می‌بایست این گامها را برمی‌داشتند.
دکتر مهذب – قربان منویات شاهنشاه را درک نمی‌کردند ولی این دولت درک کرد و اجرا کرد و خوب درک می‌کند (صحیح است – احسنت)
ریگی – بنده روز بعدش رفتم...
پزشکپور – من با تذکرات آقای ریگی کاملاً موافقت دارم زیرا سبب می‌شود که من چند لحظه‌ای اینجا به قول معروف نفسی تازه کنم علی ایحال منظور من این نکته است نمی‌دانم چرا وقتی من این توضیحات را می‌دهم گاهی برخی از آقایان فور یک تعصبی پیدا می‌کنند که شاید این مطالب متوجه دولت حزبی است من یک مسائل کلی را عرض می‌کنم و می‌خواهم نتیجه‌گیری کنم نتیجه‌گیریش این است که با این بحث فکر می‌کنم که آقایان هم هماهنگ باشید علی ایحال همانطور که آقای دکتر مهذب فرمودند علت این بود که قبل از انجام این امور سازمانها و دستگاهها آرمانهای ملی و منویات شاهنشاه را درک نمی‌کردند و حرف من یک چیز است عرض من این است که پس باید برنامه‌ها، سازمانها و اقدامات آنها معطوف به آرمانهای ملی باشد اگر آرمانهای ملی را نشناسند اگر هدفهای بزرگ ملی را تشخیص ندهند اگر راه رسیدن به این هدفها را درک نکنند آن وقت باز در موارد متعدد سالها خواهد گذشت پولهای بسیار خرج خواهد شد اوقات حیاتی و اساسی این ملت سپری خواهد شد باز باید تنها منتظر بمانیم که در یک زمانی آن وقت باز فرمان شاهنشاه یک امر مهم را انجام بدهد ولی شاهنشاه خواستار این هستند که همواره همه دستگاهها و تمام سازمانها نیازهای ملی را درک بکنند و آن اقدامات اساسی را اجرا بکنند (صحیح است) این آن مسئله مهم است در خصوص رشد اقتصادی صحبت بسیار شد بخصوص آقای دکتر الموتی که به عنوان موافق با لایحه صحبت کردند و موافقت ایشان و سخنان ایشان حائز توجه و در خور تفکر هست چون به عنوان رئیس کمیسیون برنامه سخن گفتند این فرق می‌کند اشاره به رشد اقتصادی کردند کاملا درست است ولی یک نکته‌ای را من می‌خواهم عرض کنم و چقدر جالب است اگر یک زمانی واقعا آن کسانی این مجموعه را تنظیم نمودند به عقیده من این توانایی و بضاعت علمی را دارند که این بررسی علمی را انجام بدهد یک زمانی رسیدگی بشود ببینند این رشد حاصل شده است ولی خواستم عرض کنم که مقدار زیادی از این رشد اقتصادی که حاصل شده نتیجه اجرای همان برنامه‌های وسیع صنعتی بوده که در برنامه‌های دوم و سوم پیش‌بینی نشده بود این یک نکته اساسی است که در برنامه‌های دوم و سوم پیش‌بینی نشده بود و من کاملا در انتظار هستم و در انتظار هم بودم که آقای دکتر الموتی در هنگام بیان توضیحات خودشان مشخص بکنند که چه میزان از این رشد اقتصادی ما مربوط به فصول و مواد پیش‌بینی شده در برنامه سوم است و چه مقدار از این رش اقتصادی ما مربوط به آن برنامه‌های بزرگ صنعتی است که خارج از کادر برنامه دوم و سوم اجرا شده است آن وقت این مسئله دقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد و وقتی حاصل این امر مشخص می‌شود آقایان ما می‌توانیم دقیقتر داوری بکنیم که برنامه سوم تا چه حد به نحوی که می‌توانسته موفق بوده یا موفق نبوده عرض نمی‌کنم هیچ وقت موفق نبوده عرض می‌کنم تا چه حد به نحوی که می‌توانسته موفق بوده یا موفق نبوده.
مهندس ارفع – جناب آقای پزشکپور برنامه صنایع سنگین پتروشیمی که هنوز به ثمر نرسیده است.
یک نفر از نمایندگان – آرمان ملی است نتیجه‌اش در برنامه چهارم است.
پزشکپور – برنامه‌های صنعتی را حالا عرض می‌کنم
خواجه نوری – به نتیجه‌اش نرسیدن تمام اینها در مرحله خرج است بهره‌برداری آن شروع نشده است.
پزشکپور – مثل این که آقایان نمی‌خواهند به عنوان موافق صحبت بکنند این نوید را می‌دهند.
رئیس – آقای خواجه نوری اجازه بدهید صحبتشان را بکنند.
پزشکپور – عرض کردم که یک سلسله برنامه‌های بزرگ صنعتی خارج از کادر برنامه سوم اجرا شده است که این اقدامات این برنامه‌ها تاثیر بسزا در ایجاد این رشد اقتصادی داشته حالا نمی‌دانم به تفصیل بیان خواهم کرد ایراد ندارد که آیا نظر آقایان این است که آنچه انجام شد فقط برنامه دوم و سوم بود این از موارد متعدد بود خارج از این فصول است برنامه علی ایحال منظور من این است که در مورد رسیدگی به برنامه در مورد امر برنامه‌ریزی مثل اینکه من حالا به خاطرم آمد آقای نخست وزیر فرمودند برنامه‌گزاری....
دکتر عدل طباطبایی – برنامه‌گزاری با «ز» صحیح است یعنی طرح کردن.
فولادوند – معلوم است که با «ز» است (خنده نمایندگان)
پزشکپور – در این مورد یک بررسی کاملاً صحیحی صورت می‌گیرد و برای این که ببینیم چه میزان از رشد اقتصادی ما مستقیماً مربوط به برنامه سوم بشود و این تا حد زیادی وظیفه خاص کمیسیون برنامه بوده بنابراین به طور کلی مشخصات یک برنامه جامع ملی یعنی برنامه‌های عمرانی به خصوص برنامه عمرانی ۵ سال آینده به آن حد از اهمیت است که واقعاً می‌توانیم آن را برنامه عمرانی ملی بنامیم یعنی این وظایف و رسالتهایی که این برنامه بعهده خواهد داشت با توجه دادن تعریف برنامه صنایع ملی ما احساس می‌کنیم ببینیم چه اصولی را باید داشته باشد و وقتی به این اصول توجه پیدا کردیم ببینیم که آیا تا چه حد در این لایحه این مجموعه رعایت شده و چه قسمتهایی است که رعایت نشده و باید رعایت بشود با این بحثهای مفصلی که صورت گرفت و با مذاکراتی که بین‌الاثنین انجام شد فکر می‌کنم که در این مورد هماهنگی وجود داشته باشد که برنامه بنابراین باید آرمانها و هدفهای ملی را مورد توجه قرار بدهد یعنی این صرفا البته کافی نیست من یک بار هم عرض کردم اینجا که ما می‌گوئیم باید توسعه اقتصادی پیدا کنی باید بدانیم چگونه توسعه اقتصادی باید پیدا کنیم توسعه اقتصادی برای یک ملت ممکن است از طریق گسترش و باروری هر چه بیشتر به امر کشاورزیش باشد توسعه اقتصادی برای یک ملت دیگر ممکن است از طریق ارتباطات بازرگانی باشد ما باید بدانیم چگونه توسعه اقتصادی پیدا کنیم این چگونه توسعه اقتصادی پیدا کردن را چگونه دریافت خواهیم یافت؟ وقتی هدفهای ملی را بشناسیم وقتی بدانیم به کدام سمت باید برویم بنابراین اقتصادمان فرهنگمان برنامه‌های مختلف را برای رسیدن به آن هدف تنظیم می‌کند اگر این توجه بشود در همان برنامه اول به همین کیفیت عمل می‌شد (فولادوند... اگر این توجه بود...) (خنده نمایندگان) بله و اگر این توجه بود ۵۰ سال جناب آقای فولادوند ایجاد صنایع ذوب آهن به تاخیر نمی‌افتاد اگر این توجه بود ما به این کیفیت از کاروان صنعتی دنیا عقب نمی‌افتادیم که امروز باید با سرعت هر چه بیشتر حرکت کنیم که به این هدف برسیم و اگر این مسائل را توجه نداشته باشیم مسائلی هست که هم اکنون در جهان هست که اگر به آنها توجه نکنیم آن وقت بیست سال دیگر حس می‌کنیم همانطور که یک روز از صنایع ذوب آهن عقب افتادیم بیست سال دیگر توجه خواهیم کرد که از یک صنعت مسلط و تکنیک قابل توجه در جهان عقب هستیم (خواجه نوری – مثلاً؟) مثلاً صنایع اتمی، مثلاً صنایع فضایی، مثلاً صنایع الکترونیک. ما امروز بعد از مدتها اینجا جمع می‌شویم و از این پیروزی بزرگ شادی می‌کنیم که پایه ایجاد صنایع ذوب آهن را می‌گذاریم ولی آقایان قضاوت کنید داوری کنید که خیلی‌ها که چهل سال قبل از ما اینجا نشسته بودند بطور قطع در پیشگاه ملت ایران مسؤول و گناهکارند چون آن وقت این توجه را نکردند (یک نفر از نمایندگان – اطلاعاتی نداشتند) یک گناهشان همین بود چون آن وقت این اطلاعات را نداشتند اجازه بفرمائید که مسائل را در یک سطح وسیعتر، در یک مدار وسیعتر بررسی کنیم و آن گامهایی که واقعا می‌بایست برداریم برداریم اصل دوم این هست که به چه کیفیت عرض کردم در آن باره توضیح دادم که به چه کیفیت سرمایه ملی را مصروف کنیم و این یک نکته اساسی است که بطور قطع همانطور که عرض کردم باید مواد طرحهای برنامه تامین کننده یک اصل باشد یعنی سرمایه ملی تبدیل به عوامل تولید کننده درآمد ملی بشود (عباس میرزائی – یعنی همه پولها را برداریم بدهیم به یک نفر اتم را بشکافد شما این طور فکر می‌کنید) این آنطوری است که شما فکر می‌کنید (عباس میرزائی – ما این طور فکر می‌کنیم ما این برنامه جامع را نصب‌العین قرار داده‌ایم و پشتیبانش هستیم و تصویب می‌کنیم) اول رای بدهید بعد بفرمائید (عباس میرزایی – در فراکسیون مطرح شده و همه موافقند) نمی‌دانستم مصوبات فراکسیون قانون است بنابراین این نکته هست که در برنامه‌ها باید دقیقا رعایت شود و از این جهت است که به نحوه اجرای برنامه‌ها در گذشته اعتراضاتی که در پیش هست یعنی به آن نحو اقدام نشده که دقیقا آن میزان از سرمایه ملی که خرج می‌شود تبدیل بشود به یک عامل دیگر وسیله ثابت تولید کننده درآمد ملی اصل سوم باید این برنامه‌ها در سطح همگانی باشد در سطح همگانی بچه معنی است؟ در سطح همگانی به معنی تمام موجودیت ملت ما در سطح همگانی به معنی دفاع و تامین سیاست دفاعی، سیاست دفاعی منظور نیروهای اختصاصی تدافعی نیست یعنی آنچه را که از این نیروهاست چون بحثی است که در مورد بودجه است در مورد این برنامه باید متناسب با نیازمندی‌ها و تامین کننده نیازها و موجودیت ملی ایران باشد و بعد عرض خواهم کرد که به این جهت چون این اصل رعایت نشده برنامه چهارم برخی از آرمانهای قطعی ملی ما را مورد توجه قرار نداده چرا؟ بطور نمونه عرض کنم به طور قطع ما در خلیج فارس احتیاج به ناوگان بازرگانی و نفت کش نیرومند داریم و این می‌بایست از اصول برنامه چهارم باشد و نیست (دکتر مهذب به قسمت ارتباطات توجه کنید) عرض کردم اختصاصا نه در آن سطح و این هم باز یکی از آن آرمانهایی است که معوق مانده است که گویا باز در زمانی و وقتی که چند سالی گذشته وقتی اجرا کنندگان برنامه‌ها دقیقا آن طور که باید و شاید به این مسأله توجه نکردند آن وقت باز باید رهبر مملکت فرمانی خاص برای اجرای این آرمان بزرگ ملی صادر بفرمایند ولی من عرض می‌کنم این کار قبلاً باید بشود تا کنون هم دیر شده از این جهت به این برنامه از نظر این آرمان بزرگ ملی ایراد بزرگ هست دیگر از خصوصیات چنین برنامه‌ای که سرمایه ملی به آن سپرده می‌شود ۸۰ درصد درآمد نفت و ۱۰۰ درصد درآمد منابع گاز به برنامه عمرانی چهارم سپرده می‌شود و این کاری است کاملا در خور تحسین و افتخار ولی به طور قطع این سرمایه ملی به کیفیتی باید اجرا بشود که نظمی که در آینده به وجود می‌آید نظم اقتصادی و اجتماعی که بر اساس کوششهای این سرمایه‌گذاری ملی در آینه به وجود می‌آید می‌داند این سرمایه ملی من نمی‌خواهم بگویم سرمایه دولتی این سرمایه‌گزاری ملی است یعنی این تقسیم‌بندی که شده سرمایه‌گزاری دولتی ۴۸۰ میلیارد ریال سرمایه‌گزاری خصوصی آن مبلغ ولی من عرض می‌کنم این سرمایه‌گزاری ملی است یعنی در این سرمایه‌گزاری آن پیرزنی که در جزیره خارک است شرکت دارد آن روستایی که در مازندران است شرکت دارد آن کس که در وسط کویر است شرکت دارد و ما هم شرکت داریم این سرمایه‌گزاری ملی است پس یک چنین سرمایه‌گزاری برنامه‌ای که اجرا می‌شود تامین کننده و مدافع این سرمایه‌گزاری و درآمدهای ناشی از این سرمایه‌گزاری برای ملت ایران باید باشد این اصل است که باید مورد نظر باشد یعنی مطالبی را که عرض می‌کنم چون اندکی بحث خواهد داشت در قسمتها مختلف استدعایم این است که همکارانی که ذی علاقه هستند این اصول را مورد توجه قرار بدهند چونبحثهای بعدی مرتبط به این مطالب است بحث اصلی اینکه باید وقتی یک سرمایه‌گزاری ملی صورت می‌گیرد و این یک امر تازه‌ای نیست این را در دانشگاههای اقتصاد امروز درس نداده‌اند این یک اصل جدید علمی هم نیست این اصل علم اقتصاد ملی از آن زمان که بشر به وجود آمده تا این زمان در تمام مراحل و مراجع سیاسی و اقتصادی شده که وقتی سرمایه‌گزاری ملی صورت می‌گیرد و این سرمایه‌گذاری ملی باید به نحوی باشد که حافظ درآمدهای ناشی از اعمال آن سرمایه باشد من عرض خواهم کرد مواردی را که سرمایه ملی به کار رفته سرمایه‌ای که مال آن پیرزن مال کارگر، مال تاجر، مال نماینده مجلس است مال تمام ملت ایران است ولی متأسفانه تمهیداتی در نظر گرفته شده که درآمد ناشی از آن سرمایه‌گزاری متعلق به ملت ایران باشد یا تضمین بشود به طور کلی بنابراین این یک مسأله اساسی است که باید در نحوه اجرای برنامه و فصول و مرتبط به برنامه در نظر گرفته بشود این اصول بود بطور کلی حال مطالب را عرض می‌کنم با توجه به این اصول در خصوص مهمترین امر البته مسائل مختلف است برای از آن را دوست عزیز سرور دکتر فریور و برای این که جناب مهندس ایراد نفرمایند آقای دکتر فریور علی ایحال من از نظر اعتقاد خود عرض کردم بیان کردند قسمتهای دیگر را سایر دوستان بیان می‌کنند این اصول را که باید من عرض کنم به آن اصول می‌پردازم مسأله بسیار اساسی و مهم که مربوط به این اصل آخر که عرض کردم می‌شود سیاست سرمایه‌گزاری در برنامه چهارم است این موضوع را خوشبختانه آقای دکتر الموتی اشاره کردند گویا جناب حی نظریاتی را بیان کرده بودند و با خود من در میان گذاشتند من به هسم خودم از نظریات صائبی که ایشان بیان کردند تشکر می‌کنم و در این موارد از موقعی که برنامه دولت آنجا مطرح بود اگر به خاطر همکاران محترم باشد من مطالب مبسوطی عرض کردم عرض کردم برنامه دولت از این نظر گویا نیست یعنی نشان نمی‌دهد که به طور کلی از نظر برنامه دولت سیاست سرمایه‌گزاری خارج چی هست یعنی چه اصول باید رعایت بشود چه حدودی باید رعایت بشود و این حداقل یک مسأله دقیق اقتصادی است در این لایحه بیشتر از ۳۳۰ میلیارد ریال اگر رقم را اشتباه کرده باشم ۳۳۰ میلیارد ریال بیشتر بناه شده است که بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کنند و این بخش خصوصی ظاهراً اعم است از سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی پس حداقل نیمی از اعتبار اجرای این برنامه‌ها با بخش خصوصی است در حدود نیمی از آن (دکتر کاظم زاده – ۴۵ درصد) می‌فرمائید ۴۵ درصد از این نظر این لایحه و این مجموعه‌ای که تقدیم شده خاموش است گویا نیست که برای این سرمایه‌گذاری خارجی چه اصولی هست اولا این سرمایه‌گذاری خارجی کجا و در چه مورد باید بشود این بیان بشود این مهمترین امر است کجا و در چه موقع بخصوص به چه میزان از این اعتباری که برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده به چه میزان یعنی چند درصد این مهمترین مسأله و مهمترین امر است که باید پیش‌بینی بشود (خواجه نوری – برای سرمایه‌گزاریهای خارجی قانون هست شرایطش معلوم است) عرض کردم جناب آقای خواجه نوری به چه میزان از این ۳۳۰ میلیارد ریال که بخش خصوصی که اعم از است سرمایه‌گذاری خارجی و سرمایه‌گزاری داخلی چه مبلغ سرمایه‌گزاری خارجی خواهد بود البته ایراد ندارد اگر چیزی هست توضیح بفرمائید (خواجه نوری – صفحه ۲۲۰ را مطالعه بفرمائید) حالا می‌فرمائید یا وقتی که به عنوان موافق می‌آید صحبت بفرمائید اصولی را که در هنگام بحث درباره سیاست دولت عرض کردم و در این مورد حق است بر این که عرض کنم در مورد سرمایه‌گذاری خارجی است ممکن است که بفرمائید قوانین هست این قوانین ممکن است باز اصولی باشد از نظر آن قوانین ولی همان وقت عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم سرمایه‌گزاری خارجی به طور قطع با توجه به اصول کلی که داریم تنها در چند مورد می‌تواند یکی باشد یعنی با رعایت چند مورد می‌شود قبول کرد اول این که در این قسمت سرمایه‌گزاری داخلی ممکن نباشد یعنی ما نتوانیم خود سرمایه‌گزاری کنیم دوم این که ما دارای تخصص لازم در آن رشته نداشته باشیم (دکتر الموتی – عین همین است) اگر این دو اصل رعایت نشود اگر این دو اصل در نظر گرفته نشود ما به ناچار مواجه با یک وضعی خواهیم شد که حتی در صنایع مصرفی در رشته‌های مربوط به آشامیدنی‌ها سرمایه‌های خارجی سرمایه‌گذاری خواهند کرد این درست نیست (یک نفر از نمایندگان – در بانکها) دکتر الموتی – این دو اصل که می‌فرمائید در صفحه ۲۲۰ بند پ هست) حالا بنده با آنچه که نوشته شده ایراد ندارم امید این که خود جنابعالی هم عنایت فرمودید ناشی از هوش جنابعالی است جلب سرمایه‌گذاری خارجی در زمینه خاصی ازصنایع که صدور تولیدات آنها به بازارهای خارجی محتاج به همکاری سرمایه‌گذار خارجی است و صنایع که تخصص و دانش فنی فراوان لازم دارد بایستی عرض کنم (یک نفر از نمایندگان – این را کجا نوشته) این را از این مجموعه آقای دکتر الموتی استنساخ کردند. عرض کنم که موارد متعدد و بسیار هست که سوای این اصولی که عرض کردم در واقع سرمایه‌گذاریهایی شده است و این سرمایه‌گذاری خارجی مطلقا در مواردی که ما می‌توانیم سرمایه‌گذاری کنیم و یا احتیاج به تخصص دیگران نداریم یعنی تخصص لازم را داریم اینها باید از طرف سرمایه‌گذاری داخلی صورت بگیرد و خارجی هم حق ندارد در این امور دخالت کند (خواجه نوری – کاملا صحیح است به هیچ وجه خارجی حق ندارد در این امور دخالت بکند) و به همین دلیل این اصول بایستی رعایت بشود البته این اصول یک گوشه‌ای و اشاره‌ای به یک چنین مسائلی است و در این مجموعه مسائل و مطالب بسیار یافت کردم که قابل ستایش و تقدیر بود (احسنت) این را من در ابتدای سخنم عرض کردم چون این خصوصیت کاملا در ما هست که واقعاً آنچه را که از صمیم قلب شایان ستایش باشد ستایش می‌کنیم حتی اگر آن فکر را سایرین ابراز کرده باشند (احسنت) بنابراین این گوشه‌ای است از این مطالب ولی این نمی‌تواند کافی باشد این تمام مطالب و مسائل را در بر ندارد آقای دکتر الموتی در جواب سخنان من این را ابراز کردند به عنوان رئیس کمیسیون برنامه و فورا نوشته‌ای را فرستادند ولی این چنین نوشته‌ای آقایان نمی‌توانند گذشته از این که در این لایحه نیست اصول دقیق و اصول کلی سیاست سرمایه‌گذاری خارجی را مشخص بکند و این روشنگر مسائل نیست و گذشته از این یک نکته اساسی را من عرض کردم که به آن توجه نشده این چند جمله‌ای بود آقایانی که طرح این دفترچه را کردند (یک نفر از نمایندگان کتاب را) این کتاب را ببخشید و آقایانی که وارد به امور برنامه‌گذاری هستند و هنگامی که اقلامی کنار هم جمع شده این دقیقاً می‌آید و رقم ۸۱۰ میلیارد ریال را به طور قطع اصول مشخص و درست یعنی این که بیان بکند چند درصد از این سرمایه می‌تواند سرمایه خارجی باشد این لازم است آقای دکتر الموتی حالا می‌دانید چرا لازم است؟ برای این که همان نکته‌ای که شما اشاره کردید یعنی میزان سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه اقتصادی یک مملکت و یا متجاوز از آن میزان آن وقت در تقویت وضع اقتصادی حتی آن اقتصاد توسعه یافته به یک نوع اقتصاد اصیل موثر است آنچه را که الان شما به عنوان مشکل کشورهای اروپای غربی اشاره کردید آنچه که امروز آلمان غربی با آن مواجه است آن دیگری که هیچ آنچه که مشکل فرانسه بود آنچه که تا حد زیادی امروز مشکل ژاپن است این مسئله است که آن سرمایه‌گذاری خارجی بیش از حد ضروری در رگها و شرائین آنها داخل شده است (صحیح است) این اساسی‌ترین نکته است وقتی که ما یک مملکت در حال توسعه هستیم و هدف این است که ما بعد از اجرای برنامه چهارم تبدیل به کشور توسعه یافته بشویم درست است یا نه؟ این هدف هست بنابراین اساسی‌ترین مسئله را از حالا بایستی بررسی بکنیم از حالا ما باید بدانیم خون سرمایه‌خارجی اگر در رگهای اقتصادی ما دور بزند ما را مسموم نمی‌کند (صحیح است) و من عرض می‌کنم که طراحان برنامه چهارم این مسئله را برای ما مشخص نکرده‌اند واین دقیقا روشن نیست. این حیاتی‌ترین و اساسی‌ترین مسئله است الان این موضوع نیست که فرض بفرمائید کارخانه چوب ایجاد کنیم این هست اما ما در یک مرحله‌ای هستیم در یک مرحله توسعه صنعتی و اقتصادی در یک مرحله پر درآمد از توسعه صنعتی و اقتصادی هستیم و همانطوری که توضیح فرمودید آقای دکتر الموتی هر سرمایه‌گزار خارجی ممکن است به طرف ما بیاید چرا نیاید؟ ولی تا چه میزان ما باید بگذاریم سود ببرد و تا چه میزان باید اجازه بدهیم که این سود جریان چون به هیچ غرض دیگری که نمی‌آیند که این سرمایه‌گزاران در سازمانهای ما در برنامه‌های اقتصادی و اساسی ما سرمایه‌گزاری بکنند این بطور قطع قبل از این که ما بنشینیم بررسی بکنیم در نظر بگریم که در کدام قسمت در کدام زمینه‌ها در زیر کدام سطح‌ها سرمایه خارجی را دخالت بدهیم قبلاً باید بنشینیم بررسی بکنیم که اولا احتیاج هست یا نه؟ ثانیا به فرض این که احتیاج هست برای ما حالت مسمومی را پیدا خواهد کرد یا نه؟ و تا چه حد ما باید از این عوامل استفاده کنیم عرض من این است که در این مسئله اساسی و حیاتی و در این خصوص مداقه لازم نشده و لااقل اینکه ما از نتایج این بررسی‌ها و مداقه‌هایی که صورت گرفته آگاه نیستیم و این بسیار بجاست که همانطوری که برنامه اصلاحات ارضی یک انقلاب بزرگی بود به نحوی انجام شد که لزومی نداشت بعدا تجاربی برای بهبودی روشمان بیندوزیم یعنی بهتر و با رعایت اصول درست در مورد این مسائل اساسی هم آقایان لزومی ندارد که بعدا تالی فاسدی پیدا شد و مشکلاتی به وجود آمد وقتی دیدیم رشته‌های اقتصادی سرمایه‌های خارجی ما را در میان تار و پود خوشان پیچیده‌اند آن وقت بیائیم راههایی بیاندیشیم (خواجه نوری – ما چنین اجازه‌ای را نخواهیم داد) اطمینان دارم همه این طور فکر می‌کنند کاملا اطمینان دارم قلب شما قلب من احساسات شما احساسات من واقعا معطوف به این است که هیچ قسمت از نیروی مملکت توی چنگ هیچ خارجی نرود (صحیح است) اما چطور می‌توانیم وقتی که مثلاً بررسی می‌کنیم و میزان این سرمایه را که باید در این سرمایه‌گزاری بزرگ ملی وارد شود این را دقیقا مشخص می‌کنیم و اما در خصوص مسائل مربوط به امر کشاورزی خوشبختانه توضیحاتی که آقای دکتر الموتی دادند بخصوص از این نظر از ایشان تشکر می‌کنم به عنوان این که به هر حال رئیس کمیسیون برنامه هستند و این توضیحات را دادند که مهم بود ولی توضیحات نتیجه‌اش این بود که حداقل در مورد برنامه‌های کشاورزی بنحو پیش‌بینی شده در برنامه سوم عمل نشده این نتیجه بود و این یکی از مهمترین مسائل جامعه و ملت ماست من عرض می‌کنم به هر حال آن دستگاه نتوانسته است آن را اجرا بکند و مسؤول است (خواجه نوری علت را گفته‌اند) این علت‌ها جناب آقای خواجه نوری نمی‌تواند سلب مسؤولیت کند این مهمترین مسئله است مهمترین مسئله است که رئیس کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی می‌آیند اینجا گزارش می‌دهند اعلام می‌کنند که برنامه سوم در مورد مسائل مربوط به کشاورزی موفق بوده (دکتر الموتی – خود دولت هم تأیید کرده) بهتر و بدتر اگر بخواهیم از کناراین مهمترین مسئله بگذریم دیگر چه امری مهمتر از این چه امری حیاتی تر از این است آن وقت ما دچار مشکلات خواهیم شد که نامه‌های اساسی دیگر اجرا نخواهد شد والبته یک مسئله مراتبی را به عنوان عدم اجرا بیان می‌کند و آن این است که در خصوص قسمت مربوط به برنامه کشاورزی با استناد به اظهارات آقای دکتر الموتی رئیس کمیسیون برنامه اقدامات توام با موفقیت نبوده و حتی رشد چهار درصد پیش‌بینی شده تحقق پیدا نکرده و یکی از دلایلی که من عرض می‌کنم اگر به طور کلی رشد اقتصادی برای مملکت پیدا شده هرگز صرفا مربوط به اجرای برنامه سوم نیست دلیل عدم موفقیت برنامه سوم در این مورد است که برشد چهار درصد که نرسید هیچ مثل ایکه بیش از ۶ /۲% هم نبوده این رقم کوچکی نیست این از نظر توسعه اقتصادی و رشد ملی رقم کوچکی نیست این مسئله‌ای است که باید دقیقا رسیدگی بشود و مقامات مسؤول در این امر باید دقیقاً جوابگوی این مسئله باشند چنین توجیهاتی کفایت کننده نیست (دکتر الموتی – خود دولت قبول دارد در صفحه ۱۵۳ هست) یعنی دولت قبول کرده و جنابعالی هم که رئیس کمیسیون برنامه هستید این را تأیید کردید این جالب است این که برنامه سوم در مورد امر کشاورزی توام با موفقیت نبوده در چنی موردی است که ما باید با دقت بیشتر با بررسی بیشتری یک چنین مسئله حیاتی را مورد توجه و امعان نظر قرار بدهیم (لطف الله حی – عوضش صنعت ۶ درصد بوده شده ۱۱ درصد) من مسائل کشاورزی را عرض کردم (مهندس ارفع اگر در کشاورزی با عدم توفیق روبرو بودند در سایر برنامه‌ها جبران کردند این منحصر به ما نیست در کشورهای بزرگ هم چنین بوده است) جناب مهندس ارفع من این استدلال را قبول ندارم یعنی به دلیل این که سایرین در اموری موفق نشده عدم موفقیت در امور ملی خودمان را تأیید و تجویز نمی‌کنم این دلیل نیست در آن قسمتهایی که توفیق بوده است ما همیشه ستایش کرده‌ایم ولی عرض می‌کنم صریحا گزارش مقامات مسؤول عدم موفقیت و شکست را نشان داده و این نکته‌ای است که نمی‌شود گذشت باید به ۴% می‌رسید به ۶ /۲% رسیده متاسفانه در لایحه کنونی همانطور که آقای دکتر الموتی بیان فرمودند آن توجه لازم نشده (فولادوند – مگر محاکمه دکتر الموتی است؟) چنین چیزی نیست من در حد انصافی هستم که مطالبی که ایشان فرمودند بهش استناد می‌کنم در این برنامه هم به مسئله کشاورزی توجه لازم نشده من یک رقم را عرض می‌کنم برای پنج سال برای اصلاحات ارضی چهارصد میلیون تومان در نظر گرفته شده این در خود لایحه است می‌شود هر سالی ۸۰ میلیون تومان این ۸۰ میلیون تمام یک مقداری بازپرداخت همین مطالبات مالکین سابق است و یک مقدار مصارف دیگر من نمی‌دانم برای یکی از مهمترین امر انقلاب که ایجاد شرکتهای سهامی زراعی است چه در نظر گرفته شده و این برنامه مهم چگونه می‌تواند انجام شود این در قبال ارقام و فصولی که در این برنامه هست آقایان عنایت می‌فرمایند که واقعا مبلغی نیست که بتواند برنامه‌های انقلابی را در امر کشاورزی برنامه‌های توسعه دهنده را در امر کشاورزی انجام بدهد وارد مواد و فصول دیگر نمی‌شوم در قسمت مربوط به کشاورزی من این بی‌عنایتی را از طرف این برنامه نسبت به امور می‌بینم (در این هنگام آقای دکتر الموتی یادداشتی برای ناطق فرستادن و گفت که این نظر دولت است) و اما گذشته از این قسمت بشارت من به آقایان این است که برخی از قسمتها که می‌خواستم بیا کن از آن انصراف خاطر پیدا کردم مسئله بسیار اساسی که مسلما یکی از آرمانهای ملی است و گذشته از این که آرمان ملی گذشته از جنبه‌های تاریخی و سیاسی حداقل مرتبط است با آن محلی و مرکزی که ما این سرمایه ملی را تا حد زیادی از آنجا به دست بیاوریم و این مسئله عدم توجه دقیق برنامه چهارم است به مسائل مربوط به خلیج فارس و لزوم توجه دقیق به این مسائل البته نمی‌گویم اشاره نشده آقای دکتر الموتی الان عرض می‌کنم هست فبها و اگر نیست آقای دکتر بعد آقایانی که تشریف می‌آورند تمام مسائل را می‌فرمایند که هست آقای دکتر کاظم زاده هم لابد توضیحات مربوط را خواهند داد که هست البته اندکی در حدش صحبت می‌کنم و در این مورد هم جای تردید نیست که واقعا منطقه خلیج فارس گذشته از ارتباط‌های تاریخی و سیاسی گذشته از ارتباط کاملی که با مسئله دفاع از موجودیت و همه زندگی ما دارد منبعی است که ما این سرمایه‌های ملی را از آن به چنگ بیاوریم بپس باید مقدار شایان توجهی از این سرمایه‌ای که به چنگ می‌آوریم برای حفظ هر چه بیشتر آن و برای مراقبت آن به کار ببریم من نمی‌گویم اقداماتی نشده است ولی این اقداماتی که انجام شده رد حد انجام آرمانهای ملی نبوده است (صحیح است) اگر این اقدامات انجام شده بود ما امروز یک ناوگان نیرومند بازرگانی در خلیج فارس داشتیم اگر این اقدامات انجام بود الان ما یک ناوگان نیرومند نفتکش در خلیج فارس داشتیم من امیدوارم که اینها را دیگر یک آرمانهای دوری نشناسیم با این تحولی که ایجاد شده با این گامهایی که از سوی رهبر مملکت برداشته می‌شود با این درفش رستاخیز ملی که به اهتزاز درآمده و با این که آنچه را که در گذشته می‌گفتند خیال بافی است شاهنشاه ما نشان دادند که می‌شود و به سادگی هم می‌شود انجام داد (صحیح است) همین ذوب آهن را ۵۰ سال می‌گفتند نمی‌شود خیلی از این آقایان اقتصادیون می‌گفتند نمی‌شود می‌گفتند چطور ما می‌توانیم چنین تصوری بکنیم اما دیدید که شد دیدیم با اجرای تحولاتی شد پس این آرمانها دیگر برای ما یک آرمانهای دور از تصور نمی‌تواند باشد به عکس مسائلی است مرتبط با زندگی ما مسائلی است مربوط به این برنامه‌های عظیم ما برنامه‌هایی را داریم اجرا می‌کنیم که ۸۱۰ میلیارد ریال برای اجرای این برنامه‌ها صرف می‌کنیم یعنی ملت ما در این سطح قرار گرفته یک ملتی که ۸۱۰ میلیارد ریال برای برنامه چهارم خود خرج می‌کند این ملت باید دیگر مسئله داشتن ناوگان نیرومند بازرگانی را در خلیج فارس از ابتدائی‌ترین آرمانها برای خودش بشناسد باید ایجاد یک ناوگان نیرومند نفتکش را از مهمترین مسائل حفظ حاکمیت خودش بشناسد این دو مسئله در حدی که باید به صورت آرمان ملی باشد در همان حدی که برای کارخانه ذوب آهن پیاده شد در مورد این صنایع ذوب آهن استنباط و استدلال هم هما این بود که یک آرمان ملی بود پس برای انجام این آرمان ملی ما حتی اگر بعضی از برنامه‌های عمرانی دیگر را هم موقوف می‌کردیم یا موقوف بکنیم مانعی ندارد عرض من این است که این مسئله مهم ایجاد ناوگان بازرگانی در خلیج فارس و ایجاد ناوگان نفتکش در خلیج فارس از آن آرمانهای ملی است که ما باید هر چه داریم در این راه بگذاریم و اعتبارات را از جای دیگر قطع کنیم و برای این کار بگذاریم برای این که صرفه‌جوئی برای این کار پشتوانه تمام برنامه‌های ما است البته من این را به آن حد از اهمیت می‌شناسم به آن حد وابستگی قطعی به آینده و سرنوشت ملت ایران می‌شناسم که حتی اگر لازم شد آب روستاها را هم قطع کنیم این باید عمل بشو البته این دو مسئله مهم است که مسائل پیش‌بینی شده به نظر ما با آن اعتبار و درجه انجام این آرمانهای ملی نیست رقم معلوم است و خیلی ساده می‌تواند بیان کند که از این ۸۱۰ میلیارد ریال چه مقداری برای ایجاد ناوگان بازرگانی یا ناوگان نفتکش صرف می‌شود آن وقت ما می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که آیا این رقم می‌تواند تامین کننده این برنامه بزرگ ملی باشد یا نه؟ عرض من این است که آنچه پیش‌بینی شده یک اقداماتی در سطح عادی است و از آن سطح لازم و آرمان ملی نمی‌تواند باشد و باید تجدید نظر کنند (ریگی – خود ما کشتی سازی بیاوریم بهتر است) کاملا صحیح است در یک بحث دقیقتر اقتصاد ما مسئله حمل و نقل کالاهای ما غالبا دچار تلاطم تصمیمات کارتلها و تراست‌هایی است که عهده‌دار حمل و نقل دریایی در جهان هستند ما می‌بینیم هر روز یه نحوی ما را دچار مضیقه‌هایی قرار می‌دهند هر روی به نحوی در امر اقتصاد و تجارت ملی ما ایجاد مشکل می‌کنند ما صنایع نفت ملی شده داریم امروز راه را در بازارهای فروش باز کرده تنها به پایمردی شاهنشاه این یک امر ضد استعماری در جهان بود (صحیح است) ولی می‌دانید تکمیل کننده این آرمانها چیست وقتی که این مصحولات نفتی را ناوگانهای نفتکش ما به بزار فروش عرضه بکننداین آن هدفی است که ما باید در این مرحله تعقیب بکنیم و اگر نکنیم این آرمانها و هدفها را به آن نحوی که باید و شاید اجرا نکرده‌ایم نکته دیگر مسائلی است که از نظر یک برنامه جامعه ملی یک برنامه جامع عمرانی ملی اختصاصا در خلیج فارس تعقیب شود نه تنها بنادر و سواحل بلکه در بستر خلیج فارس این یک مسئله بسیار مهمی است که گاهی وقت بحث این مطالب می‌شود مثل این که نظرها یا بعضی نظرها می‌رود تا ساحل خلیج فارس اما این نیست ما باید مسائل خودمان را در تمامی بستر خلیج فارس تامین کنیم و مسائل را در آن سطح نگاه کنیم و اجرا کنیم مسئله ایجاد بیمارستانها و سازمانهای بهداشتی و تامینی در آن قسمتهای دور افتاده خلیج فارس که فعلا امکان برخورداری از حاکمیت دولت ایران را دارد باید ایجاد شود در سطح خیلی وسیعتر در سطح بسیار چشمگیرتر اهمیت این موضوع کاملامعلوم است که اولا ساکنین آن مناطق را از یک حمایت برخوردار خواهد کرد ثانیا مهمتر این که این مراکز تبدیل خواهد شد به یک مراکز ارشاد و استقرار حاکمیت ملی ما در تمامی پهنه خلیج فارس این موضوع باید به نحو شاخص به نحوی متمایز از مسائل چنین برنامه جامع ملی باشد من انتظار دارم و امیدوارم در بررسی مجدد در کمیسیون نسبت به این مسائل اهمیت خاص قائل شوید و بگذارید بدانند از یک جهت برنامه چهارم ملت ایران مشخص می‌شود با برنامه‌ای که مربوط است به خلیج فارس و این گام بزرگی باشد که در این مرحله از زمان و مرحله خاص تاریخی برمی‌داریم.
دکتر الموتی – در مورد کشتیرانی در کرانه‌های خلیج فارس در صفحه ذکر شده است.
پزشکپور – جنابعالی کافی می‌دانید؟
دکتر الموتی – نه.
پزشکپور – مسئله دیگر نوع اتخاذ سیاست دفاع منظورم آنچه را که به عنوان دفاع عرض می‌کنم جنبه تخصصی نیروهای دفاعی را ندارد ایجاد نوعی سیاست دفاع از زندگی نه تنها اتباع ایرانی در خلیج فارس بلکه دفاع از کسانی است که خودشان را مرتبط به ملت ایران و شاهنشاه ایران می‌شناسند که در این خصوص ایجاب می‌کند در یک چنین برنامه جامع ملی فصلی خاص مورد نظر قرار بگیرد زیرا اگر این احساس پیدا شود که باید پیدا شود که ما مراقبیم که آنها گرسنه نمانند که ما مراقبیم آنها تنشان لخت نباشد و ما مراقبیم آنها بیمار نباشند و ما مراقبیم آنها دچار بلیات نباشند آنها پیوند لازم را با ما احساس می‌کنند و حفظ می‌کنند من عرض می‌کنم که این موضوع در آن مرحله از اهمیت است که اگر در قبال این که شکم یک چنین اشخاص را در خلیج فارس سیر کنیم اگر شکم افرادی که در تهران هستند گرسنه بماند آن ترجیح دارد (صحیح است) یعنی این می‌شود برنامه آرمان خواه برنامه معطوف به سیاست ملی به طور کامل برنامه معطوف با آرمانهای بزرگ.
خواجه نوری – انشاءالله شکم هیچ کس گرسنه نخواهد بود.
پزشکپور – این را به عنوان مثال عرض کردم که این برنامه‌ها را از دریچه‌های دیگر که مرتبط با خم وجودیت ما به معنای واقعی هست مورد توجه و بررسی قرار بدهیم و این یکی از نکاتی است که حتما باید مورد توجه قرار بگیرد البته این اقدامات از ناحیه شیر و خورشید سرخ در ساحل جنوبی ایران کاملا صورت گرفته و من امیدوارم به این مسئله توجه بشود که در هر یک از جزایر دور افتاده خلیج فارس که ما می‌توانیم در شرایط کنونی حاکمیت ملی را اعمال کنیم یا بنحوی ایجاد می‌توانیم بکنیم بطور قطع یک درمانگاه، یک مدرسه و تأسیسات دیگر در سطح وسیع به وجود بیاید یک چنین شبکه‌ای کمتر از نیروهای تدافعی اثر نخواهد بخشید در حفظ موقعیت ما در این منطقه و در استواری حاکمیت ما در این منطقه این مسئله خاص است که باید به نحوی خاص و اعتباری خاص آقای دکتر کاظم زاده مورد توجه قرار گیرد پس ملاحظه می‌فرمائید نظری که عرض کردم این برنامه عمرانی چهارم در واقع به نظر ما تنها یک برنامه اقتصادی محض نیست واقعاً هم شاید با این دید تنظیم نشده بلکه یک برنامه جامع ملی است که تمام این وظایف همگی این مسائل را باید دقیقاً مورد توجه قرار بدهد و آماده باشد برای اجرا این مسائل و وظایف. مسئله دیگر که در این قسمت لازم است مسئله تخصیص دادن اعتبار خاص و شایان توجه است برای اداره یک تبلیغات ارشادی قوی در سرتاسر خلیج فارس یعنی این مسئله به آن حد از اهمیت است که نباید فقط فکر کنیم و الان جواب داده شود که خیلی خوب از آن اعتباری که در وزارت اطلاعات در نظر گرفته شده منظور شده این احتیاج به یک اعتبار خاص دارد آن تبلیغاتی که الان در سرتاسر خلیج فارس لازم است شاید اعتبارش کمتر از اعتبار تمامی وزارت اطلاعات نباشد این مسئله باید مورد نظر قرار بگیرد و یک مقداری متحمل مخارجی شده‌ایم متحمل تجاوز کاریهایی شده‌ایم به دلیل این که این سیاست ارشادی و تبلیغاتی در خلیج فارس اعمال نشد یک جهت عمل این است که از این جهت برنامه‌های ارشادی و تبلیغاتی دستگاههای ارشادی و تبلیغاتی آن طور که لازم بود ایفای نقش اساسی خودشان را نکرده‌اند بدیهی است که اگر قرار باشد بررسی دقیق بوشد که وضع ما تا سال پیش چگونه بو به علت عدم توجه تبلیغاتی و یک چنین برنامه ارشادی و تبلیغاتی از طرف ما و متاسفانه به سبب این که دیگران یک چنین برنامه‌های تبلیغاتی را اجرا کردند چه مشکلاتی از این طریق برای ما خواهد بود این به طور قطع باید پیش‌بینی بشود و در یک برنامه جامع ملی که عرض کردم سرمایه اجرای آن را از آنجا باید به دست بیاوریم و بعد با توجه به این مسائل و مطالب کلی که عرض شد بدیهی است توجه به برنامه‌ها و مسائلی مربوط به خوزستان دارای اهمیت و توجه خاصی است البته همین طور که عنایت دارید و سلیقه عمومی است و ملاحظه می‌فرمائید ما هم به شدت این سلیقه را داریم البته مسائل محلی مطرح نیست امروز صبح دیدم که یکی از همکاران از من سوال می‌کردند که تو نماینده خرمشهر هستی چرا درباره مسائل مازندران و درباره لایحه مربوط به رودخانه‌های آنجا صحبت می‌کردی؟ پاسخ دادم که آن طور که هست ما همه اولا نماینده تمامی مردم ایران هستیم و مسئله یک منطقه و محل خاصی واقعاً مطرح نیست و مسائلی را در نظر می‌گیریم که از نظر سطح مملکتی و مسائل ملی است این است که گاه اگر مسائلی محلی مطرح می‌شود به علت ارتباطی است که آن مسائل ملی و عمومی دارد و در مورد خوزستان با توجه به وضع خاصی که هست باید برنامه‌های وسیعتری برای امور فرهنگی و عمرانی این منطقه به خصوص در نوار مرزی و ساحلها اجرا بشود البته این نظر را بعد یکی دیگر از دوستان توضیح خواهند داد که اصولا مسئله برنامه‌های زنجیری که رد نوارهای مرزی باید اجرا شود این در چه حد از اهمیت است و چطور باید یک مقدار از اعتبار را مصروف به آن کرد یعنی هر چه بیشتر برنامه‌های عمرانی و برنامه‌های نوسازی واحدهای صنعتی اینها متمایل بشوند سوق داده بشوند به سمت نوارهای مرزی این است که با توجه به این موقعیت خاص خوزستان گسترش هر چه بیشتر شبکه‌های فرهنگی در سطوح هر چه وسیعتر ضرورت بسیار دارد موضوع خانه‌سازی تخصیص برنامه‌های عمرانی برای روستاهای خوزستان و بخصوص برای نوار مرزی قابل توجه است آقایان شاید گاهی به خرمشهر یا شادگان یا مناطق دیگر تشریف برده‌اند گاه ملاحظه می‌فرمائید که عده زیادی در زیر کپرها زندگی می‌کنند زیرا این کپرها ایجاب می‌کند که این وضع هر چه زودتر پایان پیدا کند و ایجاب می‌کند که هر چه زودتر برنامه‌های عمرانی و خانه‌سازی در این مراکز متمرکز بشود و هر چند خوزستان در واقع در دامان رودی از آب و دریایی از آب قرار دارد ولی در هر حال تامین نیازمندیهای مردم این منطقه از نظر آب مشروب و آب زراعتی حائز اهمیت است که البته ما با ایجاد سد دز و سدهای دیگر که در برنامه هست مقدمات تامین نیازمندی برآورده شده ولی نکته‌ای که حائز توجه است این است که با سرعت و توجه بیشتری باید به مسئله کانال کشی‌ها مبذول بشود مسائل و مطالب دیگر مربوط به این مناطق است که آن قسمتی را که لازم باشد در کمیسیون بررسی می‌کنیم و آن قسمتی را که باز لازم باشد در هنگامهای دیگر بیان خواهد شد به هر حال با توجه به مطالبی که عرض شد چه از نظر ایرادات به شکل بررسی و رسیدگی و چه از نظر اصول مربوط به ماهیت امر باید کوشش صورت بگیرد که به طور قطع برنامه‌ها با دقت خاص تنظیم بشود اصول و مواد اینها مشخص باشد یکی از جهات این که مسئولیت‌ها کم می‌شود این است که اصول و مواد و برنامه‌ها دقیقا مشخص نیست ولی ارقام مثل این که باید به صورت هدفهایی باشد پس آنچه مسلم است نیست این است که این اصول و هدفها مشخص نیست و اینجا باید دقیقا مشخص باشد و هرگاه برنامه چهارم منطبق با این اصول اجرا بشود یک برنامه موفق با تمام شرایط خواهد بود و هرگاه این اصول رعایت بشود باز در دوره دیگر گزارش خواهد رسید که بنا به دلایل و جهاتی در این قسمت ما موفق نشدیم ولی عرایض ما برای این است که چنین گزارشی هیچگاه ابراز نشود (احسنت، آفرین احسنت)
رئیس – آقای صائب بفرمائید.
صائب – من درباره کلمات و جمله‌ها و ظواهر امر بحثی ندارم زبان حال خودم را با این شعر عرض می‌کنم و می‌گذرم جناب آقای پزشکپور
- ما درون را بنگریم و حال را
- نی برون را بنگریم و قال را (احسنت).
دکتر صدر – اینها فلسفه است آقا.
صائب – فلسفه را قبلاً شنیدید. جناب آقای رئیس نمایندگان محترم در آستانه آغاز پنجمین سال انقلاب سفید شاه و مردم در روزهایی که خاطره این انقلاب عظیم قلوب ملت ایران را شاد و مسرور می‌سازد و در این خجسته ایامی که به حق بایستی گفت دوران زرین و پر افتخار میهم ما می‌باشد (صحیح است) و دورانی که گرامی ملت ما با بهره‌برداری از خرد ژرف و اندیشه توانا و همت والای شاهنشاه ایران زمین در راه سازندگی فردای شکوهمند و از بین بردن کلیه عوامل و موجبات عقب افتادگی سرسخت مقاوم و پرتوان و امیدوار به سوی بهورزی به زیستی و نیل به هدفهای شامخ و سرافرازی گام برمی‌دارد همه خوب می‌دانیم که اساس و پایه این همه بزرگی مجد و عظمت و اعتلا و افتخار همانا اندیشه توانای رهبر عالیقدر مملکت می‌باشد (صحیح است) برنامه جامع و کاملی که گویای ثمرات این جنبش همگانی می‌باشد از طرف دولت به ساحت مقدس مجلس شورای ملی تقدیم شده و برای اینجانب که از آغاز انقلاب افتخار نمایندگی یکی از اصیل‌ترین طبقات انقلابی اجتماع یعنی کارگران را دارا بوده موجب افتخار است که در برنامه چهارم عمرانی مملکت صحبت کنم و در ایفای این وظیفه میهنی از خداوند بزرگ و توانا استمداد می‌طلبم (احسنت).
در مجموعه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای ملی مجلد کوچکی شامل ۲۱ فقره استخاره نامه محمد علیشاه قاجار که به خط خودش نوشته شده موجود است که دلیل بارز و گویایی از اوضاع و احوال اسف بار گذشته مملکت عزیز ماست که به حمدالله امروز از مواهب یک کشور پیشرفته و آزاد برخوردار می‌باشد (صحیح است) تذکر این مطلب در مقام مقایسه تا اندازه‌ای ضروری به نظر می‌رسد مخصوصا برای طبقه جوان و تحصیل کرده مملکت که توجه داشته باشند سرزمین کهنسال و افتخارآمیز ما در گذشته بسیار بسیر نزدیک با چه وضعی دست به گریبان بوده و در حال حاضر در چه مسیری طی طریق می‌کند و به همین منظور از تاریخ مدد می‌گیریم و چند مورد آن را در اینجا نقل می‌کنم سروران ارجمند آگاه هستند که طلب خیر و دلالت کردن از خداوند سبحان و عالم السر و الخفیات در موارد خاصی است که خواهان پس از مطالعه در موضوعی که مورد نظر می‌باشد نتوانست تصمیم بگیرد باید با افرادی که صلاحیت داشته و مشمول المستشار موتمن باشند مشورت کند و اگر از مشورت هم نتیجه نگرفت و در وادی شک و تردید و عدم یقین قرار گرفت می‌تواند استخاره کند آن هم با شرائط خاصی نه این که برای هر کار پیش پا افتاده و ساده‌ای دست به چنین اقدامی بزند نمونه استخاره کسی که مهد کوروش و داریوش را اداره می‌کرده از جمله واگذاری قصر و خوابگاه و اطاقهای آن به کنیزهای ملکه جهان و مظفرالدین شاه است او می‌نویسد پروردگارا اگر من قصر و خوابگاه و اطاقهای آن که نشیمن من است بسارا و عالم و جهام کنیزهای مرحوم مظفرالدین بسارم خوب است و صلاح من است استخاره خوب بیاید و الا فلا در پاسخ نوشته شده امن یجیب المضطر اذا دعا و یکشف السوء و یجعلکم خلفا الارض خوبی این آیه شریفه واضح است.
استخاره دیگری در این باره نوشته شده که جواب آن این است: استخاره خوب است لکن خالی از اتهام و دردسر نخواهد بود در اول اقدام به این نیت ولی مع ذلک نتیجه غیر مترقبه بسیار خوبی بر این نیت مرتب خواهد شد.
استخاره دیگری مربوط به مجلس است و شایان توجه پروردگارا اگر امشب توپ به در مجلس بفرستم و فردا با قوه جبریه مردم را اسکات نمایم خوب است و صلاح است استخاره خوب بیاید و الا فلا یا دلیل المتحیرین. پاسخ قال لا تخافا فاننی معکما اسمع واری که معنای آن این است نترسید ما با شما هستیم و کارها را می‌بینیم و حرفها را می‌شنویم ذیل آن نوشته شده این کار باید اقدام بشود غلبه قطعی است اگر چه زحمت در اول داشته باشد او هم عمل کرد و نتیجه را هم همه می‌دانید.
مقارن این زمان در اروپا تحولات صنعتی و علمی و تغییرات جدیدی که از یک قرن قبل شروع شده بود اثرات خود را نشان می‌داد و یک سلسله تغییرات عمیق اجتماعی را همراه داشت آنها در ۱۲۰ سال قبل درآمد سرانه‌ای بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار و در نتیجه انقلاب صنعتی و علمی که در قرن هیجدهم آغاز شده بود به دست آورده بودند ولی بیلان کار زمامداران کشور ما در اوائل سال ۱۲۹۹ شمسی یعنی ۴۷ سال پیش با این جملات بسته می‌شود که به مناسبت روزهای اول اسفند بی‌مورد نیست ذکری بشود در روز ۱۸ خرداد ماه ۱۲۹۹ شمسی میرزا کوچک خان جنگلی هیئت دولت خود را به مردم گیلان معرفی کرد. احسان الله خان و خالو قربان، خطه گیلان و جنگل را در اختیار قرار داده بودند در خوزستان شیخ خزعل، در سواد کوه امیر موید حاکم مطلق بودند ایل شاهسون بر قسمتی از آذربایجان اقبال السلطنه در ماکو، اسماعیل آقا سیمیتقو در مرزهای غربی سردار رشید و طوایف گلباغی در سنندج سنجابی و و کلهر در کرمانشاه، سید طه در سقز و بانه طوایف لرد و بختیاری و قشقائی و خمسه و تنگستانی و ممسنی و بلوچ و شادلو تمام نواحی جنوب و جنوب شرقی و شرق و شمال را زیر نظر داشتند (دکتر رهنوردی – با استخاره بودندیا بی استخاره؟) اینها بی استخاره بودند نهضت جنوب، نهضت جنگل، نهضت شیخ محمد خیابانی، شورش ماشاءالله خان ونایب حسین کاشی و بسیاری از دستجات دیگر در اطراف و اکناف مملکت راههای کشور در دست راهزنان، خزانه تهی، سربازان با هیزم شکنی و خانه شاگردی امرار معاش می‌کردند در مقابل حقوق کارمندان دولت آجر وجو داده می‌شد که در بازار بفروشند و زندگی خود را اداره کنند قحط و غلا و بیماریهای مسری مردم را دسته دسته به گورستان می‌فرستاد، زمامداران وقت فارغ از همه جریاناتی که در دنیا می‌گذشت در میان باغات مصفی و چشمه سارهال زلال در حرمسراها با سرگرمی‌های خاص وقت می‌گذراندند و بر عهدنامه‌های گلستان و ترکمن چای صحه می‌گذاشتند (صحیح است) کاپتولاسیون را برای بیگانگان می‌شناختند و امتیازات باور نکردنی به آنها واگذار می‌کردند و قرضه‌های کمر شکن و استقلال بر باد ده از بیگانگان وصول می‌نمودند در خلال این احوال جنبش مردم ایران که به علت مداخله مستبدین و بیگانگان از مجرای اصلی خود منحرف شده بود به سمت منافع مردم شکل گرفت و عکس‌العمل طبیعی ملت ایران را در مقابل آن همه جریانات سوء به وجود آورد این نهضت فریاد خشم ملت کهنسالی بود که می‌خواست مانند گذشته سر بلند و آزاد زنده بماند و همدوش با پیشرفته‌ترین ممالک دنیا در جاده تکامل قدم بردارد (صحیح است) این نهضت قیافه واقعی خود را روز سوم اسفند ماه سال ۱۲۹۹ با قیام رضا شاه کبیر نشان داد و این سردار رشید کشتی طوفان زده مملکت را از گرداب سقوط نجات داد و آرزوهای انجام نیافته ملی را یکی پس از دیگری جامه عمل پوشانید و اصلاحات بی‌شماری از نظرهای مختلف در شؤون مملکتی انجام داد و تاریخ حیات کشور را که می‌رفت در امواج سهمگین بی‌لیاقتی و بی‌کفایتی از بین برود و روحی تازه بخشید (صحیح است) اگر بگوئیم رضا شاه کبیر اصلاحات مملکت را با صفر شروع کرد و حتی تاریخ استقلال ما را زنده کرد واقعیت و حقیقتی را اذعان و اعتراف نموده‌ایم (صحیح است) متاسفانه دیری نپائید و سال ۱۳۲۰ دنیا دستخوش دگرگونی و جنگ و خونریزی شد و دامنه آن به کشور بی‌طرف ایران نیز سرایت کرد شهریور ماه سبز و خرم در محدوده‌ای امان و آباد به سختترین و دشوارترین روزها و ماههای تاریخ تبدیل شد، گرفتاریها، سختیها عذابیها و تحمیلات ناروایی به سوی ایران روان گردیده و اثرات نکبت بار جنگ در امور اجتماعی و اقتصادی ما ظاهر و نمودار گشت و نظام منظم اداری ایران از هم گسیخت و فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی که قبل از شهریور ۲۰ به دست رادمرد ایران زمین رضا شاه کبیر بنا شده بود راکد و متوقف ساخت ولی از آنجایی که خدای بزرگ همواره یار و یاور این مرز و بوم و مردم آن بوده است بزرگترین مرد تاریخ قرن و ناخدای ورزیده و متبحری را برای نجات مملکت برگزید و اعلیحضرت همایون محمد رضا شاه پهلوی در حساسترین و سختترین ادوار تاریخ با وقوف به زیر و بم سیاست و آلام و اسقام و خواستهای اجتماع به یاری خدای منان و پشتیبانی بی دریغ قاطبه ملت با اراده پولادین خویش کشتی متلاطم و طوفان زده را از میان امواج سهمگین بسوی ساحل نجات رهبری فرمود (صحیح است – احسنت).
- تعیین موقع جلسه بعد – ختم جلسه
۶- تعیین موقع جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس – آقای صائب بقیه مطالب را به جلسه بعد موکول بفرمائید. چون چهار ساعت وقت جلسه بعدازظهر تمام شده است با اجازه خانمها و آقایان جلسه را ختم می‌کنیم دنباله بحث در کلیات لایحه برنامه چهارم عمرانی کشور را به ساعت ۹ صبح روز سه‌شنبه موکول می‌کنیم.
رئیس مجلس شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی.