مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۷۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۷۶
مذاکرات روز شنبه ۱۳ ربیع الاول ۱۳۲۵
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۱۱ را آقا میرزا طاهر قرائت نمودند. بدوا یکی از وکلای آذربایجان چنین عنوان نمود که الساعه طهران از جهت امر نان نزدیکست آشوب بشود در دکان هر نانوایی جمعیت جمع شده نمی‌توانند نان بگیرند در این فقره یک قرار لازمه داده شود که مردم آسوده شوند اینک وزارت داخله یا سایرین هر اظهاری می‌نمایند تمام طفره است و باین طفره هیچ کاری پیش نمی‌رود.
رئیس- دیروز عصری مجلس خاصی بجهت این کار منعقد شد وزارت مالیه و حکومت و رؤسای کمپانی نان و جمعی از وکلا حضور داشتند عذر خواسته بودند بالاخره پس از مذاکرات زیاد همه را با جد و جهد رفتند که بهر شکلی هست گندم برسانند حال رؤسای کمپانی اینجا هستند و بهتر میدانند امروز اقدامی شده یانه.
وکیل همدان اظهار داشتند که امروز جهت عمل روده در منزل وزیر دربار بودم هر چه می‌توانستند در فراهم کردن گندم سعی کردند یک اندازه قبول شد که مال فرستاده شده از خارج حمل شود قریب هزار خروار از قزوین و همچنین از بعضی جاها که گندم هست و یک مقداری هم که در طهران نزد ملاکین هست قرار شد بعد از مراجعت از حضور همایونی جدا بخواهند
یکی از وکلا اظهار نمود دو دفعه است اسم وزارت دربار را در عمل نان می‌شنوم مگر عمل نان هم جزو تشریفات درباری است
گفتند چون وزارت دربار حکومت دارالخلافه را هم دارند و نیز دو سهم با کمپانی نان شرکت دارند از آن جهت است.
پس از این چون دبیرالملک معاون وزارت داخله در مجلس حضور داشتند یکی از وکلا عنوان اسرای قوچان را نموده چنین بیان کرد که شش نفر از اسرای قوچان برگشته‌اند باید از این حیث از وزارت داخله اظهار امتنان نمود.
آقای دکتر ولی الله خان در اینموقع این عنوان را کردند که نواب والا امیرخان سردار دو کار بزرگ در استراباد کرده‌اند دو ماه پیش در جاتلی که سرحد است یکنفر تلگرافچی و یکنفر گمرکچی را که ترکمانان باسارت برده بودند شبانه با نوکرهای شخصی به ابه ترکمانان رفته بدون اینکه قتلی واقع شود یا خون از دماغ کسی بیاید آن دو نفر را پس گرفتند و علاوه بر این در دو هفته قبل هفت نفر زن که در جزو اسرا قوچان محسوب می‌شدند استراباد کرده‌اند و دوتای از آنها از خراسان است دو تا از حوالی استراباد یکی از قزوین و یکی هم از ساوجبلاغ مکری الحق امیرخان سردار خیلی خیلی زحمت کشیده و در حقیقت رفتار ایشان سرمشق شده برای سایر حکام یکدفعه نهصد تومان خرج کرده‌اند و یکدفعه چهارصد تومان بدون اینکه چیزی از کسی گرفته باشند تمام را از کیسه فتوت خودشان داده‌اند شنیدم بعضی میگویند سن ایشان کم است صحیح است ولی چون کار بزرگ کرده‌اند می‌توان گفت پیر عقل است در خصوص استرداد این اسرا مجلس باید اظهار بشاست نماید که این شخص هر کار کرده‌اند از جیب خود خرج نموده‌اند.
یکی از وکلا – معلوم می‌شود این هفت نفر ربط باسرای قوچان ندارد باید از جانب دبیرالملک که معاون وزارت داخله هستند جویا شد چه اقدام در اینخصوص شده؟
دبیرالملک – از بابت اسرار یک اردویی امیر اعظم زده و مشغول حرکت هستند و از قرار تلگرافیکه امیر اعظم کرده‌اند پول لازم است و آن قرارداد را هم که وزارت داخله راپورت داده بود مجس قبول نکرد که پول از آندو نفر گرفته شود.
جواب داده شد که مجلس رد هم نکرد همینقدر آنروز مجلس گفت از کجا معلوم است اینها باعث شده‌اند و یکی از وکلا رشت اظهار داشت گمان نمی‌کنم مجلس در شکل استرداد اسرا دخالت کند و یکی دیگر از وکلای آذربایجان اظهار نمود در صورتیکه معلوم نیست کی این کار را کرده نمی‌شود گفت از آندو نفر پول را بگیرید خودشان در عدلیه تحقیق نموده تقصیر هر کدام هست بگیرند هر جا یک کار عیب داری هست بگردن مجلس و مجلسیان می‌گذارند.
دبیرالملک – حالا وقت این کار نیست که تحقیق بشود زیرا که باید رجوع بمحل شود آنوقت طول خواهد کشید یکی از وکلا بیان نمود چندی قبل گفتم حالا هم می‌گویم تا دو ماه و چهل روز بعد از عید ایل یموت از آنجایی که هست حرکت می‌کند و اگر برود استرداد اسرا قدری سخت است و آن راپورت که از وزارت داخله آمده بود بموجب نوشته جناب حجة الاسلام آقای حاج میرزا حسن سبزواری ثابت و مملو شده که سالار مفخم این کار را کرده حالا بیاید از او خواست. ویکی دیگر از وکلا چنین اظهار کرد مطالبیکه وزارت داخله رجوع شده وقتی ملاحظه نماییم می‌بینیم گویا معنی مسئولیت را نمیداند یا اینکه میدانندو طفره می‌زنند در خصوص آصف الدوله حال قریب دو ماه است اینهمه مذاکرات شد چه ادقامی کرده‌اند.
دبیرالملک – تمام محاکمات که با وزیر داخله نیست و محاکمات عالیه هم که حالا نداریم اگر با عدلیه است دیگر ربطی بوزارت داخله ندارد از ما عزل حکومت بود عزل کردیم وآنگهی این مسئله از سه سال قبل شده آنوقت مسئولیت نبود حالا که مسئولیت بمیان آمده ما بدینجا رسانیده‌ایم.
یکی از وکلای رشت اظهار داشت آقایان باید بدانند که مجلس در طریق استرداد اسرا نباید دخالت داشته باشد رجوع بکنید بخودوزارت داخله.
دبیرالملک – علی العجاله شق ثالثی نیست امیر اعظم پول خواسته یا اینکه تصدیق نمایید از آندو نفر پول گرفته شود یا واگذار کنید خود وزارت داخله بهر عنوان هست پول را بگیرد. یکی از وکلا چنین جواب داد چطور می‌شود تصدیق کرده پول داد اسرا را گرفت فردا ترکمان بیاید باز ببرد پس قوه قهریه شما چه شده.
یکی دیگر از وکلا بیان نمود که این فرمایشات صحیح است وقتیکه یکی از رعایای خود خاک مرتکب جنایتی شد البته باید بقوه جبریه جزا داد اما این جا یک نظر پولتیکی در میان است و امروز سرحد بودن استرآباد را با دولت همجوار میداند پس خوبست امروز بهر طوریکه هست بدون قوه جبریه پس گرفته شود اینطور که شما میگویید بجة بعدها تدارک شود باز همان وکیل اظهار داشت هیچوقت چیزی نبوده در عهد امیرخان سردار مرحوم و سابق چنین اتفاقی افتاد خود رکن الدوله آمد بقوه جبریه ترکمان را عاجز کردند شما در قشون خراسان فکر کنید که هنوز سه هزار تومان گرفته یک فوج را بیکنفر می‌فروشند ما یک مجازات مرتکبین داریم که البته باید بمجازات برسند و یک استرداد اسرا عقیده من اینستکه اگر پنجهزار نفر هم کشته شود واسرا استرداد شود بهتر از این است که با پول پس گرفته شود.
یکی از وکلا چنین عنوان نمودند که تکلیف ما نیست این حرفها را بزنیم تکلیف ما وضع قانون است تکلیف ما در هیئت وزرا مسئول صحیح بودن است هر وقت چنین هیئتی را دارا شدید آنوقت کارها صحیح خواهد بود در این مسئله دو ماهست که اوقات خود را ضایح کرده‌اید و حال آنکه در هیچ جا معمول نیست که همیشه مجلس باین طور کارها برسد این مال وقتی است که اگر در عرض سال یکدفعه دو دفعه چنین اتفاق بیفتد از طرف مجلس اقدام شود آنهم باینطور که اخطار نماید بوزارت داخله یا بهر وزارتخانه که راجع است اگر اقدام کرد خیلی خوب والا باید مجلس را متقاعد نماید که چرا اقدام نکرده یا اینکه باید استعفا بدهد حالا باید شما یگویید این مسئله را اخطار کردیم بتوسط معاون وزارت داخله بوزیرداخله. آصف الدوله و سبب هر دو در طهران هستند چرا مجلس را متقاعد نمی‌کنند تکلیف شما این است که همین را بگویید
و یکی از وکلای آذربایجان چنین تقریر نمود که وزرا غیر از سرپیچانیدن کاری دیگر ندارند ما را از اعلیحضرت شاهنشاه معرض کردند واعلیحضرت شاهنشاه را از ما معرض نمودند میگویند که اعلیحضرت شاهنشاه نمی‌گذارد پس چرا استعفا نمی‌دهند.
و یکی دیگر از وکلا اظهار داشت ما وکلا که جمع شده‌ایم اینجا یک تکلیفی داریم حتی الامکان باید این خدمت را بطور صلاح انجام بدهیم من می‌گویم این مجلس هم بتکلیف خود عمل نکرده اول تکلیف مجلس وضع قانون است روزیکه قانون راشی و مرتشی را وضع می‌کرد من اینجا روی قالیچه نشسه گفتم یکی از اصول قوانین همه جاست که هر قانونی را مجلس وضع کرد باید مدت اجرای آنرا هم معین نمایند که کی آن قانون را باید هیئت مجریه بموقع اجرا بگذارد. اگر آنروز معین می‌شد اینطور مسامحه نمی‌شد کو قانون راشی و مرتشی کو قانون اینکه یکنفر در دو اداره مختلفه متصدی دوکار نشود تکلیف این را معین نمایید.
یکی از وکلای آذربایجان چنین عنوان نمود هر چه می‌خواهیم اعتراضی نکنیم نمی‌شود پیش آمد وادار می‌نماید که هر روزی وزیری آمد باید معنی مسئولیت را بگوییم و من می‌خواهم متمم فرمایش آقای حسن علی خان را بگویم و آن این است که ما هیچ تکلیف در کاریکه رجوع بهر وزیری می‌شود معین نکنیم و جواب ندهیم هر وقت خلافی کردند باید تحت استنطاق بیاوریم و مجلس را متقاعد بکند که اینکار را اینطور کرده‌ایم بهترین کارهاست آنها هیچ حق تحصیل طریق بر ما ندارند ما هم هیچ حق راه نمایی بآنها نداریم اما گویا ما یک تقصیری داریم و آن فراموش‌کاری است یک مسئله را میگوییم سه ماه می‌گذرد و بحران می‌شود این مسئله استرداد اسرا در تمام روزنامجات دنیا نوشته شده و باید ما تعقیب نماییم و بگمان من مجازات مرتکبین مقدم است از استرداد اسرا آن روز گفته شد مرتکبین را در محکمه که کمیسیونی هم از مجلس بشود حاضر نمایند نکردند و نخواهند هم کرد.
در اینموقع آقای سید عبدالله مجتهد فرمودند شما می‌خواهید آنها بیایند واقدام نمایند البته نخواهند آمد.
باز همان وکیل آذربایجان اظهار داشت بنده می‌گویم و عقیده‌ام این است هر کاری که بهر وزارتخانه رجوع می‌شود باید بجهت انجام آن یک مدتی معین کرد و آخرآن مدت اگراقدام نشد آن وزیر را معزول نمایند گفته شد پس همینطور بجهت استرداد اسرا وقت قرار بگذارید جواب داده شد اول تحقیق است بعد مجازات واسترداد.
آقا سید عبدالله مجتهد – این هیئت وزرا را آوردید اینجا مسئولیت قبول کردند چه کردید
یکی از وکلا اظهار کرد مکرر عرض کرده‌ام که کاغذ و مرکب و قلم کار نمی‌کند این صحیح است مجلس باید قانون وضع کند و بنویسد ولی آن کاغذ مجری می‌خواهد کاغذ کار نمی‌کند امروز صراحة عرض می‌کنم این هیئت مجریه با این مجلس موافق نیست مملکت روسیه وزرا دارند. رئیس الوزراء دارند قریب پانزده روز است دو دفعه در دوما داخل مذاکرات شده بعلاوه قوانین ادارات را کلیه و ترتیب مدد معاش برای عجزء و فقراء و توسعه مریضخانها و دستگیری از عملجات کارخانها شخص خود وزارت داخله آورده است بدوما و نشسته است مذاکره می‌کند که بگذرد و باید این طور موافقت بشود وقتیکه وزارت داخله ما هم آمد بمجلس بدون نوشتن عریضه آنوقت میدانیم موافقت است مگر نه این است ما برای اصلاح این مملکت و این ملت حرف می‌زنیم مگر نه آنها از این ملت هستند در صورتیکه ما آنها را می‌خواهیم که با هم موافق باشیم چه ضرر دارد آنها هم بیایند مجلس رای بدهند قانون بیاورید دست بدست بدهیم این ملت را آزاد نماییم.
یکی از وکلا – چنین اظهار داشت میدانید عیب اینکار چیست عیب اینکار این است اگر انها ده سال با ما همراهی کنند دارایی آنها مقابل دو سال حالا خواهد شد چه قدر باید ملاحظه کرد یک عرضی می‌کنم گرچه سیاسیون خواهند گفت موقع این حرف نیست ولی من می‌گویم کاغذی یکی از اهالی قشون و سرباز نوشته که ما را وقتی می‌خواستند بفرستند آذربایجان با هم مشورت کردیم در صورتیکه آنها می‌خواهند ما را بفرستند برای بهم زدن انجمن تبریز ما جواب خدا را چه خواهیم گفت بخدا اینها خیال خام است انشاءالله ریشه مستبدین را خواهیم کند.
یکی دیگر از وکلا – اظهار داشت حالا وقتی را معین نمایید اسرا استرداد و مرتکبین مجازات بشوند
رئیس جواب دادند خلاصه مطالب همین است که گفته شد ما نمی‌توانیم در اموارت جزئیه وارد شویم باید مهلت داده و وقتی معین نماییم از برای اینکه نتیجه بدست آید برای تحقیق و مجازات دو هفته کفایت و برای استرداد اسرا مدت زیادتر لازم دارد و گمانم این است که این دو مسئله را از هم جدا نماییم.
یکی از وکلا – بیان کرد بیست روز دیگر بگذرد ترکمان می‌رود آنوقت استرداد اسرا مشکل خواهد شد و یکی از وکلای استراباد هم اظهار داشت هر چه زودتر اقدام بشود بهتر است پس از این
یکی از وکلا آذربایجان اظهار کرد با اینهمه زحمت که کشیده‌اید و می‌کشید این اسرا معرفی شده که چه کسانند آیا باسم و رسم استرداد خواهند شد یا گداهای خراسان را در عوض اسرار خواهند آورد آیا صورت صحیح دارید (جوابداده شد صورت صحیح در دست داریم) باز اظهار کرد تکلیف اسرای اینجا چه چیز است آنجا لااقل نان جو می‌دهند اما اینجا آنرا هم نمی‌دهند.
دبیرالملک – حال دو رأی پیدا شد یکی استراد اسرا بقوه جبریه واین حالا ممکن نیست باید وزارت جنگ حاضر شود و ترتیب قشون داده شود طول می‌کشد و وقت می‌گذرد یکی هم پول دادن و عجالة این دفعه باید بهمین ترتیب بشود یکی از وکلا جواب داد نمیدانیم ما استرداد اسرا را می‌خواهیم بهر ترتیبی که وزارت داخله صلاح بداند در اینوقت رئیس چنین عنوان کردند اگر بنا شد پول بدهند باید خود آنها که باعث اینکار شده‌اند بروند با مامور دولتی و بگیرند نه اینکه خود دولت پول بدهد.
دبیرالملک – این صحیح است بعد از تحقیقات.
یکی از وکلا جواب داد تحقیقات شده و مدلل گشته که تقصیر آنهاست.
و یکی دیگر از وکلای آذربایجان اظهار داشت رفتن آنها حالا نمی‌شود باید تحقیق کرد و بمجازات برسندو شاید مجازات آنها حبس طویلی شد و
یکی دیگر از وکلای آذربایجان چنین عنوان نمود تا حال ده دفعه دیده‌ام که این مذاکره استرداد اسرا بمیان آمد و حقیقة از حس اسلامیت خودمان تعجب می‌کنم واقعا ترکمانها این زنها را برده اند واین همه مذاکره شد چه نتیجه گرفته‌ایم بلکه می‌خواهم مطلب را برگردانم آخر آنها هم خواهران ما هستند اگر حس اسلامیت داشته باشیم نباید ماها بخوانیم من نمیدانم چرا آنقدر بی غیرت شده‌ایم چرا اسلامیت ما ضعیف شده (در اینموقع مذاکره شد که باید تعیین وقت از برای استرداد اسرا و مجازات باعثین بشود)
رئیس جواب دادند گفتم یک چیزی در این خصوص بنویسید حالا می‌نویسند قرائت می‌شود آنوقت اخذ رأی شود لهذا شرحی که در این باب نوشته بودند قرائت کردند قریب باین مضمون بود
- اولا اشخاصیکه مظان ارتکاب هستند باید در محکمه عدلیه حاضر شده محاکمه شوند پس از ثبوت و تحقیق بمجازات برسندواین تحقیق و مجازات از تاریخ ذیل تا ۱۵ روز بیشتر طول نکشد
- ثانیا وزارت داخله بترتیب صحیح اقدام در استرداد اسرا نموده از تاریخ ذیل تا ۴۰ روز تمام استرداد شوند و بهیچوجه عذر غیر موجهی پذیرفته نخواهد بود خواستنداخذ رأی نمایند عموم وکلا اظهار داشتند محتاج برای گرفتن نیست تماما باینطور که نوشته شده متفق الرأی هستیم.
گفته شد مدعی اینها در محکمه عدلیه کی خواهد بود. رئیس جواب دادند در همه جا همیشه از طرف اشخاصی که نمی‌توانند زور پیدا کنند ومظلوم هستند مدعی العمومی پیدا کرده‌اند که در محکمه‌ها از طرف آنها حاضر شده مدعی می‌شود حال اینجا آن ترتیب نیست چند نفری را که آدم بصیر و امین باشند آقایان حجج اسلامیه معین می‌کنند که بروند در محکمه عدلیه مدعی باشند یا چند نفری از طرف مجلس بروند حاضر باشند
یکی از وکلای آذربایجان اظهار داشت یک اعلانی لازم است بشود که هر کس ادعایی دارد باید شاید در عشق‌آباد و سایر جاها مدعی پیدا شود.
پس از اینها یکی از وکلا چنین اظهار داشت در چند ماه قبل هفت هشت روز خیلی حجج اسلام را بزحمت انداختم از بابت مسئله احتکار مدتی است بجهت عدم اجرای قوانین شرع علمای دین دق کرده‌اند ولی امیدواریم انشاءالله بعد از این مجری شود این محتکرین گندم، گندم را کلیه احتکار می‌کنند آن روز عرض کردم شارع مقدس فرموده محتکرین ملعون هستند گویا معنی ملعونرا نمیدانند باز احتکار می‌نمایند و آن روز شما آقایان حجج اسلام فرمودید یک چیز دیگر هم غیر از ملعونی هست حالا تکلیف ما در اینخصوص چه چیز است.
آقا سید عبدالله مجتهد – تکلیف این است که ما بنویسیم محتکرین گندم را بیاورند بفروشند همان وکیل اظهار داشت اگر اقدام نکردند چه باید کرد فرمودند این را هم بدولت اخطار می‌نماییم و مدت قرار می‌گذاریم یکی از وکلا آذربایجان اظهار داشت که در مقام مدت شدت مهلت سه روز است اگر از فردا مهلت قرار بدهیم تا روز سه شنبه می‌شود اگر محتکرین گندمهایی که دارند تا روز سه شنبه فروختند خیلی خوب و اگر نفروختند روز چهارشنبه در هر کجا که انبار هست گندم را دربیاورند در بازار بفروشند بقیمة عادله و پول آن را بصاحبانش رد کنند.
بعد یکی از وکلا چنین عنوان نمود اگر چه باید در مجلس از جزئیات ادارات مذاکره نشودولی ما می‌بینیم که یک بچه هفده ساله را بحکومت کرمان فرستاده‌اند و اگر حکومت با خود شاهزاده فرمانفرماست که منافات با وزارت عدلیه دارد وانگهی از اینجا تا کرمان خیل مسافت است چه طور رسیدگی می‌کنند.
دبیرالملک – این مسئله در تحت قانونی است که بعد میاید باز همان وکیل جواب داد که این مسئله عقلی است اگر ما می‌خواهیم اساس سلطنت مشروطه را محکم نماییم باید بملاحظه اینکه فلان شخص آقا زاده است یا چیز دیگر است کاری ندهیم بلکه باید از روی استحقاق و قابلیت کار داده شود در این موقع مجلس ختم شد.