مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ دی ۱۳۳۳ نشست ۷۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۸
جلسه: ۷۹
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه پنجم دی ماه ۱۳۳۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
-۲بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر بینا، دولت‌آبادی، درخشش، خلعتبری
۳- تقدیم سه فقره سؤال به وسیله آقایان: عبدالرحمن فرامرزی و سید احمد صفایی
۴- استرداد یک فقره لایحه و تقدیم چهار فقره لایحه به وسیله آقای وزیر جنگ
۵- اخذ رأی و تصویب گزارش راجع به اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت چهار ماهه آخر سال ۱۳۳۳
۶- اخذ رأی و تصویب گزارش راجع به اضافه اعتبار وزارت کشاورزی جهت دفع آفات
۷- تقدیم یک لایحه به وسیله آقای وزیر دارایی راجع به جلب سرمایه‌های خارجی به قید یک فوریت و طرح و تصویب فوریت آن
۸ -اعلام وصول طرح راجع به آزادی تجارت از مجلس سنا
۹-طرح گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به اسکناس‌های پنجاه و صد ریالی وارجاع به مجلس سنا
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد-ختم جلسه
مجلس دو ساعت و بیست و پنج دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس - صورت غایبین جلسه پیش قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه- آقایان: دکتر سیدامامی، حشمتی، اسفندیاری، امیدسالار، شیبانی، محمود ذوالفقاری، سلطانی، حمیدیه، لاری، جلیلوند، خزیمه علم، سنندجی، بیات ماکو، جلیلی، خاکباز، ابراهیمی، اعظم زنگنه، عباسی، اردلان، شوشتری، عرب شیبانی، حائری‌زاده.
غائبین بی‌اجازه- آقایان: شفیعی، ثقه‌الاسلامی، شادلو، سعیدی، سلطان‌مراد بختیار، دکتر حمزوی، مکرم، صراف‌زاده، رضایی، نراقی، اریه.
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: شادمان، محمودافشار، عبدالحمید بختیار، تیمور تاش، معین‌زاده، سالار بهزادی، مهندس شاهرخشاهی، دکتر سعید حکمت، کاشانی، دهقان.
رئیس - نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ (نمایندگان - خیر) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر بینا، دولت‌آبادی، درخشش، خلعتبری
رئیس - سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای دکتر بینا
دکتر بینا - در عرایضی که تاکنون به عنوان نطق قبل از دستور باعث تصدیع خاطر آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای شده‌ام همواره سعی کرده‌ام از جریاناتی که مورد توجه عموم هم‌میهنان عزیز می‌باشد صحبت کنم و به شهادت آقایان راجع به حوزه انتخابیه خود و گرفتاری‌های مردم آذربایجان و به خصوص شهر تبریز عرضی نکرده‌ام و همین رویه بنده تا حدی باعث رنجش همشهری‌های گرامی شده. بنده اصولاً میان خراسان و مازندران و آذربایجان فرقی قائل نیستم (یکی از نمایندگان - آفرین) و اطمینان دارم که گرفتاری اهالی زابل و سیستان همان اندازه باعث ناراحتی خاطر آذربایجانی است و بالعکس (صحیح است، احسنت) اغلب آقایان نمایندگان محترم تاکنون مصایب و آلام ساکنین شهرستان‌های دور از مرکز را کماهو حقه بیان فرموده‌اند.
البته بعضی مطالبی است که تکرار آن شاید لازم می‌باشد اینک بنده شمه‌ای از گرفتاری‌ها و حوایج اهالی آذربایجان به عرض آقایان و هیئت محترم دولت می‌رسانم تا بلکه مسئولین امر به فکر چاره باشند (مهندس اردبیلی - غله آذربایجان را هم بفرمایید) به شهادت تاریخ و به طوری که تمام آقایان محترم تصدیق می‌فرمایند آذربایجان یکی از استان‌های کشور ماست که بیش از سایر قسمت‌ها مورد تعدی قرار گرفته و شاهد و ناظر تحولات زیادی در تاریخ پر ماجرای خود بوده است.
باز هم به شهادت تاریخ این استان بزرگ همواره در جریانات و تحولات سیاسی سپر بلا بوده و در تمام این گرفتاری‌ها ساکنین این سرزمین سرمشق و نمونه فداکاری و جانبازی در راه استقلال و عظمت ایران بوده‌اند.
عرایض امروز بنده در واقع ماحصل شکایاتی است که تاکنون از پشت همین تریبون آقایان نمایندگان محترم به کرات گوشزد فرموده‌اند.
پس از مسافرت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به آذربایجان چندین هیئت برای رسیدگی به شکایات و رفع گرفتاری‌های کردم این سامان از تهران حرکت کرد و هر یک گزارش‌هایی تهیه و نظریه‌هایی برای بهبود وضع این استان دادند ولی متأسفانه تمام این گزارش‌ها در کشو میز مسئولین بدون کمترین توجهی بایگانی شد.
یکی از این گزارش‌ها را آقای عبدالله نجات که از صاحب‌منصبان قدیمی و مجرب وزارت اقتصاد ملی است داده‌اند.
این گزارش در ۱۶ نسخه تهیه و به وزارتخانه‌ها و بانک‌ها و سازمان برنامه فرستاده شده و به دستور نخست‌وزیری کمیسیونی برای رسیدگی به مندرجات آن در وزارت اقتصاد ملی تشکیل یافته سپس هشت سو کمیسیون در وزارتخانه‌ها و بانک و گمرک تشکیل شده پس از کمیسیون و سو کمیسیون چون گزارش کهنه شده اقدامات نیز متوقف مانده و کمترین نتیجه‌ای عاید آذربایجان نگردیده است.
در این دو هفته اخیر به دستور جناب آقای نخست‌وزیر کمیسیون‌هایی برای رسیدگی به امور بازرگانی و عمرانی و کارخانه‌جات آذربایجان با حضور آقایان نمایندگان و استاندار جدید آذربایجان و مسئولین امر تشکیل شد امید است انشاءالله به نتیجه مطلوب برسد.
نظر به این که در گزارش آقای نجات نکاتی است که مورد توجه آقایان نمایندگان محترم شهرستان‌ها است با اجازه خلاصه آن را به عرض می‌رسانم.
مطابق این گزارش کمیسیون‌های متعددی در استانداری آذربایجان با حضور استاندار و رؤسای دوایر تشکیل گردیده و بازرگانان تبریز از عدم توجه مرکز به کارهای تجارتی استان آذربایجان و تمرکز کار در مرکز شکایت کرده‌اند. آقایان باید توجه داشت که این نوع تمرکز از یک طرف باعث تخلیه سکنه شهرستان‌ها شده از طرف دیگر وجود چنین تشکیلاتی حس ابتکار مردم ولایات را از بین می‌برد از نظر اقتصادی نیز اگر درست مطالعه شود این مقررات باعث بالا رفتن نرخ کالا و تحمیل هزینه‌های بیهوده به اجناس مصرفی مردم می‌گردد به طور مثال عرض می‌کنم کالایی که بایستی در خرمشهر یا اهواز به مصرف برسد به جای آنکه موقع ورود جنس مقداری از همان کالا به نسبت احتیاجات مردم در محل باقی بماند تمام کالا به تهران حمل می‌شود و مجدداً برای مصرف همان خرمشهر و اهواز یا شهرهای مجاور از تهران ارسال می‌شود توجه فرمایند این عمل تا چه حد باعث گرانی جنس و زحمت تاجر می‌گردد در واقع عمل اکل از قفا است و به تجارت و اقتصاد ملانصرالدین شباهت دارد (اگر لازم باشد عرض کنم ملا چند تا تخم‌مرغ خریده بود دانه‌ای ده شاهی پخت و رنگ کرد فروخت دو عباسی گفتند چرا این کار را می‌کنی؟ گفت تجارت می‌کنم (دولت هم با این وضع تجارت می‌کند دولت باید برای تسهیل امر تجارت تصمیماتی اتخاذ کند آقای دکتر سعید حکمت اجازه بدهید من این را تمام بکنم برای شما است برای آذربایجان است و اختیارات و اعتبارات کافی به شعب بانک ملی در ولایات قائل شود تا بانک بتواند در اعتبار تجار تجدیدنظر نماید و اعتبار بازرگانان را به نسبت ترقی قیمت اجناس افزایش دهد.
راجع به توتون‌کاری رضاییه مطالعات دقیقی شده و تذکر داده شده که از تعدی و اجحاف مأمورین نسبت به توتون‌کاران جلوگیری شود و حتی‌الامکان تماس مأمورین را با کشاورزان کمتر نمایند تا کمتر اخاذی شود همچنین از اشکالات و تعدیات مأمورین کارخانه قند رضاییه در حق چغندرکاران در موقع کشت و بهره‌برداری ممانعت به عمل بیاید.
به خصوص تذکر داده شده که راجع به صدور خشکبار آذربایجان باید فکر عاجلی بشود زیرا خشکبار که یکی از صادرات عمده آذربایجان می‌باشد روز به روز در کاهش است علاوه بر اینکه راه صدوری برای کالای تولیدکنندگان نیست چند نفر دلال نیز از طریق خرید سلف محصول را به نازلترین قیمتی از دست کشاورز و تولیدکننده خارج می‌نمایند.
اصلاح راه‌های آذربایجان از اهم مطالبی است که در این گزارش ذکر شده و خاطرنشان شده که تمام راه‌ها خراب است و اقدام مؤثری بایستی از طرف مسئولین امر بشود زیرا اعتبارات به تمام معنی تفریط می‌شود همچنین راجع به تلفن و آب و برق شهر تبریز باید اقدام اساسی به عمل بیاید.
امید است با گشایشی که در وضع مالی دولت پیدا شده این نواقص که در تمام شهرستان‌های ایران مشهود است برطرف گردد در خاتمه خواستم به عرض آقایان برسانم نامه‌ای از یکی از دوستان خود که بیش از ۳۰ سال در خدمت دولت بوده و بنده به حسن ظن و وطن‌دوستی و پاکدامنی وی ایمان دارم دریافت داشته‌ام در این نامه با مطالعه دقیق اوضاع آذربایجان نکاتی را به بنده گوشزد کرده است که با در نظر گرفتن حقایق تلخ گذشته اوضاع اجتماعی و اقتصادی آذربایجان را از نظر تاریخی تجزیه و تحلیل کرده است که با اجازه آقایان چند جمله آن را تکرار می‌کنم که می‌گوید:
آذربایجانی بدبخت آرزوهای درونی و مقاصد اجتماعی و شکایات روزمره خود را مدت‌ها کتمان و در دل خود نگاه می‌دارد و به موقع اظهار نمی‌نماید تا خدمتگزاران جامعه به موقع آنها را رسیدگی کرده و چاره‌جویی نمایند و در هر چند سال یک مرتبه دست به اقداماتی می‌زنند که متأسفانه بیشتر در نتیجه دخالت‌های ناروای ماجراجویان جز ضرر و بدبختی هیچ چیز دیگر عاید خود و مملکت نمی‌گردد اتفاقات متعددی که در تاریخ پنجاه ساله دوره مشروطیت رخ داده شاهد این مثال است این طرز زندگی یک جامعه را جز نکبت و بدبختی هیچ اسمی نمی‌توان گذاشت پس بر عقلای قوم است که بر منویات مردم به هر وسیله‌ای که ممکن است باشد پی ببرند و آنها را برآورد کنند و از هر پیش‌آمد سویی که ممکن است به ضرر مملکت تمام شود به موقع جلوگیری نمایند به طوری که خود بهتر می‌دانید از شهریور به این طرف تاکنون یک قدم در آذربایجان برای اصلاحات برداشته نشده است عرایض بنده تمام شد بقیه وقتم را به آقای دولت‌آبادی می‌دهم (احسنت).
رئیس - آقای دولت‌آبادی.
دولت‌آبادی - آقایان نمایندگان محترم آنچه را بنده امروز می‌خواهم بیان کنم موجب تأثر آقایان و مزید تأسف خود بنده است و آن موضوع خسارات وارده به نواحی جنوبی کشور در اثر باران‌های سیل‌آسای آذرماه می‌باشد بالخصوص اصفهان و توابع آن که هدف مصایب جان‌گزایی قرار گرفت و در شهر هفتاد درصد خانه‌ها خسارت دید به طوری که مردم ناچار شدند به شبستان‌های مساجد پناه بردند (عبدالرحمن فرامرزی - خدا خانه‌هایشان را خراب کرده آنها هم رفته‌اند خانه خدا) باران و سیل قسمت‌های مهمی از خیابان‌های جنوبی شهر یعنی بخش ۵ را از بین برد در نواحی شمالی شهر هم خانه‌های مردم بیچاره را آب فرا گرفت و خسارت‌های زیاد وارد ساخت که هنوز هم مردم ناتوان در آن بیغوله‌های بی‌بام و در به ناچار مانده‌اند و هیچ‌گاه توانایی تعمیر آن را ندارند عمارت‌های تاریخی چهل‌ستون و عالی‌قاپو نیز آسیب دیده است در دهستان‌های شرقی و شمالی غربی شهر بسیاری از قنوات منهدم گردید بر خوار و بنان و ماربین و کوهپایه اردستان و شهرضا و دیگر نقاط اطراف شهر به صورتی درآمده است که حقیقتاً رقت‌آور گردیده است و جبران وضعیت مردم به آسانی میسر نیست مخصوصاً قنوات شمالی و شرقی شهر اگر با کمک دولت ترمیم فوری نشود نه تنها زراعت موجود معدوم خواهد شد بلکه مردم آنجا هم آب مشروب نخواهند داشت.
برای کمک‌های آنی از طرف دولت و شیر و خورشید سرخ و سازمان‌های ارتشی آن قدر توجه و سرعت عمل به کار رفته است که حقیقتاً شایان تقدیر و تحسین است و تشریف فرمایی دو روز قبل والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی برای دلجویی و نوازش مردم آسیب‌دیده اصفهان مکمل آن بوده بنده وظیفه خود می‌دانم به نام مردم اصفهان از ایشان و سازمان شیر و خورشید سرخ سپاسگذاری کنم.
ولی برای تعمیر قنوات و خانه‌های مردم شهر و روستا دولت باید هر چه زودتر نمایندگان معتمد خیرخواهی به معیت نمایندگان بانک کشاورزی و بانک رهنی به اصفهان و یزد و فارس و مخصوصاً آباده اعزام دارد که قرضه‌های مدت‌دار و ساده بخورد مالکین و مستمندان بدهند تا هر چه زودتر اصلاح قنوات که در زمستان به آسانی میسر است آغاز گردد و خانه‌ها نیز در اولین فرصت تعمیر و ترمیم شود در اینجا به موقع می‌دانم که قاطبه اهالی ایران را به همکاری صمیمانه با جمعیت خیریه شیر و خورشید سرخ که حقاً سازمان بسیار باارزشی می‌باشد همچنین دیگر بنگاه‌های خیریه دعوت نمایم البته توقع کمک مالی سنگینی هم از کسی نداریم ولی اگر پنج میلیون نفر از بیست و سه میلیون نفر جمعیت فعلی ایران هر یک ماهیانه ده ریال با خلوص نیت برای امور خیریه بدهنداین کمک ناچیز فردی سالیانه ششصد میلیون ریال خواهد شد و با این مبلغ می‌توان بسیاری از دردهای مردم بینوا را جبران کرد و بر دل ریش مردم ستمدیده مرهمی مؤثر گذاشت که جو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار.
مطلب اساسی دیگر بنده مربوط به مجلس شورای ملی و مجلس سنا می‌باشد که در این موقع تشکیل کمیسیون‌های مشترک برای تنقیح واصلاح لوایح قانونی دولت چنانچه آقایان اعضاء محترم کمیسیون‌ها توجه دارند و اقدام فرموده‌اند به موقع است که صرف وقت بیشتری فرمایند تا در ظرف بیست روز الی یک ماه این لوایح را آن طور که متناسب با احتیاج واقعی کشور و رعایت حال مردم است تنظیم فرمایند مخصوصاًاز همکاران محترم استدعا دارم در تنظیم لوایح بیشتر رعایت این نکته را بفرمایند که قوانین احتیاج به تأویل و تفسیر آن هم به دست مأمورین کوچک نداشته باشد که برای پاره‌دوز و سبزی‌فروش پیش‌آگهی‌های چندین میلیون ریالی صادر گردد و مؤدی واقعی مجهول‌المکان معرفی شود آقایان اگر کوشش فرمایید که تماس مأمورین دولت را با مردم هر چه بشود کمتر کنید خدمت مؤثری به کشور و مردم فرموده‌اند.
رئیس - آقای درخشش.
درخشش - بنده قبل از این که مطالبم را به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم لازم می‌دانم عرض کنم چندی قبل از دولت سؤالی کرده بودم راجع به حقوق آموزگاران شنیدم که اعتبارش تمام شده خواستم از این قسمت از مساعی دولت اظهار تشکر کنم و از اینکه یک قسمت از منویات اعلیحضرت همایون شاهنشاه که همواره توجه خاصی نسبت به فرهنگ دارند مورد توجه واقع شده و انجام شده است اظهار تشکر بکنم و امیدوارم که قسمت دیگری از لایحه فرهنگیان نیز که تصویب شده است بودجه‌اش تأمین بشود و توجه دولت را مخصوصاً به کار یک عده از فرهنگیان پیمانی که هنوز لایحه‌ای برای ایشان تقدیم نشده است جلب می‌کنم برای این که اگر راجع به فرهنگیان پیمانی لایحه جدیدی تقدیم نشود تبعیض شدیدی است بین طبقاتی که اشلشان بالا رفته و طبقه‌ای که با همان وضع اولیه درجا می‌زنند (صحیح است) در این اواخر لوایح چندی از طرف دولت تقدیم مجلسین گردیده که به نظر اینجانب اغلب آن لوایح با هم ارتباط دارند به این معنی که قضاوت در چگونگی یکی بدون توجه به دیگری غیرممکن است و به همین جهت لازم دانستم که از ارتباط آنها به هم در یک نطق قبل از دستور بحث شود که در موقع طرح آن لوایح اشاره به لوایح دیگر لزوم پیدا نکند و یا خارج از موضوع تلقی نگردد جناب آقای نیک‌پور طرفدار
جدی الغای انحصار تجارت خارجی و یا از انشاءکنندگان آن لایحه در ضمن بحث عیناً این طور فرموده‌اند «در ۲۰ سال قبل علل و موجبات خاص سیاسی موجب تصویب قانون انحصار تجارت خارجی گردید که اهم آنها عبارت بود از:
۱- حفظ استقلال اقتصادی کشور در برابر سایر کشورها
۲- سعی در کاهش واردات و افزایش صادرات
۳- حمایت از صنایع داخلی
۴- تثبیت ارزش ریال در برابر اسعار»
مهندس جفرودی - هیچ‌کدام از بین نرفته است سناتور محترم که با کمال جدیت طرفدار الغای انحصار تجارت خارجی هستند و در عین حال معتقدند که در بیست سال پیش عوامل مذکور در بالا مستلزم آن بود که شاه فقید این لایحه را از تصویب گذراند توضیح ندادند که آیا پس از بیست سال آن موجبات ۴ گانه از بین رفته است؟ که ایشان طرفدار الغای این انحصار می‌باشند آیا امروز حفظ استقلال اقتصادی کشور لازم نیست و یا اقتصادیات ایران در مدت این بیست سال به حدی ترقی کرده و سالم شده است که احتیاج به حمایت و نقشه و توجه دولت ندارد و یا شاید لزوم ماده ۲ از بین رفته؟ آیا امروز لازم نیست که مانند ۲۰ سال پیش سعی در کاهش واردات و ازدیاد صادرات بشود و یا لازم است که به سرمایه‌داران خارجی اجازه داده شود که بازار ایران را بیشتر از این با کالاهای مصنوعات صنایع بزرگ دنیای غرب انباشته کنند؟ و یا شاید سناتور محترم امروز به عکس ۲۰ سال پیش ماده سوم مذکور را که حمایت از صنایع داخلی است لازم و ضروری نمی‌شمارند و یا ماده چهارم که تثبیت ارزش ریال در برابر اسعار خارجی است منتفی گردیده و لزوم ندارد؟ در هر حال توجه سطحی نشان می‌دهد که موجباتی که در ۲۰ سال پیش وجود داشته نه تنها عیناً وجود دارد تشدید شده و در مقابل نقشه‌های اقتصادی منظم و مرتب مراکز بیگانه تنها دولت می‌تواند یک نقشه وسیع و ممیزی شده داشته و بازرگانان و صاحبان صنایع داخلی را در مقابل آنها حمایت کند. احصار تجارت خارجی اگر در ۲۰ سال پیش خوب بود امروز یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای سالم بودن اقتصاد ملی ایران است اگر «اخذ مالیات و عوارض» از تجاری که تجارت و واردات ایران در دست آنها است برای سناتور محترم ناگوار است ممکن است الغا آنها را تقاضا فرمایند نه الغا انحصار تجارت خارجی که روی هم به نفع بازرگانی بیگانه و دلالان آنها و به ضرر بازرگانان ایران و مصرف‌کنندگان ایرانی است (خرازی - شما راجع به فرهنگ صحبت بفرمایید نه تجارت) (زنگ رئیس).
سناتور محترم و دیگران اغلب می‌فرمایند که دولت تاجر خوبی نیست (صحیح است) این مسئله کاملاً صحیح است و اتفاقاً به نظر اینجانب و عده‌ای از مردم متفکر امروز درست حسن کار در اینجاست که دولت تاجر خوبی نیست و به همین مناسبت است که دخالت مستقیم و گاهی غیرمستقیم دولت را برای اداره امور صنایع و غیره لازم و ضروری می‌شمارند. تاجر خوب کسی است که ارزان بخرد و گران بفروشد. تاجر خوب کسی است که مواد خام را از تولیدکنندگان مستقیم به ثمن بخس بخرد و با دستمزد ارزان و ناچیز و بخور نمیر مواد خام را به شکل کالا در بیاورد و به گرانترین قیمت به مصرف کنندگان بفروشد و میلیون‌ها و میلیارها روی هم جمع کند و از تأدیه مالیات با رشوه و توسل فرار کند این معنی تاجر خوب است و دولت به این معنی تاجر خوبی نیست.
به عنوان مشخص باید گفت تاجر خوب آنهایی هستند که در زمان جنگ غله را به قیمت ناچیز از دست دهقانان خریدند و احتکار کردند و در بازار سیاه و یا سفید به قیمت خون مردم و در ازا آخرین تکه‌های اثاثیه مردم که در بانک‌های رهنی گرو گذارده شد و یا فروخته شد به قیمت‌های گزاف فروختند تاجر خوب آن کارخانه‌داران تهران و اصفهان و تبریز و شیراز و غیره بودند که پارچه برای ستر عورت و استکان و لوله لامپا و غیره را به گزاف‌ترین قیمت‌ها فروختند و سرمایه‌های سرشار اندوختند و قند و شکر قاچاق و یا آزاد را و خواروبار را گران فروختند و از تأدیه مالیات سر باز زدند. آری تاجر خوب آنهایی هستند که به اندازه کشور سوئیس یا کمتر یا بیشتر ملک به خود اختصاص داده‌اند و تجارت آزاد و بازرگانی آزاد متکی به لغو انحصار تجارت خارجی را ضمیمه آن ساخته و از اعلیحضرت در ظاهر تملق می‌گویند ولی در تقسیم املاک نه تنها به ایشان تأسی نمی‌کنند بلکه به طور آب زیرکاه بر علیه این اقدام خیرخواهانه شاه تبلیغات می‌کنند. تاجر خوب آنهایی هستند که مانع شده‌اند تا حالا یک شرکت واحد اتوبوسرانی تأسیس شود و یا شرکت اتوبوسرانی به شکل ملی و اجتماعی از طرف دولت یا شهرداری تأسیس گردد تاجر خوب آنهایی هستند که صدها نفر را در صفوف انتظار اتوبوس در زیر برف و باران منتظر می‌گذارند و با ماشین‌های آخرین سیستم خود گل‌ولای خیابان را در حین عبور به روی آنها می‌پاشند تا بتوانند نرخ اتوبوس را نیز مانند نان اضافه کنند. تاجر خوب آنهایی هستند که به دست ایادی دلال و رشوه‌خوار دستگاه دولتی را فاسد می‌کنند و بعد داد می‌زنند که دولت تاجر خوبی نیست و باید تمام کارها را به ما واگذار کنند و چون خودشان هم عرضه اداره تجارت و صنعت را ندارند فقط به دلالی بیگانه اکتفا کنند آقایان این سرود کهنه و دمده تجارت آزاد را که این آقایان امروز برای ما می‌خواهند در یک صد سال پیش در انگلستان سروده شده و کهنه و پوسیده گردیده که بدن یک تاجر خیرخواه منچستر مکتب مبادله آزاد را به وجود آورد مکتب مبادله آزاد می‌خواست که گمرک غلات وارداتی لغو شود و نان ارزان گردد اروپایی‌ها نیز از کالاهای صنعتی انگلستان که در درجه اول بود گمرک نگیرند تا صنایع رونق پیدا کند آنها از این اصل پیروی می‌کردند که وظیفه دولت عدم مداخله در امور صنعت و بازرگانی است دولت موظف است که وسایل آزادی تجارت و صنعت را فراهم سازد اگر پیروان تجارت آزاد در آن روز نان ارزان و آزادی تجارت را می‌خواستند متأسفانه پیروان امروز آنها در ایران نان را گرانتر کرده و آزادی تجارت را نیز ضمیمه آن می‌سازند زیرا در ایران طرفداران این مکتب هم به اندازه سوئیس ملک دارند و با بودن انحصار تجارت هم از مزایای تجارت آزاد بهره‌مند می‌باشند در یک صد سال پیش در انگلستان صنعت به اندازه‌ای مترقی بود که کالاهای انگلستان با تمام صنایع دنیا رقابت کرده و برتری پیدا می‌کرد و به همین مناسبت آنجا میهن تجارت آزاد نامیده شد و اصل لسه فر- لسه پاسه بالاترین اصل اقتصادی تلقی می‌گردید ولی با شروع قرن بیست وضع عوض شد و اوضاع و احوال نوین دخالت دولت را در تنظیم امور اقتصادی و حتی تدریجاً تصدی دولت را ایجاب می‌کرد و پس از جنگ اول جهانی لزوم دخالت دولت عملاً حس می‌شد ولی پس از جنگ دوم جهانی مکتب مبادله آزاد و تجارت آزاد برای همیشه در میهن اصلی خودش انگلستان دفن شد و دخالت دولت در تنظیم و حتی اداره امور اقتصادی و صنعتی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر گردید. امروز در تمام دنیا مطابق نقشه کلی کار می‌شود و هر کشوری مجبور است که یک نقشه کلی اقتصادی به دست دولت به وجود آورد و کلیه ابتکارات شخصی را در ضمن نقشه عمومی جا دهد و دولت تجار و بازرگانان را شاد کند اگر در آمریکا هنوز از مبادله آزاد و تجارت آزاد بحث می‌شود برای این است که این کشور از لحاظ اقتصادی و صنعتی نیرومندتر از هر کشور دیگر است زیرا آنها در رقابت آزاد کلیه صنایع کشورهای دیگر را از میدان خارج می‌کنند مع‌ذلک در آمریکا اگر دولت کم دخالت می‌کند در عوض تراست‌ها و کارتل‌ها نقشه‌های عمومی و کلی دارند که مواجه شدن با آنها و رقابت با آنها نه تنها کار بازرگانان ایران نیست حتی صنایع بازرگانی و تجارت کشور نیرومندی مانند انگلستان قادر به مواجه شدن با آنها نیست و به همین مناسبت در انگلستان امروز که تا دیروز میهن مبادله آزاد بود پس از جنگ تحت قاعده و نظم دولتی در آمده است.
رئیس - آقای درخشش وقت شما تمام شده.
درخشش - بنده ۱۵ دقیقه وقت می‌خواهم.
رئیس- بگذارید در موقع طرح لایحه تجارت صحبت کنید چون مجلس کارهای دیگری هم دارد که باید انجام دهد.
درخشش - بنده یک ربع وقت خواسته‌ام طبق آیین‌نامه تقاضای وقت کرده‌ام اگر مجلس اجازه بدهد صحبت می‌کنم اگر اجازه ندهد صحبت نمی‌کنم.
رئیس - مطالب قبل از دستور باید مهم باشد و تشخیص اهمیت آن هم با من است نمی‌شود که چیزهای غیرمهم گفته بشود اینها که فرمودید تعریف تاجر و تجارت است که در روزنامه هم می‌شود نوشت.
درخشش - جنابعالی واگذار کنید.
نورالدین امامی - آقای درخشش به احترام امر مقام ریاست صرف‌نظر کنید.
رئیس - اول ماده ۸۰ قرائت می‌شود و بعد رأی می‌گیریم
(ماده ۸۰ آیین‌نامه به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۸۰ - هر یک از نمایندگان که مطلب مهمی داشته باشد و بخواهد به استحضار مجلس برساند می‌تواند قبل از شروع به دستور و یا آخر جلسه با اجازه رئیس و رعایت نوبت به عنوان نطق قبل از دستور یا بعد از دستور مطلب خود را اظهار نماید....
رئیس - هر یک از نمایندگان که مطلب مهمی داشته باشند یعنی چیزی باشد که آن قدر مهم باشد که در مجلس قابل طرح باشد.
درخشش - به نظر بنده مهم است حالا به نظر جنابعالی مهم نیست.
رئیس - آخر ما باید کاری هم انجام بدهیم.
درخشش - عوض اینکه مدت جلسات را اضافه بفرمایید یک جلسه هم کم کردید.
رئیس - بنده از آقایان خواهش می‌کنم که به ده دقیقه اضافه وقت آقای درخشش رأی بدهند آقایان موافق قیام بفرمایند از آقایان هم خواهش می‌کنم رأی بدهند (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمایید.
درخشش - تشکر می‌کنم از آقایان نمایندگان محترم و آقای رئیس به شرط اینکه رعایت مساوات را همیشه بفرمایند.
عبدالصاحب صفایی - این رأی خیلی اهمیت دارد چون سفارشی است
درخشش - پس از جنگ اخیر هیچ فردی مواد اولیه و همین‌طور کارگر را در خارج از نقشه دولتی نمی‌توانست به کار برد روزنامه‌ها نوشتند که پسر چرچیل به مناسبت اینکه خانه خود را بدون جواز رنگ روغن کرده بود جریمه شد. در انگلستان می‌گفتند مادامی که مردمانی بی‌خانه و کاشانه هستند مادامی که عده‌ای در کلبه‌هایی خیلی انسانی‌تر از زاغه‌های جنوب پایتخت ما منزل دارند پسران چرچیل خانه تعمیر غیرضروری و لوکس نکنند آنچه را که آقای نیک‌پور «سهمیه‌بازی» می‌نامند برای کشورهایی مثل ایران که در معرض
سیاست‌های اقتصادی نیرومند و متمرکز هستند ضروری است لغو آن دست بیگانگان نیرومند را باز می‌گذارد. تجارت شوروی در ایران به طور انحصاری به دست نمایندگی منحصر به فرد اجرا می‌شود تجارت آمریکا و انگلستان و آلمان و فرانسه و غیره یا به دست دولت و یا به وسیله تراست‌های قوی و نیرومند اجرا می‌گردد بدون داشتن یک نقشه عمومی اقتصادی و بدون ممیزی کامل دولت از این قدرت‌های اقتصادی سوءاستفاده‌های سیاسی و اقتصادی می‌کنند و تنها به وسیله انحصار تجارت خارجی است که می‌توان این ممیزی عمومی را در دست داشت البته برای تجار ایرانی باید همه نوع تسهیل فراهم شود و سنگ‌هایی که در سر راه آنهاست برداشته شود اگر عده‌ای رشوه‌خوار و سوءاستفاده‌چی سنگ‌هایی در سر راه تجار می‌گذارند تا استفاده کنند این گناه دستگاه فاسد است نه عیب انحصار تجارت بی‌نقشه‌گی هزار بار مضرتر از وضع گذشته خواهد بود. آقای نیک‌پور فرموده‌اند که یک صد میلیون پول مصرف‌کنندگان چای از مردم گرفته شده و به مصارف دیگر رسیده است؟ ما سؤال می‌کنیم که اگر انحصار تجارت خارجی نبود چای و یا قند و غیره ارزانتر از این به مصرف‌کنندگان فروخته می‌شد؟ آیا عوض یک صد میلیون تومان چند صد میلیون تومان دیگر به جیب محتکرین و سفته‌بازان نمی‌رفت و از جیب مصرف‌کنندگان خارج نمی‌شد؟ چون دولت تاجر خوبی نیست و چون به موجب قانون انحصار تجارتی و غیره است تجارت آزاد از قند و شکر کوتاه است و با وجود خرابی دستگاه دولت که باید مقدم از هر لایحه مورد توجه قرار گیرد و با وجود این که این دولت‌ها که تاجر بدی هستند به گفته آقایان از قند و شکر صددرصد گرانتر از قیمت ورود سود داشتند مع‌ذلک قند و شکر از نان و انگور و چغندر تقریباً ارزانتر به دست مصرف‌کننده می‌رسد. این آقایان تجارت‌کنندگان آزاد و یا تاجرهای خوب و یا سفته‌بازان بی‌انصاف مثلاً خواروبار و ماهی و میوه و غیره را از جنوب تهران به شمال آن حمل کرده و دو و سه و چهار مقابل قیمت اصلی می‌فروشند در صورتی که دولت یعنی این تاجر بد از آمریکا و اروپا شکر و قند می‌آورد و صددرصد گرانتر می‌فروشد مع‌ذلک از ابتدایی‌ترین مواد خام تحصیل شده در داخل کشور ارزانتر می‌فروشد. در اینجا لغو انحصار تجارت خارجی و جلب سرمایه‌داران خارجی به ایران و قرضه دولت را از آمریکا و انگلستان و استفاده از اعتبارات آلمان و فرانسه و غیره را با هم مورد بحث و مطالعه قرار می‌دهیم. در اینکه برای بالا بردن سطح زندگی و سطح اقتصادیات صنایع کشاورزی کشور ما احتیاج به سرمایه‌های خارجی دارد شکی نیست ولی جلب سرمایه خارجی به هر شکلی باشد دلیل این نخواهد بود که ما به هدف‌های بالا برسیم ممکن است در شرایط خاصی به عکس آن هدف برسیم چه طور که حکومت کومین تانک چین با وجود استفاده مفت و مجانی از میلیاردها دلار و جلب سرمایه‌های خصوصی و دولتی بیگانه به نتیجه معکوس رسید. آقایان صحیح است که قرض برای آدم عاقل ضرر ندارد در اینجا آدم عاقل عبارت از دولت است دولت فقط عبارت از سپهبد زاهدی و وزرا آن نیستند اینها به وسیله همین دستگاه کذایی که مدت‌ها است چرخ مملکت ما را می‌گرداند و هر روز به رنگی در می‌آید این قرضه‌ها را صرف خواهند کرد و یا جلب کرده ممیزی خواهند کرد.
سرنوشت قرضه‌ای که به دست این دستگاه صرف خواهد شد و سرنوشت ما که در صورت جلب سرمایه‌های خارجی تحت ممیزی این دستگاه دولتی در خوهد آمد معلوم است برای پیش‌بینی آن لازم نیست آدم پیغمبر باشد و یا علم غیب بداند با مراجعه سطحی به گذشته و حال سرنوشت آن روشن می‌شود. آقایان هر کس می‌خواهد اقدامی کند اول یک باید یک آلت و ابزار متناسبی داشته باشد دولتی که می‌خواهد اصلاحات کند مبارزه با فساد کند، سطح اقتصادیات را بالا ببرد، عدالت اجتماعی برقرار کند از بیگانه این کارها را بکند باید یک آلت و ابزار مناسب داشته باشد حتی یک نفر مقنی که می‌خواهد چاه بکند سطل و طنابی لازم دارد با یک طناب پوسیده چطور می‌توان توی چاه رفت چیانگایچک با طناب پوسیده دستگاه دولتی خودش به ته چاه قرمز رفت من عقیده‌ام این است که مجلسین و دولت دست به دست هم بدهند جلوتر از تصویب هر لایحه و هر اقدام، فکری به حال این دستگاه دولت و سازمان وزارتخانه‌ها و قلع و قمع باندهای فاسد و رشوه‌خوار بکند. آقایان من با روزنامه‌ها و عوام‌فریبان و غیره که دروغ می‌گویند کاری ندارم. شاه مملکت در ضمن شرفیابی نمایندگان مجلسین فرمودند: «افرادی که باید یک میلیون تومان مالیات بدهند با ده هزار تومان آن را تمام می‌کنند» باز هم اعلیحضرت در شرفیابی یکی از فراکسیون‌ها فرموده بودند: «برای شخصی هشت میلیون پیش آگهی فرستادند که پانزده هزار تومان تمام شد یک کسی می‌خواست به اروپا برود و سیصد هزار تومان مالیات می‌خواستند که پس از پرداخت اجازه خروج دهند می‌خواست این پول را بدهد به او گفتند چرا سیصد هزار تومان می‌خواهی بدهی؟ سی هزار تومان از او گرفته و کارش را درست کردند به اروپا رفت.» اینها مطالبی است که شاه مملکت می‌گوید. اگر مجلسین و دولت نتوانیم به این وضع خاتمه دهیم مطابق نوامیس تاریخی محکوم به زوالیم اگر با این دستگاه از بیگانه قرضه بگیریم و یا به امید ممیزی این دستگاه بیگانگان را به ایران راه دهیم و تجارت و اقتصادیات را در اختیار آنان بگذاریم نه تنها استقلال اقتصادی بلکه متدرجاً و بالطبع استقلال سیاسی ما نیز در خطر می‌افتد. به نظر من پس از فراغت عملی از این مهم که شرط مقدماتی هر فکر اصلاحی است آن وقت دولتی که می‌خواهد قرضه کند باید یک نقشه کلی و عمومی به مجلس عرضه کند آقایان این نمی‌شود که هر دستگاه اقتصادی یک نوای جداگانه ساز کند و لوایح تقدیم شده به مجلس با هم ارتباط و هماهنگی نداشته باشد مثلاً دولت باید در ضمن نقشه عمومی خودش به ما بگوید که برای ترمیم اقتصادیات ایران و برای نقشه عمران و آبادی چه مقدار سرمایه لازم است چه مقدار آن سرمایه داخلی است و چه قدر سرمایه خارجی باید جلب کنیم. دولت در ضمن نقشه عمومی خود که عملیات کلیه مؤسسات اقتصادی را در بر داشته باشد باید به ما بگوید در کجا و از چه تاریخی و به چه وسیله‌ای و از کدام عواید این قرضه را خواهد پرداخت و آن را چگونه مصرف خواهد کرد که از عواید آن مؤسسات تولیدی قرضه را بپردازد. همچنین باید توجه و تحقیق شود که سرمایه معین و مشخصی که برای احیای اقتصادیات و عمران و آبادی لازم است که از خارج جلب شود به کدام شکل بیشتر به نفع ایران است اجازه دادن به سرمایه‌های خصوصی یا دولتی بیگانه که در داخل ایران به کار افتد نوعی از جلب سرمایه است.
نوع دیگر جلب سرمایه خارجی قرضه دولتی است که از دولت‌های بیگانه و یا از مؤسسات خصوصی آن به عمل آید. سودی را که این سرمایه خارجی می‌برد محدود به حدود همان بهره یا نزولی است که از ما دریافت می‌دارد. به نظر اینجانب در صورتی که ما مجبور باشیم سرمایه خارجی جلب کنیم این کم ضررترین نحوه است که خود دولت قرضه کند و به فرض این که ما دستگاه دولتی را نیز تغییر سازمان دهیم باز آزمایش‌های تاریخی گذشته در جهان نشان می‌دهد که مؤسسات اقتصادی بیگانه سوءاستفاده خواهند کرد خیلی بهتر است که دولت با گرفتن مقدار لازم سرمایه به شکل قرضه قسمتی از آن را برای اداره صنایع خود به کار ببرد و در صورت لزوم اعتبار طویل‌المدت برای مهندسین و صاحبان فنون و بازرگانان قائل شود که عوض سرمایه‌داران خارجی خود ایرانیان صنایع و بازرگانی را رونق بخشند و سودی که به جیب بیگانگان خواهد رفت به اقتصاد ملی ایران اضافه شود سرمایه‌های خارجی نیز سهم خود را به شکل نزول معمولی دریافت دارند.
درخشش - چه قدر دیگر بنده وقت دارم؟
رئیس - هیچ الان می‌خواستم به شما بگویم وقت‌تان تمام شد. آقای خلعتبری
خلعتبری - نطق بنده آقایان راجع به مهم‌ترین مسئله روز است یعنی سیاست خارجی ایران و برای این که وقت مجلس را نگیرم می‌خوانم برای اینکه ممکن است حاشیه بروم و وقت مجلس را بگیرم.
روز ۲۱ آذر نتوانستم در مجلس صحبت کنم زیرا آقایان قبلاً اسم نوشته بودند در جلسه بعد هم حق نطق قبل از دستور سلب شد ولی لازم بود راجع به مسئله آذربایجان و موقعیت سیاسی ایران در مجلس شورای ملی صحبت شود.
واقعه آذربایجان در سال ۲۴ به علت عدم رضایت مردم از دولت نبود آقای مشایخی توجه بفرمایید این یک واقعه سیاسی بود (صحیح است) که ریشه آساسیش در سیاست خارجی عالم بود درست است عدم رضایت از دولت برای مسائل داخلی وجود داشت ولی مردم ایران به آسانی و به زودی توانستند بفهمند که این واقعه ارتباط به مسائل خارجی دارد یک مسئله داخلی نیست بر خلاف عده‌ای از ممالک دیگر که نتوانستند وقایع سیاسی کشور خود را خوب تشخیصص بدهند (تفضلی - احسنت) با آن که رجال سیاسی آنها از رجال سیاسی بین‌المللی محسوب می‌شدند مردم ایران توانستند حقیقت قضیه را تشخیص بدهند.
در ایران هر وقت مردم تشخیص بدهند خطری از ناحیه سیاست خارجی متوجه مملکت است همه مردم بیدار و متفق می‌شوند و از ممکلت رفع خطر می‌کنند یا مبارزه منفی می‌کنند و اختلافات طبقاتی هر چند وجود داشته باشد سبب نمی‌شود که مردم بر ضرر استقلال خوداقدامی کنند مردم ایران اول به استقلال مملکت و وطن علاقه و عقیده دارند (صحیح است) و این مسئله را به کرات امتحان داده‌اند البته از شهریور بیست به این طرف بسیار سعی شد که مردم ایران را به عنوان اختلاف طبقه و تفاوت در طرز و وسایل زندگی و به عناوین مختلف به جان یکدیگر بیاندازند و این یک نقشه‌ای است که همیشه ممالک قوی در برابر ممالک ضعیف به کار می‌برند (عبدالرحمن فرامرزی - صحیح است) ولی مردم ایران خوب درک کرده و فهمیده‌اند که وقتی خارجی مسلط شود منافع خودش را در نظر خواهد گرفت و هیچ خارجی نفعی ندارد که مردم ایران را به جان یکدیگر بیاندازد و اختلافات ایجاد کند مگر اینکه آن اختلافات و مناقشات به نفع همان مملکت خارجی باشد (صحیح است - احسنت).
این مسئله عدم رضایت از امور و اوضاع داخلی یکی از حربه‌هایی است که خارجی از آن می‌تواند استفاده کند (فرامرزی - صحیح است) وضع مملکت ما اگر به این صورت است علل و عواملی از مدت‌ها قبل وجود داشته
و مخصوصاً بعد از واقعه سوم شهریور ۲۰ مداخلات اجانب تأثیر عمده در خرابی اوضاع کشور ما داشته ولی در ایران مالک و زارع و کارفرما و کارگر و کارخانه‌دار و یا تاجر و افراد دیگر طبقات بی‌بضاعت و رؤسای ادارات دولتی و مستخدمین را برابر یکدیگر قرار دادن وضع فعلی را اصلاح نمی‌کند و بالعکس باعث تشنجاتی و بی‌ترتیبی‌هایی می‌شود که مالاً به ضرر کشور است- من معتقدم اوضاع مملکت را در محیطی آرام و امن با صمیمیت و از روی قواعد و اسلوب‌هایی که در ممالک دیگر جاری است باید اصلاح نمود و مخصوصاً باید توجه نمود که کلید اصلاح مملکت اصلاح وضع اقتصادی است و وضع اقتصادی اصلاح نمی‌شود مگر با فعالیت خود مردم و به کار افتادن سرمایه و نیروها در مداخله مملکت و سرمایه و نیرو به کار نخواهد افتاد مگر این که اطمینان و اعتماد به ثبات سیستم اقتصادی رایج در مملکت باشد باید ملاکین و تجار و کارخانه‌دارها تشویق شوند و مطمئن شوند و اصلاحاتی که لازم است به عمل آید باید در محیط نزدیکی و صمیمیت طبقات مختلف با یکدیگر باشد والا مسئله اختلاف طبقاتی را به میان آوردن هم از نظر سیاسی موافق مصلحت مملکت نیست و هم از نظر اقتصادی مضر است در ایران با سعی و کوشش باید برای همه کار تهیه گردد وسیله کار و فعالیت برای همه تدارک کرد همه مردم را صاحب درآمد کافی و ثروت و زندگی مرفه نمود نه این که طبقات را به جان هم انداخت (صحیح است) (صدقی- لایحه‌اش را هم تقدیم کنید)
در واقعه آذربایجان هم مردم ابداً نظری به طبقه و دسته نداشتند وقتی واقعه آذربایجان به وجود آمد همه طبقات از آن متأثر بودند اکثر مردم ثروتمند از آذربایجان خارج شدند و آن عده که در آنجا باقی ماندند طبقات متوسط و بی‌بضاعت و کشاورز و کارگر و مزدبگیر بودند و بهترین دلیل وحدت مردم ایران بدون توجه به طبقه و فاصله طبقاتی این که هنوز ارتش ایران در میانه بود مردم عادی و متوسط کارگر و کاسب شهر تبریز بر علیه فرقه دموکرات شوریدند و آنها را با قداره و چوب‌دستی و بیل و کلنگ خلع سلاح نمودند. (کاشانی- صحیح است تأیید می‌کنم فداکاری همیشه مال پابرهنه‌ها بوده است) خواهش می‌کنم وسط نطق من چیزی نفرمایید چون مطلب از دستم درمی‌ورد این تفاوت در ثروت و طرز زندگی و درآمد در همه جا هست استدعا می‌کنم توجه بفرمایید (عبدالصاحب صفایی- مطلب به قدری مهم است که خودشان توجه می‌کنند شاید بخوانید) یکی از کمونیست‌های معروف فرانسه اندرژید که از نویسندگان معروف فرانسه هم بود در ۱۹۳۶ سفری به مسکو کرد و بعد کتابی راجع به کمونیست‌ها در شوروی نوشت این شخص که فکر می‌کرد کمونیست‌ها مشکلات زندگی را حل کرده‌اند وقتی از مسکو برگشت و دید اختلافات و فواصل بعد از بیست سال در آنجا وجود دارد دست از مسلک کمونیسم کشید کتاب او که به وسیله آقای جلال آل احمد ترجمه شد این اختلافات و فاصله را در ممالک کمونیستی هم نشان می‌دهد.
مثلاً جدولی در کتاب مزبور این تفاوت را در روسیه ارائه می‌دهد که از این قرار است (مزد ماهیانه)
«کارگر حداقل ۷۰ روبل حداکثر ۴۰۰ روبل مزد عادی ۱۲۵ تا ۲۰۰ روبل کارمند جزء حداقل ۸۰ روبل حداکثر ۲۵۰ روبل مزد عادی ۱۲۰ تا ۱۸۰ روبل کارمند و متخصص متوسط ۳۰۰ روبل مسئولین امور و کارمندان عالی‌رتبه برخی از استادان و هنرمندان و نوازندگان ۱۵۰۰ روبل تا ۱۰۰۰۰ روبل و بیشتر و به برخی از این گونه افراد اخیراً درآمد ماهانه در حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار روبل پرداخت می‌شود» کارگران ایران چشم‌شان را باز کنند گوش‌شان را باز کنند اختلافات طبقاتی به نفع شما نیست تحریک است این را وظیفه دارم بگویم (صحیح است).
بنابراین تفاوت مزد یک کارگر و یک کارمند عالی‌رتبه و رئیس اداره یا مدیر کارخانه بسیار زیاد است و از ده تا پنجاه برابر و بیشتر هم تفاوت دارد پس عنوان اختلاف طبقه در مملکت ما برای ایجاد نفاق و اختلاف است و ما در داخله خود نواقصی را که داریم باید با اسلوب و رویه صحیح حل و اصلاح کنیم و تحریکاتی که سبب اختلاف بین سطح زندگی طبقات مختلف می‌شود از ناحیه عده‌ای با کمال حسن‌نیت و برای توجه دادن دولت‌ها به اصلاحات است ولی عده‌ای هم هستند یعنی کمونیست‌ها که از این تحریکات می‌توانند و می‌خواهند برای ایجاد اختلاف در میان طبقات مردم بهره‌برداری و استفاده کنند.
سهم ملت ایران در تأمین صلح عالم ...
واقعه آذربایجان اگر به نفع ایران خاتمه نمی‌یافت صلح خاورمیانه و آسیا را تهدید می‌کرد و کمونیست‌ها موفقیت عظیمی به دست می‌آوردند باید دانست که مسئله ایران در نزد رؤسا دول بزرگ حل شده بود یعنی دول بزرگ نتوانستند مسئله ایران را بین خود با مسالمت حل کنند و آخرین راه‌حل به نظر آنها ایجاد چند منطقه نفوذ در ایران بود تا در برابر آذربایجان دول دیگر نیز مناطق نفوذ در ایران داشته باشند.
در اروپا بعد از جنگ اختلافات حل شد به این نحو که دول غربی در لهستان و بلغارستان و رومانی نظر و نفوذی نداشته بانشد شوروی‌ها نیز رضایت بدهند که یونان تحت نفوذ دول غربی باشد. این را باید به کمونیست‌های داخلی گفت.
چرچیل در آخرین کتاب خودش نامه‌هایی را که بین او و مرحوم استالین مبادله شده بود نقل کرده و در آن نامه چرچیل و استالین صریحاً به این طریق سازش اعتراف نموده‌اند اشخاصی که تردید دارند صفحات ۱۴۵ تا ۱۴۷ جلد آخر کتاب یادداشت‌های چرچیل که به زبان فرانسه ترجمه شده مراجعه نمایند کمونیست‌ها با این سازش کمونیست‌های یونانی را به دست دول غرب سپردند و دول غرب نیز دوستان لهستانی خود را به کمونیست‌ها سپردند.
پس وقتی واقعه آذربایجان به وجود آمد سرنوشت ایران نامعلوم بود و دول غربی مأیوس بودند که بتوانند مسئله ایران را حل کنند اقدامات نظامی هم در آن زمان امکان نداشت زیرا آمریکا به مجرد خاتمه یافتن جنگ با آلمان قوای خود را خلع سلاح نمود و دیگر نمی‌توانست با روسیه بجنگد در اینجا است که ارزش ملت ایران خودنمایی می‌کند ارزش ملی ایران را من می‌خواهم با دلیل به شما ثابت کنم در این موقعی که شاه ما در آمریکاست در مسئله آذربایجان درست است که دول غربی حمایت کردند و ما از حمایت آنها متشکریم ولی عمل ملت ایران در حل آن مسئله بیشتر تأثیر داشت و من برای شاهد چند سطر از صفحه ۴۳ کتاب آقای آلن فرد را که راجع به مسئله نفت ایران همین امسال در آمریکا چاپ شده نقل می‌کنم.
«گرچه وجود شورای امنیت اقدامات آن و حمایت شدید آمریکا و انگلستان بلاشک ایران را تشویق به مقاومت نمود ولی بیشتر موفقیت نجات ایران از آن وضع خطرناک را باید به حساب خود ملت ایران و مخصوصاً نخست‌وزیر جدیدش احمد قوام گذارد.»
من نظیر این تصدیق را سه سال قبل در کتاب دیگری که دو نفر آمریکایی نوشته بودند خواندم و آن دو نفر هم اقدامات دولت ایران را مؤثرتر از اقدامات دول غربی می‌دانستند.
در حقیقت آن روز که معلوم بود دول غربی برای خاطر ما جنگ نمی‌کنند اگر شاه ایران در درجه اول و بعد دولت ایران و ملت ایران مصمم در حفظ استقلال کشور نبودند آذربایجان می‌رفت و دو سال بعد ایران هم مثل کره شمالی و جنوبی یا ویتنام ویت‌مین می‌شد (نورالدین امامی- خدا نکند) (هندوچین) و آن چیزی که به حفظ صلح در این منطقه حساس از عالم کمک کرد شخصیت و ارزش ملت ایران بود مسئله آذربایجان از نظر ما این ارزش را دارد که ما تنها ملتی بودیم که توانستیم با تن برهنه و شکم گرسنه ولی با اسلحه وطن‌دوستی و دیانت و حق‌پرستی و ملیت ایرانی را که نیاکان ما به ما داده‌اند حفظ کنیم در صورتی که بعد از جنگ هیچ ملت و مملکت دیگری که در وضع مشابه ما قرار داشت نتوانست چنین ارزشی را در دنیا برای خود ثابت کند (عبدالصاحب صفایی- چنانچه در ۲۸ مرداد هم کردیم).
شاه ما با آن که خیلی جوان بود مثل آهن ایستادگی کرد (صحیح است) و قشونی را که در سال‌های جنگ مختل شده بود به صورت یک واحد با ارزش نظامی با زحمات زیادی درآورد و درست در موقعی که همه تصور می‌کردند اعزام قشون به آذربایجان ممکن است عواقب وخیمی به بار آورد قشون را برای اخراج فرقه دموکرات به آذربایجان به حرکت درآورد و وقتی مردم آذربایجان شنیدند قشون به حرکت درآمده آنها هم به حرکت درآمدند و با چوب و قداره و بیل و کلنگ چندین هزار نفر قوای مسلح فرقه دموکرات را خلع سلاح کردند و رؤسای فرقه را مجبور به فرار نمودند و به همین شاه خیلی جوان آن روز وقتی پیشنهاد شد که به افسران فرقه دموکرات علی‌الظاهر درجه داده شود گفت از سلطنت می‌گذرم و چنین احکامی را امضاء نمی‌کنم (صحیح است).
رئیس- آقای خلعتبری وقت شما تمام شد (نمایندگان- رأی می‌دهیم).
خلعتبری- ۲۵ دقیقه وقت بگیرید بنده زبان آقایان هستم و الّا خودم چیزی نیستم.
رئیس- آقایانی که با ۲۰ دقیقه وقت اضافی موافق هستند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمایید.
خلعتبری- درست در همان موقعی که رؤسای دول اروپا در سیاست گیج شده بودند قوام‌السلطنه با تدبیر توانست وسیله تخلیه ایران را از قشون خارجی فراهم نماید و بزرگ‌ترین سیاست‌مداران بین‌المللی را از این عمل ماهرانه خیره و مبهوت کند و مانع را برای اعزام قشون به آذربایجان از میان بردارد (صحیح است) اینها را من برای حقیقت می‌گویم برای تشویق خدمتگزاران است چون بدرفتاری شده با او امروز عادلانه‌تر قضاوت شود.
مجلس چهاردهم و دولت‌های وقت انتظار ندارند ولی من می‌گویم مجلس چهاردهم و دولت‌های وقت منتهای وطن‌پرستی را به علت مقاومت در برابر خارجی‌ها نشان دادند در کتابی که ابوالقاسم لاهوتی بلشویک معروف نوشته تذکر داده است که اگر نقشه کمونیست‌ها در ایران عقیم ماند یک علت آن مقاومت مأمورین دولت در استان‌های گیلان و مازندران بوده است. (صحیح است احسنت) (مکرم- خراسان را هم اسم ببرید) از همین آقایان عده کثیری شرکت داشتند در این مبارزه (دکتر عدل- ذوالفقاری‌ها هم بودند).
علاوه از مأمورین دولت مردم وطن‌پرست گیلان و مازندران فداکاری‌ها کردند تا استقلال و وطن را حفظ کنند مطبوعات ایران در این مبارزه سهم پرافتخاری را دارا هستند (کاشانی- متأسفانه همیشه کوبیده می‌شوند) که روزنامه کیهان و مخصوصاً قلم آقای عبدالرحمن فرامرزی یکی از مظاهر بارز آن مبارزه میهن‌پرستانه مطبوعات ایران است
افراد میهن‌پرست و فداکار تهران و شهرستان‌های دیگر را که در این مبارزه افتخار شرکت داشته‌اند نباید از نظر دور داشت اینها بودند که تشخیص دادند برای بقای استقلال ایران باید مبارزه کرد و مبارزه کردند و ثابت کردند ملت ایران پرارزش و فداکار و مبارز که در سخت‌ترین مواقع مثل کوه بر جای می‌ایستد (بهبهانی- پیکار زندگی یکی از مجلات خوب بوده است توقیف شده است) آقایان وزراء خواهش می‌کنم به دولت از طرف من بگویید مطبوعات اخلال‌گر را بکوبید ولی مطبوعات آزاد را کمک کنید اینها همیشه به نفع ملت ایران خدمت کرده‌اند اینها همیشه به کمک مملکت و ملت آمده‌اند.
تنها واقعه آذربایجان نبود که ارزش این ملت را ثابت نمود بلکه وقایع بعد از آن هم این ارزش را بیشتر واضح نمود بعد از جنگ دولت امریکا به بعضی از ممالک اروپا زائد بر دوهزار میلیون دلار کمک بلاعوض کرد ولی هر موقع که انتخابات پارلمانی صورت گرفت عده بیشتری از کمونیست‌ها در پارلمان آنجا راه می‌افتند مثل ایتالیا ولی ملت ایران بدون گرفتن دیناری کمک با شکم گرسنه و تن برهنه و با مواجهه با گرانی و بی‌پولی و نداشتن وسایل زندگی این منطقه حساس دنیا را بر روی کمونیزم بست و جلوی پیشرفت کمونیزم در آسیا و خاورمیانه گرفت حتی یکبار دیگر امتحان خود را داد دو سال قبل موقعی که دولت متکی به افکار عمومی به راهی رفت که امنیت ایران را به خطر می‌انداخت مردم ایران موقعیت حساس روز را درک کردند و از حمایت آن دولت دست برداشتند زیرا در آخر عمر آن حکومت دیدند که آن اختلافات بر ضرر مملکت است و ممکن است مملکت را به ورطه خطرناکی بکشاند که خارجی از آن استفاده کند.
منظور من از مطالب فوق تحصیل این نتیجه بود که دنیا باید به ارزش ملت ایران اعتراف کند و این ملت را تقویت کند البته این ملت که با نداشتن وسایل و با حال فقر و پریشانی توانست صلح را در حساسترین موقع در عالم این گونه حفظ کند با داشتن وسایل و زندگی بهتری مسلماً بهتر می‌تواند به حفظ صلح خدمت کند من از نظر این که نماینده مجلس هستم و ایرانی هستم این مطلب را نمی‌گویم. این مطلبی است که خارجی‌های نمی‌توانند آن را انکار کنند و اکنون هم که شاه ما در امریکا است آن را تصدیق می‌کند چنانچه روزنامه واشنگتن‌پست به مناسبت ورود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به امریکا اخیراً در سر مقاله خود چنین نوشته ... نقل از روزنامه آرزوی شمال (در این روزها کشور ایران به طرف آینده درخشانی قدم برمی‌دارد و برای این موهبت باید شاهنشاه ایران را مورد تحسین قرارداد شاهنشاه و ملت ایران نمونه‌ای از شجاعت و در زمینه ایستادگی در مقابل تجاوز می‌باشند) ما هم لازم می‌دانم که همین تذکر روزنامه‌نگار امریکایی را به دول غربی هم بدهیم که بدانند اکنون که با ما می‌خواهند حسن رابطه داشته باشند با ملتی طرف هستند که این عقیده نویسندگان خود امریکا درباره آن ملت است.
ارتش- مسئله دیگری که باید مورد توجه ما واقع شود این است که اگر ما قدرت نظامی برای پس گرفتن آذربایجان از فرقه دموکرات نداشتیم موفقیت به آسانی نصیب ما نمی‌شد امروز وضع عالم طوری است که از هیچ کجا به ما تجاوزی نمی‌تواند بشود و فقط ضعف خود ما ممکن است سبب تجاوز شود یعنی در مملکت ما حوادثی ایجاد شود که مملکت را متشنج سازد و آن وقت وضعی شبیه کره یا هند و چین در اینجا برقرار گردد ولی مادام که یک جنگ بین‌المللی واقع نشود امین ما مختل نخواهد شد مگر این که ضعیف باشم و اگر مقتدر و قوی باشیم می‌توانیم امنیت و استقلال خود را به خوبی حفظ کنیم و هیچ حادثه نمی‌تواند در ایران ایجاد کنند که اوضاع ایران را منقلب سازد (صحیح است).
ما با هیچ کس سر جنگ نداریم و نمی‌توانیم هم با دول بزرگ سر جنگ داشته باشیم ولی معتقد به حفظ استقلال خود هستیم و برای حفظ استقلال خود و حفظ امنیت باید قوی بشویم اگر قوی شویم می‌توانیم خود را حفظ کنیم در دنیا به ما احترام بیشتر خواهند گذارد همسایگان ما بیشتر احترام درباره ما قائل خواهند شد به ما کمک و مساعدت بیشتر خواهد شد ولی اگر ضعیف باشیم وضعیت باقی بمانیم به ما کمتر کمک خواهد شد ما باید اراده و علاقه خود را همان طور که برای حفظ استقلال و ملیت و مذهب خود نشان داده‌ایم برای قوی شدن نیز عقیده و علاقه خود را ثابت نماییم.
بنابراین باید از سیاست بی‌سیاستی خارج شویم و خود را قوی و نیرومند سازیم منظور من این نیست در یک پیمان نظامی وارد شویم بلکه عقیده‌ام بر این است قوی شویم و هراس از قوی شدن نداشته باشیم با قوی همیشه معامله بهتری می‌کنند از قوی هم دشمن و هم دوست هر دو بیشتر ملاحظه می‌کنند (صحیح است).
این است سیاست قوی بودن باید جزء برنامه ما باشد و این سیاست هیچ ربطی به مخالفت با هیچ یک از دوستان و همسایگان ما ندارد.
وقتی یک ملتی مصمم و قوی شد مورد ملاحظه و احترام واقع می‌شود ما امروز وضعی مشابه ترکیه می‌توانیم داشته باشیم که حد اعلای استفاده از دول غربی بتوانیم بکنیم ولی با ضعف و تردید نمی‌توان به مقصود رسید در جنگ گذشته دولت آلمان به ترکیه حمله نکرد زیرا ترکیه هم مصمم بود و هم قوی بالعکس دولت آلمان چون خیال حمله به روسیه داشت با ترک‌ها قرارداد بست و قشون خود را به روسیه برد و خواست نگرانی خود را از طرف ترک‌ها برطرف سازد زیرا می‌ترسید قشون ترکیه از بلغارستان حمله کند.
وقتی آلمان به روسیه حمله کرد در روسیه حق ترکیه را بر داردانل و بسفور شناخت تا ترکیه را وارد در جنگ کند و حتی تهدید کرد ولی ترکیه نپذیرفت مگر بعد از مدتی که اعلان جنگ را به حال خود نافع دید.
این است که برخلاف نظر اشخاص ظاهربین من معتقدم ارتش ایران باید قوی باشد و هر چه قوی‌تر باشیم حق ما بیشتر رعایت و به ما بیشتر کمک خواهد شد و از این فرصتی که دنیا پیش آورده می‌توانیم استفاده بیشتر کنیم.
یک موقعیت جدید و مهم امروز ثابت شده که ایران یک مملکتی است که مورد توجه دنیا است ارزش ملت ایران بعد از سال‌ها که در سیاست رویه صریح و روشنی اتخاذ نکرده بود اکنون سیاست صریح و روشنی اتخاذ کرده با دولت اتحاد جماهیر شوروی رفع اختلاف نموده و امیدواری به یک دوره روابط دوستانه حسنه فی‌مابین می‌رود ملت ایران با مرام کمونیزم شدیداً مخالف است ولی علاقه عمیقی به استقرار دوستی و روابط حسنه با دولت اتحاد جماهیر شوروی دارد اگر دولت همسایه ما تجدیدنظر در سیاست سابق خود کند یعنی سیاست غلط استالین را ترک نماید می‌تواند مطمئن باشد که ایران هر قدر هم با دول غربی دوست و نزدیک گردد ولی هیچ گاه از ایران گزندی به آن همسایه نخواهد رسید و ایران ترجیح می‌دهد که همیشه با آن همسایه خود دوست باشد.
ما اکنون از لحاظ روابط خود با دول غربی وارد مرحله جدید شده‌ایم و انتظار داریم که از این رویه برخوردار شویم همه ممالک دنیا خرابی‌های خود را با کمک‌های دولت آمریکا جبران کردند ما هم برای اصلاح اوضاع اقتصادی و اجتماعی خود خود را بی‌نیاز از این کمک‌ها نمی‌دانیم ولی یک مسئله را هم نباید از نظر دور داشت و آن این است که درست است ما از نظر پول و سرمایه و صنعت احتیاج به دول غرب داریم ولی موقعیت ایران و امتحانی را که ملت ایران از نظر ارزش خود داده باید در نظر گرفت و به همین جهت است که باید مطمئن باشیم اگر احتیاج است احتیاج متقابل هست و دنیای غربی هم به ما احتیاج دارد زیرا از نظر حفظ صلح در عالم حفظ چیزهایی که قرن‌هاست به آن علاقه و حفظ چیزهایی که قرن‌هاست به آن علاقه داریم و نزد ما مقدس است یعنی استقلال- خداپرستی- ملیت- وطن‌دوستی. زندگی خانواده و در بسیاری از امور معنوی هدف و مرام و عقیده مشترک داریم و می‌خواهیم این میراث هزارها سال تلاش بشر را در این منطقه حساس عالم و در خاورمیانه حفظ کنیم.
دنیا به خوبی می‌داند که در برابر افکار ماده‌پرستی و مرام کمونیزم در خاورمیانه و آسیا امروز ایران بزرگ‌ترین سد است و باید این سد را تقویت نمود ولی باید ما متوجه این نکته باشیم که این دوستی و حسن رابطه باید براساس شرایط مساوی و برابری و احترام متقابل باشد. صحیح است آقایان یا نه؟ (نمایندگان- صحیح است).
مسئول حفظ و استفاده از این موقعیت دولت‌های ما هستند و ملت ایران هم صمیمانه در این سیاست جدید خود یعنی نزدیکی و دوستی با دول غرب گام برخواهد داشت ولی اگر تساوی و احترام متقابل نباشد ما نمی‌توانیم آن استفاده را که در نظر داریم ببریم برای مثال باز می‌گویم در جنگ گذشته در قاهره جلسه‌ای از رؤسا دول بزرگ (روزولت- استالین- چرچیل) می‌بایستی تشکیل شود رئیس‌جمهور ترکیه هم دعوت شد ولی عصمت اینونو گفت به شرطی شرکت می‌کنیم که مذاکره با من مثل مذاکره با یک رئیس دولت در حال تساوی با سایرین باشد و این شرط را روزولت و چرچیل و استالین پذیرفتند.
اگر دولت‌های دوست ما که در آینده می‌خواهیم با هم نزدیک باشیم تقاضاهایی داشت باشند که منافع ما را دربرنداشته باشد و بخواهند از وضع موجود به نفع اوضاع اقتصادی و تجارتی خود استفاده کند این دوستی دوامی نخواهد داشت (صحیح است) و آن فایده که دول غربی از این نزدیکی در نظر دارند تحقق نخواهد یافت و به هدف مشترک لطمه وارد خواهد آمد بلکه بالعکس اگر در روابط ما از هر جهت چه سیاسی و اقتصادی و تجارتی و غیره تساوی و برابری و احترام متقابل باشد آن وقت ملت ایران برای حفظ نزدیکی و دوستی مصمم‌تر خواهد بود ولی اگر خدانکرده اعمالی واقع شود که نفع کشور ایران منظور نشود ملت ایران در این خط‌مشی جدید ممکن است سست شود و بر آن هدف مشترک خلل وارد آید.
دول غربی باید این نکته را قطعی و مسلم بدانند که تجدید اوضاع گذشته ایران به هیچ قیمتی و به هیچ نحوی میسر و ممکن نخواهد بود ملت ایران جلوی اخلال‌گری و اخلال‌گران را با شدت و قدرت خواهد گرفت ولی اگر تصور شود که می‌توان وضعی شبیه سابق در ایران ایجاد نمود اشتباه بزرگی است و خیال باطل است.
ملت ایران اگر در سیاست خارجی خود خط‌مشی جدیدی اتخاذ نموده برای آن است که استقلال و منافع خود را بهتر بتواند حفظ کند مبادا دول غربی تصور کنند که بیش از تجارت معمولی می‌توانند از این وضعیت استفاده کنند ما مملکتی هستیم که براساس تساوی شرایط و احترام متقابل
حاضر به نزدیکی و همکاری با دول غرب از نظر هدف مشترک شده‌ایم ولی اینجا بازار فروش مال‌التجاره نیست اساس رفتار با ما باید همان باشد که با دولت همسایه ما ترکیه هست.
این موقعیت برای استفاده متقابل در راه حفظ صلح و بهبودی وضع عمومی زندگی مردم و دنیا و اصلاح اوضاع ایران است.
دول غرب باید مراقبت کامل کنند که تمایلات و افکار عمومی ملت ایران را محترم بشمارند.
دولت‌ها باید از این موقعیت بهترین استفاده را کنند و در روابط خود با دول باید هر جا که نفع متقابل، دوستی متقابل، احترام متقابل رعایت نمی‌شود به دشت ایستادگی کنند زیرا تنها بر همین اساس است که ملت ایران و کشورهای غربی می‌توانند برای حفظ صلح و جلوگیری از پیشرفت کمونیزم در آسیا خاورمیانه استفاده کنند و نه تنها در ایران بلکه در تمام ممالک خاورمیانه سیاست دول غربی باید بر این پایه و اساس باشد بر پایه تنها منفعت اقتصادی و سیاسی دول بزرگ این شرطی است که ادامه همکاری و نزدیکی ما را تأمین و مقرون به موفقیت می‌سازد من قبول دارم که سیاست خارجی دولت ما در اتخاذ این رویه صریح و روشن سیاسی و در شرایط امروز عالم مطابق مصلحت است و این موقعیت و جبهه که گرفته شده برای حفظ استقلال و عمران و آبادی ایران مفید است و رهبری این سیاست را شاه ایران مفید است و رهبری این سیاست را شاه ایران بر عهده دارد اما موفقیت برای مملکت ایران وقتی حتمی است که معاملات ما از هر جهت تابع اصل دوستی و احترام متقابل باشد دولت ایران باید به اتکاء مجلس شورای ملی و ملت ایران منافع ایران را در این همکاری و معامله براساس شرایط مساوی و روابط و احترام متقابل حفظ کند و اگر این شرایط وجود نداشته باشد از این موقعیت طرفین استفاده‌ای را که در نظر دارند نخواهند کرد- اگر مشاورین سیاسی دول غربی غیره از این اظهارنظر کنند بدانند در اشتباه‌اند.
برای مثال می‌گویم کشور یوگوسلاوی چون دید سیاست کمونیست بین‌الملل منافع کشور یوگوسولاوی را در نظر نگرفته و می‌خواهد چیزهایی را بر یوگوسلاوی تحمیل کند که با منافع آن کشور وفق نمی‌دهد با آن که یک کشور کمونیست است از جرگه ممالک کمونیست خارج شد من عقیده دارم که دنیای غرب از نظر هدفی که در دنیا دارد می‌خواهد به ایران کمک کند ولی بر عهده مسئولین امور ایران است که از این موقعیت به نفع کشور استفاده کنند و این موقعیت را با خطا و اشتباه از دست ندهند و بدانند امروز ایران در دنیا چه ارزش و اهمیتی دارد و چه مسؤولیت بزرگی توجه مسؤولین امور خواهد بود اگر این بار هم اشتباه کنند. اگر ما در سیاست خارجی باز دچار ضعف نشویم و احترام متقابلی را که امروز لازمه موفقیت است از نظر دور نداریم و آن را اساس خط‌مشی سیاسی خارجی قرار دهیم و مجلس شورای ملی هم موقعیت خودش و کشور را خوب درک کند می‌توانیم و از آنچه تا امروز شده نتیجه بگیریم.
دولت برای این که کشور بتواند از این موقعیت استفاده کند باید رویه و طرز کار خود را عوض کند (صحیح است) زیرا این رویه عاقبت ندارد (صحیح است) مجلس شورای ملی و نمایندگان هم باید رویه و طرز کار خود را عوض کند و الّا مجلس نمی‌تواند در اصلاح امور کشور مؤثر باشد و اشتباهات دولت‌ها و مجلس می‌ترسم این دفعه هم این فرصت و موقعیت را از دست ما بگیرد. (صحیح است)
این تذکراتی که دادم فقط از لحاظ دلسوزی بود و بنده اسم آقایان را اینجا نیاوردم آقایان که در این قضیه فداکاری کردند آقای محسن مرآت اسفندیاری آقایان ذوالفقاری‌ها آقای بزرگ ابراهیمی اینها در حزب وحدت ایران با ما بودند (مهندس اردبیلی- تمام آذربایجانی‌ها بودند) تمام آذربایجانی‌ها بودند و بنده از این که اسم همه آقایان را نیاوردم معذرت می‌خواهم و در خاتمه نطقم از اداره رادیو تقاضا می‌کنم یا تمام نطق بنده را بخوانند یا اصلاً هیچ نگویند چون اگر از آن کم و کسر کنند معنای‌اش از میان می‌رود.
۳- تقدیم سه فقره سؤال به وسیله آقایان عبدالرحمن فرامرزی و سید احمد صفایی
رئیس- وارد دستور می‌شویم آقای فرامرزی فرمایشی دارید؟
عبدالرحمن فرامرزی- دو تا سؤال از دولت کرده‌ام یکی این که آیا دولت رفراندم دکتر مصدق را برای بستن مجلس قانونی می‌داند یا نه دوم این که آیا برای اعاده افسران بازنشسته که در اعاده این وضع و اعاده مشروطیت تثبیت مقام سلطنت فداکاری کرده‌اند دولت چه اقدامی کرده است.
رئیس- آقای احمد صفایی
سید احمد صفایی- سؤالی است از دولت راجع به برنامه‌های رادیویی در شب جمعه است که ضمن جواب یکی از خوانندگان بستن ملی و مقام روحانیت توهین کرده و تقدیم می‌کنم.
رئیس- به دولت ابلاغ می‌شود. آقای وزیر جنگ
۴- استرداد یک فقره لایحه و تقدیم چهار فقره لایحه به وسیله آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ (سپهبد هدایت)- بنده اجازه می‌خواهم که لایحه‌ای که راجع به تعهد هزینه قبلاً تقدیم کرده بودم چون مورد احتیاج نیست مسترد کنم و ضمناً چهار لایحه به شرح زیر تقدیم می‌کنم در زمان حکومت سابق لایحه‌ای گذاردند و طبقات مشمولین بین ۱۳۰۶ و ۱۳۱۱ را با گرفتن هزار ریال معاف کردند برای این که به این طبقات تبعیضی نشده باشد لایحه‌ای تقدیم می‌شود که به آن عده‌ای که در این طبقات استفاده نکرده‌اند باز این اجازه را مرحمت بفرمایند (بسیار خوب است) به طوری که خاطر نمایندگان محترم مستحضر است برای مبارزه با قاچاق یک اداره جدیدی تأسیس کردیم به نام گارد مرزی و نوار مرزی و مسؤولیت امور را در آن نقاط به آن اداره برده‌ایم و برای این که اینها قوت قانونی داشته باشد لایحه‌ای است که تقدیم می‌کنم و تقاضای تصویبش را دارم و برای این که بانک سپه مجوز قانونی داشته باشد لایحه‌ای است تقدیم می‌کنم و استدعای تصویب آن را دارم آخرین لایحه لایحه‌ای است که چون عده‌ای از استواران و گروهبانان ارتش هستند که تحصیلاتی دارند و با برنامه اصلاحاتی که در پیش است بایستی به اینها مساعدت کرد که بتوانند به درجات بالاتر نائل بشوند لایحه‌ای است تقدیم می‌کنم و استدعا کرده‌ام که اینها به آموزشگاهی بروند و افسریار بشوند.
رئیس- این لوایح به کمیسیون‌های مجلس شورای ملی ارجاع می‌شود و مربوط به کمیسیون مشترک نیست.
۵- اخذ رأی و تصویب گزارش راجع به اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت چهار ماهه آخر سال ۱۳۳۳
رئیس- گزارش مجلس سنا راجع به تصویب چهار دوازدهم قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(به شرح آتی خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
عطف به مراسله شماره ۶۷۸۵ مورخ ۲۸/۹/۳۳ راجع به لایحه مربوط به اجازه پرداخت چهاردوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت چهار ماهه آذر و دی و بهمن و اسفند سال ۱۳۳۳ که برای اظهارنظر به مجلس سنا ارسال شده بود اشعار می‌دارد:
لایحه مزبور در جلسه روز شنبه چهارم دی ماه یکهزار و سیصد و سی و سه مطرح و با اظهارنظر موافق عیناً به تصویب رسید.
رئیس مجلس سنا- ابراهیم حکیمی
رئیس- رأی گرفته می‌شود با ورقه و آقایان به ترتیبی که اسمشان خوانده می‌شود رأی می‌دهند.
(اسامی آقایان به ترتیب ذیل به وسیله آقای جلیلی (منشی) اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد).
آقایان: امیرتیمور، بهادری، دکتر بینا، دکتر عدل، تربتی، نورالدین امامی، افشار، مهندس اردبیلی، موسوی، باقر بوشهری، اعظم زنگنه، دکتر آهی، کاشانی، اکبر، مشایخی، مهنسد جفرودی، محمودی دولتشاهی، نراقی، دولت‌آبادی، دکتر وکیلی، مرتضی حکمت بوداغیان، افشار صادقی، مهندس شاهرخشاهی، صدرزاده، رضایی، بزرگ‌نیا، شادمان، پورسرتیپ، کریمی، ارباب، پناهی، عبدالصاحب صفایی، دکتر مشیر فاطمی، مهندس ظفر تفضلی، قراگوزلو، بوربور، امیر احتشامی، غضنفری، حمیدیه، قرید اراکی، سهرابیان کیکاوسی، حمید بختیار، دکتر سعید حکمت، عبدالرحمن فرامرزی، صدقی، تیمورتاش، دکتر جزایری، داراب، توماج، دکتر نیرومند، عاملی، مکرم، کدیور، خاکباز، قرشی، مهدوی، کاشانیان، لاری، ایلخانی‌زاده، درخشش، خرازی، سرمد، دکتر شاهکار، دکتر افشار، بهبهانی، دکتر عمید. خلعتبری، سید احمد صفایی، برومند، اسکندری، بزرگ ابراهیمی، عمیدی نوری نقابت، هدی، نصیری، خزیمه علم، دکتر پیرنیا، عرب شیبانی، سلطان‌مراد، بختیار، استخر، دهقان، قوامی، فرود، گیو، اخوان، کی‌نژاد، افخمی، مرآت اسفندیاری، صراف‌زاده، صفاری، رضا افشار، جلیلوند، یارافشار، جلیلی، محمدعلی مسعودی، صارمی.
(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه بدین قرار بود)
ورقه سفید موافق ۸۳ ورقه کبود مخالف ۳ ورقه سفید بی‌اسم علامت امتناع ۱۳ برگ.
رئیس- لایحه چهاردوازدهم با ۸۳ رأی تصویب شد.
اسامی موافقین- آقایان: مرآت اسفندیاری، دهقان، استخر، عماد تربتی، بزرگ ابراهیمی، ایلخانی‌زاده، کاشانیان، کدیور، بهادری، مشایخی، نورالدین امامی، غضنفری، دولت‌آبادی، مرتضی حکمت، کریمی، جلیلوند، حمیدیه، اکبر، فرود، قرشی، صارمی، لاری، خلعتبری، افخمی، عاملی، مهدوی، صفاری، قوامی، خزیمه علم، دکتر پیرنیا، قراگوزلو، نصیری، سرمد، درخشش، اخوان، خرازی، کی‌نژاد، هدی، دولتشاهی، تیمورتاش، یارافشار، گیو، کیکاوسی، توماج، فرید اراکی، خاکباز، دکتر سعید حکمت، پناهی، مسعودی، صدرزاده، موسوی، مهندس اردبیلی، دکتر مشیر فاطمی، عبدالرحمن فرامرزی، محمودی، دکتر جزایری، عمیدی، نوری، مکرم، اسکندری، نقابت، دکتر نیرومند، داراب، بوبور، امیر احتشامی، سهرابیان، نراقی، صفایی، رضا افشار، دکتر عمید، برومند، دکتر شاهکار، مهندس شاهرخشاهی، دکتر عدل، محمود افشار، بوداغیان، افشار صادقی، باقر بوشهری، دکتر بینا، دکتر افشار، پورسرتیپ، شادمان، بزرگ‌نیا، دکتر وکیل.
اسامی مخالفین- آقایان: بهبهانی- تفضلی- محمود رضایی.
ورقه سفید بی‌اسم علامت امتناع ۱۳ برگ.
۶- اخذ رأی و تصویب گزارش راجع به اضافه اعتبار وزارت کشاورزی جهت دفع آفات
رئیس- گزارش مجلس سنا راجع به اعتبار دفع آفات قرائت و رأی گرفته می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
عطف به مراسله شماره ۶۵۰۳- ۲۷/۹/۱۳۳۳ راجع به لایحه شماره ۱۳۷۵۸- ۴/۹/۱۳۳۳ دولت مربوط به اجازه پرداخت اضافه اعتبارات کشاورزی جهت دفع آفات نباتی و حیوانی که برای اظهار نظر به مجلس سنا ارسال شده بود اشعار می‌دارد.
لایحه مزبور در جلسه روز شنبه چهارم دی ماه ۱۳۳۳ مطرح و با اظهارنظر موافق عیناً به تصویب مجلس سنا رسید.
رئیس- رأی گرفته می‌شود با ورقه آقایان موافقین ورقه سفید می‌دهند.
(اسامی آقایان نمایندگان به وسیله آقای مسعودی (منشی) به ترتیب ذیل اعلام و در محل نطق حاضر و رأی دادند)
آقایان: امیرتیمور. دکتر بینا. دکتر عدل. صفاری. عماد تربتی. داراب. کی‌نژاد. مهندس اردبیلی. شادمان. موسوی. باقر بوشهری. پورسرتیپ. عبدالرحمن فرامرزی. محسن اکبر. قراگوزلو. عزیز. اعظم زنگنه. بوربور. محمودی. مهندس ظفر. دولت‌آبادی. لاری. ایلخانی‌زاده. دکتر وکیل. حمیدیه. خاکباز. فرید اراکی. امیر احتشامی. سنندجی. تفضلی. دکتر جزایری. نراقی. پناهی. پیراسته. دولتشاهی. مشایخی. عبدالصاحب صفایی. صراف‌زاده. ارباب. بهزادی. بزرگ‌نیا. صدرزاده. کاشانی. خرازی. تجدد. افشار. صادقی. کریمی. بوداغیان. بزرگ ابراهیمی. سهرابیان. کیکاوسی. عبدالحمید بختیار. سرمد. شاهرخشاهی. توماج. دکتر امیر نیرومند. صدقی. سلطان‌مراد بختیار. حسن مکرم. عاملی. قرشی. کدیور. مهدوی. قوامی. دهقان. استخر. کاشانیان. خزمه علم. دکتر پیرنیا. دکتر آهی. نصیری. هدی. نقابت. عمیدی نوری. بهادری. دکتر مشیر فاطمی. برومند. سید احمد صفایی. حائری‌زاده. خلعتبری. دکتر عمید. بهبهانی. دکتر شاهکار. دکتر افشار. درخشش. فرود. ارباب گیو. اخوان. افخمی. مرآت. اسفندیاری. محمود افشار. دکتر سعید حکمت. یارافشار. جلیلوند. جلیلی. مسعودی. غضنفری.
(آراء مأخوذه شماره شده و نتیجه به این قرار بود)
ورقه سفید موافق ۸۲ ورقه کبود مخالف ۳ ورقه سفید بی‌اسم علامت امتناع ۱۲ برگ.
رئیس- لایحه اعتبار دفع آفات با ۸۲ رأی به تصویب رسید.
اسامی موافقین- آقایان: داراب قرشی. امیر احتشامی. سنندجی. نراقی. عبدالصاحب صفایی. توماج. قراگزلو. دولتشاهی. صفاری. فرید اراکی. مهندس اردبیلی. سرمد. دکتر عدل. دکتر بینا. موسوی. کریمی. افشار صادقی. دکتر عمید پیراسته. خاکباز. لاری. شاهرخشاهی. بزرگ‌نیا. صدرزاده. تجدد. خرازی. کیکاوسی. برومند. بوشهری. بوربور. دکتر وکیل. سهرابیان. دکتر نیرومند. بوداغیان. رضا افشار. افخمی. دکتر سعید حکمت. حائری‌زاده. مرتضی حکمت. حسن مکرم. کدیور. قوامی. مهدوی. استخر. دکتر پیرنیا. دکتر آهی. خزیمه علم. نصیری. دکتر افشار. عمیدی نوری. نقابت. هدی. خلعتبری. دکتر شاهکار. اخوان. غضنفری. پورسرتیپ. کاشانیان. عماد تربتی. محمودی. محسن اکبر. کی‌نژاد. پناهی. مشایخی. حمیدیه. مرآت اسفندیاری. عاملی. بزرگ ابراهیمی. ایلخانی‌زاده. یارافشار. گیو. مسعودی. دهقان. معین‌زاده. محمود افشار. جلیلوند. فرود. دکتر مشیر فاطمی. بهادری. دولت‌آبادی. شادمان.
اسامی مخالفین- آقایان: تفضلی. رضایی. بهبهانی.
ورقه سفید بی‌اسم علامت امتناع ۱۲ برگ
۷- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر دارایی راجع به جلب سرمایه‌های خارجی به قید یک فوریت و طرح و تصویب فوریت آن
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی (دکتر امینی)- آقایان محترم استحضار دارند که بعد از حل قضیه نفت و ایجاد امنیت در کشور و ثبات وضع اقتصادی و مالی خارجی‌ها نظر و توجه مخصوصی نسبت به وضع ایران پیدا کرده‌اند یکی از شرایط توسعه فعالیت در مملکت این است که سرمایه خارجی متوجه مملکت بشود و در اینجا به کار بیافتد بنابراین لایحه‌ای تهیه شده که با یک فوریت تقدیم می‌کنم به عنوان لایحه جلب حمایت سرمایه‌های خارجی و تقاضای بنده از این جهت است که البته باید سعی کرد که اینها تشویق بشوند که زودتر در این مملکت شروع به اقدامات و اصلاح بشود (صحیح است).
رئیس- چون تقاضای یک فوریت شده لایحه قرائت می‌شود و فوریت آن مطرح می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱- اشخاص و شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی خارجی که با اجازه دولت ایران سرمایه خود را به صورت نقد، کارخانه، ماشین‌آلات و قطعات آنها ابزار حق‌الاختراع و خدمات تخصصی و امثال آنها به منظور عمران و آبادی و فعالیت تولیدی اعم از صنعتی، معدنی، کشاورزی و حمل و نقل به ایران وارد کنند از تسهیلات مندرج در این قانون برخوردار خواهند شد.
ماده ۲- برای رسیدگی و اظهارنظر در خصوص پیشنهادهای واصل راجع به ورود سرمایه‌های خارجی هیئتی تحت‌نظر مدیر کل بانک ملی ایران و مرکب از معاونین وزارت دارایی وزارت امور خارجه و معاونین بازرگانی و صنعتی و معدنی وزارت اقتصاد ملی سازمان برنامه رئیس کمیسیون ارز و رئیس اطاق بازرگانی تهران در بانک ملی ایران تشکیل می‌گردد.
تصمیمات این هیئت با تصویب هیئت وزیران قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۳- سرمایه‌هایی که مطابق ماده یک این قانون به ایران وارد می‌شود و منافع حاصل از به کار افتادن سرمایه‌های مزبور در ایران مشمول حمایت قانون دولت بوده و کلیه حقوق و معافیت‌ها و تسهیلاتی که برای سرمایه‌ها و بنگاه‌های تولیدی خصوصی داخلی موجود است شامل سرمایه‌ها و بنگاه‌های خارجی نیز خواهد بود چنانچه به موجب قوانین به علت ملی شدن از صاحبان سرمایه‌های مزبور سلب مالکیت شود دولت جبران عادلانه خسارت وارده بر آنها را تضمین می‌کند به شرط این که در مدت سه ماه پس از سلب مالکیت تقاضای جبران خسارت وارده را به هیئت مذکور در ماده ۲ تسلیم نمایند در این گونه موارد دولت می‌تواند اجازه انتقال سرمایه را به خارج بدون رعایت شرایط ماده ۵ بدهد.
ماده ۴- صاحب سرمایه مجاز است که هر سال سود ویژه حاصل از به کار انداختن سرمایه خود را در ایران به همان ارزی که سرمایه را به ایران وارد نموده است از ایران خارج کند.
ماده ۵- خروج سرمایه اصلی و منافع آن و یا آنچه که از سرمایه و منافع در کشور باقی مانده باشد با دادن پیش‌آگهی سه‌ماهه و با رعایت مقررات موافقت‌نامه مورخه ژوئیه ۱۹۴۴ صندوق بین‌المللی پول مجاز خواهد بود ولی صاحب سرمایه موظف است برای مدت شش ماه از تاریخ خروج سرمایه لااقل ده درصد از سرمایه اولیه را برای تأمین تعهدات احتمالی خود در ایران نگه دارد.
ماده ۶- مقررات این قانون شامل مؤسسات و اتباع دولت‌هایی خواهد بود که در کشور آنها انجام دادن فعالیت‌های اقتصادی برای اتباع و مؤسسات ایران ممکن باشد.
ماده ۷- هیئت مذکور در ماده ۲ بالا آیین‌نامه اجرای این قانون را تهیه و در مدت دو ماه به تصویب هیئت وزیران و کمیسیون‌های مربوطه مجلسین خواهد رسانید.
نخست‌وزیر وزیر اقتصاد ملی، وزیر دارایی.
رئیس- فوریت مطرح است آقای نقابت.
نقابت- موافقم.
رئیس- آقای عبدالصاحب صفایی موافقید؟ (صفایی- موافقم) آقای ارباب موافقید؟ (ارباب- موافقم) آقای مسعودی موافقید؟ (مسعودی- موافقم) آقای بهادری.
بهادری- این که بنده عرض کردم مخالفم علتش این است هر لایحه‌ای که می‌آید به مجلس باید مطابق آیین‌نامه طبع و توزیع بشود تا آقایان نمایندگان مطالعه بکنند و برود به کمیسیون و بعد برگردد در اینجا مطرح بشود.
رئیس- این هم به کمیسیون می‌رود.
بهادری- من عقیده‌ام این بود که آقای وزیر دارایی این لایحه را بدون فوریت بدهند البته همه آقایان نمایندگان محترم میل دارند که سرمایه‌های خارجی بیاید در ایران به جریان بیفتد ولی من عقیده داشتم که آقای وزیر دارایی فوریتش را پس می‌گرفتند و مثل لوایح عادی می‌رفت به کمیسیون و بعد می‌آمد و مطرح می‌شد و نمایندگان هم مطالعه می‌نمودند و تصویب می‌کردند این بود که بنده مخالفت کردم و ضمناً تذکری خواستم به آقای وزیر دارایی بدهم و آن وضعیت بنگاه دارویی کشور است که بی‌اندازه تأسف‌آور است مطالبی بنده اطلاع دارم که از شهر میانه پنج‌هزار تومان پول فرستاده‌اند که برای آنها دارو بخرند عوض یک صندوق ۱۷ تومان برایش دوا فرستاده‌اند جنابعالی متأسفانه در آنجا نماینده هم دارید آقایان در آنجا را ببندید یا یک رسیدگی دقیق بکنید و ترتیبی بدهید که اصلاح بشود (فرامرزی- کی رئیس آنجا آمده است؟)
رئیس- تصویب این یک فوریت مانع رفتن به کمیسیون نیست منتهی چون این لایحه دوفوری است وقتی یک فوریتش تصویب شد یک شوری خواهد بود آقای وزیر دارایی بفرمایید.
وزیر دارایی- همان طوری که جناب آقای رئیس فرمودند این لایحه به کمیسیون می‌رود و مطالعه می‌شود و بنده خواستم توجه آقای بهادری را جلب کنم که این لایحه مدت‌ها است تحت شور و مطالعه است و در تمام کشورهایی که این قسم قانون جلب سرمایه‌های خارجی داشته‌اند قوانینش مطالعه شده و این خلاصه‌ای است از تمام این نوع قوانین و این که تقاضای یک فوریت شده برای این است مکرر به دولت مراجعه شده و اشخاص اعم از داخلی و خارجی فوق‌العاده علاقه‌مندند که این قانون زودتر بگذرد البته بنده عرض نخواهم کرد که به محض گذشتن این قانون سیل سرمایه‌های خارجی متوجه مملکت خواهد شد بلکه یک شرایط و مقرراتی دارد همان طوری که آقایان فرمودند می‌بایستی امنیت قضایی و مالی باشد و امیدواریم که اینها به وجود بیاید (حمیدیه- بسیار لایحه خوبی است) علی‌ای‌حال باید راه را باز گذاشت تا اگر سرمایه‌داران خارجی اطمینان پیدا کردند که سرمایه‌شان در ایران مورد حمایت است و حفظ می‌شود بیایند سرمایه خود را بیاورند و در اینجا به کار بیاندازند و به عقیده بنده هیچ نگرانی ندارد و مقررات آن منحصر به آیین‌نامه‌هایی خواهد بود که به تصویب کمیسیون‌های مربوطه مجلس برسد و مخصوصاً در اینجا قید کردیم که به تصویب کمیسیون‌ها برسد که دولت نتواند با تصویبنامه هر آن آنها را تغییر بدهد برای این که عنوان تغییر مستمر این مقررات خودش سلب اعتماد از دیگران می‌کند و به نظر بنده آقایان توجه بفرمایند که این فوریت تصویب بشود و بعد در کمیسیون هر قدر لازم شد مطالعه بشود که زودتر به تصویب برسد بنده تصور می‌کنم که در اقتصاد مملکت مؤثر و مفید است و کمک بزرگی خواهد بود (مهندس اردبیلی- صحیح است این بهترین لایحه است).
رئیس- آقای نقابت
نقابت- خاطر محترم آقایان مستحضر است که در ظرف این یک سال که تا حدی امنیت کافی ایجاد شده و هر دستگاهی به کار خود پرداخته از ناحیه اقتصادیون دنیا برای ایجاد کار و گردش سرمایه یک مسابقه عجیبی پیدا شده و از تمام نقاطی که می‌توانند کار تولیدی کار عمرانی انجام بدهند پیشنهاداتی به مملکت شده است برای ایجاد عمران و آبادی و بسط زراعت و کارخانه‌جات از این موقع باید اغتنام فرصت کرد و باید برای حصول اطمینان بیشتر از مؤسسات خارجی که می‌توانند سرمایه‌های خود را به کار بیاندازند باید استفاده کرد این لایحه به عقیده بنده بهترین لایحه‌ای است که تقدیم شده است (صحیح است) و مخصوصاً قید در ماده ۴ به این که دولت امنیت و حفظ سرمایه‌های خارجی را تضمین می‌کند بیشتر از هر چیز موجب حصول اطمینان است ولی البته در موقع طرح و تصویب باید این رعایت بشود که این سرمایه‌ها و ضمانت دولت مقرون به ایجاد امنیت قضایی باشد و ایجاد اخلال در کارها نکند چون اساس مطلب یک امری است که مورد توجه همه آقایان هست و کم و بیش در مذاکرات با دولت همه اظهار عقیده مثبت کردیم طرح یک فوریت آن در مجلس کمال لزوم را دارد به خصوص که با طرح یک فوریت باز قضیه در کمیسیون هم مطرح می‌شود و مخصوصاً خاطر جناب آقای وزیر دارایی را به این نکته بنده جلب می‌کنم که یک عده از مردم وطن‌پرست با سرمایه‌های شخصی و با دادن نزول‌های سنگین و گرو گذاشتن ملک و خانه و زندگانی خود در مقام ایجاد کارخانه برآمده‌اند ولی به واسطه حوادث یکی دو سال قبل و تصادف با اوضاع بین‌المللی و به واسطه سنگینی نزول و نداشتن ارز کافی و نبودن متخصص کارخانه‌های آنها معطل مانده است و به راه نیفتاده است مثل کارخانه کاغذ که در تمام ایران یک همچو کارخانه‌ای نیست و برای وارد کردن کاغذ به مملکت همیشه مقدار زیادی ارز تلف می‌کنیم و حال این که این کارخانه وارد شده است ساختمانش تکمیل شده ماشین‌آلات توی صندوق بسته است و پولش مربوط به یک عده از بازرگانان و بانک ملی است ولی نه متخصص هست نه اسباب و نه وسایل استدعا می‌کنم که اینها را تحت نظر بگیرید این کارها راه بیافتد هم کار برای بیکاران پیدا می‌شود و هم سرمایه و اقتصاد مملکت رو به افزایش می‌گذارد و از راه تولید و ثروت و از راه ایجاد کار می‌توانیم تأمین سعادت عموم را بکنیم.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به فوریت لایحه جلب سرمایه‌های خارجی آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به کمیسیون اقتصاد ملی فرستاده می‌شود.
۸- اعلام وصول طرح راجع به آزادی تجارت از مجلس سنا و ارجاع به کمیسیون
رئیس- یک طرحی از مجلس سنا رسیده است راجع به آزادی تجارت به کمیسیون فرستاده می‌شود.
ارباب- بسیار خوب است.
۹- طرح گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به اسکناس‌های پنجاه و صد ریالی و ارجاع به مجلس سنا
رئیس- دو تقاضا از طرف آقایان نمایندگان رسیده است یکی راجع به آسفالت کوچه‌ها است یکی هم راجع به اسکناس‌های پنجاه ریالی چون طرح تقاضای اسفالت کوچه‌ها با حضور نماینده دولت باید باشد این تقاضا در دستور جلسه آینده گذاشته می‌شود و دومی حالا مطرح می‌شود پیشنهاد آقایان قرائت می‌شود:
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
نظر به این که عده‌ای اشخاص بی‌اطلاع موفق نشده‌اند در موقع قانونی اسکناس‌های پنجاه و صد ریالی خود را تعویض نمایند و بعد هم به موجب تصویبنامه ۳۶۲۳۰ مورخ ۱۸ اسفند ۱۳۳۱ دولت، بانک ملی اسکناس‌های آنها را در مقابل رسید قبول کرده تا مستند قانونی برای آنها تحصیل نماید ولی تا به حال این عمل انجام نشده و این اشخاص که اکثراً از ضعفا و کشاورزان و کارگران هستند مدت زیادی است معطل مانده و احتیاج مبرم به وجوه خود دارند ما امضاکنندگان پیشنهاد می‌کنیم لایحه دولت راجع به تعویض اسکناس‌ها که در کمیسیون دارای هم به تصویب رسیده و گزارش آن به شماره ۲ چاپ و توزیع شده است مطرح گردد.
محمدرضا خرازی. کی‌نژاد. عمیدی نوری. جفرودی. بهبهانی. لاری. صدقی و بیش از شانزده امضای دیگر.
رئیس- آقای خرازی بفرمایید به طور اختصار در پیشنهاد توضیح بدهید و بعد هم رأی گرفته می‌شود که جزء دستور قرار بگیرد.
خرازی- به طوری که آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند دولت از نظر این که ریال‌های بانک ملی در دست اشخاص می‌ماند و مخصوصاً اسکناس‌های بزرگ در دو دفعه آمدند تصویبنامه گذراندند که به موجب آن تصویبنامه اولی اسکناس‌های ۵۰ تومانی و صد تومانی را جمع کنند (تیمورتاش- قانون است نه تصویبنامه)
ببخشید قانون گذراند نسبت به اسکناس‌های صد ریالی و پنجاه ریالی و از نظر این که نسبت به اسکناس‌های هزار ریالی و پانصد ریالی گفتند بعد از این که ضرب‌الاجل قانونی منقضی شد یک عده فعل و انفعالاتی کردند مسکوت عنه ماند ولی نسبت به این اسکناس‌های پنجاه ریالی و صد ریالی یعنی ده تومانی و پنج تومانی عمل دیگری شد تصدیق می‌فرمایید که اشخاص با اطلاع همیشه از آن ضرب‌الاجل‌های قانونی استفاده می‌کنند و آنها پولشان را تعویض کرده‌اند فقط یک عده هستند از زارعین و کارگران و یک عده اشخاص بی‌اطلاع که آنها این اسکناس‌ها در دستشان مانده است بعداً دولت در اسفند ۱۳۳۱ به موجب تصویب‌نامه‌ای به بانک ملی اجازه داده که این اسکناس‌ها را ببرند به طور امانت بگذارند در بانک ملی و بعد دولت برای آنها از مجلسین مجوز قانونی تحصیل کنند و بعد از تصویب مجلسین پول آنها را بدهند به صاحبانشان آن وقت صد تومانی و پنجاه تومانی به طوری که بنده اطلاع دارم متجاوز از ۱۲ میلیون تومان بوده که دولت به حساب نفع خودش برده ولی این را طبق صورتی که بنده از بانک ملی گرفتم یک میلیون و سیصد و شصت و نه هزار و شانزده ریال و پنجاه دینار (۵۰/۰۱۶/۳۶۹/۱) است بنده پرسیدم این پنجاه دینارش چیست گفتند بعضی‌ها یک ربع اسکناس دستشان بوده است یعنی یک ربعش قابل استفاده بوده است آمده‌اند اینها را ازشان قبول کرده‌اند و مطابق ارزش آن حساب کرده‌اند صاحبان این اسکناس‌ها مکرر به بانک ملی در شهرستان‌ها و در تهران مراجعه می‌کنند و اظهار می‌کنند که دو سال و ده ماه است که اسکناس‌های ما در بانک ملی به ودیعه گذاشته شده و این باید به درد کارهای ضروری و مورد احتیاج و مصرف ما برسد و تقاضای‌شان این است که حالا دولت هم با این لایحه موافقت کرده است و از تصویب کمیسیون دارایی هم گذشته است این را آقایان تصویب بفرمایند که پول آنها بهشان داده بشود که گشایشی در کار این بیچاره‌ها بشود (صحیح است).
رئیس- رأی گرفته می‌شود که گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به اسکناس‌ها در دستور مقدم باشد آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
گزارش کمیسیون دارایی مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده- به بانک ملی ایران اجازه داده می‌شود وجه اسکناس‌های پنجاه و صد ریالی منسوخه‌ای را که طبق موافقت هیئت دولت تا پایان اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ به نحو امانی از اشخاص قبول شده و صورت آن در بانک موجود است به صاحبان اسکناس پرداخت نماید و وجه پرداختی را از محل تفاوت جمع‌آوری اسکناس‌های مذکور که قبلاً به حساب بدهی دولت نزد بانک منظور گردیده محسوب دارد.
مخبر کمیسیون دارایی- غلامحسین صارمی
رئیس- ماده واحده مطرح است آقای دولت‌آبادی.
دولت‌آبادی- موافقم
رئیس- آقای تیمورتاش
تیمورتاش- بنده مخالفم
رئیس- بفرمایید.
تیمورتاش- مخالفت بنده با این لایحه از نقطه نظر اصل کلی است و آن هم این است که در این مملکت مکرر در مکرر چه راجع به این موضوع بالاخص چه راجع به موضوع‌های مختلف دیده‌ایم اشخاصی که اطاعت از قانون می‌کنند و عملی که باید انجام بدهند به موقع خودش انجام می‌دهند اینها همیشه زیان کرده‌اند همیشه ضرر متوجه کسانی بوده است که تابعیت از قانون کرده و عمل را به موقع خودش انجام داده‌اند اما کسانی که برخلاف قانون عمل کرده‌اند آمده‌اند جنس ممنوعه را وارد گمرک کرده‌اند حق نداشتند ارز بخرند یا فلان بکنند این کارها را کرده‌اند بعد همیشه یک تصویبنامه، یک مجوزع یک محملی (یک نفر از نمایندگان- یک وزیر شریکی) پیش می‌آید برای این که اینها این جرمی که در واقع به علت مخالفت با قانون انجام داده‌اند با یک تصویبنامه قانونی مجوزی برای آنها تحصیل می‌شود بنده به هیچ‌وجه من‌الوجوه مخصوصاً بعد از این که جناب آقای خرازی راجع به مبلغ این موضوع اظهار فرمودند یعنی این که فرمودند که یک میلیون و خورده‌ای تومان می‌شود منظورم این موضوع بالاخص نیست ولی استدعا می‌کنم توجه به این موضوع بفرمایید آقایان این والله به خدا خلاف اصل است این موجب تشویق عصیان است که کسانی که آمدند و یک قانونی را قبول کردند همیشه باید ضرر بکنند و کسانی که از یک اصل کلی و قانونی عدول کردند و مخالف قانون رفتار کردند برای آنها مجوزی
خواسته شود این موضوع عیناً داستان بروات وصولی است بنده وقتی که در وزارت اقتصاد ملی بودم همیشه مواجه با این اصل بودم می‌گفتند فلان جنس را نباید رد کرد یا این که پول برای فلان جنس داده نمی‌شود تاجر با علم به این که جرم می‌کند و خلاف قانون عمل می‌کند به عنوان بروات وصولی جنس را می‌آورد توی گمرک بعد آخر سال ما گرفتاری داشتیم و این گیر را داشتیم که گمرکات ما پر است چه کار بکنیم یگانه کاری که تاجر از روز اول می‌دانست که ما چه خواهیم کرد اجازه می‌دادیم که جنس وارد بشود بنابراین عمل خلاف قانون در یک جامعه و مملکت قانونی انجام می‌شد بنده استدعایم این است که توجه به این نکته بفرمایید و می‌خواهم یک پیشنهادی هم راجع به این موضوع بکنم و آن این است که اقلاً یک حدی برایش قائل بشویم می‌فرمایید که بیچاره و درمانده و مضطرها گرفتار این هستند بفرمایید به کسانی که تا دوهزار ریال یعنی دویست تومان دارند بهشان بدهند و به طور اعم نگویید که هر کس هر چه دارد تا یک میلیون تومان بهش بدهند هر کس می‌خواهد باشد این بود عرض بنده.
رئیس- آقای دولت‌آبادی
دولت‌آبادی- آقای تیمورتاش تقاضا می‌کنم توجه بفرمایید به عرایض بنده اولاً نباید فراموش کرد که اینجا محضر قانونگذاری است اگر قانون و مصوباتی باشد که به ضرر مردم باشد بایستی اینجا اصلاح کرد نمی‌توان وجود قوانین را موجب تضییع حق دانست به نظر بنده اسکناس دولت یعنی سند اعتبار مملکت و در دست هر کس باشد باید پولش را داد و هیچ مقرراتی نباید این را از اعتبار بیاندازد (تیمورتاش- اشتباه می‌فرمایید در هیچ جای دنیا این طور نبوده است) ضرری که احیاناً از این راه به خزانه مملکت یا به دولت وارد می‌شود این هزار بار بیشتر از پولی است که در مقابل این اسکناس‌ها داده می‌شود علی‌الاصول نمی‌توانید بگویید (فرامرزی- دلیل شما شامل پنجاه تومانی و صد تومانی هم می‌شود) بنده راجع به پنجاه و صد تومان هم صحبت کردم و گفتم دولت آمده است و منع کرده است ولی حق این بود وقتی هم مصلحت اقتضا می‌کند فلان زن ضعیف بی‌سواد یا فلان مرد بی‌بضاعت که در اقصی نقاط مملکت صد تومان و یا دویست تومان پول خودش را نگه داشته است اینها جرمی نکرده‌اند که به اعتبار پول دولت آمده‌اند محصولشان را فروخته و پولش را نگه داشته‌اند آقای وزیر دارایی هم قبول دارند که آمده‌اند یک راه‌حلی برای این کار پیدا کرده‌اند (تیمورتاش- ما همه می‌شناسیم اشخاصی را که آنها هم بیست هزار تومان سی‌هزار تومان گذاشته‌اند شما همه‌اش از بیوه‌زن‌ها می‌فرمایید).
رئیس- آقای تیمورتاش صحبتتان را نکردید؟ شما صحبتتان را کردید بایستی یک موافق هم صحبت کند چرا نظم را مراعات نمی‌کنید. آقای دولت‌آبادی بفرمایید.
دولت‌آبادی- بنده نمی‌خواهم که اینها را با هم ممزوج کنیم چون ممکن است یک عده‌ای اسکناس‌هایی را جمع‌آوری کرده باشند و این امر موجب زیان و ضرری بشود به مملکت نمی‌خواهم انکار کنم که بسیاری از اشخاص ممکن است اسکناس‌های از کار افتاده را جمع کنند و بیایند و پولش را از خزانه مملکت بگیرند ولی دولت باید توجه به این نکته داشته باشد که وقتی اسکناسش دست یک فردی هست آن فرد آن را دارای اعتبار بانک یعنی صندوق و خزانه مملکت می‌داند و اگر وسایلی بود که همه مردم اطلاع از این امور پیدا می‌کردند البته حق با شما بود ولی وسایل اطلاع برای تمام مملکت نیست و عجالتاً چون دولت هم به این موضوع نظر موافق داده‌اند به نظر بنده خوب است آقایان هم موافقت بکنند و نسبت به آن قسمتی هم که از مردم تضییع حق شده است همان طور که آقای وزیر دارایی قول داده‌اند به این قسمت هم باید رسیدگی شود نه این که چشم روی هم گذاشت و منافع مردم را پشت پا انداخت اما مطلب دیگری که آقای تیمورتاش اینجا فرمودند که اجناس را قاچاق می‌آورند در گمرک و بعد تحصیل اجازه می‌کنند و یک مجوزی برایش درست می‌کنند این امر بسیار غلطی است و قیاسشان صحیح نبود و هیچ وقت نباید این مجوز را داد (تیمورتاش- این کار می‌شود) چرا برای این که یک چنین جنسی از نظر ورود به مملکت قاچاق محسوب شد یعنی مصالح مملکت ورود آن را اجازه نمی‌داد این را دولت نباید خودش دو مرتبه اجازه بدهد که در بازارها بفروشند این عمل ترویج قاچاق است دولت برای جلوگیری از قاچاق اجناس ممنوعه نباید در مملکت اجازه بدهد و نه دولت و نه مردم آن را بفروشند این امر غلط هیچ گاه قابل مقایسه با این موضوع نیست.
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- جناب آقای تیمورتاش فرمایشاتی فرمودند که روی اصلی کلی صحیح است ولی به عقیده بنده تطبیق با این مورد نمی‌کند این تنها موردی است که برای طبقه ضعیف و بدبخت یک کمکی می‌شود (تیمورتاش- آقا طبقه ضعیف و بدبخت را بدنام نکنید) عرض کنم چندین ماه است که این کار در جریان است و یک عده اشخاص در اثر بی‌اطلاعی نتوانسته‌اند این اسکناس‌ها را بیاورند و در موقع خودش تعویض کنند (تیمورتاش- آقا طبقه ضعیف و بدبخت را بدنام نکنید) عرض کنم چندین ماه است که این کار در جریان است و یک عده اشخاص در اثر بی‌اطلاعی نتوانسته‌اند این اسکناس‌ها را بیاورند و در موقع خودش تعویض کنند (تیمورتاش- و بسیاری از سرمایه‌داران هم رفته‌اند تومانی سی شاهی خریده‌اند) برای شما که سرما خورده‌اید این قدر عصبانیت خوب نیست این آقایان از زن و پیرمرد مکرر به دولت‌ها مراجعه کرده‌اند و ارتباطی با این دولت ندارند آمدند مراجعه کردند که این قدر اسکناس دست ما مانده است و ما هیچ چاره‌ای نداریم (عبدالرحمن فرامرزی- صراف‌ها کردند بیوه‌زن‌ها امکان مراجعه به دولت را ندارند) اجازه بفرماید اگر می‌خواهید مطلب روشن بشود اجازه بفرمایید بنده نظرم را بگویم اگر نخواستید رأی ندهید عرض کنم این صورتش در بانک ملی موجود است اگر این چندین میلیون بود و مال چند نفر بود این توهم به جا بود که رفته‌اند اسکناس‌ها را جمع کرده‌اند و می‌خواهند تحویل دولت بدهند (داراب- همین کار را کرده‌اند) نیست این طور آقای داراب در این مورد صحیح نیست خیلی سهل و ساده است اولاً از حیث افراد و رقم معین است اشخاصی که رفته‌اند آنجا امانت گذاشته‌اند و صورتش هم موجود است آقایان که دو نفر نماینده در بانک ملی دارید جناب آقای عرب شیبانی و جناب آقای صفایی آنها این صورت را می‌بینند در این صورت اگر صراف دیدید متمول دیدید هر چه دلتان می‌خواهد بگویید در این مورد یک عده اشخاص بیچاره‌ای هستند وقتی یک عده اشخاصی هستند که یک ربع اسکناس داشته‌اند این چیزی نیست که بگویید اصل بر این است که برای اشخاص متمول قانون می‌آورند که مال ممنوعی را مجاز کنند و این قیاس مع‌الفارق است و در آن مورد صحیح است و در این مورد صحیح نیست (تیمورتاش- از این که در آن مورد صحیح است اتخاذ سند می‌کنم)
رئیس- آقایان نظم را مراعات کنید آقای فرامرزی شما مخالفید؟ (فرامرزی- بلی) بفرمایید.
عبدالرحمن فرامرزی- آقای تیمورتاش یک حرف صحیحی فرمودند که همیشه کلمه ضعیف و بیچاره آلتی شده است برای پیش بردن کار آدم‌های گردن‌کلفت قاچاق همیشه این طور است اساساً آدم ضعیف و بیچاره دستش به آقای دکتر امینی نمی‌رسد که این تقاضا را بکند اساساً یک مردمی که منافعی در این کار دارند آن مردم قوی هستند آنها هستند که این کار را می‌کنند و اما این که من مخالفم من از این لحاظ مخالفم که باید عمل دولت ایران قانون دولت ایران یک اعتباری هم داشته باشد در این مملکت نه قانون و نه عمل دولت نه اقدام دولت در نظر این ملت هیچ اعتباری ندارد همان موقعی که اسکناس‌های ۵۰ تومانی و ۱۰۰ تومانی هم گفتند منسوخ است همان موقع یک عده‌ای آمدند این اسکناس‌ها را خریدند چرا؟ برای این که می‌گفتند می‌شود دولت را وادار کرد که یک لایحه‌ای ببرد به مجلس و باز بگویند برای مدتی اینها را قبول می‌کنند این مبلغی که ایشان فرمودند مبلغ جزئی است که بین عده‌ای میان ملت ایران تقسیم شده است تا حالا هم تحمل کرده‌اند و تحملشان هم خسارت زیادی برای آنها ایجاد نکرده است سکوت هم کرده‌اند برای این که این باب مفتوح نباشد برای این که این قانونی که از این مجلس گذشته است اعتبار داشته باشد برای این که مردم خیال نکنند که اگر این جنس ممنوع‌الورود است و حالا جلویش را می‌گیرند فردا وزیری می‌آید که با رفیق است با او می‌سازیم که لایحه‌ای به مجلس ببرد و این جنس قاچاق را ازاد کند الان و با این خیال و گمرک را پر از قاچاق می‌کنند. پس برای اعتبار قانون آن اشخاص از ملت ایران که این ضرر بهشان خورده تحمل این ضرر را بکنند برای حفظ قانون و برای حفظ اعتبار دولت ایران و برای این که مردم همیشه امیدوار نباشند که می‌شود عمل خلاف قانون را پیش برد همیشه امیدوار نباشند که همیشه وقع عوض می‌شود و باز می‌شود کار را از پیش برد من با این عمل مخالفم و استدعا می‌کنم رأی ندهید به این موضوع و اگر آن ۵ تومانی مشمول باشد صد تومانی هم که بیشتر ضرر کرده است باید مشمول بشود.
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم مذاکرات کافی باشد
محمودعلی مسعودی
عمیدی نوری- دو مخالف صحبت کرد دو موافق هم باید صحبت کنند.
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات را در هر موقع می‌شود داد منتهی بسته به قبول مجلس است بعد از یک مخالف هم می‌شود داد و هر وقت برسد باید مطرح شود. مگر این که پس بگیرند.
مسعودی- بنده حالا پس می‌گیرم و بعد پیشنهاد می‌کنم برای این که آقای نقابت صحبت کنند.
رئیس- آقای دکتر افشار مخالفید (دکتر افشار- بلی) آقای صدرزاده شما مخالفید؟ (صدرزاده- خیر بنده موافقم) بسیار خوب ایشان مقدمند بر آقای نقابت.
صدرزاده- بنده تصور می‌کنم بحثی که در اینجا راجع به این قانون می‌شود آن را با مسئله قاچاق تشبیه کردن قیاس مع‌الفارق است اصل این است که دولت وقتی اسکناس را انتشار می‌دهد در مقابل او یک نحوه از تضمین را دارد و اصل این است که هر وقت آن اسکناس ارائه می‌شود دولت باید وجهش را بپردازد و در اینجا هم زیانی به دولت وارد نمی‌شود بلکه صرفه‌ای دولت می‌خواهد از عدم اطلاع مردم ببرد باید در هر موقعی که ایجاب بکند از آن صرف‌نظر بکند بنابراین ضرری به دولت وارد نمی‌آید یعنی چیزی از بانک ملی برنمی‌داریم بلکه بانک ملی است که می‌خواهد از عدم اطلاع مردم به واسطه ندادن پول در مقابل اسکناس یک صرفه‌ای ببرد (صحیح است) حالا می‌خواهد از عدم اطلاع مردم صرفه‌ای
ببرد این صرفه را نبرد (احسنت) یک عده‌ای مردمان بیچاره که اسکناس ۵۰ ریالی و ۱۰۰ ریالی دارند و بر دولت وقت هم مسلم شده است که بر اثر بی‌اطلاعی مراجعه نکرده‌اند حالا لایحه آورده‌اند به همان مجلسی که آن قانون را تصویب کرده است در این موقع موجبات و مقتضیات کار حکم می‌کند که نسبت به این دسته از مردم ارفاق بشود بنابراین نباید این قضیه را به موضوع قاچاق یا انحراف از قانون و کلاه گذاشتن سر دولت تشبیه کرد این ارتباطی ندارد قانونی است گذشته است و الآن هم دولت این طور نظر می‌دهد که این صرفه‌ای که دولت می‌خواست ببرد نمی‌برد در مورد اسکناس‌های ۵۰۰ ریالی و ۱۰۰۰ ریالی این موجبات فراهم نیست (صحیح است).
رئیس- آقای مخبر بفرمایید.
صارمی (مخبر کمیسیون قوانین دارایی)- بنده تصور می‌کنم یک مقداری از سوء تفاهمات و توهماتی که ایجاد شده است در اثر عدم توجه به متن ماده واحده است جناب آقای فرامرزی فرمودند تفاوتی بین اسکناس ۵۰ ریالی و صد ریالی و ۵۰ تومانی و صد تومانی نیست (فرامرزی- بله هیچ فرقی نمی‌کند) بین اسکناس‌های ۵ تومانی و پنجاه تومانی و صد تومانی فرق هست بعد از آن که دستور داده شد که اسکناس‌های دویست ریالی طبع شود بانک ملی از لحاظ برگشت اسکناس به بانک تصمیم گرفت که اسکناس‌های ۱۰ تومانی و پنج تومانی را هم تعویض بکند عده‌ای در ظرف مدت کوتاهی از تاریخ مقرر برای تعویض به بانک مراجعه کردند بانک توجه پیدا کرد که عمل سابق صدمه به اعتبار اسکناس خواهد زد حالا که اسکناس ۵ تومانی و ده تومانی را هم می‌خواهد تعویض کند باید موجب تضییع حق اشخاصی که به بانک اعتماد کرده‌اند نشود (تیمورتاش- به هیچ‌وجه همچو چیزی نیست استدلال آقا صحیح نیست) از طرف دیگر بانک توجه پیدا کرد که اگر چنانچه بگوید هرموقعی که آمدند این اسکناس‌ها را به من ارائه دادند در مقام تعویض برمی‌آیم آنها درست نیست بانک ملی تصمیم گرفت که در ظرف مدت کوتاهی که در اینجا تصریح شده است تا پایان اردیبهشت‌ماه ۳۱ اشخاصی که اسکناس‌های پنج تومانی و ده تومانی داشته‌اند که مبلغ معتنابهی هم نمی‌شود در بانک ملی سپرده را هم در بانک ملی نگاهداری کنند تا تکلیفی برای آن معین شود بنابراین تصمیمی که بانک گرفت جامع بین نظریات مختلفی بود که هم اعتبار اسکناس را محفوظ بدارد و هم موجب این نباشد که اشخاصی در مقام سوءاستفاده بربیایند و همان طوری که فرمودند دلال‌ها بروند و اسکناس‌ها را خریداری کنند و هر روز بیایند به بانک مراجعه کنند این است که اسکناس‌هایی که تا پایان اردیبهشت ۱۳۳۱ در بانک نگاهداری شده و صورت‌برداری شده است اجازه داده شده است در مقام آن بربیایند همان طور که جناب آقای خرازی هم فرمودند مبلغ معتنابهی نیست که این قدر در اطرافش سروصدا بلند بشود که بگوییم که افراد متمکن و یا دلال‌ها در مقام سوءاستفاده برمی‌آیند اما استدلال جناب آقای فرامرزی استدلال جنابعالی هم که این برای طبقه متمکن و متمول است بنده عرض می‌کنم که این طور نیست و مبلغ آن یک‌میلیون و سیصدهزار تومان است مبلغ متنابهی نیست که یک عده‌ای آمده باشند و تبانی کرده باشند و اسکناس‌ها را خریداری کرده باشند و به بانک بدهند و بانک هم در مقام این بربیاید که مجوزش را تحصیل بکند بنابراین یک مبلغ مشخص هست و در عین حال مطابق صورتی که در بانک ملی وجود دارد افراد متعدد و مختلف نه یک نفر و دو نفر این اسکناس‌ها را برده‌اند و اغلب هم مردمان بی‌اطلاع و ضعیف بوده‌اند ملاحظه بفرمایید که شعب بانک ملی در کلیه نقاط ایران وجود ندارد که در ظرف آن مدت محدود آن پیرزنی که در گوشه ورامین زندگی می‌کند نمی‌تواند بیاید اینها را تعویض بکند (فرامرزی- آن صد تومان هم همین حکم را دارد) خیر آنها را بانک ملی در مدت محدودی قبول نکرد و به عنوان سپرده نگرفت بانک ملی در قبال اینها تعهدی ندارد ولی در این مورد تعهد دارد اینجا بانک ملی دو تعهد دارد یکی برای حفظ اعتبار اسکناس و از این گذشته تعهدی هم به این موضوع اضافه می‌شود و آن اسکناس‌هایی است که در مدت معینی بانک به عنوان سپرده قبول کرده که بعد یک مجوزی به دست بیاورد و تعویض بکند بنده خیال می‌کنم یک مبلغ کوچکی که برای یک عده بی‌بضاعت است این قدر مهم نباشد و این قدر نباید درباره‌اش صحبت بشود.
رئیس- پیشنهاد مسکوت ماندن لایحه رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس
پیشنهاد می‌کنم که لایحه مسکوت بماند. دکتر شاهکار
رئیس- آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار- عرض کنم وقتی یک مطلبی مرتجلا به مجلس شورای ملی داده می‌شود به علت عدم وقوف به اصل مطلب مخالف و موافق صحبت می‌کنند که هر دو حسن نیت دارند ولیکن متأسفانه به علت عدم اطلاع کافی در دو جهت صحبت می‌کنند در صورتی که هر دو جز منافع مردم چیز دیگری را در نظر ندارند آقای خرازی که دهنده پیشنهاد هستند با وقوف به مطلب و تحقیقاتی که در اطراف قضیه کرده‌اند فکرشان این بود که این لایحه اگر بگذرد مردم طبقه سوم که اسکناس‌های ریز دارند و به علت عدم اطلاع به قانون حقوق‌شان از بین رفته است جبران حقوق آنها می‌شود اما آقای تیمورتاش و استاد فرامرزی هم از نظر این که ممکن است سوءاستفاده‌هایی در این قانون بشود و برای حفظ مبانی قانونی که هر روز نباید یک قانونی بیاید و یک مطلبی را عوض کند با این مطلب موافق نبودند بنده خیال می‌کنم که آقایان موافقت بفرمایند که این مطلب برود به یک کمیسیونی (وزیر دارایی- به کمیسیون رفته است) بنده سؤالی که می‌کنم جواب بدهید تا بنده رأی بدهم. حداکثر تا چه مبلغ سپرده‌اند؟ چند نفر هستند؟
رئیس- آقای دکتر شاهکار شما درباره سکوت باید صحبت کنید.
دکتر شاهکار- بنده برای سکوت عرض می‌کنم چون از این جهات مطلب معلوم نیست بنده این پیشنهاد را می‌کنم و در ضمن جلب توجه دولت را می‌کنم جناب آقای دکتر امینی این که فرمودید برای حفظ حقوق طبقه سوم اسکناس‌های مردمی که دستشان است به این روز افتاده است برای بنده یک نامه‌ای رسیده است که یکی از شرکت‌های اتوبوسرانی که بلیط فروخته و به دست مردم داده مردمی که می‌آیند سوار بشوند شاگر راننه قبول نکرده و گفته است که این بلیط‌ها از ارزش افتاده این یک نوع کلاهبرداری است که از مردم می‌شود تقاضا می‌کنم در این قسمت هم دقت بفرمایید.
رئیس- این لایحه ارتجالا به مجلس نیامده دولت لایحه را داده و به کمیسیون رفته کمیسیون گزارش داده و گزارش کمیسیون هم چاپ شده در ۱۴ آذر بین آقایان توزیع شد. پس آقایان باید در لوایح دقت کنید آقای عبدالصاحب صفایی.
عبدالصاحب صفایی- موضوعی که امروز مطرح است تقریباً سه سال است که در جریان است و تصور می‌کنم سه سال یک موضوع در جریان بودن کافی است از این که آقایان به کنه آن واقف شده باشند. یک قانونی در اسفند سال ۱۳۲۹ گذشت از لحاظ این که اسکناس‌هایی که خارج از مرکز و خارج از ایران رفته بود و از جریان خارج شده بود و موجب رکود کارها بود به بانک ملی برگردد چنین قانونی از مجلس گذشت در نتیجه تصویب آن قانون که بنده آن موقع هم افتخار عضویت هیئت نظارت اندوخته اسکناس را داشتم و جداً موافق بودم با تصویب آن لایحه در حدود ۱۱ میلیون تومان مابه‌التفاوت جمع‌آوری شده این اسکناس‌ها به حساب دولت و از قروض دولت کسر شد در سال ۳۰ این عمل انجام شد اسکناس‌ها دو قسم بود یک اسکناس‌های درشت بود که اغلب در سرحدات وسیله معاملات قاچاق بود و خارج از ایران بود یک مقدار هم اسکناس‌های ۵۰ ریالی و صد ریالی و دو تومانی و این قسمت‌ها که کمتر از ایران به خارج رفته بود اکثراً در دست افراد بی‌سواد دهاتی و واقعاً نفهم به مقررات این اسکناس‌ها باقی مانده بود که در دولت گذشته یعنی در دولت مصدق‌السلطنه این موضوع مورد بحث شد و بانک ملی و واقعاً ما روزها در بانک مشاهده می‌کردیم پیرزن، حمال واقعاً عجزه یکی ۵ تومان یکی ۱۰ تومان ۲۰ تومان سی تومان در دستشان بود و می‌آمدند و گریه می‌کردند آن هم بعد از آن که بانک و شورای عالی بانک و هیئت نظارت متوجه این موضوع شد جریان به اطلاع دولت وقت رسید که برای این طبقه راه‌حلی پیدا شود و راه‌حل چون محتاج قانون بود این بود که موافقت شد از این افراد که می‌آمدند و ناراحت بودند این اسکناس‌ها گرفته شود و در بانک ودیعه گذاشته شود تا مجوز قانونی برای پرداخت آن به عمل بیاید و تصویب‌نامه‌ای که از دولت وقت گذشت که به بانک اجازه داده شده که افرادی که می‌آیند به بانک این پول‌ها گرفته شود و رسید داده شود تا هر موقع مجوز قانونی تحصیل بشود و البته برای این عمل هم مدت معین شد که همان اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۱ است یعنی غیر محدود نبود که هر وقت می‌خواهند بروند و هر چه می‌خواهند بدهند تا افراد غیرعادی بتوانند سوءاستفاده کنند یعنی یک مدت محدودی بود بنابراین به نظر بنده هیچ‌گونه سوءاستفاده‌ای نشده است رقم آنها خیلی بزرگ نیست آقایان باید توجه به موکل‌شان داشته باشند که این مربوط به یک طبقه کارگر فقیر است و از آن ۱۱ میلیون تومان مابه‌التفاوت مربوط به خزانه هم نیست و الان ۲ سال است که این طبقه متوسط که این پول را به ودیعه گذاشته‌اند که یک مجوز قانونی درست بشود و آنها پولشان را بروند از بانک بگیرند بنابراین یک امر مهمی نیست که محتاج باشیم از دستور خارج بشود رقم آنها خیلی گزاف نیست فرض هم یک کسی سوءاستفاده کند ده تومان صد تومان یا هزار تومان سوءاستفاده کرده باشند جای آن نیست که آن قدر آقایان دقت بکنند و دولت هم این را تصویب کرده است و این حق را داده است. الان از دستور خارج کنیم که چه بشود؟ اگرابتدا این عمل می‌شد بنده مخالف بودم زیرا برای اعتبار اسکناس‌ها ما هر قدر این قوانین را که امروز صحیح است باطلش بکنیم به اعتبار اسکناس برمی‌خورد و نمی‌بایستی این کار بشود ولی دولت وقت این اجازه را داده و بانک هم این پول‌ها را جمع‌آوری کرده مربوط به امروز و دیورز نیست که آقایان برای این یک مبلغ جزئی موافقت نفرمایند و لایحه از دستور خارج شود البته آقای وزیر دارایی باید تعهد
کنند که برای ۵۰ تومانی و صد تومانی نظیر چنین لایحه‌ای نیاورند (فرامرزی- بیاورند).
رئیس- آقای صفایی این مطالب مربوط به سکوت نیست.
صفایی- بنابراین معتقدم که آقایان موافقت بفرمایند و این لایحه که دو سال مانده و عده‌ای هم منتظرند امروز تمام شود و در شأن مجلس نخواهد بود که نسبت به یک طبقه فقیر توجهی نفرمایند.
رئیس- آقایانی که موافقند این لایحه مسکوت بماند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود.
فرامرزی- بنده هم پیشنهاد داده بودم.
رئیس- آن هم نمی‌شود مدت دارد یعنی مشروط است پیشنهاد کرده‌اید تا رسیدن گزارش بانک لایحه مسکوت بماند چون مشروط است نمی‌شود پیشنهاد سکوت باید همین طور مطلق مطابق ماده ۱۴۴ باشد این مخالف آیین‌نامه است پیشنهاد کفایت مذاکرات قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم مذاکرات کافی باشد. مسعودی
رئیس- آقای مسعودی
مسعودی- عرض کنم که روی این مطلب واقعاً آن قدر بحث شد که مذاکرات به نظر بنده ده دفعه کافی است دیگر واقعاً کسی هم هست که مخالفت کند مخصوصاً این که آقای صفایی که ناظر در بانک ملی هستند ایشان از طرف ما انتخاب شده‌اند که نظارت در این کارها داشته باشند و حرفشان حجت است برای ما برای بنده حجت است و باید برای مجلس هم حجت باشد بیاناتی که ایشان کردند این طور بود که این مال اشخاص بیچاره و بدبخت است و هیچ ارتباطی هم با صد تومانی و پنجاه تومانی ندارد آقای قریشی به بنده تعریف فرمودند که در خراسان تمام اشخاص دهاتی و بدبخت و فقیر بودند که بیشتر اسکناس ۵ تومانی در دست داشتند به علاوه مطلب هم مال سه سال پیش است این بدبخت‌ها رفته‌اند این اسکناس‌ها را در بانک گذاشته‌اند و مبلغ هم یک میلیون تومان بیشتر نیست و دولت هم از جیبش نمی‌دهد (دکتر جزایری- من مخالفم با کفایت مذاکرات) این است که از جنابعالی هم آقای دکتر تقاضا می‌کنم موافقت بفرمایید مذاکرات کافی باشد بگذارید این لایحه زودتر تصویب شود.
رئیس- آقای دکتر جزایری
دکتر جزایری- جناب آقای مسعودی طریو به طور قاطع نظر را بیان فرمودند که تصور فرمودند که تمام آقایانی که اینجا هستند نسبت به این مطلب روشن، روشن هستند و واقعاً مذاکرات کافی شده است بنده به سهم خودم روشن نشده‌ام و بنده واقعاً نمی‌دانم پولی برای خزانه دولت تهیه شه است بودجه تعدیل شده است ما هیچ مشکل دیگری نداریم هیچ کار دیگری نمانده است که در این موقع می‌آیند و می‌گویند که یک میلیون و خورده‌ای را به یک دسته‌ای بدهید بنده تصور می‌کنم آقایان که از سر بازار رد شده‌اند دیده‌اند اصلاً اسکناس کهنه خریدن یک کاری شده است، عده‌ای یک قوطی به گردن‌شان هست و هی می‌گویند که اسکناس کهنه می‌خریم و این دلیل این است که اینها فکر می‌کنند که یک دولتی و یک مجلسی پیدا می‌شود و یک دولتی که فکر می‌کنند که آن قدر پول دارد که یک ارقام یک میلیون و دو میلیون و ۵ میلیون را بدهند و تصویبنامه بگذرانند تمام کارها در مملکت شده حالا اجازه بفرمایید ۵ میلیون آقای وزیر دارایی تعهد کند و بهشان بدهند. به نظر بنده آقایان بایستی توجهی بفرمایند که در این موقع که مملکت آن قدر گرفتار است بودجه‌اش تعدیل نشده است می‌فرمایند که یک میلیون تومان مبلغی نیست ولی برای مخلص خیلی زیاد است که اصلاً نمی‌توانم صفرهایش را بشمارم که چند تا صفر است در تمام این دنیا وقتی قانونی گذشت افراد باید مطلع از قانون باشند عدم اطلاع از قانون دلیل بر عدم مشمولیت بر افراد نمی‌شود. یک میلیون تومان مانده است آن روز هم که رفته‌اند خدمت جناب آقای دکتر مصدق یک مردمی یعنی یک دسته‌ای را روانه کردند خدمت ایشان این را واقعاً بنده جزئیاتش را اطلاع ندارم با این پول به جای این که اسکناس کهنه برخلاف قانون بخرید تصویب بفرمایید که با این پول ده تا بیمارستان در ده استان بسازید آسایشگاه بسازید بنده موافقم با این طریق زیرا این پول با این طرز به جایی کمکی نمی‌کند و یک میلیون و سیصد هزار تومان هم از جیب دولت می‌رود (صحیح است).
رئیس- رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
چند پیشنهاد رسیده است که به ترتیب قرائت می‌شود پیشنهاد آقای دکتر مشیر فاطمی
(به شرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد می‌نماید تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود:
تبصره ۲۵- درصد از وجوهی که به صاحبان این قبیل اسکناس‌ها تعلق می‌گیرد باید کسر و به حساب جمعیت کمک به سیل‌زدگان پرداخت شود تا به مصرف ترمیم خرابی‌های حاصله از سیل‌های اخیر برسد.
رئیس- آقای دکتر مشیر فاطمی
دکتر مشیر فاطمی- همان طوری که آقای فرامرزی و آقای تیمورتاش فرمودند بنده هم مخالف با این هستم که کسانی که قوانین را رعایت می‌کنند آنها جرم بدهند و آنها که رعایت نمی‌کنند یک چیزی هم دستی بهشان بدهند از طرفی هم جناب آقای صفایی ناظر مجلس هستند در بانک تأیید فرمودند که اینجا بیچاره هستند گو این که آدم‌های ضعیف و بیچاره و دهاتی عقل‌شان نمی‌رسد بیایند به بانک ولی از نظر این که عقاید مختلف است بنده راه‌حلی به نظرم رسید و استدعا می‌کنم که آقایان هم توجه بفرمایند که یک مقداری هم کسر شده باشد از اینها که در آتیه رعایت مقررات را بکنند و هم این که یک کمکی شده است به این اشخاصی که سیل‌زده‌اند چون دولت هنوز کمکی نکرده است و این راه‌حلی بود که صدی بیست و پنج به این مصرف برسد و آقایان هم خواهش می‌کنم موافقت بفرمایند و آقای وزیر دارایی هم بی‌لطفی نفرمایند.
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- آقایان می‌فرمایند که کسانی که رعایت قانون نکرده‌اند باید مجازات بشوند و چرا مجازات نشده‌اند این قانونی نبوده که ضرر و زیانی از آن جهت متوجه خزانه دولت شده باشد همین طور که توضیح دادند از این تفاوت دولت ۱۱ میلیون تومان استفاده کرده است.
اما پیشنهاد جناب آقای دکتر فاطمی از این جهت قابل قبول نیست که فرض کنید که محال نیست ۲۵ درصد این را بدهند به سیل‌زدگان که چندین میلیون تومان خسارت برده‌اند (دکتر مشیر فاطمی- از همه‌اش باید بدهند) حالا که این عنایت را فرموده‌اید نسبت به این طبقه خواهش می‌کنم به این صورت آن را در نیاورید که باعث ناراحتی این طبق بشود که مدت‌ها هم هست معطل شده‌اند برای این که به این صورت نه کمکی به سیل‌زدگان شده است و نه به اینها.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد یک پیشنهاد دیگر رسیده است که قرائت می‌شود پیشنهاد آقای تیمورتاش
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم فقط به اشخاصی که میزان سپرده آنها از اسکناس‌های پنجاه ریالی و صد ریالی نزد بانک ملی حداکثر تا مبلغ دو هزار ریال است تعویض داده می‌شود.
رئیس- آقای تیمورتاش
تیمورتاش- همه آقایان من حیث اصل این طور که بنده استنباط کردم موافق بودند که نباید از قانونی که به تصویب مجلس رسیده است عدول شود منتهی خدا عمر بدهد این فقیر و بیچاره‌ها را که یک کمک دنده‌ای برای کارهای ما شده‌اند که هر وقت که کارها گیر می‌کند همان طوری که جیپ توی گل‌گیر می‌کند می‌اندازیم به کمک دنده این فقیر بیچاره‌ها هم کمک‌دنده شده‌اند (صحیح است) اما این فقیر بیچاره‌ها یقین بدانید که بیش از ۱۰۰ تومان و دویست تومان نیاورده‌اند آنجا بدهند اگر بیش از این بوده است حتماً همان دلال‌هایی بوده‌اند که تومانی ده شاهی یک قران این اسکناس‌ها را خریده‌اند به این ملاحظه بنده پیشنهاد کردم آقایان اگر موافقند واقعاً به فقیر بیچاره‌ها و پیرزن و دربدر کمک کنید کسانی را که تا دویست تومان آورده‌اند بهشان بدهند اما اگر پنجاه‌هزار تومان شد یقین بدانید که صراف و دلال است و مال فلان حقه‌باز است (کاشانی- رقمش را پانصد تومان کنید) این است که اگر آقایان واقعاً می‌خواهند به فقیر بیچاره کیک شود حالا بنده به رقمش کاری ندارم دویست تومان یا پانصد تومان بنده حرفی ندارم اما یقین بدانید که اگر بیش از پانصد تومان باشد این عوض کمک به ضعفا کمکی است که به صراف و دلال شده است.
رئیس- آقای صفایی
عبدالصاحب صفایی- آقایان محترم نمی‌خواستند باور کنند که این یک موضوع ابتدا به ساکن امروزی نیست این مربوط به سه سال پیش است (کاشانی- موضوع را از لحاظ روز باید مطالعه کرد) عرض کردم که این مربوط به سه سال پیش است اگر یک عمل ابتدایی بود که امروز می‌خواستند این کار را بکنند شاید بنده موافق نبودم در گذشته دولت وقت یک تعهدی کرده است افراد آمده‌اند در بانک یک نفر و دو نفر نیستند از تمام ایران آمده‌اند و این اسکناس‌ها را سپرده‌اند دولت هم قبول کرده است و جناب آقای تیمورتاش مطمئن باشند آنهایی که پول زیادی دارند متوجه چنین روزهایی هستند و از آنها یک نفر نیامده که ۵۰۰ تومان یا ۲۰۰ تومان ودیعه بگذارند آقایان ممکن است مراجعه بفرمایند به بانک زیرا آن افرادی که دارای آن مقدار پول هستند آن قدر هوش دارند که خودشان نیازمند یک قلم بزرگی ودیعه بسپارند که امروز گرفتار بشوند (تیمورتاش- چقدر است؟) فعلاً بنده علم ندارم آقای دکتر مشیر فاطمی پیشنهاد فرمودند که در این محل به سیل‌زدگان کمک بشود این موضوع کمک به سیل‌زدگان خارج از موضوع است جناب آقای دکتر فاطمی به آسیب‌دیدگان اصفهان حتماً باید کمک کرد و مبلغش هم باید گزاف باشد و مخلص هم معتقدم که اگر در مالیه محلی پیدا کردیم این قضیه کمک به سیل‌زدگان باید در درجه اول توجه قرار گیرد از طرف دیگر آقایان مطمئن باشند که قلم بزرگ از طرف کسی سپرده نشده و اغلب مال ضعفاست جناب آقای تیمورتاش آخر ما در بانک ملی نشسته بودیم می‌دیدیم که فقرا می‌آمدند گریه می‌کردند (تیمورتاش- خوب
آقای صفایی پانصد تومان بنده پیشنهاد کردم بیشتر نباشد) اجازه بفرمایید.
رئیس - آقای تیمورتاش امروز شما بی‌نظمی می‌کنید صحبتتان را می‌فرمایید بعد هم توجه نمی‌فرمایید.
صفایی - به هر ترتیب بنده تصور می‌کنم آن قدر اصرار و دقت در این موضوع خیلی زائد باشد نه مبلغ گزاف است نه افرادی هستند که مقادیر زیادی در آن جا گذاشته باشد فرضاً حالا یک کسی دویست و پنجاه تومان داده (تیمورتاش - بنده تا پانصد تومان پیشنهاد کردم) مقصود این است که اصل موضوع آن قدر مهم نیست که آقایان با این دقت جلوی تفریطی را تصور می‌فرمایند خواهند گرفت.
رئیس - آقای صفایی شما باید به طور اختصار در پنج دقیقه صحبت کنید.
صفایی - گاهی ممکن است اشخاص نتوانند...
رئیس - تکرار نفرمایید ۵ دقیقه وقت شما هم تمام شده است رأی گرفته می‌شود تا پانصد تومان آقای تیمورتاش پیشنهاد خودشان را اصلاح کردند آقایانی که موافقند تا پانصد تومان مسترد شود قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد. چون این لایحه مالی است برای اظهار نظر مشورتی برای مجلس سنا ارسال می‌شود.
۱۰ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آتیه روز پنجشنبه خواهد بود و دستور هم موضوع طرح نمایندگان است راجع به آسفالت کوچه‌ها و اعزام شاگردان درجه اول دانشکده‌ها به خارج.
(مجلس سی و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت