مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ تیر ۱۳۴۵ نشست ۲۷۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز شنبه ۵ تیر ۱۳۴۵ نشست ۲۷۸
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۲۱
جلسه: ۲۷۸
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه (۵) تیر ماه ۱۳۴۵
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: ریگی- مهندس صائبی- البرزی- بانو جهانبانی- دکتر مهندس بهبودی- احتشامی
۳ -تصویب صورت‌جلسه
۴ -تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر دارایی.
۵ -اخذ رأی نهایی تصویب لایحه مربوط به اجازه ترمیم فوق‌العاده ثابت ارزی مأمورین خارج از کشور وزارت امور خارجه و ابلاغ به دولت.
۶ -گزارش آقای دکتر الموتی که در التزام رکاب شاهنشاه آریامهر به کشورهای رومانی، یوگسلاوی، مراکش مسافرت کرده بودند.
۷- طرح و تصویب گزارش کمیسیون کشور راجع به تمدید قانون تعیین تکلیف مشمولین خدمت نظام وظیفه عمومی متولد سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۲۴ و ارسال به مجلس سنا.
۸- طرح و تصویب گزارش کمیسیون برنامه مربوط به اصلاحات مجلس سنا در لایحه قانون سازمان نقشه‌برداری و ابلاغ به دولت.
۹- طرح و تصویب گزارش کمیسیون وصول درآمد اختصاصی وزارت پست و تلگراف و ابلاغ به دولت.
۱۰- طرح و تصویب گزارش کمیسیون دارایی راجع به اجازه مشارکت دولت شاهنشاهی ایران در بانک عمران آسیا و ارسال به مجلس سنا.
۱۱- اعلام وصول چهار فقره لایحه قانونی از مجلس سنا.
۱۲- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعد ختم جلسه.
مجلس در ساعت نه صبح به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید.
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.
نائب رئیس- جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
غائبین با اجازه آقایان:
دکتر الموتی- بالاخانلو- بختیار بختیاری‌ها-
دکتر بقایی- یزدی- بوشهری- دکتر ناصر بهبودی- تبریزی- حاذقی- دکتر حکیم شوشتری- دکتر صاحب‌قلم- کشفی- مرتضوی- دکتر مصباح‌زاده- مهندس معینی زند- بانو جهانبانی.
غائب بی‌اجازه آقای:
فلیکس آقایان.
غائبین مریض آقایان:
روستا مهندس زنجانچی- دکتر فربود فولادوند فصیلی کمالوند- دکتر مبین.
آقایان اعضای محترم کمیسیون آب و برق که به دعوت وزارت آب و برق به استان آذربایجان تشریف برده‌اند: مهندس اخوان- مهندس انصاری- پاینده- توسلی- مهندس پرویز بهبودی- رهبر- مهندس صدقیانی- کسرایی- مهندس کیا- دکتر مدنی- علی مرادی- موسوی- ماکویی- نارویی- دکتر زعفرانلو.
۲- بیانات قبل از دستور: ریگی- مهندس صائبی- البرزی- بانو جهانبانی دکتر مهندس بهبودی احتشامی
رئیس- نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنم آقای ریگی بفرمایید.
ریگی- با اجازه جناب آقای رئیس و همکاران عزیز سال گذشته برای من فرصتی بود که نزدیک با دانشگاه تهران در تماس باشم اینک لازم می‌دانم مشاهدات خود را در این مؤسسه بزرگ علمی به اطلاع نمایندگان محترم برسانم.
نخستین موضوعی که می‌خواهم عرض کنم و حتماً باعث خوشوقتی عموم همکاران عزیز خواهد شد این است که امروز دانشگاهیان یعنی استادان و دانشجویان مانند بقیه افراد کشور از بزرگ‌ترین پشتیبانان و دوستداران شاهنشاه آریامهر می‌باشند و دانشجویان بهتر از هر کسی اثرات عمیق انقلاب ششم بهمن را درک کرده‌اند صدیق‌ترین مبلغ افکار بلند شاهنشاه می‌باشد و دانشگاه بزرگ‌ترین تکیه‌گاه و سنگر انقلاب ملی ایران به شمار می‌رود (صحیح است) امروز خوشبختانه از تشنجات سیاسی سابق در دانشگاه خبری نیست و دانشجویان و استادان در یک محیط آرام و ساکت به تعلیم و تعلم پرداخته و جز تحسین و تمجید نسبت به آنچه در کشور می‌گذرد کار دیگری نمی‌کند در واقع دانشجویان تشخیص داده‌اند که اقدامات شاهنشاه به طوری ساختمان اقتصادی و اجتماعی ایران را دگرگون کرده و آنچنان نظمی به وجود آورده است که در تاریخ چندین هزار ساله ایران نظیر ندارد بنابراین دانشگاه که با علم سروکار دارد این اقدامات شاهنشاه را بهتر از دیگران درک کرده و حتی من برخورد کرده‌ام به کسانی که در مؤسسات تحقیقات اجتماعی و اقتصادی مشغول بررسی در اثرات انقلاب سفید در کشور می‌باشد.
نظم و ترتیب دانشگاه مقدار زیادی هم مرهون حسن اراده و تدبیر جناب آقای دکتر جهانشاه صالح رئیس محبوب دانشگاه است ایشان همان طور که در زندگی خصوصی خوش مشرب و مهربان هستند در مقام ریاست دانشگاه با همین اخلاق و رویه محیطی به وجود آورده‌اند که بین ایشان و دانشجویان روابط پدری و فرزندی برقرار است و هرگز دانشجویان عملی خلاف آنچه مورد نظر رئیس دانشگاه است انجام نمی‌دهند و من حتی در خصوصی‌ترین مذاکرات بین دانشجویان ندیدم کسی را که درباره وضع دانشگاه و وضع سیاسی و اجتماعی ایران انتقاد ناروایی به عمل آورد و در قسمتی از دانشگاه که من در تماس خودم حس کردم که برنامه‌های درسی و سطح علمی‌دانشگاه بسیار ترقی کرده است و امروز استادان سعی دارند جدیدترین اطلاعات علمی را بررسی کرده و در اختیار دانشجویان قرار دهند.
خود استادان نیز در کار خود شایستگی و لیاقت دارند و قسمتی که مطالعه من بود دوره دکتری اقتصاد استادانی تدریس می‌کنند که دارای مقام علمی بسیار شامخی هستند برای نمونه استادانی مانند دکتر حسن پیرنیا که چندین دوره هم نمایندگی مجلس شورای ملی را داشته‌اند و آقای دکتر کیان که ایشان چندین دوره افتخار نمایندگی
داشته‌اند و از اقتصاددانان بزرگ به شمار می‌روند آقای دکتر بهرامی‌که مدتی وزیر کار بوده‌اند و مقدار زیادی از قانون کار فعلی از ترشحات فکر ایشان است و بالاخره آقای دکتر مهندس کیقبادی و آقای دکتر عالمی و آقای دکتر منوچهر زندی حقیقی از علمای اقتصاد کشور بوده و استادانی هستند که می‌توانند با بهترین استادان دانشگاه‌های جهان از لحاظ علمی برابری کنند.
من اطمینان دارم که در قسمت‌های دیگر دانشگاه تهران هم وضع به همین منوال است چنانکه جناب آقای مهندس ریاضی مقام ریاست که در اینجا تشریف دارند همه می‌دانم که ضمناً استاد عالیقدر دانشگاه فنی هستند (صحیح است) و باعث افتخار دانشگاه تهران و ملت ایران می‌باشند (صحیح است).
یک اقدام مفیدی که دیدم در دانشگاه حقوق به سعی و اهتمام آقای دکتر افشار رئیس با تدبیر آن دانشگاه انجام می‌شود و سطح علمی دانشجویان را بالا خواهد برد این است که ایشان هر سال عده‌ای از بزرگ‌ترین استادان دانشگاه‌های جهان به دانشگاه تهران دعوت می‌کنند تا برای دانشجویان سخنرانی کرده و اطلاعات علمی خود را در اختیار آنها بگذارند، سال گذشته روی همین برنامه دو نفر از استادان معروف حقوق سیاسی و اقتصادی دانشگاه پاریس به تهران آمدند و در ضمن یک ماه سخنرانی مطالب پاریس را به تهران آمدند و در ضمن یک ماه سخنرانی مطالب مفیدی برای دانشجویان بیان داشتند من شنیدم سال آینده میسیو فرانسوا پرو استاد اقتصاد دانشگاه پاریس که یکی از بزرگ‌ترین علمای زنده اقتصادی جهان هستند دعوت دانشگاه تهران را قبول کرده و برای سخنرانی به ایران خواهند آمد.
مسیو فرانسوا پرو کسی است که علم اقتصاد قرن بیستم را که اساس آن به وسیله دانشمند انگلیسی جان مینارد کینز ریخته شده است بر پایه نوینی استوار ساخته است و بنابراین قطعی است که آمدن این قبیل اشخاص به دانشگاه تهران سطح علمی دانشجویان را به طور قابل ملاحظه‌ای بالا خواهد برد.
من عقیده دارم که این برنامه یعنی دعوت استادان دانشگاه‌های بزرگ جهان به ایران برقراری امکان دعوت متقابل استادان دانشگاه‌های ایران به دانشگاه‌های جهان باید در تمام دانشگاه‌های کشور و به طور مستمر ادامه پیدا کند.
زیرا امروزه علوم فنون با چنان سرعتی به پیش می‌روند که لازم است دائماً بین مراکز علمی دنیا مبادله اطلاعات علمی برقرار باشد در غیر این صورت ما از قافله دانش‌های جدید عقب خواهیم ماند.
من در اینجا به آقای دکتر صالح ریاست دانشگاه تهران و مقامات تمام دانشگاه‌ها کشور پیشنهاد می‌کنم ترتیبی بدهند که استادان دانشگاه‌های کشور طبق یک برنامه منظم و با هزینه‌های دانشگاه بتوانند در تعطیلات تابستان به مراکز علمی‌جهان مسافرت کرده و با حشر و نشر با مقامات علمی بزرگ جهان و احیاناً شرکت در کورهای تکمیلی که به اصطلاح نامیده می‌شود از جدیدترین اطلاعات علمی برخوردار گردند.
موضوع دیگری که خور بسیار درجه اهمیت است این است که باید ترتیبی داده شود که زندگی استادان از لحاظ مادی تأمین گردد تا استاد بتواند با فراغ بال به مطالعه و تحقیق پرداخته و اطلاعات علمی خود را با زمان به جلو ببرد و الا استادی که به فکر تأمین نان و آب از این در بزند کارهای دولتی و اجرایی که ممکن است نفع مادی بیشتری داشته باشد برود هرگز فرصت مطالعه و تفحص داشت و چنین استادی نه تنها به درد دانشگاه می‌خورد نه فرصت خواهد داشت که کار دولتی خود را به نحو شایسته‌ای به انجام برساند.
با کمال تأسف من دیده‌ام که کلاس استادانی که در رأس مقامات دولتی هستند اغلب به اصطلاح تق و لق است یک روز می‌گویند استاد در وزارتخانه کمیسیون مهمی دارد نمی‌آید یک هفته می‌گویند استاد در کمیسیون‌های مجلسین گرفتارند یک هفته می‌گویند استاد برای سرکشی به حوزه وزارتی رفته‌اند هفته دیگر می‌گویند استاد برای شرکت در یک کنفرانس بین‌المللی به خارج از کشور مسافرت کرده‌اند و به این ترتیب استاد وزیر نمی‌تواند
دانشجویان را از تدریس مستفیض سازد خود وزارتخانه هم اگر احیاناً استاد به طور مرتب به تدریس بپردازد کار ارباب رجوع به نحو شایسته انجام نمی‌شود زیرا اغلب خواهند گفت که آقای وزیر به دانشگاه رفته‌اند و بالاخره کار مردم دچار تعویق و توقف خواهد شد.
بنابراین چون من اطمینان دارم که مقام معنوی استادی بالاتر از تمام مقامات دولتی است اگر واقعاً به استادان حقوق و مزایای مکفی داده شود هرگز دنبال کارهای اجرایی نخواهد گشت و با پیدا کردن فرصت مطالعه و تحقیق خواهد توانست اطلاعات ذی‌قیمتی تحصیل و آنها را به دانشجویان تعلیم دهد به نظر من برای کشورهای در حال توسعه مهم‌ترین مسئله این است که افراد آن کشورها تا چه حد در فرا گرفتن دانش‌های نوین پیشرفت کرده‌اند و برای این که افراد یک کشور با علوم جدید آشنایی حاصل نماید و تکنولوژی قرن بیستم را بیاموزند باید دارای دانشگاه‌هایی مرتب و مجهز به استادان دانشمند و لوازم تحقیقاتی و لابراتواری باشیم. بنده همچنین عقیده دارم که مهم‌ترین منبع ثروت یک ملت ثروتی علمی و فنی آن است زیرا چه بسا مللی که دارای منابع بسیار وسیع طبیعی می‌باشند ولی به واسطه این که دانش امروزی بی‌بهره هستند آن منابع یا به وسیله بیگانگان به یغما برده می‌شود و یا هیچ استفاده‌ای از آن به عمل نمی‌آید.
بنابراین من در اینجا مصراً به دولت توصیه می‌کنم که قبل از هر کاری باید برای بالا بردن سطح علمی افراد کشور از طریق توسعه دانشگاه‌ها سرمایه‌گذاری زیرا ما نمی‌توانیم خود را به ملل پیشرفته جهان برسانیم مگر این که در علوم خود را به پایه آنها برسانیم.
در خاتمه من از مجاهدت‌های مستمری که اولیا دانشگاه‌های کشور در این راه به عمل می‌آوردند به عنوان یک نماینده ملت از آنها تشکر می‌کنم و موفقیت بیشتر آنها را در خدمت مردم آرزو دارم. (احسنت)
دکتر مهندس بهبودی- قربان بنده می‌خواستم در تعقیب بیانات آقای ریگی تذکری بدهم که دانشکده فنی در زمان ریاست معظم نمونه نظم و انضباط بوده است (صحیح است).
بالاخانلو- مجلس هم نمونه است.
رئیس- آقای مهندس صائبی بفرمایید.
مهندس صائبی- با اجازه مقام معظم ریاست و نمایندگان محترم.
مسافرت‌های شاهنشاه آریامهر به خارج از کشور همواره برای ملت ایران منشأ خیر و برکت بوده و صفحات زرینی بر تاریخ کهنسال کشور ما افزوده است (صحیح است) این مسافرت‌های تاریخی و پرشکوه هم توأم با موفقیت‌های اقتصادی و سیاسی و فرهنگی بوده و منافع بی‌شماری برای ملت مملکت همراه داشته‌اند که شناسانیدن کشور و مرد ایران و ایجاد روابط بیشتر اقتصادی و فرهنگی را می‌توان یکی از اثرات بسیار سودمند یکی از اثرات بسیار سودمند آن دانست (کاملاً صحیح است) استقبال گرم و صمیمانه و بی‌نظیری که از رهبر خردمند و عالیقدر از طرف ملت و مقامات دولتی و رومانی و یوگسلاوی و بالاخره ملت و دولت برادر و هم‌کیش ما مراکش و اعلیحضرت سلطان حسن دوم پادشاه مراکش به عمل آمد و موجب کمال سپاسگزاری و حق‌شناسی ملت ایران می‌باشند (صحیح است) نمودار شخصیت بارز شاهنشاه آریامهر و به منظور تحلیل از خدمات فوق‌العاده و ذی‌قیمتی است که نه تنها در راه ترقی و پیشرفت ملت خود نموده‌اند بلکه گام‌های اساسی و بی‌سابقه‌ای هم در راه بقای صلح و خدمت به بشریت داشته‌اند (صحیح است).
انعکاس بیانات شیوا و خردمندانه شاهنشاه آریامهر در طول مسافرت در مطبوعات دنیا نام مملکت کهنسالی ما را یک بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخت و مردم گیتی به نیکی دریافتند که کشور باستانی ما دارای تاریخ درخشانی است که همیشه پرچمدار فرهنگ و تمدن جهان بوده و خدمات برجسته‌ای نموده است و امروزه هم به رهبری پادشاهی خردمند و کاردان در راه ترقی و تعالی و خدمت به بشریت به پیش می‌رود و همیشه طرفدار صلح و حسن‌تفاهم بین‌المللی است
(صحیح است) شاهنشاه آریامهر در پاسخ بیانات رئیس شورای اجرایی ایالت (بروجا در کشور رومانی فرمودند:
«ما اعتقاد داریم که دوستی و حسن تفاهم میان ملت‌ها بدون دخالت در امور داخلی یکدیگر برای صلح جهان بین‌المللی بسیار ضروری و مهم است اگر تماس‌هایی که پایه آنها بر روی صمیمیت گذاشته شده و حاکی از ایمان قلبی باشد میان همه مردم دنیا برقرار شود و برای پیشرفت بشریت و تأمین عدالت بسیار مفید و مؤثر خواهد بود...»
سخنان پرنغر و خردمندانه شانشاه آریامهر در طول مسافرت که در دانشگاه‌ها، پذیرایی‌های رسمی و بالاخره بازدیدها ایراد فرمودند و از قلب رهبری مسلمان و با ایمان روشنفکر و مدبر سرچشمه گرفته و برخاسته لاجرم به قلب میلیون‌ها مردم دنیا که تشنه صلح و آزادی و آرامش هستند نشسته است (صحیح است) و مردم دنیا به این پیامبر صلح درود می‌فرستند (صحیح است) و ما با داشتن چنین رهبری افتخار می‌کنیم و در مقابلش سر تعظیم فرود می‌آوریم.
احساسات بسیار صمیمانه و گرم و بی‌سابقه و استقبالی که با شور و جلال همه جا از طرف عموم طبقات پیر و جوان، زن و مرد کارگر و کشاورز از شاهنشاه آریامهر به عمل آمد و همه جا به قدومش گل ریختند و با پوشاندن خیابان‌ها از دسته‌های گل مقدم مبارکش را گرامی می‌داشتند و وسیله دوربین‌های فیلمبرداری و عکاسی این احساسات بی‌نظیر روی پرده سینما و تلویزیون‌های ایران و سایر ممالک و همچنین مطبوعات منعکس گردید (صحیح است) خود گواه این است که خدمتگزاران بشریت همیشه مورد تکریم و احترام جامعه انسانی بوده و می‌باشد (صحیح است) این ابراز احساسات اطلاع به عظمت اندیشه‌های عالی و انسانی رهبر خردمند ملت ایران است که همه جا مورد ستایش گرفته است و در همه جا به این حقیقت پی بردند که ایران یک رهبر نمونه برخوردار است (صحیح است) همه جا زبان به تحسین پادشاهی گشوده‌اند و اذعان دارند که رهبر خردمند ما نه تنها زندگی خود را وقف آسایش مملکت کرده است بلکه در مقیاس جهانی در میان نگرانی‌ها و ناراحتی‌های مردم گیتی برای صلح برای بیداری ملل و برای اتخاذ و تفاهم دوستی بین دولت ملت‌ها برای مبارزه با جهل بی‌سوادی مجاهدت کرده و اهتمام و جدیت مبذول می‌فرمایند و اطلاع از این افکار برای ما ایرانی‌ها غرورآمیز است مطبوعات خارجه در مورد اهمیت سفر ملوکانه مطالب بسیار زیادی نوشته‌اند که ذکر همه آنها به علت کمی دقت میسر نیست. یکی از روزنامه‌های مهم رومانی نوشته است:
«مردم رومانی از پیشوای مملکتی استقبال می‌کنند که با شجاعت خاص و با امیدی بسیار نهضت بزرگی را برای محو بلای قرن ما یعنی بی‌سوادی پدید آورده و خود با ابتکارات پی در پی پرچمدار این نهضت انسانی شده است»
باید اذعان کرد که شاهنشاه آریامهر در این مسافرت حیثیت و اعتبار تازه‌ای به ایران عزیز بخشیدند که برای ملت ایران افتخارآمیز است (صحیح است) در روز جمعه ۲۷ خرداد رهبران دو کشور دوست و مسلمان در کنار هم با هزاران نفر از براداران مسلمان مراکشی در یکی از بزرگ‌ترین مساجد مراکش (مسجد کتیه) نماز جماعت گذاردند در آن هنگام که امام جماعت در بالای منبر خطبه روز جمعه را که حاکی از اتحاد و اتفاق مسلمان و برتری و مزیت دین مبین اسلام بر سایر ادیان می‌باشند می‌خواهند شادی و سرور و روحانیتی همه جا را فرا گرفته بود و این ندای ملکوتی که الهام‌دهنده آن خدای بزرگ است که در تمام دنیا طنین‌انداز بود که: انما المومنون اخوه و اعتصموا بحبا الله جمیعاً و لا تفرقوا. آری مسلمانان دنیا پرچم قرآن کریم و هدایت منجی بشریت پیغمبر اکرم در هر کجای دنیا زندگی کنند برادرند (صحیح است) و آنهایی که بر خلاف دستور خدا و رسول رفتار نموده و به عوض ایجاد اتحاد و دوستی بین برادران مسلمان تخم نفاق و کینه می‌کارند یقیناً مورد غضب خداوند متعال قرار گرفت (صحیح است).
مهم‌ترین هدفی که در اعلامیه پایان مذاکرات شاهنشاه آریامهر و اعلیحضرت ملک حسن دوم تعیین شده حسن تفاهم و همکاری نزدیک ملت‌های مسلمان با توجه
به اصول برادری اسلامی است که به شرح زیر در اعلامیه مشترک به آن اشاره گردیده:
«اعلیحضرتین درباره مسائل مربوط به دنیای اسلام و آینده مسلمان به عنوان یک پیام جاودانی برای صلح و برادری و تفاهم و آزادی بشر به تبادل نظر پرداختند و امیدواری خود را به استقرار یک همکاری نزدیک بین همه ملل مسلمان به منظور این که کلیه این ملت‌ها بتوانند برای بهبود وضع خود استقلال اقتصادی و عدالت اجتماعی را تحقق بخشند اعلام فرمودند...»
امام جماعت مسجد کتبیه در خطبه خود شاهنشاه آریامهر به عنوان مهمان عزیز ملت مراکش تجلیل کرد و اظهار داشت که ملاقات دو پادشاه مسلمان را برای دنیای اسلام باعث افتخار و سربلندی است (صحیح است).
ما به برداران مسلمان مراکشی و اعلیحضرت سلطان حسن دوم پادشاه مراکش درود می‌فرستیم و از تجلیل و پذیرایی بی‌نظیری که از رهبر عالیقدر ما در مدت اقامت مراکش به عمل آوردند از صمیم قلب سپاسگزاری می‌نماییم (صحیح است).
ملت ایران با بی‌صبری در انتظار تشریف‌فرمایی و زیارت رهبر خردمند خود می‌باشد و از خدای بزرگ مسئلت داریم شاهنشاه عزیز ما آریامهر و والاحضرت والاگهر ولیعهد محبوب همیشه در کنف حمایت خود حفظ فرموده و به سلامتی به میهن عزیز مراجعت فرمایند و چشم میلیون‌ها ایرانی را به زیارت خود روشن سازند (انشاءالله) موضوعی که می‌خواستم به استحضار نمایندگان محترم برسانم این است که نمایندگان دوره بیست و یکم چون سربازانی جانباز همیشه در اجرای منویات مترقیانه رهبر ملت ایران برای اعتلای نام ایران و رفاهیت هموطنان عزیز و ثمر رسانیدن انقلاب سپید شاه و ملت با خلوص نیت و صمیمت کامل و فعالیت خستگی‌ناپذیر انجام وظیفه نموده و می‌نماید. (صحیح است) و در این خدمتگزاری دقیقه‌ای فروگذار نکرده و نخواهند نمود (صحیح است).
موضوع دیگر که می‌خواستم مجلس محترم برسانم تقدیر از برنامه‌های آموزنده رادیو ایران و وزارت اطلاعات می‌باشند مخصوصاً در ماه‌هایی که گذشت (محرم وصفر) وظیفه مذهبی خود را به نحو احسن انجام داده‌اند لازم می‌دانم از جناب آقای هویدا نخست‌وزیر که مخصوصاً توجه خاصی که نسبت به تعلیم و تربیت نسل جوان کشور دارند و همچنین تیمسار سرلشکر پاکرو آن وزیر محترم اطلاعات و کلیه کارکنان آن وزارت که در راه بالا بردن سطح معلومات هم‌میهنان عزیز و همچنین ارشاد جوانان با تنظیم برنامه‌های مفید کوشش و مجاهدات دارند تشکر می‌کنم و ضمناً تقاضا کنم در برنامه‌های تلویزیون ایران هم نظارت بیشتری بفرمایند (صحیح است) و مخصوصاً به کمیسیون نظارت بر فیلم تأکید فرمایند تا نظارت کامل در فیلم‌هایی که از تلویزیون پخش می‌شود و بسیار روحیه و فکر و اخلاق جوانان مؤثر است به عمل آورند ساعت ۲۰/ ۱۰ شب جمعه گذشته فیلمی به نام"آنتونیوزیبا" از تلویزیون ایران پخش شد که از نظر موضوع و صحنه‌های آن حتماً مخرب جوانان می‌باشند (صحیح است) از یک طرف سازمان جوانان کشور، وزارت آموزش و پرورش و دستگاه‌های مسئول در تربیت و پرورش جسم و اخلاق جوانان سعی لازم می‌نمایند که مردانی شایسته برای خدمت به مملکت تربیت کنند از طرفی با نشان دادن این قبیل فیلم‌های منافی اخلاقی تمام عملیات آنها خنثی می‌گردد (صحیح است) از جناب آقای نخست‌وزیر و همچنین وزارت محترم اطلاعات تقاضا دارم اجازه ندهند هیچ مؤسسه‌ای برای استفاده مادی خود با نشان دادن فیلم‌های مخرب اخلاق ترویج فساد نموده و افکار ناپسند در قلب و روح جوانان ما رسوخ دهند از توجهی که به سخنان اینجانب مبذول فرمودند سپاسگزارم (احسنت).
رئیس- آقای کهزاد البرزی بفرمایید.
کهرزاد البرزی- رهبری ملتی، آن هم ملتی در آستانه تحول و در جهانی که کشور به بلوک‌ها و سیاست‌های گروهی خاص وابستگی دارند کار بسیار دقیق و مشکلی است در واقع ملتی به تیرگی پشت سر می‌نگرد و ضعف خویش را در ضعف سیاست رهبران اخیر خود می‌بیند و اینک
زمام اختیار را به کف باکفایت مردی سپرده که بی‌هیچ وجه تزلزل و تردیدی در آرزوی جبران سریع و قاطع ضعف‌های پیشینیان است و در چندین جبهه باید بجنگد مبارزه با بازمانده نیروهای پلید و مرتجع دیروز (اگر چه امروز مرده‌اند و یا حداقل در حالت نزع و در شرف مرگ هستند) مبارزه با کهنه‌پرستی‌هایی که ندانسته ملتی را در طریق همگام شدن با تمدن‌های پیشرفته دچار تزلزل می‌سازد مبارزه با فقر وسیع و دامنه‌داری که قرن‌ها بر شالوده سیاست‌های استعماری استوار شده و اقتصاد کشور را در یک چهارچوب تنگ و خطرناک قرار داده بود مبارزه با فقدان عوامل مثبت کار و سرمایه و کوشش برای ایجاد یک جنبش همه‌جانبه و یک تلاش مردانه ملتی که گویی به خواب رفته بود و ده‌ها و صدها مبارزه دیگر و ده‌ها و صدها کوشش دیگر اگر چه باید همزمان و هماهنگ صورت گیرند لیکن همسان نمودن و هماهنگ ساختن این مبارزات و این کوشش‌ها کار آسانی نیست تنها یک رهبر خردمند قاطع و مآل‌اندیش می‌تواند چنین کوشش‌های را پایه‌گذاری کند و آن گاه در هماهنگ ساختن این کوشش‌ها بکوشد اما مشکلات ما در طی زمامداری اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر منحصر به موانع و اشکالات ریشه‌دار داخلی نبود. ایجاد حسن‌همجواری با همسایگان و ایجاد یک خط‌مشی روشن برای سیاست خارجی کشور به نحوی که تحمیلات هیچ یک از بلوک‌ها و گروه‌ها مبارزات ثمربخش ما را عقیم نسازد و در عین حال ایجاد حسن‌تفاهم با ملل بزرگ و پیشرفته دنیا برقراری صلح و دوستی با تمام کشورها صرفنظر رژیم و سیاستی که در آن کشورها جاری است کار آسانی نبوده و نیست در واقع به چشم خود دیدم و می‌بینم که کسب دوستی قطب‌های روبرو و مخالف برای بسیاری از زمامداران کشورهای در حال توسعه مسیر نبود و این تنها کشور ما بود که با تمام ممالک دنیا اعم از سرمایه‌دار و سوسیالیزم بر اساس حسن تفاهم و بر پایه طرفداری از صلح جهانی روابط دوستی و مسالت‌آمیز خود را برقرار ساخت مسافرت‌های شگفت و بی‌سابقه اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر در تمام طول تاریخ سیاسی چند قرن اخیر که بازار سیاست این چنین گرم بوده است بی‌سابقه است به جز شاهنشاه ما نتوانسته است با اتخاذ رویه‌ای این چنین روشن و صمیمانه سران کلیه کشورها را به دوستی با کشور ما ترغیب و تشویق نمایند. اعلیحضرت شاهنشاه ما در طول این مسافرت‌ها لقب سفیر صلح و آشتی گرفتند و در طی مسافرت‌هایی که بعد از شروع انقلاب سفید ایران صورت گرفت جهانیان با کنجکاوی و علاقه عجیبی در مسیر حرکت معظم‌له صف می‌بستند تا این نابغه مشرق را یادگار شاهنشاهان عظیم‌الشأن ایران را از نزدیک ببیند. دلبستگی سران کشورها و حیرت و آشفتگی آنها در ضمن گفتگو با شاهنشاه آریامهر دست کمی از وابستگی روحی و قلبی ملت‌هایشان نداشت.
اساساً خواندن همین عنوان در روزنامه‌ها که «شاهنشاه به کشورهای یوگسلاوی رومانی و مراکش مسافرت می‌فرمایند» به تنهایی می‌توانست تفسیری از یک سیاست خارجی مستقل و روشن ایران باشد با این وجود فرمایشات شاهانه در این مسافرت اخیر و کنفرانس‌ها و مصاحبه‌های مطبوعاتی معظم‌له به صراحت سیاست مستقل خارجی ایران را روشن کرد و ما و تمام جهانیان دیدیم و شنیدیم که ایران بر پایه صلح و برادری جهانی حاضر به دوستی با تمام ملل و دول دوست دنیا است (صحیح است) نقش شگفت شاهنشاه ما در مبارزه با جهل و فقر در ایران در دنیای وسیله‌ای بود که شاهنشاه ما را به صورت یک شخصیت جهانی به مردم جهان معرفی نماید اما شهامت و قدرت پیروزمند معظم‌له در مسافرت‌هایی که صورت عمیق‌تر از آن است که در این گونه مقال بگنجد و لاشک نتیجه‌ای که از این مسافرت‌ها عاید می‌شود باز هم ژرف‌تر و مؤثرتر از آن است که به این زودی بتوان آن را دریافت مجال باید به ایمان، تا در آینده نزدیکی به چشم خود ببینیم که ثمره انقلاب شاه و ملت نزدیکی به چشم خود ببینیم که ثمره انقلاب شاه و مردم چه بود؟ و مسافرت‌های شاهانه به کشورهای خارج چه اثری در ترقی و تعالی کشور ما و صلح جهانی برداشت.
به هر حال باید با صمیمیت و منتهای ایمان و کوشش
دلاورانه اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر را بستاییم و از این که مردی بزرگ و ملتی بزرگ فرمان می‌راند فخری بزرگ در خود احساس کنیم و با صدای رسا به جهانیان اعلام کنم که ما طالب صلح عمومی، سعادت همگانی و غنای جهانی تمام ملل هستیم و در این ادعای خود صادقیم زیرا که به مصداق گواه عاشق صادق در آستین باشد گواه ما شاهنشاه ما است و شاهنشاه ما را جهانیان می‌شناسند و از اندیشه‌های روشن او الهام می‌گیرند.
در پایان عرایضم ضروری می‌دانم که مبین احساسات پرشور و بی‌شائبه مردم مسجدسلیمان نسبت به شاهنشاه آریامهر که در مسافرت اخیر شاهد و ناظر آن بوده‌ام باشد همه ما می‌بینیم روزی نیست که در کشور ما چند رشته کارهای عمرانی بزرگ شروع نشود یا این که کارهای عمرانی و عام‌المنفعه با تمام نرسد این همه کارهای عمرانی که در گوشه و کنار مملکت صورت می‌گیرد همه ملهم از افکار و نیات بلند شاهنشاه آریامهر است منجمله در تاریخ ۲۴ خرداد ماه ۴۵ بعد از شروع شبکه تلفن شهری مسجدسلیمان قرارداد لوله‌کشی آب آشامیدنی آن شهرستان طی مراسمی در استانداری با شرکت نفت به امضا رسید که این قرارداد گام بزرگی در جهت رفع یکی از احتیاجات مهم مردم شهر مسجدسلیمان می‌باشد در این مورد لازم می‌دانم از زحمات جناب آقای مهندس انصاری استاندار لایق و فعال خوزستان که با درک نیات شاهنشاه آریامهر و با علاقه‌مندی کامل خاص در جهت رفع نیازمندی‌های مردم خوزستان تلاش‌های پی‌گیر و دامنه‌داری مبذول دارند تشکر کنم (احسنت) بقیه وقت خود را به سرکار خانم جهانبانی تقدیم می‌کنم.
رئیس- خانم جهانبانی بفرمایید.
بانو جهانبانی- با کسب اجازه از مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی به استحضار نمایندگان محترم می‌رساند کنگره سالانه جمعیت خیریه فرح پهلوی روز چهارشنبه اول تیر ماه جاری در محل پرورشگاه شماره ۳ جوادیه به دست مبارک علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی نیکوکار ایران افتتاح گردید اعضا جمعیت خیریه مرکزی و نمایندگان کلیه شهرستان‌ها یعنی سراسر کشور در این کنگره شرکت کردند از کرانه دریای مازندران تا بنا در خیلج فارس از شرق تا غرب ایران همه نیکوکاران گرد هم جمع آمدند و به خاطر رضای خدا و خلق در این مجمع شرکت نمودند شهبانوی ایران علیاحضرت فرح پهلوی که در کارهای خیر و کمک به مستمندان و التیام بخشیدن به آلام دردمندان مخصوصاً مساعدت و محبت به کودکان یتیم از جد بزرگوار خود علی‌بن‌ابیطالب (ع) پیروی دارند و امید کودکان بی‌سرپرست کشور به وجود مقدس معظم‌له است (صحیح است) فرمایشات حکیمانه‌ای به هنگام افتتاح کنگره فرمودند و نیکوکاران را تأیید و تشویق فرمودند به راستی این دو سه روز که کنگره به کار خود مشغول است برای همه ما ایرانیان موجب کمال امیدواری است از مشاهده این همه بانوی نیکوکار که هر یک نمایندگان شهرستان‌های خود هستند یعنی هر یک لااقل نماینده پنجاه نفرند و به اتکا مذهب مقدس اسلام با ایمان و عقیده راسخ این وظیفه عالی اینجا خود را انجام نمی‌دهند موجی از شادی و نشاط قلوب همه ما را لبریز می‌کند جمعیت خیریه فرح پهلوی شصت و دو شعبه در هر شهرستان‌ها دارد در ۲۳ شهرستان پرورشگاه داریم و ۱۷ شهرستان پرورشگاهش در حال تکمیل است که به زودی و در همین سال افتتاح می‌شود و بیش از ۷۰۰۰ کودک تحت سرپرستی نیکوکاران جمعیت خیریه نگهداری می‌شوند. جمعیت خیریه پهلوی که از سال ۱۳۳۲ به وجود آمده است و در کار خود پیوسته منشأ اثر بوده است اکنون نمونه کاملی در کشور برای نیکی و نیکوکاری است به جرأت می‌توانم بگویم برای من که از نزدیک اغلب کشورهای خارجی را از نظر دستگاه‌های خیریه بازدید نموده‌ام جمعیت خیریه فرح پهلوی نمونه درخشان برای همه خیریه‌هاست در این جمعیت علاوه بر آنکه آسایش کودکان از هر جهت فراهم است به حکم بشردوستی و غریزه انسانیت بانوان نیکوکاری دور شمع وجود علیاحضرت شهبانوی ایران گرد آمده‌اند و از هر کودکی انسانی واقعی بسازند انسانی که محرومیت نداشته باشد انسانی
که طوری تربیت شود تا به درد اجتماع خود بخورد و مفید و ارزنده باشد تن‌پرور و بیکار بار نیاید و اجتماع با آغوش باز این فرزند خود را بپذیرد. این است نوع تربیت نمونه در پرورشگاه‌های جمعیت خیریه پهلوی در سراسر ایران این کنگره به مدت پنج روز در تهران تشکیل است و امروز آخرین روز کنگره است وظیفه خود می‌دانم از این مکان مقدس به کلیه خواهران بسیار عزیز و بانوان نیکوکاری که فقط به خاطر نیکی و نیکوکاری و خدمت به شاهنشاه و شهبانو به میهن و فرزندان میهن دور هم جمع شده‌اند درود بفرستیم افتخار بر شما زنان نیکوکار و از خداوند متعال می‌خواهم که به بانوان نیکوکار ما سعادت و سلامت مرحمت فرماید تا در پرتو الطاف خدای بی‌همتا به خدمت مقدس خود ادمه دهند و به مصداق:
شکرانه بازوی توانا بگرفتن دست ناتوان است
همه توانگران آنها که قدرت کمک و مساعدت در این راه دارند با ما همگام و همقدم گردند و به آنند که این تنها ذخیره اخروی است اینجا قلبه دل‌ها، کعبه آمال و آرزوهاست و بنا به فرموده علی ابن ابیطالب خدا را در قلب‌های شکسته و دل‌های افسرده می‌توان یافت (احسنت) عبادت به جز خدمت خلق نیست و گرنه اگر خدمتی در این زمینه نکنیم اگر قلبی را تسلی نبخشیم و دلی را شاد نکنیم به قول عراقی به کعبه راه نداریم، عراقی می‌گوید:
به طواف کعبه رفتم به حرم رهم ندادند که تو برون چه کردی که درون کعبه آیی (احسنت).
امیدواریم که کلیه مردم مستطیعی که از این مملکت پرخیر و برکت در سایر تدابیر رهبر عالیقدر ما شاهنشاه آریامهر استفاده می‌برند همه آنهایی که از صلح و ثبات سیاسی و آرامش این کشور پهناور مستفید هستید دست کمک به طرف فرزندان محروم وطن دراز کنند، و با دست‌های قادر خود دست‌های کوچک و ضعیف فرزندان محروم و یتیم را بگیرند، توفیق همگی را از خداوند خواهانم (احسنت).
رئیس- آقای مهندس بهبودی بفرمایید.
دکتر مهندس بهبودی- مطالب و بیاناتی که به عنوان قبل از دستور نمایندگان محترم در این محل مقدسی که خونبهای مردان بزرگ می‌باشند ایراد می‌فرمایند و در صورت مذاکرات رسمی درج می‌شود انعکاسی است از خواسته‌ها نظرها گروهی از مردم یا مردم بخشی از مملکت که حوزه انتخابیه یکی از سران ارجمند را تشکیل می‌دهد یا نظریات ملت ایران است در هر حال وقایع جاری مملکت است و مستندترین مدرکی است که تاریخ‌نویسان باید به آن تکیه کنند فردا برای آنانی که می‌خواهند در افکار و عقاید ملت ایران در ادوار مختلف مخصوصاً قبل از انقلاب سفید شاه و مردم بررسی نمایند این صورت مذاکرات که انعکاس رسمی صدای مردم ایران است سند محکمی خواهد بود و به همین علت است که من از طرف حزب مردم و فراکسیون پارلمانی آن مأموریت دارم اعلام کنم که ملت ایران بی‌صبرانه منتظر است که این ۲۴ ساعت نیز زودتر سپری شده و شاهنشاه آریامهر دیدگان مشتاق ملت خود را روشن فرمایند (صحیح است) از این تجلیل بی‌نظیر ملت‌های رومانی و یوگسلاوی خصوصاً به مردم هم‌کیش و برادران و خواهران مسلمان مراکش خود که نسبت به رهبر عالیقدر ما کردند به نام ملت ایران صمیمانه تشکر می‌کنم و سر تعظیم فرود آورم (صحیح است) و به منظور درج در صورت مذاکرات رسمی مجلس شورای ملی قسمتی از فرمایشات مبارک شاهنشاه خودمان را باز گویم:
در بخارست می‌فرمایند:
«من امیدوارم زمانی فرا رسد که یک تفاهم و قرارداد بین‌المللی حفظ قطعی جهانی را تأمین نماید برای رسیدن به این هدف لازم است شناسایی بیشتری و حسن تفاهم کامل‌تری میان جهان برقرار گردد زیرا بقایای تمدن بشری عصر ما جز از راه صلح امکان‌پذیر نیست».
رئیس- دانشگاه بخارست در تجلیل از شاهنشاه بیان حقایقی به این شرح می‌کند" شاهنشاه ایران توجه خاصی به دفاع از استقلال و حاکمیت ایران مبذول فرمایند اقدامات معظم‌له در کنفرانس تاریخی سران سه دولت
بزرگ متفق در تهران موجب گردید که سران دول بزرگ استقلال ایران را تضمین کنند و پشتیبان آن باشند.
اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر برنامه نوسازی اقتصادی ملی را از طریق تسریع در صنعتی کردن کشور به مرحله اجرا درآورده‌اند و کلیه اقدامات نشانه‌ای از نیات شاهنشاه ایران برای پیشرفت کشور خویش است (صحیح است).
شاهنشاه همان طور که خود اشاره فرمودند (مراکز عالیقدر آموزشی بزرگ‌ترین کانون‌های تجلی فکرها و اندیشه‌های تازه و توجه به نیازمندی‌های معنوی آینده هستند) و به همین علت است هنگامی که در دانشگاه بخارست صحبت می‌فرمایند عالی‌ترین احساسات بشری که مسئولیت پیشوایی ملت کهنسالی را عهده‌دار است در ایشان تجلی می‌کنند و می‌فرمایند" شما این دکترا را در رشته حقوق سیاسی به من داده‌اید و به نظر من این امر مفهومی عمیق دارد زیرا به اعتقاد من در دنیای امروز یک رئیس مملکت قبل از هر چیز به معنی واقعی حقوق سیاسی و آنچه این معنی ایجاب می‌کند وقوف کامل داشته باشد" لازم نیست برای کسانی چون شما توضیح دهم که مفاهیم قراردادی بسیاری از کلمات و اصلاحات امروزه دیگر کافی برای تعریف واقعی کامل آنها نیست یکی از این موارد را هم تعبیر اصلاح (حقوق سیاسی) است که در عصر ما دیگر نمی‌توان آن را از حقوق‌های اساسی دیگر چه در زمینه‌های اقتصادی مجزا دانست.
جامعه بشری در سیر تدریجی و طولانی خود به جانب تکامل مراحل متعددی را در پشت سر گذاشته است مثلاً دیر زمانی به نظر می‌رسد که می‌توان یک دموکراسی اقتصادی با آن آمیخته باشد کما این که مدت‌ها تصور می‌شد که می‌توان عدالت قضایی داشت بی‌آنکه تحقق آن مستلزم تحقق عدالت اجتماعی نیز باشد ولی در عصر کنونی ما دیگر این نوع انفکاک و جدایی را باید به بایگانی‌های گذشته سپرد و اگر هنوز هم آثاری از این باقی باشد جامعه فردا به طور قطع این آثار را بالمره کنار خواهد گذاشت ما از هم اکنون نه فقط این جامعه فردا و اصول کلی و اساسی آن را احساس می‌کنیم بلکه تقریباً آن را به چشم می‌بینیم این اصول بر پایه کلی متکی است که می‌باید حداکثر حقوق انسانی برای حداکثر افراد بشری تأمین بشود.
دانش و فن این جادوگران عصر جدید که هر روزه بیشتر شیوه‌های کهن و اصول دیرینه زندگانی ما را با جادوی خود را از میان می‌برند و اصول تازه و شیوه‌های تازه‌تری را جایگزین آنها می‌کند اصل وابستگی کامل ملل و جوامع را پایه و اساس جامعه امروزی بشر قرار داده‌اند زمانی بود که کشوری می‌توانست به آسودگی از حقوق پیشرفته دموکراتیک و تعلیم و تربیت وسیع سطح زندگانی اقتصادی بالا برخوردار باشد و در این همسایگی خود کشوری داشته باشد که نه از این و نه از آن سهمی داشته باشد ولی امروزه نه تنها چنین همسایگی قابل قبول نیست بلکه حتی در چنین وضعی در اقصی نقاط روی زمین نیز آرامش دیگران را به خطر می‌افکند فی‌المثل امروزه دیگر ما نمی‌توانیم وجود یک میلیارد نفر بی‌سواد را در داخل خانواده‌های بزرگ انسانی تحمیل کنیم و به همین جهت است که برای مبارزه با چنین وضع نامطلوبی یک همکاری و همگامی بین‌المللی به وجود می‌آوریم درست نظیر همان اتحادی که میان همه ما علیه آفات بزرگ طبیعت از قبیل و با سیل و زلزله و غیره ایجاد می‌شود برای چه؟ برای این که می‌دانیم که وجود یک چنین توده عظیمی از بی‌سوادان که تا کنون امری قابل تحمل و شاید هم طبیعی به نظر می‌آید امروز دیگر در عصری که سرنوشت همه آنها دیگر وابسته است قابل قبول نیست.
آنچه در مورد افراد مانند پیکار جهانی با بی‌سوادی واقعیت دارد در مورد سایر عوامل اصل عدم عدالت اجتماعی در جهان از قبیل حکومت‌های مطلقه، تبعیضات نژادی، محرومیت زنان از حقوق قانونی خود و اختلاف فاحشی که اکنون میان سطح زندگی جوامع پیشرفته و جوامع به اصطلاح «در حال توسعه» وجود دارد نیز قهراً صادق است.
سال گذشته من طی نطقی که در سفر خود به کانادا ایراد کردم مخصوصاً در مورد نکته اخیر تذکر دادم که وضع کنونی مبادلات اقتصادی بین‌المللی طوری است که کشورها ثروتمند و ممالک فقیرتر می‌شوند و متذکر شدم که وجود چنین اختلافی خود به خود وضعی قابل انفجار در پیش می‌آورد که می‌باید با واقع‌بینی و بی‌غرضی بسیار بیشتری از آنچه تا کنون کشورهای پیشرفته در این مورد نشان داده‌اند به فکر چاره آن بود اینها بود برخی از عواملی که دنیای کنونی ما نمی‌تواند آن را قبول کند و نه می‌تواند متحمل آنها باشد زیرا دیگر وجود این عوامل با مقتضیات مادی و اخلاقی جامعه امروزی و به طور مسلم‌تر با مقتضیات جامعه فردا سازگار نیست با توجه به این حقیقت بود که چنانکه من هم اکنون متذکر شدم امروزه رؤسای کشورهای جهان حقاً می‌باید به تعبیر قراردادی اصطلاح" حقوق سیاسی" اکتفا نکنید بلکه مفهوم واقعی، مفهوم مترقیانه و امروزی این اصطلاح را در نظر بگیرند یعنی متوجه باشند که حقوق سیاسی برای آن که ارزش واقعی داشته باشد می‌باید دوش به دوش حقوق اجتماعی و حقوق اقتصادی پیش برود و اگر غیر از این باشد این حقوق جز در روی کاغذ ثمربخش می‌تواند بود کشور من در سال‌های اخیر دست به یک انقلاب اجتماعی زده است با این اصول و مفاهیم تطابق دارد.
سازمان اجتماع ما که قرن‌ها بلکه چند هزار سال عمر آن می‌گذشت دیگر جوابگوی احتیاجات واقعی جامعه نبوده و برای این که چنین باشد نیاز به یک تغییر کامل و اساسی داشت به این جهت ما مدتی مدید و با دقت بسیار کلیه الزامات و احتیاجات و در عین حال کلیه امکانات را مورد مطالعه قرار دادیم و بالاخره یک برنامه شش ماده‌ای که بعداً در عمل شامل نه ماده شد تنظیم کردیم که خود من آن را در ژانویه ۱۹۶۲ به مراجعه به آراء ملی گذاشتیم و این برنامه با اکثریتی بیش از ۹۹ درصد به تصویب قاطع ملت رسید و صورت قانون پیدا کرد نتیجه اجرای این ۹ ماده اصلاحات اراضی تحدید مالکیت‌های بزرگ ملی کردن جنگل‌ها تأمین حق رأی برای زنان سازمان‌هایی به نام سپاه دانش و سپاه بهداشت و سپاه عمران و آبادانیو تأسیس خانه‌های انصاف در روستاها را دارند این اقدامات و بسیار کارهای دیگر که من نمی‌خواهم در اینجا به تفصیل از آنها بحث کنم به ما اجازه داد که در تحقیق شرافتمندانه آنچه من مفهوم و معنی واقعی حقوق سیاسی را شمردیم بکوشیم یعنی این حقوق را به صورت حقوق توأم سیاسی اجتماعی و اقتصادی در اختیار جامعه ایرانی بگذاریم بدیهی است من نمی‌خواهم ادعا کنم که راه ما تنها راه تحقق این منظور است ما خود از اولین کسانی هستیم که اعتقاد راسخ داریم هر ملتی حق دارد راهی را که بهتر با مصالح خود سازگار می‌داند برای پیشرفت خویش برگزیند ولی در عین حال معتقدیم که اگر راه‌ها فرق می‌کند هدف‌ها نمی‌توانند متفاوت باشند و از همین جا است که ضرورت همکاری کشورها حتی اگر شیوه‌های مختلفی برای خود برگزیده باشند احساس می‌شود دنیای ما بیش از پیش برای این صحنه اختلافات و مشاجرات اعضای یک خانواده تا حد بشری قرار گیرد کوچک می‌شود در مقابل علم و صنعت و تکامل فکری و روحی جامعه بشری آن وابستگی روزافزون ملل که به آن اشاره کردم هر روز بیشتر از اصل تفاهم همکاری مشترک را در راه تأمین منافع مشترک به صورت امری الزامی و حیاتی در می‌آوردند. کشور من بر اساس سنن دیرینه و کهنسال فلسفی و ادبی و هنری و فرهنگی خود کاملاً هواخواه چنین تفاهم جهانی و بین‌المللی است و یقین داریم که شما نیز در رومانی به همین طور فکر می‌کنید زیرا این راه همه مردم نیک‌اندیش در هر نقطه جهان است. برای این که بهتر بتوان پی به عظمت این گفتار برد هیچ مطلبی بهتر از نامه‌ای که دکتر عظیمی در التزام رکاب مبارک بودند از بخارست برای روزنامه خودشان فرستاده بودند نیافتم، ایشان تحت عنوان «ای کاش شما هم در دانشگاه بخارست بودید» چنین نوشته‌اند:
«دانشگاه بخارست، دیروز شاهد صحنه پرشکوهی
بود. یک ملت بین اروپایی، از یک رهبر خردمند آسیایی تجلیل و قدرشناسی می‌کرد. در میان جمعیت انبوهی که در دانشگاه بخارست جمع شده بودند و با شوق و احترام به این مراسم روحانی و معنوی نظاره می‌کردند تعداد ایرانی‌ها، اندک بود، ولی این گروه کم، طوری احساس غرور و سربلندی می‌کرد که گویی در خانه خویش هست (صحیح است).
اما برای ما، آنچه امروز در دانشگاه بخارست شاهد آن بودیم فصلی دیگر است در این فصل، مقام شامخ معنوی و رهبری خردمندانه شاهنشاه، نزد ملل دیگر بیشتر آشکار می‌شد.
ما خود، به علت نزدیکی بسیار و برخورد دائم که با نیات شاهنشاه در کشور خویش داریم، طبیعی است اگر عظمت این نیات را درک می‌کنم و باز می‌گوییم ولی هنگامی که تجلی این نیات را در اندیشه دیگران می‌بینیم، برای ما بیشتر جلوه می‌کند، هنگامی که دانشمند عالیمقام رومانی، در ساحت علم، شرح خدمات شاهنشاه را به کشورشان، و رهبری تحولات بزرگ اجتماعی و پایه‌ریزی سیاست استوار ملی باز می‌گفت و اشاره به نهضت عظیم پیکار جهانی با بی‌سوادی می‌کرد که طرح آن از نیات بلنده شاهنشاه را با اختصاص یک روز هزینه نظامی ایراد به پیکار جهانی با بی‌سوادی و دعوت از سران همه کشورهای جهان، برای تأسی به این نیت انسانی، متجلی می‌ساخت، چنان عظمت و شکوه اراده و نیت شاهنشاه فضای دانشگاه بخارست را پر کرده بود، بی‌اختیار همه جا چشم مشتاق و اندیشه لبریز احترام حاضران، چهره شاهنشاه ایران را می‌دید.
آرزوی ایرانیانی که اینجا شاهد مراسم شده بودند، و نحوه تجلیل دانشمندان یک کشور اروپایی را از شاهنشاه می‌دیدند این بود که کاش، می‌شد دیدار این صحنه را برای همه افراد ملت ایران میسر ساخت، تا دهقانان و کارگر و پیشه‌ور و روشنفکر ایرانی را هم ببینند و احساس غرور و سربلندی و مسرت کنند که چنین رهبر عالیقدر ملت ایران مورد اعجاب و تکریم برگزیدگان ملل دیگر هستند.
این صحنه نمایش با شکوه و باعظمت شاهنشاه ایران هنگامی که ایشان رشته کلام را به دست گرفتند، دو چندان شد و به اوج خود رسید.
شاهنشاه ایران، نکاتی از اندیشه خویش درباره اصول روابط افراد در جامعه و روابط با یکدیگر باز گفتند که تابش نیات انسان دوستانه و ترقی‌خواهانه شاهنشاه بود.
درباره حقوق سیاسی افراد که لازم است با حقوق اقتصادی توأم شود، تا مفهوم پیدا کند و درباره این مطلب که تا عدالت اجتماعی پا نگیرد، حقوق اجتماعی تحقق پیدا نمی‌کند، و نیز درباره نزدیکی بی‌حد و حصر دنیا، و این که سرنوشت ملتی در یک نقطه دور دست، روی سرنوشت سایر ملل اثر می‌بخشد و دنیا اگر مسئله ممالک مرفه و فقیر را حل نکند با فاجعه بزرگی روبرو خواهد شد و دوباره لزوم فعالیت بین‌المللی برای محو پاره‌ای از آفات اجتماعی و تحقق پاره‌ای حقوق انسانی و تکیه روی لزوم پیکار جهانی با بی‌سوادی، پیکار برای برقراری تساوی حقوق زن و مرد و پیکار برای محو بقایای تبعیض نژادی و تبعیض‌های دیگر، چنان شاهنشاه با احاطه و منطق و شیوای سخن گفتند که بی‌اختیار همه برگزیدگان و دانشمند حاضر در محفل را شیفته ساخت و سخنان شاهنشاه با چنان شور و هیجانی استقبال شد که در محافل علمی کمتر نظیر آن ظاهر می‌شود (صحیح است احسنت).
شاهنشاه آریامهر در مهمانی که سمبل صلح طلبان اروپای شرقی یعنی رئیس‌جمهوری یوگسلاوی به افتخار ایشان بر پا کرده بودند چنین می‌فرمایند زمانی بود که برای کشورهای ثروتمند امر عادی بودند که کشورهای ضعیف را زیر حمایت خود قرار دهند ولی امروز در اجتماع جهانی کشورهای کوچک همپایه کشورهای همپایه کشورهای بزرگ هستند روزگاری بود که وجود امپراطوری و استعمارگری مورد قبول بود امروز اصول استعمارگری حتی از طرف آنهایی که از استعمارگری سود می‌برند محکوم می‌شود زمانی بود که یک اقلیت از منابع طبیعی استفاده می‌برد
در حالی که توده‌های بزرگ در تحت سیاه‌ترین نوع بدبختی به سر می‌برند.
امروز قوانین جدید اجتماعی با این گونه امتیازات مبارزه می‌کند و تقسیم عادلانه ثروت را ایجاب می‌نماید.
امروز روح انسانی که به نحوی تحسین‌آمیز در اعلامیه جهانی حقوق بشر ملحوظ گردیده این شرایط را بار دیگر نمی‌پذیرد و تساوی حقوق کلیه ساکنان کره زمین را اعلام می‌دارد. با این وصف در این عصر رشد و توسعه که حتی فکر و توسعه یک نیروی محرکه درآمده است و به خاطر آن اقدامات زیادی چه در زمینه بین‌المللی و چه در زمینه ملی به عمل می‌آید و واقعاً تأسف‌آور است که این کوشش‌ها بی‌ثمر می‌ماند و شکافی که کشورهای ثروتمند را از کشورهای دیگر جدا می‌کند مرتباً عمیق‌تر می‌شود. حتی در آن لحظاتی که بشر کیهانی دست می‌یآبد قسمت بزرگی از ابنا بشر مخصوصاً کشورهای در حال توسعه از گرسنگی و جهل و فقر رنج می‌برند. مظهر یک کشور شاهنشاهی با بیش از سه هزار سال سابقه مدون که با کیاست و فراستش است کشورش را در بین ممالک پرآشوب خاورمیانه نمودار نظم و آرامش و پیشرفت قرار داد و رئیس‌جمهور یک دولت سوسیالیستی که وجودش مظهر مبارزه با استعمارگران و زورگویان و چپاولگران می‌باشند و در اروپای شرقی پرچمدار صلح بوده است یک نوع فکر می‌کنند و هر دو مظهر اعلام می‌دارند که دوران تسلط قدرت‌ها بر ملل سراسر جهان پایان یافته است و این انعکاس صدای این قبیل رهبران نادر مملکت هست که از حلقوم سیاهی که در کنگوی آفریقا می‌خواهد خود مالک ذخایر زیرزمینیش باشد یا از حلقوم زردپوستی که می‌خواهد خود تعیین کننده سرنوشتش و نحوه اراده حکومتش باشد و یا از حلقوم آن سفیدپوستی که خود را می‌کشد تا در جنگی که بر خلاف میلش می‌باشد شرکت نکند خارج می‌شود زمانی بود که به علت عدم تفاهم بین ملل استعمارگران و آنانی که برای فربه کردن خود و مردم مملکت خود از خوردن خون سایر مردم ابا نداشتند می‌خواستند حتی مذهب را ملعبه خود کرده و جنگ‌های مذهبی که نزدیک به یک قرن طول می‌کشد ایجاد کنند ولی امروز با این آشنایی بین ملل و با این که رهبری بزرگ مثل شاهنشاه آریامهر اعلام می‌کند همه بشر عضو یک خانواده هستند و آنانی که مزه استعمار را چشیده‌اند فرمایش ایشان را صحه می‌گذارند و موقعی که ایشان می‌فرمایند ممالک ثروتمند سعی کنند با فقیر کردن ممالک نیز خود را ثروتمندتر سازند صدای صحیح است از دور افتاده‌ترین منطقه آمریکای لاتین همه قاره افریقا و اکثریت مردم اروپا و آسیا را برمی‌خیزد آیا این ناآشنایی با این نحوه فکر مردم دنیا نیست که بخواهند با نبردهای مسلکی و دامن زدن به جنگ‌های مرامی و این قبیل حیله‌های سیاسی باز هم به آقایی خود ادامه دهند. مردم دنیا را با بودن رهبرانی چون اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر ما دیگر نمی‌توان گول زد (صحیح است) مردم دنیا می‌دانند هر رنگی داشته باشند هر مرامی داشته باشند می‌توانند به طور مسالمت‌آمیز با هم زندگی کنند و در راه بهبود وضع خویش بکوشند مردم ممالک به اصطلاح در حال توسعه این کار را خواهند کرد این بر اداره‌کنندگان ممالک پیشرفته است که خود را همرنگ مردم دنیا سازند و واقعاً بخواهند به دوران استعمار پایان دهند اداره‌کنندگان ممالک پیشرفته که به هر ترتیب هستند می‌خواهند وضع موجود را حفظ کنند باید به عمق گفتار یکی دیگر از رهبران مشرق زمین توجه کنند اعلیحضرت پادشاه مراکش از یک کشور افریقایی می‌فرمایند ده سال است که کشور ما در سایه جهاد پدر ما که رحمت خدا بر او باد و در سایه مبارزه ملت وفادار ما که از بذل صلح خیز جز در راه حفظ تاج و تحت فروگذار ننموده به استقلال رسیده است و از آن تاریخ عهد کرده است که با سایر کشورهای احترام متقابل داشته باشد هر چند رژیم‌های سیاسی آنها با هم متفاوت و مرام‌های اجتماعی آنان گوناگون باشد آن تاریخ کشور ما عهد کرده است که در شئون داخلی کشورها دیگر دخالت نکند ما به این دو اصول ایمان داریم این گفتار یک رهبر کشور افریقایی
است ولی رهبر کشور دیگر افریقای به علت نابسامانی وضع داخلی خودش اصل را بر این گذشته است که بر امور داخلی سایر کشورها دخالت نماید این است که من بگویم ننگ را و نفرت باد بر اداره‌کنندگان کشورهایی که بر خلاف میل مردم دنیا می‌خواهند در امور داخلی ممالک دیگر دخالت کنند (صحیح است - احسنت) صحبت از پادشاهان مراکش و مراکش به میان آمد اجازه می‌خواهم از طرف و حزب مردم و مجلس شورای ملی و بالاخره ملت ایران به پشگاه ملت مراکش که در بزرگداشت ورود رهبر مملکت ما از هیچ مضایقه نکردند سر تنظیم فرود آوردم (صحیح است) و آرزو می‌کنم روزی سلطان مراکش را در بین خود ببینم تا شاید بتوانیم به احساساتی که مردم مراکش نسبت به شاهنشاه آریامهر نشان دادند جوابگو باشیم در پایان عرایضم به نام فراکسیون پارلمانی حزب از وزارت اطلات و وزارت آموزش و پروش می‌خواهیم با چاپ توضع فرمایشات گوهربار شاهنشاه در این مسافرت تاریخی افکار جوانان این مملکت را آشناتر با افکار بلند شاهنشاه خود سازد تا بتوانند وظیفه سازندگی خود را در ایران فردا انجام دهند (احسنت - احسنت).
رئیس- آقای احتشامی‌بفرمایید.
احتشامی- با اجازه مقام ریاست و نمایندگان محترم موجب خوشوقتی است که همزمان با تشریف فرمایی شاهنشاه آریامهر به خاک وطن یکی از مشکلات مملکتی که بیش از ده سال گریبانگیر دولت‌ها بود فیصله یافت قانون جدید استخدام به تصویب رسید مسافرت تاریخی و پرثمر پیشوای ما به کشورهای رومانی و یوگوسلاوی و مراکش در تاریخ دیپلماسی جهان می‌گشاید (صحیح است) وحدت ملل آسیا و افریقا به خصوص وحدت امکان همکاری‌های صادقانه بین مسلمانان جهان و حتی ملل عرب و اسلامی از مهم‌ترین مسائلی است که جهان صلح‌جو و ترقی‌خواه به آن نیازمند است به این معنی که دو قاره استعمارزده آسیا و افریقا بتوانند بدون عقده و با آسایش خیال با قاره‌های اروپا و امریکا در یکی قهرمانی چون شارل دوگل در تکاپوی ایجاد وحدت است و در دیگری مردان دلسوزی در محو ماجراجویی‌ها و جلب همکاری‌های خانواده ملل امریکا می‌کوشند هماهنگی کامل برقرار نمایند منصفانه اعتراف کنیم که پادشاه ما در نقش تأمین این همکاری انسانی به شایسته‌ترین وجهی وظیفه یک رهبر بین‌المللی را ایفا می‌کند تا آنجا که در اعلامیه مشترک ایران و مراکش به صراحت اعلام می‌دارند:
«اعیحضرتین علاقه خود را به حق کلیه ملل برای تعیین سرنوشت خود ابراز داشته و سیاست تبعیض نژادی را اکیداً محکوم نمودند و لزوم شدید زایل ساختن استعمار را به هر شکلی که باشد برای ترمیم حیثیت انسانی برای استقرار و ثبات جهانی بر پایه‌های استوار تأکید فرمودند» این اشعار به آن معنی است که بهترین زمینه برای همکاری‌های بین انسان‌های پنج قاره فراهم شود زیرا اگر استعمار و یا اخلالگری‌های بین‌المللی باقی نماند و آرامش جهان را مختل سازد چگونه می‌توان به حسن‌تفاهم بین‌المللی امیدوار بود چون پیرامون این مسافرت تاریخی و نتایج آن تفسیرهایی در جریده شریفه اراده آذربایجان نگاشته و می‌نگارم با اجازه نمایندگان محترم به همین مختصر اکتفا می‌کنم موضوع دیگری یعنی قانون جدید استخدام می‌پردازم بدون تردید با تصویب قانون استخدام و برای اجرای آن کارمندان دولت از دلهره و وحشت و بلاتکلیفی نجات می‌یابند و وضع استخدامی کارمندان دولت را که بر پایه‌های گوناگون مهندسی، پزشکی، دبیری، قضایی و اداری بودند هماهنگ می‌گردد و مستخدمین حکمی و روزمزد از وضع پریشان سابق آسوده ماند من این موفقیت را به جناب آقای هویدا نخست‌وزیر با کمال روشن‌بینی و قاطعیت با اعضای محترم هویدا نخست‌وزیر که با کمال روشن‌بینی و قاطعیت با اعضای محترم کمیسیون خاص استخدام تشریک مساعی نموده و بدون تعصب پیشنهادات معقول نمایندگان محترم را پذیرفته و در قانون گنجانیده تبریک می‌گوییم و همچنین مساعی جمله اعضای محترم کمیسیون ماه‌ها و هفته‌ها وقت خود را صلاح و تصویب قانون نمودند تشکر می‌کنم و حمایت بی‌دریغی را که آقایان دکتر سجادی و دکتر معتمد وزیری رؤسای کمیسیون خاص از کارمندان قدیمی دولت نمودند می‌ستایم و خوشوقتم که جناب آقای نخست‌وزیر
در آخرین ساعات آخرین جلسه کمیسیون استخدام یعنی عصر سه‌شنبه ۳۱ خرداد طرح ۱۱۸ امضایی نمایندگان مجلس را مبنی بر بهبود وضع کارمندان بازنشسته مورد توجه قرار داده و مفاد آن را طی تبصره‌ای در قانون گنجانیدند و دولت را مکلف ساختند در طی سه سال تناسب حقوق شاغل و بازنشسته را حفظ کند این واقع‌بینی و احترام به مجلس شورای ملی خوشبختانه علیرغم کسانی صورت گرفت که می‌خواستند با نشر مطالب مغرضانه‌ای با تظاهر به طرفداری از دولت رکن رکین مشروطیت یعنی پارلمان را تضعیف کنند (صحیح است) من باید بر این نکته تکیه نمایم که اگر مقام معظم ریاست مجلس علیرغم تصمیم و آمادگی همیشگی خود به دفاع از حق مجلس در این گونه موارد مداخله‌ای نمی‌فرمایند از آن جهت است که اصولاً به حسن‌نیت دولت اطمینان داشته و شأن خود و مجلس را بالاتر از ابراز توجه به این گونه مسائل ناشی از اغراض شخصی می‌دانند (صحیح است) ولی وقتی کار به جایی برسد که مجلس شورای ملی را تضعیف نمایند و هنگامی که شاهنشاه ما در بلگراد راجع به نتایج انقلاب سفید ایران با مارشال نیتو قهرمان مبارز عصر ما سخن می‌رانند و معظم‌له را برای مشاهده آثار انقلاب به ایران دعوت می‌کنند با نشر مطالبی در مقام تضعیف مجلسی که مولود انقلاب است و کلیه لوایحی که برای به ثمر رسیدن انقلاب از طرف دولت برخاسته از این مجلس، در این مجلس تنقیح و به تصویب می‌رسد برآیند، نمی‌دانم کادر اجرایی مملکت که پاسداران انقلاب ایران هستند نشر این گونه مطالب را چگونه توجیه می‌کنند!؟! ولی من این مطالب را به حساب مطبوعات واقعی ایران نمی‌گذارم (صحیح است) چنانچه آقای عباس مسعودی که به حق ایشان را باید پدر اصولی مطبوعات ایران دانست در طی دو سه مقاله طرح نمایندگان مجلس را مورد تأیید قرار داده و طبقه محروم بازنشسته کشور را مرهون محبت‌های خود ساختند و یا مدیر محترم روزنامه پر نکته و پر مطلب سخن که با تجزیه و تحلیل وضع بازنشستگان دین اجتماع خود را ادا نمودند و یا سایر مطبوعات منجمله کیهان اراده آذربایجان، خاک و خون، خک نفت فریاد خوزستان، مجله فرهنگی مشیر، مجله سودمند سپید و سیاه، ایران نوین، آژنگ، پست تهران، پیغام امور، صدای مردم، فرمان، بورس، که هر یک طریقی یا با انتشار متن طرح و یا با تفسیر آن این عمل شایسته و اصولی مجلس را مورد تأیید قرار دادند، همه‌شان از علاقمندان این کشورند زیرا هنگامی که عنایات عام‌الشمول شاهنشاه شامل حال کارگران دهقانان، زنان و کارمندان شاغل دولت می‌شود نباید راضی شد یک طبقه که عمری را در خدمت به دولت گذرانیده‌اند در پایان عمر و پیری در عسرت و ناراحتی به سر برند (صحیح است) من ضمن تشکر از ارباب مطبوعات که با کمال واقع‌بینی به وضع آشفته این طبقه توجه نمودند از ذکر این نکته ناگزیرم که اصولاً برای بهبود وضع بازنشستگان کشوری از تیرماه ۱۳۳۷ یعنی هنگامی که جناب آقای دکتر اقبال نخست‌وزیر خدمتگزار و فداکار شاهنشاه عهده‌دار امور بودند (صحیح است) تبصره‌ای مبنی بر اصلاح قانون بازنشستگی و اصلاح حقوق بازنشستگان در مجلس گذرانیدند که طی آن دولت مکلف گردید هر موقع به هر عنوان تغییری در حقوق کارمندان شاغل می‌دهد به همان نسبت حقوق کارمندان بازنشسته و وراث آنها را ترمیم نماید. همچنین به موجب تبصره ۱۳ بودجه سال ۱۳۴۴ همین دولت یعنی دولت جناب آقای هویدا در همین مجلس بیست و یکم مکلف گردید تا پایان سال ۱۳۴۴ لایحه راجع به اصلاح وضع بازنشستگی کلیه کارکنان بازنشسته دولت را اعم از کشوری و لشکری تهیه و به مجلسین تقدیم نماید و من گمان می‌کنم با توجه به این سوابق نمایندگان مجلس وظیفه نمایندگی خود را انجام دادند که از دولت خواستند همزمان با اجرای قانون استخدام کشوری به این طبقه توجه نمایند (صحیح است) و این طرح نه پیشنهاد خرج بود (صحیح است) و نه تضییقی برای دولت، بلکه دولت را متوجه وعده‌هایی نمود که پیوسته به این طبقه داده‌اند چون متأسفانه بر آن طرح نمایندگان با کمال بی‌انصافی پیرایه دیگری بسته شده بود (صحیح است) که نمایندگان این دوره با تقدیم این طرح در اندیشه افزودن بر نان و خورش دوران بیکاری و خانه‌نشینی طبقه خودشان می‌باشند باید اعلام دارم که به موجب لیستی که در حسابداری
مجلس شورای ملی تنظیم شده از ۱۸۷ نفر نمایندگان این مجلس فقط ۷۸ نفر مشمول مقررات بازنشستگی می‌باشند و خوشبختانه اکثر آنها دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و به موجب قانون استخدام قدیم و جدید از امتیازات خاصی استفاده می‌کنند (مصطفوی- در قانون استخدام برای عموم طبقات مزایایی منظور شده ولی برای نمایندگان مجلس که در خدمت دولت بوده‌اند هیچ چیز منظور نشده این فداکاری را ما کرده‌ایم) و مطلقاً طرح مربوط به بازنشستگان کشوری شامل آنها نمی‌شود اینک با ابراز تشکر مجدد از واقع‌بینی جناب آقای نخست‌وزیر مطلب مهم دیگری می‌پردازیم به طوری که نمایندگان محترم اطلاع دارند چهل روز قبل مدیر روزنامه الحیات قلم در دست گرفته بود و در میدان فکر و عقیده مقدسش جهاد می‌کرد هدف گلوله قرار گرفت (مصطفوی- خدا رحمتش کند) کامل مروه روزنامه‌نگار مبارز و فداکار عصر ما شهید راه آزادی عقیده و وظیفه مقدس خود گردید.
مرحوم کامل مروه مدیر روزنامه سیاسی حیات الحیات دیلی استار بیروت در سال ۱۹۱۳ متولد شد و از بیست سالگی وارد سیاست گردید او مدتی به امور قضایی اشتغال ورزید و سرانجام در سال ۱۹۴۵ روزنامه الحیات را پایه‌گذاری نمود بر اثر موفقیت درخشانی که این نشریه در عالم مطبوعات لبنان و دنیای عرب پیدا کرد، مروه امکان یافت که وسایل انتشار روزنامه دیگری به نام (دیلی استار) به زبان انگلیسی فراهم آورد.
مهم‌ترین رمز موفقیت در عالم مطبوعات ایمان و اعتقاد او به اصول دموکراسی و پافشاری در راه حفظ آزادی بود (صحیح است) مروه در طول بیست سال انتشار الحیات این هدف را با سرسختی و شهامت که حتی دشمنان او را با اعجاب واداشته بود دنبال کرد در برابر تمام فشارها و ناملایمات و نابسامانی‌ها یک قدم عقب ننشست. ایده‌آل او برای دنیای عرب که زیر فشار ظلم و جور و استعمار آزاد شده بود، وحدت جامعه عرب بر اساس مساوات برابری و حفظ حقوق و احترام به آزادی‌های دیگران بود. او اعتقاد داشت که اعراب با دیدن و چشیدن ثمرات تلخ استعمار و فشارهای خارجی باید با وحدت نظر و حسن تفاهم دنیایی بسازد که در آن از آن همه مظاهری که استعمار در طول قرن‌ها ساخته و پرداخته اثری نباشد از بعد از حوادث سال ۱۹۵۶ که از چهره عمال فاشیست قاهره برداشته شد و این حکومت طبیعت سرنوشت خود را بهتر و روشن‌تر به مردم دنیای آزاد نشان داد الحیات با گردانندگان رژیم قاهره و عوامل مزدور آنها در کشورهای مبارزه‌ای را آغاز نمود که در آن به هیچ وجه راه سازش و آشتی وجود نداشت (صحیح است) سر مقالات الحیات در معرفی عناصر متجاوز و کوبیدن عواملی که با توطئه آدمکشی شانتاژ و دست‌اندازی به حقوق دیگران راه برای استعمار تازه‌ای هموار می‌کند برای توده مردم وسیعی اعراب و مردمی‌که آزادی‌ها و حقوق انسانی خود را در معرض تجاوز و مخاطره می‌بینند به مثابه مرهمی که بر روی زخم‌هایی که یادگار دوره استعمار بود اثر می‌گذاشت توطئه‌گران که مروه را سنگ بزرگی در راه اصول به امیال و هوس‌های خود می‌دیدند چندین بار او سوء‌قصد کردند اراده روزنامه الحیات را به آتش کشیدند با بمب و دینامیت دفتر مروه را ویران ساختند ولی هیچ یک از اینها تلاش‌ها توطئه‌های زشت و غیر انسانی نتوانست راه را بر مروه سد کند و او را از لجاجت و سرسختی‌ها در راه تحقق هدف‌های بزرگ و انسانی خود باز دارد در طول ده سال اخیر دشمنان آزادی عرب که منطقه وسیعی را با افکار و امیال نیت خود به خون و آتش کشیده‌اند میلیون‌ها لیره خسارت مالی به الحیات وارد ساختند ولی نتوانستند نفوذ معنوی آن را در قلب‌ها و افکار مردم آزاد دنیای عرب زائل سازند.
مروه به لبنان اختصاص نداشت و او نه تنها فرزند شجاع و آزادیخواه دنیای عرب نبود که فقط به دسته و جماعتی تعلق داشته باشد، بلکه او به همه انسان‌ها به همه قشرهایی که راه خود را راه آزادی و دموکراسی انتخاب کرده‌اند تعلق داشت.
کامل مروه، مردی که چهل روز پیش بر اثر ناجوانمردانه‌ترین توطئه جان خود را از دست داد ولی
راه و روش خود را برای مدافعان راه آزادی به یادگار گذاشت، به کشور ما عشق می‌ورزند (صحیح است) ایران را سنگر و مانع بزرگی در برابر توطئه‌گران عصر جدید که نقاب ناسیونالیزم بر چهره فاشیست خود زده‌اند می‌دانست او معتقد بود که قدرت و نفوذ ایران در این نقطه حساس از جهان از ضروریات سیاسی است.
مروه شاهنشاه ما را مظهر یک سیاستمدار عاقل و واقع‌بینی می‌دانست و آرزو داشت که بسیاری از رؤسای عرب کاش راهی را انتخاب می‌کردند که شاهنشاه ایران برای ملت خود انتخاب کرده است.
من اکنون از پشت این تریبون به روح پاک آن شهید آزادی درود می‌فرستم (احسنت) و گمان می‌کنم برای تجلیل و تعظیم بهتر از تکرار تلگراف تسلیت‌آمیزی که اعلیحضرت ملک حسین پادشاه شجاع و قهرمان جهان عرب خطاب بهیئت تحریریه روزنامه الحیات مخابره فرموده‌اند نباشد.
متن آن تلگراف چنین است:
دست‌های تبهکارانه که در تاریکی شب مرتکب جنایت ننگی شد کلمه حق را همیشه آن مرحوم به آن پایبند بود خاموش نخواهد ساخت و آزادی عقیده‌ای که آن مرحوم در طول زندگی خود آن را پرتو افکند تعطیل نخواهد کرد ترور سیاسی نشانه ترس و ننگ و بهترین دلیل شکست در برابر آزادی عقیده می‌باشد از شنیدن این حادثه که یکی از سربازان روزنامه‌نگار آزاد و قلم را به شهادت رساندند متأسف و متأثر شدیم کامل مروه و افکار او نه تنها مورد قبول لبنان بلکه مورد قبول و متعلق به کلیه اعراب است.
خداوند آن مرحوم عزیز را غریق رحمت فرموده و بهشت برین جایگاه او باشد. متشکرم (احسنت).
۳ تصویب صورت‌جلسه
رئیس- راجع به صورتجلسهدفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌جلسه تصویب می‌شود آقای ریگی بفرمایید.
ریگی- شکایتی است تقدیم می‌کنیم.
رئیس- آقای روحانی بفرمایید.
روحانی- چند نامه و عرایضه هست که تقدیم می‌کنم.
۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر دارایی
رئیس- وارد دستور می‌شویم آقای دکتر آموزگار بفرمایید.
دکتر آموزگار (وزیر دارایی)- لایحه‌ای است مربوط به تخصص مبلغ یک میلیون و دویست هزار ریال به بنگاه نیکوکاری که با اجازه مقام ریاست تقدیم می‌شود.
رئیس- کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
۵- اخذ رأی نهایی تصویب لایحه مربوط به اجازه ترمیم
فوق‌العاده ثابت ارزی مأمورین خارج از کشور
وزارت امور خارجه و ابلاغ به دولت
رئیس- لایحه به اجازه ترمیم فوق‌العاده ثابت ارزی مأمورین خارج از کشور وزارت امور خارجه مطرح است ابلاغ می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
گزارش کمیسیون شماره ۴ در خصوص لایحه شماره ۲۲/۴۱۸۱- ۲۲/۲/۱۳۴۵ دولت راجع به اجازه ترمیم فوق‌العاده ثابت ارزی مأمورین خارج از کشور وزارت امور خارجه که ضمن مرقومه شماره ۴۳۱۲۳/ ۷۹۸ ل ق ۹/ ۳/ ۱۳۴۵ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده است در جلسه روز دوشنبه سی‌ام خرداد ماه ۱۳۴۵ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید اینک لایحه قانون مزبور که اصلاح شده به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی
قانون اجازه ترمیم فوق‌العاده ثابت ارزی مأمورین خارج از کشور وزارت امور خارجه
ماده واحده- به وزارت امور خارجه اجازه داده می‌شود فوق‌العاده ارزی مأمورین خارج از کشور آن وزارتخانه را در حدود اعتبار مصوب خود ترمیم و طبق جدولی که به پیشنهاد وزارت امور خارجه و موافقت وزارت دارایی و شورای عالی اداری به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید از اول سال ۱۳۴۵ پرداخت نماید.
لایحه قانون بالا مشتمل بر یک ماده در جلسه روز دوشنبه سی‌ام خرداد ماه یکهزار و سیصد و چهل و پنج شمسی به تصویب سنا رسید.
رئیس مجلس سنا مهندس شریف‌امامی
رئیس- اصلاحات مجلس سنا قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
«اصلاحات لایحه ترمیم فوق‌العاده ثابت ارزی مأمورین خارج از کشور وزارت امور خارجه»
۱- در سطر دوم قبل از کلمه «بر» حذف گردیده است.
۲- در سطر سوم بعد از کلمه پیشنهاد عبارت وزارت امور خارجه و موافقت اضافه گردیده است
در کمیسیون‌ها مربوط «دارایی امور خارجه»
رئیس- نظر نسبت به اصلاحات نیست؟ (اظهاری نشد) به اصلاحات مجلس سنا رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد. لایحه به دولت ابلاغ می‌شود.
۶- گزارش آقای دکتر الموتی که در التزام رکاب شاهنشاه آریامهر به کشورهای رومانی، یوگسلاوی مراکش مسافرت کرده بودند
رئیس- آقای دکتر الموتی که افتخار التزام موکب مبارک ملوکانه را در مسافرت به کشورهای رومانی، یوگسلاوی، مراکش داشتند گزارشی تهیه کردند که به عرض می‌رسانند، آقای دکتر الموتی بفرمایید.
دکتر الموتی- بنده از مقام محترم ریاست مجلس و همکاران عزیز بسیار سپاسگزارم که اجازه فرمودید عرایضی به سمعشان برسانم افتخاری که نصیب بنده شد که در التزام رکاب رهبر خردمند ملت ایران به رومانی و یوگسلاوی و مراکش سفر کنم یکی از برجسته‌ترین موفقیت‌های زندگی خود می‌دانم در این سفر بهتر توانستم از نزدیک ببینم مردم دنیا، مردم روشن‌بین ممالک مترقی تا چه اندازه به پیشوای ما، به رهبر ما، قائد ما احترام می‌گذارند و چگونه از پادشاهی که توانسته است طی یک ربع قرن سلطنت افتخارآمیز خود به ملت خویش خدمت کند چه در رومانی و چه در یوگسلاوی و چه در مراکش نسبت به شاهنشاه آریامهر نشان داده شده فوق‌العاده گرامی و بی‌نظیر بود و در همه این کشورها به هر شهری که شاهنشاه وارد می‌شدند به راستی می‌شود گفت که تمام ساکنین این شهر، آنهایی که توانایی آن را داشتند که بیایند استقبال بکنند غیر از عده معدودی بچه توانایی نداشتند همه به استقبال شاهنشاه ما می‌آمدند و با نثار گل و ابراز احساسات از شاهنشاه تجلیل می‌کردند در یکی از شهرهای مهم رومانی یادم می‌آید بیش از ۸۰ هزار نفر جمعیت در این شهر به استقبال آمده بودند وقتی آمار آن شهر را گرفتیم در این شهر ۱۲۰ هزار نفر ساکن بنده از راهنما پرسیدم چطور پس در این شهر ساکن بوده و می‌توانستند راه بروند استقبال آمده‌اند که از پادشاه شما تجلیل بکنند برای این که شاهنشاه شما یک انسان بشر دوستی است و امروز شهرت و آوازه‌اش جهانگیر است و همه مردم دنیا می‌خواهند شاه ایران را نزدیک ببینند (دکتر امین- افتخار بزرگی است) یا در یوگسلاوی به همین طرز استقبال می‌شد در مراکش به علت علایقی دینی و روابطی اسلامی مردم شور و هیجان فوق‌العاده نشان می‌دادند می‌خواهم عرض کنم در مدت
۱۱ روزی که شاهنشاه در مراکش تشریف داشتند تقریباً کشور مراکش تعطیل عمومی بود و در همه شهرها و همه نقاط ما دور و نزدیک مردم آمده‌اند عشایر از کوه‌ها آمده بودند کنار جاده‌ها چادر زده بودند چند شبانه روز و هر وقت شاهنشاه عبور می‌کردند فرشی از گل در مقابل اتومبیل شاهنشاه دیده می‌شد و به قدری هیجان و احساسات عجیب بود که هر بینده‌ای را جداً تحت تأثیر فوق‌العاده قرار می‌داد ببینم فلسفه اینکار چیست خیلی از رؤسای ممالک به کشورهای سفر می‌کنند چرا از پادشاه ما این طور تجلیل شده مسافرت به کشورهای سوسیالیستی به سه کشوری که هر یک رژیم با هم تفاوت دارند و هر یک از نظر رژیم با هم تفاوت دارند و هر یک از نظر سیاست کلی جهانی در یک جهت قرار دادند کشور رومانی جزو کشورهای شرقی اروپا و جزء بلوک شرق کشور یوگسلاوی جزو کشورهای بی‌طرف دنیا است کشورها پادشاهی مراکش جنبه دیگری دارد و در تمام این کشورها احساساتی که نشان می‌دادند همه فوق‌العاده جالب ودیدنی بود وقتی مذاکره می‌شد با سران این ممالک و شخصیت‌ها و با مناسبت این که ما التزام رکاب شاهنشاه بودیم در تمام میهمانی‌ها شرکت داشتیم صحبت می‌کردیم این مطالبی که عرض می‌کنم شاید از طرف سیاستمداران در این میهمانی‌ها می‌دیدیم بیان می‌شد اینها می‌گفتند ما از مطالعه بیوگرافی شاهنشاه ایران و کارهایی که طی این مدت انجام داده‌اند ما می‌بینیم پادشاه شما در یک کشور آسیایی سلطنت می‌کند کشوری مثل همه کشورهای در حال توسعه با هزاران مشکل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی روبرو است ولی پادشاه شما ظرف این مدت توانسته است خیلی از این مشکلات را با دوراندیشی و تدبیر حل کند (صحیح است) برنامه‌های وسیعی که در ایران در جهت رفاه مردم و اصلاح وضع اجتماعی به وجود آمده و عمل شده بی‌نظیر است همین برنامه انقلابی که مجلس بیست و یکم مظهر و نمودار آن است برنامه‌های درخشانی نظیر تقسیم اراضی، ملی کردن جنگل‌ها، تساوی حقوق زنان و مردان و انتخابات و امثال آن و وجود سپاهیان دانش و بهداشت و ترویج و تمام اینها مسائلی است که دنیای آزاد و تمام ملل دنیا نسبت به این مسائل با عمق بیشتری مطالعه می‌کند و می‌دانند که شاهنشاه ما با یک درایت و دوراندیشی و شجاعتی توفیق پیدا کرده‌اند این برنامه‌های عمق اجتماعی را که در ممالک دیگر با خونریزی و جنگ و ستیز و هزاران مشکل مواجه شده و در مملکت ما با آرامش و بدون خونریزی صورت گرفته و امروز اکثریت ملت ایران از آن منتفع و مستفیض هستند (احسنت) اینها می‌گفتند ما می‌بینیم شاهنشاه ایران جزء آن رؤسای ممالکی است که اولین بار املاک سلطنتی خود را تقسیم کرد اول از خودش شروع کرد و بعد از ملت ایران و سایر طبقات که دارای املاکی بوده‌اند خواسته است که املاک خودشان را تقسیم بکنند این اقدامات در دنیا بسیار گرامی و باارزش هستند مسئله دیگر سیاست خارجی ایران است می‌گفتند ایران با این که در یک منطقه حساس از دنیا یعنی در خاورمیانه قرار دارد و کشورها در منطقه خاورمیانه اکثر دچار تشنجاتی و ناامنیت‌های هستند ولی ایران در حقیقت در این منطقه نگهبان است و نه تنها از امنیت کامل در داخل خود بهره‌مند است بلکه وضعی به وجود آورده که نگهبانی صلح در این منطقه با شاهنشاه ایران است (صحیح است) و این امر برای دنیای آزاد بسیار مهم و باارزش می‌باشد. سیاست خارجی ایران باز نکاتی بود که مورد قبول و تأیید قطب‌های مختلف دنیای بزرگ امروز است می‌گفتند ما می‌بینیم ایران جزو آن ممالک است که سعی دارد با تمام کشورهای دنیا حسن رابطه داشته باشد نه تنها قصد تجاوز ندارد بلکه سعی می‌کند از حاکمیت ملی خودش دفاع بکند و این دفاع برای ایجاد رشد اقتصادی در مملکت خودش است که منجر به سعادت ملت ایران بشود (مهندس والا- این سیاست ملی ما است) خیلی متشکرم جناب آقای مهندس والا، این سیاست ملی که ما درباره آن صحبت می‌کنیم مورد قبول و تأیید همه ملل دنیا و همه قطب‌های سیاسی است آنها می‌گویند ایران دارای آن چنان سیاسی است که مورد اعتقاد و احترام تمام ملت‌ها است
همه ملت‌ها دلشان می‌خواهد با ایران حسن رابطه سیاسی داشته باشند چون این علاقه را در شاهنشاه ایران و در ملت ایران آنها احساس می‌کردند که وجود دارد (مهندس والا- کاملاً صحیح است) آنها از مطالبی که ابراز می‌کردند و به نظر من بسیار مهم است پیشنهاد جهانی مبارزه با بی‌سوادی است که شاهنشاه مبتکر آن بود و من خیال می‌کنم هیچ موضوعی به اندازه این اقدام در دنیای حسن اثر نداشته است (صحیح است) در تمام محافل سیاسی دنیا در همه مجامع هر فردی این را اقدام شاهنشاه را که پیشنهاد و عمل کردند که هزینه یک روز از بودجه نظامی برای مبارزه با بی‌سوادی جهانی تخصیص دادند مورد تأیید همه ملت‌ها است آنها شاه ایران را پیامبر صلح می‌دانستند که تنها رئیس مملکتی است که برای اولین بار از بودجه نظامی خودش با کمال رشادت این مبلغ اختصاص داده و بعد از این که اختصاص داده پولش را هم پرداخت کرده است و به حرف قناعت نکرده است در خیلی پولش را هم پرداخت کرده است و به حرف قناعت نکرده در خیلی از محافل جهانی این قبیل مطالب صحبت و مذاکره و به صورت قطعنامه امضا می‌شود و بعداً فراموش می‌شود ولی اگر شاهنشاه ما پیشنهاد کردند و اگر این پیشنهاد تصویب شد بلافاصله به آن عمل کردند و پولش را هم فرستادند به همین دلیل دیدیم روزنامه‌های مختلف دنیا هر روز و هر هفته راجع به این اقدام بزرگ شاهنشاه ما مطالبی دارند (روزنامه‌هایی را ارائه دادند) من جمله از دو روزنامه بزرگ دنیا می‌خوانم این روزنامه پست چاپ دنور کلرادو امریکا است حالا مطالب مفصلش را نمی‌خوانم یک جمله‌اش را می‌خوانم این روزنامه امریکایی می‌نویسد «بیایید با هم به شاهنشاه ایران به مناسبت این فکر بکر تبریک بگوییم به نظر ما این تنها فکر عاقلانه‌ای بود که در ظرف یک ماه گذشته فردی از میان سه میلیارد ساکنان کره زمین به عمل آورده است» شما ملاحظه بفرمایید این بررسی یک روزنامه امریکایی است می‌نویسد در این ماه از سه میلیارد ساکنین این دنیای فقط یک نفر بود که یک چنین فکر و ابتکار عظیمی داشت و عمل کرد باز یک روزنامه دیگر روزنامه ایتالیایی است می‌نویسد «برای نخستین بار است که زمامداری برای یک هدف عالی و انسانی قسمتی از هزینه‌های نظامی‌کشور خود را هدیه می‌کند و این اقدام بزرگی است که باید سرمشق سایر رهبران جهان باشد» اینها مطالبی است که اکر قرار باشند بنویسند و منتشر کند کتاب‌های متعددی خواهد شد که امیدوارم دکتر شیفته و دستگاه وزارت اطلاعات آنها را چاپ و منتشر کند و به اطلاع همه مردم ایران برسانند این فکر درخشان و این فکر بزرگ تا چه اندازه عالمگیر شده که وقتی یک ایرانی در یک مملکت خارجی حتی در بلوک‌های مختلف می‌رود می‌بیند تمام مردم این فکر را تقدیس می‌کنند و ایرانی هم با شنیدن آن غرق در افتخار می‌شود مطلب دیگر انعکاس این اقدامات در دنیای اسلام است همه ما خیلی خوب وارد هستیم که در بین ممالک اسلامی یک زمامدار هست که با زور، با فتنه‌جویی با آدمکشی سعی دارد در ممالک اسلامی ایجاد تشنج و ناامنی بکند (صحیح است) و ببخشید باج بگیرید حتی بعضی از ممالک را با تهدید به پرداخت باج کرده است (کسرایی- این مسلمان نیست) به هر حال جناب آقای کسرایی در یک کشور اسلامی حکومت می‌کند این هست تحریکات عبدالناصر در تمام کشورهای اسلامی، این تحرکات با تنفر عجیبی روبرو شده است و همه مردم مسلمان از این اقدامات در رنج و عذاب هستند (دکتر شفیع امین- تمام ایرانیان هم متنفر هستند) صحیح است در مقابل شما می‌بینید پادشاه ایران با یک برنامه صلح‌دوستی، با یک برنامه به تمام معنی انسانی نسبت به همه مردم مسلمان جهان با دوستی و برادری و رأفت و مهربانی عمل می‌کند روزی که شاهنشاه ما برای ادای نماز در شهر مراکش به مسجد رفتند تمام مردم این شهر با یک احساسات عجیب و پرشوری نسبت به پادشاه ما ابراز علاقه می‌کردند واقعاً تقدیس می‌کردند شاه ما را که این طور نسبت به تمام مسلمانان جهان روش برادرانه دارند، این عمل خوبی نشان داده می‌شده وقتی که ما با شخصیت‌های مذهبی مراکشی، شخصیت‌های بزرگ اسلامی مراکش صحبت می‌کردیم آنها می‌گفتند ما پادشاه ایران را یک مسلمان واقعی می‌شناسیم، یک فردی می‌شناسیم
که همیشه در کارها و اقداماتش از قرآن مجید و کتاب آسمانی الهام می‌گیریم و به این مسلمان واقعی اعتقاد داریم (احسنت) و به دوستی با ملت ایران و شاهنشاه ایران افتخار می‌کنیم (آفرین) موضوع از این جهت هم برای ما بسیار باارزش و قابل توجه بود. از نکاتی که باز لازم است یادآوری شود و مهم است و درکشورهای مختلف و محافل جهانی دیده می‌شود شخصیت شاه است (احسنت) آقایان و خانم‌ها اکثر به مجامع بین‌المللی تشریف برده و دیده‌اند، تسلط کامل به دو زبان فرانسه و انگلیس با آکسان بسیار عالی و ایراد نطق در هر مجمع و در مهمانی بدون یادداشت در حالی که ما می‌دیدم زمامداران دیگری هم بودند شاید مصلحت می‌دیدند که نطق‌هایشان را قبلاً تهیه کنند، غیر از دو سه جا شاهنشاه نطق رسمی داشتند آن هم مقداریش را ضمن ایراد نطق به مناسبت نطق‌هایی که قبلاً ایراد شده بود فی‌البداهه بیان فرمودند تمام نطق‌های شاه ما به این دو زبان فی‌البداهه بود و این شخصیت‌هایی که شرکت می‌کردند تحت‌تأثیر قرار می‌گرفتند و اطلاعات عمیق در هر مسئله‌ای تولید و اعجاب می‌کرد ما تردید نداریم که ایراد نطق و بیان کار مشکلی است آن هم در مجامع جهانی و با شخصیت‌های ممالک دیگر دور یک میز نشستن و صحبت کردن و بعد از بیست و هفت روز مسافرت ما می‌بینیم که تمام آن جملاتی که گفته شده آن قدر پخته و عمیق بوده که از نظر مسائل جهانی مورد بحث قرار گرفته و تمام آنها برای سربلندی ملت ایران ادا شده بدون این که در این نطق‌ها کوچک‌ترین لغزشی باشد اینها خیلی مهم است ما در دنیایی هستیم که می‌بینیم حتی یک جمله‌ای که یک سیستمدار بیان می‌کند با هزاران تغییر و تفسیر روبرو می‌شود ملت ایران افتخارات تازه‌ای کسب کند (صحیح است) (معتمدی- وجود شاهنشاه موجب افتخار ملت ایران است) (دکتر امین شفیع- کاملاً صحیح است) اطلاعات عمیق ایشان در مسائل مختلف واقعاً قابل تحسین است این مسئله خیلی مهم است که وقتی شاهنشاه ما از یک پالایشگاه نفت دیدن می‌کردند اطلاعات دقیق در امور نفت و پتروشمی و در تمام مسائل دنیای داشتند مثلاً بازدید می‌کردند از یک مزرعه کشاورزی ما دیدیم دقیق‌ترین اطلاعات را از میزان محصول پنبه از یک هکتار زمین در نقاط مختلف دنیا داشتند، یکی از بازدیدها گزارش به اعلیحضرت همایونی دادند راجع به محصول پنبه از هکتار ایشان بلافاصله مقایسه کردند که در رومانی محصول چقدر است و در ژاپن چقدر و در سایر ممالک چقدر تمام این آمارها را شاهنشاه از حفظ داشتند و واقعاً این خیلی مهم است وقتی پادشاهی به مملکتی برود از صنایع و کارهای مختلف دیدن می‌کند و اطلاعات مهم در آن رشته معین و از همه نقاط دنیا داشته باشد خیلی جالب است در رومانی نخستین کشور بود که شاهنشاه بازدید می‌فرمودند برنامه بسیار دقیق تنظیم شده بود که بنده یک نکته را باید اینجا یادآوری کنم که نظم فوق‌العاده در آنجا وجود داشت یعنی برنامه در کشور رومانی روی ثانیه عمل می‌کند نه دقیقه یعنی اگر قرار بود شاهنشاه در هر دقیقه یعنی در هر جایی باشد در ثانیه معین برنامه انجام می‌شد تمام این برنامه‌ها بدون یک ثانیه پس و پیش و بدون کوچک‌ترین تأخیری به آن نظم فوق‌العاده‌ای که واقعاً حیرت‌انگیز بود انجام می‌شد. جناب آقای مهندس بهبودی یک مطلب بسیار مهم اینجا عنوان کردند راجع به دانشگاه بخارست واقعاً همین طور است وقتی که اعلیحضرت به دانشگاه بخارست تشریف بردند ما هم در التزام رکاب بودیم محیط دانشگاه تبدیل به یک پارچه احساسات عجیبی شده بود شور و هیجان استادان و دانشجویان به قدری فوق‌العاده بود که در تمام حضار را تحت تأثیر قرار داده بود کسانی که آنجا بودند می‌گفتند که چنین احساساتی را واقعاً تا به حال ندیده‌اند حتی یکی از مقامات رومانی که پهلوی من نشسته بود می‌گفت این احساسات با احساسات توی خیابان فرق زیادی دارد این احساسات در یک محیط علمی و روشنفکری است و این دلیل بارزی بر شخصیت پادشاه ایران است (صحیح است) گزارشی رئیس دانشگاه حقوق سیاسی در آنجا خواند که بسیار دقیق بود و قطعاً نمایندگان محترم در روزنامه‌ها مطالعه فرمودند یک بیوگرافی واقعی از زندگانی شاهنشاه بود از روزی که به سلطنت
رسیدند تا برنامه‌های امروز تا برنامه مبارزه با بی‌سوادی و تمام اینها را با ذکر تاریخ دقیق و اقداماتی که شده بود بیان کردند و هر نکته‌ای که بیان می‌شد در سالن دانشگاه با کف زدن و احساسات عجیب استقبال می‌شد و جملاتش البته خیلی دقیق و خیلی حساب شده بود حتی تاریخ سلطنت شاهنشاه را ذکر کرده بودند که شاهنشاه ایران سپتامبر ۱۹۴۱ که وظایف خطیر سلطنت را به عهده گرفته‌اند باعث چه تحرک و شوق و توسعه اقتصادی در مملکت خود شده‌اند و باعث تحول بزرگی گردیده‌اند و اقتصاد نوینی را در ایران پایه‌گذاری فرموده‌اند جملات از این قبیل بود و تمام آنها را با دقت تنظیم کرده بودند و این امر نشان می‌داد که این گزارش یک گزارش معمولی و عادی نیست گزارشی است که در شورای دانشگاه مطرح و بحث شده است و هر جمله‌ای از این گزارش که خوانده شد برای ما کشف‌انگیز بود که با چه دقتی آن را تنظیم کرده‌اند از جمله گفته شد «شاهنشاه ایران در سال ۱۹۵۱ فرمان تقسیم و واگذاری املاک سلطنتی را صادر و برای کمک به کشاورزان بانک عمران را تأسیس کردند» عرض کردم گزارش کمیسیون به طوری دقیق بود که انسان حیرت می‌کرد و بعد اشاره به منشور انقلاب شده بود که گزارشی نسبت به این منشور و انقلاب اصلاحات ارضی و ملی کردن جنگل‌ها و این مسائل فوق‌العاده حساس و دقیق بود وقتی هم درجه دکترای افتخاری به شاهنشاه دادند به نظر بنده یکی از عالی‌ترین نطق‌های شاهنشاه نطق آن روز در دانشگاه بخارست بود که آقای مهندس بهبودی قبلاً اشاره فرمودند و نطق بسیار دقیقی بود که به نظر من روزنامه‌ها و وزارت اطلاعات باید منتشر و بحث فراوان بکنند البته خود بنده امیدوارم بتوانم این کار بکنم که از جریان این مسافرت و این نطق‌های کتابی منتشر کنم برای این که اینها باید در تاریخ مملکت ما بماند (صحیح است) باید همین طور که امروز گزارش مسافرت‌های قبلی را می‌خوانیم و نسبت به آنها قضاوت بکنیم نسل آینده این گزارش‌ها را بخوانند و قضاوت بکنند و بدانند پادشاهی که امروز در مملکت ما سلطنت می‌کند با چه گذشت و فداکاری و درایتی واقعاً این برنامه‌ها را اجرا می‌کند که در تمام موجب سربلندی ملت ایران است (صحیح است) وقتی رئیس دانشگاه این بیوگرافی را خواند گفت این درجه دکتری افتخاری را ما برای این شاهنشاه ایران می‌دهیم که اولین کسانی بوده‌اند که املاک سلطنتی را تقسیم کرده‌اند برای این دکترای افتخاری به شاهنشاه ایران می‌دهیم که پایه‌گذار اقتصاد نوین در کشورشان بوده‌اند و برای این دکترای افتخاری به شاهنشاه ایران می‌دهیم که پایه‌گذار اقتصاد نوین در کشورشان بوده‌اند و برای این دکترای افتخاری به شاهنشاه ایران می‌دهم که با اعلام منشور انقلابی زندگی ملت ایران را دچار دگرگونی عجیبی کرده‌اند و برای این دکترای افتخاری را به پادشاه ایران می‌دهیم که شاهنشاه ایران تساوی حقوق بین زن و مرد را در مملکت خودشان اعلام کردند و برای این دکترای افتخاری می‌دهیم که ملی کردن جنگل‌ها را اعلام کرده‌اند و سپاه دانش به وجود آوردند و برای این دکترای افتخاری می‌دهیم که شاهنشاه ایران اولین زمامداری که از بودجه نظامی‌خود هفتصد هزار دلار برای مبارزه جهانی با بی‌سوادی تخصیص داده‌اند اینها دلایل تقدیم این درجه دکترای سیاسی افتخاری است (روحانی مایه سرافرازی است) وقتی شاهنشاه نطق بسیار واقعاً حکیمانه و عمیق و دقیق خودشان را ایراد فرمودند که قبلاً منتشر شده‌اند وقتی جمله‌ای از نطق شاهنشاه که به زبان فرانسه ایراد می‌فرمودند که در جهان امروز باید حداکثر حقوقی انسانی برای حداکثر افراد بشر تأمین گردد این جمله به موجب شد که تا مدتی کف می‌زند و ابراز احساسات می‌کردند که قطعاً همه آقایان مطالعه فرمودند از جمله نکاتی که برای ما جالب بود تجلیل رهبران کشورها از شاهنشاه بود رئیس‌جمهور رومانی در شب میهمانی خود نطق مفصلی ایراد کردند و تمام تلاش‌های شاهنشاه را در مورد برنامه‌های انقلابی مبارزه با بی‌سوادی و بالا بردن سطح زندگی ملت و ایجاد رفورم ارضی مورد ستایش قرار دادند که تجلیل رئیس‌جمهور یک مملکت اروپایی مثل کشور رومانی به نظر من بسیار باارزش است (صحیح است) البته دید و بازدید از نقاط مختلف این کشورها و شهرهای مختلف و صنایع
مختلف بسیار لازم است ولی این را هم باید تأیید کرد که ملت رومانی دارای ترقیات زیادی است کشور رومانی کشور کشاورزی بوده است ولی به تدریج سعی می‌شود که آنها هم به اصطلاح مکانیزه کارشان را عوض را عوض کنند و توسعه روز افزونی در صنعت پیدا می‌کنند و عده زیادی از مردم رومانی که سابقاً در امر کشاورزی بودند در صنایع جذب و برنامه‌های مترقی اقتصادی در آنجا اجرا می‌شود خوشبختانه روابط اقتصادی ما با هم کشور رومانی در حال توسعه است ده میلیون تن نفت به آنها فروخته شده و مقدار زیادی کالاهای صنعتی خریداری خواهد شد از قبیل تراکتور، ماشین‌آلات حفاری نفت و امثالهم نکته‌ای که باید به آن توجه کرد و توجه شد در این مسافرت ارزان بودن کالاهایی است که در این ممالک وجود دارد حتی آنجا صحبت بود تراکتوری که از رومانی یا یوگسلاوی خریداری شد به مراتب از ممالکی که ایران قبلاً از آنها خریداری می‌کرده ارزان‌تر است حالا مقدارش را من نمی‌توانم بگویم چقدر خیلی ارزان‌تر است با این تفاوت که این کشورها حاضرند از ایران کالاهای صادراتی بگیرند و در مقابل این کالاها را بدهند و ما برای صدور و ورود احتیاج به ارز نداریم خود آنها هم قبول می‌کنند و این نکاتی است که برای اقتصاد در حال رشد و ترقی در حال رشد و ترقی ما بسیار مفید است برای این که ما آماری که داریم ۶۴ در صدورات ما کالاهای ما سرمایه است ما پول می‌دهیم چه بهتر که در مقابل آن کالا بدهیم که اقلاً منابع اقتصادی ما به حرکت بیفتد و ما بتوانیم آن طور که می‌خواهیم اقتصاد مملکت را توسعه بدهیم البته در مورد اجرای کارهای اقتصادی و فرهنگی متخصصین دو مملکت باید بررسی کنند و با سایر ممالک مقایسه کنند و آنچه را که صلاح مملکت و ملت ایران است مورد استفاده قرار بدهند (مهندس کمانگر- به شرطی که تجار واردکننده رعایت کشاورزان را بکنند) بله کاملاً درست است هدف این است آقای مهندس کمانگر اگر قرار است کالایی ارزان‌تر بشود برای آن طبقه زحمتکش است نه این که ارزان بخرند ولی مردم گران بفروشند تمام برای رعایت حال آن طبقه است که از قید آزاد شده‌اند و زندگی تازه‌ای را شروع کرده‌اند و باید موجبات رفاه و زندگی بهتر را برای آنها تهیه کرد (روحانی- در صنعت و تجارت هم بایست واسطه‌های مفت‌خور برداشته شوند) البته شاهنشاه در مصاحبه‌ای که در آخرین روز اقامت در رومانی فرمودند مسائل مختلفی فرمودند که دو جمله از مصاحبه ایشان به نظر من لازم است اینجا تکرار شود این است که ما معتقدیم جنگ هیچ مسئله‌ای را حل نمی‌کند محدود ساختن تسلیحات و جلوگیری از پخش سلاح‌های اتمی باید عمل شود و از این راه است که صلح جهانی تحکیم می‌باید ما طالب صلح هستیم زیرا در سایه صلح می‌توانیم به هدف‌هایی که برای ترقی و تعالی کشورمان داریم برسیم خاورمیانه احتیاج به صلح دائم دارد تا کشورهای این منطقه بتوانند به زندگی و اقتصاد خود سر و صورتی بدهند دوران امپریالیزم و تسلط بر ملل سپری شده و در خاورمیانه هیچ کشوری نمی‌تواند سیاست خود را به کشور دیگر تحمیل کند. اینها نمودار کامل و روشن و سیاست عالیه کشور ما است که در جهتی با کمال صراحت و وضوح گفته شده است بیان می‌شد وقتی برنامه شاهنشاه در رومانی یک هفته طول کشید و به اتمام رسید شاهنشاه در رومانی یک هفته طول کشید و به اتمام رسید شاهنشاه به یوگسلاوی تشریف بردند البته با کشور یوگسلاوی همه ما آشنا هستیم یک کشوری است که بعد از جنگ در اثر مبارزات پارتیزانی مارشال تیتو و عده‌ای از مردم قهرمان یوگسلاوی به وجود آمد و اینها توانستند با یک مبارزه قهرمانی امور مملکت خودشان را به دست بگیرند و برنامه‌های وسیعی را در جهت توسعه اقتصادی اجرا کنند و امروز یوگسلاوی جزو ممالکی است که سطح اقتصادی‌اش را مرتباً به بالا می‌برند و حتی نکته‌ای که باید اینجا متذکر بشویم این است که مالکیت‌های خصوصی در یوگسلاوی دارد به وجود می‌آید یعنی بعد از جنگ که یک محدودیت‌های خیلی شدیدی بود الان به تدریج اشخاص می‌توانند خانه شهری و ییلاقی و حتی آپارتمان برای اجاره داشته باشند در مورد مالکیت اراضی آن محدودیت‌های سابق خیلی کم شده و به تدریج دارند حس می‌کنند که با تشویق مالکیت‌های خصوصی می‌شود اقتصاد مملکت را
بیشتر توسعه داد در کار هتلداری یک گروه‌هایی به وجود آورده‌اند که باز مالکیت‌های خصوصی هست و اشخاص از منابع که عاید آن دستگاه می‌شود سهمی دارند و این از مطالبی بود که بنده حس کردم یادآوری بشود بعد از نطقی که مارشال تیتو در روز مهمانی ایراد کردند تجلیل فوق‌العاده زیادی از شاهنشاه به عمل آوردند و گفتند تحت رهبری شاه ایران خصوصاً در سال‌های اخیر در زمینه اقتصادی و اجتماعی و توسعه اقتصادی و همچنین در تعلیم و تربیت در زمینه داخلی و در زمینه‌های جهانی به موفقیت‌های عظیمی شاهنشاه ایران نائل گردیده‌اند من صمیمانه امیدوارم که آن اعلیحضرت و تمام مردم ایران در این اقدام بزرگ توفیق حاصل نمایند شکی نیست این پیشرفت خصوصاً در زمینه اقتصادی امکانات زیادی برای ایران فراهم می‌سازد که همکاری نزدیک خود در زمینه‌های بین‌المللی توسعه بدهد از احساس می‌کنم در این مسافرت وجود داشت و به نظر بنده روز به روز هم توسعه پیدا می‌کند همکاری بیشتر بین ممالک کوچک است (صحیح است) (خواجه‌نوری- ضروری‌ترین سیاست است) امروز خیلی از ممالک کوچک است صنعتی می‌شوند اینها چون به اصطلاح خودشان با مشکلاتی توانسته‌اند این صنایع را به وجود بیاورند و سطح اقتصادی خودشان را بالا فرمودند بعدم امکانات سایر ممالک کاملاً توجه دارند یعنی ممالک کوچک اگر دست اتحاد به هم بدهند و نواقص اقتصادی را تکمیل بکنند بهتر می‌توانند به هم کمک کنند و برای درک بهتر می‌توانند به هم کمک کنند و برای هم مفید واقع می‌شود و این سیاست که شاهنشاه ما خوشبختانه به آن توجه دارند رو به پیشرفت است و دارد و مملکت ما یک انقلاب اقتصادی به وجود آورید که خیلی مفید خواهد بود نکته‌ای که باز در این سفر قابل توجه است احساس می‌کنم و کراراً اشاره شد این است که ما متکی به یک سیاست مستقل و ملی هستیم تحت تأثیر هیچ مملکت و هیچ سیاست خارجی نیستیم (صحیح است) سیاست مستقلی که با هر کشوری و با هر رژیمی مربوط دوستانه و حسنه و روابط اقتصادی که به نفع ملت ایران است استفاده می‌شود این ایده‌های مختلف که در دنیا وجود دارد دو رژیم‌های مختلفی که وجود دارد رژیم مملکت ما تحت تأثیر هیچ کدام نیست و ما از ایده خاصی پیروی نمی‌کنیم یعنی معتقد به هیچ کدام از این ایسم‌ها و ایست‌ها نیستیم جز ایده ملی و یک ایده به اصطلاح ایرانیسم و ناسیونالیستی که آن تأمین‌کننده منافع اکثریت ملت ایران است (احسنت) بنده یادم می‌آید روزی که شاهنشاه بالن شهرداری بلگراد تشریف برده‌اند وقتی شهردار کلید طلایی شهر را به شاهنشاه ایران می‌داد نطق بسیار مفصلی ایراد که باز مقداری تجلیل از اقدامات شاهنشاه ایران بود که بنده دو جمله را لازم می‌دانم عرض کنم و آن دو جمله این بود «مردم بلگراد از این که شاهنشاه ایران رهبر روشن بین کشور دوست یوگسلاوی را در میان خود می‌بینند بر خود می‌بالند و بی‌نهایت خوشحال هستند ما از مساعی زیادی که شاهنشاه بی‌نهایت خوشحال هستند ما از مساعی زیادی که شاهنشاه ایران را در تعلیم و تربیت ملت ایران خویش به کار می‌برند و همچنین با ابتکاری که در دادن کمک مالی به پیکار جهانی مبارزه با بی‌سوادی به کار برده‌اند تحت تأثیر فراوان قرار گرفته‌ایم واز این جهته کلید طلایی شهر را به چنین پادشاهی تقدیم و از این جهت کلید طلایی شهر را به چنین پادشاهی تقدیم می‌کنم» واقعاً وقتی که این مطالب گفته می‌شد برای ما که از نزدیک شاهد بودیم یک افتخار تازه‌ای به وجود می‌آورد که می‌دیدیم پادشاه ما به این کشورها آمده‌اند و این چنین مورد تجلیل هستند در تمام این کشورها مذاکرات مفصل می‌شد ولی نکته‌ای را که باید عرض کنم مسافرت‌هایی که شاهنشاه به خارج از کشور می‌فرمایند و بنده افتخار داشتم برای اولین بار در التزام رکاب همایونی باشیم دارای برنامه‌هایی است که ۸ صبح این برنامه‌های سنگین شروع می‌شود و تا ۱۲ شب ادامه دارد حتی کراراً اتفاق افتادم که با لباس رسمی واسموکینگ شب‌ها در قطار خوابیده‌ایم خود اعلیحضرت همایونی و همراهانشان یعنی به قدری این برنامه‌ها شارژه و فشرده است که بعضی از ملتزمین رکاب مریض نمی‌توانستند شرکت کنند ولی اعلیحضرت به علت علاقه فوق‌العاده که داشتند علاوه بر این برنامه‌هایی که اجرا می‌شد هر نوع پیشنهاد تازه‌ای که به اصطلاح سنجاق می‌شد به برنامه تنظیمی قبول می‌فرمودند به نحوی که بنده می‌دیدم شاهنشاه در تمام مدت
مشغول بازدید هستند و از این برنامه‌ها به نفع برنامه‌های اقتصادی مملکت ما استفاده می‌کردند حتی در یک کارخانه‌ای که این کارخانه شیر پاستوریزه بود وقتی ملاحظه کردند البته طرز کارش جالب بود فرمودند این موتور و این ماشین‌ها فرقش با ماشین‌های ما چیست و چطور می‌شود که محصول شیر پاستوریزه ما بهتر بشود خلاصه با دقت و توجه خاصی به این برنامه‌ها توجه می‌فرمودند در مذاکرات البته عده کمی شرکت داشتند وزیر امور خارجه سفیر کبیر ایران یکی دو نفر دیگر و یک قسمت از این مذاکرات به صورت اعلامیه‌ها بود که در هر کشور منتشر می‌شد از اتمام این اعلامیه‌ها مطالبی که استباط می‌شد در این مذاکرات و در این مصاحبه نکاتی است که به نظر من می‌شود روی هر کدام بحث کرد و نمی‌شود اشاره کرد و گذشت در اکثر این اعلامیه‌ها دیده می‌شد ادامه پشتیبانی از سازمان ملل متحد به منظور توسعه اقدامات سازمان در راه همکاری‌های بین‌المللی و تحکیم صلح جهانی در همه جا در مصاحبه‌ها پیشتبانی خودشان را از سازمان متحد و اقدامات سازمان برای حفظ صلح ابراز می‌فرمودند کوشش در جهت خلع سلاح بین‌المللی و لزوم فوری انعقاد قراردادهای برای ممنوع ساختن آزمایشات اتمی و تشکیل کنفرانس جهانی خلع سلاح و دعوت ملل برای شرکت در این کنفرانس جهانی و ابراز نگرانی راجع به وضع آسیای جنوب خاوری مخصوصاً درباره ویتنام احترام به حقوق ملل در تعیین سرنوشت خود بدون خارجی و آزاد نمودن مللی که هنوز با رشته‌های استعماری سروکار دارند و همچنین از بین بردن سریع کلیه کلیه آثار شیوه‌های استعماری سروکار دارند و همچنین از بین بردن سریع کلیه آثار شیوه‌های استعماری طبق موازین منشور ملل متحد به نظر بنده هر کدام از این جمله‌ها احتیاج به بحث و تفسیر و نوشتن کتاب دارد راه رسیدن به این هدف‌ها تلاش می‌کنند و خوشبختانه شاهنشاه ما که مبشر صلح و پرچمدار عدالت اجتماعی هستند در هر مملکتی در راه تحقق بخشیدن این هدف‌ها اقدام می‌فرمودند هر کشور خواه کوچک خواه کوچک و خواه بزرگ باید خود را در راه تحکیم صلح به آند بحران جهانی کاهش پیدا کند برای برقراری یک محیط امن و آرام همکاری همه کشورهای بزرگ و کوچک صرفنظر از رژیم‌های مختلف ضروری تشخیص داده شده این مطلب مهم است که شاید در بعضی از روزنامه‌های دنیا نسبت به مسافرت شاهنشاه ایران به شرق و غرب تفسیرهایی می‌کنند که البته هر کشوری روی منافع سیاسی و ملی خودش ممکن است اظهار نظر بکنند یک روزنامه غربی یک شخصیت غربی شاید علاقه‌مند باشد ایران با آنها روابط زیادتر داشته باشد ولی سیاست اقتصادی ما اقتضا می‌کند که ما با هر مملکتی با هر کشوری که رعایت منافع اقتصادی و سیاسی کشور ما را بکند همکاری و رابطه داشته باشیم بدون این که تحت تأثیر آن جریانات و آن رژیم‌های قرار بگیریم (صحیح است) و این مطلب خوشبختانه در هر کشوری به یک صورتی تجلی می‌کرد. شاهنشاه ما در دانشگاه بخارست به این موضوع اشاره فرمودند:
«ما اعتقاد راسخ داریم که هر ملتی حق دارد راهی را که بهتر با مصالح خودش سازگار می‌داند برای پیشرفت خودش برگزیند ولی در عین حال معتقدیم که اگر راه‌ها فرق می‌کنند هدف‌ها نمی‌تواند متفاوت باشند و از همین جهت است که ضررت همکاری کشورها حتی اگر شیوه‌های مختلفی برای خود برگزیده باشند احساس می‌شود» باز بنده دیدم در نطق رئیس‌جمهور رومانی که ایشان می‌گفتند «دولت جمهوری سوسیالیستی رومانی معتقد است که برای برقراری یک محیط آرام و برای همکاری کشورهای بزرگ و کوچک صرفنظر از رژیم‌های اجتماعی یا سیاسی آنها باید همه این کشورها به نوبه خود کوشش خود را در حفظ و نگاهداری و آرامش و محیط همکاری ادامه نمایند» یا در اعلامیه مشترک ایران و یوگسلاوی بنده دیدم باز به همین نکته اشاره شده بود «سران هر دو کشور اعتقاد راسخ دارند که تنها اجرای سیاست همزیستی مسالمت‌آمیز بین کلیه کشورها و ملل بدون توجه به اختلافات و شیوه‌های اجتماعی می‌توانند به تحکیم روابط جهانی و توسعه اقتصادی بین‌المللی بر اساس تساوی و رشد مستقلانه
کلیه کشورها و ملت‌ها منتهی گردد در هر کشوری این نکته را شاهنشاه عنوان فرمودند مورد تأیید بود که رژیم هر کشوری متعلق به خودش است و مربوط به آن ملتی است که خودش انتخاب کرده و هر ملتی حق دارد که هر رژیمی هر سیاستی را که می‌خواهد انتخاب کند اینها تأثیری در روش ملت‌ها با هم ندارد نکته‌ای که باز در این مذاکرات اشاره شده بود توجه خاصی به مسئله کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت است و کوشش برای اجرای منظم‌تر کردن کنفرانس درباره تجارت و توسعه و همکاری نزدیک کشورهای در حال توسعه و اقدام در راه توسعه روابط اقتصادی بر اساس منافع خود و تصویب اقتصاد ملی در کشورهای در حال توسعه و این مطالب بسیار مهم است بعد از جنگ سازمان ملل متحد کشورها به دو قسمت تقسیم کرد کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته به اصطلاح یک ضابطه‌ای هم برای کار تعیین کرد که این ضابطه درآمد سرانه بود یعنی هر کشوری درآمد ۲۰۰ دلار کمتر بود نیافته یا در حال توسعه بود و هر کشوری که درآمد سالانه اش از ۲۰۰ دلار بالاتر بود با هر گونه وضع اقتصادی می‌گفتند کشورهای توسعه یافته که از قرن ۱۹ دنبال صنعتی شدن رفته بودند اینها توانسته بودند درآمد سرانه را بالا ببرند پایه‌های صنعت خودش را محکم بکنند اینها آمدند از یک فرصتی که کشورهایی در حال توسعه پیدا کردند نتیجه آن شد و ما دیدیم خود سازمان ملل قبول کرد که نتیجه آن شد و ما دیدیم خود سازمان آن سیاست روز به روز کشورهای صنعتی ثروتمندتر شده‌اند و کشورهای غیر صنعتی یا در حال توسعه فقیرتر شده‌اند این اساس و ضابطه که در دنیا بوده و در کشورهای به اصطلاح کشاورزی استفاده اقتصادی می‌کردند امروز ممالک در حال توسعه دارند به این وضع خاتمه می‌دهند و سعی‌شان این است که با همکاری دقیق و عمیق صمیمانه با یکدیگر نقایص اقتصادی خود را تکمیل بکنند و بتوانند زودتر و سریع‌تر عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنند بنابراین همکاری کشورهای در حال توسعه خیلی ضروری تشخیص داده شده است و بنده فکر می‌کنم در این سفر شاهنشاه پایه بسیار عمیقی برای این کار ریخته شده است از جمله نکاتی که باز لازم بود یادآوری شد محکوم کردن سیاست تبعیض نژادی و زایل ساختن آثار استعماری به هر شکل و صورت است چون تسلط اقتصادی چه به صورت بردگی در قرن ۱۹ که قبلاً وجود داشت و چه به صورت اقتصادی که در قرن ۲۰ به وجود آمد تمام اینها با هم فرق ندارند و این آثار برای رفاه انسان‌های قرن بیستم به هر صورت باید از بین برود و خوشبختانه با همکاری ملل کوچک در حال از بین رفتن است بنده بعد از این مطلب اجازه می‌خواهم از مقام ریاست همکاران محترم درباره کشور مراکش یک قدری بیشتر صحبت کنم به علت رابطه صمیمانه و دوستی بسیار عمیقی که بین ملت ایران و مردم مراکش وجود دارد و باید بگویم وقتی ما به مراکش سفر کرده‌ایم درست مثل این که به کشور خودمان سفر کرده‌ایم همان طور که پادشاه مراکش را برادر خودشان خطاب می‌کردند ملت مراکش هم ملت ایران را برادر صمیمی و واقعی خودش تلقی می‌کرد و به ما می‌گفتند مسلماً شما به خانه خودتان آمده‌اید و به همین دلیل است که می‌بیند که ملت مراکش برای زیارت پادشاه ایران از اقصی نقاط حرکت کرده و روزها و شب‌ها معطل بودند تا پادشاه متفکر و هوشمند و روشنفکر ما را ببینند تعطیل عمومی، طاق نصرت، گل باران اینها مسائلی بود که اگر قرار به صحبت بشود شب‌ها و روزها باید رویش بحث نمود برای این که واقعاً غیر قابل توصیف و بیان است باید گفت ۱۳ میلیون مردم مراکش همه به استقبال شاه آمده بودند و تمام راه‌هایی با این که شاهنشاه ما با اتومبیل سفر می‌کردند کیلومترها در طول راه‌ها مردم از کوهستان‌ها آمده بودند و در اطراف چادر زده بودند و راه پادشاه ما را گل باران کرده بودند و شعارهایی به زبان عربی و فارسی نوشته بودند که رابطه و ملت ایران و مراکش ناگسستنی است «ملت مراکش ملت برادر مسلمان خودش را صمیمانه دوست دارد
و از این قبیل شعارها در همه جا به فارسی و عربی نوشته بودند که هر کجا شاهنشاه می‌رفتند با شور و هلهله و با فریاد زنده باد شاه ایران البته با زبان عربی از شاهنشاه ما استقبال می‌کردند به نحوی که بیشتر نقاط را شاهنشاه با اتومبیل روباز حرکت کرده یا پیاده می‌شدند و به میان مردم می‌رفتند و از این احساسات که تحت تأثیرشان قرار داده بود تشکر می‌کردند واقعاً بنده به عنوان یک ایرانی وظیفه خودم می‌دانم از این مکان مقدس از احساسات پاک زمامداران و مردم کشورهای رومانی، یوگسلاوی و به خصوص برادران مسلمان مراکش تشکر بکنم و بگویم این احساسات برای ملت ایران واقعاً ذخیره‌ای است و ما درود می‌فرستیم به آن چنان مردمی که این چنین از پادشاه ما تجلیل کردند (صحیح است - احسنت) و واقعاً موجب سربلندی و سرافرازی ملت ایران است (صحیح است) پادشاه مراکش اعلیحضرت حسن دوم یک پادشاهی است که ۳۷ سال دارد، در فرانسه تحصیل کرده و در رشته حقوق سیاسی تحصیلات عالیه دارد و بین ملت مراکش فوق‌العاده محبوب است برای این که مراکش ۱۰ سال است مستقل شده و به علت مبارزه قهرمانی سلطان محمد پنجم پدر پادشاه فعلی مراکش علاقه خاصی در مردم به وجود آمده است، مبارزات قهرمانی سلطان محمد پنجم موجب شد که پادشاه مراکش تبعید شود و همین پادشاه فعلی دو سال در تبعید بودند و در این دو سال ملت مراکش از هر گونه مبارزه‌ای برای نیل به استقلال خودداری نکردند، مبارزاتی که درباره‌اش کتاب‌ها نوشته شده و مسائل بسیار جالب و حساسی که یک قسمت مهمش را مبارزه منفی مردم مراکش تشکیل می‌دهد و این مبارزات موجب شد که ده سال قبل کشور مراکش مستقل گردید و مدتی سلطان محمد پنجم پادشاهی کرد و بعد از آن سلطان حسن دوم که بین ملتش بسیار محبوب است و سعی می‌کند برنامه‌های وسیعی در جهت توسعه اقتصاد ملت مراکش به وجود بیاورد به سلطنت رسید بنده چند وقت بیش در روزنامه‌ها خواندم که ایران در مراکش سرمایه‌گذاری می‌کند یا ایران به مراکش کمک فنی می‌دهد می‌دیدیم در بعضی از محافل بحث می‌کنند که ما الان خودمان کشور در حال توسعه هستیم احتیاج داریم کار خودمان را توسعه بدهیم با مراکش چه خواهیم کرد؟ در این سفر از نزدیک دیدم که واقعاً همکاری اقتصادی و فنی ایران و مراکش خیلی ضروری است الان به علت این که تعداد زیادی کارشناس خارجی در مراکش بوده‌اند و رفته‌اند عده زیادی کارشناس در مراکش هست در رشته‌های صنعتی، آبیاری و کشاورزی و غیره و الان عده‌ای از مهندسین و پزشکان ایرانی در مراکش هستند و کار می‌کنند در شهرا مراکش یک پزشک ایرانی رئیس بیمارستان است و مردم مراکش از ایرانیانی که در آنجا هستند خیلی راضی هستند و الان در آنجا یک عده از سرمایه‌گذاران ایرانی حتی نفت پارس و بعضی شرکت‌ها قرار است بروند سرمایه‌گذاری کنند و در آنجا کارخانه‌جاتی تأسیس بکنند و این همکاری‌ها مالا به نفع ایران و مراکش خواهد بود عرض کنم اولاً کشور مراکش کشوری است در سال ۱۰ میلیون تن فسفات تولید می‌کند و یکی از احتیاجات ما فسفات است و آنها آمونیاک و نفت و امثالهم احتیاج دارند مبادلات اقتصادی بین ایران و مراکش مطالعه شده و حساب شده است بسیار ضروری است و موجب خواهد شد که به درآمد هر دو مملکت کمک کند چند نکته دیگر از مراکش است که لازم است گفته شود یکی نطق پادشاه مراکش نسبت به اقدامات شاهنشاه ما است که بنده لازم می‌دانم یک قسمت‌های کوچک آن را اینجا نقل بکنم برای این که بسیار با اهمیت است در مهمانی پادشاه مراکش اعلیحضرت حسن دوم البته خود مراکشی‌ها اسم کشور خودشان را المغرب می‌گویند و بخشنامه کرده‌اند به همه کشورها که به نام المغرب گفته شود چون غربی‌ترین کشور افریقا است به همین دلیل خودشان در همه اعلامیه‌هایشان کشورشان را به نام المغرب می‌نامند پادشاه مراکش در نطق رسمی خود این طور شروع کرد با خوشوقتی فراوان گام‌های بزرگی را که ایران تحت رهبری خردمندانه آن اعلیحضرت به سوی پیشرفت و ترقی برمی‌دارد می‌ستاید. ما همچنین ناظر کوشش‌هایی هستیم که آن اعلیحضرت به خاطر رسیدن به پر ارج‌ترین هدف‌ها و بهترین آرزوها مبذول می‌دارید. هدف این کوشش‌ها تأمین وسایل زندگی مرفه و فراهم کردن
آسایش ملت برادر ایران در سایه امنیت و آزادی در کنف عدالت و حفظ حقوق و حیثیت و احترام اکثریت مردم ایران است وقتی یک مصاحبه مطبوعاتی ترتیب داده شده بود و پرسش‌هایی از پادشاه مراکش به عمل آمد و نظر ایشان نسبت به پادشاه ایران سؤال شد ایشان چنین گفتند هنگامی که معظم‌له به کشور ما قدم نهادند من و ملتم افتخار آن را داشتم که از صمیمی‌ترین دوست کشورمان از نماینده عالیقدر ملتی نجیب و اصیل که دارای تمدن باستانی است و نقش مهمی را در ایجاد تمدن عربی و ایرانی به عهده داشته و عضوی اعضای اسلامی به شمار آید و نزد ما بسیار عزیز و گرامی داشتند استقبال به عمل آوریم ما اطمینان داریم دیدار فرخنده‌ای که شاهنشاه ایران از مملکت ما به عمل آوردند طلیعه انسانی آن عمیقاً ملت مراکش را تحت تأثیر قرار داده است و ما مطمئن هستیم که دارای مسلماً در تحکیم روابط آینده میان دو مملکت دوست برادر بسیار مؤثر خواهد بود نتایج سودمند و گرانبهایی به بار بیاورد در خلال تماس‌ها و مذاکراتی که با شاهنشاه ایران به عمل آورد روحیه وطن‌پرستی بی‌مانندی در شخص معظم‌له مشاهده کردم در شاهنشاه ایران یک روحیه از خود گذشتگی به خاطر ملت خود و خیر و صلاح کشور خودشان به وضوح دیدم من به همه مردم ایران توصیه می‌کنم که صفوف خود را محکم‌تر سازد و شاهنشاه را برای اجرای برنامه‌های مترقیانه‌ای که جهت سعادت ملتشان طرح‌ریزی می‌نمایند کمک کنند مسلماً بدون همکاری هر قدر دارای ثروت و نیرو باشد ممکن نیست کشورتان به پیشرفت نهایی برسد به هر حال نطق‌هایی که برای تجلیل از شاه ایران شده و همه این کشورها بسیار عمیق و واقعاً ارزنده بود وقتی نماز در مراکش انجام می‌شد خطبه‌ای خواندند که خطبه نماز جمعه بود البته تمام مردم شهر آمده بودند به زیارت شاه ایران در خطبه نماز وقتی خطبه را می‌توانند اسم شاه ایرانی را بردند و برای شاه ایران دعا کردند یکی از شخصیت‌های مراکشی که پهلوی بنده نشسته بودند می‌گفت به این نکته توجه کنید که برای اولین بار است که به نام رئیس یک مملکت دیگر در اینجا خطبه خوانده می‌شود (احسنت) و برای اولین بار است در خطبه نماز اسمی از رئیس کشور دیگر برده شده (احسنت) این در تاریخ ملت مراکش سابقه ندارد و موجب افتخار ملت ایران است که نام رئیس مملکت ما را در خطبه نماز روز جمعه خودشان در آن روز خواندند با توچه به این نکته‌ای که ما یادآوری می‌کردند که این کار در مراکش برای اولین بار صورت گرفته است در مراکش در حدود ۸۰ نفر ایرانی هستند که یا پزشک هستند و یا در کار صنعتی یا در کار فنی روزی که این افراد شرفیاب شدند وقتی به حضور اعلیحضرت رسیدند در میهمانی سفارت ایران اینها آمدند مطالبی گفتند این جمله‌ای از مطالب آنهاست (انقلابی که شاهنشاه ایران مبتکر و پایه‌گذار آن بودند برای ما که که دور وطن هستیم موجب مباهات و سربلندی است و این انقلاب نام ایران و ایرانی را بلندآوازه ساخته و ما که از دور ناظر تحولات سریع چندین سال اخیر ایران هستیم با آن افتخار می‌کنیم) و می‌گفتند ما هر وقت می‌بینیم که نامی از ایران می‌آید و می‌بینیم در مبارزه با بی‌سوادی اولین کشوری است که اقدام کرده و پادشاه ایران اولین فردی است که این کار را می‌کند ما خود را یک سر و گردن بالاتر از دیگران حس می‌کنیم و این برای ما موجب افتخار است شاهنشاه فرمودند این تحولات در مملکت شده ولی ما به اینکار قانع نیستیم و برنامه‌های وسیع داریم و امیدواریم روزی برسد که همه مردم ایران موفق و سعادتمند باشند تا هر ایرانی که در هر کجای دنیا است احساس افتخار زیادی بکند به ترقیات مملکت خودش بنده نکات زیادی یادداشت کرده‌ام می‌بینم وقت مجلس گرفته می‌شود (نمایندگان- جالب است بفرمایید) عرض کنم مطالبی که در این نطق‌ها و مصاحبه‌ها گفته می‌شد نه تنها همین سیاست روشن بود بلکه دیده می‌شد با هر کشوری ایران و در هر وضعی است و چه رابطه‌ای دارد از جمله نکاتی لازم است عرض کنم و از لحاظ پارلمانی اهمیت دارد این است که آقای سناتور مسعودی و آقای دکتر مصباح‌زاده و بنده که عضو پارلمان ایران بودم وظیفه خودمان دیدیم که از پارلمان یوگسلاوی و رومانی
دیدن کنیم پارلمان یوگسلاوی را در سال قبل دیده بودم و با مقامات آن آشنا شدیم ولی وقتی به پارلمان رومانی رفتیم صحبت کردیم وقتی راجع به مجلس انقلابی بیست و یکم که در این مجلس طبقات مختلف است ملت ایران از استاد دانشگاه از کشاورز و روزنامه‌نگار و پیشه‌ور و کارگر و از بانوان وجود دارد و فرم مجلس بیست و یکم ایران که نمونه‌ای واقعی از مردم ایران است آنها به این نکته که مجلسی به این صورت در کمتر مجلسی که از دموکراسی بهره‌مند شدند تشکیل شده است تحسین می‌کردند و هنوز فکر می‌کردند که شاید در مملکت ما طبقاتی از فئودال و امثالهم وجود داشته باشد وقتی به آنها این مطلب را می‌شنیدند و از مجلس خودشان بیان می‌کردند می‌گفتند ما هم سال‌ها است که تلاش می‌کنیم که مجلس ما از طبقات مختلف مردم تشکیل شود و برای این که هر کس به این مجلس بیاید نمونه‌های مختلف مردم را ببیند این نشان می‌دهد که این مجلس انقلابی که به قول معروف دوستان زیاد و دشمنان معدود دارد در یک مجلس واقعی است که همه مردم به این مجلسی که همه نمایندگان آن سعی می‌کنند برای موکلشان کار بکنند و زحمت می‌کشند احترام می‌گذارند حتی در دنیای مترقی به این فرم مجلس احترام می‌گذارند در مراکش شاهنشاه مصاحبه‌ای فرمودند و در آن مصاحبه مطالب زیادی عنوان شد که حتماً متنش را مطالعه فرمودید ولی یک جمله مربوط به روابط ایران و مراکش است بنده آن را عرض می‌کنم شاهنشاه فرمودند روابط عمومی ملت ایران با ملت مراکش باید برای مناسبت ایران با سایر کشورهای عربی سرمشق باشد این نشان می‌دهد که ایران علاقه‌مند است با هر کشور با هر رژیمی روابط دوستانه داشته باشد به خصوص با کشورهای مسلمان به خصوص با کشورهایی که به حاکمیت ملی و مقدسات ملی احترام می‌گذارند البته همه ملت‌ها مورد احترام ما هستند اگر در بعضی ممالک افراد ماجراجویی پیدا بشوند و بخواهند به حاکمیت ملی ما تخطی بکنند مورد نفرت و بغض ملت ایران هستند (صحیح است) و ملت ایران هر دستی را که از آستین هر دوستی بیرون بیاید با صمیمیت فشار می‌دهد (صحیح است) و به دوستی ملت‌ها و دولت‌های مسلمان افتخار می‌کند و روابط ملت ایران و ملت مراکش همان طور که شاهنشاه ایران فرمودند باید سرمشق باشد برای سایر ملت‌ها (صحیح است) آخرین نکته‌ای که بنده می‌خواهم اشاره کنم مربوط به مصاحبه‌ای است که پادشاه مراکش با روزنامه‌نگاران ایران فرمودند این نظر را بنده عرض می‌کنم و به عرایضم خاتمه می‌دهم نظر پادشاه مراکش درباره اتحاد مسلمین چنین است: از نظر ما اگر مسلمان به اتحاد و اتفاق دعوت شوند و در حقیقت با این دعوت ما انگیزه حقیقی و اصیل اسلام را که عبارت از تماس و آشنایی همکاری است پاسخ گفته‌ام تا هر مسلمانی در هر کجای جهان باشد بتواند دست برادری با سایر مسلمانان بدهد علاوه بر آن ما اتحاد مسلمان را چیزی جز خیر و صلاح برای مسائل مشترک اعراب و مسلمین نمی‌بینیم زیرا به نفع آنها است که متحد و متفق باشند «این جمله خیلی مهم است» اگر ما میان مسلمانان و اعراب فرقی بگذاریم یک نوع نژادپرستی را به وجود می‌آوریم که با روح اسلام مغایرت دارد اسلام از آن بیزار است (صحیح است) این هم گفته پادشاه مراکش است زیرا اسلام می‌گوید ما شما را به ملتهایی تقسیم کرده‌ایم تا با یکدیگر آشنایی پیدا کنید و عزیزترین شما نزد خداوند کسانی هستند که متقی‌تر و پرهیزگارتر باشد پیغمبر اکرم (ص) فرمودند میان عرب و غیر عرب و میان سیاه و سفید جز در تقوا و پرهیزگاری فرقی نیست «این مطالب بسیار مهم است و حاکی آن است که بین ملت‌های مسلمان با هر رژیمی با هر وضعی و با هر نژادی همان طور که پیغمبر بزرگ ما فرقی نگذارده مابین ملت‌های مسلمان هم فرقی نمی‌گذاریم همه ملت‌های مسلمان برادر هستند هیچ فرقی بین مسلمانی که در اندونزی هست یا در یوگسلاوی هست یا در مراکش هست به طور کلی در آسیا در افریقا در ایران هست در هیچ کجا فرقی نیست همه مسلمان جهان برادرند و فقط در یک صورت مسلمان توفیق دارند که این اتحاد واقعی و معنوی خودشان را حفظ بکنند و خوشبختانه در این سفر شاهنشاه که مبتکر و مشوق این فکر هستند نشان دادند
بزرگ‌ترین دوست همه مسلمان جهان هستند بنده باز هم در پایان عرایضم وظیفه‌دار هستم این احساسات عمیق واقعاً صمیمانه است و این احساسات که در هر سه کشور در رومانی و مراکش و یوگسلاوی نسبت به رهبر خردمند و بزرگ ایران نشان داده شده برای ملت ایران موجب سربلندی و سپاسگذاری است و امیدواریم که این مسافرت بیش از بیش موجب تحکیم روابط دوستی و انعقاد قراردادهای اقتصادی و فرهنگی بشود و به کشورهایی که شاهنشاه عزیز ما سفر می‌کند بتوانند با ملت ایران روابط بهتری داشته باشند و موجب خیر و سعادت برای همه ملت بشود (احسنت).
۷. طرح و تصویب گزارش کمیسیون کشور راجع به تمدید قانون تعیین تکلیف مشمولین خدمت نظام وظیفه عمومی متولد سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۲۴ و ارسال به مجلس سنا
رئیس- گزارش کمیسیون کشور راجع به تمدید قانون تعیین تکلیف مشمولین خدمت نظام وظیفه عمومی متولد سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۲۴ مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشور در جلسه اول تیر ماه ۱۳۴۵ با حضور آقای سراج حجازی معاون پارلمانی وزارت کشور لایحه شماره ۱۰۰۴ - ۲۳/۳/۴۵ دولت راجع به تمدید قانون تعیین تکلیف مشمولین خدمت نظام وظیفه عمومی متولد سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۲۴ را که به شماره ۱۹۰۲ چاپ گردیده و فوریت آن در جلسه ۲۴/۳/۴۵ به تصویب رسید مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی به شرح زیر تصویب نمود.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید.
لایحه تمدید قانون تعیین تکلیف مشمولین خدمت نظام وظیفه عمومی متولد سال‌های ۱۳۱۲ تا سال ۱۳۲۴
ماده واحده- مهلت مقرر در ماده ۲ قانون تعیین تکلیف مشمولین خدمت نظام وظیفه عمومی متولد سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۲۴ مصوب تیرماه ۱۳۴۴ مجلسین که برای معرفی مشمولین عادی طبقات ۱۳۱۲ تا پایان ۱۳۲۲ و پرداخت مبلغ دو هزار ریال به حساب مخصوص بانک ملی یک سال از تاریخ تصویب تعیین شده است تا آخر اسفند ماه سال ۱۳۴۵ تمدید گردید.
تبصره- مشمولینی که نتوانند وجه مقرر قانونی را دفعتاً واحده و یک جا به بانک ملی بپردازند می‌توانند حداکثر تا چهار قسط آن را پرداخت نمایند.
مخبر کمیسیون کشور- مصطفوی
رئیس- کلیات این لایحه مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) در کلیات آخر لایحه نظری نیست؟ (اظهاری نشد) بلایحه رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد لایحه برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۸- طرح و تصویب گزارش کمیسیون برنامه مربوط به اصلاحات مجلس سنا در لایحه قانون سازمان نقشه‌برداری و ابلاغ به دولت
رئیس- گزارش کمیسیون راجع به سازمان نقشه‌برداری مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون برنامه به مجلس شورای ملی
کمیسیون برنامه در جلسه چهارشنبه ۱/۴/۴۵ با حضور معاونان وزارت جنگ و سازمان برنامه لایحه شماره ۲/۳۰۵۴ ح ۱۵/۱۰/۴۲ دولت راجع به سازمان نقشه‌برداری را که در مجلس سنا اصلاحاتی در آن به عمل آمده بود بررسی و مصوبه آن مجلس را تأیید و تصویب نمود.
اینک گزارش آن به شرح زیر تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد:
قانون سازمان نقشه‌برداری
ماده ۱- سازمان نقشه‌برداری وابسته به سازمان برنامه دارای وظایف زیر خواهد بود:
الف- هماهنگ کردن کلیه عملیات نقشه‌برداری زمینی و هوایی بزرگ مقیاس طرح‌های عمرانی و ثبتی املاک و نظارت در تهیه آنها.
ب- نگاهداری نسخه اصلی نقشه‌ها و مختصات نقاط و فیلم‌های عکس‌های هوایی منفی و مثبت مربوط به عملیات در بند الف مگر در نقاط ممنوعه کشور تعیین شده از طرف وزارت جنگ که پس از بهره‌برداری فیلم‌های عکس‌های هوایی اعم از مثبت و منفی در اختیار نیروی هوایی ایران قرار داده خواهد شد.
ج- مطالعه و تحقیق در روش‌های نوین نقشه‌برداری و تربیت افراد مجرب و تقویت مؤسسات اجرایی در امور مربوط به نقشه‌برداری.
د- در اجرای عملیات نقشه‌برداری بزرگ مقیاس طرح‌های عمرانی و ثبتی املاک و تهیه مقدمات اجرای و نقشه‌برداری از طریق عکسبرداری هوایی و تبدیل آن به نقشه (کاداستر).
تبصره- سازمان نقشه‌برداری برای عکسبرداری هوایی ملزوم به رعایت قوانین و مقررات نیروهای هوایی ملزم به رعایت قوانین و مقررات نیروهای هوایی شاهنشاهی بوده و برای عکسبرداری به وسیله هواپیمای خارجی موافقت قبلی نیروی هوایی را جلب خواهد نمود.
ماده ۲- کلیه وزارتخانه‌ها و شرکت‌ها و مؤسسات دولتی اعم از انتفاعی و غیر انتفاعی (به استثای وزارت جنگ و شرکت ملی نفت ایران) و همچنین شهرداری‌ها و مؤسسات وابسته به آنها و مهندسین مشاور و پیمانکاران دستگاه‌ها مزبور که انجام امور را به عهده دارند مکلف‌اند برای اجرای عملیات نقشه‌برداری مذکور در ماده یک به سازمان نقشه‌برداری مراجعه نمایند.
تبصره- به منظور کمک به اشخاص و مؤسسات خصوصی در انجام فعالیت‌های عمرانی و تولیدی سازمان نقشه‌برداری می‌تواند تحت شرایطی که آئین‌نامه اجرایی این قانون تعیین خواهد نمود تهیه نقشه‌های مورد نیاز این قبیل اشخاص و مؤسسات و یا نظارت در تهیه آن را بر عهده بگیرد.
ماده ۳- سازمان نقشه‌برداری مؤسسه انتفاعی دولتی است و طبق اصول بازرگانی اداره خواهد شد و درآمد هزینه‌های آن طبقه بودجه سالانه که وسیله سازمان مزبور تهیه می‌شود به تصویب مدیر عامل سازمان برنامه خواهد رسید.
ماده ۴- امور استخدامی و معاملات سازمان نقشه‌برداری تابع آئین‌نامه و مقررات سازمان برنامه خواهد بود.
ماده ۵- اساسنامه سازمان نقشه‌برداری و تشکیلات آن و همچنین آیین‌نامه‌های مربوط به اجرای قانون ظرف سه ماه از تاریخ تصویب توسط سازمان نقشه‌برداری تنظیم و پس از تصویب مدیر عامل سازمان برنامه به مورد اجرا گذارده خواهد شد.
مخبر کمیسیون برنامه- دکتر اسفندیاری
رئیس- نسبت به گزارش کمیسیون نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به گزارش کمیسیون رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد لایحه دولت ابلاغ می‌شود.
۹ طرح و تصویب گزارش کمیسیون دارایی مربوط به اصلاحات مجلس سنا در لایحه قانونی وصول درآمد اختصاصی وزارت پست و تلگراف و ابلاغ به دولت
رئیس- گزارش کمیسیون راجع به وصول درآمد اختصاصی وزارت پست و تلگراف مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی در جلسه ۲۷ خرداد ماه ۱۳۴۵ با حضور آقای کشاورزیان معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن لایحه شماره ۱۶۸۳ - ۱۵/۱۰/۱۳۴۲ دولت راجع به وصول درآمد اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن را قبلاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و برای
اظهار ملاحظات به مجلس سنا ارسال و اصلاحاتی در آن به عمل آمده بود اصلاحات مجلس سنا را مورد رسیدگی قرار داد و با قسمتی از آنها موافقت نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- وزارت پست و تلگراف و تلفن مجاز است از تاریخ ۱۳/۷/۴۲ از هر مکالمه تلفنی که بین مرکز و شهرستان‌ها و به عکس و همچنین بین شهرها انجام می‌شود مبلغ دو ریال به نام (امور تعاون پ. ت. ت) در قبض منظور و وجوه حاصله در حساب مخصوصی قرار داده شود که از تاریخ تصویب این قانون به مصرف امور تعاون خدمتگزاران جزء اعم از رسمی و روزمزد (پیشخدمت، سیمبان، پیک، موزع، تلفنچی، راننده) و کارمندان دون‌پایه وزارتخانه برسد.
تبصره ۱- وزارت پست و تلگراف مجاز است به کارکنان مندرج در این ماده که در حین حال در این ماده که در حین انجام وظیفه مصدوم می‌کردند و یا به خانواده آنهایی که فوت می‌شوند کمک نماید.
تبصره ۲- آئین‌نامه اجرایی این قانون پس از تصویب وزیر پست و تلگراف و تلفن به موقع اجرا گذارده می‌شود.
مخبر کمیسیون دارایی
گزارش از کمیسیون پست و تلگراف و تلفن
به مجلس شورای ملی
کمیسیون پست و تلگراف و تلفن در جلسه ۳۱ خرداد ماه ۱۳۴۵ با حضور آقای کشاورزیان معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن لایحه دولت راجع به وصول درآمد اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن را که قبلاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و برای اظهار ملاحظات مجلس سنا ارسال و اصلاحاتی در آن به عمل آمده بودند اصلاحات مجلس سنا را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون دارایی دایر به موافقت یا قسمتی از اصلاحات مجلس سنا را عیناً تأیید و تصویب نمود.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون پست و تلگراف سیفی
رئیس- گزارش کمیسیون‌ها مطرح است آقای معتمدی بفرمایید.
معتمدی- بنده متأسف هستم که مطلبی در حضور آقایان عرض خواهم کرد که شاید از نظر وزارت پست و تلگراف زیاد مطلوب نباشد ولی ناچار به استحضار نمایندگان محترم مجلس شورای ملی می‌رسانم که وجوهی که این عنوان در سراسر کشور از مردم وصول شده است طبق نظر کارشناسان وزارت دادگستری و رسیدگی به دفاتر و امور شرکت تعاونی وزارت پست و تلگراف حیف و میل شده و از بین رفته است آیا با این ترتیب که این وجوه تفریط شده و از بین رفته باز هم آقایان راضی می‌شوند که دو ریال پولی از مردم وصول شود و یک جا حیف و میل گردد و از بین برود بنابراین به اطلاع می‌رسانم در دست اینجانب مدارکی هست که رسیدگی شده و دلالت بر این دارد که این وجوه از بین رفته است (مهندس صائبی- فعلاً مقررات خاصی دارد) بنده تا زمانی که تکلیف وجوه قبلی معلوم نشود صلاح نمی‌دانم پولی از مردم وصول شود (صادق احمدی- کاملاً صحیح است) تا نظم و ترتیبی به وجود بیاید و وضع صحیحی در این دستگاه برای این شرکت‌ها و اوضاع و احوال گذشته به وجود بیاید (مهندس صائبی- همین قانون پیش‌بینی کرده) و به موجب همین قانون که آقای مهندس صائبی اشاره می‌کنند به موجب همین تصویب‌نامه از مردم پول گرفته‌اند و همه حیف و میل شده است و از بین رفته است (صحیح است) ما قانون تصویب نمی‌کنیم که پولی در سرتاسر مملکت از مردم بگیریم و سه چهار نفر یک مرتبه ببلعند و از بین ببرند این که صحیح نیست اول تکلیف این وجوهی که حیف و میل شده و معلوم می‌کنیم بعد بنده هم یکی از کسانی خواهم بود که به این لایحه رأی خواهم داد.
رئیس- آقای معتمدی فعلاً این مطلب که می‌فرمایید مطرح نیست برای این که این لایحه قبلاً در مجلس شورای ملی به تصویب رسیده و به مجلس سنا رفته است و حالا اصلاحات مجلس سنا مطرح است.
معتمدی- ما چیزی که نمی‌دانیم چگونه قبول کنیم
ولی در جریان عمل معلوم شده که این کار به ضرر مردم بوده است و این پول‌ها گرفته‌اند و خورده‌اند حالا باز هم تصویب می‌کنند که از مردم پول بگیرند و باز هم بخورد این طرز کار صحیح است.
پروین- ما که خوردنش را تصویب می‌کنیم.
رئیس- آقای سیفی بفرمایید.
سیفی (مخبر کمیسیون پست و تلگراف)- با کمال خوشوقتی جناب آقای رئیس تذکر دادند به دوست عزیز جناب آقای معتمدی، مطلبی که ایشان فرمودند به کلی مجزا است با این لایحه یک لایحه‌ای آورده‌اند که ملاحظه بفرمایند می‌بینید چقدر مفید است پولی که از این بابت گرفته می‌شود آن مردمی که دو قران پرداخت می‌کنند به هیچ‌وجه ناراضی از پرداخت این پول‌ها نیستند به این دلیل که بین عده مستخدم کم حقوق و پرزحمت تقسیم می‌شود (صادق احمدی- هیچ این چنین چیزی نیست تقسیم نشده) اجازه بفرمایید.
معتمدی- خورده‌اند.
سیفی- اجازه بفرمایید که در وزارت دارایی در خزانه‌داری شما در یک وزارتخانه‌ای یک عده دزدی کردند چه ربطی به این لایحه دارد این سؤال ارتباط به وزارت دادگستری دارد باید شکایت بکند رسیدگی بشود.
صادق احمدی- آقا این پول را تا به حال چه کار کرده‌اند شما که به نام مخبر دفاع می‌کنید بگویید چه کار کرده‌اند و همه را روشن کنید اشکالات زیاد دارد.
سیفی- بنده از این لایحه دفاع می‌کنم شما سؤال می‌کنید که این پول را چه کار کردند توضیح بخواهید و از وزارت دادگستری سؤال کنید و آنچا هم یک گزارشی تهیه می‌کنند و به عرض مجلس می‌رسانند.
صادق احمدی- از وزارت دادگستری چرا توضیح بخواهیم در وزارت پست و تلگراف تلفن دزدی کرده‌اند.
سیفی- وزارت پست و تلگراف و تلفن شما توضیح بخواهید بیاید به عرض‌تان برسانند و اگر شما اطلاع دارید و مدارکی در دست دارید واقعاً شکایت بکنید و توضیح بخواهید.
صادق احمدی- آقا این حرف‌ها چیست اینجا مجلس است می‌فرمایید در این جا نگویم بروم به عدلیه شکایت بکنم؟ (زنگ رئیس)
رئیس- اجازه بفرمایید به صحبتهایشان ادامه بدهند.
صادق احمدی- آخر جناب آقای رئیس آیا صحیح است که بنده اول بروم از وزارت عدلیه سؤال بکنم؟
سیفی- آقا بنده می‌گویم اگر مدرک دارید که حیف و میل شده بروید شکایت بکنید این چه ارتباطی به اصلاحات مجلس سنا در این لایحه دارد و مطلب اینجا مغایر است اقلاً به یک ارتباط بدهید.
رئیس- به هر صورت این لایحه یک مرتبه در مجلس شورای ملی تصویب شده است در مجلس سنا تغییراتی در آن داده شده چون برای اظهار ملاحظات به مجلس رسیده شده بود کمیسیون‌ها قسمتی از اصلاحات را پذیرفته و قسمتی از آن را نپذیرفته نظر دیگری نسبت به گزارش کمیسیون‌ها نیست؟ (اظهاری نشد به لایحه با ورقه اخذ رأی می‌شود
(اسامی نمایندگان به ترتیب آتی وسیله (منشی) مجلس نطق اعلام و اخذ رأی به عمل آمد)
آقایان: محسنی‌مهر- موسوی- دکتر کلاکی- مهندس کمانگر- دکتر زعفرانلو مهندس اسدی سمیع خواجه‌نوری دکتر امین دکتر عدل معتمدی- دکتر اعتمادی- اهری- موسوی- ماکویی- دکتر کیان- دکتر رمضانی- روستا- پزشکی- ثامنی- مهندس جلالی- روحانی- محدث‌زاده- بانو دولتشاهی- قراچورلو- قراگزلو- مهندس پروشانی- امیر احمدی- صائبی- باغمیشه- کسرایی- توسلی- صائب- سیفی- پاکذات- ارسنجانی- ظفر- حکمت- یزدی- مهندس والا- دکتر اسفندیاری- پاینده- دکتر حکیم شوشتری- دکتر سامیراد- نیری- دکتر یزدان‌پناه- صدری- کیوان- دکتر مهندس بهبودی- دکتر اسدی- میرهادی- جهانگیری- رهبر- امام- مردوخ- مهندس برومند- مهندس ارفع- پروین- شاخویی- مهندس
معینی‌زند- طالب‌زاده- مهندس معینی- دکتر ضیایی- دکتر الموتی- کیهان یغمایی- دکتر غنی- دکتر مهدی‌زاده- مهندس مالک پژند- شکیبا- مهندس زنجانچی زند- مهندس صدقیانی- البرزی- لفوطی- غلام- نیاکان- دکتر مدنی- ابراهیمی- مهندس عدلی- دکتر حاتم جاوید- مهندس ریاحی- صفی‌پور- مهندس مجتهدی- ذبیی- ریگی- دکتر فربود- مافی- بانو تربیت- دکتر یگانگی- زرگرزاده- مهرزاد شفیعی‌پور- کرمانی- مهندس اخوان- مبارکی- بانو ابتهاج سمیعی- مهندس بهبودی- مهندس انصاری- ضابطی- کنگرلو- دکتر رضوانی- دکتر سعید- مهندس جلالی- نوری- رضوی- ایلخان- طهماسبی- حق‌شناس- دکتر حکمت- مهندس آراسته- دکتر بقایی- یزدی- دکتر جعفری- میرافضل- مصطفوی- دکتر پورهاشمی- صادق احمدی- حبیبی- بانو نفیسی- سرتیپ پورامینی- خراجی- اقبالی- ملک‌زاده- میزاختایی- علی مرادی- اولیا- دکتر رشتی- رامبد کورس- ساگنیان- کلانتر- هرمزی- مهندس آصفی- سرتیپ حکیمیان- فخر طباطبایی- سرلشکر نکوزاد- سرلشکر همایونی- نصیری- آموزگار- پورادبی- نوربخش- سلیمانی- مهندس کیا- ادیب- سمیعی- بهادری- دیهیم- قاسم مرادی- فهیمی- زهتاب‌فرد- مجد- احتشامی- دکتر نجیمی- مهندس زرآور- نارویی- دکتر صالحی- طباطبایی- موسوی- کبیری- تبریزی- دکتر امام- خویی- مهندس صائبی- مهندس ریاضی- دکتر معتمد- وزیری- شیخ‌الاسلامی- دکتر مهذب تهرانی- دکتر وحیدنیا- بانو جهانبانی.
(آرای مأخوذه شماره شد و نتیجه به قرار زیر اعلام گردید)
آراء موافق ۱۲۱ رأی
آراء مخالف ۲۱ رأی
آراء سفید به علامت امتناع ۱۴ رأی
رئیس- لایحه با ۱۲۱ رأی موافق تصویب شد و به دولت ابلاغ می‌شود.
موافقین آقایان: دکتر الموتی- مهندس اخوان- شکیبا- دکتر رضوانی- دکتر زعفرانلو- ریگی- ادیب- سمیعی- اولیا- ذبیحی- سلطان- احمدی- دکتر نجیمی- مهندس برومند- حبیبی- مهندس آراسته- محدث‌زاده- پزشکی- رضوی- علی مرادی- دکتر امین- مهندس معینی‌زند- روحانی- سلیمان کاشانی- موسوی- ابراهیمی‌پور- ادبی- فهیمی- سرلشکر همایونی- دکتر وحیدنیا- ارسنجانی- مبارکی- مهندس کمانگر- حق‌شناس- انصاری- بانو تربیت- دکتر اعتمادی- ثامنی- دکتر رشتی- حکمت یزدی- مهندس پروشانی- کسرایی- قراچورلو- توسلی- مهندس ریاضی- صائب مهرزاد- پروین- دکتر یزدان‌پناه- رهبر ملک‌زاده- آملی- مهندس زرآو-ر مهندس جلالی- دکتر سامیراد- نارویی- دکتر حکیم شوشتری- مافی- شاخویی- بانو ابتهاج سمیعی- مهندس ارفع- دکتر ضیایی- محسنی‌مهر- سیفی- مهندس معینی- مهندس عدلی- زرگرزاده- دکتر یگانگی- دکتر بقایی- یزدی- بانو دولتشاهی- دکتر سعید ضابطه‌ای- مصطفوی- نایینی- کنگرلو- پژندزند- مهندس صدقیانی- لفوطی- مهندس ریاحی- البرزی- پاکذات- دکتر صالحی- دکتر فربود- شفیعی‌پور- کرمانی- دکتر غنی- مهندس اسدی- سمیع- مجد- نوربخش- احتشامی- قاسم مرادی- کوروس بهادری- مهندس کیا- سرتیپ‌پور حکیمیان- ختایی- قلعه‌جویی- اقبالی- مهندس آصفی- میرهادی- دیهیم- امینی- خراجی- صدری- کیوان- دکتر عدل- دکتر مهدی‌زاده- مهندس جلالی- نوری- مهندس صائبی- میرافضل- دکتر کیان- دکتر حاتم اهری- مهندس مالک- مهندس مجتهدی- مهندس زنجانچی- دکتر امام- خویی- صفی‌پور- دکتر مهذب تهرانی- بانو جهانبانی.
مخالفین آقایان: رامبد- معتمدی- دکتر مهندس
بهبودی- رجایی- فخر طباطبایی- نیری- سرلشکر نکوزاد- دکتر حکمت- دکتر پورهاشمی- دکتر جعفری- صادق احمدی- امام- مردوخ- دکتر اسدی- دکتر رمضانی- دکتر اسفندیاری- طهماسبی- پابنده- مهندس والا- ایلخان- ظفر- ساگنیان.
ممتنعین آقایان: آموزگار- جاوید- جهانگیری- زهتاب‌فرد- سرتیپ پورشیخ‌الاسلامی- طالب‌زاده- طباطبایی- قراگزلو- کلانتر- هرمزی- کبیری- موسوی- ماکویی- نصیری- بانو نفیسی
۱۰ طرح و تصویب گزارش کمیسیون دارایی راجع به اجازه مشارکت دولت شاهنشاهی ایران در بانک عمران آسیا و ارسال به مجلس سنا
رئیس- گزارش یک فوریتی راجع به اجازه مشارکت دولت شاهنشاهی در بانک عمران آسیا مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی در جلسه ۲۳ خرداد ماه ۱۳۴۵ با حضور آقای دکتر آموزگار وزیر دارایی و قوام صدری معاون وزارت دارایی لایحه شماره ۷۷۸۱- ۲۲/۳/۴۵ دولت راجع به اجازه مشارکت دولت شاهنشاهی ایران در بانک عمران آسیا را که یک فوریت آن تصویب گردیده بود مورد رسیدگی قرار داد و لایحه دولت عیناً تصویب نمود.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود در بانک عمران آسیا شصت میلیون دلار ایالت متحده آمریکا (با وزن و عیار طلای محتوی دلار مزبور در تاریخ ۳۱ ژانویه ۱۹۶۶) مشارکت کرده و سند حاکی از قبول مقررات مربوط را امضا و اسناد تصویب آن را به مقامات مربوط تسلیم نماید.
سرمایه دولت در بانک مزبور از محل پشتوانه پرداخت و به میزان مبالغ پرداختی اسنادی که از بانک دریافت خواهد شد طبق قانون بانکی و پولی کشور جزء پشتوانه محسوب می‌شود.
تبصره ۱- نمایندگان اصلی و علی‌البدل دولت در بانک به پیشنهاد وزارت دارایی و تصویب هیئت وزیران تعیین و معرفی می‌شوند.
تبصره ۲- هر نوع سپرده و دارایی متعلق در بانک در ایران نزد بانک مرکزی ایران نگاهداری خواهد شد
مخبرکمیسیون دارایی- عزت‌الله اوزار
گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه ۲۵ خرداد ماه ۱۳۴۵ با حضور آقای قوام صدری معاون وزارت دارایی لایحه اجازه مشارکت دولت شاهنشاهی ایران در بانک عمران آسیا را که یک فوریت آن تصویب گردیده بود رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون دارایی را در این مورد تأیید نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دادگستری- رضا مجد
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۳۱ خرداد ماه ۱۳۴۵ با حضور آقای دکتر آموزگار وزیر دارایی لایحه شماره ۷۷۸۱- ۲۲/۳/۴۵ دولت راجع به اجازه مشارکت دولت شاهنشاهی ایران در بانک عمران آسیا را که یک فوریت آن تصویب گردیده بود مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون دارایی را در این مورد تأیید و تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور خارجه- فتح‌الله مافی
رئیس- کلیات این لایحه مطرح است آقای دکتر اسفندیاری بفرمایید.
دکتر اسفندیاری- البته در مؤسساتی که در آسیا تشکیل می‌شود از نظر پرستیژ و از نظر عوامل اقتصادی و بین‌المللی صلاح ایران است که در آن شرکت بکند به هر نحوی که هست و این نحوه شرکت هر چند که به نفع وضع اقتصادی مملکت و وضع مردم ایران باشد بهتر خواهد بود و نتیجه بهتری از آن عاید می‌شود آنچه که در این لایحه مطرح است ما در بانک عمران آسیایی که جمعاً در حدود ۱۰۰ سهم دارد در حدود ۶۰ میلیون دلار یعنی بیش از نصف یک سهم که با سیلان که ۴۰ میلیون دلار خواهد داد یک سهم خواهیم داشت یعنی از ۶۰ میلیون دلار را به هر نحوی که بپردازیم تحمیلی هست به بودجه ما به ملت ما باید این تحمیل‌زا قبول کنیم این اعم از این است که نقد بپردازیم یا اقساط به هر صورت فرق نمی‌کند و باید بپردازیم ولی آنچه که این تعهدات بین‌المللی مطرح است و من باید بگویم این است یعنی باید بگویم یک قدری بیشتر این را موشکافی بکنیم از این موشکافی نتیجه‌ای به نفع ملت ایران از این راه بگیریم جناب آقای دکتر الموتی چند دقیقه پیش صحبت می‌کردند گفتند اعلیحضرت همایونی فرمودند که برنامه‌های بسیار وسیعی در پیش است و قانع به آنچه که عمل شده است نیستند و باید برنامه‌های وسیع‌تری را در مملکت اجرا بفرمایند در این موارد به چه چیزی برخورد می‌کنیم اول احتیاج پول است و بعد افراد که این برنامه‌ها را عمل بکنند صرفنظر از این که افرادش را ما داریم یا نداریم فعلاً چیزی که مطرح است پولش است در این موضوع خاص ما بیاییم این بانک عمران را از نظر خود آنچه که الان تعهد کرده‌ایم در نظر بگیریم به چند مورد برخورد می‌کنیم یکی این که می‌بینیم دولت امریکا در حدود ۲۰۰ میلیون سرمایه‌گذاری کرده است دولت ژاپن هم در حدود ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌کنم افرادی که از طرف ایران رفته بودند در بانک عمران آسیایی این قسمت را مذاکره بکنند روی هر اصلی که این ۶۰ میلیون دلار را تعهد کردند گزارشی که در روزنامه‌ها بود و منعکس شد این بود که ما به دولت این را نپذیرفتیم یکی از نظر پرستیژ ایران و من حالا یک سؤال خصوصی دارم که ما احتیاج به برنامه‌های عمرانی وسیعی داریم که عمل بکنیم به ملتی که هنوز سطح زندگیش آن قدر بالا نیست که ما تحمیل سرانه‌ای بکنیم آیا ایجاب می‌کرد که ۶۰ میلیون دلار را بپذیریم و عمل کنیم، موضوع دیگری که مطرح شد شاید آقای وزیر دارایی و آقای وزیر مشاور تشریف دارند، متأسفانه آقای وزیر دارایی که تشریف ندارند یادآور شدند و گفتند ما امتیازاتی در این بانک خواهیم گرفت و فرمودند اگر ممکن باشد محلش را با ایران خواهیم آورد البته این امتیاز خوبی بود و از نظر بین‌المللی خیلی خوب بود و از همه مهم‌تر از نظر پرستیژ و شخصیت ایران بسیار خوب بود که محل بانک را در ایران قرار بگیرد ولی توجیهی که آن موقع کردند به نظر و سیلقه و ذائقه من خوش نیامد چون بانکی که یک سرش از ایران شروع می‌شود و یک سرش به ژاپن ختم می‌شود، آنچه متحمل است این است که در ایران و ژاپن این قسمت مطرح نخواهد شد که مرکزش در یک آپاندیس در کنار قرار داده نخواهد شد و ما هم اگر بخواهیم واقعی و رآلیستی فکر کنیم باید بدانیم که محل بانک در ایران هم نخواهد بود بنابراین این دلخوشی که به ملت ایران داده شده تا حدی می‌توانم بگویم بی‌مطالعه و بی‌خود داده شده است ولی ای کاش می‌شد ولی نشد این موضوعی که خیلی اهمیت دارد این است که در این بانک که الان ما ۶۰ میلیون دلار سرمایه گذاشتیم رئیسش از ژاپن گذاشته شده که دویست میلیون سرمایه گذاشته و نایب‌رئیس و یا معاون هر چقدر می‌خواهد اسمش را بگذارد چون معاون دوم هنوز ندارد و ما اصرار داریم که معاون دوم داشته باشد به هر حال معاون از هندوستان انتخاب شده (دکتر مهندس بهبودی- هندوستان چقدر سرمایه‌گذاری کرده است؟) به آن می‌رسیم آقای مهندس بهبودی شما که باید
حوصله داشته باشید، سرمایه‌گذاری هندوستان در حدود ۹۳ میلیون دلار است، ما حالا پرداخت این قسمت را تقسیم می‌کنیم روی قسمت سرانه جمعیت که ببینم به هر کسی چه رسیده جمعیت ایران را اگر ما بیاییم ۲۴ میلیون حساب کنیم (یک نفر از نمایندگان- ۲۵ میلیون نفر است) هر چه دلتان می‌خواهد ۲۵ میلیون نفر بگیرید چون اثر زیادی ندارد حالا عرض می‌کنم به هر یک از افراد ملت ایران ۵/۲ دلار اعم از مرد و زن و بچه و بزرگ و صاحب سرمایه و فقیر می‌رسد یعنی به هر یک از افراد ملت ایران ۵/۲ دلار باید تحمیل شود، حالا می‌رویم سر هندوستان جمعیت هندوستان که ۴۷۰ میلیون نفر است، چقدر می‌پردازد؟ ۹۳ میلیون دلار یعنی به هر نفر هندی اعم از زن و بچه و فقیر و غنی و سرمایه‌دار و بی‌سرمایه و بزرگ و کوچک جمعاً نفری ۱۹ سنت (دکتر رشتی- ژاپن را هم بفرمایید که دویست میلیون دلار می‌دهد) اجازه بدهید بنده عرایضم را بکنم بعد جنابعالی آقای دکتر رشتی وقت دارید تشریف بیاورید پشت تریبون و دفاع بفرمایید و هر چه خواستید بفرمایید بنده گوش می‌کنم (دکتر رشتی- دفاع نمی‌کنم تذکر می‌دهم) به هر حال به هر نفر از این ۴۷۰ میلیون ۱۹ تا ۲۰ سنت رسیده یعنی ایران با توجه به نسبت جمعیت آن تقریباً ۱۳ برابر دولت هند سرمایه‌گذاری کرده است منظور این است که جناب آقای دکتر رشتی اگر بر روی جمعیت برویم تحمیل به فرد از نظر سرمایه‌گذاری تحمیل به فرد از نظر تأمین سرمایه در ایران ۱۳ برابر هندوستان است (دکتر رشتی - ژاپن چه طور؟) ژاپن کشور سرمایه‌داری است آنجا را با ما مقایسه نکنید ما با هم خیلی فرق داریم من اول صحبتم عرض کردم اجازه بدهید رآلیست باشیم بنده عرضم را می‌کنم و بعد جنابعالی تشریف بیاورید و دفاع بفرمایید، احساسات را بگذارید کنار، به هر حال این ۱۳ برابری که به ما تحمیل شده (دکتر مهذب- تحمیل نشده ما خودمان قبول کرده‌ایم) (فخر طباطبایی- ما خودمان قبول کردیم یک اثر معنوی هم باید داشته باشد) در هر قبولی که ما می‌کنیم از نظر مادی و معنوی یک تحمیلی هم می‌شود جناب آقای دکتر مهذب به هر صورت آنچه که خواستم نتیجه‌گیری کنم از این سرمایه‌گذاری این است که در این قراردادی که در بانک گذاشته شده یا انجام شده یا نوشته شده ما به دو قسمت باید توجه داشته باشیم یکی آن قسمتی است که مربوط به قرض به طور کلی است، آنچه که مربوط به وام است که در آینده خواهیم گرفت چون این وام را ما اگر از مؤسسات بین‌المللی دیگری که قبلاً سرمایه‌گذاری کرده‌ایم یا قبلاً مقداری را تصویب کردیم که از بانک‌ها و مؤسسات دولتی و غیردولتی سایر ممالک که ما سرمایه‌گذاری حتی نکرده‌ایم برای عمران مملکت مقداری وام بگیریم ما حدی برایش تعیین کردیم در حدود صدی شش یا کمتر یا شش ممیز یک به قول جناب آقای خواجه نوری (Six Poiot one ۶.۱) بقیه جناب آقای خواجه نوری کمتر از ۱/۶ یا ۶% بود در اینجا که این سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیونی را کردیم بازده آن ۶% هست یا نه ممکن است ۲% باشد ممکن ۱% باشد ممکن است ۵% باشد و این درصدی که سرمایه‌گذاری کردیم یعنی ۶۰ میلیون دلاری که سرمایه گذاشتیم درآمدش ۱% است و این شاید از نظر کلی اصول مملکت‌داری صلاح باشد ولی به نظر بنده از نظر اقتصادی صحیح نیست و اگر از لحاظ مملکت‌داری صلاح است بنده بی‌تقصیرم، در مورد این که جناب آقای رشتی فرمودند که اگر ژاپن را حساب کنیم چه می‌شود یکی از همکاران یادداشتی داده‌اند که خوب است بپرسید درآمد سرانه ژاپن را و بعد آن را با هند مقایسه کنید ببینید چقدر است آیا قابل قیاس هست، شما که در اقتصاد وارد هستید اگر این قسمت را جواب بدهید می‌بینید سرمایه‌ای را ژاپن گذاشته با آنچه هند بهره‌برداری می‌کند و آنچه ژاپن بهره‌برداری می‌کند یکی خواهد بود یا خیر ما به هر صورت از نظر اقتصادی و فنی معلوم نیست این بازدهی که هست به چه صورت خواهد بود و چند درصد خواهد بود به هر صورت من آنچه به نظرم رسید تذکر دادم و زیاد وقت آقایان را نمی‌گیرم، مسئله دیگر راجع به نمایندگان اصلی و نمایندگان علی‌البدل است که در تبصره ذکر شده است
خواستم یک تذکری بدهم البته من نمی‌دانم ایجاد پست و تلگراف فرستادن مأمورین به بانکی که ما در آن سرمایه‌گزاری کرده‌ایم صلاح هست یا نه و از جناب آقای دکتر یگانه می‌خواهم توضیح بدهند که مخارج این افرادی که می‌روند و می‌آیند و حقوق افرادی که آنجا خواهند بود و به اسم اعضای اصلی و علی‌البدل یا هر اسم دیگر به عهده دولت است یا بانک چون اگر فرضی کنید حقوقی که بنده می‌گیرم به اضافه فوق‌العاده و مزایا که می‌روم آنجا چند هزار دلار و یا چند صد دلار خواهد بود آیا این مبلغ را بانک می‌پردازد یا باز به خود ما تحمیل خواهد بود (حبیبی- آقای دکتر اسفندیاری ما باید این مبلغ را نقد می‌پردازیم؟) خیر قربان مثل این که قسطی می‌پردازید ولی به هر حال فرق نمی‌کند پول را باید پرداخت جناب آقای حبیبی نقدی یا قسطی بالاخره روزی پرداخت می‌شود موضوع ۶۰ میلیون دلار است (بانو نفیسی- ۳۰ میلیون دلار آن را نقداً می‌دهند) به هر صورت آنچه خواستم به نمایندگان دولت ایران تذکر بدهم این است که این ۶۰ میلیون دلار سرمایه‌گزاری می‌کنم اگر افرادی از نظر مادی یک تحمیلی است به ملت ایران با توجه به آنچه که گفتم از نظر پرستیژ ایران حفظ شود و در هیئت رئیسه ده نفری که خواهد داشت چون ایران بیشتر از پنجاه درصد یک سهم پول گذاشته، یکی از اعضایش هم ایران خواهد بود ولی هنوز جناب آقای دکتر یگانه معلوم نیست که ما خواهیم در مسائلی که مربوط به پرستیژ ملت ایران است هیچ کوتاه نیایند و حتی‌الامکان کوشش کنند که به صورتی باشد که حفظ و حیثیت ایران بشود احسنت مطلب دیگر که خیلی اهمیت دارد که جوابگوی افکار عمومی‌کیست، البته دولت خواهد بود ولی این قسمت را عرض کردم از نظر اقتصادی و پرستیژ مطالب را طوری توجیه کنید که از نظر مردم قانع کننده باشد نه این که ما بیاییم اینجا یک چیزی را تصویب کنیم به صرف این که یک فردی رفته آنجا و یک قولی داده و یا صحبتی کرده و بعد توی این صحبت و قول مانده و چون قولی داده شده از نظر حفظ حیثیت آن فرد یا افرادی که نماینده ما در آنجا ما لازم می‌دانم که این ۶۰ میلیون دلار را بگذارم بنده می‌خواهیم جوابی که پشت تریبون داده می‌شود به صورتی باشد که جواب مردم را داده شده باشد و یک مقداری از مبهات را روشن بکنید و تحمیلی هم به مردم ایران نباشد، این بود که مخالفت صریحی با بودن بانک نکردیم چون هر بانکی یا مؤسسه بین‌المللی همان طور که عرض کردم اگر در آسیا تشکیل شود و ما ناچاریم و درآن سهمی داشته باشیم، نماینده داشته باشیم و به صورتی در آن دخالت کنیم ولی البته باید توجه کنیم که منافعش حتی اگر یک اپسیلن هم شده بر مضارش بچربد این بود خواستم از جناب آقای دکتر یگانه چون آقای وزیر دارایی تشریف ندارند بپرسم که اگر ایشان به جای مرحوم منصور بودند من نمی‌دانم این را قبول می‌کردند یا نه چون تشریف ندارند بنده این سؤال و جواب‌ها را موکول می‌کنم به این که جناب آقای دکتر یگانه به چه صورت از نظر دولت توجیه کنند نه از نظر وزیر دارایی (کبیری- اصلاً وزیر دارایی باید باشد) عرض کردم باید باشند چون ایشان نیستند آقای دکتر یگانه جواب بدهند و راجع به آئین‌نامه داخلی و مجلس هم هر چه هست آقایان بهتر می‌دانند و بنده خواستم از هیئت دولت خواهش کنم که این قسمت را مخصوصاً در مورد خارجی‌ها رعایت بکنند و این پیغام ما باشد به خارجی‌ها ولو این که یک معاون اضافه کنند و این سمت را بدهند به ایران و به ما در هیئت رئیسه سهم بیشتری بدهند و اگر از نظر مادی ضرر می‌کنیم از نظر معنوی یک موقعیتی است خیلی معذرت که وقت آقایان را گرفتم (احسنت)
رئیس- آقای دکتر یگانه بفرمایید.
دکتر یگانه (وزیر مشاور)- بنده بدواً از صمیم قلب تشکر می‌کنم از فرمایشات دوست معظم جناب آقای
دکتر اسفندیاری- که مطالبی فرمودند در اینجا رعایت مصلحت دولت و تمام فرمایشاتشان به موقع استفاده خواهد شد و آنها را مد نظر خواهیم داشت و تا آن حدی که مقدور باشد در مراحل عملیات اجرایی بانک ترتیبی خواهیم داد که انشاءالله هر چه شما خواسته‌اید به همان ترتیب یا لااقل در آن حد که از نظر نمایندگان دولت در بانک چه از نظر معاون اجرایی بانک که هنوز انتخاب نشده این موفقیت به دست بیاید ولی بنده لازم می‌دانم توضیح مختصری درباره بانک عمران آسیا عرض بکنم در سال ۱۹۶۳ که کنفرانس وزیران کشورهای اکافه تشکیل شد در مانیل اساس بانکی به نام بانک عمران آسیا به تصویب رسید بانک مرکب از دو نوع کشورها بود یکی از کشورهای منطقه‌ای اکافه و یکی کشورهای دیگری که می‌توانستند سهیم بشوند تقریباً تا حدی که بنده به خاطرم هست ۲۱ دولت منطقه‌ای و ده یا ۱۲ دولت غیر منطقه‌ای مثل امریکا سهیم شدند که میزان کلیه سرمایه برای کشورهای منطقه‌ای ۶۵۰ میلیون دلار و برای ممالک غیر منطقه‌ای ۳۰۰ میلیون دلار این بانک نه تنها برای کارهای دولتی تشکیل شده بلکه برای تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی هم هست این بانک پس از تشکیل که در تمام کشورها به فعالیت خواهد پرداخت چه بخش دولتی کمک می‌کند از قبیل کمک‌های فنی و کمک‌های مالی چه به بخش خصوصی فرق نمی‌کند بنابراین بانکی است که مقدرات آن دو بخش دولتی و خصوصی استفاده می‌کنند برای سرمایه هر دولت شرکت کننده البته خیلی بحث شد که یک مدرک ثابت تری برای میزان مشارکت در نظر گرفته بشود و حتی در مذاکرات اولیه جمعیت کشورها بود ولی تصدیق می‌فرمایید که عمده مقررات مالی دولت‌ها است نه تنها جمعیت که فرض بفرمایید دولت هندوستان با آن جمعیت زیادی که دارد شاید با منابع ارزی‌اش برای او مقدور نبوده که بیش از این شرکت کند بعکس برای دولت ایران ۶۰ میلیون دلار با تقریباً هزار میلیون دلار درآمد حساب درآمد و هزینه‌های ارزی کشور کاملاً قابل قبول است این را هم عرض کنم از ۶۰ میلیون دلار اولاً سی میلیونش تعهد پرداخت می‌شود به دلار ۳۰ میلیون دیگر، معادلش به ریال خواهد بود و از ۳۰ میلیون که به دلار هست نیمی تعهد پرداخته می‌شود ۱۵ میلیون دلار و نیمی دیگر تعهد می‌شود که اگر در آینده این بانک احتیاج به سرمایه بیشتری یعنی به دریافتی‌های بیشتری داشت از دول بخواهید و فعلاً سرمایه‌ای که دولت ایران در این بانک خواهد گذاشت ۱۵ میلیون دلار است و بقیه‌اش که ۱۵ میلیون دلار به ریال است آن هم بریال پرداخت نمی‌شود اگر بانک به پول ریالی احتیاج داشت در ایران در اختیار گذاشته می‌شود و الا یک سفته‌ای که غیرقابل انتقال باشد به صورت امانت در آن بانک گذاشته می‌شود راجع به مشارکت ایران عرض کنم این چیزی بود که خود دولت می‌پذیرفت البته این طوری نیست که به افراد ملت تحمیل بشود از محل ارزی که بانک مرکزی در اختیار دارد این را می‌پردازد و نظر مشارکتی که در بانک بین‌المللی دارد بنابراین برای سرمایه‌گذاری یک درآمد تازه‌ای از افراد وصول نمی‌شود از درآمد دولت استفاده می‌شود (دکتر اسفندیاری- در جریان تشکیل بانک را جناب آقای دکتر یگانه می‌دانیم) و در تئوری نظریه تشکیل این بانک عرض بکنم کاملاً نظیر اساسنامه‌ای و طریقه‌ای که در بانک بین‌المللی اتخاذ کردیم در مورد این بانک هم همین طریقه اتخاذ شده نمایندگان دولت در این بانک هم نظیر قانون ۱۳۲۴ که نمایندگان اصلی و علی‌البدل دولت و با تصویب هیئت وزیران در بانک بین‌المللی کار می‌کنند عین آن ماده در اینجا ملحوظ شده ولی البته امید ما این است از یک نکته فرمایشات‌تان بنده کاملاً عرض کردم کمال تشکر را می‌کنم تمام سعی ما این است که تا آن حد مقدور در مرحله اجرایی تدبیری به کار ببریم که بیش از هر چیز منافع دولت و مصلحت ملت تأمین بشود و حداکثر استفاده از بانک به عمل بیاید اگر نمایندگان محترم فرمایشات دیگری داشتند بنده تمام تفصیل تشکیل بانک را همراه خودم دارم به تناسب سؤالی که خواهید فرمود جواب عرض می‌کنم (کیهان یغمایی- یک مطلب بی‌جواب مانده اعضایی که می‌روند، بانک حقوق‌شان را خواهد پرداخت یا دولت؟) خود دولت ایران می‌پردازد و در حدود قوانین موضوعه کارکنان بانک جنبه بین‌المللی دارند ولی نماینده دولت ایران کسی است که رأی می‌دهد مثل نماینده اقتصادی است که می‌فرستم درست وضع حقوقیش نظیر وضع نماینده دولت در بانک بین‌المللی است تشکر کنم.
رئیس- آقای فخر طباطبایی بفرمایید.
فخر طباطبایی- عرض کنم مطالبی که جناب آقای دکتر یگانه فرمودند نه چیزی اضافه بر اطلاعات ما راجع به این لایحه متأسفانه نکرد این مطالبی بود که در موافقت‌نامه دولت نوشته است و مطالعه کردیم به چه ترتیب سرمایه‌گذاری می‌کنند به چه کیفیت در این بانک رأی می‌دهد هیئت مدیره به چه نحو تعیین می‌شود اینها مطالبی است که در موافقت‌نامه ذکر شده آنچه مورد علاقه ما بود و فکر می‌کنم جناب آقای دکتر اسفندیاری هم تذکر داده‌اند این بود که ما نسبت جمعیتمان سرمایه‌گذاری ۱۳ برابر کردیم و حال این که در هیئت مدیره به ما هیچ ندادند این از لحاظ حفظ حیثیت مملکت از لحاظ پرستیژ مملکت برای ما اهمیت دارد والا اظهار ما برای اصل مطلب نبوده ما از دولت می‌خواهیم که افکار مجلس را منعکس کند که وقتی ما می‌آییم سرمایه‌گذاری می‌کنیم به نسبت بیشتر از سایر ممالک باید به همان نسبت هم مادر کار تشکیلات بانک نظارت بیشتر داشته باشیم و من چون جناب آقای وزیر دارایی تشریف ندارند نمی‌دانم ایشان ممکن است توضیحاتی بدهند که انگیزه شرکت ما به این کیفیت در این بانک چه بوده شاید دلایل مقتضی که دارند اینجا بیاید بفرمایند تا ما قانع شویم والا اگر بنا باشد به این کیفیت ما ۶۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کنیم و نه در هیئت رئیسه و نه در هیئت مدیره و نه در تشکیل بانک هیچ دخالتی نداشته باشیم، ۶۰ میلیون دلار داریم یک رأی داریم چهل میلیون هم سیلان سرمایه‌گذاری کرده او هم شرکت می‌کند یک رأی می‌دهد این حقی نبود این به حکم سرمایه است که این حق را داریم ولی در هیئت مدیره بانک به ما چیزی ندادند و این امر مورد علاقه ما است من استدعا می‌کنم جناب آقای وزیر دارایی برای دفاع از این لایحه تشریف بیاورند و توضیح بدهند تا ما روشن بشویم این بود به طور خلاصه عرایض بنده (احسنت).
رئیس- آقای ادیب سمیعی مخالف‌اید؟
ادیب سمیعی- خیر بنده توضیح دارم.
رئیس- اجازه بفرمایید آقای خواجه‌نوری صحبتشان را بفرمایند آقای خواجه‌نوری بفرمایید.
خواجه‌نوری- توضیحات بنده آقای دکتر اسفندیاری و استاد عزیزم جناب آقای فخر طباطبایی بنده را مجبور کرد مطالبی را که در کمیسیون دارایی آقای وزیر دارایی شنیده بودم بیان کنم آقای وزیر دارایی بر خلاف آنچه که الان منعکس است درباره این لایحه در کمیسیون با علاقه زیادی دفاع کردند و امروز هم در جلسه حاضر شدند و برای دفاع چون دیدیدند موضوع در آن موقع مطرح نشد ناچار شدند به واسطه کارهای دیگری که داشتند مرخص شدند شاید هم این توضیح را جناب آقای دکتر یگانه داده باشند و لیکن عدم وجود ایشان در جلسه نباید حمل بر این شود که ایشان مخالف با تصویب این لایحه هستند به همین دلیل که در کمیسیون دارایی شدیداً دفاع کردند و نظراتی که دوستان ارجمندم دادند ما در کمیسیون دارایی دادیم و توضیحاتی ایشان دادند که بنده با کمال امانت تکرار می‌کنم موضوع مشارکت در یک مؤسسه‌ای مثل بانک عمران آسیا یا بانک بین‌المللی چند جنبه دارد یکی جنبه انتفاعی و تجارتی دارد البته همان طور که بانک بین‌المللی نسبت به سهامی‌که ما در آن بانک داریم عایداتی می‌دهد این بانک هم مسلماً عایداتی می‌دهد برای ما خواهد داشت ولی در این منطقه آسیا وجود دارد ما در این مؤسسات بین‌المللی نهایت ضرورت را دارد برای این که همان طور که در نطق‌های مخصوصاً امروز بیان شد کشور ما الساعه یک سیاست خاصی اتخاذ کرده است و در واقع پرچمدار کشورهای در حال توسعه شده است از لحاظ جمع‌آوری کشورها در حال توسعه در مقابل کشورهای توسعه
یافته و صنعتی و اگر ما دارای یک سهام مؤثری نباشیم رأی در هیئت مدیره داشته باشیم نمی‌توانیم آن قدرت و مقامی را که باید داشته باشیم به دست بیاوریم همان طوری که توضیح داده شد برای این سرمایه‌ای که ما گذاشتیم و با همکاری با سیلان کردیم توانستیم عضویت اصلی را به دست بیاوریم در مقابل عضویت علی‌البدل را به سیلان بدهیم و با این توافقی که کردیم و با ۶۰ میلیون دلار سرمایه‌گداری خودمان و با ۴۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری سیلان یک همکاری دو جانبه ایجاد کردیم که توانستیم این مقام مشخص را در هیئت مدیره به دست بیاوریم ولی اگر سرمایه‌گذاری‌مان بر فرض به تناسب سرمایه‌گذاری هندوستان بود و یا پایین‌تر از آنها بود آن وقت ما نمی‌توانستیم با یک دولت معامله کنیم یا این که با چندین دولت معامله کنیم و ممکن بود این موفقیت نصیب ما نشود که به طور مسلم عضو اصلی در هیئت مدیره داشته باشیم.
دکتر مهندس بهبودی- در هیئت مدیره چند نفری؟
خواجه‌نوری- ده نفری
دکتر مهندس بهبودی- پس ۱۰/۱ آراء داریم.
خواجه‌نوری- داشتن یک رأی در یک مؤسسه بین‌المللی که به این ترتیب تشکیل بشود بسیار مهم است برای این که همین طور که الان در گرفتن زیان توصیه عضویت هیئت مدیره توانستم با معامله به دست بیاوریم بعداً هم قضاوت درباره اقدامات مختلف و معاملاتی که این بانک با ممالک دیگر می‌کند می‌تواند آن یک نفر نماینده ما گروکشی‌هایی بکند و برای منطقه خاورمیانه و احیاناً برای خود ایران یک اقدامات خیلی مفیدی انجام بدهد.
دکتر مهندس بهبودی- آن ۹ نفر دیگر را ممکن است بفرمایید از کدام کشورها هستند.
خواجه‌نوری- آن را بنده نمی‌دانم ولی مطلب دیگری را که می‌خواستم عرض کنم که اگر در این بانک شرکت کرده‌ایم برای این نیست که مسلماً از این بانک استفاده کنیم برای گرفتن وام برای طرحهایمان زیرا کشور ما در یک مقام اعتباری از لحاظ بین‌المللی هست که خوشبختانه از هر کجای دنیا و از هر مؤسسه اعتباری بخواهد وام بگیرد امروز با بهترین شرایط می‌توانند برای طرح‌های عمرانی خود و انتفاعی خودش وام بگیرد بنابراین هدف ما این نیست که طرح‌ها و برنامه‌های عمرانی خودمان را از مجرای بانک آسیایی انجام بدهیم می‌خواهیم هدف‌های سیاسی و نفوذ سیاسی خودمان را در منطقه آسیا مسجل بکنیم و با داشتن یک کرسی در هیئت مدیره این قدرت عمل خودمان را برقرار بکنیم البته تذکری دادند راجع به نیابت ریاست بانک که این تذکر بسیار صحیح است همین طور که این تذکر را اقلیت داد اکثریت هم همین تذکر را به دولت می‌دهد (احسنت) و واقعاً تمام نمایندگان محترم مجلس شورای ملی از این بابت نگرانی دارند و از دولت شدیداً ما می‌خواهیم که این موضوع انتصاب یک نفر نایب‌رئیسی ایرانی در این بانک را بقبولانند و این خواسته تمام نمایندگان مجلس شورای ملی است (صحیح است) و اما علی‌الوصول بنده می‌خواستم عرض بکنم که کشورهایی هستند در همین منطقه خاورنزدیک و در اطراف خودمان که مبالغ هفتگی به مصارف جنگی و تبلیغاتی و مخرب می‌رسانند برای این که به قول خودشان نفوذی در این منطقه پیدا کنند گو این که تمام این اقدامات به ضرر منطقه و کشورهای خودشان است ما می‌خواهیم در مقام مقایسه بر بیاییم و ببینیم که کشور ما کشوری است که در راه سازندگی همکاری بین‌المللی می‌کند نه در راه تخریب و یکی از افتخارات کشور ایران همین است که در این مؤسسه‌ای که برای حمایت از پیشرفت سرمایه‌گذاری و توسعه و صنعت و کشاورزی در آسیا به وجود آمده به طور مؤثری بیشتر از سهم خودش سرمایه‌گذاری کرده است به این دلیل بنده فکر می‌کنم با توضیحی که آقای وزیر مشاور در اینجا دادند و اطمینان دارند به مجلس شورای ملی که راجع به انتخاب نایب‌رئیس هم دولت نهایت کوشش را خواهد کرد با توجه به این که این سرمایه‌گذاری چه از لحاظ جلب منافع مادی ما و چه از لحاظ جلب منافع سیاسی و همان لغت
پرستیژ که آقایان تکرار کردند و من خوشم نمی‌آید که لغت خارجی را تکرار کنم ولی فرمایش‌شان را تکرار می‌کنم از تمام این جهات ضرورت دارد که ما به همین ترتیب در این بانک شرکت کنیم و سرمایه‌گذاری کنیم و خیلی هم از حلم و حوصله جناب آقای دکتر اسفندیاری مخصوصاً تشکر می‌کنم.
رئیس- نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در ماده واحده رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود در بانک عمران آسیا شصت میلیون دلار ایالت متحده آمریکا (با وزن و عیار طلای محتوی دلار مزبور در تاریخ ۳۱ ژانویه ۱۹۶۶) مشارکت کرده و سند حاکی از قبول مقررات مربوط را امضا و اسناد تصویب آن را به مقامات مربوط تسلیم نماید.
سرمایه دولت در بانک مزبور از محل پشتوانه پرداخت و به میزان مبالغ پرداختی اسنادی که از بانک دریافت خواهد شد طبق قانون بانکی و پولی کشور جزء پشتوانه محسوب می‌شود.
تبصره ۱- نمایندگان اصلی و علی‌البدل دولت در بانک به پیشنهاد وزارت دارایی و تصویب هیئت وزیران تعیین و معرفی می‌شوند.
تبصره ۲- هر نوع سپرده و دارایی متعلق در بانک در ایران نزد بانک مرکزی ایران نگاهداری خواهد شد.
مخبر کمیسیون دارایی- عزت‌الله اوزار
رئیس- در ماده واحده نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهاد رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید ماده واحده به شرح زیر اصلاح گردد:
(به شرح زیر خوانده شد)
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود در بانک عمران آسیا ۶۰ میلیون دلار (مطابق وزن و عیار دلار ایالت متحده آمریکا در ۳۱ ژانویه ۱۹۶۶) در سرمایه بانک مزبور سهیم شده و سند حاکی از قبول مقررات مربوط را امضا و اسناد تصویب آن را به مقامات مربوط تسلیم نماید.
سرمایه دولت در بانک عمران آسیا از محل پشتوانه پرداخت و به میزان مبالغ پرداختی اسنادی که از بانک دریافت خواهد شد طبق قانون بانکی و پولی کشور جزء پشتوانه محسوب می‌شود.
تبصره ۱- نمایندگان اصلی و علی‌البدل دولت در بانک به پیشنهاد وزارت دارایی و تصویب هیئت وزیران تعیین و معرفی می‌شوند.
تبصره ۲- هر نوع سپرده و دارایی متعلق در بانک در ایران نزد بانک مرکزی ایران نگاهداری خواهد شد.
با تقدیم احترام ادیب سمیعی
رئیس- آقای سمیعی بفرمایید.
ادیب سمیعی- بنده سه نوع اصلاح در ماده واحده پیشنهادی دولت کردم یکی این که دولت خودش لایحه آورده و اجازه مشارکت خواسته بنابراین باید ابتدا به دولت اجازه مشارکت در بانک مزبور را دارد و بعد میزان سرمایه‌گذاری را تعیین نمود از این لحاظ لایحه به طریق مزبور اصلاح کردم دوم این که در خود موافقت‌نامه نوشته شده دلار با وزن و عیار ایالت متحده امریکا عین همین عبارت را در ماده واحده دولت گنجاندم در تبصره ۲ هم که ذکر شده هر نوع سپرده و دارایی متعلق به بانک عمران آسیا این سه اصلاح را در ماده واحده کردم البته یک مطلب دیگر بود که جناب آقای فخر طباطبایی فرمودند که
ما باید سعی کنیم در بانک آسیا یک مدیر داشته باشیم نمی‌دانم نظر آقای فخر مدیر بود یا معاون بود که زبان حال کلیه نمایندگان می‌باشد و اگر مدیر بود بنده این موافقت‌نامه را از دریچه چشم یک کارمند بانک مطالعه کردم (فخر طباطبایی- شما موافقت‌نامه را از نظر یک نماینده مطالعه کنید) آقای طباطبایی از نظر نماینده‌ای که سابقه بانکی دارد موافقت‌نامه را کاملاً خواندم در این موافقت‌نامه اصول و مقرراتی هست که حتی ایران از آن مواد استفاده خواهد کرد و یک برنامه جزء مدیران بانک خواهد داشت زیرا اعداد و ارقام و سهام در این موافقت‌نامه نشان می‌دهد که دولت ایران حتماً باید یک مدیر داشته باشد (دکتر اسفندیاری- بعد از تشکیل بانک باید رأی بگیرند رأی آورده می‌شود) اگر اجازه بفرمایید توضیح بیشتری می‌دهم هزار میلیون دلار سرمایه‌گذاری از بانک شده ۶۵۰ میلیون دلار کشورهای منطقه‌ای تعهد کرده‌اند و ۳۵۰ میلیون دلار کشورهای منطقه‌ای ۷ مدیر انتخاب می‌نمایند و کشورهای غیر منطقه‌ای ۳ مدیر انتخاب می‌کند کشورهای غیر منطقه‌ای دخالتی در انتخاب این ۷ مدیر منطقه‌ای را ندارد و کشورهای هم دخالتی در انتخاب آن سه مدیر غیر منطقه‌ای ندارد اما برویم روی آراء دو نوع آراء وجود دارد یک آراء اولیه است و یکی هم آراء نسبی آراء اولیه ۲۰ درصد مجموع سهام این بانک بالسویه بین اعضای بانک تقسیم شده اسمش را آراء اولیه گذاشته‌اند آراء اولیه آراء نسبی آرایی است که کشورهای عضو سرمایه‌گذاری کردند بنابراین وقتی شما در بانک ۱۰۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کردید و یکصد هزار سهم دارید ۶۵ هزار سهم مربوط به کشورهای منطقه‌ای می‌شود و ۳۵ هزار سهم مربوط به کشورهای غیر منطقه‌ای است برویم روی انتخاب هیئت مدیره در انتخاب هیئت مدیره دو ماده هست که دولت ایران به خوبی می‌تواند استفاده کند در یکی از این مواد می‌گوید هیچ کشوری نمی‌تواند آراء خودش را به بیش از یک نفر بدهد یعنی کشور ژاپن که ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده ۲۰ هزار سهم دارد نمی‌تواند بگوید ۱۵ هزار رأی او مال کامبوج باشد و ۵ هزار رأی مال سیلان و باید تمام آراء خودش را به یک نفر بدهد ماده دیگری می‌گوید کشورهای منطقه‌ای چنانچه بیش از ۱۰درصد آراء داشته باشند یک مدیر می‌توانند انتخاب نمایند دولت ایران ۶۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده و شش هزار سهم یعنی نزدیک به ده درصد آراء منطقه‌ای را دارد و به کمک یک کشور دیگر می‌توانیم یک مدیر اصلی و یک علی‌البدل داشته باشیم.
رئیس- نسبت به پیشنهاد آقای ادیب سمیعی مخالفتی نیست؟ (اظهاری نشد) اجازه بفرمایید پیشنهادی هم راجع به قسمت دوم از آقای شیخ‌الاسلامی رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم در سطر دوم ماده واحده بعد از جمله ۶۰ میلیون دلار نوشته شود (مطابق با وزن اعیار دلار ایالت متحده آمریکا در تاریخ ۳۱ ژانویه ۱۹۶۶) و سطر پنجم به شرح زیر اصلاح شود:
آن قسمت از سرمایه دولت در بانک مزبور که باید پرداخت شود. شیخ الاسلامی
رییس- آقای شیخ‌الاسلامی بفرمایید.
شیخ‌الاسلامی- راجع به مسئله سرمایه‌گذاری چون کلیات مطرح نیست بنده توضیحات زیادی عرض نمی‌کنم در کمیسیون هم بحث شد با توجه به آثاری که بر سرمایه‌گذاری مترتب هست و توضیحاتی که که در کمیسیون داده شده با اصل شرکت دولت ایران در این بانک بنده موافقم ولی به اندازه سرمایه‌گذاری با توجه به آثاری که به این مترتب است عقیده شخص بنده این است که این مبلغ زیاد است و این ۶۰ میلیون دلار متناسب نیست با آثاری که از نظر رأی میزان سرمایه دارد چون رأی هم به هر حال از این جهت امیدواریم که دولت با اقداماتی که می‌کنند
امتیازاتی متناسب با این اندازه سرمایه‌گذاری تحصیل بکند که این ۶۰ میلیون دلار را بشود قبول کرد راجع به پیشنهادی که تقدیم کردم در کمیسیون هم پیشنهاد کردم ولی گفته شد چون طول می‌کشد که به کمیسیون‌های دیگر برود بهتر است بیاید به جلسه علنی آقای ادیب سمیعی هم همین توضیح را دادند که در خود اساسنامه هم نوشته ۶۰ میلیون دلار مطابق با وزن و عیار ایالت متحده در ۳۱ ژانویه ۱۹۶۶ در ماده واحد نوشته شده دلار ایالت متحده این همان اصلاحی است که در اساسنامه قید شده در قسمت دوم در ماده واحده نوشته شده سرمایه دولت را در بانک مزبور از محل پشتوانه پرداخت می‌شود چون همه سرمایه پرداخت نمی‌شود طبق اساسنامه همه ۶۰ میلیون دلار همان طور که آقای دکتر یگانه توضیح دادند پرداخت نمی‌شود بنده پیشنهاد کردم که این طور نوشته بشود که آن قسمت سرمایه دولت در بانک مزبور باید پرداخت شود از محل پشتوانه اسکناس پرداخت بشود (صحیح است) فقط آنچه که پرداخت می‌شود جزء پشتوانه بشود و نه تمام سرمایه‌ای که ۶۰ میلیون دلار است و طبق اساسنامه‌ای همش پرداخت نمی‌شود یک قسمت است و طبق اساسنامه همه‌اش پرداخت نمی‌شود یک قسمت تعهد است بنابراین قابل پرداخت آن است که عملاً پرداخت می‌شود این پیشنهاد بنده بود (صحیح است).
رئیس- آقای خواجه‌نوری جنابعالی مخالف‌اید (خواجه‌نوری- با یک قسمت آن موافقم) بفرمایید.
خواجه‌نوری- آن قسمتی که راجع به عیار و وزن طلای دلار بود آقای ادیب سمیعی هم عین این پیشنهاد را داده‌اند و چون در متن مقاوله‌نامه هست اگر عین آن عبارت نوشته شود ولی در قسمت دوم که فرمودند آن قسمت از سرمایه که نقداً پرداخت می‌شود به این ترتیب عمل بشود بنده خواستم حضورتان عرض کنم از لحاظ عمل حسابداری یک چیز فنی است وقتی یک سرمایه را بانک مرکزی از محل پشتوانه سرمایه‌گذاری می‌کند آنچه که می‌پردازد جزو حساب بستانکار خودش می‌گذارد و آنچه را که باید بپردازد به حساب بدهکار خودش می‌گذارد بنابراین از لحاظ موازنه حسابداری هیچ فرقی نمی‌کند ولیکن همان طور که آقای دکتر یگانه توضیح دادند آنچه که بانک مرکزی متعهد به پرداختنش هست ناچار است که سفته بدهد به بانک آسیایی و این سفته را جزو حساب بدهکار در محاسبات خودش باید محسوب کند بنابراین در واقع بانک ۶۰ میلیون دلار در حساب‌های خودش در دفاتر خودش عمل می‌کند و ناچار است عمل کند و اگر ۱۵ میلیون دلار در حساب‌های خودش عمل بکند از لحاظ فنی حسابداری مواجه با اشکال می‌شود و از نظر تنظیم قرارداد بانکی، این است که چون جنبه فنی دارد و بنده هم یک قدری از لحاظ حسابداری وارد هستم و به خصوص جناب آقای کوروس چون متخصص هستند بهتر می‌توانند تذکر دهند که این کار جداً جنبه فنی دارد اگر ما این اشتباه را بکنیم اشکالات تولید می‌کند بنده خواستم عرض کنم از این قسمت پیشنهادتان صرفنظر بفرمایید و به پیشنهاد آقای ادیب سمیعی که با پیشنهاد جنابعالی تطبیق می‌کند رأی بگیرند.
رئیس- آقای یگانه بفرمایید.
دکتر یگانه (وزیر مشاور)- من می‌خواستم یک توضیح مختصری عرض کنم شاید جناب آقای شیخ‌الاسلامی قانع شوند در قسمت قید خصوصیات دلارها همان طور که پیشنهاد جناب آقای ادیب سمیعی بود چه بهتر که همان عباراتی که در متن موافقت‌نامه هست عیناً قبول بشود اما چرا اینجا نوشته شد که سرمایه از چه محل پرداخت می‌شود یک وقتی بوده که از وجوه عمومی از بودجه مملکتی پیش‌بینی می‌کردیم که آن قدر سرمایه بانک عمران آسیایی این که البته نشد ولی بانک مرکزی از محل پیشتوانه همیشه می‌توانند یک وجوهی را بپردازند و بعد اسناد مطالبات دولت را در قبال مصرف پرداخت جزء پشتوانه خودش بگیرد این مسلم است بانک به تدریج که پول را می‌پردازد معادل آن سند را به حساب پشتوانه خواهد نمود (شیخ‌الاسلامی- بفرمایید سفته پرداخت نشده جزء پشتوانه می‌شود سرمایه بانک) عرض کردم، قسمتی به ارز پرداخت می‌شود آنچه که به ارز پرداخته می‌شود قطعاً صد در صد از محل ارزهای عمرانی مملکت ما از محل ارزهای عمرانی مملکتی نخواستیم
این کار را بکنیم احتیاجی نبود هر مقدار که از پشتوانه برداشتیم آن سند حاکی از پرداخت بانک طبق قانون پولی بانکی جزو پشتوانه محسوب است پس دیگر آن قسمت را با اجازه‌تان احتیاج ندارد (شیخ‌الاسلامی- بنده هم همین را عرض کردم) مسلم است اگر پول را بانک مرکزی بابت سرمایه بپردازد اگر همه‌اش را بپردازد مسلم است این از محل پشتوانه برای کار دیگری برمی‌دارد امروز ۱۵ میلیون دلار بدهند سند حاکی از پرداخت ۱۵ میلیون دلار طبق قانون پولی و بانکی و پشتوانه محسوب است اگر یک سال دیگر بانک پرداخت ۳۰ درصد دیگر را به ارز لازم دانست باید ۱۵ میلیون دلار دیگر بدهیم آن وقت سند ۱۵ میلیون دلار دیگر را در یک سال دیگر باز می‌گذاریم به حساب پشتوانه (شیخ‌الاسلامی- پیشنهاد همین است) عرض کردم منظور شما حاصل است جناب آقای خواجه‌نوری هم نتیجه‌ای که گرفتند همین نتیجه‌ای است که بنده عرض کردم استدعا می‌کنم این را ما با نظر خود مسئولین بانک شاید مدتی هم روی سیاق تنظیم عبارت بانکی تنظیم کردیم این سند بانکی است و فقط برای سرمایه‌گذاری در بانک عمران آسیا از پشتوانه پرداخت می‌شود هر موقع هم برداشت شد سندی معادل آن پشتوانه گذاشته می‌شود و این طبق قانون پولی و بانکی این سند جزو پشتوانه همیشه حساب است.
رئیس- با توضیحاتی که جناب آقای دکتر یگانه فرمودند جنابعالی صد درصد تأمین است (شیخ‌الاسلامی- با توجه به توضیحاتی که آقای دکتر یگانه وزیر مشاور که در صورت‌جلسه منعکس می‌شود نظر بنده تأمین است قسمت دوم پیشنهاد مسترد می‌کنم) بنابراین به پیشنهاد آقای ادیب سمیعی رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد حالا نسبت به لایحه با ورقه اخذ رأی می‌شود.
(اسامی نمایندگان به ترتیب آتی وسیله آقایان مهندس صائبی- دکتر سعید (منشی) اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد).
آقایان: دکتر یزدان‌پناه- دکتر کلالی- پزشکی- خواجه‌نوری- دکتر شفیع- امین- دکتر فربود- مهندس بهبودی- دکتر عدل- معتمدی- دکتر مهندس بهبودی- روستا- روحانی- مهندس مالک- دکتر اسدی- میرهادی- مهندس کیا- دکتر سعید- دکتر اسفندیار یگانگی- دکتر سعید حکمت- دکتر حاتم- مهندس کمانگر- ثامنی شاخویی- رضوی- مجد- ذبیحی- بهادری- قراچورلو- امیر احمدی- مهندس والا- حیدر صائبی- باغمیشه- زند- میرزا ختایی- کهرزاد البرزی- دکتر پورهاشمی- دکتر رمضانی- دکتر ضیایی- صائب- مهندس ریاحی- رهبر- دکتر جعفری ارسنجانی- امام- مردوخ- صفی‌پور- سرتیپ حکیمیان- مهندس فیروز- عدلی- مافی- مهندس معینی- موسوی- مهندس ارفع- مهندس آصفی- پروین- محدث‌زاده- لفوطی- پاکذات- نیاکان- ابراهیمی- پاینده- حق‌شناس- مهندس حق‌شناس- مهندس زنجانچی- دکتر بقایی یزدی- دکتر قراگزلو- سیفی- حبیبی- ظفر- دکتر اعتمادی- مهندس مجتهدی تهرانی- مهندس آراسته- فهیمی‌موسوی- کبیری- سرلشکر همایونی- اهری- شیخ‌الاسلامی- دکتر مدنی- دکتر زعفرانلو- مهندس برومند- دکتر رضوانی- دکتر معتمد وزیری- صادق احمدی- رامبد- دکتر اسفندیاری- دکتر مهدی‌زاده- مهندس صدقیانی- مهندس جلالی- نوری- زرگرزاده- ضابطی- پژند- شفیعی‌پور- کرمانی- ریگی- مبارکی- دکتر وحیدنیا- موسوی- ماکویی- نوربخش- توسلی- علی مرادی- حکمت یزدی- طالب‌زاده- رودسری- امینی- خراجی- جاوید کسرایی- محسنی‌مهر- دیهیم- سرلشکر نکوزاد- فخر طباطبایی- ادیب- سمیعی- سرتیپ‌پور- کوروس رجایی- بانو نفیسی- شکیبا- مهندس اخوان پور ادبی- قاسم مرادی- جهانگیری- آموزگار- دکتر سامیراد- ایلخان- اقبالی- طهماسبی- دکتر صالحی- زهتاب فرد- عبدالحسین طباطبایی- کیهان طباطبایی- کیهان یغمایی- دکتر غنی- مهندس ریاحی- کنگرلو- دکتر امام- خویی- مهندس صائب-ی دکتر کیان نارویی- احتشامی- مهندس جلالی- دکتر نجیمی- مهندس زرآور- دکتر رشتی- مهندس اسدی سمیع- مهندس انصاری- ملک‌زاده- آملی میرافضل- کلانتر هرمزی- دکتر الموتی- دکتر مهذب-
بانو جهانبانی- بانو دولتشاهی- بانو تربیت- بانو ابتهاج سمیعی- مهندس پروشانی- مهندس معینی‌زند.
(آراء ماخوذه شماره شد ونتیجه به قرار زیر اعلام گردید)
آراء موافق ۱۲۸ رأی
آراء مخالف ۱۷ رأی
آراء سفید به علامت امتناع ۱۴ رأی
رئیس- لایحه با ۲۸ رأی موافق تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
موافقین آقایان: دکتر مدنی- مهندس مالک- مهندس معینی زند- دکتر عدل- مهندس جلالی نوری- دکتر الموتی- دکتر مهذب- پرویزی- مهندس زنجانچی- مهندس پرویز بهبودی- ختایی قلعه‌جوقی- مهرزاد- مهندس مجتهدی- مهندس آراسته- مهندس کمانگر- پزشکی- دکتر وحیدنیا- میرافضل- دکتر بقایی- یزدی- مهندس پروشانی- صفی‌پور- مهندس صائبی- کسرایی- ضابطی- دکتر حاتم- روحانی- مهندس انصاری- مهندس اخوان- کیهان یغمایی- سرتیپ حکیمیان- دکتر یگانگی- امیر احمدی- دکتر ضیایی- موسوی- لفوطی- امینی- خراجی- اقبالی- دکتر فربود- مبارکی- دکتر سعید شکیبا- اقبالی- ملک‌زاده- میزاختایی- علی مرادی- اولیا دکتر رشتی- رامبد کورس- ساکنیان- کلانتر هرمزی- مهندس آصفی- سرتیپ حکیمیان- فخر طباطبایی- سرلشکر نکوزاد- سرلشکر همایونی- نصیری- آموزگار پورادبی- نوربخش- سلیمانی- مهندس کیا- ادیب- سمیعی- بهادری- دیهیم- قاسم مرادی- مهندس زرآور- دکتر نجیمی‌اهری- دکتر اعتمادی- فهیمی- مهندس ریاحی- حبیبی- ابراهیمی- اولیا محدث‌زاده- مهندس اسدی- سمیع- غلام نیاکان- مهندس صدقیانی- مهندس برومند- دکتر یزدان‌پناه- باغمیشه- رهبر آموزگار- مهندس ریاحی- شاخویی- مهندس کیا- پروین- مهندس ارفع- کلانتر هرمزی- سیفی- دکتر امین تهرانی- مافی- مهندس عدلی قراچورلو زند- روستا- دکتر کلاکی- میر هادی- ریگی- دکتر غنی بانو- تربیت- بانو جهانبانی- زرگرزاده- احتشامی- رضوی- نارویی- دکتر رشتی- سرلشکر همایونی- دکتر کیان- توسلی- علی مرادی- شفیعی‌پور- کرمانی- ادیب- سمیعی- بانو دکتر دولتشاهی- دکتر امام خویی- جهانگیری- پژند طالب‌زاده- حکمت یزدی- دیهیم- سرتیپ‌پور- بانو نفیسی- دکتر صالحی- مهندس معینی- ارسنجانی- بانو ابتهاج سمیعی.
مخالفین آقایان: فخر طباطبایی- ساگینیان- ایلخان- ظفر- دکتر پورهاشمی- طهماسبی- مهندس والا- دکتر اسدی- دکتر حکمت- دکتر اسفندیاری- طباطبایی- دکتر رمضانی- امام مردوخ- رجایی- دکتر جعفری- دکتر مهندس ناصر بهبودی.
متنعین آقایان:
صادق احمدی- پاینده- جاوید- زهتا- دکتر سامیراد- شیخ‌الاسلامی- معتمدی- موسوی- کبیری- سرلشکر نکوزاد.
۱۱- اعلام وصول چهار فقره لایحه قانونی از مجلس
رئیس- لوایحی از مجلس سنا رسیده برای اطلاع همکاران قرائت می‌شود.
ریاست محترم مجلس شورای ملی
گزارش کمیسیون شماره ۴ در خصوص لایحه شماره ۶۰۶ ۲۵/ ۱/ ۴۵ دولت راجع به اجازه دریافت هزینه فتوکپی اسناد که ضمن مراسله شماره ۴۲۵۸۱/ ۷۸۳ ل ق ۱۲/۳/۴۵ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود و در جلسه روز دوشنبه ۳۰ خرداد ماه ۱۳۴۵ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید اینک لایحه قانون مزبور که عنوان و متن آن اصلاح شده به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا مهندس شریف‌امامی
رئیس- اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌ها مربوط فرستاده می‌شود گزارش کمیسیون‌ها بعداً در مجلس مطرح خواهد شد.
ریاست محترم مجلس شورای ملی
گزارش کمیسیون ۳ در خصوص لایحه شماره ۷۶۶۸ ۱/۲/۴۵ راجع به تشکیل شورای داوری که ضمن نامه شماره ۴۲۶۰۵/ ۷۸۹ ل ق ۲۲/۳/۴۵ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه سی‌ام خرداد ماه ۱۳۴۵ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید. اینک لایحه قانون مزبور در مواد ۹ و ۱۱ آن اصلاحی به عمل آمده است به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا مهندس شریف‌امامی
رئیس- اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
ریاست محترم مجلس شورای ملی
گزارش کمیسیون شماره ۱۰ در خصوص لایحه شماره ۴۲۳۴-۶/۳/۴۵ دولت راجع به مؤسسات حمل و نقل و تعمیرگاه‌های اتومبیل و گاراژهای عمومی که ضمن نامه شماره ۲۹۰۵۱/ ۴۵۱ ل ق ۲۵/ ۲/ ۱۳۴۵ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه سی‌ام خرداد ماه ۱۳۴۵ مطرح و پس از شور به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا- مهندس شریف‌امامی
رئیس- اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
ریاست محترم مجلس شورای ملی
گزارش کمیسیون ۱۰ در خصوص لایحه شماره ۲۱۹۸۶/ ۳۰۴۱/ ۱۸-۲۲/۹/۴۳ دولت مربوط به قرارداد استرداد مجرومین بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت فرانسه در جلسه روز دوشنبه سی‌ام خرداد ماه ۱۳۴۵ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا- مهندس شریف‌امامی
رئیس- اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
۱۲- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه.
رئیس- دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
دستور جلسه ۲۷۹ روز سه‌شنبه ۷/۴/۴۵
۱- گزارش کمیسیون راجع به مجازات استفاده از پلاک‌های تقلبی وسائط نقلیه موتوری شماره چاپ ۱۹۲۱.
۲- گزارش شور اول راجع به اجازه دریافت ۵۰ درصد افزایش بهای تمام شده علائم استاندارد و نیم درصد کارمزد کالاهای صادراتی شماره چاپ ۱۹۲۰
رئیس- جلسه امروز را ختم می‌کنم جلسه آینده ساعت ۹ صبح روز سه‌شنبه خواهد بود
(یک ساعت بعد از ظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- مهندس عبدالله ریاضی