مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ بهمن (دلو) ۱۳۰۳ نشست ۱۱۶

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ بهمن (دلو) ۱۳۰۳ نشست ۱۱۶

مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ بهمن (دلو) ۱۳۰۳ نشست ۱۱۶

مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ‏۵

جلسه: ۱۱۶

صورت مشروح مجلس یوم شنبه چهارم دلو ۱۳۰۳ مطابق بیست و هشتم جمادی‌الثانیه ۱۳۴۳

مجلس دوساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید

(صورت مجلس یوم پنج‌شنبه دوم دلو را آقای آقا میرزا جواد خان قرائت کردند).

رئیس - گویا در صورت جلسه مخالفی نباشد؟

(گفتند - خیر)

رئیس - دستور امروز اولاً خبر کمیسیون بودجه راجع به مسیومولیتر است در کلیانش مخالفی هست؟

آقا سید یعقوب - بند در آن صورت اسم خودم را نوشته‌ام. مخالفم.

رئیس - بفرمایید.

آقا سید یعقوب - شاید در نظر آقایان نمایندگان محترم باشد که بنده یک نفر از نمایندگانی هستم که مأمورین وظیفه‌شناس را فوق‌العاده ستایش و تحسین می‌کنم و مأمورینی که ما استخدام کردیم مخصوصاً مأمورین بلژیکی خدمت کرده و انجام وظیفه نموده‌اند خصوصاً از زمانی که مسیو نوز رئیس گمرکات شد گمرک مملکت ما را در تحت یک انتظامی درآورد همین طور پستخانه را لکن همه آقایان می‌دانند که این خدمت کردن در ازاء یک نعمتی بوده است دولت ایران نعمتی داده است آنها هم خدمت کرده‌اند و نسبت به همدیگر طلبکار هستند نه بدهکار. یک کسی خدمتی کرده است دولت هم در ازاء آن نعمتی می‌دهد. مجلس شورای ملی و دولت هم در هر موقعی که بوده است نسبت به مستخدمین وظیفه‌شناس خودشان اظهار قدردانی کرده‌اند لکن هر چیزی یک اندازه‌ای دارد ما که خدمت مجانی از کسی نخواسته‌ایم نعمت هم داده‌ایم در دوره چهارم قانون از مجلس گذشته راجع به کنترات مسیو مولیتر در تحت هفت ماده و موادش هم در این قانون بزرگ نوشته شده است از آن تاریخ تا اکنون هم خدمت فوق‌العاده نکرده است همان خدمات سابقش را که تا سنه هزار و سیصد و دو می‌کرده تا به حال هم ادامه داده است و یک کار برجسته و یک کار فوق‌العاده نکرده که ما یک نعمت فوق‌العاده به او بدهیم و بیاییم پیشنهاد کنیم که فلان قدر دیگر اضافه به او داده شود و این لایحه جدیدی که از طرف دولت پیشنهاد شده است و خبری که از کمیسیون بودجه داده شده است به عقیده بنده یک امر زایدی است.یک خدمت برجسته و امر بزرگی را که این مستخدم محترم به جا آورده که جلب نظر دولت را نموده و در مقام قدردانی برآمده کدام است؟ که ما در ازاء آن بیاییم و یک چیزی اضافه کنیم خوب است ما یک قدری از عواطف خودمان جلوگیری کنیم و این اندازه‌ها بلندپروازی نکنیم.مثلاً ما ملاحظه می‌کنیم می‌بینیم مستخدمین ما نسبت به همدیگر یک رقابت‌هایی پیدا کرده‌اند و یک چشم‌هایی به هم دوخته‌اند به مجرد این که نسبت به یک نفرشان ملاحظاتی فی الجمله زیادتی منظور شد نسبت به آن حرف دیگر هم باید ملاحظه شود.نظر به این عرایض و نظر به این که بنده وظیفه‌شناسی مستخدمین بلژیکی را تقدیر می‌کنم دیگر نباید این قدر هم اضافه کنیم. آخر دلیلش چیست که ما بیاییم و یک حقوق زیادی قائل بشویم!!این بودجه مملکتی بوده است که قلم به قلم عوائد و مخارج آن از نظر ما گذشته است همه هم می‌دانید که ما نسبت به مخارج فوق‌العاده در تحت مضیقه بوده‌ایم حتی نسبت به معاونین وزارتخانه‌های خودمان که از اول آفتاب تا ساعت پنج از شب رفته گرفتار زحمات این مملکت هستند. باید پذیرایی بکنند. ملاقات بکنند. کارها را انجام بدهند در خصوص ماهی سیصد و پنجاه تومان آنها چقدر در این مجلس صحبت شد که مملکت پول ندارد این اندازه‌ها حقوق بدهد.همین طور نسبت به رؤسای ادارات خودمان و با این که بودجه تفصیلی به مجلس نیامد ولی بر سبیل اجمال که نماینده محترم ملاحظه کردند نسبت به هر مدیر اداره نسبت به هر رئیس دایره در این مجلس چقدر صحبت کردیم نه این که این صحبت‌ها از روی بخل بود.بلکه به این عنوان بود که ما نماینده هستیم باید به طور دقت مخارج را در مقابل عواید تعدیل کنیم و نگاه به دخل خودمان بکنیم و در مقابل آن دخل مخارج برای مملکت معین کنیم خلاصه ما نسبت به مستخدمین داخلی خودمان این قدر فشار آوریم و جدیت کردیم و گاهی حملات پی در پی به رئیس محترم و مخبر محترم کمیسیون بودجه و خود کمیسیون بودجه کردیم و همدیگر را محل ایراد و شمشیر و فریاد قرار دادیم برای این که کسر بودجه داریم و این همه داد و فریادها برای این بود که کسر بودجه داریم برای این داد و بیدادها در واقع از روی یک حقیقتی بود.زیرا دیدیم یک میلیون و کسری بودجه‌مان کسر دارد و بالاخره وزارت عدلیه ناچار شد بعضی از شعبات عدلیه ولایات را منحل نماید به واسطه نبودن بودجه و گروه گروه مردم بیکار می‌شوند به واسطه نبودن بودجه و عواید.از آن طرف هم پی در پی معافیت نسبت به گمرکان؟؟ قائل می‌شویم. بنده می‌خواهم عرض کنم که آقایان خوب است توجه بفرمایند. این مخارج و این پیشنهادات خرجی که دولت هی به کمیسیون بودجه پیشنهاد می‌کند کمیسیون بودجه تا چه اندازه می‌تواند قبول کند؟اکثریت مجلس برای این است که اگر کمیسیون بودجه در یک مضیقه گرفتار شد مجلس با او کمک کند تا بودجه مملکت تعدیل شود. بنده عرض می‌کنم مطابق این قانونی که در دوره چهارم مجلس تصویب شده است آیا به ما اجازه می‌دهد که یک اضافه بدهیم؟مگر این قانون نسخ شده است یا این که این شخص یک خدمت فوق‌العاده است که ما باید آن را در نظر بگیریم؟ بنده این قانون را اینجا می‌گذارم آقایان بعد از من ملاحظه بفرمایند اگر این طور است که به ما نشان بدهند پس مطابق این قانون و بنابراین که یک خدمت فوق‌العاده نشده است.بنده عقیده ندارم که اضافه بشود بنده که یک نفر نماینده هستم به نام نمایندگی خودم تقدیر می‌کنم از خدماتی که مسیو مولیتر نسبت به وظیفه خود کرده ولی از مخبر محترم هم تقاضا می‌کنم در این باب چندان تعقیب نفرمایند.

عمادالسلطنه مخبر کمیسیون بودجه - بنده خیلی میل داشتم در موقعی که راجع به مسیو مولیتر مذاکره می‌شود. اگر چه همان طور که آقای آقا سید یعقوب فرمودند خدمات کلیه مستخدمین بلژیکی قابل انکار نیست ولی مسیو مولیتر شخصاً یک خدماتی غیر از خدمات گمرکی کرده است.اگر فراموش نشده باشد در سال مجاعه خدمات مسیو مولیتر در همین تهران و همین پای تخت قابل تقدیر است. همچنین سایر خدمات بیست و دو ساله او چه در تهران چه در تبریز و سایر نقاط ایران.اما این که مکرر فرمودند که چه چیز باعث شده است یک حقوق اضافی برای ایشان منظور شود برای استحضار خاطر آقا عرض می‌کنم که یک چیز فوق‌العاده منظور نشده.ماده دوم آن که راجع به منزل است شاید به نظر آقا تازه آمده. ولی این منزل همیشه بوده است و معمولا دولت منزلی که اجاره آن هشتاد تومان تجاوز نمی‌کند به کلیه رؤسای گمرک می‌داده است مسیو مولیتر هم این منزل را داشته است و در آتیه هم باید داشته باشد منتهی در پیشنهاد سابق غفلت شده بود و نوشته نشده بود. یکی هم مسئله جییره است و آن هم یک امتیازی است که بین رئیس گمرک و سایر مستخدمین گمرک است.و اما راجع به ماده اول این را اگر از نقطه‌نظر انصاف نگاه کنید تصدیق می‌فرمایید اگر مسیو مولیتر این ۲۲ سال خدمتی را که در ایران کرده است در مملکت خودش می‌کرد شاید همین مبلغ بلکه زیادتر برای ایام پیری و بعد از خود او برای عیالش و اولادش منظور می‌داشتند و این یک چیز فوق‌العاده نیست.کمیسیون هم با اکثریت قریب به اتفاق پیشنهاد دولت را برای تقدیر خدمات ایشان تصویب کرده است و امیدوارم مجلس شورای ملی هم با یک طرز خیلی خوبی که اسباب تشویق سایر مسخدمین و خدمتگذار باشد قبول بفرمایند.

بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - رأی می‌گیریم برای دخول در شور مواد. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نموده)

رئیس - تصویب شد در ماده اول مخالفی نیست.

آقا سیدیعقوب - بنده مخالفم.

رئیس - بفرمایید.

آقا سید یعقوب - این ماده اول راجع به مسئله حقوق تقاعدی است اینجا بنده می‌خواهم عرض کنم در صورتی که مستخدم محترم در خدمت ایران پیر شود یعنی به سن تقاعدی که در قانون استخدام نوشته شده است برسد حق دارد و می‌تواند تقاضای تقاعد کند.در صورتی که به سن شصت سال در خدمت دولت ایران برسد باید مطابق قانون استخدام کشوری درباره او رفتار شود و حالا چرا یک ماده جداگانه برای این کار نوشته‌اند. ما خوب نیست در هر امر جزیی یک ماده قانون وضع کنیم.بنده عرض می‌کنم وقتی مستخدم به سن تقاعد رسید باید مطابق قانون استخدام کشوری با او رفتار شود و دیگر ماده جداگانه لازم ندارد و برای هر فردی نمی‌شود یک ماده جداگانه نوشت.

مخبر - بنده از آقای آقا سید یعقوب تعجب می‌کنم که خودشان از کسانی بوده‌اند که قانون استخدام را وضع کرده‌اند. آیا قانون استخدام شامل حال مسیو مولیتر می‌شود؟

بعضی از نمایندگان - خیر

مخبر - مسیو مولیتر یک نفر بلژیکی است که ما او را کنترات کرده‌ایم و این قانون شامل حال او نمی‌شود. حالا در این ماده شرط می‌شود که هر گاه دولت ایران استخدام او را صلاح نداند این مبلغ را به او بپردازد.

رئیس - آقای تدین. (اجازه)

تدین - موافقم.

رئیس - آقای شیخ‌العراقین‌زاده.

شیخ‌العراقین‌زاده - بنده هم موافقم.

رئیس - آقای داور (اجازه)

داور - موافقم.

رئیس - آقای محمدولی میرزا. (اجازه)

محمدعلی میرزا - بنده هم موافقم

رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب چطور؟

حاج میرزا عبدالوهاب - بنده مخالفم.

رئیس - بفرمایید.

بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - بعداز اجازه نمی‌شود گفت مذاکرات کافی است.

حاج میرزا عبدالوهاب - بنده عرض می‌کنم این مملکتی که فقر و فاقه احاطه‌اش کرده!! راه دور را هم نمی‌گویم همین پشت دروازه تهران را عرض می‌کنم که چقدر به مؤدیان مالیات سخت می‌گذرد که لحاف و فرش و اسباب هر چه دارند به زحمت می‌فروشند و مالیات دولت را می‌دهند.وقتی هم مالیات مرکزیت پیدا کرده اینجا حاتم‌بخشی می‌کنیم که به مولیتر چقدر داده شود. به مسیو کوهن چقدر داده شود.اگر ما وکیل آن خورنده‌ها هستیم. وکیل دهنده‌ها هم هستیم به علاوه از قراری که بنده شنیده‌ام ایشان وقتی که رئیس ارزاق بوده‌اند حالا نمی‌دانم چقدر خدمت کرده‌اند که بعضی از آقایان فرمودند ولی از قراری که بنده اطلاع یافته‌ام ایشان وقتی که رئیس ارزاق بوده‌اند حساب پانزده کرور را نداده‌اند.این یک فقره از خدمات ایشان است حالا چقدر مردم در آن سال تلف شده‌اند کاری ندارم ولی حساب آن وقت را هنوز نداده‌اند و ما حالا داریم اینجاه تصویب می‌کنیم که علاوه بر ماهی هفتصد تومان و کسری که مواجب می‌گیرد و فلان قدر هم اضافه به او داده شود.آخر این پول از کجا می‌آید و این مملکت دارد روز به روز به طرف فقر و فاقه می‌رود و بنده نمی‌دانم این چه ترتیبی است. اگر مقصود این است که یک عده مخصوصی متمول بشوند بفرمایند تا بنده هم بفهمم اگر هم نیست بفرمایند تا متقاعد شوم. پ

رئیس - آقای سرکشیک‌زاده. (اجازه)

سرکشیک‌زاده - بنده فرمایشات آقای حاج میرزا عبدالوهاب را ملتفت نشدم ایشان گویا تصور کرده‌اند که دولت می‌خواهد یک پول دستی به موسیو مولیتر بدهد.خیر این در مقابل خدماتی است که تمام آقایان نمایندگان هم تصدیق می‌کنند که این شخص نسبت به اداره گمرک چه خدماتی کرده است و الحق اداره گمرک که از بهترین ادارات دولت ایران است و دولت هم در مقابل این خدمت آمده است و پیشنهاد کرده است در صورتی که استخدام او را لازم نداند ماهی صد و هفتاد و پنج تومان به ایشان حقوق بدهد همین کار را هم شما نسبت به مستخدمین ایرانی که منتظر خدمت یا متقاعد هستند می‌کنید در صورتی که خدمات موسیو مولیتر هم قابل انکار نیست و علت ندارد که ما برای او حقوق قائل بشویم.به علاوه حضرتعالی از فقر مالیه صحبت کردید اینجا صحبت از فقر و بی‌پولی نیست. گفته می‌شود در صورتی که دولت استخدام این شخص را مقتضی نداند ماهیانه صد و هفتاد و پنج تومان به او داده‌اید اشکالی هم ندارد.

بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - رأی می‌گیریم به ماده اول.

تدین - بنده پیشنهادی داده‌ام.

رئیس - بلی آقای تدین پیشنهاد کرده‌اند که بعد از لفظ مولیتر رئیس کل گمرکات اضافه شود. مخالفی ندارد؟

(گفته شد - خیر)

رئیس - رأی می‌گیریم به ماده اول با این اصلاح.آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب نمایندگان قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. ماده دوم مخالفی ندارد.

آقا سیدیعقوب - بنده مخالفم.

رئیس - بفرمایید.

آقا سیدیعقوب - بنده می‌خواهم تکلیف خودم را ادا کنم آقایان هم البته عقایدشان را اظهار می‌فرمایند.به فرمایش شاهزاده سلیمان میرزا که در دوره چهارم می‌فرمودند مسائلی که در سیاست است از مسائل اجتهادی است و هر کس نسبت به مقدماتی که راجع به یک مسئله تحصیل کرده است یک گمان و یک ظنی پیدا کرده است بنده عقیده دارم و عوض می‌کنم.بنده عرض می‌کنم با این خرج و با این فقر و پریشانی مملکت ما این قدر مقتضی نیست که ما یک مخارج دیگری بر این مردم بدبخت تحصیل بکنیم ماده دوم این قانون همان طور که آقای مخبر هم فرمودند راجع به کرایه منزل است.صدراعظم ایران ماهی هشتاد تومان کرایه منزلش نیست آخر خوب است این قسمت‌ها را در تحت نظر در بیاورید من تصور می‌کنم اگر ما از جیب خودمان هم برویم و یک خانه اجاره نماییم و مرتبه اعلای مشاغل دولت ایران را هم دارا بشویم هشتاد تومان نمی‌شود خوب است فکر این را هم بکنیم.به بنده حمله بفرمایید و فکر بکنید. هر کس هر حرفی می‌زند مطابق با عقیده‌اش است. و الا کسی را متهم نمی‌کند عرض می‌کنم بر این مملکت فقیر که سر تا سر او را فقر گرفته است مقتضی نیست این قدر مخارج تحصیل کنیم. حالا اگر می‌فرمایید تحصیل کنیم بنده عرضی ندارم.

رئیس - آقای معتمدالسلطنه موافقید؟

معتمدالسلطنه - بلی

رئیس - بفرمایید.

معتمدالسلطنه - این جیره که به موسیو مولیتر داده می‌شود.

بعضی از نمایندگان - جیره نیست ماده دوم مطرح است.

معتمدالسلطنه - بلی در ماده دوم چیز تازه‌ای اضافه نشده است از سابق مسیو مولیتر یک خانه داشته است که اجاره‌اش را دولت می‌داده و سایر مستخدمین گمرکی هم یا در ادارات دولتی سکونت دارند یا یک اجاره خانه می‌گیرند در این صورت گمان می‌کنم مخالفت در این مورد اقتضا نداشته باشد.

بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - رأی می‌گیریم به ماده دوم.

آقاشیخ محمدعلی تهرانی - بنده پیشنهادی تقدیم کرده‌ام

رئیس - آقای تهرانی پیشنهاد کرده‌اند اضافه شود مادام که مشغول خدمت دولت است.

مخبر - مانعی ندارد همین طور هم هست.

رئیس - آقای آقا سید یعقوب هم پیشنهاد کرده‌اند که ماهی پنجاه تومان بشود.

مخبر - این را باید عرض کنم که فرضاً این پیشنهاد تصویب هم بشود نمی‌شود به آن عمل کرد برای این که خانه را خود دولت کنترات کرده است و دو سه سال دیگر به موعدش باقی است.

آقا سید یعقوب - اجازه می‌فرمایید توضیحی عرض کنم.

رئیس - بفرمایید.

آقا سید یقوب - بنده گمان نمی‌کنم که خانه را از بلژیک آورده باشند یا در ثبت اسناد ثبت کرده باشند که آقای مخبر می‌فرمایند ممکن نیست.بنده پیشنهاد کرده‌ام ماهی پنجاه تومان رأی می‌دهید بدهید نمی‌دهید ندهید دیگر کنترات کرده‌اند و از بلژیک خانه آورده‌اند یعنی چه؟بنده پیشنهاد کرده‌ام ماهی پنجاه تومان داده شود و با پنجاه تومان یک خانه خیلی خوبی می‌شود اجاره کرد.

مخبر - بنده از آقای آقا سید یعقوب تقاضا می‌کنم همان طور که خودشان خواستند به بنده نصیحت کنند خودشان هم از نزاکت خارج نشوند خانه را از بلژیک نیاورده‌اند بنده هم همچون عرض نکرده‌ام خیر خانه در همین ایران است از بلژیک هم نیاورده‌اند اگر هم می‌آورند طوری نمی‌شد خیلی هم خوب بود و مذهب ما هم اجازه نمی‌دهد یک عقدی که بسته شد بدون دلیل بتوان فسخ کرد.

رئیس - رأی می‌گیریم به این اصلاح آقایانی که قابل توجهش می‌دانند قیام فرمایند.

(جمعی قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد رأی می‌گیریم به ماده دوم. قرائت می‌شود.

(به شرح ذیل خوانده شد)

ماده دوم - دولت کما فی السابق منزلی شایسته که اجاره آن در ماه هشتاد تومان تجاوز ننماید به اختیار موسیو مولیتر مادامی که مشغول خدمت دولت است خواهد گذاشت.

رئیس - آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. در ماده سوم مخالفی نیست؟

آقا سید یعقوب - بنده مخالفم.

رئیس - بفرمایید.

آقا سید یعقوب - بنده عرض می‌کنم نمی‌دانم این جیره عنوانش چیست؟ مواجب سالی ده هزار تومان که عبارت از ماهی هفتصد و پنجاه تومان یا هشتصد تومان باشد برایش معین کرده‌اید دیگر این جیره برای چه چیز است. از این ماهی هفتصد و پنجاه تومان صد و پنجاه تومانش را خرج می‌کند ششصد تومانش را هم پس‌انداز نماید دیگر این جیره برای چیست.این عناوین که در قوانین ما رسم نبوده است خوب است به یک صنیعه واحد هر مبلغی که می‌خواهند بیاورند و از مجلس بگذارنند. نه این که یک جا حقوق، یک جا کرایه‌خانه، یک جا تقاعد، یک جا جیره.بنده این عناوین را نمی‌فهمم خوب بود کمیسیون بودجه در تحت یک ماده هر چه را دولت پیشنهاد کرده بود تصویب می‌کرد. دیگر جیره بنده نمی‌دانم چه صورتی دارد.

رئیس - آقای معتمدالسلطنه (اجازه)

معتمدالسلطنه - همان طور که آقای مخبر فرمودند جیره یک چیزی است که به مسیو مولیتر داده می‌شود و یک مابه الامتیازی است بین رئیس گمرک و سایر مستخدمین گمرک و از سابق هم معمول بوده است فعلاً هم که کنترات شده است البته برقراری این جیره ضرورت دارد.

بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.

رئیس - کافی است؟

(گفتند - بلی)

رئیس - پیشنهادی از طرف آقای مقوم‌الملک رسیده است قرائت می‌شود.

(به شرح ذیل قرائت شد)

در آراء جیره مشارالیه که حذف شده است ماهی هفتاد و پنج تومان به حقوق کنتراتش افزوده شود به شرط این که پانزده کرور حساب ارزاق مدت تصدی خودش را در محاسبات کل بدهد.

رئیس - بفرمایید.

مقوم‌الملک - در مدت تصدی ایشان در اداره ارزاق تقریباً پانزده کرور از مالیه ایران و جنس خالصه‌جات در تصرفشان بوده است همچنین انبار و قریب پانزده کرور تومان در این مدت تصدی ارزاق در دست ایشان آمده است و تا به حال حسابی نداده‌اند بنده عقیده دارم که اقلاً این حساب پانزده کرور را در محاسبات کل ایشان بدهند بعد این جیره را رأی بدهند.حالا میل آقایان است که او را کنترات کرده‌اند. خودشان می‌دانند می‌خواهند بدهند بدهند.

رئیس - آقای تدین (اجازه)

تدین - بنده اطلاعی ندارم از این که این حساب داده شده است یا نه. مسئول رسیدگی به این امر هم مجلس نیست و این وظایف دولت است.دولت می‌باید رسیدگی کند و به این حساب خاتمه بدهد و علاوه بر این که این پیشنهاد اینجا موقعش نیست تصور می‌کنم این هفتاد و پنج ریال را در ازاء آن حساب بزرگی که ایشان نشان دادند گرو کشیدن چیز مضحکی است که هفتاد و پنج تومان را در ماه ندهید تا وقتی که حساب پانزده کرور را بدهد.این به نظر بنده یک قدری خالی از منطق است و این ماهی هفتاد و پنج تومان هم چیز تازه‌ای نیست.در کنترات سابقش قبل از کنتراتی که در دوره چهارم تصویب شده است یعنی در اولی که کنترات شده است این مبلغ بوده است کلمه جیره را هم به اصطلاح معمول نباید تلقی کرد.عبارت از علیق و اینها نیست مقصود آن کمک خرجی است که به او داده می‌شود و تصور می‌کنم یک چیز تازه در این لایحه پیش‌بینی نشده است و تمام همان مسائلی است که قبل از کنترات دوره چهارم بوده است. منتهی در دوره چهارم به واسطه یک وضعیاتی (که آقایانی که بوده‌اند می‌دانند) و یک ترتیباتی بود که این طور کنترات تصویب شد.ولی در ظرف این مدت البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که اینها در خدمات خودشان قصوری نکرده‌اند و خیلی هم خوب وظایف خودشان را انجام داده‌اند و بارک‌الله تنها هم به عقیده بنده کافی نیست و احسنت و آفرین هم کافی نیست و چیز زیادی هم به مسیو مولیتر داده نمی‌شود بلکه یک چیز معمولی بوده است که در تمام کنترات‌ها منظور بوده نهایت در دوره چهارم غفلت شده و حذف شده است و بنده عقیده ندارم اصلاً مسائلی که از وظایف دولت است در جایی که نمی‌خواهد رسیدگی به یک کاری بکند اصولاً مطرح شود.

رئیس - آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(چند نفری قیام نمودند.)

رئیس - قابل توجه نشد پیشنهاد آقای تهرانی

(به شرح ذیل خوانده شد)

این بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده سوم به این طریق اصلاح شود: علاوه بر حقوق کنترات مسیو مولیتر ماهی هفتاد و پنج تومان اضافه داده خواهد شد.

آقا شیخ محمدعلی تهرانی - صیغه جیره را در یک موقعی وضع کرده‌اند ولی این یک لفظ مستهجنی شده خوب است اسم جیره را برداریم و بنویسیم علاوه بر حقوق او این هفتاد و پنج تومان را می‌دهد حقش هم هست که به او داده شود.

مخبر - این مسئله در کمیسیون هم مذاکره شد ولی چون یک اختصاصی است که بین رئیس گمرک است و سایر مستخدمین از این نقطه‌نظر است و الا این هم به نظر ما می‌رسید که بر حقوق او علاوه کنیم ولی این مربوط به حقوق نیست و یک چیز اختصاصی است که به رئیس گمرکات داده می‌شود.

رئیس - آقایانی که این اصلاح را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند

(عده کمی برخاستند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای اعتبارالدوله.

(به شرح آتی خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم عبارت به طریق ذیل اصلاح شود در ازاء جیره مشارالیه که حذف شده است ماهی هفتاد و پنج تومان مدد معاش به ایشان داده می‌شود.

اعتبارالدوله - به طوری که آقای تدین توضیح دادند و البته همین طور هم هست این وزرا جیره به ایشان داده می‌شود حقوق کنتراتی این شخص مطابق قانونی که دارد در سال یک مبلغی اضافه می‌شود و این اگر به این صورت نوشته شود در حقیقت همان اضافه کنتراتی ایشان است که داده شده و در واقع سالیانه هم یک مبلغی بر حقوق ایشان اضافه می‌شود و چون مقصود مدد معاش است خوب است به همان شکلی که مقصود است اصلاح شود.

مخبر - اگر یک کلمه (تا انقضاء کنترات) به آن اضافه کنند آن وقت نمی‌توانم قبول کنم.

اعتبارالدوله - بنده هم قبول می‌کنم.

رئیس - اقای میرزا یدالله خان پیشنهاد جنابعالی گویا همین پیشنهادی است که الان مذاکره شد.

آقا میرزا یدالله خان - مقصود بنده تأمین شد دیگر عرضی ندارم.

(پیشنهاد آقای اعتبارالدوله ثانیاً با اضافه کلمه (تا انقضاء کنترات) به شرح ذیل خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم: عبارت به طریق ذیل اصلاح شود در ازاء جیره مشارالیه که حذف شده است ماهی هفتاد و پنج تومان مدد معاش تا انقضاء کنترات به ایشان داده می‌شود.

بعضی از نمایندگان - تا انقضای مدت کنترات بنویسد بهتر است.

مخبر - صحیح است.

(مجدداً پیشنهاد ایشان با اضافه لفظ مدت خوانده شد)

رئیس - کمیسیون قبول کرده - رأی می‌گیریم به این عبارت به ضمیمه عبارت دیگری که در ماده سوم است. این قانون الی آخر ماده - آقایانی که ماده سوم را به این طریق تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اکثر قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. در کیات مخالفی هست. آقای حائری‌زاده. (اجازه)

حائری‌زاده - این لایحه به عقیده بنده ناقص است. لایح‌ای را که دولت تقدیم مجلس کرده است مقدم در آن لایحه است که معلوم می‌شود این حرف‌هایی که حالا پیدا شده است مال یک کنترات‌هایی بوده است که قبلاً دولت با مسیو مولیتر داشته است و در موقعی که اداره ارزاق به او داده شده یک چیزهایی به عنوان تقاعد و اینها در آنجا نوشته شده عبارت لایحه دولت در صفحه دو می‌نویسد: قرینه هم برای فراموش و عدم تذکر از این نکته مشاهده می‌شود که در قانون مصوب مجلس از حقوق الغای کنترات ذکری نشده در صورتی که مطابق قاعده کلی که در همه جا معمول است در موقع الغای کنترات مدد معاش مخصوص از طرف دولت تهیه می‌شود. حالا چون آن مواد کنترات نیست که من بدانم چیست و در مقدمه این لایحه دولت هم فراموش شدن را دلیل لغو نشدن تعهدات سابق قرار می‌دهند. بنده معتقدم که یک ماده الحاقیه اضافه شود که تعهداتی که دولت کرده بود غیر از این دو فقره که از مجلس گذشته از درجه اعتبار ساقط است که ثانیاً آن اسناد و مدارک قدیمه سند برای حقوق آتیه نشود.

رئیس - آقای سهام‌السلطان. (اجازه)

سهام‌السلطان - گویا همان طوری که خود آقای حائری‌زاده فرمودند قانونی که در دوره چهارم گذشته ملاحظه نفرموده‌اند کنترات مسیو مولیتر به موجب قانونی که در مجلس چهارم گذشته تصویب شده است حالیه یک اضافاتی است که دولت پیشنهاد کرده که در واقع یک اصلاحی است بر آن کنترات و این اصلاح هم بر دو قسمت می‌شود. یکی خانه بود که ماهی فلان قدر اجاره خانه داده شود و یک هم حقوقی است که بعد از انقضاء مدت استخدام به ایشان داده می‌شود.این دو قسمت از آن کنتراتی که در دوره چهارم گذشته حذف شده و نوشته نشده است حالا این دو قسمت را دولت پیشنهاد کرده اضافه شود و الا اصل کنترات همان است که مجلس چهارم تصویب کرده و امروز هم که ما این لایحه را تصویب کنیم هیچ جای اشکال برای ما نیست و تزلزلی هم آقا نباید داشته باشند از این که دولت یک چیز دیگری را قبول کرده باشد برای این که اصل لایحه تصویب مجلس چهار است.

رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقاسیدیعقوب - بنده خواستم از آقای مخبر سئوال کنم همان طوری که آقای سهام‌السلطان فرمودند در واقع این لایحه همان اصل لایحه سابق است. لیکن در همان لایحه سابق تصدیق می‌فرمایید که آن عبارت را ندارد (خطاب به آقای مخبر) و بنده گمان نمی‌کنم خارج از نزاکت شده باشم که شما زودتر عصبانی شدید دلیل این که هفتاد و پنج تومان را امسال زیاد کردیم چیست در صورتی که دولت هم زیاد نکرده بود دلیل این اضافه چیست؟ ممکن است دلیلش را بفرمایید.

رئیس - آقا مذاکرات راجع به کلیات است در کلیات مخالفی نیست؟

حائری‌زاده - بنده ماده الحاقیه پیشنهاد کرده‌ام.

رئیس - حالا نمی‌شود رأی می‌گیریم به خبر کمیسیون بودجه آقایان موافقین ورقه سفید و الا ورقه کبود خواهند داد.

(پس از اخذ و استخراج آراء نتیجه به طریق ذیل حاصل شد)

ورقه سفید علامت قبول ۵۴ ورقه کبود ۶

رئیس - یکی از آقایان اشتباهاً دو ورقه عوض یک ورقه داده است یکی از آنها محسوب شده است.

عده حضار ۹۵ با ۵۴ رأی تصویب شد.

اسامی موافقین - آقایان: آقا میرزا سید حسن کاشانی - شیخ‌العراقین‌زاده - عظیمی - داور -سردارمفخم - عمادالسلطنه - سالارلشکر - امیراحتشام - سردارمعتمد - مدرس - شیخ‌الاسلام - ضیاء‌الاطبا - حاج سیدالمحققین - آقا شیخ محمدعلی تهرانی - امیراعلم - ضیاء‌الواعظین - مشیرمعظم - تدین - قائم‌مقام‌الملک - روحی - صدرایی - سهام‌السلطان - مدبرالملک - آقا میرزا - سلیمان ایزدی - احیاء‌السلطنه - کی استوان - معتمدالسلطنه - مصدق‌الملک - قوام‌الدوله - احتشام‌الحکماء - سیف‌الله خان اسکندری - میرزا یدالله خان - وحیدالدوله - دیوان بیگی - سهراب خان - سردارمنتصر - هرمزی - صدق‌السلطنه - سرکشیک‌زاده - مشاراعظم - رهنما - عدل‌الملک - ناصرالاسلام - اعتبارالدوله - اخگر - وکیل‌الملک - صدرالاسلام - مشیرالدوله - میرزا جواد خان - علایی.

اسامی مخالفین: آقایان مقوم‌الملک - حاج آقا اسمعیل - مصدق‌السلطنه - حاج میرزا عبدالوهاب - آقا سید محیی‌الدین - آقا سید یعقوب.

رئیس - خبر کمیسیون بودجه راجع به مسیو کوپن مطرح است. آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)

حاج میرزا عبدالوهاب - بنده عرض می‌کنم در صورتی که راجع به مستمریات ایرانی‌های مؤدیان این قدر مخالفت و هیاهو شد و بعد هم که رأی دادند یک رأی موقتی دادند که برای امسال فقط باشد آن وقت برای یک مسیو کپنی که معلوم نیست کیست و یک حکمی داشته است. اگر احکام قدیم را می‌خواند پس چرا این قدر مردم را اذیت می‌کنند که آقا فرمان تو قدیمی است! آقا مستمری تو قطع شده است! آقا نمی‌دانم چطور شده! همه احکام را می‌ریزند دور اما برای مسیو کپنی که می‌شود یک حکمی را که از زمان استبداد بوده قرار می‌دهند آن وقت سالی فلان قدر شهریه یا مستمری باید به او داد. بنده عرض می‌کنم که به این فقر و فاقه مملکت ما که اجازه این تصویب را نداریم حالا می‌خواهند آقایان حاتم‌بخشی بکنند نمی‌دانم! ولی با این فقر و فاقه که ملاحظه می‌فرمایید که هر روز باید دارالعجزه و دارالایتام درست کنیم و دهاتی که همه خراب شده و از بین رفته است یا نصفش نمانده به زور از آنها مالیات بگیریم و ببخشیم نمی‌دانم مطابق چه منطقی است از این جهت بنده مخالفم.

مخبر - استدعا می‌کنم آقایانی که مخصوصاً نسبت به این لایحه اعتراض دارند توضیحات بنده را کاملاً دقت بفرمایید. دکتر کوپن فرانسوی ۲۱ مارس ۱۹۰۷ برای طبابت دربار استخدام شده است در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۱۹۰۹ به مناسبت تغییراتی که در مملکت حاصل شد آن کنترات از طرف دولت فسخ شد ولی آن کنترات را یک شرط داشت و آن این بود که اگر قبل از انقضاء ده سال که مدت کنترات است این کنترات فسخ شود مادام الحیوة سالیانه ثلث مبلغ کنتراتی که در حق او برقرار شود.اصل مبلغ کنترات در سال هفت هزار تومان بود ثلث مبلغ می‌شود دو هزار و سیصد و سی و سه تومان در ایت‌ییل ۱۳۲۸ بر طبق همان کنترات یعنی شرطی که در آن کنترات اول شده بود که در صورتی که قبل از انقضاء مدت ده سال کنترات نسخ شود ثلث شود آن مبلغ مادام الحیوة درباره خودش و بعد در حق عیال او برقرار شود فرمانی بر طبق این کنترات به امضای مرحوم عضدالملک نایب‌السلطنه صادر شده است که الان هم در این دوسیه موجود است وزارت مالیه هم بر طبق شرط همان کنترات قدیم بعد هم به موجب فرمانی که صادر شده بود همه ساله این مبلغ را در حق دکتر کوپن می‌پرداخت تا سال گذشته نظر به این که یک قانونی در دوره چهارم در ۳۲ جوزا ۱۳۰۲ مشتمل بر چهار بند از مجلس گذشت راجع به کلیه مستمریات اتباع خارجه به این طور که دولت مأموریت دارد مستمریات کلیه اتباع خارجه را با آن چهار ماده تطبیق کند یکی این بود که آنچه قبل از ۱۳۲۴ به موجب فرمان برقرار شده است.یکی آنچه به موجب کنترات‌هایی که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است. یکی آنچه در بودجه قوی‌ییل ۱۳۲۵ منظور شده باشد. یکی آنچه به موجب تصویب‌نامه هیئت‌های دولت قبل از دوره چهارم باشد این مسئله با این قانون تصادم کرد چرا! برای این که قبل از ۱۳۲۴ که نبود به موجب تصویب مجلس هم که نبود در بودجه قوی‌ییل هم منظور نبود به موجب یک کنتراتی بود که بین دولت ایران و زمان وزارت خارجه مرحوم علاء‌السلطنه به امضای ایشان با سفارت فرانسه منعقد شده بود و بعد هم به آن طریقی که عرض کردم فسخ شده بود و چون در کنترات شرط شده بود که در صورتی که زودتر از مدت ده سال فسخ شود یک ثلث آن باید مادام‌الحیوة درباره او برقرار شود و بر طبق آن کنترات فرمانی به امضای مرحوم عضدالملک نایب‌السلطنه صادر و تا سنه ایت‌ییل پرداخت شده در سنه انگوزییل قصادم؟؟ با این قانون کرده است که عرض کردم در ۳۲ جوزا گذشته است در هر حال این یک تعهد دولت ایران است و تصور هم می‌کنم مجبور به پرداخت باشیم.

بعضی از نمایندگان - (به طور همهمه) این طور نیست.

رئیس - آقای تهرانی نیستند؟ آقای سلطان‌العلما. (اجازه)

سلطان‌العلما - بنده میل داشتم که آقای مخبر از اول ورود این شخص را به ایران ذکر کنند که چه شد این شخص وارد شد و چه کاره بود و با کی وارد ایران شد. اینها را من میل داشتم که فرمودند و بنده چون درست مطلع نیستم آقای عظیمی این بود که در این موارد آن طوری که مطلع هستند ذکر کنند این شخص دکتر محمدعلی شاه بوده است میرزا یاشاه نمی‌دانم دکتر ایشان بوده است از تبریز آمده است به تهران در اینجا دستخطی صادر کرده و به موجب همان دستخطی که از طرف محمدعلی شاه به ایشان داده شده است. هفت هزار تومان و خرده‌ای حقوق داشته‌اند و بعد در زمان مرحوم عضدالملک این شخص کنترات شده است. در آن موقع دولت ایران مشروطه بوده است. اگر کنترات قانونی بود همان طوری که می‌فرمایید احتیاج نداشت این لایحه به مجلس بیاید و دکتر میلسپو رد نمی‌کرد و دولت می‌توانست ثابت کند که این کنترات قانونی است و باید بپذیرد. پس از آن که به مجلس آمده است معلوم می‌شود قانونی نبوده است و کنترات را باید مجلس تصویب کند.بنابراین دو هزار و سیصد و خرده‌ای به یک نفر اروپایی که فعلاً در اینجا نیست و معلوم هم نیست که احتیاجی داشته باشد و شاید خود او هم راضی نباشد.به این که از یک ملت فقیر ایران این اندازه حقوق به او داده شود. فقط شاید هواخواهان او این خدمت را به او می‌کنند.هیچ شایسته نیست که ما این پول را با این فقر مملکت تصویب کنیم که مادام‌الحیوة به او داده شود و بعد هم به ورثه‌اش. بنده تصور می‌کنم ایشان افتخاری بخواهند پول بگیرند. چون خواسته‌اند برسانند که یک وقتی به دولت ایران خدمت کرده‌اند یا دکتر سلطان بوده‌اند.بنابراین بنده کاملاً با این پیشنهاد مخالفم و گمان می‌کنم اغلب آقایان هم مخالف باشند.

رئیس - پیشنهادی رسیده است قرائت می‌شود.

(به شرح ذیل خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم: لایحه مستمری دکتر کوپن از دستور خارج شود. (مدبرالملک)

رئیس - آقای دستغیب (اجازه)

دستغیب - بنده نمی‌دانم آقای مدبرالملک با لایحه موافقند یا مخالف ولی یک زمینه در مجلس پیدا شده است هر لایحه یا هر چیزی که راجع به اضافه است و زمینه مجلس را می‌بیند بر رد است پیشنهاد می‌کنند از دستور خارج شود.

شیروانی - برای مصالح مملکت است.

دستغیب - زمینه مجلس آن طوری که من می‌فهمم بر این است که این لایحه را رد کند. از این جهت پیشنهاد می‌کنند که از دستور خارج شود. در صورتی که بلاتکلیف ماندن بدتر از این است که به نظر آقا رد شود.متصل پول دادن در صورتی که من نمی‌دانم جهتش چیست معنی ندارد و همین امروز یا رد کنند یا قبول کنند که تکلیفش معلوم شود.

رئیس - آقای مدبرالملک (اجازه)

مدبرالملک - بنده هیچ وقت تصور نمی‌کردم که آقای دستغیب قبل از آن که بدانند این پیشنهاد برای چیست به یک طرزی بفرمایند که هیچ وقت همچون چیزی نبوده و اساس نداشته است. بنده اولین دفعه‌ای است که پیشنهاد کرده‌ام این لایحه از دستور امروز خارج شود و هیچ وقت هم عادتم نیست که از این پیشنهادها بکنم و اولین دفعه‌ای است که این پیشنهاد را کرده‌ام و خوب است در مخالفت و موافقت به یک قدری بهتر از این صحبت کرد. آقای شیروانی هم عادتاً می‌گویند صحیح است.چون برای مصالح مملکت است در صورتی که هنوز معلوم نیست که پیشنهاد بنده بر علیه یا بر له مصالح مملکت است بنده می‌بینم یک لایحه به مجلس آمده و جزء دستور شده است و یقین دارم بدون آن که از اساس آن اطلاع داشته باشند هیچ کس رد و قبول آن را نمی‌داند.بنده پیشنهاد کردم از دستور امروز خارج شود تا دو سیه را که آقای مخبر ارائه دادند آقایان ببینند اگر حقیقتاً صلاح است به این لایحه رأی بدهند و اگر صلاح نیست رأی ندهند. به این واسطه بنده این پیشنهاد را کردم.

رئیس - آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(عده قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد.

مخبر - بنده در هیچ یک از این مدافعاتی که می‌کردم معمونم؟؟؟ نبوده سند ارائه بدهم امروز با این که بنده اینجا سند ارائه دادم با این حال آقای سلطان‌العلما با این که خودشان فرمودند من درست اطلاع ندارم باز در ضمن اظهاراتشان عرایض بنده را تکذیب کردند می‌فرمایند با کی آمده است. می‌فرمایند من اطلاع ندارم و آقای عظیمی می‌دانند. اگر جنابعالی اطلاع ندارید که با کی آمده است بگذارید هر کسی که اطلاع دارد خودش بگوید. بلی ایشان طبیب محمدعلی میرزا بوده‌اند ولی این گناه او نیست که طبیب محمدعلی میرزا بوده است. به علاوه آقای سلطان‌العلما می‌فرمایند مستمری او به موجب دستخط محمدعلی میرزا بوده است خیر به موجب دستخط ایشان نیست و به موجب کنتراتی است که به امضای مرحوم علاء‌السلطنه وزیر خارجه آن زمان بوده است.در ضمن کنترات شرط می‌کند که اگر قبل از انقضاء ده سال که مدت کنترات است مرا بخواهند از خدمت اخراج کنند مادام‌الحیوه باید ثلث این مبلغ را به من بدهند این هم یک قراردادی است بین یک نفر تبعه فرانسه و دولت ایران و وزیر خارجه هم به نام دولت ایران این شرط را قبول کرده است. حالا بنده عرض نمی‌کنم یک کار خیلی خوب یا بدی است. به هر حال این امر واقع شده است و از این کارها خیلی است.امروز شما نمی‌دانید بگویید چرا در همچون موقع یک همچون قضیه پیش آمده است یک نفر تبعه فرانسه نمی‌تواند بگوید من کنترات می‌شوم مشروط بر این که اکثریت مجلس رأی بدهد. خیر او فقط یک سند می‌خواهد که به امضای وزیر خارجه یا وزرا باشد و کنترات ایشان هم موعدش منقضی نشده است و فسخ شده است و بر طبق همان قراردادی که بین او و دولت بوده است باید رفتار شود و به طوری ملاحظه می‌فرمایید در زمان نیابت سلطنت مرحوم عضدالملک فرمانی صادر شده بود اگر شما تمام قوانین دیگر را نقض می‌کنید این فرمان را هم نقض کنید و الا چه ایرادی به شخص دکتر کوپن وارد است و بنده گمان می‌کنم در مقابل تعهدی که شده است آن را نتوانیم رد کنیم با این حال باز بسته به رأی آقایان است.

رئیس - تقاضای تنفس شده است.

(بعضی از نمایندگان با تنفس مخالفت کردند)

رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که با تنفس موافقند قیام فرمایند.

(عده‌ای قیام نمودند)

رئیس - تصویب نشد. آقای تهرانی (اجازه)

تهرانی - بنده به دو هزار تومان یا پنج هزار تومان که مجلس بخواهد برای یک نفر تصویب کند چندان اهمیتی نمی‌دهم. لکن خیلی غریب است مجلس شورای ملی قسم خورده است و مکلف است مطابق قانون اساسی رفتار کند. در این مجلس گفته می‌شود که یک عده بدون امضاء مجلس چیزی را که حق مجلس است امضاء کنند.تصویب کنترات‌ها از خصایص مجلس است و مجلس باید آنها را امضاء کند حالا چون این کار را در دوره فترت کرده‌اند ما هم مکلف هستیم این راه را به غلط برویم؟این تکلیف شاقی است و گمان می‌کنم که ما را از وضعیت مجلسی خودمان خارج کند. ما باید در اینجا کنترات‌ها و امتیازها و قراردادهایی که در دوره فترت بسته شده است حتماً رد کنیم و آن کسی که این کار را کرده است خودش مسئول امضاء خودش است و مکلف است از مالیه خودش بدهد. چه علت دارد که از خزانه دولت ایران داده شود.

رئیس - رأی می‌گیریم به ماده واحده...

سلطان‌العلما - بنده پیشنهادی دارم.

رئیس - پیشنهاد آقای سلطان‌العلما قرائت می‌شود.

(به شرح آتی قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم که در سال مبلغ بیست تومان مستمری در حق دکتر کوپن برقرار شود.

سلطان‌العلما - همان طوری که در مستمریات بعضی از آقایان مذاکره شد بنده تصور می‌کنم که این مبلغ را خواسته‌اند بنابراین بنده مبلغ بیست تومان را برای افتخار کافی می‌دانم.

رئیس - رأی می‌گیریم.

سلطان‌العلما - بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم.

رئیس - آقای معتمدالسطنه پیشنهاد کرده‌اند چون دولت برای مدافعه حاضر نیست این لایحه از دستور خارج شود. آقای معتمدالسلطنه اجازه (اجازه)

معتمدالسلطنه - در این موضوع مخبر کمیسیون بودجه توضیحات مفصلی دادند و در کمیسیون بودجه هم مذاکراتی شد و از طرف دولت هم مدافعاتی شد و من چون یقین دارم که رد این خبر کمیسیون بودجه یک مشکلاتی برای دولت تولید می‌کند. جمعی از نمایندگان - این طور نیست

معتمدالسلطنه - از این جهت پیشنهاد کردم که از دستور امروز خارج شود و با حضور نماینده دولت لازم شد مطرح بشود.

بعضی از نمایندگان - عین این پیشنهاد رد شد.

حاج میرزا عبدالوهاب - بنده اخطار نظامنامه دارم.

رئیس - بفرمایید.

حاج میرزا عبدالوهاب - مطابق نظامنامه وقتی یک پیشنهادی رد شد دو مرتبه نباید پیشنهاد شود یکی از آقایان پیشنهاد خروج از دستور کردند و رد شد حالا باید تکلیف خود لایحه معین شود.

رئیس - در هر آنی مجلس می‌تواند دستورش را بر هم زند. پیشنهادی در این باب شده است و بنده هم باید آن را قبول کنم. رأی می‌گیریم. آقایانی که تقاضای آقای معتمدالسلطنه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(عده‌ای قیام نمودند)

رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای زعیم.

(به شرح آتی قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم حقوقی که برای دکتر کوپن منظور شده فقط تا آخر هذه السنه پرداخته شود.

زعیم - در مورد این لایحه دو نظر است یکی این که چون بدون تصویب مجلس نباید کاری بشود و قراردادی بسته شود بدین لحاظ این پیشنهاد مورد اهمیت قرار داده نمی‌شود ولی از طرف دیگر احترام هر حکومتی در موقع خودش لازم است. بالاخره بنده هم با آقای معتمدالسلطنه در این قسمت موافقم.

تهرانی - پس قرارداد وثوق‌الدوله هم صحیح است.

زعیم - بلی در موقع خودش صحیح است.

آقا سید یعقوب - ای وای!! آقا چرا این حرف‌ها را در مجلس می‌زنید!

(همهمه نمایندگان - صدای زنگ رئیس)

زعیم - بنده ذهنم متوجه قرارداد معروف نبود. ذهن من متوجه این قرارداد یعنی این کنترات بود و بالاخره بنده با آقای معتمدالسلطنه در یک قسمت شریک هستم اگر چه این عرض از بنده گفتنش صحیح نبود. چون اقلیت و این حرف‌ها مورد ندارد ولی ممکن است حقیقتاً دولت به واسطه مکاتباتی که با سفارت متبوعه دکتر کوپن نموده است یک التزامی در پرداخت این حقوق داشته باشد.

(همهمه نمایندگان)

زعیم - اجازه بفرمایید برای احترام این که باید تمام این کارها و اینگونه قراردادها به تصویب مجلس رسبده باشد و برای این که محظوری فراهم نشده باشد به این جهت بنده پیشنهاد کردم که تا آخر هذه السنه بدهند و از آن طرف هم اخطار کنند که بعدها داده نخواهد شد.

رئیس - عقیده کمیسیون چیست؟

مخبر - کمیسیون نمی‌تواند قبول کند وباز برای اطلاع آقایانی که یک اندازه از این قضیه شکایت دارند عرض می‌کنم که این حقوق در دوره دوم و سوم و چهارم در بودجه جزء همان حقوق اتباع خارجه بوده و از تصویب مجلس هم گذشته است‏

رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای زعیم را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(عده‌ای بر خاستند.)

رئیس - قابل توجه نشده آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)

حاج میرزاعبدالوهاب - عرض کردم مذاکرات کافی است. رأی بگیرید.

رئیس - می‌فرمایید پیشنهادها هم کافی است؟

(خنده نمایندگان)

پیشنهاد آقای شریعت‌زاده (این طور خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم در سال پنجاه تومان برای دکتر کوپن برقرار شود.

شریعت‌زاده - بنده اگر چه کسالت دارم ولی به واسطه اهمیت موضوع این پیشنهاد را کردم که من باب مقدمه شرحی به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم و آن این است که می‌بینم در بین بعضی از نمایندگان محترم یک فکری جریان دارد و آن این است که اگر دولت یا وزیر یا هر کس قراردادها و تعهدات و بالاخره این قبیل اوراق را که مربوط به امور مالی مملکت است به دست هر کس بدهند این الزام‌آور است چون این فکر یک فکر خطرناکی است.

مدرس - الزام‌آور نیست. کی می‌گوید الزام‌آور است؟

شریعت‌زاده - در بعضی‌ها این فکر هست.

مدرس - خیر این طور نیست.

شریعت‌زاده - عرض کردم بعضی‌ها این تصور را می‌کنند نگفتم شما این تصور را می‌کنید. بنده می‌خواستم عرض کنم که هیچ وقت هیچ اصل و هیچ قراردادی که برخلاف حدود قوانین مملکتی تنظیم شده باشد الزام‌آور نیست.

جمعی از نمایندگان - صحیح است.

شریعت‌زاده - و اگر ما بخواهیم این فکر را تقویت کنیم از یک فکر مضری تقویت کرده‌ایم بنابراین بنده خواستم مجلس شورای ملی را توجه بدهم به این که تقدیم این پیشنهاد به استناد آن دلایلی که آقای مخبر فرمودند قابل توجه نیست و باید رد شود ولی چون این شخص یک مدتی در این مملکت خدمت کرده است. اگر مجلس در سال پنجاه تومان برای او تصویب نماید ضرری ندارد و بنده پیشنهاد خود را استرداد می‌کنم.

رئیس - پیشنهاد آقای شیروانی قرائت می‌شود.

(به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم این حقوق تا مدت ده سال داده شود.

شیروانی - پریروز اینجا یک پیشنهادی داده شد او یک ساعت حرف روی آن زده شد و آقای آقا سید یعقوب اعتراض کردند و همه آقایان داد زدند. در مسائل مهم باید حرف زد. در مقابل بیست و سه میلیون بودجه که به مجلس آمد و در اطرافش مذاکره شد یک ملیون و صد هزار تومان به عنوان شهریه داده می‌شد و همین آقایانی که امروز با این لایحه مخالفت می‌کنند و در همین مجلس فریاد می‌زنند راجع به حقوق محمدعلی میرزا (کسی که به این مجلس توپ بسته است) در اینجا رأی دادند آن وقت نسبت به مستمری یک کسی که گناهش این بوده است که طبیب پادشاه مملکت بوده و آمده است او را معالجه کند و در سال فقط دو هزار و سیصد تومان به او داده می‌شود این طور احساسات به خرج داده می‌شود و فکر می‌کنم که این احساسات نتایج خوبی ندارد...

یک نفر از نمایندگان - این طور نیست.

شیروانی - اجازه بگیرید بعد حرف بزنید. بلی به همین محمدعلی میرزا در سال هفتاد و پنج هزار تومان داده می‌شود. به سالارالدوله در سال مبالغی حقوق داده می‌شود. تمام اینها بر ضد حکومت ملی قیام کرده‌اند و شما برای آنها مواجب معین کردید. آن وقت در موقعی که دولت ایران مشروطه بوده و پادشاه هم داشته و آن پادشاه هم قانون اساسی شما را تصویب کرده و دستخط او هم امروز بالای قانون اساسی هست دکترش را می‌خواهید حقوق ندهید و این حکایت گوساله بسته است به خودش سالی هفتاد و پنجهزار تومان حقوق می‌دهید و به دکترش نمی‌دهید و می‌گویید چون فلانی دکتر محمدعلی میرزا بوده است و یک روز برای او یک نسخه نوشته نباید به او حقوق داد.این عجب منطقی است!! و من تصور نمی‌کنم بروز این احساسات در مقابل یک مسئله جزئی آن قدرها شئونات مجلس را نگاه دارد. شما دو هزار تومان حقوق به یک نفر خارجی می‌دهید آن هم یک خارجی که از نقطه‌نظر سیاست مملکت و حسن رابطه برای مملکت ما نافع است.یک مسائلی است که بنده نمی‌توانم در توی مجلس عرض کنم ولی اغلب آقایان مسبوقند. مملکتی که در یک موقعیت مخصوصی از نقطه‌نظر سیاست واقع است باید نسبت به دنیا همیشه صورت خوش نشان بدهد تا بتواند...

(همهمه بین نمایندگان)

شیروانی - آقایان بگذارید حرف بزنم. یعنی چه!! اینجا که مدرسه نیست! اینجا باید سیاست مملکت را حل کرد.اینجا موقع این صحبت‌ها نیست که توی هم حرف بزنید. اینجا باید مصالح یک مملکتی را حفظ کرد تا حالا این پول داده می‌شده و امسال هم داده شده و همان طور که آقای زعیم فرمودند باید دید که اگر تا پنج سال ده سال دیگر هم ما این پول را بدهیم از نقطه‌نظر سیاست برای مملکت مضر یا مفید خواهد بود.یک قدری فکر کنید. هی آقایان توی پارلمان می‌گویند دولت فقیر. خیر. دولت ایران متمول است و اگر بگذارید دست دنیا به طرف این دولت دراز نشود این دولت از همه جا بیشتر ثروت دارد ولی عمده این است که ما خودمان به فقر خودمان اصرار داریم و به دنیا اعلام می‌کنیم که ما فقیر هستیم. این چه کاری است؟! که ما فقر خودمان را به دنیا اعلان کنیم؟! مملکت ما یک مملکت پرثروتی است و باید با تمام دنیا حسن رابطه داشته باشد و همان طور که سایر ممالک با هم مربوط هستند و سرمایه‌های خود را در مملکت دیگر به کار می‌اندازند ما هم باید یک قدری در قضایا تفکر کنیم و برای دو هزار تومان آن قدر سختگیری نکنیم و لگد نزنیم به آن ثروتی که ممکن است در مقابل اینجا ایجاد شود. مملکت ما هیچ فقر هم ندارد ثروتمند هم هست، همه چیز هم دارد. اگر آقایان روزنامه‌ها را بخوانند ملاحظه می‌فرمایند که نفت جنوب ایران چه ثروتی است. همه چیز هم دارد. اگر آقایان روزنامه‌ها را بخوانند ملاحظه می‌فرمایند که نفت جنوب ایران چه ثروتی است آن وقت دیگر نمی‌گویند مملکت ما بی‌چیز است و گدا هستیم. خیر گدا هم نیستیم ثروت هم داریم و تمام منابع ثروت هم در مملکت هست و باید فکر کرد که اگر دو هزار تومان بدهیم فقیر می‌شویم یا نه.و اما اگر این پیشنهادی را که دولت کرده قبول کنیم خواهیم دید که برای مملکت چه فوایدی دارد و چقدر حفظ ثروت این مملکت را کرده‌ایم و برعکس رد کردنش هم چه مضاری دارد. تصویب این پیشنهاد دو هزار تومان از بودجه این مملکت کاسته است و به جای یک میلیون و صد هزار تومان شهریه یک میلیون و صد و دو هزار تومان شده و تصور نمی‌کنم آن قدرها کیسه فقر این مملکت را تهی کند و آن وقت از یک کسی هم که به این مملکت برای خدمت آمده است قدردانی کرده‌ایم.

آقا سید یعقوب - خیلی‌ها آمده‌اند.

شیروانی - البته نظرها فرق دارد شما با این قبیل لوایح مخالفید با لایحه قبل هم مخالف بودید و بنده موافق بودم و به لایحه قبل از همین نقطه‌نظر رأی دادم و به این هم به همان دلایلی که عرض کردم رأی می‌دهیم و رد کردنش را هم برای مملکت مضر می‌دانم.

رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای شیروانی. آقایان موافقین قیام فرمایند.

(عده‌ای برخاستند)

رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای مقوم‌الملک.

(به شرح ذیل قرائت شد)

اینجانب پیشنهاد می‌کنم که ماهی پنجاه تومان به دکتر کوپن به عنوان مستمری داده شود.

مقوم‌الملک - بعد از تحقیقاتی که بنده کردم معلوم شد که ایشان در آذربایجان هم بعضی تعلیمات داده‌اند و برای این که از خدمت او قدرشناسی شده باشد بنده پیشنهاد کردم ماهی پنجاه تومان درباره ایشان برقرار کنند و بنده عقیده دارم که ماهی پنجاه تومان برای ایشان کفایت می‌کند.

رئیس - عقیده کمیسیون چیست؟

مخبر - کمیسیون نمی‌تواند قبول کند.

رئیس - آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌السلطان - بعضی از آقایان که مخالفت با این لایحه می‌کنند از نقطه‌نظر این است که این لایحه مراحل قانونی خودش را سیر نکرده و این کنترات به هیچ‌وجه صورت قانونی به خود نگرفته است و همان طور که آقای شریعت‌زاده توضیح دادند.البته وقتی که یک کنتراتی صورت قانونی نداشت ده تومان یا پنجاه تومان یا صد تومان و دویست تومان تفاوتی ندارد. مخالفت سر این است که این کنترات باید به تصویب مجلس رسیده باشد و در موقعی بوده است که مجلس هم بوده است و قانون محکوم می‌کند دولت را که اگر قراردادی با خارجه می‌خواهد ببندد یا کنتراتی بندد باید به تصویب مجلس برسد و این کنترات چون به تصویب مجلس نرسیده رسمیت ندارد و از این جهت آقایان مخالفند و البته اگر هم الزامی هست باید آن کسی که این کار را کرده است از عهده برآید و عقیده بنده این است که باید مجلس یک قدری در این باب جدیت کند.چهار فقره ده فقره از این قبیل کنترات‌ها و قراردادها را رد کند تا دیگر این اتفاقات نیفتد و الا اگر ما این لایحه را تصویب کردیم یک سابقه می‌شود و هر روز دولت‌های وقت این کار را می‌کنند.

رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای مقوم‌الملک را تصویب می‌کنند...

مقوم‌الملک - بنده پس می‌گیرم.

(پیشنهاد آقای رهنما به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم ماهی یک صد تومان از بابت سند ماضیه و هذه السنه در حق دکتر کوپن تأدیه شود.

رئیس - بفرمایید.

رهنما - تقویم مرحوم حاج نجم‌الدوله را البته همه آقایان ملاحظه فرموده‌اند در ایران اغلب این طور است ساعت‌های نحس و ساعت‌های خوب دارد و در همه کارها همین طور است. یکی در ساعت نحس به تهران وارد می‌شود کارش خراب می‌شود یا یک مطلبی در ساعت نحس به مجلس می‌آید بالعکس گاهی ساعت خوب است خوب می‌شود این دکتر کوپن گمان می‌کنم وقتی که وارد تهران شده است از همان ساعت‌های اولی بوده است و نحس بوده است و حالا هم دامن‌گیر شده است.بنده به این قسمت احساسات تا یک اندازه حق می‌دهم در پاره‌ای مواقع که انسان نسبت به یک قضیه یک احساساتی دارد آن احساسات را تقسیم می‌کند به تمام اطراف آن قضیه.بلی اگر در اطراف قضایای محمدعلی میرزا یک احساساتی است دکتر کوپن هم در زیر لواء محمدعلی میرزا بوده است باید چوب هم بخورد. این صحیح است ولی از آن طرف همان طوری که ساعات مؤثر است در کارها پاره‌ای مواقع هم در زندگانی یک ملتی مؤثر است و شاید یکی از مواقع هم همین امروز باشد.یک نفر دکتر فرانسوی آمده است به اینجا و او را استخدام کرده‌اند.حالا من قسمت قرارداد و اینها را عرض نمی‌کنم زیرا معنی ندارد قبل از آن که مجلس تصویب بکند ولی او نمی‌دانسته است که وضعیات چه قسم است و چه خبر است و این جریان‌ها چیست. او آمده است به تهران و مدتی خدمت کرده است و دولت هم او را کنترات کرده است و این موضوع را به مجلس پیشنهاد کرده در کمیسیون بودجه تصویب شده و به مجلس هم آمده و قبلاً هم یک کنترات دیگری در مجلس مطرح بوده نسبت به آن کنترات هم یک نظریاتی شده و حالا آمده است سر این یکی کنترات حالا اگر آن مقدمات را سیر نمی‌کرد و دولت پیشنهاد نمی‌کرد یا کمیسیون یک ترتیت دیگری می‌کرد شاید آن ساعت‌ها و آن موقعیت که در اصل قضیه یک تأثیراتی خواهد داشت باز چندان مؤثر واقع نمی‌شد.ولی ملت ایران یک ملتی بوده است که حقیقتاً مهمان‌نواز بوده است و همیشه به این صفات اخلاقی افتخار داشته است. ادبیات و منشورات ملل دیگر برای ما بهترین شاهد است.حالا بنده که این پیشنهاد را کردم برای این است که یک راه‌حلی پیدا شود و آقایان ملاحظه بفرمایید که در این موقع که این قضیه مطرح است با آن سابقه و آن کنتراتی که اول گذشته است این قضیه چه وضعیتی دارد.بنابراین بنده اولاً پیشنهاد کردم که ماهی صد تومان باشد در صورتی که آن مبلغی که در کمیسیون تصویب کرده است ماهی دویست تومان است می‌شود و علاوه بر آن آتیه را هم دارد و بنده آتیه را هم برداشته‌ام و آن مبلغ را هم نصف کرده‌ام و فقط بابت سنه ماضیه و حالیه نوشته‌ام و البته آقایان نمایندگان محترم بهتر از بنده متوجه به قضایا هستند و ممکن است ماهی صد تومان درباره ایشان برقرار نموده و بالاخره در آتیه هم که داده نخواهد شد حالا نمی‌دانم آقای مخبر قبول می‌فرمایند یا خیر؟

مخبر - بسته به نظر مجلس است.

رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند.

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای عظیمی.

(به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم که اگر دولت تصور می‌کند الزامی در این امر دارد این مستمری را از حقوق اعلیحضرت محمدعلی میرزا بپردازد.

رئیس - بفرمایید.

عظیمی - بنده این پیشنهاد را کردم برای این که چون جزو مخالفین خود را نوشته بودم اطلاعاتی که در این باب داشتم به عرض آقایان برسانم و عقیده‌ام این است که اگر دولت واقعاً تصور می‌کند الزامی دارد. (در صورتی که به عقیده بنده الزامی هم ندارد)باید از حقوق اعلیحضرت محمدعلی میرزا بدهد. دکتر کوپن یک طبیبی بوده است که اعلیحضرت محمدعلی میرزا در تبریز برای خودشان کنترات کرده‌اند و بعد هم که به تهران تشریف آورده‌اند او را همراه خودشان آوردند.چون در زمان ناصرالدین شاه معمول بوده است که همیشه یک طبیب فرانسوی در دربار بوده است و این اطباء فرانسوی هم به تفاوت گاهی چهار هزار تومان حقوق داشته‌اند مثلاً شنیدر وقتی که رفت هفت هزار تومان مواجب داشت.یک ثلث مواجب شیندر به موجب فرمان به اسم پانسیون در حق شیندر و بعد به عیالش و اولادش پرداخته می‌شد. چهار هزار تومان بقیه‌اش مانده بود که اعلیحضرت محمدعلی میرزا سلطان عصر امر دادند به وزارت خارجه که در حق دکتر کوپن برقرار می‌نمایند.وزارت خارجه خواست چهار هزار تومان در حق دکتر کوپن برقرار کند دکتر قبول نکرد و رفت از شاه دستخط آورد که هفت هزار تومان باید درباره دکتر حقوق معین شود. وزارت خارجه آن عصر ایراد کرد که بیش از چهار هزار تومان نیست.و آن وقت هم مواجب هم مواجب‌ها از روی محل بود و گفتند محل دکتر شیندر چهار هزار تومان است چطور ما هفت هزار تومان برقرار کنیم این ایراد را هم حسین‌قلی خان نواب کرد.(وزیر خارجه نبود ولی مدیر اداره بود که این کارها از آنجا باید بگذرد) و بالاخره در زمان وزارت خارجه مرحوم علاء‌السلطنه بسته شد که مخالف نص صریح اصل بیست و چهارم قانون اساسی است و مطابق این اصل باید به مجلس آمده باشد و این اصل بیست و چهارم است که به عرض آقایان می‌رسانم.

اصل بیست و چهارم - بستن عهدنامه‌ها و مقاوله‌نامه اعطای امتیازات (انحصار) تجارتی و صنعتی و فلاحتی و غیره اعم از این که طرف داخله باشد یا خارجه باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد به استثنای عهدنامه‌هایی که استتار آنها صلاح دولت و ملت باشد.مطابق این اصل باید این کنترات به تصویب مجلس شورای ملی برسد و نرسیده است و بعد هم که قضیه کودتا و بمباردمان پیش آمد دکتر کوپن مواجب نگرفت تا وقتی که قرار شد اعلیحضرت محمدعلی میرزا برود و کنترات دکتر کوپن را خواستند عوض نمایند. آن وقت فرمانی به امضای مرحوم عضدالملک نایب‌السلطنه وقت صادر شد و مستمری برای دکتر کوپن برقرار کردند و به عقیده من آن فرمان هم چون طرف اتباع خارجه بوده است.و در عهد مشروطیت بوده البته باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد و نرسیده است و چون هیچ یک از مدارکی که دکتر کوپن به موجب آن می‌خواهد پول بگیرد و به تصویب مجلس شورای ملی نرسیده است.به عقیده بنده این اسناد و مدارک قانونی نیست و مسیو کوپن حق گرفتن این حقوق را ندارد و البته تصویب کنترات‌ها و اعطای امتیازات از وظایف مجلس است. و اگر اینها امضاهایی به دست تبعه خارجه بدهند الزامی برای دولت ایران نمی‌آورد.بنابراین دکتر کوپن در تحت هیچ عنوان در سال حق دو هزار تومان اخذ حقوق ندارد و اگر هم رد شود یک الزام حقوقی ندارد و اگر هم رد شود یک الزام سیاسی برای دولت ایران وارد نمی‌آورد و اگر هم بیاورد جزایش خیلی آسان است.حالا فرض می‌کنیم نظر به حسن رابطه و چنانچه بعضی از آقایان فرمودند اگر این نظر است. به عقیده بنده از حقوق اعلیحضرت محمدعلی میرزا بدهند بهتر است.

مدرس - حسن رابطه می‌خواهید داشته باشید دیگری پول بدهد؟

رئیس - آقای حائری‌زاده. (اجازه)

حائری‌زاده - ما نظر مخالفتمان بر این است که دولت‌ها قضایایی که طرفش خارجی است باید بیاورند به مجلس و چون این مقصود به عمل نیامده از این نقطه‌نظر رد می‌کنیم. نظر این نیست که حالا پول نداریم و باید محلی پیدا کنیم یا از او پس بگیرند و به این بدهند پس از این نقطه نیست و بنابراین بنده با پیشنهاد آقای عظیمی مخالفم.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد ..

عظیمی - بنده پس می‌گیرم مرادم توضیح بود.

رئیس - پس اگر اینطور است بنده دیگر پیشنهادها را قبول نکنم. اگر پیشنهاد می‌کنید برای این که مسترد بکنید چرا وقت مجلس را تلف می‌کنید؟ پیشنهاد آقای مشاراعظم

(به شرح آتی خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم فقط برای یک مرتبه مبلغی که در لایحه ذکر شده به دکتر کوپن پرداخته شود.

رئیس - بفرمایید.

مشاراعظم - در کنتراتی که با مسیو کوپن بسته‌اند فصل چهارم را بنده می‌خوانم که نمایندگان مستحضر باشند می‌نویسد: بعد از انقضاء ده سال مذکور در سابق در صورت معاودت مشارالیه به فرنگستان نصف آن مقرری به عنوان مستمری به ایشان مرحمت خواهد شد در صورتی که قبل از انقضاء مدت ده سال سابق‌الذکر برحسب میل و اراده اعلیحضرت همایونی یا به واسطه مرض سخت یا به واسطه قوت جبریه مجبور به مراجعت شود مستمری مشارالیه ثلث مستمری حالیه ایشان خواهد بود و به توسط سفارت فرانسه به ایشان داده خواهد شد در صورت فوت دکتر کوپن به صیغه مستمری مطابق آنچه که در فوق ذکر شد به وارث ایشان مرحمت می‌شود الی آخر و بنده گمان نمی‌کنم که اساساً یک همچون کنتراتی قابل توجه باشد یک کسی در عهد خودش آمده است و یک کنتراتی بسته است و رعایت موازین قانون را هم نکرده است و به مجلس شورای ملی هم مراجعه نشده چطور یک همچون قضیه قابل توجه شده است؟ در راپورتی که از طرف کمیسیون بودجه داده شده است در آخرش هست که از محل شهریه‌ها در سنه گذشته و حالیه داشته بنده نمی‌دانم مقصود از آتیه چیست؟ این یک سنه قاطعی می‌شود برای این که هر سال که نمایندگان جدیدی می‌آیند مجبور می‌شوند این را تصویب کنند. بالاخره عقیده‌ام این است که برای این که به دکتر کوپن هم مرحمتی شده باشد عیبی ندارد که همان دو هزار و سیصد تومان یک مرتبه به ایشان داده شود.

رئیس - آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(عده قلیلی برخاستند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای امیراعلم:

(به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم سالیانه فقط دو هزار تومان به دکتر کوپن پرداخته شود.

رئیس - بفرمایید.

امیر اعلم - چون همه آقایان در باب این کنترات فرمودند قانونی نیست بنده در آن باب عرضی ندارم و این پیشنهاد را کردم برای این که عرض کنم که دکتر کوپن یکی از اطبای لشکری و عالم فرانسه است در ایران و تنها خدماتشان منحصر به طبابت دربار نبوده است در صحیه عمومی هم خدمات زیادی کرده است در حفظ الصحه هم بوده است. در آن اوقات بنده تازه وارد شده بودم و آن وقت ما اطبای دیپلمه زیاد نداشتیم البته مجبور بودند که برای صحیه عمومی هم که باشد از خارجه استخدام کنند. خاطر آقایان نمایندگان مسبوق است که اطبای لشکری به طوری که حالا دیگر الحمدالله در مملکت ما هم همین طور خواهد شد.یک حقوق تقاعدی دارند یک مدتی خدمت می‌کنند و بعد از طرف آن دولت یک حقوقی می‌گیرند و شاید بعد از قبول خدمت دولت ایران دیگر آن حقوق به او داده نشود پس یک دکتر لشکری صاحب‌منصب (که گمان می‌کنم سرهنگ بود) که در اینجا خدمت کرده است و شاید از حقوق حقه خودش هم محروم شده باشد سزاوار نیست این طبیب را از حقوقش محروم کنیم لذا بنده پیشنهاد کردم مبلغ دو هزار تومان به او داده شود.

رئیس - آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(بعضی از نمایندگان قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد آقای رهنما پیشنهاد تنفس کرده‌اند.

بعضی از نمایندگان - تنفس رد شد

رهنما - اجازه می‌فرمایند توضیح بدهم؟

رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که پیشنهاد تنفس را قبول می‌کنند قیام فرمایند.

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس - تصویب نشد. رأی می‌گیریم به ماده واحده آقایانی که تصویب می‌کنند. ورقه سفید و الا ورقه کبود خواهند داد.

(اخذ و استخراج به عمل آمده نتیجه به طریق ذیل حاصل شد.)

ورقه سفید ۶ ورقه کبود ۵۴

رئیس - عده حضار ۹۸ با ۵۴ رأی رد شد.

اسامی موافقین: آقایان مشیرالدوله. میرزا محمدنجات. سید کاظم یزدی. قائم‌مقام‌الملک. ‌هایم. شیخ‌الاسلام ملایری.

اسامی مخالفین: آقایان افشار. علائی. مساوات. اخگر. حاج میرزا اسدالله خان. معظم‌السلطان. حاج آقا اسمعبل. ناصرالاسلام. شوشتری. اعتبارالدوله. صدرالاسلام. شیخ جلال‌الدین. تقی‌زاده. الموتی یمن‌الملک. سلیمان میرزا. وکیل‌الملک. ضیاء‌الواعظین. مشاراعظم. اسکندری. صدق‌السلطنه. شاهزاده شیخ‌الرئیس. میرزا شهاب‌الدین. دیوان بیگی. حاج میرزا عبدالوهاب. یاسایی. آقا میرزا آقا خان. مصدق‌الملک. کی‌استوان. شریعت‌زاده. روحی. سهام‌السلطان. حاج میرزا علیرضا دستغیب. مصدق‌السلطنه. تهرانی. حائری‌زاده. مدرس. زعیم. سید احمد بهبهانی. حاج سیدالمحققین. عظیمی. صولت‌السلطنه. سردارنصرت. امیراحتشام. سید مصطفی بهبهانی. سید یعقوب. سید محی‌الدین. سلطان‌العلما. سید حسن اجاق، ضیاء‌الملک. معاضدالسلطنه. سردارمفخم. سید حسن کاشانی.

(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)

معاون وزارت مالیه - پس از این که مقداری از پیش‌بینی بودجه وزارت عدلیه تقلیل شد برای این که کسر آن جبران شده باشد یک لایحه پیشنهادی است که برای انجام این امر تهیه شده تقدیم می‌کنم.

رئیس - ارسال می‌شود به کمیسیون بودجه طرح پیشنهادی آقای تقی‌زاده مطرح است. آقای تقی زاده.

یاسایی - پیشنهادی شده است راجع به لایحه دولت که تقدیم شده.

رئیس - مقصودتان از فوریت کدام فوریت است.

یاسایی - مقصود این است که در مجلس مطرح شود و به کمیسیون نرود.

(پیشنهاد آقای یاسایی به شرح آتی خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم لایحه دولت راجع به اضافه بودجه وزارت عدلیه به فوریت مطرح شود.

رئیس - بفرمایید.

یاسایی - امر بفرمایید قرائت کنند بعد بنده عرض می‌کنم.

(لایحه مزبور به شرح ذیل قرائت شد)

مقام محترم مجلس شورای ملی وزارت جلیله عدلیه بودجه ۱۳۰۳ خود را مطابق جزء ذیل به وزارت مالیه ارسال نموده است: اعتبار مصوبه برای وزارت عدلیه ۶۲۰۰۰۰۰ قران.

مخارج ضروری و اعتبارات سه ماهه اول سال سه ماهه آخر سال جمع کل‏

آبونمان تلفن ۱۵۰۰ ۵۰۰ ۲۰۰۰

مخابرات تلگرافی ۴۵۰۰ ۱۵۰۰ ۶۰۰۰

سوخت ۵۲۲۳۰ ۱۲۶۰۰ ۶۴۸۳۰

تعمیراثاثیه ۷۸۷۵ ۵۱۰ ۸۳۸۵

تهیه اثاثیه ۱۶۵۰۰ ۱۲۶۰ ۱۷۷۶۰

کرایه خانه ۵۹۴۰۰ ۱۷۵۹۰ ۷۶۹۹۰

ملزومات ۱۲۳۳۰۰ ۲۰۶۰۰ ۱۴۳۹۰۰

ملبوس ۱۴۵۵۰ ۴۸۵۰ ۱۹۴۰۰

خرج سفر ۳۰۰۰۰۰ - ۳۰۰۰۰۰

تعمیرات ابنیه ۱۵۰۰۰ ۴۰۰۰ ۱۹۰۰۰ قران‏

پست ۹۰۰۰ ۹۰۰۰ ۱۸۰۰۰ د»

مخارج محبوسین ۱۵۰۰ ۵۰۰ ۲۰۰۰»

فوق‌العاده مأمورین ۱۶۲۷۵ - ۱۶۲۷۵»

آبدارخانه ۲۷۱۰ ۱۲۹۰ ۴۰۰۰»

مخارج اتومبیل ۶۰۰۰ ۳۰۰۰ ۹۰۰۰»

اعتبارصدی دو ۱۰۰۰۰۰ ۳۱۰۰۰ ۱۳۱۰۰۰»

---

۴۶۰۳۴۰ ۱۰۸۲۰۰ ۵۶۸۵۴۰

پس از وضع مخارج ضروری فوق‌الذکر از کل اعتبار مصوبه برای حقوق باقی می‌ماند

نه ماهه ۴۱۸۹۶۶۰

سه ماهه ۱۴۴۱۸۰۰ ۵۶۳۱۴۶۰

مطابق بودجه ارسالی وزارت عدلیه بابت حقوق پرداخت می‌شود.

نه ماهه ۴۶۱۱۶۱۰

سه ماهه ۱۴۴۱۸۰۰ ۶۰۵۳۴۱۰

چنانچه فوقاً ملاحظه می‌فرمایید مخارج و تعهدات وزارت عدلیه در سه ماهه اول سال نظر به این که مطابق اعتبار مصوبه سنه قبل (۷۰۰۰۰۰۰) قران خرج شده است مبلغ (۴۲۱۹۵۰) قران از اعتبار مصوبه ۱۱ جدی سیچقان‌ئیل ۱۳۰۳ علاوه است نظر به این که تصور نمی‌شود بتوان بیش از این از اعتبارات سه ماهه آخر سال وزارت عدلیه چیزی کسر نمود وزارت مالیه برای جبران کسر اعتبار وزارت عدلیه ماده واحده ذیل را پیشنهاد می‌نماید. ماده واحده - وزارت مالیه مجاز است مبلغ ۴۲۱۹۵۰ قران کسر بوجه ۱۳۰۳ وزارت عدلیه را به قرار ذیل جبران نماید. از صرفه‌جویی یک ساله ۱۳۰۳ بودجه وزارت عدلیه ۲۱۰۵۰۰ قران از صرفه‌جویی بودجه سالیانه ۱۳۰۳ سایر وزارتخانه‌ها ۲۱۱۴۵۰ قران جمع ۴۲۱۹۵۰ قران.

تبصره. ماده (۹) قانون بودجه ۱۳۰۳ مصوب ۱۱ جدی سیچقان‌ئیل بعد از وضع مبلغ فوق‌الذکر به قوت خود باقی خواهد بود.

رئیس - یاسائی. (اجازه)

یاسایی - این پیشنهادی که دولت کرده است راجع است به سه ماهه گذشته و سه ماهه آخر سال که چهل و دو هزار تومان اضافه شود به بودجه‌ای که از مجلس گذشته است و محاسبه وزارت عدلیه و مالیه دچار اشکال نشود اگر چنانچه ما بخواهیم این را به تعویق بیندازیم که برود به کمیسیون و مدتی طول بکشد آن وقت تقریباً بودجه وزارت عدلیه پرداخته نخواهد شد و تعویق می‌افتد و الان چهار ماه است حقوق وزارت عدلیه را نداده‌اند و تا این مشکلات حل نشود رئیس کل مالیه هم نمی‌تواند مطابق قانون بدهد و اسباب زحمت است بنده معتقدم که در همین مجلس رأی گرفته شود و همان معامله که نسبت به وزارت پست و تلگراف و سایر وزارتخانه‌های دیگر شد نسبت به عدلیه هم شده باشد و چنانچه این لایحه تصویب نشود بنده عقیده‌ام این است که ناچار باید یک قسمت دیگر از عدلیه را هم منحل کنند برای این که چهل و دو هزار تومان نه ماهه اول سال است آن وقت در سه ماهه آخر سال ما هیچ عدلیه نباید داشته باشیم و به عقیده بنده تأخیر این امر جایز نیست.

رئیس - آقای تقی‌زاده (اجازه)

تقی‌زاده - بنده عقیده‌ام این است به همان ترتیبی که دستور معین شده بود دلیلی ندارد پیشنهادات تازه بشود. البته آن چیزی که ایشان فرمودند شاید صحیح باشد ولی فردا هم مجلس داریم ممکن است ابتدای مجلس این کار را انجام بدهند و چون آن طرحی که پیشنهاد شده بود در آخرش اظهار شده بود (هر چه زودتر) بلکه مقصود این بود که چهار هفته پیش از این مطرح شود برای این که موقع نگذرد و به بودجه سال سال آتیه برسد و امیدوارم به همان ترتیب که بوده جزو دستور مقرر فرمایند و این کار که تمام شود شروع به کارهای دیگر شود و الا اگر بنا شود پیشنهادات مختلف به مجلس بیاید یکی می‌گوید این مقدم دیگری بگوید آن یکی مقدم است کار چندان پیش نمی‌رود.

معاون وزارت عدلیه - برای این که جمع بین آقای یاسایی و آقای تقی شده باشد ممکن است امروز مجلس رأی به فوریت آن بدهد و برای فردا در اول جلسه مطرح شود.

رئیس - رأی می‌گیریم به فوریت یعنی عدم ارجاع آن به کمیسیون بودجه آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد همین طور که مذاکره شد می‌ماند برای جلسه بعد طرح پیشنهادی آقای تقی‌زاده راجع به کتابخانه دولتی مطرح است.

(راپورت آن به شرح ذیل قرائت شد)

کمیسیون مبتکرات طرح پیشنهادی آقایان تقی‌زاده و جمعی از نمایندگان را در خصوص اضافه کردن هزار تومان بر اعتبارات معارف برای مخارج کتابخانه دولتی مورد شور قرار داده و به اتفاق طرح مزبور را قابل توجه دانسته و تقاضا دارد به کمیسیون‌های معارف و بودجه ارجاع گردد.

رئیس - مخالفی ندارد؟

(گفتند - خیر)

رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن آن، آقایان موافقین قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه شد. ارجاع می‌شود به کمیسیون بودجه و معارف مخالفی ندارد؟

(گفتند - خیر)

رئیس - طرح پیشنهادی آقای الموتی مطرح است.

(راپورت آن به شرح ذیل قرائت شد.)

کمیسیون مبتکرات طرح آقای سردار مفخم و آقای الموتی را راجع به بستن سد رود طالقان و برگردانیدن آب آن به اراضی قزوین اساساً قابل توجه دانسته و تقاضا دارد به کمیسیون فوائد عامه مراجعه شود.

رئیس - مخالفی ندارد؟

(گفتند- خیر)

رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این طرح آقایان موافقین قیام فرمایند.

(اغلب برخاستند)

رئیس - قابل توجه شد اجازه می‌فرمایید جلسه ختم شود. جلسه آتیه فردا.دستور اولاً پیشنهاد وزارت مالیه راجع به بودجه عدلیه.ثانیاً طرح قانونی آقای سلطان‌العلما راجع به قانون استخدام معلمین.ثالثاً خبر کمیسیون بودجه راجع به وراث صاحب‌منصبان سوئدی.بعد خبر کمیسیون قوانین مالیه راجع به معافیت ماشین‌های فلاحتی و صنعتی بعد اگر وقت شد خبر کمیسیون فوائد عامه راجع به امتیاز راه بندر جز.برای اطلاع خاطر آقایان عرض می‌کنم که روز سه‌شنبه قرارداد پستی و تلگرافی بین ایران و روس جزو دستور خواهد شد. اگر آقایان پیشنهاداتی دارند قبلاً بدهند که طبع و توزیع شود. آقای ضیاء‌الواعظین (اجازه)

ضیاء‌الواعظین - بنده خواستم پیشنهاد کنم که خبر کمیسیون معارف راجع به وظایف اداره صنایع مستظرفه جزو دستور شود. رئیس - در درجه پنجم معین می‌شود آقای تهرانی. (اجازه)

آقا شیخ محمدعلی تهرانی - بنده تقاضا می‌کنم لایحه که در کمیسیون مبتکرات قابل توجه شده است راجع به دهات سلماس و خوی به واسطه حملات اشرار ویران شده‌اند آن لایحه هم جزو دستور شود.

رئیس - بسیار خوب آقای وکیل‌الملک. (اجازه)

وکیل‌الملک - لایحه اوزان و مقادیر جزو دستور بوده و در ماده آن باقی است بنده گمان می‌کردم که تا یک لایحه را تمام نکنم لوایح دیگر را جزو دستور نگذاریم اگر آن هم برای جلسه آتیه جزو دستور گذاشته شود که تمام شود تصور می‌کنم مانعی نداشته باشد.

رئیس - باید تحقیق شود موادی که به کمیسیون ارجاع شده بود و راپورت آن رسیده است یا خیر. آقای عدل‌الملک (اجازه)

عدل‌الملک - عرضی ندارم.

رئیس - آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌السلطان - عرضی ندارم.

رئیس- آقای شیخ‌الرئیس. (اجازه)

محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس - عرض بنده راجع به دستور بود که گذشت.

رئیس- آقای شیروانی (اجازه)

شیروانی- بنده هم دیگر عرضی ندارم. آقای عراقی. (اجازه)

حاج آقا اسمعیل عراقی- عرض بنده راجع به این است که مقرر فرمایند وزارت مالیه برای جواب سؤالات حاضر شوند.

رئیس - آقای دستغیب. (اجازه)

دستغیب - لایحه الغاء منع صدور پوست بره اینجا یک وقتی در مجلس مطرح شد و اصلاً نفهمیدم کجا رفت. به کمیسیون قوانین مالیه رفت و چطور شد بیرون نیاید یک مرتبه این موضوع مطرح شده و شش ماه هفت ماه است که معلوم نیست چه شده این یک عرض بنده. عرض دیگر بنده سؤالی داشتم از وزارت معارف راجع به اعانه که دولت به مدرسه کاظمین و کربلا می‌دهد که چه شده است و چند روز است تعقیب می‌کنم حاضر نمی‌شوند جواب بدهند.

رئیس - به وزارت مالیه و معارف اطلاع داده می‌شود.

مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد

رئیس مجلس شورای ملی - مؤتمن‌الملک.

منشی - علی‌اقبال‌الممالک.

منشی - معظم‌السلطان.