مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ امرداد (اسد) ۱۳۰۱ نشست ۱۱۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ امرداد (اسد) ۱۳۰۱
نشست ۱۱۹
صورت مشروح مجلس یوم پنج شنبه دوم ذیحجه ۱۳۴۰ مطابق چهارم اسد ۱۳۴۰
مجلس تقریباً سه ساعت قبل از ظهر برپاست آقای موتمن الملک تشکیل گردید
(صورت مجلس یوم ۳ شنبه دوم اسد را آقای امیرناصر قرائت نمودند)
رئیس – گویا نسبت به صورت جلسه ملاحظاتی نباشد؟
اظهاری نشد
رئیس – صورت مجلس تصویب شد دستور امروز اولاً مسئله شهریه‌ها و بعد لایحه کنترات رئیس کل مالیه ایران می‌باشد بالفعل مسئله شهریه‌ها مطرح است آقای معتمدالسلطنه مخالفند؟
معتمدالسلطنه – عرضی ندارم
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا
محمد هاشم میرزا – بنده مخالفم
رئیس – بفرمایید
سلیمان میرزا – بنده راجع به دستور عرضی دارم
رئیس – بفرمایید
سلیمان میرزا – گمات می‌کنم آقایان همه با بنده موافق باشند در اینکه دستور را مقدم و برجر بکنم یعنی کنقرات دکتر (میلسیو را) مقدم بداریم و بعد راجع به شهریه‌ها مذاکره شود چون مسئله شهریه‌ها طول خواهد کشید و یحتمل در این جلسه هم تمام نشود. پس بهتر است ابتدا مسئله کنترات رئیس کل مالیه مطرح و بعد در شهریه‌ها مذاکره شود.
رئیس – مخالفی نیست؟
(گفتند خیر)
رئیس – باید این مسئله را عرض کنم پریروز که اعلام شد این لایحه به کمیسیون بودجه و کمیسیون خارجه ارجاع می‌شود و فراموش شد که عرض کنم باید به کمیسیون قوانین مالیه هم مراجعه شود. ولی به کمیسیون قوانین مالیه هم مراجعه شود. چنانچه ملاحظه می‌فرمایید از طرف کمیسیون راپورتی هم داده شده که طبع و بین آقایان توزیع گردیده است بالعقل مذاکرات در کلیات است.
نصرت الدوله مخبر کمیسیون بودجه – در چند جای این لایحه یک اصلاحات عبارتی لازم بود. ولی چون خیلی مهم نبود کمیسیون در ضمن راپورت خود آنها را درج نکرد ولی اگر اجازه بفرمایند ممکن است یا در موقع خواندن مواد یا بنده قبلاً آنها را متذکر شوم که آقایان در روی لایحه خود اصلاح فرمایند
رئیس – در موقه قرائت مواد گویا بهتر باشد آقای دست غیب مخالفند یا موافق؟
شیخ الاسلام اصفهانی – بنده قبلاً اجازه خواسته‌ام
رئیس – بلی صحیح است بفرمایید
شیخ الاسلام – از قدیم گفته‌اند دایه‌ای که بیش از مادر دلسوزی کند باید پستان او را برید ما این اصل را فراموش کرده‌ایم هفده سال است نشسته‌ایم که از فرنگستان آدم بیاید مملکت ما را اداره کند در عین این حال یک اصل دیگر را هم زیر پا گذارده‌ایم باز از قدیم گفته‌اند هر ضرری یک عقلی را زیاد می‌کند ما در این باب ضررها برده‌ایم ولی عقلمان به آن عقل هفده سال قبل است مگر مستشار نیاوردیم؟ چرا آوردیم. چه کردند؟ خرابی فساد غریب هجده سال است به جهت اداره پست مستشار آورده‌اند نتیجه چه شد؟ سی سال قبل پست اصفهان به یزد و کرمان در ظرف چهار پنج روز با اسب برده می‌شد ولی حالا در ظرف ده الی بیست الی سی روز با گاو و شتر برده می‌شود یک نتیجه عمده دیگر هم داده است که این کتابچه است و باید اسم آن را اختلاس نام گذاشت که یک فقره سند که این آقای مستشار داده‌اند و تمبرهای احمد شاهی بوشهر را گرفته‌اند بر حسب قیمت چهل و چهار هزار و هفتصد و نود و شش تومان و پنجهزار قیمت داشته است از این یک نمونه بقیه مطالب به خوبی معلوم می‌شود. دوازده سال است برای عدلیه مستشار آورده‌ایم جناب مسیو پرنی قاضی القضاء مملکت اسلامی ایران....
جمعی از نمایندگان این طور نیست
نصرت الدوله – کی چنین چیزی بوده است
شیخ الاسلام – در ماه ششصد و سی و سه تومان می‌گیرد در سال نه هزار و نهصد و نود شش تومان دوازده سال آن می‌شود صدو نوزده هزار و پانصد و پنجاه و دو تومان تقریباً صدو بیست هزار تومان به یک مستشار داده‌ایم غیر از مخارج دیگر غیر از مصارف اداره و مستشاری و غیره ایشان چه کرده‌اند؟ فقط در ظرف این دوازده سال یک کتابچه نوشته شده است که عموم اهالی مملکت را به مجلس به دولت شورا نیده است و همه هم می دانند آن کتابچه رایزنی‌ها نوشته‌اند
محمد هاشم میرزا – تصریح کنید کدام کتابچه است.
شیخ الاسلام – مستشار برای قشون آردیم غریب یکصد کرور پول دادیم؟! هزار سرباز و صاحب منصب موجود شد یک وقت آقایان متخصصین یاغی شدند جوانهای نازنین ما را برداشته بروند در بیابانها تمام را بیابان مرگ کردند و خودشان هم پول ما را برداشتند و رفتند این جناب مسیوی رنگ ساز (خنده حضار) از دهم اکتبر ۱۹۱۶ مسیحی استخدام شده در سالی چهار هزار و سیصد و نود و دو تومان شش سال است در ایران تشریف دارند بالغ بر بیست و ششهزار و سیصد و پنجاه و دو تومان مواجب گرفته‌اند چه کرده‌اند یک اخبار واحده یک اخبار از ایشان شیوع یافته اخبار آحاد این است دو سه نفر شاگرد تدارک کرده که دو نفر از آنها را به گلپایگان و یک نفر به عراق فرستاده‌اند ولی بر حسب اخبار متواتره این جناب مسیوتا این ساعت به قدر یک شاهی برای ایران کار نکرده است فرانسوی تصدیق می‌کنند که ما سالهای دراز دیگر در علم رنگرزی به گرد ایرانیها نمی‌رسیم آنوقت ما از اروپا معلم برای رنگرزی می‌آوریم راپورت کمیسیون فوق العلده تحقیق را همه آقایان دارند در صفحه سوم می‌نویسد: در این مورد بی مناسبت نیست که تصدیق عالمانه و منصفانه یک نفر فرانسوی دانشمد پرا ذکر کنم که در اوخار سلطنت شاه شهید نورالله مضجمه بایران آمده اغلب شهرهای عمده این مملکت را گردش کرده و در محصولات و هنرهای دستی ایرانیان مطالعات بسیار عمیقه نموده و سیاحت نامه از مشهودات خود در ایران مدون و منتشر ساخت در فصل راجع به صنایع ایران تقریباً به این مضمون می‌نویسد اگر ما اروپایی‌ها در تمام صنعت‌ها گوی سبقت ربوده‌ایم در ر نگ رزی و کازری هنوز به گرد صنعت گران ایرانی نرسیده‌ایم آقایان مستشارها چه می‌فرمایند؟ می‌فرمایند اداره ممکث ناتوان است باید اصلاح شود و اصلاح کننده لازم است به عبارت دیگر ما مریض هستیم و دوا لازم داریم بنده تصدیق می‌کنم مریض هستم مریض هستم ولی در طرز معالجه و تعیین دوا اشتباه شده است ناتوانی اداره ایران به واسطه وجود مردمان بیکار و مستخدمین زیادی است که هر کابینه روی کار می‌آید از فساد از زحمت از هیاهو و بالاخره انتریک این مردمان نمی‌تواند کار کند ناچار کناره گیری می‌کنم آقایان اگر علاج درد ایران را می‌خواهید کار برای بیکمارها پیدا کنید علاج درد با مستشار آوردن نمی‌شود اگر اطراف این وزارتخانه‌ها خلوت شود و بگذارند این ایرانیها بکارهای خود رسیدگی کنند هر ساعت متزلزل و منتظر رنگ تازه نباشند همین ایرانیها با حسن وجه ایران ایران را اداره می‌کند اول سیاست مدار مملکت ما آقای مشیرالدوله هستند در ایام وکالتشان در همین مجلس شورای ملی دو مرتبه فرمودند که ما از ایرانیها کسانی که لایق اداره کردن این ملک باشند داریم آیا آقایان حساب فرموده‌اند که مخارج آقای مستشار چقدر می‌شود؟ یا حسابی نفرموده‌اند؟ بنده حساب کرده‌ام در سال یک صد هزار تومان مخارج یک نفر مستشار می‌شود چرا؟ پانزده هزار دلار مواجب سه هزار دلار مخارج این تقریباً می‌شود بیست و چهار هزار تومان +
یک نفر از نمایندگان... چرا انقدر نمی‌شود
شیخ الاسلام – موقعی که خواستم داد و ستد کنم کم و زیادش را با هم درست می‌کنیم جوش نزنید آنوقت در ماده چهارده می‌نویسد برئیس کل مالیه حق داده می‌شود که در آمریکا برای سه سال یا کمتر یک نفر عالم احصا فیه و یک نفر منشی آمریکایی که زبان فرانسه بداند و یک نفر محرر اجیر کنند و این سه نفر منحصراً برای او خواهد بود و حقوق و مخارج آنها را دولت ایران خواهد داد و مخارج این سه نفر رویهم رفته مطابق می‌شود با مخارج آقای مستشار یعنی بیست و چهار هزار تومان و جمعاً می‌شود چهل و هشت هزارتومان در ماده ۱۴ می‌نویسد به علاوه عده کافی مستخدمین ایرانی که قابل و کاملاً معتمد باشند برای حوایج ادارات مخصوص رئیس کل مالیه از طرف دولت معین خواهد شد. این اداره مستشاری باین عظمت هم تقریباً مخارجش چهل و هشت هزار تومان می‌شود که روی هم رفته قریب صد هزار تومان می‌شود یک نفر مشخص القول که گمان می‌کنم تمام آقایان نمایندگان صحت قول او را تصدیق کنند چند روز قبل به بنده گفت یکی از اعضائی که اخیراً از وزارت خانه‌ها خارج شده است و سه نفر هم اولاد دارد در همسایگی او یم نفر آژان هست که روزی چهار دانه نان از دولت می‌گیرد دو دانه از آن به این چهار نفر می‌رسد (ممکن است آقایان تحقیق کنند تا بدانند شخص گوینده شخص صحیح القولی است) خود آن شخص می‌گفت اگر این آژان یک روز آن دو دانه نان را باین چهار نفر نرساند خودش و اولادهایش از گرسنگی می‌میرند. آقایان: کدام انصاف کدام مروت حکم می‌کند که ما صد هزار تومان حقوق این قبیل مردم را به یک نفر مستشار بدهیم گفته می‌شد دول همجوار دول غیر همجوار را شکر می‌کنم خدا را که در قضییه نقط شمال این پرده هم پاره شد آقایان را تذکر می‌دهم به مراجعه شماره ۵۲ روزنامه زبان آزاد و ضیمیه آن و شماره ۱۹۲ روزنامه اتحاد که پس از مراجعه مطلب مکشوف خواهد شد بنده قدری عصبانی شده‌ام و شاید باز اگر عرض کنم مطالبی عرض کنم که صلاح نباشد
نصرة الدوله – صحیح است
شیخ الاسلام – این است که کلام را کوتاه بکنم ولی آقایان را از آقای رئیس مجلس و آقای رئیس الوزراء و تمام آقایان نمایندگان قسم می‌دهم بانسانیت به شرافت بایرانیت و بالاخره با سلامیت که این آتش را دو مرتبه در ایران روشن نکنند...
طباطبایی- مخبر کمیسیون قوانین مالیه – ما قسم خورده‌ایم
شیخ الاسلام – در خاتمه عرض می‌کنم مستشار دو قسم است یک مستشار اداری یک مستشار فنی بنده منکر مستشار فنی نیستم البته اگر ما بخواهیم ممیزی کنیم باید معلم بیاوریم اگر بخواهیم زراعتمان را اصلاح کنیم باید معلم بیاوریم اگر بخواهیم کارخانه ریسمان بافی قماش بافی کاغذ سازی تأسیس کنیم معلم لازم داریم بنده منکر معلم فنی نیستم با معلم و مستشار اداری که روح حاکمیت ایران و اسلام باو تسلیم شود مخالفم. حضرت ابی عبدالله علیه السلام و هفتاد و یک نفر از احاب باوفایش خون مبارکشان به جهت استحکام حکومت اسلام ریخته شد یزید منکر پیغمبر و قرآن نبود منکر نماز نبود فقط می‌گفت من خلیفه خدا هستم
(جمعی از نمایندگان، خیر چنین نیست منکر تمام اینها بود)
شیخ الاسلام – حضرت می‌فرمودند خلیفه و سیاستمدار اسلامی را باید خدا و رسول خدا معین کنند مقصود این است که سیاستمدار اسلام در نزد خدا عزیز است ه رئیس مجلس هر رئیس الوزراء هر وکیل که به حکومت اسلام خدمت بکند و نگذارد حکومت اسلام لکه دار شود در دنیا و آخرت هر چه باید ببیند می‌بیند چنانچه نمونه‌های این مسئله هم دیده شده هر کس هم برخلاف این رفتار کند خلاف آن را خواهد دید
رئیس – آقای حاج میرزا مرتضی موافقید یا مخالف؟
حاج میرزا مرتضی – بنده مخالفم
رئیس – آقای کازرانی چطور؟
آقای میرزا علی کازرانی – بنده هم مخالفم
رئیس – آقای تدین چطور؟
تدین – بنده موافقم
رئیس- بفرمایند
تدین – متاسفانه ما به اندازه‌ای از موضوع خارج می‌شویم و به شاخ و رگها می‌پردازیم که مطابق فرمایش آقای شیخ الاسلام بالاخره عصبانی می‌شوند و یک موضوع مسلم که جزء ضرورت مذهب شیعه است آنهم معکوس می‌شود یزید کافر مطلق بود مشرک به خدا و رسول بود شماری که یزید می‌خواند و نسبتهایی که به خانواده رسول می‌داد البته در نظر آقایان هست کدام کفر از این بالاتر که به جهت خلافت خون فرزند پیغمبر ریخته شود؟ حالا بعد از هزار و سیصد سال می‌شنویم که یزید مسلمان بوده و به خدا و رسول و غیره معتقد بود این هم حرف شد؟
شیخ الاسلام – شاید عقیده شما چنین باشد که یزید مسلمان بود بنده همچو حرفی نزدم
تدین – بالاخره خیلی تاسف می‌خورم که در مجلس شورای ملی در مملکت اسلامی این حرفهای عجیب و غریب گفته می‌شود بنده از نقطه نظر اسلامی دفاع کردم اما راجع به فرمایشات آقای ناطق محترم نمی دانم در کدام قسمتش وارد شوم آقای شیخ الاسلام بکرات لفظ مستشار را تکرار فرمودند لازم است در این جا خاطر آقایان را تذکر بدهم که این دکتر میلیسو به عنوان آن مستشاری که آقا در نظر گرفته‌اند استخدام نشده است ایشان یک تفر رئیس اداری و برای اداره کردن وزارت مالیه استخدام شده‌اند به هیچ وجه نمی‌شود او را با مستشار عدلیه با مستشار جای دیگر مقایسه کرد و بهترین دلیل برای اثبات این مطلب این است که اگر در ابتدای لایحه استخدام و حدود اختیارات دکتر میلسیو رئیس کل مالیه ایران و به هیچ عنوانی از مستشار ذکر شده است آن حساب‌هایی هم که جنابعالی کردیه بنده با اینکه مختصری حساب می دانم هر چه فکر کردم به نظرم صحیح نیامد اولاً خلط مبحث مستخدمین حقوق و مخارج منزل که در لایحه مدت سال نوشته شده بود و ایشان ماهیانه حساب فرمودند....
یک نفر از نمایندگان – حقوق هم سالیانه است....
تدین – بله ببخشید آن هم سالیانه است از این موضوع می‌گذاریم موضوع دیگری که فرمودند مسئله حقوق آن سه نفر است که یک نفر عالم احصائیه و یک نفر منشی و یک نفر محرر باشد. آقا این طور فرمودند که حقوق این سه نفر هم مقابل با حقوق رئیس مالیه خواهد بود در صورتی که این هم اشتباه است و هیچ وقت حقوق یک نفر عالم احصانیه و دو نفر منشی و محرر باندازه حقوق رئیس مالیه نخواهد شد به علاوه حقوق آن سه نفر هنوز معین نشده و دولت موقعی که خواست برای آنها حقوق معین کند البته به مجلس پیشنهاد خواهد نمود و از مجلس خواهد گذشت یک قسمت دیگر که به نظر بنده خیلی جالب دقت بود این بود که در لایحه نوشته شده دولت یک عده اعضای لایق ایرانی به مستشار خواهد داد آقا حقوق آنها را هم به اندازه حقوق رئیس مالیه و آن سه نفر حساب کردند و اعتراض فرمودند در صورتی که این منتهی آمال مااست که یک عده از ایرانی‌های لایق را دولت معرفی کند و به اختیار از مستشار بگذارد و به آنها حقوق کافی بدهد این پول دیگر به خارج نمی‌رود و به اعضاء و مستخدمین لایق ایرانی داده می‌شود. در این صورت محل اعتراض نباید بشود یک قسمت دیگر راجع به فرمایش آقای مشیرالدوله بیان کردند آنچه در خاطر بنده هست این طور نبوده ایشان فرمودند در عین اینکه آقای مشیرالدوله فرمودند که ی قسمت از افراد ایران هستند که می‌توانند امور ادارات مرتب کنند با این حال یکی از طرفدار جدی جلب مستشار آقای مشیرالدوله بودند. (بعضی از نمایندگان صحیح است حتی اینکه اظهار فرمودند من عقیده دارم برای ایالات و ولایات و نقاط مهمه هم برای جمع آوری مالیه از خارج مستخدم کنتر شود بنابراین چون فرمایش آقای مشیرالدوله را تحریف کردند مجبور شدم توضیح بدهم ولی در اصل مسئله بنده هم در یک قسمت با آقای شیخ الاسلام موافقم و شاید سایر آقایان هم موافق باشند و آن این است که بعضی از اشخاص که تاکنون استخدام شده‌اند به وظیفه خودشان رفتار نکردند ولی لازمه این امر بر این نیست که ما به طور کلی بگوییم کلی اشخاصیی که از خارج استخدام شده‌اند خوب کار نکردند اگر از نقطه نظر انصاف نگاه کنیم خواهیم دید اشخاصی که در خارج استخدام شده‌اند بعضی از آنها خدمات مهمی نسبت به این مملکت کردند منتهی یک حوادث و اتفاقاتی روی داد که در تحت تأثیر آن حوادث نتوانستیم از کارهای آنها کاملاً استفاده کنیم در هر حال آنهایی که خطا کردند باید آنها را مقصر دانست و آنهایی که خدمت کرده‌اند باید خدمات آنها را قدردانی کرده به عقیده بنده باید قدری خدمانی تر صحبت کنیم در این که ما شدت احتیاج را به اصلاح ادارات داریم هیچ کس منکر نیست و البته واضح است که مهمترین ادارات و وزارتخانه‌های ما که وزارت مالیه هستند خرابی‌هایی که در ادارات و ورت خانه‌های ما حکم فرماست کسی منکر نیست و البته همه هم معتقدند که باید این خرابی‌ها را اصلاح کرد وابن اول قدم ترقی و تعالی یک ملتی است که احساس کند محتاج به اصلاحات است و باید تصریح کرد که ادارات ما با این وضع حاضر قابل استفاده نیست و باید یک صورت خوبی به ادارات داد تا دولت بتواند از آنها استفاده کند اما برای اصلاحات هم امر دائر است باینکه با این اصلاحات بدست ایران انجام گیرد یا بدست مستشارانی که طرف اعتماد ایرانیها باشند و متاسفانه اخلاق و عادات امروزه ما طوری شده که انتشار دارد از ایرانیها کار پیش رفت نمی‌کند بنده هم تصدیق می‌کنم که به قدر کفایت برای اداره کردن مملکت اشخاص نداریم اشخاص لایق و کارآمد ما خیلی کمتر هستند از آن اندازه که ما احتیاج داریم زیرا این امور امور فنی است و امور فنی هم غیر از قسمت معلومات مدرسه هست و دلیل این + مسئله هم این است که از چندین سال باینطرف که از خارجه اشخاص استخدام شده‌اند یک عده اشخاص ایرانی که در زیر دست مستخدمین خارجی کار کرده و تربیت شده‌اند بهتر می‌توان از وجود آنها استفاده کرد تا قبل از اینکه خارجیها استخدام شوند و قبل از اینکه زیر دست مستخدمین خارجی کار کنند این اطلاعات و عملیات حالیه را نداشتند و بهترین دلیل برای این مسئله در همین مجلس واقع شد ماده واحده را با این همه هیاهو تصویب کردیم و آن اختیارات مطلقه غیر محدود به شخص مصدق السلطنه که طرف اعتماد مجلس بود داده شد اما چه کرد؟
شیخ الاسلام- بیکارها نگذاشتند
تدین – البته باید برای ابیکارها کار پیدا کرد ولی این در صورتی است که یک اشخاصی را بیاوریم که بدانند به چه نحو برای بیکارها باید کار پیدا کرد پس جنابعالی از چه نقطه نظر مخالفت می فرمائید؟ البته افراد ایرانی هر کدام بایستی به اندازه لیاقت و استحقاق خودش کار داشته باشد هر کس لیاقت و استحقاق ورود به ادارات را دارد باید در ادارات داخل شود کمتر لیاقت و استحقاق دارد کارهای کوچکتر را باید دارا باشد.
کل علی حسبه. یک چیزهایی را که ما نمی دانیم نباید حتماً بگوییم می دانیم ما می‌خواهیم یک اشخاصی را بیاوریم که مملکت ما را از نقطه نظر مالیه و فواید عامه و تجارت اداره کنند و برای بیکارها کار پیدا کنند از جناب عالی سوال می‌کنم چه راهی برای تهیه کردن کار برای بیکارها پیدا کرده‌اید؟ البته در جواب خواهید گفت می‌نشینیم و فکر می‌کنیم و کار پیدا می‌کنیم این فایده ندارد باید اشخاص متخصص آورد بدون این که بنشینید و فکر بکنند بدانند از چه راه باید کار پیدا کرد نه اینکه ۳ ماه یا شش ماه یا ده ماه بنشینیم و فکر کنیم پس از این مدت یک راه غیر مجلس پیدا کنیم همه آقایان می دانند از جمله اشخاصی که از خارجه اسنخدام کردیم یک مسیو شوستر بود که چه خدماتی به مملکت ایران کرد که همه ایرانی هم همیشه خدمات او را منظور دارند پس نباید به طور کلی بگوییم کلیه مستشاران و مستخدمین خارجی بد هستند به علاوه این شخص را که از خارجه استخدام می‌کنند اولاً ک اختیاراتی به او داده نشده که مضر بحال مملکت باشد و ضمناً در یک قسمت هم ما موفقیت حاصل کرده‌ایم و آن این است که عقیده تمام ماها این بود که اگر ما بخواهیم مستشار یا متخصص جلب کنی باید از دول غیر همجوار باشد و در این قسمت موفقیت حاصل کردیم یعنی از آمریکا این شخص را استخدام نمودیم و دیگر این که این شخص دیپلمه و تحصیل کرده و متخصصین در این فن است و امیدواریم در راه او سنگهای غیر مستقیم پرتاب نکنیم.
شیخ الاسلام- دیپلمش را از کجا دیده‌اند؟
تدین – اطلاعاتی را که بنده با عدم رویت دیپلم دارم جنابعالی با دیدن دیپلم هم نخواهید داشت موافق اطلاعاتی که بنده دارم این شخص یک نفر دکتر در علم مالیه و اقتصاد است که از دارالفنون آمریکا دیپلم گرفته و سه سال هم مستشار اقتصادی یکی از وزارت خانه‌های مهم اتازونی بوده است اگر همین قدر کافی است که هیچ والا ممکن است در خارج بیش از این به شما اطلاع بدهم علی ای حال این یک موفقیتی است که ما تحصیل کرده و توانسته‌ایم از دولت غیر همجوار که طرف توجه تمام ایرانی هاست یک نفر رئیس مالیه استخدام نماییم ولی بنده ناچارم یک نکنه را خاطر نشان کنم و آن این است که شرط استفاده از هر مامور ولو اینکه لایقرین مامورین مهم دنیا هم باشد این است که خد ما لایق و مایل باشیم از او استفاده کنیم ما باید قضایایی را که راجع به شوستر پیش آمد سرشق قرار دهیم و در آتیه با کمال متانت ناظر اعمال این شخص باشیم و تا اندازه‌ای هم که می‌توانیم در حدود قانون از او تقویت کنیم تا شاید ان شاء الله ی سر وصورتی به وزارت مالیه و ادارات آن داده شود و اگر این دفعه هم خدای نخواسته با موافقت بنده و مخالفت جنابعالی و این دادو فریادها نخواستیم و یا نتوانستیم ا سنگ انداختیم و استفاده نکردیم تصور می‌کنم یک اسنادی بدست خودمان امضاء کرده و به دنیا ارائه خواهیم داد
رئیس – مذاکرات در کلیات کافی نیست؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس – رأی می‌گیریم که داخل شور در مواد بشویم یا نه؟
آقایانی که تصویب می‌کند داخل شور در مواد شویم قیام نمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد چنانچه ملاحظه می فرمائید کمیسیون خارجه مسئله تاعیت را تصویب کرده کمیسیون بودجه هم لایحه را تصویب نموده کمیسیون قوانین مالیه پاره پیشنهادها کرده که اگر لازم شد در موقع شور در مواد بان پیشنهادها رأی می‌گیریم
نصرت الدوله مخبر کمیسیون بودجه در ماده اول یک اصلاح عبارتی به نظر کمیسیون رسیده و آن این است که بعد از مدت ۵ سال در عر ض (به شرایط ذیل)(موافق مواد ذیل) نوشته شود چون قانون است و ماده بندی شده مواد ذیل بهتر است
رئیس – ماده اول قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول – مجلس شورای ملی بدولت اختیار می‌دهد که دکتر میلسیوتبعه آمریکا را بسمت ریاست کل مالیه ایران برای مدت ۵ سال بشرط ذیل استخدام نماید.
رئیس – آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی – عرضی ندارم
رئیس – آقای حاج شیخ اسدالله موافقید؟
حاج شیخ اسدالله – بلی موافقم
رئیس – آقای حاج میرزا مرتضی
حاج میرزا مرتضی – بنده مخالفم
رئیس – بفرمائید
حاج میرزا مرتضی – اگر چه بنده در ضمن شور در کلیات نتوانستم عرایض خود را عرض کنم لکن در ماده اول عرایض خود را عرض می‌کنم بنده به طور کلی با استخدام مستشار خارجی مخالفم زیرا سابقه این کار به ما نشان داد که تاکنون هر چه مستشار از خارج استخدام کردیم جز ضرر هیچ نتیجه‌ای برای ما نداشت حالا متاسفانه خودمان نتوانستیم استفاده کنیم یا پیش آمد مانع شد هر مستشاریکه به ایران آمد داخل شذ در یک سلسله سیاستها که بکلی از وظیفه او خارج بود و بجای اینکه از وجود آن مستشار برای ما منافعی حاصل شود یک مضاری پیدا شد کمااینکه آقای شیخ الاسلام فرمودند مستشارانی که برای وزارت جنگ و پست و تلگراف و سایر وزارتخانه‌ها آوردیم تمام آنها از حدود خودشان خارج شدند و یک ضررهایی به این مملکت وارد آوردند که بکلی این مملکت را به حال فلاکت و بدبختی انداختند و هیچ انتفاعی هم از وجود آنها برده نشد و اگر آن اختیاراتی که به آنها می‌دادیم به متخصصین ایرانی داده می‌شد شاید بهتر از آنها کار می‌کردند و برای ما انفع بود الان بنده عقیده‌ام این است اگر این اختیارات که در این لایحه ذکر شده به یک نفر ایرانی متخصص در امر مالیه داده شود بهتر می‌تواند کار کند تا مستشار خارجی منتهی چیزی که هست این است که اگر این کار را به یک نفر ایرانی واگذار کنیم به قدری اشکال تراشی برای او می‌کند که بکلی مانع از کار کردن او می‌شوند و اگر این کار را نکنیم یعنی دست از اشکال تراشی برداریم باندازه‌ای که برای اداره کردن ادارات لازم است اشخاصی داریم که هم تحصیل کرده‌اند و هم داخل در عملیات بوده‌اند و مدتی در مالیه و سایر ادارات خدمت کرده‌اند فقط چیزی که هست این است که اگر یک نفر اروپایی از خارج استخدام و در ادارات ما مشغول کار شود همه دستها را روی هم می‌گذارند و کاملاً او را آزاد می‌گذارند هر کار می‌خواهد بکند ولی بعد از اینکه یک نفر ایرانی مصدر کار می‌شود برای او اشکال تراشی می‌کنند و چه نمی‌تواند کار بکند والا این طور نیست که ایرانیها هم نتوانند کار کنند هم خوب می‌توانند کار بکنند و عقیده بنده این است که همین اختیاراتی که در این لایحه شده که به مستشاران خارجی داده شود بیک نفر متخصص ایرانی داده شود مساعدت کنند آنوقت معلوم می‌شودها هم می‌توانند کار کنند یا ما مستشاران و مستخدمین خارجه را امتحان کردیم و دیدیم آنهایی که به مملکت جز ضرر برای ما کاری نکردند خوب است یک امتحانی هم نسبت به آنها بکنیم یکی از آنها را بیاورید و یک اختیاراتی که به یک مستشار می‌دهیم به ایرانی بدهیم آنوقت اگر نتوانست کار کند آن کار را که حالا می‌خواهید و یک نفر مستخدمین یا مستشار آنوقت استخدام کنیم آقای تدین کنترات ایم مستشار مثل سایر که سابقاً کنترات شده انذ نیست دائم کنترات آنها چطور بوده است در صورتیکه اختیاراتی که به ان مستشار داده می‌شود از اختیاراتی که به مستشار داده شده است خیلی بیشتر است و بنده این است که اگر این مستشار بیاید مثل همان‌هایی است که سابقاً و جز ضرر و خسارت برای این مملکت فائده نخواهد داشت بعضی از آقایان فرمودند از آنها استفاده‌هایی شده است و بعضی از آنها خدماتی کرده است نمی دانم مستشار پست کدام خدمت و مملکت کرده است؟ همان طور که آقای الاسلام اصفهانی فرمودند سابقاً پست اصفهان بکرمان ده روز می‌رفت درصورتی که مستشار داشت نه وسائل حمل و نقل بود. اما امروز که همه قسم وسایل حمل و نقل و غیره موجود است تقریباً یک ماه الی پنج روز طول می‌کشد که پست از کرمان به اینجا یا از اینجا به کرمان برسد نتیجه مستشار است که روز به روز او پست خرابتر و بدتر می‌شود همین مستشار برای ژاندارمری و وزارت آورده‌ایم و دیدیم چه ضررها و چه خساراتی به ما وارد آوردند که هیچ جبران پذیر نیست عقیده بنده این است که امروز هیچ احتیاجی به مستشار نداریم و اگر همان مساعدتها کمکهایی که به مستشاران خارجی می‌کند بایرانیانی که متخصص همه + بنمایئم و آنها را تشویق کنیم خیلی بهتر از مستشاران خارجی می‌توانند کار کنند و انجام وظیفه نمایند.
مخبر کمیسیون خارجه – آقای حاج میرزا مرتضی در ضمن مخالفت با این ماده یک اظهار مخالفت‌هایی هم نسبت به کلیات نمودند ولی چیزی علاوه بر اظهارات آقای شیخ الاسلام بیان نکردند اگر چه آقای تدین کاملاً جواب آقای شیخ الاسلام را دادند لکن باز بنده می‌خواهم چند کلمه در جواب آقای حاج میرزا مرتضی عرض کنم بنده خیلی مقیدم باینکه از این مذاکرات برای کلیه شنوندگان و اشخاصی که فرد در روزنامه جات و در جرائد چه در اینجا و چه در ولایات این نطقها را خواهند دید اشتباهی حاصل نشود و همان طور که آقایان مخالفین گاهی گوشه می‌زنند آنها خیال نکنند ماها که با مستشار موافقیم یالیاقت ایرانیها مخالفیم ما مخالف هستیم که ایرانیها کار داشته باشند اینها یک قسم رندیهایی است که آقایان ناطقین محترم برای پیشرفت عقیده خود اظهار می‌کنند ولی اگر درست دقت بفرمایید و سوء اثر آن را تصور کنند از این قبیل فرمایشات خودداری می‌کنند ما هیچوقت معتقد نبوده‌ایم به اینکه ایرانی استعداد ندارد نگفتیم که ایرانی نباید داخل در کار باشد و اگر همچو عقیده‌ای را هم هر یک از ماها بکنیم یک تصور غلطی است و همان طور که آقای تدین فرمودند بنده هم عرض می‌کنم که اگر خودمان را محتاج به مستشار می دانیم برای این است که آن بصیرت‌های کافی و کامل را نداریم. مثلاً رئیس مالیه را برای انجام وظایف اجرائی ئر مالیه می‌آوریم و اگر خودمان را محتاج به استخدام می دانیم برای این است که اداره اطلاعات کافی و بصیرت‌های لازم را برای اصلاحات این مملکت هنوز به اندازه کافی در ایرانیها نیست و اگر اشخاصی هستند که اطلاعاتی دارند خیلی کم و به علاوه شاید اطلاعات عملیشان ناقص است باین واسطه ما باید متوسل به خارجیها بشویم و افراد به جهل و سعی در طلب علم هم هیچ نوع ننگ و عیبی نیست و خوب است اجازه بدهید بنده و سایر آقایان معتقد باین مطلب نباشیم. که نگار ما مکتب نرفته به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد این هیچ عیب نیست و خوب است اقرار کنیم که اگر چیزی بلد نیستم و نمی دانم باید یاد بگیرم سابقاً در یک مورد دیگری خدمت آقای شیخ الاسلام عرض کرده‌ام که یاد گرفتن ممکن است اصولی و مدرسه باشد ممکن است عملی باشد ولی تعلیم عملی سهولتش بیشتر است و دقت کمتر می‌خواهد اگر ما به واسطه استخدام متخصصین عالم در ادارات خودمان تأسیس یک مدارس عملی بزرگ کردیم و برای جوانان تحصیل کرده و آنهایی که قسمت اصولی و علمی را در داخله یا در خارجه تحصیل کرده‌اند یک مدرسه عملی باز کردیم آن معلوملت آنها زودتر و بهتر می‌تواند تقویت شود و در مدت کمی اشخاص بصیر و کافی پیدا می‌کنیم آقای شیخ الاسلام فرمودند (خدمت به حکومت اسلام) بنده هیچ خدمت به حکومت اسلام و هسچ وسیله را برای حفظ حکومت اسلام بالاتر از این نمی دانم که سعی بکنیم چیزهایی را که بلد نیستیم و دیگران می دانند و به واسطه همین دانائیشان این تفوق‌ها زا نسبت به ما دارند از آنها یاد بگیریم و هیچ خدمتی بالاتر از این نیست که ما مملکت را از این فقر اقتصادی و فلاکت بیرون بیاوریم ومتصل چه از نقطه نظر زندگانی اجتماعی داخلی و چه از نقطه نظر سیاست خارجی افراد و جماعات ما محتاج به گدایی نباشند و اینکه فرمودند یکی اززز بدبختی‌های ما بیکاری است بنده با ایشان موافقم اما کار راهش چه چیز است به عقیده بنده راه برطرف کردن هر فسادی از مملکت اول تولید ثروت و دارا نمودن مردم است چه از نقطه نظر تجارت و ازدیاد صنعت و چه به وسیله توسعه دوائر و ادارات مملکتی که ملکت بیشر از این کار کی پیدا کند و آنها هم باید اشخاص لایقی باشند آقای حاج میرزا مرتضی هم اشاراتی فرمودند راجع به مستشاران و مستخدمین خارجی بنده منتظر بودم که در این قسمت آقای رئیس الوزراء قبل از ماها اظهار عقیده بفرمایند اینجا یک اعتراضاتی فرمودند و بنده نمی دانم ما عادت کرده‌ایم و میل داریم این عادت را در همه جا تعمیم بدهیم و در ضمن مذاکرات در کلیات همه را به یک چوب برانیم
(بعضی از نمایندگان – همه این طور نیستند)
عرض نکردم همه این طور هستند آنهاییکه اعتراض می‌کنند و از مستخدم خارجی تنقید می‌کنند به طور کلی و بدون اینکه در میان مستخدمین خارجی خوب هم هست بد هم هست یک مرتبه می‌گویند فلان دسته با فلان طبقه خوب نیستند و به آنها به طور کلی حمله می‌کنند اینها هیچ کدام منطق ندارد البته در ضم مستخدمین و طبقات خواه خارجی باشد و خواه داخلی خوب هم هست بد هم هست خوب را باید خوب گفت بد را باید بد گفت والا اگر همه را بد بگوییم وقر بد گفتن از بین می‌رود چرا در این مملکت تنقید آن قدر بی وقر شده و هیچ کس بان وقری نمی‌گذارد برای این که بدون مقدمه و ملاحظه و بدون هیچ نوع تشخیص استعمال شده است باین جهت در موارد حقه خدش هم تأثیر ندارد ورفته رفته برای تنقیداتی که در افوآء یا اوراق منتشره نسبت به اشخاص می‌شود وقری باقی نمانده اینها خوب نیست ما باید ای جا قدر حرفهای خود را نگه داریم مستخدمین خارجی چه کردند؟ چه گناهی کردند؟ بلژیکی‌ها وقتی به این مملکت آمدند (بنده از نقطه نظر قدرشناسی عرض می‌کنم والا شاید بعضی از آنها بواسطه پاره کارهایشان احساسات به آنها هموار یست) ولی بنده از نقطه نظر حق گذاری این جا باید عرض کنم که بلژیکی‌ها وقتی آمدند شما گمرک نداشتید ولی امروز یک گمرک منظمی دارید که دارای ادارات صحیحی است با عایدات مرتب و منظم که یک قسمت از غایدات مهم مملکت است چرا باید از این اشخاص بد بگوییم برای اینکه یکی از میان آنها بد کرده است؟ آن یکی را تعقیب بکند ومطلب را ثابت و روشن کنید وقتی معلوم شد بد کرده است البته همه فرمایشات شما را تصدیق می‌کنند و این اقدام شما هم در دیگران موثر می‌شود آقای تدین در اینجا یک نکته فرمودند که خیلی صحیح بوده فرمودند اگر کسی را ما میاوردیم هر قدر هم آدم لایق و خوبی باشد وقتی خود ایرانیها یا دولت ایران نخواهد استفاده کند او نمی‌تواند کار بکند بلکه نمی‌گذاریم که او کار کند این فرمایشی که می‌فرمایند البته نتیجه یک فکر و مقدماتی است که در دیگران هم ممکن است پیدا شود حالا شما پت تریبون می‌فرمایید فردا وقتی که مستخدمین آمدند کسان دیگر از راههای دیگر مشغول عملیات و انتریک می‌شوند؟ نتیجه این می‌شود که اگر یک بدبختی بخواهد ازروی کمال صذاقت و حسن نیت خدمت بکند ما نگذاریم و آنوقت بگوییم او کار نکرده و لایق نیست ولی اگر ما بخواهیم استفاده کنیم از مستخدمین هم که به نظر ما لایق و خوب نمی‌آیند می‌توانیم استفاده کنیم بنده معتقد هستم رئیس مالیه یا مستشار دیگری را که می‌آوردیم دولت سلب اختیار از او بکند بلکه بنده موافقم که رئیس مالیه باید اختیارات اداری تام و تمامی بدهیم ولی دولت هم باید تمام مواظبت و دقت خودش را صرف این کار بنماید که به واسطه سهو واشتباه و یا به واسطه بی اطلاعی از اخلاق اجتماعی ما یا چیزهای دیگر خارج از حدود آن اختیارات کاری نکند شما خودتان را درست کنید باقی مسائل رست خواهد شد اگر چه بنده منتظر بودم و همین طور هم هست که در اینموقع که استخدام یک نفر رئیس مالیه از ممالک غیر همجواری که نه یک نظریات سیاسی به ما دارد و بلکه همه نوع با ما موافق است یک دولتی که به موجب مراسلات اخیر خودش و به موجب مذاکرات خودشان سیاست درب باز را در ایران اعلان و می‌کنند یک دولتی که ما به واسطه مساعدت او می‌خواهیم بعد از سالها اقتصادی یک سیاست ثابت اقتصادی اتخاذ کنیم و یک سرمایه‌های آمریکایی در مملکت بیاوریم و از این دردسرهایی که سالیان دراز داشتیم خلاص شویم در چنین موقعی که یک چنین احساساتی هست بنده منتظر بودم و میل داشتم که حقیقة با خوشوقتی و شادمانی فوق العاده استخدام را تلقی کنیم.
(بعضی از نمایندگاه صحیح است)
بنده هیچ میل ندارم که آقای شیخ الاسلام بفرمایند آمریکایی‌ها را هن دیدیم آیا شده است و چه دیده‌اید؟ ناچار مقصودتان اشاره به امتیاز نقط شمال به کمپانی آمریکایی‌ها و تمایل آن کمپانی به شرکت با کمپانی انگلیسی است. اما کمپانی پول می‌خواهد شما به طور کلی بفرماید آمریکایی‌ها را هم دیدیم بنده یقین دارم و خودم شنیده‌ام و اینجا هم می‌گویم که قطعاً اول کسی که از اقدامات این کمپانی به دش آمده شاید دولت آمریکا و ملت آمریکا بوده آن کمپانی هم شاید تصور می‌کرد که ما حرفی نداریم ولی وقتی دید که ما حاضر نیستیم شاید از عقیده خودش برگشته باشد در این صورت ما نباید یک حرفهایی بزنیم و یک موارد خصوصی بلکه اخص را بیاوریم و شمال یک فضایای کلی بکنیم بنده خیلی خوشوقتم که می‌بینم آقایان تقریباً عموماٌ با بنده موافقند و میل دارند در این قضییه ما با یک شادمانی این استخدام را تلقی کنیم و حقیقة روز ورود این این متخصصین را به این مملکت روز سعادت جدیدی فرض کنیم وهم پیش وجدان خودمان از حیث خدمت به مملکت و برای حفظ قسمیکه خورده‌ایم با خودمان عهد کنیم که با تمام قوای خودمان از آنها تقویت کنیم و با آنها همراهی کنیم و از هر مخالفتها و هر انتریکهایی که مبنی بر اعتراض شخصی است ان شاء الله جلوگیری کنیم.
رئیس – آقای حائری زاده در ین باب پیشنهادی کرده‌اند ولی گمان نمی‌کنم در پیشنهاد ایشان بشود رأی گرفت چون ایشان پیشنهاد کرده‌اند پدر و مادر این شخص آمریکایی باشد
حائری زاده – اجازه می‌فرمایید توضیح بدهم.
رئیس- هر چه توضیح بدهید و بر فرض رأی هم بدهید پدرو مادرش آمریکایی نمی‌شود معهذا بفرمایید.
حائری زاده – اگر من این شخص را می‌شناختم این شرط را لازم نمی‌دانستم و مخالفت و موافقت خودم را اظهار می‌کردم ام چون در مملکت آمریکا برای زیاد + کردن اتباع خودشان قانونی دارند که هر کس چند وقت در آنجا اقامت کند جزء تبعه آمریکا محسوب می‌شود و در تمام حقوق با سایر اتباع آمریکا مساوی است فردا ممکن است یک نفری را که ما میل نداریم و ملبس به لباس آمریکایی باشد بعضی از اشخاص باشد که از پنج سال قبل در آمریکا اقامت کرده و آمریکایی الاصل نباشد باینجا بیاید و امور را در دست بگیرد باین جهت بنده پیشنهاد کردم ابوبنش آمریکایی باشد زیرا آن وقت نظر سیاسی نسبت به مملکت ما ندارد و به شغل خودش ساعی و جاهد است و بنده چون این شخص را نمی‌شناختم این پیشنهاد را نمی‌کردم ولی اگر آقای رئیس الوزراء اطلاعاتی دارند بفرمایند بنده این پیشنهاد را پس می‌گیرم
رئیس الوزراء – فرمایشات آقای حائری زاده هم مثل فرمایشات آقای حاج میرزا مرتضی است و این یک عبارت رکیکی است زیرا دولت ایران یک نفر مستشار از دولت آمریکا می‌خواهد و دولت آمریکا هم یک نفر مستخدم آمریکایی به دولت ایران معرفی می‌کند. در این صورت ذکر این مطلب لازم نیست آقای حاج میرزا مرتضی در موقعی که پراگرام دولت در مجلس مطرح بود و یکی از موادش جلب مستخدمین خارحی بود ایشان با این اصل موافق بودند وتصویب کردند و حالا مخالفت می‌نمایند آنوقت شاهزاده نصرت الدوله به بنده می‌فرمایند چرا مدافعه نمی‌کنید من چه مدافعه بکنم؟ در محلی که اظهارات آقایان وکلا به این زودی فراموش می‌شود بنده اهمیت نمی‌دهم که دفاع کنم آقای حاج میرزا مرتضی تقریباً در دو ماه قبل پرگرام دولت را تصدیق کردند که باید متخصصین از دول غیرهمجوار استخدام بشود و امروز می‌فرمایند نباید استخدام بشود برای اینکه ما اشخاص لایق و کافی زیاد داریم و محتاج به جلب خارجیان نیستم بنده تکذیب نمی‌کنم و نمی‌گویم اشخاصص لایق نداریم لیکن عرض می‌کنم ما خودمان نمی‌گذاریم که متخصصین ما کار کنید و خیلی آرزو دارم طوری بشود که در آتیه متخصصین لایق داشته باشیم که محتاج به مستشار خارجی نباشیم
رئیس – راجع به پیشنهاد آقای حائری زاده چون مربوط برای ما نیست نمی‌توانیم مذاکره کنیم
حائری زاده – تکلیف من چه چیز است در این موضوع موافقت بکنم یا مخالفت؟
رئیس – تکلیف جنابعالی معلوم است برای ما پدرو مادر این شخص آمریکایی نمی‌شود.
حائری زاده – تکلیف من معلوم نیست و اگر این شخص امریکایی الاصل نباشد من نمی‌توانم به او رأی می‌دهم و لابد باید مخالفت کنم
رئیس – ماده اول مجدداً قرائت می‌شود و رای می‌گیریم
(ماده اول با تبدیل جمله (به شرط ذیل) به جمله (مطابق مواد ذیل) باین ترتیب قرائت شد)
ماده اول – مجلس شورای ملی به دولت اختیار می‌دهد که دکتر میلیسیو تبعه آمریکا را به سمت ریاست کل مالیه ایران برای مدت پنج سال مطابق مواد ذیل استخدام نماید
رئیس – آقایانی که این ماده را تصویب می‌کند قیام بفرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده دوم قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده دوم – ابتدا استخدام از روز حرکت دکتر میلسیو از واشنگتن محسوب می‌شود و پس از انقضاء سه سال دولت ایران و دکتر میلسیو مختار خواهند بود که دو سال باقی را قبول یا فسخ نمایند
رئیس – در ماده دوم مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس – آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب سه ماده سوم قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده سوم – رئیس کل مالیه از بابت حقوق خدمت پانزده هزار دلار سالیانه از دولت علیه دریافت خواهند کرد به علاوه برای سال اول خانه و اثاثیه که کفایت مشار الیه را بنماید از طرف دولت برای او تهیه خواهد شد و از سال دوم تبعه مخیر خواهد بود که برای مشارالیه تهیه خانه نموده و یا مبلغ سه هزار دلار بر حقوق مشارالیه بیفزاید
رئیس – کسی مخالف نیست؟
(گفتند خیر)
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده سوم آقایانی که ماده سوم را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده چهارم قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
- ماده چهارم – رئیس کل مالیه مسئول وزیر مالیه است و تعهدی کند در ایفای وظائف خود تمام تعلیمات قانونی مشارالیه را اطاعت کند در موقع ظهور اختلاف بین وزیر مالیه و رئیس کل مالیه راجع به مسائلی که در حدود صلاحیت مشارالیه است رئیس کل مالیه حق دارد نظریات خود را شفاهاً و کتباً به هیئت دولت اظهار نماید.
رئیس – نسبت به این ماده ایرادی هست یا خیر؟
آقای دست غیب (اجازه)
حاج سید محمد باقر دست غیب – بنده با اینکه با این لایحه مخالفم لکن داخل در موضوع کلی نمی‌شوم با اینکه بعضی از آقایان در موقع شور در مواد راجع به کلیات هم مذاکره می‌کنند ولی بنده عرض می‌کنم مستشار یا مستخدمینی که می‌آورند باید طوری باشد که اختیارش محدود و کمتر باشد و اگر اختیارات او را محدود نکنیم می‌بینم پس از چندیکه آمد به میل خود رفتار خواهد نمود برای اینکه دارای اختیارات معینی نیست وقتی یک لایحه راجع به استخدام مستشاری به مجلس می‌آید ما با یک حرارت و شوق و ذوق و یک حالت عصبانی آن را استقبال می‌کنیم بدرجه که دیگر نظری به محدود نمودن اختیارات او نداریم ولی بعداً دچار معظورات می‌شویم این است که بنده عرض می‌کنم باید اختیارات این مستشار به نظر وزیر مسئول واگذار شود برای اینکه این ترتیب محدودیتش بیشتر است
رئیس – آقای آقا سید یعقوب مخالفند؟
آقا سید یعقوب –بنده یک سوالی دارم.
رئیس- بفرمایند
آقا سید یعقوب – مقصودم این است جواب اقای حاج میرزا مرتضی و آقای دست غیب و آقای شیخ الاسلام را بدهم همه آقایان تصدیق می‌فرمایند که باید اشخاص جاهل با اشخاص عالم رجوع کنند پس ما هم که جاهل هستیم جلب مستشاران خارجی را در مملکت خود لازم می دانیم زیرا هر جاهلی به وسیله عالمی باید عالم بشود اطلب العلم ولو بالصبین. این مطلب را هم آقایان باید بدانند که ما مخالف با اصلاحات نیستیم به علاوه پیشنهادی هم تقدیم مقام ریاست کرده‌ام و عرض می‌کنم که رئیس کل مالیه مستخدم دولت است در این ماده نباید نوشته شود با دولت تعهد می‌کند. عقیده بنده این است نوشته شود رئیس کل مالیه مسئول وزیر مالیه و باید در ایفای وظایف خود تمام تعلیمات قانونی مشارالیه را اطاعت کند مستخدم مسئول است دیگر تعهد می‌کند لازم نیست...
رئیس – سوالتان را بفرمایید
آقا سید یعقوب – سوال من عین لفظ تعهد بود که باید عوض (تعهد می‌کند) نوشته شود باید در ایفای وظائف خود.
رئیس – اینکه مخالف است
آقا سید یعقوب – خیر با ماده موافقم ولی تعهد معنی ندارد از عبارت ماده معلوم می‌شود که در زمان حدود بین رئیس مالیه و وزیر مالیه محکمه که این مسئله را حل نماید و فیصله بدهد هم دولت است اما دیگر ذکری نکرده‌اند که هیئت دولت چگونه رسیدگی می‌کند وزیر مالیه را مقدم خواهد داشت یا رئیس مالیه را
رئیس – آقای آقا سید یعقوب هم از آن رندیهایی که آقای نصرت الدوله اشاره نمودند فرمودند
طباطبائی – مخبر کمیسیون قوانین مالیه کلمه تعهد یا باید به عقیده بنده هیچ تفاوت ندارد آن معنایی که در تعهد در لفظ باید هم هست ولی چون این شخص مستخدم خارجی است و در مقابل تعهدات قبول خدمت می‌نماید لفظ تعهد نوشته شده است اما در مسئله ثانی فرمودند هیئت دولت چطور رسیدگی می‌کند عرض می‌کند نمی‌توان قبل از وقت تعیین شود هیئت دولت نسبت به قضایایی که یش می‌آید چطور حکم بکند البته در موقعی که قضیه مطرح می‌شود دولت رسیدگی نموده و هر طور صلاح می داند حل می‌نماید اینها یک چیزهایی نیست که مهم باشد و لازم باشد آن قدر وقت مجلس را صرف آن بکنم
رئیس – در ماده چهارم مذاکرات کافی است یا خیر؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس – پیشنهادی از طرف آقای معتمدالسلطنه رسیده قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که در آخر ماده چهارم قبل از عبارت (اظهار نماید) جمله (و مجلس شورای ملی) اضافه شود معتمدالسلطنه
رئیس – آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه – هر گاه اختلافی بین وزیر مالیه و رئیس کل مالیه حاصل شود مطابق این پیشنهاد مکلف است سوادی هم از آن راپورت به مجلس شورای ملی بدهد
مخبر – کمیسیون بودجه – این اظهار آقای معتمد السلطنه قابل قبول نیست زیرا به موجب این پیشنهاد ایشان تفکیک بین قوه مجریه و قوه مقننه را قائل نیستند در صورتیکه قسمتهای اداری را باید مستقیماً به دولت رجوع نمود ولی مجلس هم در هر موقع نظارت خودش را خواهد کرد.
رئیس – رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد آقای معتمدالسلطنه آقایانی که قابل توجه می دانند قیام به فرمایید
(کسی قیام ننمودند)
رئیس – قابل توجه نشد رأی می‌گیریم به ماده چهارم اشخاصی که ماده + چهارم را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده پنجم قرائت می‌شود
به مضمون ذیل قرائت شد
ماده پنجم – در صورتیکه در مدت هیجده ماه بجهتی از جهات در حدود وظایف رئیس کل مالیه مساعدت و حمایت نشود مشارالیه می‌تواند بعد از انقضای مدت مزبور به کنترات خود خاتمه بدهد مشروط بر این که دلائل خود را در اثبات اینکه بعد از این خدمت او به واسطه تقویت و مساعدت دولت دیگر موجب سعادت مالیه ایران نخواهد بود.
کتباً وزیر مالیه و کابینه وزراء اظهار دارد در این صورت حقوق شش ماه مساعدتاً مخارج معاونت به مشار الیه داده خواهد شد.
رئیس – کمیسیون قوانین مالیه عبارتی اضافه که کرده بعد از کابینه وزراء نوشته شود مجلس شورایعلی
آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله – بنده اولاً همین مطلب را که کمیسیون قوانین مالیه پیشنهاد کرده است خواستم تذکر بدهم و تایید کنم ودیگر اینکه عقیده بنده این است که این عبارت کافی نیست که پس از هیجده ماه مستشار یک دلایلی که در پیش خودش صحیح می داند بنویسد و به دولت بدهد و در صورتیکه دولت با عقیده او موافق نباشد نباید به مجرد این اظهار حق داشته باشد از شش ماه حقوق خود استفاده کند. پس خوب است ذکر بشود دلائلی که برای عذر خود می‌آورد البته بایددلائلی باشد که اقلاً دولت تصدیق کند و در صورتیکه دلائلی اظهار داشت و محل قبول دولت واقع شد آنوقت از شش ماه حقوق خود استفاده کند والا در صورتیکه مورد تصدیق دولت واقع نشود چگونه می‌تواند استفاده کند و مخارج عودتش را هم بگیرد. ولی اینکه اینجا اضافه کرده‌اند که راپورت خود را به مجلس شورا هم بفرستد یک قدری مطلب را تسهیل می‌کند و ممکن است مجلس سوالاتی از دولت بنماید /انوقت اگر دولت به مستشار حق داد البته او هم می‌تواند از شش ماه حقوق خود استفاده نمود و مخارج عودت خود را دریافت بنماید باین جهت عقیده بنده این است که این ماده ناقص است
رئیس الوزراء – بنده این کلمه را که کمیسیون قوانین مالیه اضافه کرده است لازم نمی دانم زیرا در مقابل مجلس وزراء مسئول هستند و بر فرض اینکه رئیس مالیه دلائلی داشته باشد به وزیر مالیه و هیئت وزراء اظهار می‌کند. در صورتیکه هیئت وزراء نتوانستند او را متقاعد نمایند که دلایل او قابل توجه نیست البته بدون اطلاع مجلس بکنترات او خاتمه نمی‌دهند و مجلس را از جریان امور مستحضر می‌نمایند ولی ممکن است این جا یک عبارتی اضافه شود مشروط براینکه دلائل موجه و مسلم خود را اظهار نماید.
نصرت الدوله مخبر کمیسیون بودجه نسبت به اظهاری که آقای رئی الوزراء فرمودند می‌خواهم حضور محترمشان توضیحی عرض کنم به عقیده بنده تصویب پیشنهاد کمیسیون قوانین مالیه ضرری ندارد و مخالف با اظهارات ایشان نمی‌باشد زیرا اگر یک همچو موقع به دست آمد البته باید درجاتی را طی نماید معلوم است درجه اول رئیس مالیه راپورتی می‌نویسد و دولت از واقعه مسبوق می‌شود و دولت هم سعی می‌کند ایرادات او را رفع کند و بالاخره به یک مرحله خواهد رسید که بین دولت و رئیس مالیه به هیچ وجه توافق نظر حاصل نمی‌شود انموقع موقعی است که ما باو اجازه می‌دهیم برود و البته این قید را که در این کمیسیون پیشنهاد نموده برای این است که مقصود این شخص از یان راپورت اثبات بی تقصیری و حقانیت خود در مقابل دنیای خارج از ایران و اشخاص است که منتظرند ببینند رئیس مالیه پس از ورود به ایران چه خواهد کردو چه قدمی برای اصلاح امور مالیه بر خواهد داشت باین جهت است که ما می‌گوییم اگر پس از هیجده ماه یک اشکالاتی پیش آمد و به امو مالیه نتوانست کار کند و بخواهد حقانیت خود را اثبات نماید و تحصیل مرخصی از دولت می‌کند البته ضرر نخواهد داشت همان موقعی که این راپورت را به دولت می‌دهد یک نسخه ا ز آن را هم برای اطلاع نمایندگان ملت و گذاردن به معرض افکار عمومی عامه به مجلس تقدیم شود و این در صورتی است که مقصود همان باشد که ما استنباط می‌کنیم یعنی قضییه قضییه انتشار باشد ولی البته شاید دولت یک اطلاعاتی داشته باشد که بنده و آقایان نداشته باشیم در هر صورت خوب است آقای رئیس الوزراء نظرات و دلائلی که در این موضوع دارند بفرمایند تا مطلب معلوم شود.
رئیس الوزراء – بنده به کلی با این اضافه مخالفم زیرا این مطلب راجع به اختلاف نظری است که پیش خواهد آمد و ناچار ابتدا به وزیر مالیه اظهار می‌شود و بعد به هیئت دولت و رئیس الوزراء رجوع می‌شود و یقیناً از طرف هیئت دولت هم این مسئله به مجلس خواهد آمد زیرا کارهای خیلی جزئی که راجع به مالیه مملکت باشد غالباً از کیسیون قوانین مالیه و بودجه و مجلس مطرح می‌شود چطور یک چنین امری که راجع به سیاست مملکت است بدون طلاع مجلس می‌گذرد؟ البته هیئت وزراء بدون اطلاع مجلس در این مسئله تصمیمی اتخاذ نخواهد کرد و این مسئله هیچوقت بودن اطلاع مجلس صورت نخواهد گرفت بنا براین بنده لازم نمی دانم که این مسئله در کنترات قید شود بلکه زائد دانسته و مخالفم
مخبر کمیسیون مالیه – گمان می‌کنم در این جا یک سوء تفاهمی واقع شده موضوع موضوع اختلاف بین وزیر مالیه و رئیس کل نیست بلکه این یک راپورتی است که در موقعی که رئیکل می‌خواهد بعد از ۱۸ ماه به کنترات خود خاتمه بدهد به هیئت وزراء می‌دهد نظر کمیسیون قوانین مالیه آن طور که آقای نصرت الدوله فرمودند این است که این راپورت باید در معرض افکار عمومی گذارده شود و البته این مسئله به وسیله مجلس شورای ملی زودتر به معرض افکار عامه گذارده می‌شود. البته اگر اضافه این جمله راجع به ماده چهارم بود اشکالاتی پیدا می‌نمود و به همین جهت کمیسیون هم نظری در آن ماده نداشت ولی کمیسیون تصور می‌کند آن عیب در ماده پنجم می‌باشد زیرا این فقط یک راپورتی است که رئیس کل مالیه برای خاتمه دادن به کنترات خود به هیئت وزراء می‌دهد و البته در صورتی که یک نسخه از آن را هم به مجلس بدهد بهتر به معرض افکار عامه گذارده می‌شود.
وزیر پست و تلگراف – بنده از مخبر کمیسیون قوانین مالیه سوال می‌کنم که این راپورتی که می‌فرمایند به مجلس داده شود به چه طریق خواهد بود البته به طور رسمی که نخواهد بود. مخبر محترم کمیسیون بودجه فرمودند ممکن است به یک کمیسیونی در مجلس رجوع شود و البته این ترتیب غیر رسمی می‌باشد هم در همه چیز هیئت وزراء با مجلس مذاکراتی می‌نماید
مخبر کمیسیون بودجه – بنده همچو اظهاری نکردم
وزیر پست و تلگراف – بنده این طور فهمیدم که یکی از آقایان فرمودند لااقل با یک کمیسیونی مذاکره شود در هر صورت اگر بخواهید رسماً این راپورت به مجلس بیاید دولت نمی‌تواند فبول نماید که یک نفر رئیس مالیه در مقابل هیئت مقننه یک رسمیتی داشته باشد تا بتواند راپورت خود را مستقیماً به مجلس دارد.
مخبر کمیسیون قوانین – اینکه آقای وزیر پست و تلگراف می‌کنند چطور ممکن است این تقدیم شود عرض می‌کنم.
مثل سایر کاغذها گذارند و به مجلس می‌فرستند دولت به اضافه کردن این جمله نباشد کمیسیون هم اصرار ندارد.
رئیس – چون کمیسیون نموده اول باید پیشنهاد کمیسیون گرفت و بعد در صورتی که دولت.
مخبر کمیسیون قوانین – بنده پیشنهاد کمیسیون را دارم.
رئیس – پیشنهاد آقای قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
یشنهاد می‌کنم که عبارت نوشته شود مشروط بر این که دلایل خود را در اثبات حقاقنیت خود که مالیه و کابینه وزراء اظهار دارد
(مدرس)
رئیس – توضیحی بفرمایید
مدرس – بنده قسمت ماده را زائد می دانم و گمان می‌کنم این جهات لزومی نداشته باشد عوض نوشته می‌شود مشروط بر اینکه خود را در اثبات حقانیت خود مالیه و کابینه وزراء اظهار دارد زیرا این عبارت همان معنی را دارد دولت هم معلوم خواهد شد که مطابق با واقع است یا خیر؟ این جمله گویا لزومی باشد؟
مخبر کمیسیون بودجه – تصور می‌کنم اگر آن اصلاحی رئیس الوزراء تقاضا کردند که لفظ دلائل کلمه متوجه نوشته شود مفصود آقای مدرس هم باشد و به علاوه گمان نمی‌کنم بود جهات عیبی داشته باشد بلکه بهتر است برای اثبات مطلب و حقانیت عبارات لازم است ولی ۲ فقره عبارتی هم در این ماده باید بشود لفظ دیگر است که به عقیده بنده در عوض سلب تقویت هم اگر تقویت نوشته شود گویا بهتر باشد
رئیس الوزراء – ممکن است لفظ دیگر را مقدم بدارند. رئیس – (خطاب به مدرس) پیشنهاد خودشان را پس می‌گیرند؟
مدرس یک توضیحی دارم گویا سوء تفاهم شده است.
رئیس – ماده (۶۳) نظام نامه داخلی اجازه نمی‌دهد باید رأی بگیریم.
رئیس – حالا قبول نکردند اصراری ندارم.
رئیس – پیشنهاد حاج میرزا اسدالله خان قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم کلمه «دیگر» در این عبارت که نوشته شده خدمت او بواسطه سلب تقویت و مساعدت دولت دیگر موجب سعادت مالیه ایران نخواهد بود حذف شود یا در اول این عبارت ذکر شود.
رئیس – توضیحی دارید بفرمایید؟
حاج میرزا اسدالله خان – به نظر بنده کلمه دیگر در این جا زائد است این است که پیشنهاد می‌کنم این کلمه حذف شود و اگر آقایان این کلمه را لازم می دانند لااقل بعد از کلمه بعد از این قرار داده شود.
مخبر کمیسیون بودجه – اجازه می‌فرمایند در اینجا اصلاحات یک قدری پیچیده شده آقای رئیس الوزراء ماده را این طور اصلاح کرده‌اند مشروط بر اینکه دلائل متوجهه خود را در ارتباط این که دیگر بعد از این خدمت او بواسطه عدم تقویت و مساعدت دولت موجب سعادت مالیه ایران نخواهد بودو گمان می‌کنم مقصود تمام پیشنهاد کنندگان در این اصلاح تأمین شده باشد.
رئیس – این اصلاحات بایستی در کمیسیون باشد. اگر آقایان موافق باشند مجلس را تعطیل نمائیم تا این ماده در کمیسیون اصلاح شده و بعد در مجلس قرائت شود
(در اینموقع جا برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید.)
رئیس – ماده پنجم بعد از تبادل افکار به طریقی نوشته شده است که قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده پنجم – در صورتی که در مدت هیجده ماه بجهق از جهات در حدود وظائف رئیس کل مالیه مساعدت و حمایت نشود مشارالیه می‌تواند بعد از انقضاء مدت مزبور بکنترات خود خاتمه دهد مشروط بر اینکه دلایل کافیه خود را در اثبات اینکه بعد از این خدمت شخص او بواسطه عدم تقویت و مساعدت دولت موجب سعادت مالیه ایران نخواهد بود کتباً به وزیر مالیه و کابینه وزراء اظهار دارد و هیئت وزراء مراتب را به مجلس شورای ملی اطلاع داده حقوق ۶ ماهه مساعدتاً و مخارج معاونت به مشار الیه داده خواهد شد
رئیس – مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده پنجم به همین قسمتی که قرائت شد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده ششم
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده ششم – رئیس کل مالیه تحت تعلیمات قانونی و نظارت وزیر مالیه و با مراعات اصول مسئولیت وزراء کلیه امور مالیه آن را عهده خواهد شد و مشارالیه تحت هدایت قانونی و تصویب وزارت مالیه اختیار خواهد داشت که بودجه را تهیه کرده و تشکیلات وزارت مالیه و تمام شعب آن و ادارات دیگز دولتی را که مستیماً با جمع و محاسبه و پرداخت وجوه عمومی مربوط است اصلاحات نماید دولت ایران قبول می‌کند مطابق توصیه مشار الیه دایر بر ترقی و تنزل و انتقال و عزل مستخدمین وزارت مالیه و تمام شعب تابعه آن و هم چنین مستخدمین ادارات دیگر دولتی که مستقیماً با جمع و محاسبه و پرداخت وجوه عمومی مزبوط است اختیار نماید دولت ایران قبل از آن که راجع به کلیه مسائل مالی ایران اقدام و تصمیمی بکند با رئیس کل مالیه شمورت خواهد کرد و در هر مجلس و کمیسیونی که مربوط به اداره مالیه یا مسائل مالی منعقد شود مشارالیه بعد از وزیر مالیه مقدم خواهد بود و در کمیسیون یا مجلس بین المللی که راجع به امور مالیه تشکیل گردد بعد از وزیر مالیه مقام نمایندگی ایران را خواهد داشت در باب امتیازات تجارتی و صنعتی رئیس کل مالیه طرف شور بوده می‌تواند عقاید خود را کتباً یا شفاهاً به دولت اظهار نماید.
رئیس – لفظ تام را کمیسیون حذف کرده‌اند؟
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – نداشت
رئیس – دو نسخه اصل لفظ تام دارد.
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – در نسخه چاپی نبوده و در کمیسیون هم نظری در آن ندارند.
رئیس – در اصل تام دارد لذا در این ماده هم اضافه می‌شود یعنی بعد از (اختیار) لفظ (تام) گذارده می‌شود دیگر این که کمیسیون پیشنهاد کرده است که به عوض لفظ توصیه (نظریات) نوشته شود.
آقای دست غیب (اجازه)
حاج سید محمد باقر دست غیب – بنده در صورتی که این ماده اختیار تام هم نداشت با این ماده مخالف بودم خصوص این که می‌فرمایند لفظ تام هم علاوه می‌شود ما دائم درصددیم که قانون استخدام از مجلس بگذرد. ولی این لفظ اختیار تام یک اختیاری برئیس کل مالیه در عزل و نصب اعضاء می‌دهد که به کلی آن قانون استخدام را زیرپا می‌گذارد بنابرانی به عقیده بنده باید علاوه کرد به قسمی که مخالف قانون استخدام نباشد.
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – مقدمه ماده را ملاحظه بفرمایند که می‌نویسد رئیس کل مالیه تحت تعلیمات قانونی و نظارت وزیر مالیه با مراعات اصول مسئولیت وزراء و بالاخره می‌نویسد تحت هدایت قانونی بنده سوال می‌کنم تحت هدایت قانوین یعنی چه؟ یعنی قوانینی که ا مجلس می‌گذرد مراعات اصول مسئولیت وزراء یعنی چه؟ یعنی باید مراعات مسئولیت وزیر را که عبارت از اجرای قوانین مملکتی است بنماید بنابراین هر اختیاری که به رئیس مالیه داده می‌شود موافق قوانین مصوبه خواهد بود و اما این که می‌فرمایند لفظ تام زائد است. عرض می‌کنم هنوز یک حد ثابتی بین تام و غیرتام در مجلس معین نشده که ایشان با اختیار تام مخالف نمایند فقط لفظ تام از بابت تاکید است.
رئیس – آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی – بعضی از عرایض بنده را که آقای دست غیب اظهار نمودند. بنده عقیده‌ام این است که بعضی فقرات این ماده حکومت را از قانون به یک نفر مستشاری که استخدام می‌شود انتقال می‌دهد. در این ماده دولت ایران قبول می‌نماید که عزل و نصب مامورین و فلان و فلان را به میل مستشار واگذار نماید. حالا اگر فرمایشات آقای مخبر را مانند قرار بدهیم اینجا تعرض در عبارت این ماده می‌نماید یعنی در ابتدا می‌گوید باید موافق قوانین مملکتی عمل نماید و در ذیل همان ماده می‌گوید مطلق العنان است و هر چه نظرش باشد پذیرفته می‌شود.
به عقیده بنده عبارت باید طوری نوشته که جملاتش با هم موافقت داشته باشند معارضه در صورتی که این ماده عبارات با هم معارض است مثلاً می‌خواهم این عبارت را که می‌گویم:
دولت ایران قبول می‌کند مطابق نظریه مشارالیه دائر بر ترقی و تنزل انتقال و عزل مستخدمین وزارت مالیه و تمام شعب تابعه آن و همچنین مستخدمین ادارات دیگر دولتی که مستقیماً با جمع و محاسبه و پرداخت وجوه عمومی است رفتار نماید و به کلی رابطه با عیار فوق ندارد وبکلی مستشار مالیه را مطلق العنان می‌نماید چگونه باید کرد. بنده با این قسمت به کلی مخالفم هم چنین باز می‌گوید دولت ایران از این که راجع به کلیه مسائل مالی ایران اقدام و تصمیمی بکند با رئیس کل مالیه مشورت خواهد کرد بنده نمی‌فهمم مشورت چه چیز است؟ آیا عبارت از این است او را ذی دخل درامر رای محسوب دارند و رای او را اعتبار بدهند؟ یا اینکه مشورت معمولی باشد؟ آیا بعد از اینکه اظهار رأی کرد وزیر مالیه در رد و قبول آن مجاز است یا خیر اگر مجاز است ذکرش اینجا لازم نیست و اگر مجبور باشد که رأی او را اجرا کند پس وزیر مالیه چه کاره است چه اختیاری دارد؟ بنابر تمام این مقدمات بنده این عبارت را هم بی مورد نمی دانم و عقیده دارم حذف شود.
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – خوب است آقای کازرانی علاوه بر ملاحظه ی مقدمه ی ماده ششم یک ملاحظه هم به مواد چهارم و دوازدهم بفرمایند ماده چهارم می‌گوید رئیس کل مالیه مسئول وزیر مالیه است و تعهد می‌کند در ضمن ایقای وظایف خود تمام تعلیمات قانونی مشار الیه را اطاعت کند و نیز در ماده ۱۲ می‌گوید رئیس مالیه تعهد می‌کند که در هر موقع اقتدار قانونی وزراء را کاملاً رعایت کند. و لفظ کنتی توسیونی را هم گذارده‌اند که محکمتر بشود با این حال بنده گمان نمی‌کنم بیشتر از این قیودی لازم باشد که در این کنترات بگذاریم معلوم است رئیس مالیه باید تمام قوانین و قواعد مملکتی را که از آن جمله قانون استخدام است مراعات کند و کاملاً در این کنترات آن حدود مراعات شده است
رئیس – آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا – عرایض بنده گفته شد.
رئیس – پیشنهاد آقای حائری زاده قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
خائری زاده – جمله از کمیسیون با مجلس بین المللی الی مقام نمایندگی ایران را خواهد داشت زائد میداند
رئیس – توضیحی دارید؟ بفرمایند.
حائری زاه- عقیده دارم در مسائل مثل بعضی از نمایندگان به قدری سوء ظن حاصل نماییم که بگوییم اصلاً برای مملکت مستشار لازم نیست و نه اینکه به قدری حسن ظن داشته باشیم که به مستشارند بدهم راجع به مسائل مملکتی و سیاسی این قدر اختیارات بدهیم که اگر یک وقتی یک مجلس مالی بین المللی تشکیل شد مجبور باشیم نمایندگی ایران را به او بدهیم پس این عبارت لازم نیست که بعداً اگر خواستیم نمایندگی را به او بدهیم لیکن اگر برخلاف مصالح مملکت بود دیگری را برای این کار انتخاب بکنیم تا به سیاست خارجی ما لطمه وارد نشود بنابراین لازم نیست که ما این اختیار را به طرز مساعده به او بدهیم بلکه این عبارت را خوب است حذف کنیم
رئیس – آقای سلیمان میرزا عضو کمیسیون هستید؟
نصرت الدوله – عضو کمیسیون خارجه هستید
رئیس – بفرمایید
سلیمان میرزا –این مسئله را که آقای حائری زاده پیشنهاد کرده‌اند کیسیون نمی‌تواند قبول نماید والبته مخبر محترم کمیسیون دلیلش را اظهار خواهند نمود بلکه کمیسیون ذکر این جمله را واجب می داند زیرا در این قبیل مجالس مالی در هر کجا منعقد شود باید اشخاصی دز آنجا حاضر باشند و مطلع باشند و متخصص در آن امر باشند و درست دقت نمایند ببینند صرفه و صلاح مملکت در اجرای آن مسائل است یا خیر؟ و بنده هیچ ضرری در این کار نمی‌بینم و البته مطالبی که در این نوع مجالس مطرح می‌شود باید مطابق ترتیب قانونی مملکت هیئت وزرا آن را از تصویب مجلس بگذرانند و هر وقت مجلس آن را تصویب کرد قانونی خواهد بود و چیزی نیست که فقط به اظهار رئیس مالیه لفظی باشد و اگر آقایان درست دقت بفرمایند ملاحظه خواهند کرد که از لزوم زیادتر اعمال رئیس مالیه تحدید شده است و اینکه آقایان می‌فرمایند اختیارات تام نباید باو داده شود بنده اختیاری در حقیقت برای او نمی‌بینم فقط و فقط اختیار دارد قانون را بدون استثناء اجرا نماید و بعد از اینکه این کنترات تصویب شد توصیه دیگر رعایت نخواهد شد این اختیاریکه به نظر شما خیلی زیاد می‌آید لفظ عبارت از این است که دیگر کاغذ پاره بنده اهمیت نداشته باشد و باید هم در ادارات احکام و قوانین بدون استثناء اجراء نشود بنابراین این اختیار ناقض توصیه نامه هاست
رئیس – رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای حائری زاده آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای حائری زاده آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهادی از آقای حاج سید المحققین رسیده است
(به مضمون ذیل قرائت شد)
در ماده شش بنده پیشنهاد می‌نمایم عوض کلمه عزل انفصال نوشته شود (سیدالمحققین)
رئیس – توضیحی دارید؟ بفرمایید.
سیدالمحققین – نظر بنده این است در صورتی که مستخدم موافق قوانین اداری عم لنکرد عزل ندارد و قهراً منفصل است ولی اگر موافق قوانین اداری عمل کرد باز هم عزل معنی ندارد
رئیس – رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای حاج سید المحققین آقایانی که قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(عده قلیل قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای نظام الدوله قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم لفظ تام برداشته شده (نظام الدوله)
رئیس – توضیح بدهید
نظام الدوله –بنده دومین این که با تمام فرمایشات شاهزاده سلیمان میرزا موافقم برای اینکه از لفظ تام بعدها سوء استفاده نشود پیشنهاد می‌کنم تام حذف شود.
رئیس الوزراء – بنده حذفش را قبول نمی‌کنم
رئیس – رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای نظام الدوله آقایانی که قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقا سید یعقوب قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم عوض هدایت قانون نوشته شود حدود قانونی سید یعقوب
رئیس – توضیحی دارید؟ بفرمایند.
آقا سید یعقوب – گمان می‌کنم لازم به توضیح نباشد هدایت قانونی معنی ندارد حدود قانون باید نوشته شود
رئیس – رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب آقایانی که قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد
آقا سید یعقوب – اجازه می‌فرمایید؟ یک سوالی دارم.
رئیس – بفرمایید
آقا سید یعقوب – در این ماده نوشته شده است در باب اختیارات تجارتی و صنعتی خوب است توضیح بدهند که مقصود از این عبارت چیست زیرا در مملکت صنعت و تجارت آزاد است
مخبر کمیسیون بودجه – امتیاز تجارتی و صنعتی برای توصیف امتیازات مختلفی است که داده می‌شود بنابراین مقصود امتیاز انحصاری تجارت نیست مثلاً فرض کنید یک امتیازی می‌دهند بیک شخص برای کارخانه چراغ برق یا کبریت سازی یا نفط و غیره اینها باید به نظر رئیس مالیه باشد. رئیس این مطلب را باید متوجه باشید که بعد از قرائت پیشنهادات دیگر حق مذاکرات ندارید پیشنهاد دست غیب قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم بعد از (رفتار نماید) نوشته شود در حدود قانون استخدام (دست غیب)
رئیس – توضیح بدهید
حاج سید محمد باقر دست غیب- از عبارت این ماه معلوم می‌شود که قانون استخدام هم منظور شده است کما اینکه آقایانی که دفاع می‌فرمایند تصدیق خواهندکرد که عبارت (مطابق تعلیمات قانونی) یا هدایت قانونی خیلی مجمل است و عقیده ندارم که این عبارت برساند که قانون استخدام باید رعایت شود لذا لازم می دانم بعد از لفظ رفتار نماید اضافه شود در حدود قانون استخدام
رئیس – آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا – گمان می‌کنم این مسئله مکرر گفته شده و هنوز آقایان درست ملتفت نشده از آقای مخبر کمیسیون قوانین مالیه ماده دوازدهم را خواندند و در ماده قید شده است رئیس کل مطابق قوانین مملکت مشروطیت و غیره باید اعمال خود را به جریان بیاندازد مگر قانون استخدام بعد از تصویب مجلس از قوانین مشروطیت خارج است؟ بنابراین صحیح نیست تمام قوانینی را ذکر کنیم اگر این طور باشد باید بنویسیم قانون مسئولیت وزراء قانون استخدام محاسبات و قانون فلان و فلان و فلان لذا بنده به ذکر آن عقیده ندارم
رئیس – رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای دست غیب آقایانیکه قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(کسی قیام ننمود)
رئیس – قابل توجه نشد رأی می‌گیریم بماده ششم به ترتیبی که قرائت شد آقایانیکه ماده ششم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده هفتم
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده هفتم – رئیس کل مالیه برای ایجاد منافع عایدات تازه و افزودن حسن جریان ادارات یا شعب مختلفه از قبیل نظارت محاسبات و استعمال وجوه عمومی و صرفه جویی از مخارج عمومی و به طوری که به جهت مساعدت به عبارت مالی و اقتصادی ایران لوایح قانونی را برای تصویب به دولت ایران پیشنهاد خواهد کرد و به طوری که ممکن است در تزئید و توسیع و جلب و بکار افتادن سرمایه خارجی برای رفع بحران اقتصادی ایران از هر بابت منتهای کوشش را خواهد رد
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – مقصود بنده اصلاح عبارتی است و عقیده‌ام این است که به جای جمله ی (بکار افتادن سرمایه) بکار انداختن سرمایه نوشته شود والبته این ترتیب افصح است.
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – ضرری ندارد قبول می‌کنم
رئیس – پس رأی می‌گیریم به ماده هفتم با تبدیل لفظ (افتادن) (بانداختن) آقایانیکه تصویب می کنندقیام فرمایند
(اغلب قیام فرمودند به طریق ذیل قرائت شد)
رئیس – تصویب شد ماده هشتم
ماده هشتم – دولت ایران بدون تصویب کتبی وزارت مالیه و رئیس کل مالیه مطلقاً تعهد مالی نخواهد کرد و همچنین دولت تعهد می‌کند که هیچ معارج دولتی یا انتقال وجوه عمومی نخواهد شد مگر به امضای وزیر مالیه و تصدیق رئیس کل مالیه
رئیس –آقای دولت ابادی (اجازه)
حاج میرزا علی محمد دولت آبادی – بنده با این ماده کلیه مخالفم خصوصاً با کلمه (تعهد) که دولت نسبت به رئیس مالیه تعهد می‌کند دولت عهد نامه با کسی نمی‌بندد و تصور می‌کنم این کلمه دولت را مرهون می‌نماید و به علاوه تعهد مالی را باید دولت پیشنهاد به مجلس بکند و بعد از اینکه مجلس تصویب کرد به موقع اجرا گذارده شود و با این ترتیب به کلی اختیار از دست دولت گرفته می‌شود دولت را مسلوب الاختیار می‌کنند و همچنین یک قسمت از اختیارات مجلس را هم که به موجب قانون اساسی به مجلس داده شده شاید بگیرد و باین جهت بنده عقیده ندارم که به یک مستشاری این طور اختیارات تام داده شود
رئیس الوزراء – به عقیده بنده این یک امر مسلمی است که اگر در این کنترات هم نوشته نمی‌شد می‌بایستی عمل شود به جهت اینکه مطلقاً هیچ دولتی نباید تعهد مالی بکند مگر با اطلاع وزیر مالیه زیرا اگر یک دولتی بدون اطلاع وزیر مالیه تعهد مالی بکند با این حال چگونه می‌شود وزیر مالیه مسئولیت وزارت خودش را عهده دار شود اما راجع به مستشار وقتی دولت یک مستشاری را اجیر می‌کند و زیر دست وزیر مالیه می‌گذارد البته وزیر مالیه باید راجع به این مسائل با او مشاوره نماید و با اطلاع او یک مسئله را تصویب کند بنابراین بنده این عبارت را لازم می دانم و باید این ماده به همین ترتیب که نوشته شد باقی باشد
رئیس – آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی – عرایض بنده گفته شد
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده هشتم آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثراً قیام نمودند)
رئیس – تصویب شده ماده نهم
(به ترتیب ذیل قرائت شد)
ماده نهم – رئیس کل مالیه یا معاونینی که او معین نماید به تمام اسناد و دفاتر و احکام و قوانین و تمام کتب و دفاتر محاسبات راجع به اداره مالیه ایران و به هر یک از شعب آن و راجع به جمیع عایدات و محافظت و تعدیه وجوه عمومی هر وقت دست رسی نامحدود خواهد داشت
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – در کمیسیون همیشه را مبدل به همه وقت کرده‌اند
رئیس – کمیسیون که لفظ هر وقت را مبدل به همیشه کرده است
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – ابتدا در اصل نسخه که دولت هر وقت نوشته بود کمیسیون هر وقت را مبدل به همیشه نموده ولی در موقع تنفس مذاکره شد که همیشه را به همه وقت تبدیل نمایند
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده (۹) با تبدیل هر وقت به همه وقت آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده دهم (به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده دهم – رئیس کل مالیه هر سه ماه راپورت عملیات خود را در باب امور مالیه به دولت ایران تقدیم خواهد کرد مکاتبات رسمی و دفاتر حساب باید فارسی باشد
رئیس – آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان – با قید اینکه دفاتر فارسی تنها باشد به عقیده بنده تفتیش محاسبات برای مامورین مشکل خواهد بود بنده عقیده دارم یک زبان دیکری هم که کاملاً می دانند منظور شده و دفاتر به آن زبان نوشته شود تا تفتیش کاملاً به عمل آید
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – مقصود از این دفاتر که اسم برده شده دفاتر رسمی وزارت مالیه است ولی ممکن است آنها برای خودشان دفاتر به زبان فرانسه یا انگلیس اگر بخواهند ترتیب بدهند ولی دفاتر رسمی وزارت مالیه ایران به فارسی باید باشد
رئیس – آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده در جواب آقای اقبال السلطان عرض می‌کنم که بهترین مواد این کنترات نامه همین ماده است دراین صورت چطور اعتراض می‌فرمایید؟
رئیس – مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده دهم آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمائید
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده یازدهم – تمام مستخدمین خارجه برای مالیه من بعد با تصویب رئیس کل مالیه اجیر و مسئول او خواهند بود
حائری زاده – بنده در موضوع ماده نهم که نوشته شده بود رئیس مالیه یا معاونین آن عرض کردم یک چیز لاستیکی است و هم چنین در این ماده که می‌نویسد مستخدمین خارجه که از دول خارجه استخدام می‌شوند در تحت نظر رئیس مالیه خواهد بود آن را هم گنگ می دانم
مخبر کمیسیون قوانین مالیه – بنده نفهمیدم که مقصود آقای حائری زاده این است که این جا قید نشده از چه ملتی باشد؟
حائری زاده – اصلاً شرط ندارد گنگ است
مخبر – همه شرایط را که نباید در این ماده قید نمود معلوم است استخدام مستخدمین خارجه باید به تصویب دولت و مجلس باشد و ملیت او را مجلس و دولت معین می‌کند خودش که نمی‌تواند مستقلاً مستخدم بخواهد
رئیس – آقای رفعت الدوله (اجازه)
رفعت الدوله – بنده در ماده یازده از این نقطه نظر مخالفت می‌نمایم که در استخدام مستخدمین خارجی که اختیار کل به رئیس مالیه داده می‌شود و ویر هم اختیاری ندارد خوب است یک اختیاری هم به وزیر داده شود و اگر این ماده به این ترتیب تصویب شود گمان می‌کنم رئیس مالیه مستخدمین خارجی را زیادتر از مستخدمین ایرانی استخدام نماید اگر چه در ماده سیزده می‌نویسد که رئیس کل مالیه تعهد می‌نماید که ایرانیان را به تجربیات محلی در شعب مختلف مالیه تربیت نماید تا بتدریج مشاغل مهمه به آنها سپرده شود ولی با وجود این ماده هم بنده قانع نیستم و باید در همین ماده یازدهم یک اختیاری هم به وزیر داده شود نه اینکه اختیار دار کل فقط رئیس مالیه باشد
وزیر مالیه – معمولاً مستخدمین خارجه را که به ایران می‌آورند همیشه یک نفر به سمت رئیس مسبون یا پست رئیس آن هیئت معین می‌کند که ترتیب دادن کنترات آنها به تصویب آن رئیس باشد و البته در موقعی که آن رئیس می‌خواهد کنترات آنها را تجدید یا نقص کند یا مقامات مربوطه مشغول مذاکره می‌شود و باید آن مقامات رأی بدهند ولی اگر بخواهند آنها را تابع آن یک نظر رئیس خودشان بکنند بکلی از ترتیب و نظم خارج است و البته برای حفظ نظم لازم است که این مستخدمین مسئول رئیس باشند همان طور که برای بلژیکی‌ها و سوئدی‌ها تا حالا معمول بوده و برای حفظ نظم اداری این یکی از جهات لازمه است
رئیس – آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی – مسلم است قانوناً تصویب کنترات مستخدمین منحصر به مجلس است آنجا هم آقایان فرمودند که در بعضی از موادش تصریح دارد که باید رئیس مالیه متابعت قانون را بکند ولی مع هذا اینجا صریحاً می‌گوید به تصویب رئیس کل مالیه باشد پس اگر به تصویب مجلس باید باشد تصویب رئیس کل مالیه چه معنی دارد؟ به علاوه شاید این رئیس یک اشخاصی را تصویب کند که ما صلاح ندانیم. آنها را قبول کنم یا اشخاصی را از دولتی انتخاب کند که ما نخواهیم در هر صورت نباید یک عباراتی که تولیداشکال می‌کنند در این جا ذکر بشود و بالاخره بنده هم مجبور شدم برخیزم و مخالفت کنم. بنابراین خواهش می‌کنم یک عبارت ساده تری که تولید این اشتباهات را نکند این جا نوشته شده
مخبر کمیسیون خارجه – وظیفه مدافعین خیلی مشکل شده برای اینکه معترضین مطالب را تکرار می‌کنند و هیچ منطقی را قائل نمی‌شوند. این ماده یازده را ملاحظه می‌نویسد: تمام مستخدمین خارجی یا رئیس کل مالیه استخدام می‌شود این خیلی واضح است مگر از این دکتر میلسیو خیال ندارید دیگری برای مالیه بیاورید. حالا که کنترات این شخص انداخته و کنترات او را قبلاً به مجلس و تصویب می‌کند آیا بعد از اینکه میلسیو را اجیر کردید آیا صلاح اشخاصی را که دولت می‌خواهد زیردست او بگذارد که در این مشغول اصلاحات شوند بدون تصور بیاورند؟ فرض بفرمایید که دولت یک نفر را خداست بیاورد و زیر دست او اگر از یک مملکتی باشد که او با یک آمریکایی باشد که او عمل او نداشته باشد آنوقت چه باید کرد؟ پس اختیارات او راجع به این است و چنانچه آقای وزیر جواب حفظ طبقه بندی و نظم را باید کرد مسئول بودن رئیس مالیه رفع وزیر مالیه می‌کند چون خود مسئول وزیر مالیه است
رئیس – مذاکرات کافی است؟ آقایانی که ماده یازدهم را تصویب می‌نمایند قیام فرمایند.
اغلب قیام نمودند
رئیس – تصویب شد ماده دوازدهم به مضمون ذیل قرائت شد
ماده دوازده – رئیس کل مالیه می‌کند از امور مذهبی و سیاسی و تصدی شخصی و مکاتبه با مامورین خارجه نماید رئیس کل مالیه تعهد می‌کند در ایفاء وظایف خود در هر موقعی قانون و اقتدارات قانونی کنس تی توسیون را کاملاً مراعات و احترام نماید.
رئیس – در این ماده که مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
آقایانیکه ماده دوازده را تصدیق می‌کنند قیام نمایند
(اکثراً قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده سیزده
(به شرح آتی قرائت شد)
ماده سیزده – رئیس کل مالیه است ایرانیان را به تجربیات عملی در مختلفه مالیه واداشته تربیت نماید و کدام تجربیات و عملیات لازمه را تکرار کرده شایستگی حاصل نمودند بر خارجیی‌ها برتری و رجحان دهد تا بتدریج مهمه در ادارات به ایرانیان سپرده شود اینکه رجحان آنها صریحاً با صرفه جویی و حسن اداره مالیه منافی باشد
رئیس – مخالفی نیست؟
گفته شد خیر
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده سیزده اگر تصویب می‌نماید قیام فرمایند
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده چهاردهم (آقای منتصرالملک به ترتیب ذیل قرائت نمودند)
ماده چهاردهم – به رئیس کل مالیه حق داده می‌شود که در آمریکا برای سه سال یا کمتر یک نفر عالم احصائیه و یک نفر منشی آمریکایی که زبان فرانسه بداند و یک نفر محرر اجیر کند و این سه نفر منحصراً برای او خواهند بود و حقوق و مخارج آنها را دولت ایران خواهد داد به علاوه عده کافی مستخدمین ایرانی که قابل و کاملاً متعهد باشند برای حوائج ادارات مخصوص کل رئیسه مالیه از طرف دولت معین خواهد شد رئیس کل مالیه می‌تواند در موقعیکه مسائل مالی مطرح است در هیئت وزراء حضور بهم رساند.
رئیس – آقای اقبال السلطان
اقبال السلطان – اینجا که نوشته شده است رئیس کل مالیه در هیئت وزراء حضور خواهد داشت معلوم نیست وقتی که حضور بهم می رساند مستمع آزاد خواهد بود یا در مذاکرات شرکت خواهد داشت؟ و اگر در مذاکرات شرکت دارد آیا رأی او تأثیری خواهد داشت یا خیر؟ مخبر کمیسیون وزارت مالیه – اگر بدبینی به ظاهر عبارت را کنار بگذاریم معنی عبارت پر واضح است برای اینکه رئیس کل مالیه خیلی متخصص است و یک معلومات و اطلاعات و تجربیاتی دارد که وقتی هیئت وزراء می‌خواهند راجع به یک مسئله مالی مذاکره نمایند لازم است رئیس کل مالیه حاضر باشد تا عقاید خودش را راجع به مساول مالی اظهار کند و این واضح است که برای اظهار نظریات حضور او را نداشته‌اند و دیگر لازم نبود که نوشته شود حق رأی دارد یا ندارد البته حق مذاکره لازمه حضور است.
رئیس – آقای کازرانی (اجازه)
کازرانی – بنده امیدوارم حضرت والا این دفعه را هم نفرمایند هر کس مخالفت بکند برخلاف منطق است هر کس عقیده اش پیش خودش محترم است و هنوز هم با یک امتحانات فوق العاده نداده‌ایم همین طور حضرت والا و بهمین طور سایرین که معلوم شود رأی کدام قاطع است در اینجا حق داده می‌شود که رئیس مالیه چند نفر به میل خودش استخدام کند پس از اینکه این اجازه تصویب شد شاید یک عده را با یک مخارج و مواجب زیادی پیشنهاد کرده دولت ایران از روی چه منطق می‌تواند بگوید مواجب آنهازیاد است این است که بنده عقیده دارم که با یک قید وشرطی بشود و شروط آن به عهده وزارت مالیه یا مجلس شورای ملی گذارده شود و یک سنواتی هم دارم و مقصودم راجع به حقوقشان است و آن این است که فرق بین منشی و محرر چیست؟ و خواهش می‌کنم جواب بدهند.
مخبر کمیسیون بودجه – بنده مخالفتی با آزادی عقیده هیچ کس ندارم اینکه گفتم این بود که آقایان قبول منطق نمی‌کنند و همان طور که عقیده جنابعالی آزاد است عقیده بنده هم در آن چه عرض کردم آزاد است اما سوالی که می‌فرمایند تفاوت منشی و محرر این است که مقصود از محرر (اکستیلگراف) است یعنی ماشین نویس و نخواسته‌اند لفظ ماشین زن را بنویسند راجع به مسئله حقوق هم باز بنده را کجبور به تکرار مطالب می‌کنند اگر این حقوق را دولت ایران باید بدهد ناچار باید هیئت دولت به تصویب مجلس رساند این دیگر محتاج به سوال نیست پس چرا این سوال را می کی؟
رئیس - آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی – در موضوع این مستشار می‌فرمایند متخصص است و دکتر است و وجودش در مالیه لازم است اما در خصوص محرر و منشی که این طور نیست آنها در همین جا هم ممکن است استخدام شوند و لازم نیست از آنجا کنترات کنند و بیاورند
رئیس – آقایانی که ماده چهارم را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده پانزدهم
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده پانزدهم – حقوق و حدود اختیارات رئیس کل مالیه از قراری است که در چهارده ماده فوق ذکر شده است شرایط فرعیه کنترات رئیس کل مالیه به نظر دولت واگذار می‌شود مشروط بر اینکه شرایط فرعیه خارح از حقوق و حدود اختیارات فوق می‌شود بار سوم و عادات و قوانین مملکتی مافاتی نداشته و امتیازاتی که از حیث رتبه منظور می‌شود بیش از آن چه در فوق ذکر شد نباشد
رئیس – آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی – یک کلمه اضافه بنده لازم می دانم اینجا که می نویسدقوانین مملکتی قوانین مذهبی را هم اضافه نمایند
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – بنده تعجب می‌کنم و با این قید به کلی مخالفم مملکت اسلامی قانونش معین است مطابق قانون مذهبی است ما دوقانون که نداریم بنویسیم قانون مملکتی و قانون مذهبی
رئیس- پس رأی می‌گیریم به ماده پانزده آقایانی که ماده پانزده را تصویب می‌کنند قیام نمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد یک ماده دیگر هم کمیسیون قوانین مالیه پیشنهاد کرده است که ماده شانزدهم می‌شود قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده شانزدهم – اختیاراتی که بر طبق ماده فوق به دکتر میلسیو داده شده است بدون تصویب مجلس شورای ملی به دیگری واگذار نخواهد شد
رئیس- در این ماده که ملاحظاتی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده (۱۶) آقایانی که ماده (۱۶) را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد یک ماده دیگری هم حاج نصیر السلطنه پیشنهاد کرده‌اند قرائت می‌شود
(به شرح آتی قرائت شد)
ماده هفدهم – مواد شش و هشت و یازده پس از ورود رئیس کل مالیه به موقع اجرا گذارده خواهد شد مگر این که دولت لازم بداند در مسائلی که مشمول مواد مزبور است قبلاً به مشار الیه مراجعه نماید.
رئیس – آقای حاج نصیرالسلطنه (اجازه)
حاج نصیرالسلطنه – مواد مصوبه امروز قانونی است که راجع به امور مالیه از مجلس شورای ملی می‌گذارد که چون تا موقعی که رئیس کل مالیه وارد ایران بشود شاید سه ماه یا چهارماه طول کشید و شاید تا موقع ورود او برای دولت احتیاجاتی پیش بیاید و دچار مشکلات بشود بنابراین بنده این طور لازم می دانم که این ماده اضافه شود که سبب مشکلات نشود به علاوه رفقای محترم فراکسیون هم موافقند
مخبر کمیسیون – کمیسیون هم قبول کرده
رئیس الوزراء – دولت هم قبول می‌کند
رئیس – کسی مخالف نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس- مجدداً قرائت می‌شود رأی می‌گیریم
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده هفدهم – مواد شش و هشت و یازده پس از ورود رئیس کل مالیه به طهرات به موقع اجراء گذارده خواهد شد مگر این که دولت لازم بداند درمسائلی که مشمول مواد مزبور است قبلاً به مشار الیه مراجعه نماید.
رئیس – رأی می‌گیریم به این ماده به ترتیبی که قرائت شده آقایانی که ماده هفدهم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
اغلب قیام نمودند
رئیس – تصویب شده مذاکرات در کلیات است اقای دست غیب (اجازه)
حاج سید محمد باقر دست غیب – با اینکه قطع دارم این مواد گذشته کلیات و جرئیاتش هم گذشته آقایان هم تصویب کرده و خواهد گذاشت و با وجود اینکه قطع دارم هوا گرم است و همه آقایان می‌خواهند نطق من مختصرباشد و زود بروند ولی با وجود این ناچارم دو مطلب را عرض کنم یکی اینکه بنده با لفظ رئیس بیشتر مخالفم تا مستشار علاوه بر این رئیس یا مستشار را که ما می‌آوردیم برای چه می‌آوریم؟ در این جا یک جملاتی گفته شد که به کلی این جملات خارج از موضوع است یکی اینکه گفته شد اینها را می‌آوریم که کار در مملکت پیدا بشود این مطالب از موضوع خارج است یک جمله دیگر هم گفته شد که مستشار را می‌آوریم برای اینکه به بیکارها کارداده شود این هم از موضوع خارج است فقط اینجا دو جمله است آقایان ما باین دو جمله متذکر می‌کنم یکی اینکه از آوردن مستشار امور اصلاح نخواهد شد چرا؟ برای اینکه مادامی که مالیات از عایدات مملکت گرفته نشود هر کس بیاید و هر ترتیبی بدهد همین طور است که حالا است نهایت این است که شاید اسم را عوض می‌کنند مثلاً اسم خزانه داری را بر می‌دارند و صندوق داری می‌کنند ما این مستشار را که می‌آوریم برای این است که جمعشان زیادتر شود برای این است که بقایامان را وصول کنیم کمااینکه شاهزده در اثنای نطقشان فرمودند می‌آوریم که ورق پاره‌ها را نخواند می‌آوریم برای این که اخلاق ما را درست کند حالا عرض می‌کنم به همان دلیل و منطقی که آقایان می‌فرمایند مستشار لازم است بنده عرض می‌کنم لازم نیست برای اینکه طرز رفتار و حرکات و اخلاق و عادات ما طوری است که اگر یک نفر کلاه لگنی نشسته باشد پشت میزکمتر توصیه برای او می‌فرستند به همین دلیل بنده عرض می‌کنم چون عاقبت ما این است به همین ترتیب روزی خواهد آمد که این مستشار بیک ترتیب خیلی بدی جلوه کند بنده حالا مثل می‌زنم بشوستر همان طور که یک روزی ما با یک قلب پاکی و با یک حالت خوشی او را آوردیم و تصویب کردیم ولی دیدیم بعد چه انعکاساتی پیدا کرد چه انقلاباتی پیش آمد که شوستر را از مملکت بیرون کردند اخلاق و عادات ما همان است هیچ فرق نکرده‌ایم پس به همین دلیل که عرض کردم یک روزی هم خواهد آمد که برای این شخص انعکاسات سوء پیدا می‌شود. (بعضی نمایندگان انشاء الله نمی‌شود)
حاج سید محمد باقر – بنده هم معتقدم که ان شاء الله نمی‌شود ولی ان شاء الله باید اخلاق را تصریح کرد انشاء الله باید توصیه را کم کرد انشاء الله بایستی وقتی که انسان می‌خواهد قانون بگذارد نظر به اخلاق محیط خارج از خودش هم بکند یعنی فقط نظر به اخلاق خودش نکند نظر به اخلاق آقایان خارح از مجلس هم بکند بنده عرض می‌کنم این متشار می‌آید با یک اختیار تامی آنوقت چه می‌کند؟ مالیات یا بقایا را که می‌خواهد بگیرد به چه ترتیب می‌گیرد؟ او که همراهش قوه نمی‌آورد مستشار می‌آید که که آدم از همین جا سر کار بگذارد که آدم همراه خود نمیاورد پس وقتی این مستشار آمد مامور همان مامور است که بوده رئیس مالیه شیراز و اصفهان همان هست که هست تا بین‌های آنها هم همانها هستند که بوده‌اند. استجیر بالله بنده عرض نمی‌کنم به مامورین می‌شود نسبتی داد و حرفی درباره آنها زد ولی عرض می‌کنم هیچ فرقی نمی‌کند او که نمی‌آید مامور عوض کند مأمورین همانها هستند حالا می‌فرمایند زیر دست او تربیت می‌شوند خیر این طور نیست پس عقیده بنده مادامیکه مالیات از روی عایدات نیست رئیس کل و رئیس جزء هر کس باشد همین طور است فقط چیزی که هست این است که می‌گویید فلان میرزا در عوض فلان کس باشد و یک اسمی هم روی او می‌گذارند
وزیر مالیه – جلسه امروز مجلس به عقیده بنده سزاوار آن است که جشن بگیریم زیرا آقایان و آنهایی که در روز دوم در مجلس بودند یا در خارج بودند می دانند در یک شبهایی که در تحت فشار آن اولتیماتوم مستخدمین آمریکایی را خارج کردیم و یک حق ثابت دولت ایران را به زور از ما گرفته چه وضعی داشتیم الحمدالله بنده خودم را عرض می‌کنم و یقین دارم سایرین هم با بنده شرکت خواهند داشت که دیدیم یک روزی را که حق خودمان را پس گرفتیم یعنی یک مستخدم آمریکایی با یک اختیار زیادی مجلس شورای ملی دو مرتبه استخدام کرد والحمدالله که دیدیم امروز با همین رأی تلافی کردیم آنچه را که در گذشته به سر ما آورده بودند ولی آنچه از گذشته تجربه حاصل کردیم باید امروز به کارببریم اولاً مستشار را نباید بگذاریم در آن سیاست بازیها بکشند که باز یک بازی دیگری بر ما بیاورند حفظ مستشار به دست ما است آوردن مستشار خیلی آسان است ولی محافظت کردن او خیلی مشکل است و دولت که یکی از مسائل مهمه پرگرام خود را استخدام مستشار قرار داده است و در قدم اول استخدام مستشار را قرار داده منعقد است که باید مستشار را کاملاً محافظت کرد و اسباب کار او را از هر حیث فراهم نموده و برای این کار یکی یکی معایب امور مالیه را در نظر می‌گیرد و اسباب اصلاح آن را با موافقت مجلس شورای ملی فراهم می‌کنند بعد که مستشار دچاریک یک اشکالات عمده نشود همه آقایان نماندگان واسطه تظلمات و شکایاتی هستند که از موکلین محترمشان از ولایات به واسطه رفتار مامورین مالیه می‌رسد ولی وقتی که رسیدگی می‌شود این کارها در عین اینکه باید تصدیق کرد که جز ظلم چیزی نیست از آن طرف هم مأمور مالیه تقصیری جز انجام وظیفه نکرده است و این خیلی بد است که تصیق بکنم ظلم است ولی هیچ مسئولیتی هم به کسی وارد نمی‌آید این برای این است که اساس مالیه ما بر هیچ چیز برقرار نیست یک اصولی در هشتاد و چند سال قبل از روی یک جزء جمع‌هایی نوشته‌اند مالیاتی را بر املاک تحمیل کرده‌اند که حالا با هیچ چیز مطابقه نمی‌کند بر روی سرمایه است نه بر روی عایدات و البته معلوم است در ظرف این چند سال تغییرات کلی پیدا شده ئر ممالک متمدنه که تمام اصول مالیه خودشان را مثل سایر امور خود مرتب کرده‌اند هر ده سال یک مرتبه تجدید ممیزی می‌کنند ولی ما بدون هیچ ملاحظاتی مالاتی را که صد سال قبل برقرار شده امروز می‌خواهیم از روی همان اصول از مردم بگیریم نتیجه این می وشد که روز به روز بر ارقام بقایای دولت اضافه می‌شود و مردم هم متصل در صدمه و اذیت هستند در صورتی که در موقعی که این مالیاتها وضع شده خیلی عادلانه بوده زیرا در بعضی از نقاط اگر ملاحظه شود دقایقی را در نظر گرفته بودند مثلاً در اصفهان تقاطعی را که طرف مغرب بوده کمتر مالیات می داده‌اند تا انهایی که در طرف مشرق بوده‌اند برای اینکه آنها وقتی صبح به شهر می آمده‌اند آفتاب در مقابل چشمانشان بود و موقعی که مراجعت می کرده‌اند همین طور بود آفتاب را در مقابل خود می دیده‌اند اما سکنه نقاط شرقی چون در هر دو حال پشت به آفتاب بوده‌اند بیشتر مالیات می پرداخته‌اند حالا طول مدت طوری شده است که این مالیاتها یکبار سنگین شده و جز ظلم اسم دیگری نمی‌شود روی آن گذاشتو این اولین قدمی است که باید آقایان نمایندگان در راه اصلاح مالیات بردارند این است که متشار را از مواجه شدن با یک کشمکشها و زدو خوردهایی حفظ کنند و برای اینکه از زمینه‌هایی که برای اختلاس تهیه شده جلوگیری شود و مطمئن شویم آن چه از جیب مالیات بده بیرون می‌آید عیناً به خزانه دولت وارد می‌شود از کمیسیون محترم قوانین مالیه درخواست می‌شود که از روز شنبه به خودشان زحمت بدهند و طرح قانونی ممیزی را مطرح کنند و زودر به مجلس تقدیم نمایند زیرا تا وقتی که تکلیف دولت معلوم نیست که از روی چه اساسی باید از اهالی مالیات بگیرد هیچ وقت این اختلافات مرتفع نخواهد شد و مستشار مالیه هم که وارد بشود با همین زد و خورده مواجه خواهدشد و تا جزء جمع صحیحی تهیه نشده اعم از اینکه مدرک صحیحی در دست باشد یا نباشد نمی‌توان مطمئن بود که از روی عدالت مالیات گرفته می‌شود این است که اگر هفته سه روز یا چهار روز هم باشد بایستی آقایان به خودشان زحمت بدهند و از تصویب این لایحه یک بار گرانی را از دوش مردم برداشته تا بیش از این دولت در فشار نبوده و مردم هم تحت تعدی نباشند ومستشار هم که وارد می‌شود با یک دستور ثابتی مشغول کار بشود لوایحی به هیئت رئیسه تقدیم شده و اکنون نیز تقدیم می‌شود اول مالیات ممیزی است که از کمیسیون قوانین مالیه گذشته است. قسمت دوم راجع به خالصجات انتقالی است که صاحبان آنها مورد یک فشارها و تعدیلات زیادی هستند و غالباً به وزارت مالیه می‌نویسند که ما حاضریم املاک خودمان را به دولت واگذار نماییم ولی متاسفانه وزارت مالیه نمی‌تواند در مقابل تقاضای آنها جواب مساعدی بدهد و ناچار است که به طرز قدیم از آنها مطالبه مالیات بنماید قسمت ثلث راجع به مالیاتها و عوارض است که دو سه سال قبل برقرار شده است گرچه زمینه آن از سابق مرسوم بوده ولی در این چند ساله یک تغییراتی در آنها پیدا شده و فوق العاده سبب زحمت مردم شده است و بنده هم عقیده ندارم مالیاتی که از تصویب مجلس نگذشته است از مردم مطالبه شود و البته باید لوایح آن به مجلس آمده و از تصویب مجلس بگذرد این است که لوایح قانونی نوافل و ذبایح و مستغلات را که دولت تجدید نظری در آنها نموده تقدیم می‌کنم و ا کمیسیون محترم استدعا می‌کنم که یکی دو فقره از این لوایح را که خیلی اهمیت دارد مقدم داشته و از تصویب مجلس بگذرانند تا بعد از یک مدت متمادی بواسطه ی زحمت مجلس شورایعالی دولت و مردم از زیر یک فشارها و تعدیلاتی خارج شوند راجع به قانون مستغلات هم که عرض کردم در مجلس سابق قانونی وضع شده لیکن همان طور که غالباً مذاکره می‌شود مالیات مستغلات را مجلس سابق اختصاص به خانه‌های اجاره داده است در صورتی که در ایران هر کس اندک استطاعتی داشته باشد برای خود یک خانه ملکی تهیه نموده اجاره فقط متعلق به اشخاص است که خرید خانه ندارند قانون سابق از مستاجرین را زیر بار مالیات‌های بزرگ و پارکهای تنظیف و تأمینات شهری بیشتر کنید معاف داشته ولی در این دولت ین طور صلاح دانست که آن را زیر قانون مستغلات بیاورد تا آنها داده باشند راجع به کنترات رئیس کل تجدید می‌کنم که آقایان باید خیلی داشته باشند که این جلسه امروز را شد آن جلسه را که در دور دوم بهمان مستشار مالیه داده‌ایم و امروز شدیم که لایحه کنترات مستشار نماییم آقای دست غیب فرمودند را از حالانکنید بنده عرض می‌کنم وقتی که مردم می دانند توصیه اثر نیست از توصیه نمودن صرف نظر نموده و این حالت را نمی‌شود کسی به اشخاصی داخل نماید بنابراین با ورود مستشار که در جریان قانونی خود سیر نموده و از این گونه امور جلوگیری خواهد کرد.
رئیس – باید رأی بگیریم کنترات دکتر میلسیو که مشتمل ماده است
آقایانی که این لایحه را و روی هم رفته تصویب می‌کند قیام فرمایند
(قریب با تفاق قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد جلسه آتی یکشنبه ۳ ساعت و نیم قبل از ظهر هم راپورت کمیسیون بودجه راجع خواهد بود.
وزیر پست و تلگراف – یک عرضی دارم و بایتس به عرض آقایان برسانم در ضمن شور این لایحه تنفیذی پستی دولت علیه ایران شد بنده تکذیب می‌کنم که اختلال نظمی در سور پستی باشد سرویسهای پستی خیلی خوب است و پاکات و امانات هم منظماً خودشان می‌رسند
رئیس – آقای معتمد التجار (اجازه)
معتمد التجار – بنده از آقای رئیس الوزراء سوالی کرده بودم حاضرند جواب بفرمایند
رئیس الوزراء – بنده حاضر به جواب هستم لیکن جلسه متفرق شد اگر آقایان موافق باشند در جلسه بعد عرض خواهم کرد
رئیس – پس می‌ماند برای آینده
(محلس دو ساعت بعد از ظهر تمام شد) موتمن الملک