مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ اسفند ۱۳۰۵ نشست ۶۷

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری ششم

قوانین بنیان ایران نوین

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ اسفند ۱۳۰۵ نشست ۶۷

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۶

جلسه: ۶۷

صورت مشروح مجلس مورخه پنجشنبه ۴ اسفند ماه ۱۳۰۵ مطابق ۲۱ شعبان ۱۳۴۵

۱- خبر شعبه اول راجع به نمایندگی آقای یحیی خان زنگنه از خرم‌آباد و مخالفت آقای عراقی

۲- مرخصی آقایان محمد آخوند، حاج میرزا مرتضی، آقا میرزا عبدالحسین

۳- بقیه شور به لایحه احداث خط آهن مابین بندرجز و خورموسی – بندر محمره (از ماده ۳-۷)

۴- مرخصی آقای حشمتی

۵- قانون احداث راه آهن مابین خورموسی و بندرمحمره و بندرجز

(مجلس دوساعت ونیم قبل از ظهر بریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)

صورت مجلس سه شنبه دوم اسفند ماه راآقای آقا سیدابراهیم ضیاء قرائت نمودند

رئیس- آقای محقق

آقا سید جواد محقق- بنده کتبا ازمقام ریاست استجازه کرده بودم درصورت مجلس بنده راغائب

بی اجازه نوشته‌اند

رئیس- شاید بواسطه این بوده است که کمیسیون تشکیل نشده وبعد مراجعه واصلاح می‌شود. آقای امامی

امامی- بنده را هم جزء دیرآمدگان بی اجازه نوشته‌اند درصورتیکه بنده دیر نیامده بودم ودرسر وقت حاضربودم

رئیس- اینهم تحقیق می‌شود بعد اصلاح خواهد شد. آقای ضیاء

آقا سید ابراهیم ضیاء – بنده راهم جزءدیرآمدگان بی اجازه نوشته‌اند درصورتیکه بنده اول وقت آمده بودم ولی درتنفس دوم تقریبا نیمساعت غیبت داشته‌ام وتوسط آقای اسفندیاری کسب اجازه کرده‌ام

رئیس- اینهم مثل دیگران اصلاح می‌شود. آقای نوبخت راجع بصورت مجلس اظهاری داشتید؟

نوبخت – بلی

رئیس- بفرمائید

نوبخت – عرض کنم درصورت جلسه نوشته شد ه بود راجع به پیشنهاد بنده که ازبندر جز تا خورموسی ولفظ محمره قید نشده بود درصورتیکه بنده نوشته بودم ازخورموسی ومحمره تابندرجز واینطور میفهماند که آقای وزیر معارف لفظ محمره رازیاد کرده‌اند درصورتیکه بنده محمره راقید کرده بودم حرف (و) را هم خوبست زیاد کنند

رئیس- درموقع تنفس صورت مجلس رادو مرتبه قرائت بفرمائید اگراصلاحی لازم باشد اصلاح می‌شود. نظر باینکه یک عبارتی درصورت مجلس نوشته شده که ممکن است بعدها اسباب سوء تفاهم بشود وآن عبارت این است که راجع بوکالت امیرهمایون نوشته شده است که (بنا شد بعدها پیشنهادی بشود) واینطور میفهماند که ازطرف مجلس همچو رأئی داده نشده است (بعضی ازنمایندگان – صحیح است) نسبت بصورت مجلس دیگر ایرادی نیست (اظهاری نشد)

رئیس- صورت مجلس تصویب شد)

جمعی ازنمایندگان –دستور

رئیس- میفرمائید وارد دستور شویم

بعضی ازنمایندگان – بلی

رئیس- قبل از شروع بدستور چند فقره خبر است قرائت می‌شود. خبر شعبه اول راجع بنمایندگی آقای یحیی خان زنگنه اجازه میفرمائید که منشی قرائت کنند

بعضی ازنمایندگان –صحیح است (بشرح آتی خوانده شد)

دوسیه انتخابات خرم آباد پشت کوه درشعبه اول تحت نظر قرار گرفته جریان انتخابات مزبور بقرارذیل است. بتاریخ ۲۲ فروردین –۱۳۰۵ ازطرف نائب الحکومه خرم آباد جمعی برا تعیین هیئت نظار دعوت ودر تاریخ ۲۷ فروردین اعلان انتخابات منتشر ودرمدت قانونی چهل هزار تعرفه بنقاط عدیده پشت کوه وپیش کوه تقسیم ونتایج ۲۴ – خرداد نتیجه انتخابات از طرف رئیس انجمن اعلان وآقای یحیی خان زنگنه درخرم آباد هفده هزار وپانصد وبیست وهفت رأی ودرپشت کوه نوزده هزار نهصد وپنجاه رأی ویک رأی که جمعا باکثریت سی وهفت هزار و چهار صد وهشتاد وهشت رأی بنمایندگی منتخب واعتبارنامه ایشان صادرگردیده است اشکالی که دراین دوسیه بیش آمده اختلاف نظری است که بین وزارت داخله وحکمران بروجرد ولرستان درمورد نائبالحکومه خرم آباد که انتخابات تحت نظراوبوده است رخ داده وچون این اختلاف نظر ظاهرا تأثیری درجریان انتخابات نداشته شعبه اول انتخاب آقای یحیی خان زنگنه راتصویب وراپرت آن تقدیم می‌شود

مخبرشعبه: بهار

رئیس- آقای عراقی

عراقی- بنده مخالفم

رئیس- مممیماند برای جلسه دیگر. خبرکمیسیون عرایض ومرخصی راجع بمرخصی آقای محمد آخوند (بشرح ذیل قرائت شد)

آقای محمد آخوند نماینده محترم تراکمه ازمقام منیع ریاست مجلس شورای ملی تقاضا نموده‌اند برای امور طابفه گی وسرپرستی ازکارهای خود می‌بایست مسافرتی بصحرای ترکمه نموده ودو ماه ونیم مرخصی درجلسه ۲۷ بهمن ماه بادوماه مرخصی ایشان ازیوم ۲۶ شعبان موافقت نموده واینک خبرآنرا تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید

رئیس- آقایانیکه مرخصی دو ماهه آقای محمد آخوند راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)

رئیس- تصویبشد. خبردیگر راجع بمرخصی آقای حاج میرزا مرتضی (بشرح آتی قرائت شد)

آقای حاج میرزا مرتضی نماینده محترم کرمان ازمقام منیع ریاست مجلس شورای ملی درخواست نموده‌اند نظرباینکه ماه صیام درپیش وعازم حرکت به تشرف عتبات عالیات می‌باشند از ۲۵ شهرشعبان دوماه ونبم مرخصی ایشان تصویب شود لذا کمیسیون عرایض ومرخصی درجلسه ۲۷ بهمن بادوماه مرخصی آقای حاج میرزا مرتضی موافقت نموده واینک خیرانرا بعرض مجلس شورای ملی میرساند

رئیس- آقایانیکه مفاد این خبر راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. خبر دیگر ازکمیسیون عرایض راجع بمرخصی آقای میرزا عبدالحسین

(بشرح آتی قرائت شد)

آقای میرزا عبدالحسین نماینده محترم کرمان ازمقام منیع ریاست مجلس شورای ملی درخواست نموده‌اند نظر باینکه ما ه صیام در پیش وعازم حرکت بتشرف عتبات عالیات می‌باشند از بیست وپنجم شهر شعبان دوماه ونیم مرخصی ایشان تصویب شود. لذا کمیسیون عرایض ومرخصی در جلسه ۲۷ بهمن با دوماه مرخصی آقای میرزا عبدالحسین از یوم ۲۵ شهر شعبان موافقت نموده واینک خبرآنرا بعرض مجلس شورای ملی میرساند

رئیس – آقایانیکه مفاد این خبررا تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)

رئیس- تصویب شد. لایحه راه آهن ازماده سوم مطرح است. ماده سوم قرائت می‌شود (بمضمون ذیل قرائت شد)

ماده سوم – ساختن راه آهن مزبورموافق نقشه متخصص راه آهن که باتصویب مجلس شورای ملی استخدام شده ودرتحت نظارت معزی الیه برحسب دستورالعمل دولت انجام می‌گیرد

رئیس- آقای شیروانی

شیروانی- چون یک اظهاراتی که بنده دراینجا کردم جلسه گذشته تکذیب شد مجبور شدم که دراین ماده هم یک عرایضی بکنم زیرا همین ماده دال براین است که عرایض بنده صحیح است. بنده نمی‌خواهم تحقیقات واظهاراتی که دراین مجلس ازقول یک مقاماتی آنها را تکذیب می‌کنند بگویم زیرا مادرعمل دیده‌ایم که آن مقامات عالیه بیشتر ازحتی یک نفر معاون وزارتخانه بعقاید. افکار ما احترام می‌گذارند وعملا مشاهده کرد ه‌ایم وهمیشه هم اظهارات خودمان راآزادانه میکرده‌ایم بند ه احتمال می‌دهم که دروغ بود ه است این اظهاراتی که شد وتکذیبی که شد ازاظهارات بنده راجع باینکه مستر پولند متخصص راه آهن این حرفهائی راکه بنده اینجا

زدم نگفتند چون یکنفر آمریکائی را وظرز فکرو مانتالیته یکنفرامریکائی رابالاتر ازاین میدانم که یک چیزیرا بگویدوتکذیب کند آنهم حرف حسابی ودر صورتیکه هیچ دلیل ندارد تکذیب کند تکذیب کرده باشد این است که عین اظهارات اورا مجددا اینجا عرض می‌کنم اولا این ماده صریحا بیان می‌کند که قبل ازاینکه این لایحه را اینجا بیاورند نظرمتخصص جلب نشده چرا؟ برای اینکه در این ماده تصریح می‌کند ک هبعد بانظر متخصص شروع بنقشه برداری می‌کنند واما اظهاراتی که شد درحضور شش هفت نفر وکیل (که یکی دونفر آنها انگلیسی می‌دانستند بنده خودم هم انگلیسی رامیفهمم ما پرسیدیم که شما این راه محمره به بندر جز رادیده‌اید وراههای دیگر جنوب را دیده‌اید؟

گفت خیرندیده‌ام گفتیم که شما بااین نقشه که فعلا هست موافقید؟ گفت من که نباید موافقت یامخالفت بکنم نقشه رادولت باید معین کند ولی این عبارتی راکه بنده اینجاچندین مرتبه تکرارکردم عبارتی بود که متخصص گفت. گفت مملکت ایران چندین قرن راه آهن نداشته بهتر این بود که حداقل چهارماه وحداکثر شش ماه فرصت می‌دادند که من می‌رفتم راه را می‌دیدم ووضعیت محلی رامشاهده میکر دم آنوقت شروع به نقشه برداری می‌شد ولی معهذا من تابع دولتی هستم که مرا استخدام کرده وهرجا رابمن بگوید برو نقشه بکش می‌روم می‌کشم واین حق راهم البته بخودش نمی‌دهد که نقشه خط را تعیین کندو البته نقشه رادولت باید معین کندو لی مادرقانون تصریح کردیم که نقشه بانظرمتخصص فنی ورعایت مسائل اقتصادی وسیاسی ونظامی بایدبرداشته شود واین هر سه نظر ما اینجا رعایت نشده بلکه دریک قسمت برعکس شده .(وآقای فرمند که خیلی خوشحال هستند ازاینکه راه آهن ازهمدان عبورکند زیرا املاک ایشان قیمت پیدا می‌کند ولی اگر یک روزی جنگی واقع شد دردنیا املاک ایشان ازبین می‌رود) وبنده مخصوصا سؤال کردم ازاو نقشه ایران رایک نقشه انگلیسی خیلی بزرگ هم پهن کردیم وسؤال کردم شما ک هنوز نرفته‌اید آنجاها راببینید چطور موافقت کرده‌اید بایک همچو نقشه؟ گفت اساسا عقیده من این است که راه اصلی اولی که ایران باید ایجاد کند ازسرحد آذربایجان است که بطرابوزان متصل شود وازطرف جنوب به بندر گواتر یاچهاربهاربرسد ولی فعلا باید هرقسمتی که دولت ایران صلاح میداند ما هم مخالفت نکنیم وبرویم نقشه بکشیم. تمام این اصول را اورعایت می‌کرد وماهم ازسؤالات خودمان خودداری نمی‌کردیم وبالاخره تمام آن مسائلی راکه بنده آنروز اینجا اظهار کردم درعین حال که متخصص بخودش اجازه نمی‌داد که دراصول دخالت کند وخودش را تابع نظر دولت می‌دانست بالاخره گفت من راه را ندیده‌ام ومیگفت اگرشش ماه بمن مهلت می‌دادند البته بهتر بود وبالاخره گفت راهی که اساسا برای این مملکت مفید بود همان راه آذربایجان است اینها مسائلی است که او گفته است وماهم اینجا اظهارکرده‌ایم وبنده یقین دارم که یک نفرامریکائی گفته خودش راتکذیب نمی‌کند در اینجا ماده هم صریح است که می‌گوید ساختن راه آهن مزبور موافق نقشه متخصص راه آهن که باتصویب مجلس شورایملی استخدام شده ودرتحت نظارت معزی الیه برحسب دستورالعمل دولت بعد انجام می‌گیرد یعنی این نقشه قبلا بانظرمتخصص تهیه نشده وبالاخره ما نمیدانیم که بعد هم آیا نظرمتخصص رعایت خواهد شد یانه؟ چون بنده قطع دارم نمی‌شود وراه آهن ما ازیکطرف ازبندرجز باید بیاید بتهران وازیکطرف هم ازمحمره بیاید بذزفول وهردوپشت کوه ممیماند وصورت راه آهن جلفا راپیدا می‌کند وباید تویش هیزم بسوزانیم وراه بیندازیم

وزیرفوائد عامه – بنده خیلی متأسفم که در باب تخصص اشخاص بی تخصص حرف می‌زنند

شیروانی- همه بی تخصصند

وزیرفوائد عامه – وآنوقت فارسی راهم غلط ترجمه کنند، فارسی که دیگر فارسی است! این چیزیکه اینجا نوشته است که درتحت نقشه که متخصص راه آهن ک هباتصویب مجلسشورای ملی استخدام شده درتحت نظارت او این ازکجاش معلو می‌شود که متخصص این نقشه رانکشیده هیچ جای این عبارت دلالت ندارد براینکه این مطلب اینطور است که گفته شد اما آمدیم سراینکه بازگفته می‌شود راهی که کفته صلاح است ازگواتر یاچهاربهار است این اشخاص که می‌روند باپولند حرف می‌زنند اینها انگلیسی که نمیدانند یک مترجمی می اید باآنها حرف می‌زند. بنده خودم باپولند بیشتر ازهمه حرف زده‌ام وقتی می‌روند با مستر پولند حرف می‌زنند اویک کلیاتی رامیگوید ویک اظهار عقایدی هم می‌کند بخود من هم گفت که ما اگریک روزی بخواهیم یک نقشه اش راهم کشیده که ازتهران ما برویم به بایزید یعنی ازماکو به بازید وبعد از آنکه وصل کردند به طرابوزان واسلامبول

شیروانی- ما هم غیر ازاین نگفتیم

وزیرفوائد عامه –این راباید دید پولند برای چه می‌گوید راه تجارتی است؟ راه اقتصادی است؟ راه نظامی است؟ هیچکدام اینها نیست فقط یک راهی است که اگریک روزی ما وترکها وسایر ملل موفق بشویم یک همچو راهی بسازیم که خیلی طول وعرضش زیاد است وچند برابر این پولی که ماداریم خرج دارد بعد از اینکه این راه را ساختند انوقت تازه بنده عرض می‌کنم که مصرف ندارد ولی البته یک روزی ساخته خواهد شد بجهت اینکه ارتباطات دنیا باید بهمدیگر متصل شود واینهم یکی ازارتباطات است راه یابرای تجارت است یابرای مسافرت. راهی که ازبرای مسافرت است حتی الامکان باید یک شبانه روز بلکه امروز یک طوری شده است که با آئر وپلان دوساعت می‌رود، برای مسافرت راهیکه ازقدیم هم مطالعه شده است این است که از اروپا بیاید بورشو وراستوف وبادکوته وتهران وازتمام خطوط متصوره که این خط را بخواهند طی کنند سه شبانه روز نزدیکتر است واین سه شبانه روز خیلی اهمیت دارد درمسئله مسافرت بالاخره این راه بیشترش ساخته شده باقیش هم ساخته می‌شود وراه اصلی ایران واروپا خواهد بود ولی این راه برای مسافرت است واماراه تجارتی که بالاخره باید درایران ساخته شود وبکار ما بخورد راهی است که ازاروپا بیاید باطوم وباد کوبه وکناردریای مازندران دیگرحالا بعد هرجا می‌خواهد برود، این راهیکه الان درنظر گرفته شده البته یک قسمتهایش راباید دولت معین بکند ویک چیزش راباید متخصص معین کند متخصص شانش اینجا این است که نقشه بکشد. خیز زمین وافت زمین رامعین کند وببیند این خط ازتوی این دره باید برود یاازتوی آن دره واین چیزها راباید معین کند اینها هم وقتی دوسر راه معلوم شد که یکطرف این راه بای دبندرجز باشد ویکطرف این راه باید محمره یاخورموسی باشد. آنوقت بین این دو نقطه کجاها باید باشد؟ این راهم معلوم است شبهه نداردمجبور است بیاید بشوشترمجبوراست برود ذزفول، مجبور است بیاید تا خرم آباد یاهمانطور که نقشه کشیده شده برود به بحرین، اینها روی نقشه جغرافیایی پیداست که وضع رود خانه چیست یااز کناررودخانه کاشکان رود بایدبیاید یا از صیمره، راه دیگرندارد منتها بااین رود خانه پیچ وخم وگودی وبلندیش بیشتر است یاآن رودخانه وهرکدام مناسبتر بود ازآنجا عبورمیدهند وبالاخره مجبورند که یکی ازاین دو راه بیاورند راه دیگری نیست وقتیکه بخرم آباد دیگر اشکالی ندارد که رفیق بنده وحشت کنند که وقتی آمد بآنجا می‌ماند، اگر بماند باید قبل ازخرم آباد بماند ...

شیروانی- عرض کردم دردزفول می‌ماند

وزیر فوائد عامه – اگر ازخرم آباد گذشت دیگر نمی‌ماند می‌آید بتهران اینها اشکال ندارد ازاینجا هم تاشاهرود هیچ اشکال ندارد ازشاهرود تابندر جز یکقدری اشکالدارد آنرا هم مهندسین رفع اشکال راخواهند کردواساسا بند هحالا دریاب سیاسی وپلتیکی هیچ حرف نمی‌زنم امادرباب اقتصادیش این امر برآقایان مشتبه شده است که اگر یک راهی یک تونلی داشته باشد این دیگر واوایلاست هیچ همچو چیزی نیست واگریک راهی چند فرسخ (حالا عرضنمیکنم چهل فرسخ) هم نزدیکتر باشد شش تا تونل هم بخورد درعمل باصرفه تر تمام می‌شود تاا ینکه تونل کمتربخورد ودرازتر باشد چون هریک فرسخی یانفت یابنزین یاذغال سنگ وسوخت میخواهدوبالاخره درطی عمل دراین فرسخ هائی که دور می‌شود خرج زیادتر می‌شود ولی این توضیحاتیکه می‌دهم باوجود مذاکراتی که شد شاید هیچ لازم نبود فقط برای این است که آقایان متقاعد شوند که در این ضمن خیالی نبوده است جزخیال اقتصاد وارزانتری وزودتر تمام شدن واز آنطرف هم مصالح سیاسی وپلتیکیش خیلی زیاد است که بنده درآن باب حرفی نمی‌زنم.

رئیس- آقای آقا سید یعقوب

آقا سیدیعقوب- خدا شاهد است بقدری بنده متأسفم که لایحه راه آهن بیاید بمجلس واینقدر قلب بنده رامتزلزل کند. حالا نمی‌خواهم تزکیه نفس کنم یک نفری که عمر خودش رابرای سعادت مملکت تمام کرده وتمام مراتب زحمات رامتحمل شده باشد آنوقت امروز این لایحه رابدست بنده بدهند. این یک دردیست که بنده رابگور می‌برد وبنده می‌میرم وچشمم آب نمی‌خورد یک مسئله علمی می‌خواهم بآقای وزیر فوائد عامه (آقای حاج مخبر السلطنه) عرض کنم که همانطور که آقای شیروانی فهمیده بود این عبارت همان است بنده عرض می‌کنم اگر یک کسی بیک جمعی بگوید ناهار می‌خورم وحرکت می‌کنم وملاقات می‌کنم درروز جمعه. اینروز جمعه راجع بهر سه تا هست یانه؟ دراین عبارت می‌گوید (انجام می‌گیرد) یعنی نقشه برداری یعنی ساختن. یعنی تمام اینها انجام می‌گیرد. این مستقبل است یاماضی؟ آقای فروغی این مستقبل است یا ماضی؟

ووزیرجنگ –مضارع است

آقا سیدیعقوب- مضارع است. مستقبل است. پس بعد می‌شود ونقشه برداری متخصص بعد انجام می‌شود. بیچاره آقای شیروانی عبارت راکاملا خوب ملتفت شده بود حالا بنده نیمخواهم عرض کنم مسترپولند را دیده بود هاست یاخیر ازعبارت اینطورفهمیده می‌شود حالا قطع نظر ازاینکه مسترپولند پریروز واردشده است ودرخواب این نقشه‌ها کشید ه شده باشد قطع نظر ازاین مسئله عبارت صریح است که بعد نقشه کشیده می‌شود دربعد انجام خواهد گرفت اما اینمسئله رابنده تصدیق دارمو مسلم است که سیاست مملکت دردست هیئت دولت است ومستخدم باید درتحت نظریات دولت ودرتحت نظر پلتیک دولت مطالعه وکارمیکند نه اینکه بنده بیایم سیاست مملکت خودم رابغیر ازایرانی بدهم بنده هیچ چنین عقیده راندارم هرمستخدمی که بیاوریم باید درتحت اختیار دولت (دولتی که مسئول مجلس است) باشد بنده اینطور نیستم که بمجرداینکه یک فرنگی راببینم بگویم تو مالک الرقای باش ابدا نمی‌گویم

یکنفرازنمایندگان – هیچکس نمی‌گوید

آقا سید یعقوب- بلی میگوئید – (خنده نمایندگان) پس بنده اینموضوع راتصدیق دارم که سیاست بادولت است. حفظ مملکت بادولت است. یکوقت هم بآقای فروغی عرض کردم که من هیچوقت نمی‌گویم من ازشما ایرانرا بیشتر دوست دارم خیربنده همچو چیزی را نمی‌گویم

بنده آقای رئیس الوزراء وآقای فروغی وتمام افراد ایرانی هیچکس راخائن نمیدانم وتما م را عاشق وخدمتگذار میدانم ولی عرض می‌کنم این لایحه بطوری اینجا آمده است آنفوریت اول. آن فوریت دوم. آن عجله آ ن اکثریت که نمی‌گذارد حرف بزنیم این مثل یک چیزی است که انسانرا درتزلزل بیندازد این است که عرض کردم ازاین عبارت معلوم شده است که نظریات متخصص راجلب نکرده‌اید وبعد جلب خواهید کرد بفرمائید خیلی خوب وبعد هم خواستم درست استنباطا تشان رابفهمم. یک پیشنهاد هم کردم بمقام ریاست که کلمه (باتصویب مجلس) تبدیل پیدا کند بکلمه (بتصویب مجلس) اینها ازوظایق مجلس است پیشنهاد دولت بتصویب مجلس نه اینکه پیشنهاد دولت باتصویب مجلس درواقع پیشنهاد ازطرف دولت است تصویب ازطرف مجلسمداخله درحقوق همدیگر نباید بکنیم.

وزیرجنگ- بیانات آقای آقا سیدیعقوب که معلوم بود خیلی موجب مسرت وتشکر هیئت دولت است بنده هم عرض نمی‌کنم اینجا کسی خلاف حقیقت می‌گوید بیانات آقای شیروانی راهم تکذیب نیمکنم ولیکن یک توضیحی باید داده شود وگمان می‌کنم بعضی مطالب مشتبه شد هباشد بنده می‌خواهم رفع اشتباه بکنم اول رفع اشتباه ازاینکه گفته می‌شود باید نظرمتخصص باشد چه چیز باید بنظر متخصص باشد ومتخصص راه آهن چه تخصصی دارد ؟همان ماده قانونی که پریروز اینجت گویا خود آقای شیروانی بآن اشاره کردند که درمجلس سابق برای راه آهن وضع شد همان مسئله معین می‌کند که تمام آنچه که درباب راه آهن باید مطالعه بشود بنظر متخصص آمریکائی که بموجب تصویب مجلس شورای ملی ما استخدام کرده‌ایم نباید باشد درآنجا گفته شده است مثلا مطالعه درامورسیاسی ومصالح نظامی آیا آقایان باآقای شیروانی متوقع بوده‌اند که مصالح نظامی راهم متخصص راه آهنی که ازامریکا می اید تشخیص بدهد؟ البته این منظور نبوده بنده توضیح می‌دهم نمی‌خواهم بشما توهین کنم بهیچکس دیگرهم نمی‌خواهم توهین کنم فقط عرایضی راکه می‌خواهم عرض کنم برای رفع اشتباه است واستدعای بنده این است ک عرایض بند ه را توجه بکنند بجهت اینکه ممکن است بعضی ازچیزها ممکن است مشتبه شد ه باشد چنانکه درخیلی مواقع شد ه است. برآقایان هم ممکن است بعضی چیزها مشتبه شده باشد اینجا یک چیزها راتصدیق بفرمائید چنانچه خود مستر پلند هم همانطوریکه فرمودند اظهارکرده است حق او نبود هاست ک هبدولت بگوید خط را ازکجا بکجا بکشید دولت بنا برمصالح سیاسی بنا برمصالح نظامی بنابرمصالح اقتصادی. اینرا هم عرض می‌کنم که چون اینها مصالح مختلفه ایست که ممکن است باهم توافق نکند آن وقت باز بردولت است که ببیند آنجا ئیکه مصالح نظامی بامصالح اقتصادی تباین پیدا می‌کند بای دمصلحت نظامی راغلبه داد یااقتصادی رااینها ملاحظه می‌شود البته آقایان درنظر ندارند که همه اینها باهم وفق کند ممکنست یک وقت یک خط آهنی کشید ه شود که مصالح نظامی کمتر ازمصالح اقتصادی باید درانجا منظور شود وهمینطور برعکس اینجا نه تنها دولت بلکه بعقیده بنده تمام اشخاصی که درمسئله راه آهن نظرداشته‌اند بایک نظر تأملی تشخیص داده بودند اینمسئله را ودولت هم این مسئله راتشخیص داده ومسئولیتش راهم بعهده می‌گیرد که بعد ازاینکه مصالح سیاسی ونظامی واقتصادی وتجارتی وارتباطی ومسافرتی واینها همه را درنظر گرفتیم دیدیم که روی هم رفته ترجیح دارد که بحرخزر وصل شود بخلیج فارس وآنوقت بایک مختصر تأملی هم معین

شد که راه ارتباط آنها یعنی دو نقطه طرفین اصلح اینست که بندرجز وبندرمحمره یاخورموسی باشد اینجا ملاحظات خیلی هست ملاحظه اینکه کدام بندرمناسب تراست ملاحظه اینکه کدام بندر کشتی می آیدکدام محفوظ تر است اینها تمام چیزهائیست که ملاحظه شده باینمطالعات دولت متخصص راه آهن گفته که بااینمطالعات دولت بمتخصص راه آهن گفته که نظرما این است که بحرخزروصل شود به خلیج فارس وترجیح هم می‌دهیم که بندرجز به محمره وصل شود حالا اینجا این متخصص راه آهن اولا البته همانطوریکه خودش گقت حقش این بوده که نظردولت راقبول کند ولی معذالک بنده میدانم که مشاوره ومطالعه هم شده است واو هم یک دلائلی که برضد این باشد ندارد خود ما هم بودیم تنها آقای وزیرفوائد عامه نبودند دیگران هم بودند اگراو یک دلائلی اظهار کرده بود وجدیت کرده بود وگفته بود که باین دلیل وباین دلیل بندر جزنباشد مشهد سر باشد ا لبته ما هم متقاعد می‌شدیم همچو چیزی نبود اینکه گفته می‌شود که بانظر او شده است یک قسمتش باین دلائل است وهمچنین درباب بوشهر ومحمره بعلاوه بنده تصور می‌کنم اگربعضی نظریات خصوصی راکنار بگذاریم ازهرکس که اطلاع داشته باشد بپرسیم که خلیج فارس وبندر محمره وخورموسی وبوشهر رادیده باشدتصدیق می‌کند که بندرمحمره مناسب تر است ..

کازرونی- اینطورنیست

وزیرجنگ- خوب آقا. ما اینطور تشخیص دادیم اما درخصوص ماده که آقای آقا سیدیعقوب استشهاد کردند که این عبارتی که اینجا نوشته مضارع است یاماضی و عرض کردم مضارع است حالا عرض می‌کنم مطلب ازچه قرار است ویقین دارم آقایانهم اینرا میدانند: شاید حالا متذکر نیستند. نقشه برداری انواع مختلف ومتعدد دارد یک قسم نقشه می‌کشند که شاگردان مدارس ابتدائی و متوسطه ازروی آن جغرافی یاد بگیرند یعنی همینقدربفهمند تهران در کجا واقع است اصفهان کجا واقع است فلان کوه کدام طرف است این یک نقشه خیلی ساده بسیط ومختصریست که جندان اهمیتی ندارد ودق تزیادی درآن نمی‌شود وما همه بند ههم که خودم جغرافی خوانده‌ام وتمام آقایان تصور می‌کنم انجغرافی رایا ازروی نقشه‌های ساده که درفرنگ ساخته شده خوانده‌اند (حتی مال ایران را) یاازروی نقشه هائی که درایران خودمان ازروی آن نقشه‌ها ترسیم شده یک قسم دیگرازنقشه برداری این است که قدری وسیعتر ومفصلتر است البته شاگرد مدرسه ابتدا که می‌خواهد تحصیل بکند اگران نقشه مفصل رابرایش تدریس کنند مشکل است وگیج می‌شود ونمی‌تواند ازعهده برآید یک نقشه دیگره ست که توپو گرافی می‌گویند که وقتی درآن نگاه می‌کنیم درواقع تمام احوال زمین فهمیده می‌شود ولی نه بدرد کارنظامی ونه بدرد کارراه آهن هیچکدام نمی‌خورد /یک نقشه دیگری هست که می‌کشند که از آنرو صاحبمنصب اگربخواهد جنک گند قدم بقدم آنرا می‌فهمد که از کجا تویش رامی‌تواند ببرد وازکجا پیاده نظامیش راوازکجا سواره نظامیش را واگرکسی راه آهن می‌خواهد بسازد آن نقشه رابیندازد جلوش میداند که درفلانجا باید یک چاله راپرکند وخاک بریزد بیاید بالا وچه اندازه خاک بریزد وفلانجا راباید گود کند وفلانجا چطورتونل بسازد وفلان پل را چطوربسازد وچه اندازه باشد ازروی نقشه تمام جزئیات راحساب می‌کنند ومخارج آنرا تا دینارآخر که شاید تفاوتش درعمل بقدر پانصد یاهزار تومان بیشتر نمی‌شود معین می‌کنند متخصص راه آهن کارش این است که این نقشه رابکشد که هنوز این نقشه کشید ه نشده وبایدکشیده شود واین متخصص آنهم خودش تنها نه بلکه باچندین دسته مهندسینی که استخدام کرده‌ایم وازداخله هم باز

استخدام کنیم باید این نقشه رابکشند اما اینکه این متخصص راه اهن چون متخصص است چون بصیرت دارد ازروی آن نقشه‌های اجمالی بایک قدری تفصیلی که دردست داریم او می‌تواند معین کند که وقتی شما می‌خواهید ازمحمره بیائید به بندرجز بهتراین است که ازاینطرف یاانطرف بیائید. اجمالا می‌تواند این رامعین ولیکن حالا وقتیکه ازمحمره بیائیم بدزفول وازدزفول بخرم آباد به بروجرد ازکدام نقاط باید عبور کرد نه او میداند نه ما حالا حاجت داریم واین است که ما برطبق آ ن ماده وبرطبق نظریات آن مهندس ونقشه که خواهد ساخت عمل خواهیم کرد مثلا او خواهد گفت که اگر صد ذرع این طرف بچینیم آنجا گودی کمتراست یاصافتر است یاآنجا فلان تپه است که باید بشکافیم مصلحت هست که بکنیم یانه یکوقت خواهد گفت که شکافتن این تپه مصلحت است یامثلا اینجا زمین جایش فلان قسم است. سست است وخیلی زحمت دارد که ما ویل را اینجا بگذاریم وبااینکه زمین هم بنظر خیلی صاف است ولی مصلحت این است که کج کنیم وتپه رابشکافیم وآنجا راه بسازیم. این نظریه ایست که متخصص باید بکند وماها نمی‌توانیم. نه من ونه آقایان ونه هیچ کس بلکه این کارها را این متخصص که آورده‌ایم بایک عده دیگر از مهدسینی که راه آهن هم کشیده‌اند باید بکنند. دراین ماده گفته می‌شود که این راه آهنی که کشیده می‌شود ما که تعیین کرد هاین ومسئولیتش راقبول کرده‌ایم باید ازمحمره بیاید به بندر جز وخطش راهم معین کرده‌ایم که ازهمدان وتهران بای دبگذرد ودراین باب هم ازآقای فرمند مشاوره نکرده‌ایم حالا تو که مهندس ومتخصص هستی معلوم کن که ازکجا باید عبور کند صد ذرع اینطرف تر پنجاه ذرع اینطرف تراین توضیح مطلب است. اینکه دراینجا میفرمائید که عبارت مستقبل است یاماضی صحیح است اینکاررا نکرد ه‌ایم وآن نقشه اجمالی که مهندس بیشتر وما تا یک اندازه کمتر می‌توانیم تشخیص کنیم سابقا کشید ه شده بود ومحتاج نبود که مستر پلن بیاید بکشد. مستر پلن اگر ازدروازه تهران بیرون نرفته برای همین نظریه بود که عرض کردم.

بعضی ازنمایندگان – مذاکرات کافی است

رئیس- آقای حاج شیخ بیات راجع بعدم کفایت مذاکرات فرمایشی دارید بفرمائید

حاج شیخ نصرت الله بیات – درچندی قبل یک لایحه راجع باینکه یک اعانه صد هزار تومان مجلس می‌خواست بصاحب کارخانه نساجی بدهد گمان می‌کنم مجلس پنج شش یاعت دراطرافش مذاکره کرد ولی دراین لایحه دونفر موافق ومخالف صحبت کردند ومی گویند مذاکرات کافی است

رئیس- آقایانیکه کفایت مذاکرات راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند)

رئیس- اکثریت است پیشنهاد آقای محمد ولی میرزا قرائت می‌شود (بشرح آتی قرائت شد)

ماده سوم را چنین پیشنهاد می‌دارم

ساختن راه آهن مزبور موافق نقشه متخصص راه آهن که درماده اول این قانون بتصویب مجلس شورای ملی رسیده درتحت نظارت معزی الیه انجام خواهد گرفت.

رئیس- آقای محمد ولی میرزا

محمد ولی میرزا- نظربنده تقریبا همان بود که آقای آقا سید یعقوب هم درضمن مذاکره درخود ماده توضیح دادند بند ه لازم می‌دانستم دراین ماده تصریح شود که درماده اول درواقع مجلس شورایملی تصویب کرده است که این خط اصلی انتها ء وابتدا آن کجا است ودرواقع آن تعیین خط ونقشه است که مجلس تصویب

کرده است که ازبندرجز است تا خورموسی وبطوریکه آقای وزیرجنک توضیح فرمودند البته جزئیاتش مربوط می‌شود بعمل مهندس متخصص باهیئت دولت بعد ازتصویب ماده اول دیگرنمی‌توانند آن خط اصلی راکه مجلس معین کرده است تغییری بدهند. این است دراینجا لازم میدانم که درماده ۳ تصریح شود خط اصلی همان خطی است که ابتدا وانتهایش درماده اول تصریح شده وسایر قضایا درتحت نظر متخصص فنی خواهد بود.

وزیرجنگ- بنده آنچه دراین پیشنهاد ایشان فهمیدم یم تصریح باین بود که این خط باشد گمان می‌کنم این تصریح شده راه آهن مزبور یعنی مزبور درماده اول وامایک قسمتش راکه پیشنهاد فرموده‌اند حذف شود دستورالعمل دولت است والبته آقایان باید متوجه این باشند که دولت دستورالعمل راجع بعمل فنی نیمتواند بدهد ولی آن دستورالعمل هائی که تصدیق دارند باید دولت بدهد لازم است وباید درماده ذکر شود

رئیس- رأی گرفته می‌شود باین پیشنهاد آقایانیکه تصویب میکنندقیام فرمایند (عده کمی قیام نمودند)

رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد آقای آقا سیدیعقوب (بشرح ذیل خوانده شد)

پیشنهاد می‌کنم: کلمه باتصویب. درماده سوم بکلمه بتصویب مبدل شود.

آقا سیدیعقوب- گو یا دولت خودشان قبول کرده‌اند

وزیرفوائد عامه – چه فرق می‌کند؟ ضرر ندارد

رئیس- پیشنهاد آقای مهدوی (بشرح آتی قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌نمایم. ماده سوم باین طریق اصلاح شود. ساختن راه آهن مزبور موفق نقشه متخصص راه آهن که بتصویب مجلس شورای ملی استخدام شده درتحت نظارت دولت انجام می‌گیرد

مهدوی- درجلسه قبل هم بآقای رئیس الوزراء وهم بآقای وزیرفوائدعامه عرض کردم که اینجا نوشته شود موافق نقشه متخصص وآنوقت هم درتحت نظارت دولت انجام بگیرد دیگردستورالعمل مجدد دولت برای ساختن راه آهن بنظربنده عبارتی است که مورد ندارد وهیمنطور هم عرض کردم وایشان هم فرمودند عیبی ندارد

وزیرجنگ – تصورمیکنم ماده هم که ازطرف دولت پیشنهاد شده عیبی نداشته باشد دراینکه متخصص راه آهن باید نظارت درراه آهن بکند حرفینیست درجزئیات مطالب ومسائل فنی او نظارت داردوبالاخره مسئولیت خوب ساخته شدن راه آهن بااو است. هیئت دولت وهیچ کس نباید دراین چیزها دخالت بکند. عرض کردم نظارت دولت دراین است که درآن مسائل سیاسی ونظامی اگربعضی مصالحی باشد باید بنظر دولت بشود. ولواینکه متخصص بگوید خرجش زیا دتر می‌شود بنده می‌گویم خرجش زیادتر بشود وازاینطرف برود. اینها راما باید سعی کنیم والا مسائل فنی بایدبنظرمتخصص باشد.

رئیس- آقای شیروانی

شیروانی- بنده هم مخالفم

رئیس- آقای آقا سید یعقوب

آقا سید یعقوب- مخالفم

بعضی ازنمایندگان- رأی بگیرید

رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای مهدوی آقایانیکه موافقند قیام فرمایند (معدودی برخاستند)

رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد آقای مدرس (بشرح ذیل قرائت شد)

پیشنهاد می‌کنم بعنوان تبصره برماده سوم اضافه شود راه آهن مزبور که ازدونقطه خورموسی وبندرجز شروع وبرطبق نقشه متخصص فوق وموافقت آن باصرفه وصلاح مملکت امتداد می‌یابد. در هرنقطه که نسبت بیکی ازشهرهای مهم مثل اصفهان وغیره موافق تشخیص متخصص موقع پیدا کند بدون فوت وقت راه آهن بشهر مهم نیز ساخته شود.

رئیس- آقای مدرس

مدرس- عرض می‌شود همینطور که ازقدیم که توی مکتب بودیم وهرجا که می‌شنیدیم (راه آهن) می‌گفتند حبات مملکت است. باین عقیده بزرگ شدیم تا امروز که موقع پیدا کرده‌ایم بنده عقیده‌ام اینست که راه آهن درمملکت حکم شرائین رادارد دربدن. ولی اگر هم درست نرفت ممات رامی آورد نه حیات (بعضی ازنمایندگان صحیح است) ولی مسئله چون مسئله بزرگی است هرچه درش صحبت بشود نباید اسباب ملول شدن بشود. البته بفوریت تقاضا کردند ما هم رأی دادیم والبته همی نطوریکه دولت نسبت باین لایحه پیشنهادی کرده اگریک نظریات جدیدی پیدا کرد که آنرا اصلح دید من یقین دارم که آنرا پیشنهاد می‌کند. بدیهی است ما هم همینطور. ولی پریروز بنده یک عرضی کردم حالا آمده‌ام فسخ کنم. پریروز عرض کردم همه مان نمیدانیم یعنی من وآقایان وزراءولی امروز می‌خواهم عرض کنم من بهتر میدانم بجهت اینکه ماه‌ها ومدتها بنده دربروجرد. همدان. خرم آباد اهواز توقف کرده‌ام که آقایان خیلی شان توقف نکرده‌اند ازاینجهت می‌بینم آقایان وزراء دربین صحبتشان تردید اتی می‌فرمایند. خورموسی محمره این تردیدات کشف می‌کند ازاینکه بنده بهتر بلدم. خورموسی تا محمره کناردریا ۱۵ فرسخ فاصله دارد. کشیدن خط اول ازخورموسی بقدری تفاوت دارد تا محمره که نهایت ندارد وبپرسید ازآنهائیکه اهل آنجا هستند. ازاین تردیدات معلوم می‌شود که اطلاعاتمان قریب بهم است لهذا بنده دراین لایحه که پیشنهاد کردم ودو نقطه راکه منظور نظرم است که خورموسی که ما برحسب پیشنهاددولت نوشته‌ایم وتصویب کرده‌ایم وآقایان هی تردید می‌کنند وفردا ممکن است تردید کنند (خورموسی وناصری) اینها را هرجاهلی می‌فهمد که زمین تا آسمان تفاوت دارد. ناصری بوده است. محمره بوده است. کمااینکه اگر خوربزی را می‌گفتند بهتر بود که پنج فرسخ است تا خورموسی وبیست فرسخ است تا محمره. وآن دوخطی اکه اقای وزیرفوائد عامه فرمودند خورموسی انسب بایک خطش است ومحمره انسب باخط دیگر. چرا؟ بجهت اینکه کنار صیمره نرفته‌ام اما شنید ه‌ام وکیف کان. لذا البته باید اهمیت داد وجز فجز ء باید اهمیت داد این یک قصدم بود. قصد دیگرم این بود که درماده اول فرموده‌اند. ازطریق همدان. البته یک نظری دارند ما هم قبول می‌کنیم ولی اگر این خطی راکه متخصص تشخیص داده‌اند عبور کرد وبیک جائی رسید که موافق نقشه متخصص همان طریق فرعی است بیک شهرمهم دیگرمثل اصفهان بروجرد وجاهای دیگر انتظار نکشند که این خط تمام بشود بعد آن راشروع بکنند. مثلا اگرعبور کردند بیک جائی که موافق این نقشه ازآنجا باید باصفهان یابقزوین یابهمدان کشید ه شود منتظرنشوند که آن خط راتمام بکنند وانوقت ازآنجا شروع بکنند یعنی در عین اینکه خط اصلی رامشغولند این نقطه فرعی راهم شروع بکنند برای اینکه یک مقصد عالی دیگر هم درضمن حاصل شود فقط نظرم باین دونکته است دیگربسته بنظر آقایان وزرا است

وزیرجنگ- آقایان وزراء هیچ ادعا ندارند که ازهمه کس بهترمیدانند. البته ممکن است آدم یک چیزهائی رانفهمد ودرهیئت وزراء باشد یایک چیز

هائی رابداند وجز وکلا باشد. این کسرآدم نیست. آقای مدرس هم ممکن است خیلی چیزها را (همینطور هم هست) بهتراز ما بدانند شاید اینرا هم ازما بهتر میدانند ولی بنده مقصودم این است که برآقا اشتباه شده ما هیچ تردید نداریم ک هخورموسی ومحمره وناصری هم هاینها جز خط است. اینجا گفته شد مخصوصا خاطرم است که اینجا آقای وزیرفوائد عامه ذکرکردند منتهی راماخورموسی قراردادیم بالاخره راه آهن ازخورموسی خواهدبود، ناصری خواهد بود وبالاخره خواهد آمد بالا شوشتر ذزفول وجزئیات خط راالبته ما نیمدانیم ومطابق نقشه ایست که متخصص بسازد البته بطوریکه ذکرشد ازآنجا ئیکه حتی الامکان ما صرفه وفوری بودن کارراباید ملاحظه کنیم ازناصری یاازمحمره که بطورقطع تا محمره کشتیهای بزرگ هم می‌آیند ولی تا ناصری کشتیها کوچک، ممکن است ما فکرکنیم بامتخصص ما این نظرراپیدا کند که عجالتا فوریت ندارد که ما ساختن راه یعنی گذاشتن رایل راازخورموسی شر وع کنیم

یکنفر از نمایندگان- همین را مخالفیم

وزیرجنگ- آقا این مسئله تأمل می‌خواهد، این مسئله تردید نیست، این مسئله این است که همانطور که فرمودند چند فرسخ راه است، این چند فرسخ چند کرورخرج دارد. حا لاشاید ما برای اینکه فوری ترموفق شویم که شمال بجنوب متصل شود توفیروقت وتوفیر مخارج راملاحظه کنیم وریل رامثلا ازناصری بگذاریم وبرویم بالا نه اینکه متوقف بشویم وبعد ممکن است آن قسمت هم ساخته شود. شاید آقای وزیرفوائد عامه که فرمودند هنوز تصمیمی گرفته نشده این بسته باین است که نقشه‌ای ک همیدانیم وعرض کردم وساخته شود وبراورد مخارج بشود ملاحظات دیگر بشود ببینیم حال اضرورت دارد ک هابتدای کاررا ازخورموسی بگیریم؟ یا بگذاریم. ای ششماه دیگر بهتراست؟ این مسئله است که ما حالا تصمیم نکرده‌ایم اگرآقا تصمیم دارند که ازآنجا شروع بشود ما حرفی نداریم ممکن است علمشان زیاد ترباشد وحق هم باایشان باشد. حرفی نداریم بسیارخوب این را ما از طرف خودمان عرض کردیم که هنوز تصمیمی نداریم. اما درخصوص این پیشنهادگمان نمی‌کنم دولت مخالفتی داشته باشد پیشنهاد مفیدی است وممکن است برای دولت مزید اختیار واجازه بشود

رئیس- آقای حاج رضا رفیع

حاج اقا رضا رفیع – عرض می‌کنم این پیشنهاد آقای مدرس خیلیخوبست ولی بنده متأسفم که مخالفم برای اینکه همانطور که ایشان ازنقطه نظر اصفهان مثل زدند بنده هم ازنقطه نظر گیلان یامازندران می‌توانم مثل بزنم ولی اساسا مقصود ما کشیدن راه آهن است ازشمال بجنوب دردو خط معین. من والی اش هردو معین شده که از کجا بکجا. یک پول معینی هم داریم. ده میلیون حالا داریم ویک شصت میلیون خیالی هم داریم که درظرف ده سال وصول کنیم وقتیکه دولت رامجبورکردیم که ازهرجا بخواهد بگذردوصل کند بیکشهری ممکن است این مبلغ کافی نباشد وبنده تصورمیکنم اگرحالا هفت ساله وهشت ساله وده ساله بمقصود می‌رسیم آنوقت سی سال دیگر هم بمقصود نمی‌رسیم برای اینکه اساس آرزوی ما اتصال این خط است بآنخط والبته درصورتیکه دولت پول داشته باشد وبتواند درهمان محل هم اینکاررا خواهد کرد ولی عجالتا که ماا ین راقبول کنیم اسباب زحمت خواهد شد.

رئیس- رأی می‌گیریم آقایانیکه این پیشنهاد راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- تصویب نشد. پیشنهادآقای فیروزآبادی (خطاب به فیروزآبادی) پیشنهادتان راامضا نفرموده‌اید

فیروزآبادی – فراموش شد ه است

رئیس- بعد امضا بفرمائید

فیروزآبادی- بسیارخوب (پیشنهاد مزبور بشرح ذی خواند هشد)

بنده پیشنهاد می‌کنم که درآخر ماده سوم اضافه شود باملاحظه صرفه

رئیس- بفرمائید

فیروزآبادی- عرض می‌شود درماده دوم که می‌نویسد (باشرکتهای خارجه یاداخله) درآنجا ملاحظه صرفه شده اما درماده سوم این قید نشده وبعقیده بنده لازم است که درآخراینماده هم الحاق شود بجهت اینکه این ماده دراین لایحه بدولت حق می‌دهد که ازدوطرف بسازد وقتیکه حق داشت ازدوطرف بسازد دیگرمعین نکرده که باملاحظه صرفه است یابدون ملاحظه صرفه. دراینصورت دولت که یتواند اگریک طرف فرسخی دویست هزارتومان یاطرفدیگر فرسخی دویست وپنجاه هزارتومان یاسیصد هز ارتومان تما م شود هردو رایکمرتبه شروع بکند وکسی هم باو حرفی ندارد برای اینکه مجلس اجازه داد ه است که ازهردو طرف ساخته شود. بنابراین بنده لازم میدانم که اضافه شود چنانچه هردوطرف باصرفه باشد ازهردوطرف بسازد والا ممکن است ازیکطرف بواسطه فراهم نبودن اسباب فرسخی سیصد هزار تومان وازطرف دیگر بواسطه فراهم بودن اسباب فرسخی دویست هزار تومان بشود این است که بنده این پیشنهاد راکردم که ازهرطرف که باصرفه تر است ازآنطرف شروع شود

رئیس- آقای شریعت زاده

شریعت زاده – بنده تجربه کرده‌ام که توضیحات آقای فیروزآبادی همیشه باحسن عقیده است ولی متأسفانه غالبا اشتباه میفرمائید زیرا البته یک دولتی که مسئول ساختن راه است اصولا مکلف است که صرفه مملکت را ازهرحیث رعایت نماید واین توضیح واضح است ومطلبی هم که فرمودند ازدوطرف شروع بشود ممکن است بصرفه نزدیکتر نباشد این اصلا منطقا عملی بنظر نمی‌آید زیرا اگرفرض کنیم ازبندرجز شروع شود وفرسخی فلان قدرتمام شود راه آهن هرقدر بیشترجلو برود خرجش زیادتر است وبرعکس ازآنطرف هرچه جلو بیاید برای حمل وسائل. ولوازمی که ضرورت دارد برای این طرف گران تمام می‌شود بنابراین بنده تصور میکنکم درهرصورت مصلحت دراین است که ازهردو طرف شروع وکشیده شود.

رئیس- آقای وزیرفوائد عامه چه میفرمائید؟

وزیرفوائد عامه – هرطورمجلس صلاح میداند

رئیس- رأی گرفته می‌شود باین پیشنهاد آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند)

رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد آقای شیروانی (بترتیب ذیل قرائت شد)

پیشنهاد می‌کنم بعد ازکلمه (دستورالعمل) نوشته شود: هیئت

رئیس- بفرمائید

شیروانی- بنده تصور می‌کنم نظر دولت هم همین بوده است وبنده پیش ازکلمه دولت (هیئت) رااضافه کردم چون دستورالعمل هیئت دولت بهتر است

وزیرفوائد عامه قبول می‌کنم

رئیس- پیشنهاد آقای حقنویس (بترتیب ذیل خوانده شد)

ماده سوم رااینطور پیشنهاد می‌کنم: ساختن راه آهن مزبور بوسیله متخصص راه آهن که باتصویب مجلس شورای ملی استخدام شده برحسب دستورالعمل دولت که قبلا بتصویب مجلس شورای ملی باید برسد انجام می‌گیرد

رئیس- بفرمائید

حقنویس- عرض کنم البته آقایان متوجهند: درماده دو بدوا نوشته شده بود که ساختن راه آهن بمناقصه گذاشته می‌شود بعداصلاحی شد ونوشتندلوازم ساختن راه رابمناقصه بگذارندبکمپانی‌های داخلی یا خارجی یا اینکه ساختن راه را دولت متصدی باشد بوسیله متخصص ولوازمش رابمناقصه بگذارندفرق دارد. یکمرتبه است که نفس ساختن بوسیله متخصصین میشودولی لوازم ساختمان بمناقصه گذاشته می‌شود وماده سوم مجمل است، مینوسید:ساختن راه آهن مزبورموافق نقشةمتخصص بر حسب دستور العمل دولت انجام می‌گیرد، اماساختن راکی اجرا بکند؟ این اعم است از اینکه خود دولت بوسیله متخصصین ونقشه‌ای که ساخته اجرا بکند منتهی مطابق نقشة متخصص چون مادةدوم تصویب شد بنده خیال می‌کنم مادةسوم باید اینطور اصلاح شود. دوم اینکه عرض کردم دستورالعمل بتصویب مجلس رسیده باشدنقطه نظرم این است:چون البته آقایان متوجهند که طرز ساختمان وراه سازی اقسام مختلف داردراههای باریک ورااهای عریض وبالاخره نتیجه اش فرق دارد در راههای باریک البته فوائدی که ازآن متصور است یکجور است. درراههای عریض یکجور وباضافه ممکن است دردستورالعملی که دولت می‌دهد راهها رایک طوری دستورالعمل بدهد که آن دستورالعمل رااکثریت مجلس نپذیرد، این است که بنده پیشنهاد کردم دستورالعمل هم باطلاع مجلس باشد که مجلس تصویب کند

رئیس- آقای رفیع

حاج آقا رضا رفیع – درنظردارم چند جلسه قبل آقای شیروانی درجواب آقا یک عرض کرده بودند که بنده متأسف شدم ولی امروز می‌خواهم باایشان هم مسلک شوم وعرض کنم که نفهمیدم آقا چه فرمودند. ولی گمان می‌کنم که اگر بخواهیم برای راه باریک وراه وسیع هرکدام علیحده صحبتهائی بکنیم این مسئله خیلی طول می‌کشد واین مسئله هیچ لازم نیست که بتصویب مجلس باشد، تصویب مجلس منظور شده است دیگرجزئیات راکه نبایدبتصویب مجلس رساند، می‌فرمایند هرساعت که مهندس راه یک کلمه حرف میز ند بیایند اجازه بگیرند! اینجا نوشته شده درتحت نظر دولت این کار انجام می‌گیرد همین اختیار ازطرف مجلس بدولت داده می‌شود ودولت هم دستورمیدهد یک دفعه دو دفعه سه دفعه است که از طرف مجلس بدولت اختیارداده شده است، دیگر هردفعه که بخواهند جزئیات رابیاورند بمجلس این اسباب معضلی راه آهن است

حقنویس- توضیحی دارم

رئیس- رأی گرفته می‌شود، اقایانی که پیشنهاد آقای حقنویس راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- تصویبنشد. مقصود پیشنهاد آقای ملک مدنی چه بوده است؟

ملک مدنی- مقصود بنده این بود ه است که باصل ماد ه پیشنهادی دولت رأی گرفته شود

رئیس- معمول همین است که درپیشنهاد دولت رأی بگیریم مگراینکه یک پیشنهاد دیگری تصویب شده باشد

آقا سیدیعقوب- بنده پیشنهادی عرض کرده‌ام

رئیس- یک پیشنهادی آقای آقا سیدیعقوب کردند که تصویب شد یعنی دولت قبول کرد یک پیشنهادی هم آقای شیروانی کردند که لفظ (هیئت) اضافه شود آنرا هم دولت قبول کرد ودرواقع اینها جزء پیشنهاد خود دولت می‌شود، پیشنهاد دیگرآقای آقا سیدیعقوب (بترتیب ذیل خوانده شد)

پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل بماده سوم اضافه شود

تبصره- عرض راه آهن باید معین شده بتصویب مجلس برسد (همهمه نمایندگان)

رئیس- بفرمائید

آقا سیدیعقوب- متأسفانه چیزیکه بنده عرض می‌کنم تاجرنیستم، نظامی هم نیستم این چیزهائیکه می‌گویم این است که می‌بینم بمن اطلاع می‌دهند که دولت باید معین کند که این عرض راه آهنی که ریل روی آن می‌افتد چقدر باید باشد، کوتاه باشد آن ماشین سنگین یا سبکی که روی آن حرکت می‌کند اگرعریض ترباشد بهترحرکت می‌کند یا کم عرض تر باشدبهتر است. راجع بقسمت تجارت درسرعت وبطء سیر فرق می‌کند، بنده این قسمتها رامیخواهم عرض کنم آنوقت آقایان فورا می‌گویند فلان، آخر ببینید بنده نه دارای یک استفاده خصوصی هستم ونه نظریات خصوصی دارم خدا شاهد است ازروی یک عقیده بقدری که ممکن باشد عرض می‌کنم آن هم بنده مطابق یک چیزهائیکه می‌شنوم یاکاغذهائی است که از افراد به بنده می‌رسد پیشنهاد می‌کنم آم ملت بدبخت حق این را دارند که بوسیله یک وکیل یک چیزی رابگویند پس خوبست درین لایحه ذکرشود که دولت عرض راه را معین باشد که بیست وپنج متری باشد، شصت متری باشد هرچه هست معین باشد (خنده طولانی نمایندگان)

آقا سیدیعقوب- حالا بعد ازاین خنده‌ها، چون بنده مأنوس بااین عبارتها آن چیزی راکه بنده اطلاع می‌دهند بنده می‌گویم این است ک هبنده عرض می‌کنم دولت عرض راه را معین کند که آن ریلی که می‌افتد روی آن راه آهن عرضش معین باشد چون نسبت بوسیع بودن وغیر وسیع بودن عرضش سرعت سیر وبطء سیر تفاوت می‌کند ازاین جهت بنده آمدن این پیشنهاد راکردم ولازم نیست که شماها باین عرایض بنده توجه مخصوصی بفرماییدیا بشاشت پیدا کنید، بند ه مطابق نظریاتی که دارم عرایضی عرض می‌کنم. بنده یک آدمی هستم جاهل ونماینده این ملت هم هستم وباید نظریاتم را بگویم ولازم هم نیست این همه حرکاتی راکه بینی وبین الله ازهمه حدود خارج است بفرمائید بنده خواستم که عرض کنم همه میدانید راه آهنی که عرضش کم باشد یازیادباشد درسرعت سیر وبطء فرق می‌کند درتجارت فرق می‌کند وهمه می‌گویند صحیح است ولی توجهی بعرایض بنده نیمکنند وحالا حقش این است که آقای وزیرفوائد عامه برخیزند اینجا وبیان کنند که درموقع کشیدن خط آهن باید بچه ترتیب باشد وعرض او چه اندازه باید باشد که‌ای ننگرانی رفع شود حالا شما بقدری مست ومغرورید که خدا کند باین مستی ومغروری باقی بمانید وروزی نیاید که بند ه بشما بخندم، ازخدا می‌خواهم همچو روزی که من بشمابخندم نیاید.

وزیرفوائد عامه – بنده تأسف دارم که آقای آقا سیدیعقوب درضمن فرمایشات خودشان چون خیال می‌کردند که این صحبت ضروری نیست خیلی هم التهاب کردندو تأکید کردندو تأسف دیگر من ازاین است که جواب راخودشان فرمودند وبنده حالا که بگویم مثل این است که یاد من داده‌اند وعرض کنم مسئله فاصله دوخط آهن درراه آهن خیلی اهمیت دارد ومسئله کوچکی نیست، یک از مسائل خیلی مهم راه آهن است وت این ساعت ه مک هبنده اینجا ایستاده‌ام هنوزنتوانسته‌ایم درست موافقت پیدا کینم که این فاصله دوخط راه آهن چقدرباید باشد ولی اجمالا میدانیم که چقدر باید باشد واطمینان می‌دهیم بآقا که این مسئله بعد ازآنکه همه اطرافش ملاحظه شد بتصویب مجلس برسد

رئیس- (خطاب بوزیر فوائد عامه) – پیشنهاد راقبول فرمودید؟

وزیرفوائد عامه – خیر، ازسیاق عبارت پیداست

که حالا نمی‌شود قبولکرد ولیاین مسئله خیلی مهم است وهمانطور که عرض کردم هنوز یک تردیداتی هست ولی تقریبا میدانیم چه باید کرد اما تحقیقا نمیدانیم البته بعد ازیانکه تصمیم تمام شد بعرضمجلس میرسانیم واین معلوم است اما حالا نمی‌توانیم قبول کنیم

شیروانی- (خطاب بآقا سیدیعقوب) – آقا مسترد کنید

آقا سیدیعقوب- اجازه میفرمائید ؟بنده نظرم این بود که دولت متوج هباشد که این مسئله کاملا درنظرمجلس است ودولت هم تحت نظرش باشد که بعد از معین کردن بتصویب مجلس برسد وتقاضا می‌کنم این مسائل رادرصورت جلسه عمومی که دراینجا می اورند مخصوصا این مطلب مفصلا نوشته شود که دولت ملزم باشد که بعد ازتعیین کردن بمجلس بیاورد.

بعضی ازنمایندگان – صحیح است

رئیس- رأی می‌گیریم بماده سوم بادوفقره اصلاحی که دولت قبول کرده وضمیمه ماد ه شد

یاسائی- یکمرتبه دیگر قرائت شود (بشرح ذیل خوانده شد)

ماد هسوم – ساختن راه آهن مزبور موافق نقشه متخصص راه آهن که بتصویب مجلس شورای ملی استخدام شده ودرتحت نظارت معزی الیه برحسبدستور العمل هیئت دولت انجام می‌گیرد.

رئیس- رأی می‌گیریم باینماده آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. اجازه میفرمائید چند دقیقه تنفس داد ه شود

جمعی ازنمایندگان – صحیح است

(دراینموقع جلسه برای تنفس تعطیل وبفاصله نیمساعت مجددا تشکیل گردید)

رئیس- ماد هچهارم مطرح است

حاج آقا رضا رفیع – بنده قبل ازورود دردستور عرض دارم

رئیس- بفرمائید

حاج آقا رضا رفیع – درموقعیکه پیشنهادی ازطرف آقای حقنویس نماینده محترم شده بود بنده بعنوان مخالفت عرایضی عرض کردم که مورد سوءتفاهم واقع شد این بود که خواستم عرض کنم سابقه بند ه با ایشان گمان می‌کنم علاوه ازبیست سال است ودرعالم طلبگی کمال ارادت رابایشان دارم وهمیشه هم ازمعلومات ایشان استفاده کرده‌ام واینکه عرض کردم نفهمیدم مقصودم این بود که گوش ندادم که چه فرمودند ولیبعد که تحقیق کردم معلوم شد مقصودشان وسعت هما ن ریلی بود که آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد کرده بودند وهمانطور که آقای وزیرفوائد عامه هم تذکر دادند مسئله خیلی مهمی بود وخیلی هم تشکر می‌کنم ازتذکری که درمجلس دادند این بود که خواستم برای رفع سوء تفاهم این عرض رابکنم (ماده چهارم بشرح ذیل خوانده شد)

ماده ۴- از وجوه عایدات قند وشکر چهارمیلیون ونیم تومان برای ساختن کارخانه آهن ذوب کنی اختصاص خواهد بافت باین طریق که درچهار سال اول سالی یک میلیون ودرسال پنجم پانصد هزارتومان پرداخت می‌شود ومتوقف برعملیات راه آهن نخواهد بود

رئیس- آقای حاجی شیخ بیات

حاج شیخ بیات –بنده در موقعی که مذاکره در فوریت لایحه بود اجازه خواستم در کلیات عرایضی عرض کنم موقع نشد ..

زوار – ماده مطرح است

حاج شیخ بیات – بلی می دانم. آرزوی بنده کشیدن

خط راه آهن بوده است وازخداوند هم موفقیت می‌خواهم که بزودی کشیده شود ولی درعین حال عقیده دارم که اینقسم لوایح عام المنفعه که تقریبا هفتاد میلیون پول باید دران مصرف شود بیشتر دراطرافش شور ودقت بشود. بنده باماده چهارعلل مخالفتم زیاد است ولی اکنون اکتفا می‌کنم بقسمتی ازآنها: اولا می‌خواهم ازآقای وزیرفوائد عامه توضیح بخواهم که آیا معین ومعلوم فر موده‌اند که واردات آهن ایران جقدر است وبچه قیمت می‌شود درایران اره اهن تهیه کرد وآیا ما می‌توانیم باکارخانجات دنیا رقابت بنمائیم یاخیر ودرچه نقطه ازمملکت این آهن استخراج خواهد شد وآیا متخصص این فن در این موضوع مطالعه ودقت کامل کرده یاخیر ومبلغی که در این ماده چهار برای کارخانه آهن ذوب کنی معین شده بطور قطعی است یاتخمینی از آنطرف علت عمده مخالفت بنده بااین ماده اینست که در این مملکت فقیر اگر یک پولی هست باید بمصرف کارهای اهم برسد مثلا چند سال است همه داداقتصاد می‌زنند وهمه ساله واردات ایران افزوده می‌شود وروزبروز برفقر این جامعه می‌افزاید وحالاهم که می‌خواهیم یک قدم برای ترقی صنعت برداریم از قسمت آهن ذوب کمی شروع می‌کنیم اگر از نقطه نظر ساختن ریل وکارخانجان است این امریست اعمال برای اینکه ممالک بزرگ دنیا بعد از تهیه همه وسایل زندگانی عمومی وتهیه سرمایه کامل برای ملت باین قبیل امور اقدام نموده‌اند، نمیدانم چه ضرورتی پیدا کرده که ما از اینجا شروع بترقی صنعت مینمائیم بنده هرچه فکر می‌کنم می‌بینم این پول رااگر صرف کارخانه قند سازی یا پارچه بافی بنمائیم بهتر است بنده گمان می‌کنم تصور تر جیحی کارخانه آهن ذوب کنی نمی‌شود کرد مخصوصا بااین پیش آمدهای اقتصادی که در مملکت ایران است وباب تجارت صادرات بکلی مسدود شده واز آنطرف روزبروز بربی کاران مملکت افزوده می‌شود وفلاحت دوبنقصان است آیا اگر این پول را صرف فلاحت ایران بنمائیم بهتر است یاکارخانه آهن ذوب کنی ؟۰۰۰

چند نفر نمایندگان - ‎آهن ذوب کنی

حاج شیخ بیات – همه آقایان میدانند که دولت وملت وقتی باقدام در ترقی امور صنعتی می‌نمایند باید شروعش از مایحتاج عمومی دارد که مهم تر از همه کم کردن یک قلم بزرگ از وارداتست که ایرانرا کمر شکن خواهدکرد وعادت عمومی هم شده است وآنمصرف قند است که اگر سه برابرقیمت حالیه هم بشود باز از صرف آنه خودداری نخواهند نمود. از آنطرف کمک بزرگی هم بفلاحت مملکت خواهد شد زیرا قسمت عمده کارخانه قند سازی تهیه چغندر است وجنبه اقتصادی آن هم زیاد خواهد بود و مطابق تحقیقاتی که اشخاص مطلع نموده‌اند قند رادراینجا می‌شود یک من سه قران تهیه نمود که درمقابل یک کمک فوق العاده بعامه خواهد بو دبنابراین بجهاتی که عرض شد بنده یک پیشنهادی تهبه کرده‌ام که تقدیم مقام ریاست می‌نمایم

رئیس- آقای فرمند

حسنعلی خان فرمند –بنده سابقا بعرض آقایان رساندم که باذوب آهن موافق نبودم ولی حالا دراین ماده موافقم برای اینکه دراخر این ماده نوشته است که عملیات راه اهن متوقف براین نخواهد بود ...

مدرس- ازاول هم همین بود

فرمند- این مسئله مسلم است که البته مملکت ما همینطوریکه محتاج بقند است محتاج بآهن هم هست ما سالی دومیلیون سه میلیون ونیم آهن ازخارج می‌خریم حتی بیلی که رعایای ما استعمال می‌کنند آهن آنرا ازخارج می‌آورند همانطور که ما محتاج بقند وپارچه هستیم محتاج بآهن ومس هم هستیم بنده در یکی از نطقهای خودم بعرض آقایان رساندم که معتقدم یک معدن آهن

ومس بایددرایران استخراج شود معدن مس همانقدر درایران لازمست که معدن آهن وکارخانه قندلا زم است آقافرمودند که آیا این چهارمیلیون رااگر خرج می‌کردند برای تأسیس کارخانجات قند وپارچه بافی بهتر ازاین نبود که برای آهن مصرف کنند ؟بنده اینجا لازم است بعرض آقایان برسانم: وقتیکه مملکت ما یکرشته خط آهن که تقریبا دویست دویست وپنجاه فرسخ است پیدا کرددرهرسال محتاج بآهن است یعنی برای تعمیرات گارها برای تعمیران ریل هائی که می‌گذارند روی زمین چون فاسد می‌شود وبایدعوض کنند اینراه آهن هرسال محتاج خواهد بود بآهن ساخته نه آهن خام بنده هم لازم میدانم که مملکت ایران یک کارخانه قند سازی داشته باشد والبته امیدوارم بتدریج تجار ومتمولین وپولدارهای ما معادن مس را هم استخراج کنند وهمینطور فلزات دیگری هم هست ازقبیل سرب وغیره آنها را هم استخراج کنند که مملکت ما یک مملکتی بشود که احتیاجاتی که ازنقطه نظر فلزات دارد ازداخله خودش رفع کند اما کارخانه قند هم همانطور که فرمودند واجب است ولی انقدرسرمایه نمی‌خواهد بلکه بادویست سیصد هزارتومان می‌شود کارخانه‌های قند سازی کوچک درست کرد واین را ممکن است متمولین وتجار ماهرکدامشان وقتی که راه آهن آمد وساخته شد درولایات راه بیندازند وحالا که اشکال داردبرایاین است که کرایه آن کارخانجات فوق العاده زیاد می‌شود وتقریبا درمقابل خرید کارخانه باید درداخله کرایه بدهند ولی انشاءالله وقتیکه راه آهن داشته باشیم دیگرتأسیس کارخانجات خیلی آسانتر وارزانتر از حالا می‌شود ودیگر اینکه ازلوایح دیگری که تقدیم مجلس شده است از قبیل لایحه بانک ملی ولایحه توسعه اقتصادی ولایحه تجملی ما می‌بینیم که دولت کاملا متوجه کارخانه قند هم هست اینست که بنده امیدوارم کارخانه قند هم بزودی بااین جدیتی که دولت داردتأسیس شود وانشاءالله ما ازاین واردات هنگفتی که ازحیث قند داریم مستخلص خواهیم شد ویک نکته دیگری رامیخواستم خدمت آقای شیروانی عرض کنم ک هفرمودند (اگر راه آهن بهمدان بیاید املاک فلانی آباد می‌شود) خیر درضمن یک ضرری هم دارد

بعضی ازنمایندگان – خارج ازموضوع است

فرمند- چرا؟ لازم است آقایان اجازه بفرمایند اینجا ناگزیریم عرض کنم که راه آهن بهرولایتی که می‌آید تأثیرات خاصی پیدا می‌کند همدان یک ولایت سردسیر ایران است ودرآنجا جزگندم وجو چیزی بعمل نمی‌آید ...

حاج آقا رضارفیع- آهن گرمش می‌کند

فرمند – ممکن است درولایات دیگریک تذثیرات مهمی ازنقطه نظرفلاحت بکند ...

رئیس- آقای فرمند ازموضوع خارج نشوید

فرمند- بسیارخوب بعد درکلیات بعرض آقایان میرسانم وامیدوارم که کارخانه قند راهم درلوایح دیگری که دولت خواهد اورد تصویب شد. ولی بنده معتقدم که کارخانه آهن ذوب کنی برا ی خط آهن و اسبابهای فلاحتی وغیره فوق العاده لازمست که انشاءالله امیدوارم این چهار پنج میلیونی ک هخرج می‌شود یک استفاده خوبی باینمملکت بدهد و

رئیس- آقای افشار مخالفید؟

افشار: بلی

رئیس- بفرمائید

افشار – اولاباید تصدیق کرد هرگاه درسنوات اخیر ه مبتکر راه آهن شخص اعلیحضرت بوده است مجلس شورایملی که مظهر اراده ملت بطور غیرمستقیم است درعملی کردن این ابتکار منتهای جدیت رابوسیله وضع قانونی بعمل آورده مخالفت بنده با این ماده چهاری که درلایحه ذکرشده است ازاین جهت است :مطابق ماده نه قانون

انحصار که آقایان ممکن است خودشان مراجعه بفرمایند یابنده می‌خوانم نمی‌شود مبلغ چهارمیلیون وپانصد هزار تومان از عوائد انحصار رابمصرف تأسیس راه اهن نمی‌شود رساند. درماده اول نوشته می‌شود: راه آهن ازطرفی یعنی ازبندرجز وهمچنین ازمحمره یاخورموسی یاجائی ک ههنوز دولت مردد است شروع می‌شود. مطابق راپورتی که مسیو مارتن تهیه کرده است ودولت چندی قبل درمجلس تذکردادند تأسیس کارخانه ذوب کنی دوازده میلیون سرمایه لازم دارد وهفت سال هم وقت، دولت آمده است تقریبا ثلث این مبلغ رامیزان گرفته برای تأسیس کارخانه ذوبکنی البته این ثلثی راکه میزان گرفته‌اند مؤثر دروقت بخواه دشد وبالاخره برای تأسیس کارخانه آهن ذوب کنی دراین لایحه چهارمیلیون ونیم دولت پیش بینی می‌کند درصورتیکه هفت سال همان تأسیس کارخانه ناقصی که شاید برای تأسیس راه آهن هیچ مفید نباشد باید پول بمصرف برسد واگردولت جدیت درتأسیس راه اهن داشت هباشد درانمدت باید راه آهن ازبندرجز وازتهران وخرم آباد هم گذشته و در ظرف این هفت سال با پنج سال رسیده باشد مگر اینکه بعدها آهن هارا قفل و کلید و زنجیر برای محبوسین بسازند و این یک مطلبی است علیحده و حالا که موضوع راه آهن مطرح است و دولت می‌خواهد در هر سال در بودجه یک میلون تومان پیشبینی کند برای تاسیس کارخانه آهن ذوب کنی که پس از هم مؤثر در کار را آهن نخواهد بود خوب است اجازه بدهید که همین مبلغ هم صرف کشیدن خط آهن بشود با حسابی که خود آقایان وزراء کرده‌اند هر فر سخی سیصد هزار تومان خرج دارد و ممکن است با این چهار میلیون و نیم پانزده فرسخ راه آهن کشید و امروزه داشتن پانزده فرسخ راه آهن برای مملکت وملت ایران نافع تر است تا داشتن یک کارخانه آهن ذوب کنی که پس ازهفت سال دیگر که این کارخانه بکارخواهد افتاد ودائر می‌شود تازه معلوم نیست بدردما خواهد خورد یانه؟ یامثل کارخانه کبریت سازی وبلورسازی که سابقا آوردیم وعملی نشد این هم همینطور بماند واستفاده ازآن نشود ثالثا بنده از این حق خودم استفاده کرده وعرض می‌کنم که درجلسه گذشته آقای وزیر محترم جنگ نظرباینکه ذاتا یک شخص فکوری هستند وکارفعلی شان هم مؤید این است که یک افکار عمیقی داشته باشند دربیانات آقای شیروانی یک سوءتفاهمی برای ایشان دست داد آقای شیروانی نه بطور ابهام ونه بطور صراحت تعریضی یمقام قشونی نکردند وبهتراین است موقعیکه آقای وزیرجنگ اینجا تشریف دارند نظرشان متوجه بیانات آقایان نمایندگان باشد تا سوءتفاهمی برایشان حاصل نشود

وزیرفوائد عامه- عیب ندارد که یک قسمت ازمذاکرات درباب راه آهن بایک آیه شروع شود ویک آیه هم بخوانیم:

وانزلنا الحدید فیه باس شدید ومنافع الناس

آهن یک چیزی است که درمملکت مابرهمه چیزترجیح دارد می‌فرمایند پیش بینی شده که درمدت هفت سال آهن بسازیم. نسبت باین دستگاهی که درنظراست پنجسال مدت پیش بینی شده نه هفت سال. چون ما خیال کردیم ده سال یاهشت سال وقت لازم است برای اینکه ما بتوانیم اینخط راه آهن رابکشیم فرضا که هشت سال باشد واین دستگاه ه مبعد ازپنجسال دیگربما آهن بدهد باز سه سال تفاوت است یعنی دراین سه سال ما می‌توانیم خیلی ازملزومات راه آهن راخودمان بسازیم. صزف نظر ازاین آن قضیه کارخانه دوازده میلیونی که در ظرف پانزد ه سال یادوازده سال بکارخواهد افتاد آن مالی وقتی است که ما بخواهیم رایل سنگین بسازیم. ریل سازی یک آهن مخصوصی می‌خواهد ویک دستگاههای مخصوصی لازم دارد. واگرما بخواهیم ریل درمملکت خودمان بسازیم یک قلم باید سه میلیون خرج یک دستگاه بکنیم تابتوانیم ریل بسازیم انوقت هم

بعد ازاینکه ریل ساخت دیگر مصرفی ندارد و بکار نمی‌خورد. پس مناسب این است که ما ریل راازخارجه بیاوریم وبرای ما خیلی ارزان ترتمام می‌شود ولی چیزهای دیگر راما درداخله بای دبسازیم. ما الان وقتیکه یک اتومبیل وارد می‌کنیم اگر یک پیچش عیب کند معطلیم ویک اسبابهائی ک هبتواند این جور چیزها رامرتب کند ازقبیل آلات پیچ ومهره وغیز ذلک درمملکت نداریم حالا بنده نمی‌گویم تا کی ما باید انبروبیل وکلنگ مان راه ماز خارجه بیاوریم آن یک مسئله ایست علیحده. علی ای حال این اندیشه که آقایان دارند که این چهارمیلیون ونیم یک پولی است که دولت خرج می‌کند ودورمیریزد بنده هیچ باین اعتقاد نیستم بنده باین اعتقادم وهیئت دولت بهیمن اعتقاد است متخصص هم همین اعتقاد رادارد که این مورد یکی ازبهترین پولهائی است که درمورد خودش خیلی صحیح خرج می‌شود بجهت اینکه اسباب ولوازم راه آهن رابرای ما تهیه می‌کند. خیلی ازلوازم واسبابهای دیگر راهم برای مافراهم می‌کند وهرمملکتی که می‌خواهد راه آهن بکشد اول یک کارخانه تدارک می‌کند که لوازم کارش راتهیه بکند واین درمملکت ما هم برهرچیزی مقدم است. درفرنگستان بعد کارخانه‌های دیگر. حالا ما چون ازهمه چیز عقب افتاده‌ایم همه باهم مخلوط شده کارخانه‌های دیگر راهم که فرمودند ازقبیل چرم سازی، بلورساری، شیشه سازی اینها رااشخاص متفرقه، شرکتها، تجار ومؤسسات وبالاخره دیگران هم می‌توانند بیاورند وبسازند ولی این مسئله یک چیزی است که امروزه تجاروشرکتها نمی‌توانند درآن شرکت کنند وبعقیده بنده وجهش هم دراصل قانون قند وشکر وچای تصویب شده است و بهترین کارهائی است که ما می‌خواهیم بکنیم وبهتر همین است که همین وجه را صرف همین کاربکنیم وبنده گمان نیمکنم چیزی دراین باب مانده است که محتاج بجواب باشد.

جمعی ازنمایندگان- مذاکرات کافی است

آقاسید یعقوب- بنده باکفایت مذاکرات مخالفم اجازه بفرمائید عرض می‌کنم

رئیس –بفرمائید

آقا سیدیعقوب- اصل این ماده همانطور که آقای افشار اظهارکردند وهمه آقایان هم تصدیق دارند برخلاف آن ماده ایست که پارسال گذشت، زیرا مجلس رأی داد وتخصیص داد این پول انحصارقند وشکر رابرای راه آهن حالا اگر راه آهن کارخانه آهن ذوب کنی لازن داشته باشد یاغرس اشجار بخواهد مربوط باین مسئله نیست، این مخالف باآن ماده است مگر اینکه دولت پیشنهاد کند که آنماده لغو شود واین نظریه بند ه است حالا اگر آقایان چیزدیگری درنظر دارند خوب است اظهارفرمایند وان جوابهائی هم که آقای وزیر فوائد عامه دادند هیچ جواب آقای افشار نبود. ، بنده همینقدر خواستم توضیح بدهم که بین این لایحه وآن قانونی که پارسال ازتصویب مجلس گذشت تناقض هست باید رفع شود

وزیرجنگ – آن قانون قانو ن اساسی که نیست تا مجلس حق نداشته باشد آن راتغییر دهد وانرا رانخ کند یک قانون عادی است وچون باین قانون رأی داد ه می‌شود وتصویب می‌شود ومتأخر است قهرا آن قانون سابق رانسخ میکندئ واین منافاتی هم ندارد

رئیس- رأی می‌گیریم، اقایانی که مذاکرات راکافی میدانند قیام فرمایند (جمع کثیری قیام نمودند)

رئیس- اکثریت است، پیشنهاد آقای محمد ولی میرزا (بمضمون ذیل قرائت شد)

درماده چهاراضافه شود درتحت نظارت متخصص آلمانی که برای اینکار استخدام شده

محمد ولی میرزا- البته نظر آقایان هست که هروقت یک موادی قبیل مواد بمجلس پیشنهاد میشدا البته نظر متخصص فنی هم در آن قید می‌شد و این مسئله در همه جا قید شده است و چون محتاج به این است که نظر متخصصفنی هم دران قید می‌شد واین مسئله درهمه جا قید شده است وچون محتاج باین است که نظر متخصصی هم که استخدام شده برای اینکار جلب شود وچون مخصوصا برای آهن ذوب کنی یک متخصص از آلمان چندی است اجیر کرده‌ایم البته باید عملیات تحت نظراوباشد وگمان می‌کنم این مسئله فراموش شده که نوشته شود و الا قضیه بدیهی است که باید تحت نظر متخصص باشد نه این که دیگری در کار او مدالخه کند چون مسؤل او است و برای همین کار استخدام شده. و متخصص هم هست لذا باید در اینجا قید شود.

رئیس – آقای افسر

افسر – بنده از این پیشنهاد خیلی تعجب می‌کنم البته ما متخصص را آور ده‌ایم برای همین کارخانه آهن ذوب کنی و این کار نیست که اشخاص عادی بدانند صورت دهند و یک کسی را می‌خواهد که متخصص باشد. مجلس و دولت هم برای همینکار این متخصص راآورده است ودراین قبیل امورجزئی مذاکره کردن مخالف رأی اعتماد است که بدولت داده‌ایم مثلا ما دراینجا ذکرکنیم درجه آهن ذوب کنی هم باید باتصدیق مجلس شورای ملی باشد. اینها یک مسائلی است که بنده صلاح نمیدانم عنوان شود. البته دولتی که طرف اعتماد مجلس است ملاحظه تمام اطراف کاررا خواهد کرد ومانباید ایتقدر اشکالات برای دولت درست کنیم اگر دولتی طرف اعتماد مجلس نباشد باید اورا برداشت ودولتی که طرف اعتماد باشد باید معین کرد والا این پیشنهادها چه معنی دارد؟

محمد ولی میرزا – دولت که آهن را آب نمی‌کند

رئیس- دولت چه می‌گوید؟

وزیرداخله – رأی بگیرید

وزیرفوائد عامه – دولت باذکرکتخصص دراینماده بدون اسم مخالف نیست البته باید بنظر متخصص باشد

رئیس- رأیگرفته می‌شود باین پیشنهاد. آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند (چند نفری قیام کردند)

رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای عراقی (اینطورقرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم درماده چهارقبل ازکلمه ومتوقف برعملیات راه آهن نخواهد بود نوشته شود همه ساله مبلغ یک میلیونرا بابودجه کل مملکتی بتصویب مجلس شورا ی ملی میرساند

عراقی – بنده ی کقسمت از وقتم راا ستفاده می‌کنم وعرض می‌کنم مطابق ماده پنج که برای انحصار قند وچای وضع شده یکوجهی الان دربانک حاضراست وباید بمصرف راه آهن برسد وبعقیده بنده آن چیزی که برای کارخانه ذوب کنی می‌خواهیم خرج کنیم که بفرمایش آقای وزیر فوائد عامه برای ما پیچ اتومبیل بسازد این هیچ ربطی بمسئله راه آهن ندارد ویک موضوع علیحده ایست. این چهار پنج میلیونی که دراینجا نوشته چه عیب دارد که تدریجا درهرسال یک میلیون آنرا باین مصرف تخصیص بدهند وهرسشاله جزو بودجه مملکتی منظورکنند وبیاورند وازتصویب مجلس بگذرانند وباید عرض کنم اینکه ما حالا یک اعتبار چهارمیلیونی ونیمی بدولت بدهیم که تا چهارسال دیگر یک کارخانه دائر کنند این مسئله هیچ مربوط باین نیست وآقای افسر می‌فرمایند چون بدولت اعتماد داریم نباید حرفبزنیم البته ما بدولت اعتماد داریم ولی بخودمان ورفقامان

بیشتر اعتمادد اریم وبه وکلائی که اینجا هستند بیشتر اعتماد داریم

وزیرداخله – بنده از پیشنهاد آقا استنباط کردم که این مبلغی راکه معین شده جزو بودجه مملکتی دولت منظور بدارد وازمحل عایدات عمومی برداشت شود. پیشنهادشان اینطور بود ولی ازتوضیحی که بعد فرمودند معلوم شد مقصود این است که ازمحل انحصار قند وچای درهرسال جزو بودجه مملکتی می‌آید. بنده تفاوت این را هیچ نمیدانم چیست جزاینکه درعمل ممکن است یک اشکالاتی تولید کند مثلا ممکن است چهارپنج ماه

اول سال راماد چار مسئله یک دوازدهم بشویم حالا بنده نمی‌خواهم خیلی ازیک دوازدهم تنقید کنم وکاربدی هم نیست ولی ممکن است اینطورپیش بیاید وآنوقت اگرما بخواهیم این پول را که برای یک مصرف خیلی مهمی لازم است جزو عایدات مملکتی منظورکنیم وموکول بگذشتن بودجه بکنیم این اسباب اشکال وزحمت تولید خواهد کرد ویک کار غیرعملی بعلاوه چه فرق می‌کند که امروز چهارمیلیون ونیم برا مدت پنجسال تصویب کنید بااینکه چهارساله سالی یک میلیون تصویب بفرمائید. این چه تفاوتی خواهد کرد اگریک نقطه نظرخاصی دراین کاربود البته دولت هم قبول می‌کرد ولی چون یک نظر خاصی دربین نیست وتعوبقش مارادچار اشکال می‌کند وازاین جهت بنده تقاضا دارم آقای عراقی پیشنهاد خودشانرا مسترد بدارند وبهمین ترتیبی که دراینجا نوشته رأی بگیرند واینکه فرمودند کارخانه ذوب کنی چه مصرفی خواهد داشت شما مقصودتان که فقط کشیدن خط آهن اولیه وخط اصلی نیست ناچاربعد خطوط دیگرهم خواهید کشید ولوازمات کار زیاد لازم دارید که خیلی می‌توانید ازآهن داخلی خودتان استفاده کنید.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقا عراقی آقایانی که قابل توجه میدانند قیام فرمایند .۰ چند نفری قیام کردند)

رئیس- قابل توجه نشد، پیشنهاد آقای حاج شخ بیات (بمضمون آتی قرائت شد)

ماده چهارم رابقرار ذیل پیشنهاد می‌کنم:

ماده ۴- ازوجوه عایدات انحصاری قند وشکر چهارمیلیون ونیم تومان برای ساختن کارخانه قند سازی اختصاص خواهد یافت باین طریق که درچهار سال سالی یک میلیون تومان ودرسال پنجم پانصد هزارتومان بتوسط متخصص مخصوص درنقاط ایجاد کارخانجات شود

رئیس- آقای حاج شیخ بیات

حاج شیخ بیات – بنده توضیحاتی که لازم بود درموقع مخالفت باماده چهارم بعرض آقایان رساندم ودیگر توضیح جدیدی ندارم

رهنما (معاون وزارت فوائد عامه) –راجع باین موضوع یک توضیحاتی لازم است خدمت آقایان نمایندگان محترم عرض کنم برای یانکه ممکن است این قبیل پیشنهادها دنباله پیدا کند درآنها مطالعه ودقت بیشتری بفرمایند ویک نظریه خیلی مرتب تری اتخاذ کنند. دراینجا اساسا دوقانون است یک قانون راجع بمالیات قند وشکر وچای یکی هم قانون راجع براه آهن، یکی مورخه ماه خرداد ۱۳۰۴ ویک مورخه بهمن همان سال، قانون دومی که راجع براه آهن است دربهمن ماه یعنی چند ماه بعداز آن قانون اولی تصویب شده که درآنجا قید می‌کند بای دکارخانه آهن ذوب کنی وارد ودائر شود وعمل کند بنابراین دراینجا تناقضی که آقایان نمایندگان محترم خیال می‌کنند نیست وهمچو تناقضی وجود ندارد این قانون بیستم بهمن ماه ۱۳۰۴ است که نوشته قانون اجازه ساختن خطوط اصلی راه آهن ودرآنجا تصریح دارد که دولت مکلف است پس ازتهیه نقشه مقدماتی برای ساختن راه آهن ترتیبی راکه نافع وبصرفه نزدیک

ترمیدانند پس ازتصویب مجلس شورای ملی بموقع اجرا بگذارد ومواد اولیه که برای ساختن راه آهن لازم است وتهیه آن درمملکت امکان دارد باید درخود ایارن تهیه شود وکارخانه آهن ذوب کنی برای این کار درایران ازطرف دولت ایجاد شود. ماده سوم هم راجع باین قضیه بازاشاره دارد. این قانون پس از آن قانون اولیه انحصار است. پس این اشکالی ندارد وازاین مرحله می‌گذریم وبرمیگردیم باصل موضوع. این متخصص آهن ذوب کنی که آمده چندین راپرت داده که خیلی مهم وخوق بوده وممکن است بنده راپرت اخیر اورابرای مزید اطلاع خواطر آقایان نمایندگان عرض کنم دراینجا گفته شد که دوازده میلیون برا کارخانه ذوب کنی پیشنهاد کرد هاست. بلی. یکی ازپیشنهادات او همین بوده ولیپیشنهادیکه اخیرا داده چهار میلیون ونیم بوده است. یک حسابهائی هم کرده یک مرتبه ما می‌خواهیم ریل بسازیم ویک مرتبه سایر چیزها واسبابهائی که مربوط براه آهن است می‌خواهیم تهیه بکنیم. مطابق احصائیه گمرکی که دراینجا حاضر است درسال گذشته ما تقریبا بیست هزار تن که شصت هزار خروار باشد آهن ازخارجه وارد کرده‌ایم. وبطریکه قیمت اینها رابراورد کرده‌اند سه میلیون ونیم قیمت این واردات می‌شود باین ترتیب ک هیک میلیون وکسری ازان قیمت میخ وپیچ ومه ره واین قبیل چیزها بوده احصائیه گمرکی مال امسال که چند روز است انتشار پیدا کرده همچو نشان می‌دهد که مادرحدود دو میلیون آهن آلات وارد کرده این وتقریبا نسبت بپارسال مقداری کمترشده و این تفاوت هم نسبت بواردات وصادرات هرساله دیده می‌شود وهمیشه هست که گاهی زیاد می‌شود وگاهی کم. درهرحال ما اگر احصائیه اخیر رامدرک بگیریم دو میلیون اهن وارد می‌کنیم حالا این کارخانه که پیشنهاد شده باچهارمیلیون ونیم وارد کنیم باید دید چه فوائدی دارد، چهارمیلیون ونیم درمدت پنج سال پیشنهاد شده بترتیب ذیل، این کارخانه بانی ترتیبی که پیشنهاد شده درسال اول کک می‌دهد دراخرسال سوم ازهرقبیل آهن می‌دهد. اواسط سال چهارم فولاد ازهرقبیل می‌دهد وریلهای سبک می‌دهد، مخصوصا امروزبنده بااو مذاکره کردم ریلهائی بوزن پانزده الی بیست وپنج کیلو بما می‌دهد درسال پنجم یعنی اواسط سال پنجم تمام محصولات فولادی وآهنی رابما خواهد داد واین متخصص روی همین زمینه آخرین پیشنهاد خودش راداده ویک چیز دیگری هم هست که اگر ما حالا این کارخانه اهن ذوب کنی رابرای راه آهن تصویب نکنیم مجبوریم مقداری زیادی آهن آلات برای مصارف راه آهن وارد کنیم وای نالبته اضافه خواهد شد براین مقداریکه فعلا وارد می‌کنیم وخود این یک موضوع قابل توجهی است. صورت آنرا هم نوشته است که الان بنده ممکن است پیدا کنم وبنظر آقایان برسانم (دراین موقع مشغول پیدا کردن ورقه مزبور شدند) باری حالا چون بنده عجله دارم صرف نظر از پیدا کردن می‌کنم وبعد ممکن است بنظر آقایان برسانم. درهرحال مقدار زیادی خواهد بود. بازمیگردیم بهمین فکر- ما چندین احتیاج باین کارخانه داریم واگربنا شود ما این مبلغ راحالا مصرف کارخانه بکینم تمام احتیاجات خودمان راباید از خارجه بیاوریم ولی وقتیکه این کارخانه رامادا ئر کردیم غیر ازریل همه چیز را درسال سوم بما خواهد داد واین بزرگترین مؤسسه خواهدبود که ما بکار می‌اندازیم ودرسال پنجم می‌تواند بما خیلی کمک بکند ومخصوصا راجع بآن خطوطی که فوق العاده طرف توجه آقایان نمایندگان است بما کمک خواهد کرد وبنابراین دراین قسمت خوب است آقایان موافقت بفرمایند واین راپزرت اخیری که متخصص داده است تصویب بفرمایند آن راپرت اخیری که متخصص داده است تصویب بفرمایند آن راپرت‌های دیگر راهم ممکن است آقایان هریک مایل باشند ملاحظه فرمایند. ازطرف دیگر این شخص سه روز درمازندران رفته آنجاها رادیده وتشخیص داده وازقراریکه اظهار می‌دارد درشش فرسخی معدن آهن را

دیده ویک مقداری ازآن آهن راهم فرستاد ه که باید آب کنند وبسنجند بنابراین این مسئله فوق العاده مهم است پس خوب است آقایان این نظر را دور بفرمایند وتصورنفرمایند که این کارخانه که دائر می‌شود بما کمک نخواهد کرد وخیر. بدرد ما خواهد خورد

رئیس- رأیگرفته می‌شود به پیشنهاد آقای حاج شیخ بیات. آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای طاهری (بمضمون ذیل قرائت شد)

پیشنهاد می‌شود درماده چهارم سطراول بعد ازکلمه عایدات کلمه انحصار علاوه شود وبعد از لفظ شکراضافه شود وچای

وزیرفوائد عامه – عیب ندارد

رئیس- این پیشنهاد راقبول فرمودند لازم برأی نیست پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو (بمضمون ذیل خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم ماده چهار اینقسم اصلاح شود

ماده ۴- ازوجوه عایدات انحصار قند وشکر وچای چهارمیلیون ونیم تومان برای ساختن کارخانه اهن ذوب کنی اختصاص خواهد یافت که ازآغاز سال ۱۳۰۶ درظرف پنجسال بمصرف خواهد رسید ومتوقف در عملیات راه آهن نخواهد بود.

تبصره – تحصیل اعتبار مصرف برای هریک ازسنوات مذکوره بموجب لایحه علیحده خواهد بود که تقدیم وبعد ازتصویب مجلس شورای ملی اجرا خواهد شد.

رئیس-آقای ارباب کیخسرو

ارباب کیخسرو –پیشنهاد بنده تفاوتی که باآن ماده پیشنهادی دولت دارد اولا مسئله ذکر چای) بود که آقایان دیگر پیشنهاد کردند وقبول شد ثانیا موقع شروع کاررا معین نکرده بودند که از چه تاریخ شروع می‌شود وهمینقدر نوشته‌اند (پنجسال) ازاینجهت بنده ذکرکردم که ازآغاز سال ۱۳۰۶ درظرف پنجسال اینجا درواقع مجلس اجازه تأسیس این کارخانه را بدولت می‌دهد واعتبارش رابطور کلی درحدود چهارمیلیون ونیم تومان معین می‌کند ولی بدیهی است که تمام مخارج مملکتی آن قسمتی که درضمن بودجه مملکتی است جمع وخرجش باید تمام سال بسال بمجلس بیاید ودراینجا تصویب شود واینهم مثل همان ماده است که آقای مدرس پیشنهاد کردند وقبول شد. چه فرق می‌کند این قسمت باآن قسمت. زیرا همه ساله مجلس باید بداند که قسمت وجوه وعایداتش چقدراست وبچه مصرف می‌رسد وچقدر باقی است. بطورکلی این چهار میلیون ونیم راباید تصویب کرد که دست دولت هم بسته نباشد وداخل درعمل بشود ومعطل نشود. بنده مخصوصا دراینجا تذکر دادم که درضمن یک لایحه علیحده بیاورد که ضمیمه بودجه مملکتی نشود که اسباب معطلی باشد دیگر بسته بنظر آقایان است.

وزیرداخله – قسمت اول پیشنهاد آقای ارباب همانطوری که خودشان فرمودند ودرضمن پیشنهاد یکی ازآقایان تأمین وتصویب شد وراجع بقسمت آخرش همان بود که آقای عراقی پیشنهاد کردند وتصویب نشد، پیشنهاد آقا مدرس غیرازاین بود پیشنهاد آقا ی مدرس این بود که ازمحل همین عایدات انحصاری همه ساله هرمقداریکه دولت لازم بداند برای مخارج سال بعد پیش بینی کند، ولی پیشنهاد جنابعالی باپیشنهاد آقای مدرس فرق دارد.

ارباب کیخسرو – اینهم همانطور است

وزیرداخله- ولی اینجا دولت پیشبینی کرده و معین کرد ه وبرطبق اظهاراتی هم که آقای معاون وزارت فوائد عامه کردند بموجب پیشنهاد متخصص چهارمیلیون ونیم تومان مصرف این کارخانه آهن ذوب کنی است، حالا ما خواستیم این اختیار دردست خودمان باشد ودرهرجال فرقی نمی‌کند وهرساله کلیه عایدات مملکتی رایک طرف به جمع می اوردند ومخارج رایک

طرف بخرج می اورند، اگرمقصود اینست که سالی یک میلیون تومان برای مصرف این کارخانه بخرج بیاورند بااین ترتیب دولت هم مخالفتی ندارد، ولی اگر بخواهیم موکول کنیم باینکه هرساله لایحه یک میلیون درضمن یک لایحه علیحده بمجلس بیاید وازتصویب مجلس بگذرد این اسباب اشکال است بعلاوه چه دلیلی دارد که امروز این خرج تصویب شود دوسال دیگربشود وهرساله یک لایحه مخصوص می‌آید به مجلس این فرقی ندارد پس خوبست خود آقای ارباب موافقت بفرمایند که همینطوری که نوشته شده تصویب شود. اما اینکه فرمودند ازآغاز سال ۱۳۰۶ اگرمقصود شروع بعمل است که خوبست آنراعلیحده پیشنهاد بفرمایند ودولت هم موافقت خواهد کرد ولی اگرمقصود این باشد که ازاول سال ۱۳۰۶ کارخانه ذوب آهن کنی واردایران ودائر شود اینراتصدیق می‌فرمایند که مقدور نیست ولیشروعش را البته موافقیم واگرعلیحده پیشنهاد بفرمایند دولت بااین قسمت موافق است

ارباب – مقصود شروع است

وزیرداخله – اگراینطور است دولت موافق است

شیروانی- خوب است دوباره قرائت بفرمایند (مجددا بشرح فوق خوانده شد)

رئیس- رأی گرفته می‌شود

حاج آقا رضارفیع – مقرر فرمائید تجزیه شود

تبصره را جداگانه وماده راجداگانه رأی بگیرند

رئیس- تقاضای تجزیه میفرمائید

رفیع – بلی

رئیس- بسیارخوب –تجزیه می‌شود

رأی می‌گیریم. قسمت اول آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند (جمع کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. رأی می‌گیریم به قسمت دوم یعنی تبصره آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)

رئیس- رأی مشکوک شدباورقه رأی می‌گیریم (پس ازقدری تأمل) معلوم می‌شود اکثریت بوده است آقای امیرتیمور رأی دادند ولی خودشان راحساب نکرده بودند. حالا رأی می‌گیریم بمجموع مادع وتبصره

شیروانی- بند ه اصلاح عبارتی پیشنهاد می‌کنم. وگمان می‌کنم خود آقای ارباب هم موافقت بفرمایند وباید عبارت اصلاح شود دراینجا که می‌گوید (ومتوقف برعملیات راه آهن نخواهد بود) عبارت باید معکوس باشد ونوشته شود (وعملیات راه آهن متوقف برآن نخواهد بود)

ارباب – بنده برطبق پیشنهاد دولت اینطور نوشتم

رئیس- رأی گرفته می‌شود بمجموع ماده وتبصره پیشنهادی آقای ارباب آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. پیشنهاد آقای شیروانی دیگرمورد ندارد

چند فقره پیشنهاد شده ولی چون یکساعت ونیم از ظهر گذشته خوب است آقایان موافقت بفرمایند جلسه ختم شود، وعصر یکساعت بغروب مانده دوباره جلسه تشکیل شود

آقا سید یعقوب- بنده مخالفم که عصر جلسه تشکیل شود. بجهت اینکه درکمیسیون بودجه ما مبالغی کارداریم خوبست جلسه همان روز یکشنبه باشد

رئیس- آقای دکترسنک پیشنهاد کرده‌اند جلسه ختم نشود تا لایحه راه اهن تصویب شود

بعضی ازنمایندگان – صحیح است

رئیس- پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب (بمضمون ذیل قرائت شد)

تبصره ذیل را پیشنهاد می‌کنم (کلیه مصارفی که برای کارخانه ذوب آهن بمصرف خواهد رسید درتحت نظر وتفتیش مالیه خواهد بود)

آقا سید بعقوب- بنده دوپیشنهاد کرده بودم یکی اینکه تحت نظر رئیس کل مالیه باشد بعد اظهار شد یعنی آقایان فرمودند که درماده اول مالیه نوشته شده از این جهت بنده پیشنهاد کردم که کلیه مصارفی که برای اینکار بمصرف می‌رسد باید درتحت نظر وتفتیش مالیه باشد دیگربسته بنظردولت است

وزیرجنگ – تصورمکینم همان (درتحت تفتیش) باشد بهتر است وکافی است. عبارت (تحت نظر) دیگر لازم نیست زیرا تمام مخارج مملکت تحت تفتیش رئیس کل مالیه است. این یکی هم باشد ضرری ندارد وفرق نمی‌کند

آقا سیدیعقوب- قبول می‌کنم

رئیس- پیشنهاد اولی دیگر لازم بقرائت نیست؟

آقا سید یعقوب- خیر

رئیس- پیشنهاد آقای رفیع (بمضمون ذیل قرائت شد)

تبصره ذیل را ماده چهار پیشنهاد می‌کنم

تبصره- هریک ازمأمورین دولت که مشغول خریداری کارخانه آهن ذوب کنی یالوازم راه اهن می‌شوند هرحقی که ازبابت حق الزحمه دریافت کنند درجز وعواید قند وشکر باید محسوب شود. اضافه برحقوقی که دولت برای آن مأمور معین می‌کند نباید بهیچ عنوان دریافت نماید

رئیس- آقای رفیع

حاج آقا رضا رفیع – عرض کنم تما م زحمات آقایان برای این است که برای عامه مردم یک کارهای مفیدی بشود. تمام زحمات آقایان تمام این امد ورفت‌ها. تمام این رأی دادنها وبالاخره تما ماین اقدامات برای مردم است. همه ماها هم آدم این مردم هستیم دراینجا خیلی سابقه دارد که یک مسائلی که درمجلس مطرح می‌شود وبرای مملکت قانون می‌شود یک اشخاصی از نظر حق الزحمه یک استفاده هائی می‌کنند که درواقع فرع زیاده براصل است. ما بااین زحمت یک مالیاتی گذراندیم برای اینکه فایده‌ای برای این مردم داشته باشد باین جهت بنده بعنوان تبصره پیشنهاد کردم که این حق الزحمه جزو عایدات مملکتی وجزو عایدات قند وشکر منظور شود وخرج خود راه آهن بشود زیرا بالاخره مأمور دولت مستخدم دولت است وازدولت حقوق می‌گیرد این مأمورینیکه دراروپا هستند وازدولت ووزارت امورخارجه حقوق می‌گیرند وکاری هم ندارند یک روز اینها باصاحبان کارخانجات داخل مذاکره شوند وحرف بزنند ویک کاری صورت بدهند. غرض اینست که این وجه حق الزحمه بمصرف خود راه آهن برسد واین هیچ عیبی ندارد وچون آقایان رفقای بنده بعد ازاین پیشنهاد بند ه یکماده الحاقیه پیشنهاد کرده‌اند بنده پیشنهاد خودم رامسترد می‌دارم که بهمان ماده الحاقیه که آقایان امضاء وپیشنهاد کرده‌اند وبنده هم امضاء کرده‌ام رأی داده شود همان را مطرح کنند ورأی بدهند وبنده هم همان راقبول میکنکم باتصویب آن نظریه بند ه هم تأمین خواهدشد

رئیس- پیشنهاد ختم جلسه شده است

جمعی ازنمایندگان –صحیح است

(پیشنهاد مزبور بشرح ذیل خوانده شد) بنده پیشنهاد می‌کنم جلسه تا ساعت سه ونیم بعدازظهر بعنوان تنفس تعطیل شود

رئیس- مخالفی ندارد

جمعی ازنمایندگان – خیر

دراین موقع یکساعت ونیم بعد ازظهر جلسه برای تنفس تعطیل وبفاصله سه ساعت مجددا تشکیل گردید.

رئیس- پیشنهاد آقای یاسائی راجع بماده چهارم قرائت می‌شود ورأی می‌گیریم

a(اینطور قرائت شد)

بنده اصلاح ذیل را پیشنهاد می‌کنم که ضمیمه ماده چهارم این قانون گردد:

و هر قسمت از ماده دوم قانون بیستم بهمن ۱۳۰۴ و هم چنین ماده نهم خرداد ۱۳۰۴ که با مفاد این ماده متناقض باشد منسوخ است.

یاسائی – بطوریکه آقای آقا سید یعقوب در موقع مخالف با ماده چهارم فرمودند ماده چهارم این قانون با یکی دو ماده از قوانین سابق مربوط به این کار متناقض است و تناقضش هم خیلی واضح است بنده موادش را برای تذکر خاطر آقایان می‌خوانم تا معلوم شود: اولا قانون اجازه انحصاری دولتی قند و چای فقره دوم از ماده نهمش این است:

بقیه عوائد حاصله منحصرا برای ساختن راه آهن و احتیاجات مربوطه به آن تخصیص داده خواهد شد و صرف آن در غیر ساختن راه آهن و متعلقات آن و همچنین استقراض از داخله یا خارجه باعتبار و جوه مزبوره ممنوع است.

این ماده صریح است که اگر قوائد قند و چای و شکر در غیر مصرف راه آهن و متعلقات آن صرف شود بر خلاف قانون است و مطابق همین قانون ممنوع است یکی دیگر قانونی است که برای اجازه ساختن خطوط اصلی و مهمه مملکت دربیستم بهمن ماه ۱۳۰۴ تصویب شده است. ماده دومش می‌گوید:

دولت مکلف است پس از تهیه نقشه مقدماتی برای ساختن راه آهن ترتیبی راکه منافع وبصرفه نزدیکتر میداند پس ازتصویب مجلس شورا یملی بموقع اجرا بگذارد ومواد اولیه که برای ساختن راه اهن لازم است وتهیه آن درمملکت امکان دارد باید درخور ایارن تهیه شود وکارخانه آهن آب کنی برای اینکاردر ایران ازطرف دولت ایجاد شود اینجاهم تصریح شده است که باید کارخانه آهن آب کنی برای اینکار یعنی برای ساختن رایل وخط آهن راازطرف دولت درمملکت تهیه وایجاد شود ولی توضیحاتی که آقای وزیرفوائد عامه درمجلس صبح دادند اینطورمیرساند که این کارخانه برای اینکه ریل راه آهن درست کند نیست بلکه یک کارخانه ایست برای ذوب آهن وچیزهای دیگر ومخصوصا فرمودند که اگر یک کارخانه که متناسب باعملیات راه آهن باشد بخواهند تهیه نمایند آن کارخانه ورودش برای دولت مقدور ومیسور نیست بعد هم که ریلها تهیه کرد آن کارخانه دیگربدرد نیمخورد وبیمصرف است وخلاصه بطور کلی اینطوررساندند که این کارخانه مخصوص راه آهن نیست وجدا است وبرای ذوب آهن است دراین صورت تصورمیکنم تناقضی بی ناین ماده باان دو ماده قانون انحصار قند وچای وساختن خطوط اصلی مملکت هست ازاین جهت بنده پیشنهاد کردم که آنچه ازقوانین گذشته یعنی آن دوماده که خواندم هرقسمت وهر فرازش که متناقض بامفاد این ماده قانون باشد منسوخ می‌شود

وزیر فوائد عامه – اساس مطلب را اساسا می‌شود پذیرفت ولی آن اندازه نقاضتی که می‌فرمایند بین ایندو مسئله نیست بجهت اینکه امروز که ماریل خودمان نمی‌سازیم برای این است که معطل نشویم ووقتمان بیخود تلف نشود والا در همین کارخانه پس ازانکه تما مشد یکمقدار از ریل هائی که باز بکارراه آهن خواهد خورد می‌شود ساخت وشاید هم بسازیم با اشیاء دیگر

رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای یاسائی

یکنفر ازنمایندگان – آقای وزیر قبول کردند

وزیر فوائد عامه – بلی بنده اساسا قبول کردم (همهمه نمایندگان)

بعضی ازنمایندگان – لازم نیست

مرتضی قلیخان بیات – بنده مخالفم بااین پیشنهاد

رئیس- بفرمائید

بیات – بطوریکه خود آقای یاسائی ماده نهم را

قرائت فرمودند درآنجا بعد از جمله ساختن راه آهن مینوسد (واحتیاجات مروبطه بآن) وعلاوه برراه آهن عبارت دیگری دارد بعلاوه این عبارت راخود مجلس آمده وتفسیر کرده واجازه تأسیس کارخانه اهن ذوب کنی را درقانون دیگربدولت داده است پس همان مجلس که آن اقنون اولی را وضع کرده درمرحله ثانی هم که قانون دیگری وضع کرد هاین آهن ذوب کنی راهم اجازه داده است که احتیاجات دیگر را ه آهن رامرتفع نماید بنابراین بعقیده بنده مخالفتی باقانون سابق ندارد واینجا همان قانونی راکه آن مجلس نوشته است ما تأیید می‌کنیم وای نماده که حالا تصویب می‌شود باآن موادیکه فرمودند هیچ تناقضی ندارد

رئیس- آقای آقا سیدیعقوب

آقا سید یعقوب- بنده گمان نمی‌کنم دراین پیشنهاد حق داشته باشم حرف بزنم، اگر جزو ماده است که عرض کنم

رئیس- بفرمائید

آقا سیدیعقوب- اساسا بنده معتقد هستم که این ماده مخالف است باآن دوماده قانونی که آقای یاسائی تذکر دادند. آقای بیات توجه داشته باشید – ما باید کاملا مواظب باشیم که دشت وزراء باز نباشد وخودشان باجتهاد خودشان نگویند که چون این ماده قانون باآن ماده قانون مخالفی ندارد پس ما باید فلانطور عمل بکنیم، خیر اینطور نباید باشد. قانون گذاری وتفسیر قانون ازمختصات مجلس شورای ملی است نسخ ووضع قانون ازمختصات مجلس است واین هم مسلم است حالا می آئیم سرمطلب. ما صریحا درآن قانون گفتیم که این پول باید صرف راه آهن بشود دیگر این برای تهیه مقدمات راه آهن نیست (همهمه نمایندگان)

آقا سید یعقوب- صبرکنید آقا. اجازه بدهید. این دیگر صحبت مترنیست که بنده اشتباه کرد هباشم عبارت صریح است دراینجا نوشته است برای راه آهن حالا دراین ماده نه کرور ازاین پول را می‌خواهند اجازه بگیرند برای تأسیس کارخانه ذوب کنی بعد هم آقای وزیرفوائد عامه یامعاون ایشان درست نظرم نیست اظهارکردند که این کارخانه اگر براه بیفتد بعد از هفت سال هشت سال شاید ...

معاون وزارت فوائد عامه – بعد از سه سال

آقا سید عقوب- بلی بعد از سه سال چهارسال درصورتیکه ریل هم دراین کارخانه درست نمی‌شود برای راه آهن. خیلی خوب پس از سه سال یاچهارسال هم که باشد این پولی راکه مجلس اختصاص داد ه بود برای راه آهن حالا دولت می‌خواهد اعتبارش رابگیرد برای خرید تأسیس کارخانه آهن ذوب کمی این یقینا نقیض باآن قانون است (بهضی از نمایندگان –صحیح است) حالا پیشنهاد شده که مجلس ازجهت حفظ احترام قوانین آنرا نسخ کند واین ماده سرجای او باقی بماند هیچ عیبی هم ندارد ضروریهم ندارد- فقط ما حفظ کردهایم حقوق مجلس رادروضع قانون ونسخ قانون واحترام قانون را هم محفوظ داشته‌ایم ودست دولت راهم بعد ازاین باز نکنیم که هرکجا بمیل خودشان قانون را یک جوری تفسیر نمایند –خیر- تمام اختیارات دست ماست که هرطور بخواهیم قانون راتفسیر ونسخ ووضع نمائیم

وزیرمعارف- اجازه میفرمائید

رئیس- بفرمائید

وزیرمعارف- بنده تصور می‌کنم که پیشنهاد آقای یاسائی بموقع باشد. آن عبارتیکه درآن ماده قانون راجع بایجاد کارخانه آهن ذوب کنی دارداگر آقایان توجه بفرمایند به تعبیریکه درانجا شده است تصدیق خواهند کرد که تصریح شده ایجاد کارخانه آهن ذوب کنی برای کارمعینی یعنی برای خط آهن بنابراین اگرما بخواهیم یک کارخانه ذوب کنی

ایجاد کنیم که منطبق باشد بر آن قانون باید این کارخانه کارش منحصرا ساختن لوازم راه آهن باشد درصورتیکه فعلا این مقصود به تنهائی نیست وکارخانه ذوب کنی فقط برای ریل لوازم خط آهن نیست بلکه استفاده‌های دیگر هم باید مملکت از این کارخانه بکند وچیزهای دیگری راهم این کارخانه بای دبسازد باین جهت است که ایشان این پیشنهاد راکردند وصحیح هم هست وقدر اقلش این است که هیچ ضرری ندارد

رئیس- رأی گرفته می‌شود

زوار- یک مرتبه دیگرقرائت شود (بشرح سابق قرائت شد)

رئیس- رأی می‌گیریم – به پیشنهاد آقای یاسائی آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)

رئیس- تصویب شد ماده چهارم مرکب از سه قسمت است – یک قسمتی که آقای ارباب پیشنهاد کردند ورأی دادند یک قسمت هم راجع باصلاحی بود که آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد کردند نسبت به تفتیش مالیه- یک قسمت راجع است به پیشنهاد آقای یاسائی که الان رأی دادید هرسه قسمت الان قرائت می‌شود – ورأی جدیدی می‌گیریم (بترتیب ذیل قرائت شد)

ماده چهارم – از وجوه عایدات انحصار قند وشکر وچای چهارمیلیون ونیم تومان برای ساختن کارخانه ذوب کنی اختصاص خواهد یافت که ازآغاز سال ۱۳۰۶ درظرف پنجسال بمصرف خواهد رسید ومتوقف برعملیات راه آهن نخواهد بود

شریعت زاده – بنده تقاضای تجزیه می‌کنم نسبت به پیشنهاد آقای ارباب

رئیس- تجزیه شده ورأی گرفته شده است (مجددا ماده چهارم بشرح ذیل خوانده شد)

ماده چهارم – ازوجوه انحصارقندو چای وشکر چهارمیلیون ونیم تومان برا یساختن کارخانه آهن ذوب کنی اختصاص خواهدیافت که ازآغاز سال ۱۳۰۶ درظرف پنجسال بمصرف خواهد رسید – ومتوقف برعملیات راه اهن نخواهد بود

تبصره اول- تحصیل اعتبار مصرف برای هریک از سنوات مذکوره بموجب لایحه علیحده خواهد بود که تقدیم وبعد از تصویب مجلس شورای ملی اجرا خواهد شد

تبصره دوم- کلیه مصارفی که برای کار خانه ذوب آهن مذکوره بمصرف خواهد رسید درتحت تفتیش مالیه خواهد بود

تبصره سوم – هرقسمت ازماده دوم قانون بیستم بهمن ۱۳۰۴ وهمچنین ماده نهم قانون نهم خرداد ۱۳۰۴ که بامفاد این ماده مناقض باشد منسوخ است

رئیس- آقای احتشام زاده باین پیشنهاد شما نمی‌شود رأی گرفت چون مجلس رأی داده رأی می‌گیریم باین ماده بترتیبی که قرائت شد آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد – (خطاب به آقای احتشام زاده) اگر بخواهید ماده دیگری پیشنهاد نمائید – منافی نیست – ماده الحاقیه پیشنهاد حاج ششیخ بیات

یکنفر ازنمایندگان- ماده پنجم چه شد؟

رئیس- ماده پنجم می‌ماند برای آخر

(ماده الحاقیه پیشنهاد آقای بیات بمضمون ذیل قرائت شد)

ماده الحاقیه – هریک از وزراءوعمال دولت که بخلاف مقررات این قانون اقدام ویا امر باقدام مزبور نماید بانفصال دائم ازخدمات دولتی محکوم خواهند شد مجازات مزبور بامجازاتهای دیگری ک هدرحدود قانون مجازات ممکن است مورد حکم واقع شود منافی نخواهد بود – شریعتزاده –بیات – محمد علی نظام مافی (همهمه نمایندگان)

رئیس- آقای شریعت زاده

شریعت زاده – مثل این است که یک چیز تازه بعرض آقایان رسیده باشد والبته همینطور هم هست زیرا که هیچ وقت قوانین این مملکت متپمن یک جزائی برای متخلفین نبوده است این مطلب حسابی ومهمی است ک هباید درقانون قید شود وتصور می‌کنم که اگر این قانون متضمن یک جزائی برای متخلفین نباشد راه سوء استعمال آن باز می‌شود – ازاین نقطه نظربنده فکرخودم راکه باحسن عقیده است وانتظاردارم که آقایان هم موافقت بفرمایند بعرض رساندم وهیچ هم تعجب نکنند خیلی از مواد وقوانینی که از طرف علاقه مملکت است باید متضمن جزا باشد واین مطلب بخصوص بای ددرش رعایت شود یعنی درقانون مجازات متخلفین معین شود – درقانون جزای عمومی که بتصویب کمیسیون قوانین عدلیه رسید وخود بنده هم آنجا بودم بالصراحه مجازاتی برای این قبیل امورمعین نشده ازاین نقطه نظربنده این پیشنهاد راکردم واستدعا می‌کنم آقایان هم با یک دقتی توجه بفرمایند وباین پیشنهاد رأی بدهند.

زوار- یک مرتبه هم قرائت شود (مجددا قرائت شد)

وزیرداخله – بنده اساسا منتظر نبودم که آقای شریعت زاده این پیشنهاد رابفرمایند – برای اینکه هرقانونی که ازمجلس شورای ملی بگذرد یک ماده هم درقانون راجع به متخلفین آن نوشته شود ومجازاتی تعیین شود این دلیل براین است که آن قوانین دیگری که وضع شده است اعتبار ندارد درصورتیکه بموجب قوانینی که ازمجلس شورای ملی گذشته است (وامروز هم باعتبار خود باقی است ومور داجرا هم هست) هرگاه یک وزیریا یک رئیس اداره وهکذا کلیه مأمورین دولتی اگرتخلف ازیکی از چیزهائیکه قانو ن رعایت آنرا ایجاب می‌کنند بنمایند برایشان یک مجازات سخت وشدیدی معین شده

شریعت زاده – اینطورنیست

وزیرداخله – چراهست اگرجنابعالی قانو ن مجارات عمومی راملاحظه فرموده باشید درانجا هست بعلاوه چندی قبل درهمین مجلس شورا ی ملی یک طرحی تقریبا باامضا هفتاد نفرآقایان نمایندگان محترم تقدیم شد برای محاکمه وزراء

شریعت زاده – منافاتی ندارد

وزیرداخله – کاملا منافات دارد که درهر قانونیکه درمجلس شورای ملی تصویب می‌شود یک چنین ماده درش گذاشته شود – ممکن است بطورکلی آن قانون محاکمه وزراء رازودتر موافقت کنند بگذرد ودرهر موقع که یک وزیری برخلاف قانون مجلس شورای ملی رفتار کرد مجازات شود والادراین مورد واین قانون بنده هیچ تصور نمی‌کنم اصلا یک همچو چیزی مورد داشته باشد

شریعت زاده –توضیحی دارم

رئیس- آقای زوار

زوار- اساسا مطابق قانو ن اساسی وزراء درمقابل قانون مسئول هستند وهرروزیکه بخواهند برخلاف قانون حرکت کنند ابدا مجلس آنها را برسمیت نخواهد شناخت پس دراین خصوص این پیشنهاد آقای شریعت زاده رابنده یک چیز زائدی میدانم وجز تضییع وقت چیز دیگری نمیدانم

شریعت زاده – توضیح نظامنامه‌ای دارم

رئیس- بفرمائید

شریعت زاده – ازفرمایشات آقای وزیرداخله اینطور استنباط می‌شد که ایشان توضیحات بنده را اینطور معنی کردند که باید برخلاف قوانین موجوده دراین قانون یکماده الحاقیه پیشنهاد شود درصورتیکه بنده توضیحاتم حاکی ازاین معنی نبود. درقانون مجازات راجع باین قبیل تخلفات مجازات خاصی معین نشده این یکی ثانیا قانون

محاکمه وزراء متضمن این قبیل مجازات‌ها نیست اصول و بعبارت پروسدور محاکمه را در قانون مجلس معین می‌کند ربطی به مجازات ندارد.

رئیس- آقای وزیرداخله

وزیرداخله – درقانون مجازات عمومی معین نشده است که اگر یک وزیری درقانون انجصار برخلاف رفتار کرد چطور باید بشود. ولی بطور کلی درقانون مجازات نوشته است (قانون حاضر است ملاحظه بفرمائید) که اگر یک وزیری برخلاف وظایف خودش وبرخلاف قانون عمل کند مجازات خواهد شد واگربقانون ملاحظه کنید این مطلب را خواهید دید

رئیس- رأیگرفته می‌شود به پیشنهاد آقای شریعت زاده آقایان موافقین قیام فرمایند (معدودی برخاستند)

رئیس- تصویب نشد. ماده الحاقیه دیگر (بمضمون ذیل قرائت شد)

امضا کنندگان پیشنهاد مینمائیم که ماده ذیل بعنوان ماده الحاقیه بلایحه راه آهن علاوه شود:

ماده الحاقیه- دولت مکلف است که وسائل نقشه برداری ومقدمات احداث خط راه اهن راازیکی از بنادرخلیج تا تهران درظرف دوسال اول بعد ازتصویب راه اهن ایران رابارعایت اهمیت تهیه وبرای تصویب بمجلس شورای ملی تقدیم نماید

ضیاء –کازرونی- عصرانقلاب- امام جمعه شیراز- محقق شیرازی- مدرس – حائری زاده

رئیس- آقای ضیاء

آقا سید ابراهیم ضیاء – دراینخصوص بنده توضیح زیادی لازم نمیدانم که بعرض نمایندگان محترم برسانم: آقایان نمایندگان عموما متوجه احتیاجات مملکت هستند هیئت محترم دولت هم کاملا توجه باحتیاجات مملکت دارند راه آهن برای تمام مملکت است وقسمتهائی که ازراه آهن دور می‌نمایند ممکن است بایر شوند یااینکه محصولات آنها آنطوریکه باید وشاید بتمام دنیا نرسد باینجهت ممکن است خسارات زیادی متوجه نواحی که دور ازراه خط آهن است بشود. ازطرف دیگر معلوم است که دولت باندازه استعداد مالی که دارد تهی هخط اهن راازمحمره ت ابندرجز رادیده وتمام مردم ایران منتظرند که احتیاجاتشان بوسیله خط آهن رفعشود. امضا کنند گان پیشنهاد رکده‌اند بعد از دوسال ازتاریخ تصویب این قانون موجبات نقشه برداری وتهیه وسائل امتداد خط راه آهن را ازیکی ازبنادر خلیج فارس که صلاح میدانند وبمصلحت وصرفه مملکت است نقشه برداری کنند وتقدیم مجلس شورای ملی نمایند ومجلس هم تصویب می‌نماید وهمینقدر که استعداد دولت اجازه بدهد درمقام احداث سایرخطوط اصلی ه مبرآیند وگمان می‌کنم قبول اینماده الحاقیه یک عنایت وتوجه خاصی باهالی اطراف مملکت است وبعلاوه تحمیلی هم بدولت نخواهد بود

رئیس- آقای دشتی

وزیرفوائد عامه – یکدفعه دیگر مقرر فرمائید پیشنهاد رایخوانند

رئیس- بعد ازفرمایشات آقای دشتی قرائت می‌شود

دشتی- عرض کنم: این ماده برای اسکات اشخاصی که درشیراز واصفهان آمده‌اند به تلگرافخانه خوبست ولی ازنقطه نظر عمل بهیچوجه فایده ندارد برای اینکه مطابق حسابی که آقای وزیر فوائد عامه کردند درمدت ده سال ای نپول جمع لاوری می‌شود واین پول فقط وافی است ک ههمین خط آهن دائر شود، اگربخواهید نقشه برای تمام مملکت بکشید اصلا محل ندارد وعلاوه براین فقط درسال صد هزار تومان دویست هزار تومان باید صرف

نقشه برداری شود ویکخرج بیمصرفی است واصلا عملی نیست وفقط یکچیزی است برای اسکات آقایانی ک هدرتلگرافخانه هستند. از قضا امروز بنده هم یک تلگراف ازبوشهر بکشند البته وظیفه هروکیلی هست مصالح خصوصی محل انتخاب خودرا درنظر داشته باشندولی یک وظیفه مقدم تر وواجب تر ازاو هست که بآنوسیله بایستی منافع کلیه مملکت رادرنظر بگیرد وانجا م دهدوقتی بنا شد درایران بک خط آهن کشید ه شود باید دید کدام خط از نقطه نظر منافع اوضاع سیاسی واقتصادی مملکت انسب است والا اگربنا باشد که بگوئیم داد وبیداد می‌کنند خیلی بدو برخلاف مصالح مملکت است

رئیس- پیشنهاد دیگری هم شد ه است که مفاد آن پیشنهاد هم مربوط به پیشنهاد اولی است انرا هم قرائت می‌کنیم بعد تکلیفش درثانی معلوم می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)

ماده الحاقیه – دولت مکلف است پس ازتصویب ای نقانون درظرف دو سال سایر خطوط اصلی راه اهن ایران بوسیله متخصصین فنی نقشه برداری نموده بارعایت اهمیت هریک متدرجا برای تصویب تقدیم مجلس شورایملی نماید شیروانی – محمد ولی میرزا – میرممتاز- محمود رضا – معتمد التولیه

رئیس- چون این پیشنهاد جامع تر است اول باید تکلیف این پیشنهاد معلوم شود بعد پیشنهاد اولی. آقای شیروانی.

شیروانی- چون این پیشنهاد راوقتی که بنده ازخارج بکمک آقایان رفقا تهیه می‌کردم بآقایان وزراء هم دراین باب مشورت کردم وموافقت هم فرمودند ودلائلی که آقای دشتی آوردند تصورمیکنم یک قدری ضعیف بود اولا مطابق مذاکراتی که با متخصص نقشه برداری شده نقشه که فعلا درنظر است که می‌خواهند عملی نمایند حد اکثرش ششماه وقت لازم دارد وبا چهار دسته متخصص ونقشه بردارهائی که دارند وتقسیم می‌کنند بنقاط این راه شاید بیش از ششماه طول نکشد این شخص وسایر متخصصین ومتخصصین ایرانی هم که ضمیمه آنها خواهد شد برای سه سال استخدام می‌شوند کارانها فقط نقشه برداری است. قانونی هم که دردوره پنجم وضع شده است برای نقشه برداری تمام خطوط اصلی ایران است بنده نمیدانم اگر یک وکیلی درعین حال که مصالح عمومی مملکت رادرنظر دارد مصالح موکلین خودش راهم رعایت کند چه ایرادی دارد؟ که ایشان اینرا یک ایرادی فرض کرده‌اند. بنده دردرجه اول (چنانچه عرض کردم) مصالح مملکت رادرنظر می‌گیرم ودردجه دوم مصالح سه چهار میلیون اهالی جنوب راکه موکلین بنده هم جزء آنها هستند. اهالی جنوب یااهالی شمال وقتی حساب کنیم نسبت باین خطی که امروز خط اصلی است وکشیده شود یک سهمی می‌دهند اهالی آذربایجان همینطور. اهالی غرب هم می‌دهند، اهالی شمال هم می‌دهند اهالی مرکز هم می‌دهند. این پول که داده می‌شود ازتمام مملکت است پس باید درتمام مملکت هم راه آهن کشید ه شود بنده نمیدانم متخصصین راکه مابرای نقشه برداری استخدام کرد ه‌ایم پس ازآنکه فراغت پیدا کردند ازکار این خط اصلی ک هحالا درنظر گرفته شده ووقت داشته باشند که سایر خطوط اصلی مملکت را نقشه برداری کنند وبارعایت الا هم فالاهم برای تصویب متدرجا درظرف دوسال بمجلس بیاورند چه ضرری نسبت باین لایحه یا باین خط اصلی که آقا درنظردارند خواهد رسانید؟ بنده تصورمیکنم که آقای دشتی هم دراین باب مخالفت شدیدی نداشته باشند نظرشان چنی نبوده که این ماده شاید لطمه‌ای بسایر مواد داشته باشد درصورتیکه اینطور نیست پس ازآنکه متخصصین کارها یشان راتمام کردند درظرف دوسال متدرجا خطهای اصلی که بنظرشان می‌آید نقشه برداری

می‌کنند و برای تصویب هم بمجلس شورای ملی می‌فرستند بنده تصور نمی‌کنم که هیچ ضرری داشته باشد و استدعا می‌کنم آقای دشتی هم موافقت بفرمایند.

رئیس – آقای وزیر فوائد عامه

وزیر فواید عامه – سایر خطوط آهن ایرانرا دولت بطور الاهم فالاهم در نظر گرفته است و روی نقشه که متخصص کشیده اگر ملاحضه کنید یک خطی طرف آذر بایجان کشیده یک خطی طرف خراسان کشیده که بعد از آن که از این خط فارغ شدند بخطوط دیگر بپردازند حالا بعد از ششماه یا دو سال یا سه سال این را بنده نمی‌توانم قول بدهم ولی می‌توانم بگویم که نقشه این خط که تمام شد این متخصص بپردازد بنقشه خطوط دیگر مملکت و بروند سر آن خط انشاء الله اگر فرصت باشد و وسایل در دست باشد البته این کار را می‌کنند البته این متخصصین اینجا که کارشان تمام شد متخصصند واجیر هم هستند می‌روند در خط دیگر کار می‌کنند و تصور نمی‌کنم بیش از سه سال هم طول بکشد.

شیروانی – در ماده الحاقیه دو سال سه سال بشود

رئیس – سه سال؟

شیروانی – بلی

ضیاء- ما هم موافقت می‌کنیم با همین پیشنهادی که هئت دولت قبول کند

رئیس – این ماده الحاقیه ماده پنجم می‌شود رأی می‌گیریم

یاسائی – یکمرتبه دیگر قرائت شود (مجددا قرائت شد)

رئیس – رأی می‌گیریم

دشتی – بنده پیشنهاد دارم اجازه میفرمائید

رئیس – راجع بچه

دشتی – راجع باصلاح ماده الحاقیه.

رئیس- پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود. (بمضمون ذیل خوانده شد)

بنده ماده الحاقیه را بطریق ذیل اصلاح و پیشنهاد می‌کنم

ماده – بلافاصله پس از اتمام نقشه راه مزبور دولت مکلف است بوسیله متخصصین نقشه خطوط دیگر راه آهن ایران را با رعایت الاهم و فلاهم تهیه و برای تصویب بمجلس شورای ملی پیشنهاد نماید .(احتشام زاده)

رئیس – آقای احتشام زاده

احتشام زاده – بطوریکه آقای وزیر فواید عامه توضیح دادند متخصصینی که استخدام شده‌اند اول باید نقشه این راه را تهیه کنند و پس از آن که از تهیه نقشه این راه فراغت حاصل کردند یک مدتی از کنتراتشان باقی است و ما هم احتیاج داریم خطوط دیگری را در آتیه با تهیه وسایل بکشیم و البته برای قسمت راه آهن باید قبلا نقشه آن تهیه شود. باین جهته بنده پیشنهاد کردم پس از آن که متخصصین از ترسیم نقشه این را فراغت حاصل کردند با رعایت الاهم و فلاهم بلا فاصله خطوط دیگر راه آهن ایران را بترتیب نقشه برداری نمایند و تقدیم مجلس کنند.

رئیس – آقای آقا سیدیعقوب

آقا سید یعقوب – من توجه می‌دهم آقای احتشامزاده راباینکه درماده الحاقیه که ما پیشنهاد کردیم مخصوصا مدتی رامعین کردی مکه درظرف سه سال دول تمکلف باشد در تمام جنوب وشمال وشرق وغرب نقشه بکشد وازبیاناتی که آقای وزیر فوائد عامه یاآقای معاون صبح فرمودند درعرض چهارماه یا شش ماه متخصصین نقشه این راه را تمام می‌کنند وما آمدیم وظرف مدت قراردادیم که درظرف سه سال این راتمام کنند.

حالا شما بیائید ووقت غیر معینی رااینجا تعیین می‌کنید چه داعی داریم بعد از اینکه ما دولت رامکلف کردیم درواقع این یک فشاری است بدولت که حتما درظرف سه سال اینکار راتمام کرد ه باشد. ازآنطرف آقای دشتی یک چیزی فرمودند. آقا اگردیشب بودید درتلگرافخانه. میدید که اهالی جنوب چه فشارهائی می اورند. حالا ولو اینکه میدانیم دولت اینقدر پول ندارد ولی باید مردم راامیدوار کرد وخیالشان راراحت کردنه اینکه مملکت راانقلاب کنیم. باید بگوئیم ما دولت رامکلف کردیم. شما که موافق الدوله‌اید اما بنده که مخالفیم می‌گویم دول تمکلف است درعرض سه سال نقشه تمام ایران رابردارد. این چه ضرری دارد؟

رئیس- آقای وزیر چه می‌فرمایند؟

وزیرفوائد عامه – این پیشنهادها هردواش. اولی دومی به عقیده بنده صحیح است هرکدام رامجلس قبول کند. بنده نمی‌توانم تشخیص بدهم .(خنده نمایندگان)

رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای احتشامزاده آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام بفرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد آقای دشتی (باین ترتیب خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم بماده الحاقیه اضافه بشود

درصورتیکه مستلزم مخارج جدید نباشد، دشتی

رئیس- بفرمائید

دشتی – یک ضرب المثلی که می‌گویند بایک اگر می‌شود پاریس رادربطری جای داد، آقای شیر وانی اظهارفرمودند چه ضرر دارد؟ مهندس ما بیکارمیماند وماباید بیجهت پول بدهیم، اگر اینطور باشد بنده هم تصدیق می‌کنم ضررندارد. فرض بفرمائید مهندسین ما بعد از پنج ششماه کارشان تمام شد وازکنتراتشان هم مدتی باقی است بآنها تکلیف می‌کنند که بروند سایر جاها رانقشه برداری نمایند ولی درماده نوشته دولت مکلف است. ودولت مکلف می‌کند درصورتیکه ممک ناست مهندسین حقیقتا تاسه سال مشغول این کار باشند انوقت دولت مکلف خواهد بود برای ترسیم نقشه سایرخطوط مهندسین جدیدی استخدام کند ومبالغی هم پول خرج کند که سایرخطوط رانقشه برداری کنند درصورتیکه محل خرج آنراندارد. ممکن است دو کرور پول خرج کنند ونقشه برداری نمایند درصوریتکه معلوم نیست آیا پس از ده دوازده سا ل دیگر پول گیرشان می‌آید که ان خطوط را راه آهن بکشند یانه وآیا بعد از کشیدن این خط اوضاع اقتصادی وتجارتی وسیاسی ایران اقتضا دارد که آن خطوط کشید ه شود یانه که نقشه اش رااز حالا بردارند اگراین پیشنهادیرا که بنده کردم قبول کنند مقصود آقای شیروانی هم حاصل می‌شود یعنی آن (اگردرش ذکرشود آنوقت این مهندسین درصورتیکه ازکارخودشان فارغ شدند البته شروع بنقشه برداری خطوط دیگر خواهند کرد.

رئیس- گمان نمی‌کنم بهمچو پیشنهادی بشود رأی گرفت مع ذلک اول بقسمت اول رأی می‌گیریم این هم چون انضمام فرعی است باصلی بعد رأی می‌گیریم اصل پیشنهاد قرائت می‌شود (بمضمون ذیل قرائت شد)

ماد ه پنجم – دولت مکلف است پس ازتصویب این قانون درظرف سه سال سایر خطوط اصلی راه آهن ایران رابوسیله متخصصین فنی نقشه برداری نموده ورعایت اهمیت هریک متدرجا برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی نماید

رئیس- آقایانی که ماده پنجم راباین ترتیب تصویب می‌کنند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند)

التماس کردیم که این لایحه بقید دو فوریت نباشد وبفوریت درمجلس نیاید یک مسئله که تقریبا شصت سال است درایران محل صحبت واقع شده است بنده به بعضی ازتواریخ مراجعه می‌کنم می‌بینم اززمانیکه میرزا ملکم خا ن دراینجا مشغول این مطالب بوده است مسئله کشیدن راه اهن ازرشت بتهران وهمچنین ازمحمره بخرم آباد وبروجرد از آن تاریخیکه ایران گرفتار یک چنگالهای خونینی بود ه است این صحبتها دربین بود یک جنک بین المللی واقع شد وحقیقتا یک حکومت دموکراسی دردنیا واقع شد وآن چنگال خونین ازمیان رفت معذلک بنظر بنده نظریات سابقه هنوز دربین هست نظربنده دراین راه این بود که این راه آهن یکطوری باشد که دودریا رابهم وصل کند وبطور آزاد تجارت ما ازبحر خزر بدریای خلیج فارس وبحرعمان متصل باشد بدبختانه آن چیزی که امروز دراینجا صحبت شد وآقای مدرس هم بیان کردند که دریک مبدأ آن خورموسی یا محمره بودبنده که نرفته‌ام بالاخره آن راه متصل نشد بآنجائی که ما عقیده داشتیم. عقیده بنده این بود که این راه یکطرف او چاه بهار یابندرعباس باشد که سریعا وبدون دغدغه خاطر این راه متصل بدریای آزاد باشد ودرخلیج گرفتار نباشد نشد وبازدومرتبه رفته است درمحمره یاخورموسی که بعد برویم وبندر درآنجا بسازیم بازهم من امیدوارم که تمام آقایان موفق شوند واین خیالات بنده واهی باشد ودرآنجا هم آزاد باشیم. مسئله دیگر این است که خود آقایان وزراء وآقایان نمایندگان اطلاع دارند ک هجنوب ایران که یک قطعه معظم بلکه می‌توانم عرض کنم نصف ایران است بکلی ازآثار تمدن دورهستند درمرکز هم توجهی بجنوب نمی‌شود آثارتمدن وآثارترقی درجنوب نیست حتی در مسئله راه شوسه آقای وزیر فوائد عامه اینجا هستند سؤال کیند. این همه مخارجی که شما درشمال کردید درغرب کردید چند یک این مخارج رادرجنوب کردید راه شیراز باصفهان ازشیراز ببوشهر ازبوشهر به بهبهان تمام این راهها همانهائی است که هزارسال قبل ازاین بوده است ودولت ابدا توجهی باینها نکرده است هرچه فریاد می‌زنیم می‌گویند بودجه کم است. چه شده است که برای طرف جنوب کم است ولی برای جاهای دیگر کم نیست؟ آقای دشتی می‌فرمایند بوحدت ملی ضرر می‌خورد! بوحدت ملی ضررمیخورد که تمام منافع حنوب باید اینجا مصرف شود وجنوب بی بهره بماند؟ بنده وحدت ملی رادراین میدانم که منافع مرکزنسبت بتمام ولایات علی السویه باشد. ابدا درجنوب کاری نکرده‌اند ازاین کلنل موریس تحقیق کنیدوببینید راههای جنوب چه حالی دارد؟ درقصبات ودهات وشهرهای فارس راه خوب هیچ نیست ازتبریز بشیراز از اصطبهانات بشیراز ابدا راه نیست حالا هم که صحبت راه آهن می‌شود ابدا اسمی ازجنوب نیست بیانات آقای شیروانی وآقای مدرس فرمودند وبنده هم بسهم خودم عرایضی کردم وقبول نشد. ماد هچهارم این لایحه مادهای بود که نه کرور تخصیص داده شده بود برای ذوب آهن وگذشت درصوریتکه یکنفر ازآقایان نمایندگان که خیلی مطلع بود بطور تحقیق بیام کرد (بآقایان وزراء ه معرض کردم) که اینیک کاربیفایده است ک هیک پولی راکه برای ی کمصرف بخصوصی است ما بیائیم وبمصرف آهن ذوب کنی که شاید صد یک پولش هم گیرمان نمی‌آید برسانیم مگر اینکه ما اجازه بدهیم برای دوب آهن اعلان مناقصه کنند وبدنیا اطلاع بدهند که کمپانیها بیایند واین کارخانه رادراینجا ایجاد کنند والا بقوه خودمان باین سرمایه قلیل نمی‌توانیم این کاررابکنیم این است که این لایحه مشتمل باین نقائص است که عرض شد وازجهت اشتمال باین نقایص بنده مخالفم ورأی نمی‌دهم

جمعی ازنمایندگان- مذاکرات کافی است

شیروانی – بند ه راجع برأی عرض داشتم

رئیس – بفرمائید

رئیس- تصویب شد

شیروانی – بنده با پیشنهاد آقای دشتی مخالفم

رئیس- بفرمائید

شیروانی – باآن فرمایشی که آقای وزیرفرمودند که اساسا خطوط اصلی معین شده است واین مستخدمین هم استخدام شده‌اند برای اینکه آن خطوط اصلی رانقشه برداری کنند. بنده تصور می‌کنم یک خرج مسلم ثابتی باشد این خرج راممکن است درظرف یکسال کرد ممکن است درظرف چهل سال هم کرد که دونفر متخصص نقشه برداری اسباب ولوازم خودرا بردارند بروند دراین مملکت یواش یواش

افسر- پیاده

شیروانی- بلی بفرمایش آقا پیاده هم بروند ونقشه برداری کنند ولی نسبت بمدت یک حقوقی تعلق خواهد گرفت باین نقشه برداری. همین خرج راممکن است درظرف یکسال کرد وهمان نقشه راکه آن دونفر درظرف چهل سال برمیدارند بدست چند دسته ازمتخصصین دیگریکساله برداشته شود، ما یک خطوط اصلی رادر نظرگرفته‌ایم ودولت هم معین کرد ه است بطوریکه فرمودند متخصص فعلی هم موافقت کرده است یعنی گفته است دردرجه اول این خط که امروز مورد تصویب مجلساست ساخته شود وبعدها باید این خطوط اصلی هم حتما نقشه اش برداشته شود ولو مستلزم خرج زیادی باشد مجلس هست ودولت می‌آید اجازه خرج آنرا می‌گیرد

عده ازنمایندگان –صحیح است

رئیس- رأی بگیریم بای نپیشنهاد؟

دشتی- بلی، رد بشود چه اهمیت دارد

رئیس- آقایانی که این پیشنهاد راتصویب می‌کنند قیام بفرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- تصویب نشد، آقای محقق پیشنهاد جنابعالی خوانده شود بعد ازگذشتن این ماده؟

محقق – نظربنده تأمین شد

رئیس- پیشنهاد آقای محمد ولی میرزا چطور؟

محمد ولی میرزا – تأمین شده است، مسترد می‌کنم

رئیس- ماده الحاقیه دیگر (بمضمون ذیل خوانده شد)

ماده الحاقیه – اعلان مناقصه باید درتمام ممالکی که کارخانه جات تهیه لوازم ساختمان راه آهن دارند بوسیله سفارتخانه‌های ایران درجرائد محلی منتشر شود مدت مناقصه نباید کمتر از ششماه بوده باشد وحقوق کمیسیونی که درموقع خرید لوازم راه آهن معمولا منظور می‌شود بایدضمیمه سرمایه اختصاصی راه آهن بشود – شیروانی – رضا (رفیع) محمود رضا – حسن اسفندیاری

رئیس- آقای شیروانی

شیروانی- اگرچه نظیر این پیشنهاد راآقای رفیع فرموده بودند وتوضیح کافی هم داده شد ه است ولی بنده هم چند کلمه اضافه می‌کنم شاه مایل است که راه آهن کشیده شود وخیلی هم عجله دارند. مجلس هم همینطور این میل رادارد ومیخواهد راه آهن کشیده شود دولت هم این عقیده رادارد ومیخواهد هرچه زودتر کشیده شود ملت ومملکت هم همه انتظار این موهبت عظیمی رادارند مخصوصا آقای وزیر وطن پرست فوائد عامه هم مایلند که دروزارت ایشان این افتخار راایشان ببرند وحقا هم این افتخار حق ایشان که دراین راه یک قربانی بزرگی داده‌اند وفامیل ایشان است اما آقایان البته می‌توانند فرض کنند که یک اشخاصی یا دسته جاتی ازخارج وداخل (چه می‌ریزند توی مملکت)

ما وچه دراینجا هستند) منتظر ومنتهز اینجور فرصتها هستند که یک همچو موقعی پیش بیاید ویکسالی شش میلیونی دربست پیدا شود واطراف این پول که تمام مملکت از شخص اول پادشاه تا آخرین فرد مملکت مایلند بتوسط آ ن راه آهن کشیده شود دراطراف آن یک استفاده هائی بنمایند ما باید راه این استفاده راببندیم اینطوریکه بنده صبح بنظرم آمد سه مدخل برای این دخل بنده فکر کردم که ممکن است وجود داشته باشد یکی طرز گذاشتن مناقصه ممکن است چند تا اعلان خطی مثلا درب مسجد شاه وتوی خیابان لاله زار چسبیده شود وبگویند بمناقصه گذاشتیم یااینکه دریکی از روزنامه‌های محلی خودمان هم که شاید چهار تاش باروپا می‌رود اعلان می‌کنند ولی این مناقصه نیست باید رقابت تمام کارخانجات وسرمایه داران دنیا رادرمقابل همدیگر ایجاد نمائیم این راهش نیست راهش این است که ما بوسیله نمایندگان خودمان عملا درجراید هرمملکتی که درانجا لوازم راه آهن را می‌سازند اعلان کنیم درتمام دنیا تمام کارخانجان بفهمند که ما می‌خواهیم مناقصه یک لوازم ووسائلی برای راه آهنمان خریداری کنیم یک راه دیگرمدت مناقصه است یکوقت ما می‌بینیم فلان کمپانی بلژیکی که ازتمام کمپانی‌ها ارزانتر ممکن است لوازم راه آهن بما بفروشد دوازده ساعت بعد پیشنهادش می‌رسد ومیگویند متأسفانه دوازده ساعت قب لاز این درپاکتها بازشد ووقتش گذشت هرچه می‌گوید آقا این یک میلیون تفاوت دارد می‌گویند نه وقتش گذشته مملکت ما حالا هم که وسایل نقلیه ندارد وراهش دوراست وبادنیا دست نداریم بایدمدت راقدری زیاد کنیم که دیگر مطمئن باشیم درظرف انمدت همه جا این اعلان منتشر شد وهمه فهمیده اندالبته اگر آنمدت منقضی شده ما نباید دیگر ترتیب اثر به پیشنهاد بدهیم این است ک هبنده پیشنهاد کردم ویک عده ازآقایان هم موافقت کردند که مدت ششماه باشد یک چیز دیگر هم اینجا هست که البته امیدواریم پیش نیاید ولی اصولا معمول است درتمام کارخانجات ومؤسسات اروپائی حتی دربودجه وجمع وخرج ومحاسبه شان یک وجهی بعنوان حق الزحمه حق دلالی یاحق کمیسیون هراسمی رویش بگذارید که مشروع هم هست

یکنفر ازنمایندگان – دزدیست

شیروانی – خیراینموضوع درتمام دنیا معمول است واین یک حقی است برای آنکسی ک هسر معامله را بهم می‌آورد – حالا این یکی خیالی است اگرممکن باشد یک همچو وجهی بطور حق دلالی وحق الزحمه داد ه شود بآنکسی ک هسرمعامله رابهم میاورد انوجه باید مالملت باشد وبسرمایه اصلی یعنی همان پولیکه راه اهن را ایجاد می‌کند اضافه شود لهذا بنده این پیشنهاد راکردم وامیدوارم آقایان هم موافقت بفرمایند

رئیس- آقای بیات

مرتضی قلیخان بیات =-بنده موافقم

رئیس- آقای رفیع

رفیع – بنده هم موافقم

رئیس- آقای بامداد

بامداد – موافقم

رئیس- مخالفی ندارد ؟(گفتند خیر)

رئیس- آقای وزیرمعارف

وزیرمعارف – بعقیده بنده این پیشنهاد باید توضیح شود اگرنماینده دولت ایران بخواهد حق کمیسیون بگیرد حق باپیشنهاد کنندگان است ولی یکی دلالی که واسطه است بین دولت ایران وکارخانه او اگر بخواهد حق کمیسیون بگیرد او که جزء مستخدمین ایران نیست بنابراین عبارت مجمل است وباید اصلاح شود

رئیس- یک اصلاحی هم از طرف آقای احتشام زاده

شیروانی- عرض می‌کنم صیح درموقعیکه پیشنهاد آقای مدرس مطرح شد اینجا یک اظهاراتی شد ک هباید تذکرداده شود که بعد از پیشنهاد آقای نوبخت تصریح شد که محل شروع راه خورموسی است ودرپرانتز گذاشته می‌شود (محمره) اینرا مجلس رأی داده است وآن مذاکراتی که در اطراف این قضیه شده است دررأی مجلس تأثیری نخواهد داشت

رئیس- خورموسی بود ودربین الهلالین محمره نوشته شده بود آقای وزیر فوائد عامه ایراد کردند محمره از بین الهلالین بیرون آمد وهمینطور هم رأی گرفیتم پیشنهاد شده بود باورقه رأی گرفته شود رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند اوراق سفید می‌دهند

(اخذ وشماره آراء بعمل امده هشتاد ونه ورقه سفید تعداد شد)

اسامی موافقین – آقایان شیخ علی دشتی – میرزا حسین خان دادگر- کی استوان – احتشامزاده – میرزا علیخان خطیبی- محمود رضا – دکترسنک – میرزا حسنعلیخان فرمند – میرزا سیدعلی- مرتضی قلیخان بیات – امیر حسینخان ایلخانی- میرزا سید احمد بهبهانی – میرزا سیدمهدی (معتمد التولیه) – میرزا هاشم آشتیانی – میرزا محمد تقی بهار- آوانس خان مساعد – حاجی شیخ عبدالرحمن صالحی – حاجی میرزا مرتضی- ثقه الاسلام بروجردی – شیخ الاسلام ملایری- حاج اسدالله زوار- میرزا ابراهیم امام جمعه اهر- ابوالخسن خان ثقه الاسلامی – حاج سید عبدالعلی طباطبائی دیبا – عباس میرزا فرمانفرمایان – هاشم آقا ملک مدنی – میرزا حسین خان جلائی- سید زین العابدین فومنی- شریعت زاده – میرزا محمد علی خان نظام مافی- محمد ولی میرزادولتشاهی- حاج آقا رضا رفیع – میرزا عبدالله خان وثوق – میرزا حس نخان اسفندیاری- حاج علی اکبر امین – سید حسین آقایان – میرزا عبدالله یاسائی- میرزا علیخان حیدری- میرز اسید احمدخان اعتبار- میرزا عبدالباقی – بنی سلیمان – لطف الله خان لیقوانی – میرزا علی حقنویس- آقا زاده سبزواری –محمد آخوند –ملک ایرج پو تیمور- افسر- سلطان محمد خان عامری- آقا رضا مهدوی – اعظمی – محمد تقیخان اسعد – میرزا حسین خان وزیری- مفتی- عطاءالله خا ن پالیزی- معظمی وکیلی طباطبائی- سهراب خان ساکینیان – کیخسرو شاهرخ – اسکندرخان مقدم – آقای امیر اسدالله خان عامری- میرزا یوسف خان عدل- میرزا حسن خان ابراهیمی – میرزا یوسف خان اسکندری- نوبخت – میرزا ربیع خان جهانشاهی- دکترلقمان – آقا علی زارع – سید جواد محقق – ذوالقدر- فرهمند- جیدر قلی میرزا حشمتی- دیوان بیگی- فهیمی – دکترهادی طاهری- سید ابراهیم ضیاء- سید کاظم یزدی- میرزا اسمعیل خان نجومی- افشار- زعیم – میرممتاز- نگهبان – محمد ولیمیرزا – ثابت – فرشی- حائری زاده – حاج آقا اسمعیل عراقی

رئیس- عده حضار ۹۴ با ۸۹ رأی تصویب شد. ماده دوم که پریشب رأی داد ه شد یک اصلاح عبارتی لازم دارد لفظ (خرید) دردوجا باید نوشته شود دریک جا نوشته شده. باید اضافه شود. ماده قرائت می‌شود (بشرح ذیل خوانده شد)

ماد ه دوم- بدولت اجازه داده می‌شود که لوازم ساختن راه آهن مزبور...

رئیس- باید خرید لوازم نوشته شود (بقیه ماده نیزبقرار ذیل خوانده شد)

وخرید مصالح راجعه بآن رااعم از اینکه درداخله یاخارجه بایدتهیه شود پس ازاعلان مناقصه مطابق قانون محاسبات عمومی بتوسط شرکتهای ساختمانی خارجه یاداخله که شرایط آنه ابیشتر مقرون بصرفه وصلاح

راجع باینماده شده است قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم درماده الحاقیه بعد از عبارت ششماه نوشته شود (پس از انتشار اعلان)

رئیس- آقای احتشام زاده

احتشام زاده – دراین ماده ابتدای مدت ششماه معین شده لهذا بنده خواستم معین شود :از روز انتشار اعلان

شیروانی- صحیح است قبول می‌کنم ولی بطوریکه عبارت خرابنشود

رئیس- ماده الحاقیه قرائت می‌شود (اینطورخوانده شد)

ماده الحاقیه – اعلان مناقصه باید درتمام ممالکی که کارخانجات تهی هلوازم ساختمان راه آهن دارند بوسیله سفارتخانه‌های ایران درجراید محلی منتشر شود مدت مناقصه نباید کمتر از شش ما ه پس از انتشار اعلان بوده باشد وحقوق کمیسیونیکه درموقع خرید لوازم راه آهن معمولا منظورمیشود

باید ضمیم ه سرمایه اختصاصی راه آه نبشود

رئیس- رأی گرفته می‌شود باین ماده که ماده شش می‌شود آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)

رئیس – تصویبشد. پیشنهاد آقای اعتبار

اعتبار- دیگرمورد ندارد مستردمیکنم

رئیس- ماده هقت قرائت می‌شود (اینطور قرائت شد)

ماد ه هفتم – وزارتین فوائد عامه ومالیه مأمور اجرای این قانون می‌باشند

رئیس- مخالفی ندارد ؟(گفتند خیر)

رئیس- پیشنهادی از طرف آقای شیروانی رسیده است قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)

ماده هفتم بطریق ذیل پیشنهاد می‌شود

وزارتین فوائ دعامه ومالیه هریک درحدود وظایف واختیارات خود مأمور اجرایاین قانون می‌باشند

رئیس- مخالفی ندارد ؟(گفتند خیر)

رئیس- رأی می‌گیریم باینماده آقایانیکه موافقند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد

شریعت زاده – یک ماده الحاقیه هم بنده ویک عده دیگرازآقایان پیشنهاد کرده بودیم

رئیس- درآن پیشنهاد چون اسمی ازاشخاص برده شده بود مجلس که رأی داد ممکن است آن اشخاص معذور باشند ونتوانند قبول کنند وبرای حیثیت مجلس خوب نیست گمان می‌کنم صرف نظر بفرمائید بهتراست

شریعت زاده –بسیارخوب

رئیس- شوردرکلیات است مخالفی ندارد؟

آقای آقا سیدیعقوب- بنده مخالفم

رئیس – بفرمائید

آقا سید یعقوب- لایحه راه آهن با این موادیکه درمجلس اصلاح شد گذشت وامیدوارم انشاءالله این لایحه راه آهن بطوریکه بند هتصور کردم نباشد وباهمان نظرپاکی باشد که آقایان موافقین درنظر گرفته‌اند ولیکن بنده ناچارم عرایض خودم را عرض کنم ومتوجه باشم باینکه چه ترتیبی خواهد شد اولمخالفت بنده با این لایحه این بود که تقاضا کردیم خواهش کردیم

مملکت باشد بعمل آورد.

رئیس- مطلب واضح شد. تردید ندارد؟

نمایندگان – صحیح است

رئیس-چون درماده پیشنهادی لفظ خرید بود پولی درموقع رأی اشتیاه شد ه بود حذف شد خبرکمیسیون عرایض قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)

آقای حشمتی نمایند ه محترم ازمقام منیع ریاست مجلس شورایملی بواسطه کسالت مزاج وشدت مرض کلیه برحسب تجویز اطبای معالج تقاضای چهارماه مرخصی نموده‌اید که برای معالجه باروپا بروند کمیسیون مرخصی باسه ماه مرخصی ایشان ازتاریخ ۱۲ اسفند ماه موافقت نموده واینک خبرآنرا تقدیم می‌نماید

رئیس- آقایانی که مرخصی سه ماهه آقای حشمتی راتصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)

رئیس- تصویب شد. پیشنهاد آقای اعتبار (اینطور خوانده شد)

پیشنهاد می‌کنم خبر نمره ۳۷ کمیسیون بودجه راجع بمستمریات اعضاء قدیمی وزارت پست وتلگراف در درجه اول بعدازلایحه راه آهن جزو دستور شود

رئیس- آقای اعتبار

اعتبار- گر چه آقایان خسته‌اند ولی اینمسئله یک ماده واحده است وتقریبا دویست قلم مستمری وراث اعضاء پست وتلگراف است. استدعا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند مطرح شود

رئیس- مخالفی ندارد؟

بعضی ازنمایندگان – جلسه دیگر

رئیس- آقای دشتی

دشتی- عرض می‌کنم بنده مخالف نیستم که این لایحه جزو دستورشود ولی نظر باینکه فعلا آقایان وکلا فوق العاده کارکرده‌اند وخسته هستند لهذا بنده پیشنهاد می‌کنم جلسه ختم شود ودرجلسه آتیه جزو دستور شود

رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای اعتبار آقایان موافقین قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- تصویب نشد. جلسه ختم می‌شود جلسه آتیه روز یکشنبه سه ساعت قبل ازظهر دستور اولا پیشنهاد آقای اعتبار ثاتیا اشیاء تجملی وبعد لایحه بانک

(مجلس سه ربع ساعت ازشب گذشته ختم شد)

قانون

اجازه ساختمان راه‌آهن مابین خورموسی و بندر محمره و بندر جز

مصوب ۴ اسفندماه ۱۳۰۵

ماده اول-مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که خط راه‌آهن مابین خورموسی و بندر محمره و بندر جز را از طریق همدان-طهران در امتداد خطی که از طرف مهندسین دقیقاً معین می‌شود از طرفین شروع به ساختن نماید و باید بلافاصله بعد از تصویب این قانون شروع به اجرای مقدمات امر بشود

ماده دوم-به دولت اجازه داده می‌شود که خرید لوازم ساختن راه‌آهن مزبور و خرید مصالح راجعه به آن را اعم از آنچه در داخله یا خارجه باید تهیه شود پس از اعلان مناقصه مطابق قانون محاسبات عمومی به توسط شرکت‌های ساختمانی خارجه یا داخله که شرایط آنها بیشتر مقرون به صرفه و صلاح مملکت باشد به عمل آورد

تبصره ۱- کلیه وجوهی که به مقتضای این لایحه صرف می‌شود همه ساله دولت مبلغ آن را برای تصویب به مجلس تقدیم می‌نمایند و بعد از تصویب مثل سایر مخارج مملکتی در تحت تفتیش مالیه به صرف خواهد رسید

تبصره ۲- چنانچه عبور خط آهن از املاک اشخاصی ضرورت پیدا کند دولت مکلف است قیمت آن قسمتی را که طرف احتیاج است به نرخ عدله تأدیه نماید

ماده سوم-ساختن راه‌آهن مزبور موافق نقشه متخصص راه‌آهن که به تصویب مجلس شورای ملی استخدام شده و در تحت نظارت معزی‌الیه بر حسب دستورالعمل هیئت دولت انجام می‌گیرد

ماده چهارم-از وجوه عایدات انحصار قند و شکر و چای چهار میلیون و نیم تومان برای ساختن کارخانه آهن ذوب کنی اختصاص خواهد یافت که از آغاز سال ۱۳۰۶ در ظرف پنج سال به مصرف خواهد رسید و متوقف بر عملیات راه‌آهن نخواهد بود

تبصره ۱-تحصیل اعتبار مصرف برای هر یک از سنوات مذکوره به موجب لایحه علیحده خواهد بود که تقدیم و بعد از تصویب مجلس شورای ملی اجرا خواهد شد

تبصره ۲-کلیه مصارفی که برای کارخانه ذوب آهن به مصرف خواهد رسید در تحت تفتیش مالیه خواهد بود

تبصره ۳- هر قسمت از ماده دوم قانون ۲۰ بهمن ۱۳۰۴ و همچنین ماده نهم قانون ۹ خرداد ۱۳۰۴ که با مفاد این ماده مناقض باشد منسوخ است

ماده پنجم-دولت مکلف است پس از تصویب این قانون در ظرف سه سال سایر خطوط اصلی راه آهن ایران را به وسیله متخصصین فنی نقشه‌برداری نموده و با رعایت اهمیت هر یک متدرجاً برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی نماید.

ماده ششم-اعلان مناقصه باید در تمام ممالکی که کارخانجات تهیه لوازم ساختمان راه‌آهن دارند به وسیله سفارت‌خانه‌های ایران در جراید محل منتشر شود-مدت مناقصه نباید کمتر از شش ماه پس از انتشار اعلان بوده باشد و حقوق کمیسیونی که در موقع خرید لوازم راه‌آهن معمولاً منظور می‌شود باید ضمیمه سرمایه اختصاصی راه‌آهن بشود

ماده هفتم-وزارتین فواید عامه و مالیه هر یک در حدود وظایف و اختیارات خود مأمور اجرای این قانون می‌باشند این قانون که مشتمل بر هفت ماده است در جلسه اسفند ماه ۱۳۰۵ شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید

رئیس مجلس شورای ملی حسین پیرنیا