مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ آذر ۱۳۳۸ نشست ۳۵۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۹
جلسه: ۳۵۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۴ آذرماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱ - طرح صورت‌مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان خلعتبری - صارمی
۳ - طرح گزارش کمیسیون راه راجع‌به امتداد راه‌آهن تبریز و شرفخانه به مرز ترکیه و راه‌آهن بندرشاه به گرگان
۴ - اعلام تصویب صورت‌مجلس
۵ - طرح و تصویب یک فوریت و بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون راه راجع به امتداد راه‌آهن تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه و راه‌آهن بندرشاه تا گرگان و ارسال به مجلس سنا
۶ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس یک ساعت و چهل و پنج دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای دکتر عمید نایب رئیس تشکیل گردید.
۱ - طرح صورت‌مجلس
نایب رئیس - صورت غایبین جلسه پیش قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین بااجازه - آقایان: نصیری - دکتر حسن افشار - پردلی - باقر بوشهری - کدیور - امید سالار - ساکینیان - محمودی - ثقةالاسلامی - امامی - خویی - قبادیان - مشار - مهندس اردبیلی - دکتر عدل - دکتر جهانشاهی - دکتر رضایی - ذوالفقاری - عامری - دکتر پیرنیا - اورنگ - حکیمی - تیمورتاش - دکتر سعید حکمت - سنندجی - دکتر اصلان - افشار - کورس - صادق بوشهری - خرازی - دولتشاهی - مهندس جفرودی - پرفسور اعلم - دکتر عمید دهقان.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: دکتر طاهری - قرشی.
نایب رئیس - نسبت به صورت‌مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پس از حصول اکثریت تصویب آن اعلام می‌شود.
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان خلعتبری صارمی
نایب رئیس - حالا نطق‌های قبل از دستور شروع می‌شود آقای خلعتبری.
خلعتبری - هزینه زندگی - اقتصاد ناسالم هزینه زندگی همه ساله بالا می‌رود و این افزایش هزینه زندگی باعث ناراحتی همه شده است و عده‌ای بدون این که برای اصل موضوع فکری اساسی کنند به دنبال راه حال‌هایی می‌روند که تأثیری در اصل موضوع ندارد در صورتی که اگر برنامه‌های صحیح اقتصادی وجود داشته باشد آن وقت می‌توان با افزایش هزینه زندگی مبارزه نمود بعضی‌ها افزایش هزینه زندگی را متوجه اشخاص معین می‌دانند ولی حقیقت این است که قدرت خرید عده قلیل نمی‌تواند علت گرانی و ترقی هزینه زندگی باشد بلکه معلول برنامه‌های ناسالم اقتصادی است اگر طرح‌های سنگین عمرانی بدون این که طرح‌های تولیدی متناسب به آن اجرا شود قسمت زیادی از وجوه مملکتی را به مصرف برساند مصرف زیاد پول خود یکی از علل بزرگ تورم و بالا رفتن قیمت‌هاست بنابراین از نظر اقتصادی باید حتماً در برابر طرح‌های سنگین عمرانی طرح‌های تولیدی هم که در ظرف چند سال نتایج آن حصال شود وجود داشته باشد والا تا ساختمان هست سازنده هم خواهد بود و سازندگان مسئول ترقی قیمت‌ها نیستد و در آینده با طرح‌های سنگین عمرانی باید انتظار افزایش بیشتری در هزینه زندگی همه ساله داشت بنابراین افراد تقصیری یا تأثیری ندارند و گناه را به گردن آنها انداختن سبب عدم توجه به علل اصلی می‌شود و راه حل پیدا نخواهد شد.
مقداری از احتیاجات مردم را باید برنامه‌های مفید مملکتی حل کند مثلاً امروز مسئله بهداری و دارو و احتیاج مردم به طبیب و بیمارستان چه در شهرها و چه مخصوصاً در دهات یک قلم سنگین شده که از عهده مردم متوسط و عادی خارج است این گونه هزینه‌ها را باید با وجوه مملکتی برای مردم تأمین نمود تا مردم از فشار افزایش هزینه در این گونه امور آسوده شوند و به همین جهت است که برنامه‌های پنج ساله و هفت ساله و ده ساله در نظر گرفته می‌شود.
برنامه هفت ساله دوم: ما یک برنامه هفت ساله اول داشتیم که بیشتر وجوه آن صرف امور پرسنلی اداری شد و هر زمانی وضع متغیر داشت و هیچ یک از برنامه‌های مورد نظر را انجام نداد موقعی که برنامه هفت ساله دوم تهیه می‌شد برنامه به صورتی تنظیم شد که هدف اقتصادی آن معلوم نبود و مرکب از اقلام مصارفی بود و آن قسمت هم که از نظر اقتصادی مفید بود قسمت عمده اجرا نشد و وجه آن به مصرف طرح‌های سنگین رسید و حتی احتیاجات ضروری فدای طرح‌های بزرگ شد و بالنتیجه هم برای امور جاری مثل راه‌سازی و هم برای طرح‌های بزرگ مثل سدسازی محتاج به استقراض شدیم و هنوز هم هدف اقتصادی برنامه‌های هفت ساله روشن نیست و ما برای این که جبران عدم توجه به اهمیت طرح‌های تولیدی را کرده باشیم از پشتوانه اسکناس برای امر مهم تولیدی یعنی توسعه صنعت و کمک کشاورزی استفاده نمودیم.
این نکته را هم عرض کنم که برای اصلاح وضع اقتصادی کشور از ابتدا درآمد نفت را در نظر داشتیم و درآمدهای دیگر ما کافی برای احتیاجات عادی ما هم نیست بنابراین درآمد نفت باید صرف دو برنامه شود یکی تولید و دیگر تأمین احتیاجات ضروری مردم و با برنامه‌هایی که ما داریم هیچ یک از این دو تأمین نمی‌شود و وجوه زیادی را به مصرف می‌رسانیم که خود همین مصارف بدون داشتن نتیجه تولیدی روز به روز وضع اقتصادی را بدتر می‌کند و هزینه زندگی را بالا می‌رود مخصوصاً آن که برای برنامه‌های سنگین وام‌هایی از خارجه گرفته و در صدد گرفتن هستیم که مصرف این پول‌ها وضع زندگی را مشکل‌تر نمود چند نفر از نمایندگان (صحیح است).
لزوم تجدید نظر در برنامه‌ها:
به نظر اینجانب با اعتراف به این که برنامه هفت ساله ما به منظوری که داشتیم نرسیده نباید تا هفت سال در انتظار ماند و بلکه با توجه به خطاها و غفلت‌های گذشته برنامه جدیدی در نظر گرفت و آخر سال ۱۳۳۸ را پایان برنامه دوم قرار داد و با فکری جدید و هدفی معلوم از نظر اقتصادی یک برنامه ده ساله را از امروز مطالعه نمود و تا آخر اسفند امسال برنامه جدید را تهیه و از اول سال ۱۳۳۹ اجرا نمود.
برنامه ده ساله: برنامه ده ساله باید مشتمل بر دو قسمت باشد اول افزایش تولید دوم تأمین احتیاجات ضروری مردم.
اول - افزایش تولید: با توجه به گذشته باید قبول نمود که امتحان و ثابت شد برنامه‌های تولیدی باید با سرمایه خود مردم اجرا شود سازمان برنامه اگر دویست میلیون تومان اعتبار قندسازی را به افراد وام داده بود تا آخر سال ۱۳۳۹ ۵ کارخانه بزرگ قند ساخته می‌شد و پول‌های وام هم به سازمان برنامه برمی‌گشت و همین‌طور است در مورد کارخانه سیمان که معلوم شد برای دولت هزینه دو برابر تمام می‌شود و همین‌طور در مورد کارخانه‌های دیگر پس در آینده باید هدف این باشد که دولت مطلق در این امور دخالت نکند و از وجوه سازمان برنامه به مردم وام بدهد که بعد از چند پول دولت برمی‌گردد و دولت هم هزینه‌های اداری و پرسنلی نداشته باشد و سالی دویست میلیون تومان اگر از وجوه سازمان برنامه در اختیار وزارت صنایع برای وام دادن به افراد و تکمیل برنامه توسعه صنعت متکی به پشتوانه اسکناس گذارده شود می‌توان مطمئن بود که برنامه افزایش تولید به نتیجه می‌رسد و آن وقت است که خطر افزایش هزینه زندگی و تورم مرتفع خواهد شد والا این خطر باقی است (صحیح است).
ب - توسعه کشاورزی
اعتباری که از پشتوانه اسکناس برای کشاورزی در نظر گرفته شده بسیار قلیل و ناچیز است و کشاورزی ایران از لحاظ اعتبارات باید در درجه اول از وجوه سازمان برنامه استفاده کند و اگر از درآمد نفت دویست میلیون تومان در اختیار دولت برای خرید املاک از اشخاص گذارده شود و قسمت عمده املاک را دولت بدون این‌که کوچک‌ترین اختلالی در امر کشاورزی بشود می‌تواند خریداری کند.
دویست میلیون تومان به من بدهید در عوض پنج سال حاضرم تمام املاک مالکین بزرگ را بخرم و از این کار هم استعفا می‌دهم این را تعهد می‌کنم اگر دولت نخواهد غیر از این کار بکند در آینده مسئولیت دولت در امر کشاورزی بسیار سنگین خواهد بود و با تحدید مالکیت باید سالی چندی صد میلیون تومان در اختیار دولت باشد والا به کشاورزی ایران صدمات غیرقابل جبرانی وارد خواهد آمد و کشاورزی ایران باید چند چیز را تأمین کند:
۱ - ارزاق و احتیاجات عمومی داخلی
۲ صادرات
۳ - تأمین مواد خام برای توسعه صنایع داخلی
این مسایل محتاج به کمک دولت است و در آینده برخلاف گذشته به برنامه‌های کشاورزی باید توجه نمود والا بدون کمک دولت ادامه کشاورزی امکان نخواهد داشت برنامه دفع آفات نباتی و امراض حیوانی باید متکی به اعتبارات زیادی باشد در انگلستان در سال ۱۹۵۸ دولت هفت میلیون لیره یعنی معادل ۱۵۰ میلیون تومان فقط جایزه در مقابل مسلول نبودن گاوها داده از قرار هر رأس گاو دو لیره این یک نمونه کمک‌های ممالک دیگر به کشاورزی خودشان است امسال دولت آمریکا برای خرید مازاد محصول کشاورزی شش هزار میلیون دلار تخصیص داده است.
دوم احتیاجات ضروری:
احتیاجات ضروری که از وجوه سازمان برنامه باید در درجه اول تأمین شود از این قرار است:
۱ - بهداشت و بهداری: این مهم‌ترین مسئله مورد احتیاج تمام مردم کشور مخصوصاً مردم دهات است با کمال تأسف از وجوه سازمان برنامه کمک‌های موثر به وزارت بهداری نشد که بتواند در این مورد رفع نیازمندی‌های مردم را کند و تا سال دیگر نمی‌توان به انتظار برنامه دوم ماند من‌باب مثال عرض می‌کنم عرض سل برای مردم گیلان و مازندران خطر بزرگی شده و اغلب خانواده‌ها به آن دچارند و مخصوصاً در دهات به طریق وحشت‌آوری پیش می‌رود.
۲ - راسازی:
راه‌سازی اصلی و راه‌های استان‌ها و اتصال شهرها به بخش‌ها و دهات نهایت درجه ضرورت را برای مردم دارد بودجه وزارت راه آن قدر قلیل است که هیچ وقت نمی‌تواند این احیتاجات را برآورده کند از وجوه سازمان برنامه لااقل سالی ۱۵۰ میلیون تومان باید تخصیص به راه‌سازی داد تا مردم از فواید راه بهره‌مند شوند و از لحاظ داشتن بهداری و راه تفاوتی با گذشته مشهود باشد و این امور باید با نهایت سرعت به عمل آید و بر تمام طرح‌های سنگین مقدم و مرجح است وضع عوارض برای این منظور باعث ترقی هزینه زندگی می‌شود و صلاح نیست.
۳ - شهرسازی: برای امور شهرسازی مردم شهرها باید از وجوه سازمان برنامه استفاده کنند امروز باید تمام شهرها لوله‌کشی شود خیابان‌ها آسفالت شود برق باشد جریان تهیه برق از سازمان برنامه موجب عدم رضایت عموم شهرهاست بعضی از شهرها تا پنجاه سال دیگر نمی‌توانند به اقساط چند سال مخارج این امور را بدهند باید سازمان برنامه به شهرداری‌ها وام‌های پنجاه ساله بدهد تا شهرداری‌ها بتوانند در ظرف چند سال احتیاجات مردم شهرها را تأمین کند و چون می‌شود این اقدامات را در ظرف چند سال نمود بنابراین علت ندارد تا دو سال دیگر به انتظار خاتمه برنامه هفت ساله بنشینیم و سه سال وقت را تلف سازیم.
۴ - تأمین مسکن: تأمین مسکن نه فقط در شهرها بلکه در دهات برای کشاروزان لازم است و ما هیچ سرمایه برای این کار نداریم وعده دادن و انجام ندادن موجب یأس بیشتر مردم می‌شود مخارج تأمین مسکن را از وجوه سازمان برنامه باید تأمین کرد آن هم به صورت وام داده شود و بعد به خود سازمان برنامه برگردد این برنامه‌ها را مسلماً می‌توان اجرا نمود.
هرگاه ما به فوریت یک برنامه جدیدی را با توجه به احتیاجات مملکت در نظر نگیریم یک وضع اقتصادی وخیمی در جلو خواهیم داشت و مصارف زیاد در طرح‌های بزرگ اقتصاد ما را فلج و زندگی را دشوار خواهد نمود.
برنامه هفت ساله فعلی
بنده در جلسه پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۳۴ انتقادات خود را نسبت به سازمان برنامه نمودم و باز در مهر سال گذشته اجرا نشدن برنامه‌ها را تذکر دادم در سال ۳۴ عرض کردم برنامه هفت ساله از نظر اقتصادی و کشاروزی ناقص و تقریباً بدون نتیجه است و سازمان برنامه از مسیر اصل خود خارج شده مصارف بیهوده می‌کند در امور اجرایی وزارتخانه‌ها دخالت بی‌مورد و سبب تمرکز امور در سازمان برنامه شده و نسبت به قراردادهای با مهندسین مشاور خارجی اعتراض کردم و گفتم این قراردادها باید مورد تجدید نظر واقع شود صحت عرایضم سه سال بعد ثابت شد و اینک از لحاظ تجدید نظر برنامه هفت ساله و تنظیم یک برنامه جدید ده ساله باز در عقیده خود پافشاری می‌کنم و تقاضا می‌کنم در این مورد یک مشورت کافی با اشخاص بصیر بشود این عرضی است که بنده می‌کنم و تمام اشخاص بصیر و مطلع مملکت را به کمک می‌طلبم و اگر دیدند این فکر صحیح است هر کس به جای خودش این فکر را تقویت کند.
جلب توجه دولت به مسایل زیر:
از نظر وضع فعلی سازمان برنامه هم عقاید خود را عرض می‌کنم:
۱ - اقتضا دارد هر چه زودتر تشکیل سازمان برنامه به صورتی در آید که فقط یک دفتر مطالعه امور فنی باشد تا از مخارج اداری سازمان برنامه کاسته شود.
۲ - عده زیادی مستخدمین و مشارین خارجی در سازمان برنامه وجود دارد که مورد احیتاج نیستند و قراردادهای آنها طوری است که سنگین است مثل قرارداد راجع‌به کارخانه نساجی با آلمان‌ها اگر هم احتیاج به یکی دو نفر متخصص باشد می‌توان با شرایط بهتری استخدام نمود آن هم فقط به عنوان مستخدم به علاوه این مشاورین خارجی راهنمایی‌های صحیح به ما نکرده‌اند و ثابت کرده‌اند وجودشان برای ما قابل استفاده نبوده و بنده اطمینان می‌دهم و قول می‌دهم که در آتیه هم وجودشان برای ما قابل استفاده نخواهد بود و ما هیچ احتیاجی به خارجی‌ها برای مشورت نداریم و در هر رشته متخصص ایرانی داریم.
۳ - قراردادهایی با مهندسین مشاور خارجی قابل توجه است و چون براساس پورسانتاژ است قسمتی عمده از وجوه سازمان برنامه به وسیله آنها بی‌حساب و بدون کنترل صحیح خرج شده و آنها مقدار زیادی از این حیث پول ما را تلف کرده‌اند زیرا قیمت‌هایی که برای ما تمام کرده‌اند بسیار گران بوده و از پول ما ولخرجی کرده‌اند و یک علت پیشرفت نکردن برنامه‌های ما همین مهندسین مشاور خارجی بوده‌اند و اکنون اگر قرار است از خارجه وام بگیریم و این مهندسین مشاور خارجی به همان رویه کار کنند و کنترلی موثر برخلاف گذشته در کار آنها نباشد قسمت عمده از وجوه ما تلف خواهد شد و حتماً باید اختیار خرج را از دست آنها گرفت به علاوه حتماً باید در قراردادهای آنها تجدید نظر کرد و دانست آیا با این قراردادها در مقابل پولی که از ما می‌گیرند ارزش دارد و آیا قراردادهای با شرایط بهتری وجود ندارد؟
به نظر من علت عمده پیشرفت نکردن امور سازمان برنامه و تلف وجوه مربوط به مشاورین به شرکت‌های خارجی بوده است.
شرکت ملی نفت
به نظر اینجانب باید کنترل بیشتری به وسیله وزارت دارایی در مخارج شرکت ملی نفت کند زیرا در آن شرکت هم کنترلی از لحاظ صرفه‌جویی وجود ندارد و در یک مملکت همه دستگاه‌ها باید رعایت مصلحت اقتصادی کشور را کنند و اگر هم هر کدام به راه مخصوصی بروند نتیجه مطلوب به دست نمی‌آید.
ذغال
در تهران از لحاظ گرانی ذغال به عده زایدی از مردم سخت می‌گذرد و تا مسایل سوخت جدید تهیه نشود و مردم استطاعت مصرف نفت را نداشته باشند باید بتوانند از زغال استفاده کنند در این چهار سال وجوه زیادی از سازمان برنامه و از عوارض بنگاه جنگلبانی گرفت ولی به مصارف اداری بیهوده رسید و ممکن بود با آن وجوه یک
برنامه تهیه سوخت نفت به جای زغال اجرا نمود و اکنون هم ممکن است در شهرهای مازندران هم از بی‌زغالی در مقابل سرما مردم شکایت دارند.
نایب رئیس - آقای صارمی
صارمی - بنده امروز یک توضیحی برای رفع ابهام از مجلس شورای ملی که به عقیده خودم ضروری می‌دانم می‌خواهم به عرض برسانم این توضیح و ابهام راجع‌به این است که می‌بینم در خارج می‌گویند و خود بنده می‌شنوم که مردم می‌گویند کم و بیش که گفته می‌شود مجلس شورای ملی به وظایف خود که انتقاد و تنقیح قوانین و نظارت در امور دولت است مسامحه و غفلت می‌کند این مطلب کم و بیش گفته می‌شود ولی بنده معتقدم که این حرف صحیح نیست و مقرون به واقع و حقیقت نخواهد بود و این امر ناشی از دو امراست یکی این است که حقیقتاً وسیله کسب خبر از اقدامت و نظریات نمایندگان مجلس وجود ندراد یعنی جراید مذاکرات مجلس و اقداماتی که در کمیسیون‌ها به عمل می‌آید منتشر نمی‌کنند و در دسترس مردم نمی‌گذارند (صحیح است) و بنده تصور می‌کنم یکی از اشتباهات بزرگ مطبوعات این موضوع است زیرا اگر قوه مقننه قدرت و قوت داشته باشد جامعه مطبوعات هم قوی خواهد بود و بالعکس اگر جامعه مطبوعات قدرت و قوت نداشته باشد بالنتیجه در ارکان قوه مقننه خلل وارد خواهد شد خوب نظر دارم به این که یک روز در مجلس در چندین سال قبل مذاکره بود به این که مذاکرات مجلس شورای ملی در روزنامه‌ها به علت این که به طور تفصیل منتشر نمی‌شود به روزنامه‌ها داده نشود و خود مجلس روزنامه مستقل منتشر کند آن روز همین روزنامه اطلاعات به قدری زود متوجه این مطلب شد که از این کار جلوگیری کند و به دست و پا افتاد که مبادا خوانندگان روزنامه تقلیل پیدا کنند و تا حدودی هم از این عمل مجلس شورای ملی جلوگیری کرد بنابراین اگر چنین بیانی گفته می‌شود در نتیجه این است که مذکرات مجلس یا مباحثات کمیسیون‌ها در خارج انتشار پیدا نمی‌کند و امر دوم این که اگر انتقادی از وضع مجلس می‌شود ناشی از طرز فکر افرادی است که شاید به حکومت دمکراسی این قدرها آشنا نباشند زیرا یک روز فکر می‌کردند به این که قدرت مجلس به آن است که با وزیر پرخاش کنند یا در مجلس دعوا و نزاعی در بگیرد و این را ناشی از این می‌دانستند که شاید مجلس به وظیفه خودش قیام و اقدام می‌کند من هم خودم خوب یادم است در سال‌های قبل در آن موقع که در اوضاع عموم ثبات و دوام کافی نبود و این گونه امور هر روز نظایر پیدا می‌کرد یک کتاب انگلیسی به نام (اپروچ توبلیتکال) (Approch to Politicel) می‌خواندم در آنجا دیدم به این که می‌گوید اقلیت اعلیحضرت پادشاه اکثریت اعلیحضرت پادشاه دولت اعیلحضرت پادشاه به این معنی که در یک کشور مشروطه‌ای که بایستی گفت حقیقتاً ما در حکومت‌های مشروطه سلطنتی در دنیاست و در آن مملکت آزادی به حد اعلی وجود دارد اقلیتی که لیدر او از دولت و خزانه مملکت حقوق و حقوق اختصاصی دریافت می‌کند که رئیس اقلیت یا حزب اقلیت است و وظیفه او انتقاد از دولت است می‌گوید به این که هیز ماژستی منارتی یعنی اقلیت پادشاه انگلستان آن دولتی هم که از طرف پادشاه انگلستان تعیین می‌شود می‌گوید دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان من تعجب می‌کردم که فلسفه این امر چیست این کسی که انتقاد می‌کند از دولتی که روی هم رفته منصوب و تعیین شده از طرف پادشاه است چگونه خودش را به این نام می‌داند بعد توجه حاصل شد که اتفاق و وحدت ملی این کار را ایجاب می‌کند و امروز خوشوقت هستم که در این مملکت این وحدت وجود دارد و اکنون در مجلس شورای ملی اگر چنانچه حزب اقلیتی وجود دارد یا حزب اکثریتی موجود هست یا دولتی هست اینها همه یک رهبری را قبول کرده‌اند و با ایجاد اتفاق وظایف خودشان را انجام بدهند و این مانع از این هست که در بعضی موارد اگر انتقادهایی لازم باشد بشود یا شده است جناب آقای خلعتبری همیشه در نطق‌های قبل از دستور خودشان آنچه که به نظرشان می‌رسد و هر اشکالی که در وضع اداره مملکت تشخیص می‌دهند با کمال آزادی اینجا بیان می‌کنند (صحیح است) همین لایحه کوچک ازدیاد سرمایه بانک رهنی چندین جلسه در مجلس شورای ملی مورد بحث واقع شد و نمایندگان ملت برای این که خواسته‌های موکلین خودشان را انجام بدهند پس از چند جلسه بحث و مذاکره در مجلس شورای ملی و کمیسیون‌های مجلس شورای ملی تصویب کردند در کمیسیون دادگستری بنده می‌بینم برای این لایحه روابط مالک و مستأجر جلسات متعدد چند ساعته تشکیل می‌یابد و روی هر موضوع و ماده به خصوص بحث و انتقاد می‌شود بنابراین اگر چنانچه یک ثبات دایمی و وحدت و اتفاق ملی جریانات گذشته را کنار گذاشته ولی وظایف به نحو احسن و کامل انجام می‌شود خود بنده عضویت حزبی را دارم که لیدر آن رئیس دولت است و حقیقت این است که بنده به آقای دکتر اقبال قبل از این که وزیر دربار یا رئیس دانشگاه یا رئیس دولت بشوند سوابق دوستی داشتم بنابراین هم از لحاظ این که لیدر حزبی هستند که بنده عضوش هستم و هم از جهت دوست باید در مورد لوایح ایشان انتقاد نکنم معذلک هر یک از لوایح دولت که در اینجا مطرح شده اگر به نظر بنده اشکالی رسیده اشکالاتم را مطرح کرده‌ام بحث کردم و شاید گاهی هم انتقادها به صورت زننده‌ای در مجلس عنوان شده باشد در هر کجا هم که دولت تشخیص داد که انتقادها و مخالفت‌ها مستند و صحیح است قبول کرده است لایحه ۷۵ میلیون دلار وام به مجلس می‌آید خود بنده فکر می‌کنم یک قسمتی در این لایحه وجود دارد که ممکن است با حفظ حیثیت ملی ما صحیح نباشد متذکر می‌شود و دولت هم قبول می‌کند به بانک وام‌دهنده تلگراف می‌کنند و قبول می‌کنند بنابراین در تمام موارد که لازم بوده است بنده معتقدم نمایندگان مجلس شورای ملی به وظایف خودشان اقدام و قیام کرده‌اند آنچه مصلحت بوده عمل کرده و آنچه هم لازمه انتقاد و اصلاح‌خواهی بوده است مورد عمل و اقدام قرار گرفته است بنابراین این وحدت و ثبات و آرامش شایسته قدردانی است و دلیل آن موفقیت‌های عمرانی و اقتصادی است که در کشور به وجود آمده و اگر چنانچه این ثبات و آرامش و اتحاد وجود نداشت این اصلاحات عمرانی هم به عمل نمی‌آمد یک بار دوستان عزیز بنده یادداشتی نوشته که وقتی لوایح در کمیسیون‌ها مورد بحث واقع می‌شود به مجلس می‌آید دیگر بحث در مجلس شاید ضروری نباشد خیر این طور نیست برای این‌که در کمیسیون‌ها عده خاصی می‌نشینند و نسبت به لوایح اظهار نظر می‌کنند بنابراین آقایان ممکن است از نظریات موافق و مخالف در کمیسیون‌ها بی‌اطلاع مانده باشند یا نمی‌توان گفت چون چند نفر از همکاران آنها نسبت به موضوعی اظهارنظر موافق کرده باشند سلب اظهارنظر از آنها بشود به این مناسبت با کمال آزادی در مجلس هر کس می‌تواند نظریات خودش را اظهار نماید و باید هم همین‌طور باشد زیرا ممکن است عده‌ای که در آن کمیسیون بودند موضوعی مورد توجه و نظرشان وقایع شده باشد ولی کسی دیگر بخواهد نسبت به این موضوع اظهارنظر کند و یک نظریات تازه‌ای که در راهنمای همان عده باشد در مجلس بیان کند بنده بایستی عرض کنم مطابق آیین‌نامه داخلی هم آقایان مخبرین کمیسین‌ها وظیفه دارند که پس از مدت معینی نسبت به تصمیمات و جریانات کمیسیون‌ها خبر تهیه کنند و به عرض مجلس شورای ملی برسانند و اگر این موضوع هم انجام می‌گرفت اقداماً کمیسیون‌ها که همه روزه چندین ساعت تشکیل پیدا می‌کند به اطلاع آقایان و مردم می‌رسید.
نایب رئیس - آقای صارمی از این دقیقه از وقت آقای دکتر نیرومند استفاده می‌کنید.
صارمی - بنابراین بنده استدعا می‌کنم از هیأت رئیس مجلس شورای ملی که نسبت به انتشار مذاکرات مجلس تصمیمی اتخاذ نمایند و اگر مورد لزوم است با جامعه مطبوعات مذاکره نمایند اگر واقعاً مجلس شورای ملی در مقام این باشد که نشریه‌ای حاکی از مذاکرات مجلس را به نحوی منتشر نماید که در دسترس عده زیادتری واقع بشود و از آن مردم اطلاع پیدا کند اقدام بفرمایند متأسفانه بایستی بگویم سابقاً گویا برای نمایندگان سنا هم مجله مذاکرات مجلس مبادله می‌شد و این هم در این اواخر به مناسبت تغییراتی که در چایخانه پیش آمده انجام نمی‌شود و از مبادله خودداری می‌شود یعنی مجلس سنا از مذاکرات مجلس شورای ملی به طور تفصیل بی‌اطلاع می‌ماند البته با تصمیمی که هیأت رئیسه گرفته‌اند که یک چاپخانه کوچک و مدرنی برای مجلس تهیه کنند و مستقیماً تحت نظر کارپردازی انجام وظیفه نمای امیدوارم این نقیصه هر چه زودتر مرتفع شود و اگر چنانچه نسبت به این موضوع عمل و اقدام نشود بنده معتقدم که به حیثیت مجلس شورای ملی روی هم رفته خلل وارد می‌شود و مردم از طرز تفکر و اقداماً نمایندگان مجلس بی‌اطلاع خواهند ماند بایستی این نقیصه جدا و قویاً رفع شود این‌که بنده از ثبات و آرامش و وحدت ملی موجود عرض کردم قطعاً و واقعاً سهم فوق‌العاده و قسمت اعظم بلکه مبنای آن در اثر رهبری خردمندانه شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی است (صحیح است) و قدرت رهبری و ادراه مملکت و تشخیص اوضاع سیاسی موجب این آرامش شده است بنابراین امروز که اولین جلسه متشکله مجلس شورای ملی بعد از اعلام نامزدی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی می‌باشد وظیفه خود می‌دانم که موقع را مغتنم بشمارم و از طرف ملت ایران این نامزدی و وصلت فرخند اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تبریک عرض کنم (صحیح است) و همچنین به ملت ایران و امیدوار هستم که نتایج حاصله فوق‌العاده مورد اهمیت و رضایت باشد و به خانواده‌ای که این افتخار را تحصیل کرده‌اند ضرورت دارد تبریک گفته شود (صحیح است) در هر حال چون ما به تصمیمات متخذه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مومن و معتقد هستیم و در هر موردی خیر و صلاح مملکت را در نظر گرفته‌اند این امر را هم یکی از اقداماتی می‌دانیم که به صلاح مملکت است و به هر حال سلامتی و موفقیت ذات ایشان و خانواده محترم منتسب به ایشان را از قادر متعال مسئلت دارم.(احسنت)
۳ - طرح گزارش کمیسیون راه راجع‌به امتداد راه‌آهن تبریز و شرفخانه به مرز ترکیه و راه‌آهن بندرشاه به گرگان
نایب رئیس - وارد دستور می‌شویم لایحه مربوط به اجازه ساختمان راه‌آهن بین تبریز و شرفخانه تا مرز ترکیه
مطرح است گزارش کمیسیون قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی
کمیسیون راه با حضور آقای وزیر راه لایحه دولت راجع‌به اجازه ساختمان راه‌آهن بین تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه را مورد رسیدگی قرار داده و مواد پیشنهادی دولت را با اصلاحاتی تصویب نمود اینک گزارش آن را به شرح زیر تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
ماده اول - به دولت اجازه داده می‌شود ساختمان راه‌آهن بین تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه و راه‌آهن بین بندرشاه تا گرگان را در مسیری که از طرف مهندسین مربوطه معین می‌شود شروع و به انجام رساند.
ماده دوم - وزارت راه مجاز است برای انجام مناقصه امور ساختمان راه و راه‌آهن کشور آیین‌نامه مخصوصی تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های راه و دارایی مجلسین به موقع اجرا بگذارد.
از طرف مخبر کمیسیون راه علامه وحیدی
گزارش از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی لایحه شماره ۱۱۸۷۹ دولت راجع‌به اجازه ساختمان راه‌آهن بین تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه را با حضور آقایان معاونین وزارت دارایی و وزارت راه مورد شور و رسیدگی قرار داده و پس از مذاکرات لازم خبر کمیسیون راه را تأیید و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبرکمیسیون - دارایی مشایخی.
۴ - اعلام تصویب صورت‌مجلس
نایب رئیس - چون اکثریت هست تصویب صورت‌مجلس جلسه قبل اعلام می‌شود.
۵ - طرح و تصویب یک فوریت و بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون راه راجع‌به امتداد راه‌آهن تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه و راه‌آهن بندرشاه تا گرگان و ارسال به مجلس سنا
نایب رئیس - در مورد گزارش کمیسیون راه پیشنهاد فوریت رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
امضاکنندگان تقاضا داریم گزارش مربوط به اجازه ساختمان راه‌آهن تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه به قید یک فوریت مطرح شود.
دکتر سید امامی - رحیم دادگر - محسن اکبر - مهندس بهبودی - عمیدی نوری - دکتر فریدون افشار - مهندس دهستانی - هدی ابتهاج - دولتشاهی - توماج - دکتر امیر نیرومند - مهندس فروهر - دکتر امین مهندس - سعید هدایت - برومند - دکتر رضایی - بیات - ماکو - مشایخی - بهادری - علامه - وحیدی.
دکتر سید امامی - این جاده یکی از جاده‌های مهمی است که ایران را به اروپا وصل می‌کند و ما می‌انیم که این بهترین راهی است که مورد نظر است مدت‌ها بود در این نظر بودند که این راه ساخته بشود که بتوان از آن استفاده کرد این لایحه بسیار اهمیت دارد و امیدوارم کاری بکنند که همان طور که همسایه ما ترکیه راه را درست کردند هتل ساختند و وسایل مسافرت را فراهم کردند ما هم در این فکر باشیم اصولاً بنده از این راه با اتومبیل از اروپا آمدم و نواقص زیادی دیدم یکی خرابی جاده‌ها دوم نبودن هتل گرچه اخیراً هتل در بازرگان ساخته‌اند که تا اندازه‌ای بد نیست ولی کافی نیست از سرحد تا تهران یک هتل نیست تمام راه خراب است راهنما وجد ندارد و مسافر نمی‌داند از کدام راه برود و همه جور مخاطره برای توریست هست مسئله توریست یکی از مسایل عمومی جهانی است در تمام ممالک سعی می‌شود به وسیله توریست اسعار بیاورند در مملکت و مملکت را در معرض گردش قرار بدهند ما در ایران خیلی چیزها داریم که می‌توانیم به وسیله آنها مسافرین را جلب کنیم.
بنده خواهش می‌کنم آقایان به فوریت این لایحه رأی بدهند و مقامات مسئول و دولت سعی کنند هر چه زودتر این کار انجام شود نه این که ما اینجا تصویب کنیم و معوق بماند بلکه هر چه زودتر برای ساختن و تهیه وسایل این راه اقدام کنند که علاوه بر تأسیس جاده هتل و وسایل مسافرت جوری باشد که هم راه باشد هم برای ترن قابل استفاده باشد خلاصه جاده‌ای باشد که مسافر بتواند با سهولت عبور کند روی این نظر بود که بنده و عده‌ای از آقایان تقاضا کردیم که این لایحه با فوریت مطرح شود.
نایب رئیس - آقای دولت‌آبادی.
دولت آبادی - موافقم.
نایب رئیس - آقای صارمی با فوریت مخالفید؟
صارمی - بلی.
نایب رئیس - بفرمایید.
صارمی - بنده اصولاً با هر لایحه‌ای که غیر از طریق عادی در مجلس مطرح بشود مخالف هستم و اکثر هم دیده شده که لوایحی که با قید فوریت مطرح شده و تصویب شده است در آتیه راجع‌به جریان اجرایی آنها مواجه با اشکال شدیم و دیدیم به این که نواقص دارد و این نواقص در مجلس برطرف شده یا پیشنهادهایی در مجلس شده که آن پیشنهادها چون به کمیسیون‌ها نرفته و بحث نشده آن طور که باید منظور را تأمین نکرده در این قرارداد هم ممکن است به عنوان شور اول فعلاً بحث بشود موضوع هم موضوع ساده‌ای است یک قراردادی بسته شده بعد از چند روز خبر شور دوم آن می‌آید شما هم تصویب می‌فرمایید (عده‌ای از نمایندگان) قرارداد نیست اجازه احداث راه‌آهن است بسیارخوب اجازه ایجاد راه‌آهن است بنده راجع‌به همین موضوع به خصوص خواستم بگویم شما یک اقدام مهمی را می‌خواهید انجام بدهید یعنی می‌خواهید یک راه‌آهن را ایجاد کنید باید گفته شود که نقشه این راه‌آهن چیست از کجا عبور می‌کند این که قانون اساسی متذکر شده است ایجاد طرق شوسه راه‌آهن‌ها بایستی با تصویب مجلسین باشد اعم از آنی که به هزینه دولت باشد با شرکت‌های داخلی با کمپانی‌های خارجی برای این است که رسیدگی کامل به عمل بیاید یعنی نقشه را مطالعه کنیم ببینیم این نقشه چیست از کجا باید عبور کند ممکن است این موضوع از لحاظ وضع اقتصادی یا نظر نظامی یا بین‌المللی حائز اهمیت است و به این مناسبت به خصوص مسیر راه‌آهن قابل توجه خواهد بود زیرا ممکن است که دولت در تشخیص یک مسیری اشتباه کرده باشد بایستی دقت بشود و بعد مورد تصویب قرار بگیرد این راه‌آهن البته ضرورت دارد و از لحاظ اقتصادی لازم است اما ممکن است خرج دخل نکند باید معلوم شود این اعتبارش از کجا تأمین می‌شود بنابراین نمی‌شود گفت موضوعی است سهل و ساده روشن و مطالعه شده و باید فوراً رأی داد این موضوع مورد رسیدگی دقیق قرار بگیرد تأخیر ۱۰ - ۲۰ روز هم تأثیری ندارد زیرا دولت باید بودجه آن را تهیه کند اقدامات مقدماتی انجام بدهد بعد به تدریج عمل کند شما هم اگر بیست روز دیرتر تصویب کنید موجب وقفه‌ای در کار نخواهد بود.
نایب رئیس - آقای صدرزاده موافقید؟
صدرزاده - بلی.
نایب رئیس - بفرمایید.
صدرزاده - من به قدری توسعه راه‌آهن را برای این مملکت لازم می‌دانم که هر وقت هر لایحه‌ای راجع به این موضوع بیاید بلاشرط با فوریت آن موافقت می‌کنم و امیدوارم آقایان نمایندگان محترم هم راجع‌به راه‌آهن فارس همین جور موافقت کنند (صحیح است) عرض کنم حضور آقایان در این راه آنی که ایران را به ترکیه وصل می‌کند یک نکته‌ای هست که باید خدمت آقایان عرض کنم امروز وسایل ایاب و ذهاب با رویا در حال حاضر بیشتر از طریق هوا و به وسیله طیاره است پس بنابران افراد متعین و متمول امکان این نوع مسافرت برای‌شان موجود است و طبقاتی که کمی پایین‌تر باشند این نوع مسافرت برای‌شان میسر نیست ولی با اتصال راه‌آهن به ترکیه و بالنتیجه به اروپا برای سایر طبقات مردم این امکان حاصل خواهد شد که برا ی تحصیل و سایر کارها بتوانند به اروپا بروند و مراجعت کنند و این تسهیل برای این طبقه هم فراهم خواهد شد بنابراین بنده با فوریت این لایحه موافقم و قطعاً آقایان هم با فوریت آن موافقند اما راجع‌به نکاتی که همکار محترم جناب آقای صارمی فرمودند در خصوص کیفیت راه و این که در چه مسیری باید برود این یک مسأله‌ای است صددرصد فنی و بایستی دولتی که مسئول انجام آن است عمل کند اما در ماده ۲ یک پیش‌بینی به جایی شده و آن این است که آیین‌نامه این کار را پس از تصویب کمیسیون‌های راه و دارایی مجلسین به موقع اجرا بگذارند که تمام نکاتی که مورد نظر ایشان هست در آن آیین‌نامه مورد توجه قرار خواهد گرفت و حالا طوری نخواهد شد که این راه زیانی به وجود بیاورد بنابراین تقاضا می‌کنم با فوریت موافقت بفرمایید تا زودتر مطرح شود اما یک نکته‌ای را هم می‌خواستم عرض کنم لوایح یک شورا گاهی کار را مشکل‌تر می‌کند و آن این است که یک پیشنهادهایی در مجلس مطرح می‌شود بدون این‌که تعمق زیادی در اطراف آن شده باشد و یا دولت مهیا باشد که در این بابد اظهارنظر بکند و تصویب می‌شود بعد معلوم می‌شود و برمی‌خورند به این که آن پیشنهادها به مورد نبوده است و سبب اطاله لایحه‌ها خواهد شد و بیش از یک لایحه عادی طول خواهد کشید بنابراین اگر همین مقداری که در کمیسیون رسیدگی شده و با آن موافق هستند نسبت به آن بخواهند اظهارنظر بنمایند البته بسیار بجا خواهد بود اما اگر بخواهند پیشنهادهای متعدد و زیادی بدهند که ما بدون مطالعه رد کنیم یا قبول کنیم آن وقت ممکن است این لایحه از آن راهی که می‌رود منحرف شود و درست به جای این که زود انجام شود دیرتر جریان پیدا کند (صحیح است) این نکته را هم آقایان توجه بفرمایید.
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به فوریت این لایحه آقایانی که موافقند قیام فرمایند اکثراً برخاستند تصویب شد کلیات مطرح است آقای دولت‌آبادی مخالفید؟
دولت‌آبادی - عرایضی دارم.
نایب رئیس - جنابعالی مخالفید؟
دولت‌آبادی - البته به طور کلی عرایضی دارم.
نایب رئیس - بفرمایید.
دولت‌آبادی - مطلبی که اینجا جناب آقای صارمی بیان فرمودند راجع‌به شور در لوایح کاملاً (صحیح است) البته مجلس جای شور است و هر چه بیشتر شور بشود منطقی‌تر است و اینجا به نام مخالف صحبت کردند بنده خواستم نظر ایشان را
تأیید کرده باشم اما گاهی مجلس مواجه با اموری است که باید توجه به اهمیت آن بکند و مبادرت کند به رأی اما مطلب اصلی ایشان قابل کمال توجه است راجع‌به راه‌آهن این که من آنجا به عنوان مخالف صحبت می‌کنم از لحاظ انتظاری است که مردم فارس و اصفهان از وزارت راه دارند و من هر وقت می‌بینم که این راه دارد شروع می‌شود و لوکان در درجه اول اهمیت و لزوم باشد به یاد خواسته مردم اصفهان و فارس می‌افتم البته ساختمان این راه که از ضروریات مملکت است و بنده مخالفتی ندارم با وجود این خواستم به نام تذکر برای رفع حاجت خطه فارس و مردم اصفهان که انتظاراتی دارند اینجا طرح کردم باشم این مطلب قابل توجه است و بنده از وزارت راه انتظار دارم کما این که یک بار این مطلب در محضر اعلیحضرت همایونی طرح شده است و ایشان هم دستوراتی صادر فرمودند و باید هم به رفقای فارسی خود بشارت بدهم که نقشه‌برداری این کار شروع شده است ولی امیدواریم که این نقشه‌ها به همت وزارت راه به روی کاغذ بیاید که من ناچار بشوم اینجا به نام مخالف اظهاری کرده باشم صحبت بنده فقط این است که راه‌آهن در مملکتی که شروع شد اضطراراً بایستی به تمام نقاط حیاتی وصل شود و اگر نشود مثل بدنی است که مقداری از شرائینش قطع شده باشد بنابراین از آن بدن انتظار کار سالم نباید داشت چه راه شوسه و چه راه‌آهن البته در این مدت بدون تردید وضع راه‌آهن بهتر شده البته هر مالیاتی هم که وضع شود هر عوارضی که قرار شود برای این که راهی بسازند و بدانند که این لازم است مجلس در مقابل آن جز تسلیم و رضایت کامل عکس‌العملی نخواهد داد بنده انتظار دارم که اگر وزارت راه صرفاً از لحاظ نداشتن اعتبار راه‌های شوسه و راه‌های آهن ایران را تکمیل نکرده است لایحه آن را بیاورند مجلس موافق است احسنت.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار موافقید؟
دکترشاهکار - نخیر.
نایب رئیس - تشریف داشته باشید ایشان مخالف بدند آقای بزرگ‌ابراهیمی موافقید؟
بزرگ‌ابراهیمی - نخیر.
نایب رئیس - پس تشریف داشته باشید آقای صارمی.
صارمی مخالفم.
نایب رئیس - آقای ارباب.
ارباب - موافقم.
نایب رئیس - بفرمایید.
ارباب - در کلیات آخر به طوری که...
نایب رئیس - آقای ارباب کلیات اول است.
ارباب - کلیات اول است دیگر بهتر بنده چون با اجازه‌ای که گرفته بودم یک قدری دیر آمدم تصور می‌کردم مذاکره در کلیات آخر است خوشبختانه کلیات اول است برای این که کلیات آخر اثرش جز سخنرانی چیزی نیست مطالبی که در کلیات اول گفته می‌شود ممکن است مورد توجه قرار گیرد یکی از اقدامات مفید و مهمی که شده و مقدمه آن شروع شده انشاءالله عملاً هم انجام شود همین لایحه‌ای است که تقدیم مجلس شده زیرا مسافرینی که از راه بازرگان می‌آیند به ایران کمتر مسافری است که با اتومبیل سالم وارد تهران شود (صحیح است) تمام اتومبیل‌ها شکسته و خورد شده به تهران می‌رسد برای این که راه‌های زمینی هیچ درست نیست گذشته از آن راه‌آهنی که راه‌آهن ایران را به اروپا مربوط می‌کند منافع آن از حدود توصیف بنده خارج است و یکی از کارهای مفیدی است که انشاءالله وزارت راه هم از جنبه تعارف می‌گذرد و به جنبه عمل نزدیک می‌کند و تا زنده هستم شاید ببینیم راه‌آهن از تهران مستقیماً به اروپا مسافرت می‌کند ولی نکته‌ای که خواستم اینجا عرض کنم این است که اگر راه‌آهن کرمان به بندرعباس هم مورد توجه قرار گیرد اهمیتش کمتر از این نیست برای این‌که دریای خلیج را با راه‌آهن و از راه شمال مربوط می‌کند به اروپا بنابراین استدعا می‌کنم جناب آقای معاون محترم وزارت راه یادداشتی بفرمایند اگرچه از این یادداشت‌ها وزارت راه زیاد می‌کند و مجال مراجعه و مرور کمتر می‌کند ولی به امید این که شاید در خلال مطالعات این یادداشت هم جلو نظرشان بیاید و چون در ناامیدی یک امیدهایی پیدا می‌شود به این قسمت هم که بنده خیلی امید ندارم آن توجه را بکنند روی اصل این که از ناامیدی یک امیدی پیدا می‌شود راه کرمان به بندرعباس را در نظر بگیرید که اگر آن ساخته شود مملکت ما خاصه قسمت جنوب ایران احیا و آباد می‌شود.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار بزرگ‌ابراهیمی نوبت‌شان را به بنده می‌دهند.
نایب رئیس - بفرمایید.
بزرگ‌ابراهیمی - عرایضی که بنده می‌کنم مسلماً با اطمینان به این است که این لایحه تصویب خواهد شد معهذا باز هم عرایضم را می‌کنم و آنچه ایمانم است خواهم گفت همه ما به این مسئله معتقد هستیم و وظیفه داریم که آنچه ایمان‌مان است بگوییم اولاً سوء تفاهم نشود که من این عرایضی که می‌کنم از نقطه‌نظر اقتصادی است و حالا برادران هم پیمان ما که ترکیه است همیشه با ما روی موافقتی و برادری نشان می‌دهند مخصوصاً اخیراً در مورد ترانزیت که معاونین وزارتخانه‌های گمرکات و انحصارات و بازرگانی رفتند آنجا حداکثر روی توافق را نشان ندادند حتی برخلاف تسعیر رسمی بانکی دلار را در این ترانزیت امروز ۹ لیره و خرده‌ای حساب کردند و این قابل تشکر از برادران هم پیمان است این را خواستم عرض کرده باشم که دست مخالفین خارج از مملکت یک وسیله‌ای نیفتد ما با برادران ترک و پاکستانی هم پیمان و رفیق و برادر و یگانه هستیم (صدرزاده - و هم مذهب) و هم مذهب و از همه هم راضی هستیم اما موضوع اقتصادی این راه راه‌آهن از اینجا خواهد رفت ۲۵ به قطور و از آنجا به دریاچه وان و روی دریاچه وان بل فریبد زده می‌شود و از آنجا برود به بندر اسکندرون موضوع مهم مسأله ساختن فریبد است که این مفید است یا خیر چون من خیلی واردم و به این قضیه و زیاد هم بحث شده و حالا مجبورم به عرض رفقا و همکاران محترم برسانم اگر این راه که مسیر راه‌آهن را گرفته‌اند به بندر اسکندرون بروند این راهی که بنده عرض می‌کنم خدمت‌تان ۴۰۸ کیلومتر نزدیکتر می‌شود به دریا و این راهی که در نظر گرفته‌اند دور تراس راهی که بنده عرض می‌کنم این است که اگر ما از کرانه زابسفلی یعنی از منطقه خانه برویم راه‌آهن خودمان را به راه‌آهن اریانت اکسپرس یعنی سلیمانیه و برویم به حلب و بیروت هم راه مستقیم به اروپا خواهیم داشت و هم به بندر آزادی خواهیم رسید که در خط کشتیرانی است بندر اسکندرون ممکن است بندر آزاد باشد ولی در خط کشتیرانی نیست وقتی بنادری در کشتیرانی واقع شدند هر قدرم مال‌التجاره موجود باشد این ۵۰۰ تن پنج هزار تن و یک تن قابل حمل خواهد بود برای این که کشتی‌هایی که از خط مستقیم کشتیرانی می‌گذرند قادر به قبول بارهای کوچک و بزرگ‌اند اما در بندر اسکندرون ما مجبور خواهیم بود که بنشینیم تا تناژیک کشتی را تهیه کنیم بعد دعوت کنیم از یک کشتی از طرف دیگر اگر راه‌آهن از راه عراق به سوریه و لبنان برود یکی از منابع بزرگ مصرف میوه‌ای تازه آذربایجان در منطقه نفت‌خیز خواهد بود الآن تمام میوه‌ها را به طور حشکبار می‌فرستیم الآن از نقطه‌نظر عدم دقت به استثنای میوه‌های کالیفرنیا حاج علنقی کاشانی که در قزوین درست می‌شود خشکبار دیگر ما در اروپا مورد پسند نیست در صورتی که اگر ما این راهی که بنده عرض می‌کنم توجه شود و ازانی راه برویم مناطق نفت‌خیز کرکوک دهران و بصره و آبادان و تمام شیخ‌نشین‌ها از میوه‌های ما که در ۵ درجه حرات در واگن‌ها می‌رود استفاده خواهند کرد و ما را از زحمت این خشکبارها قطعاً راحت خواهند کرد. قسمت سوم (به عرضم گوش کنید اینها مانع تصویب این لایحه نیست خوردم هم می‌دانم خودم هم از وکلای موافق دولت و جزء حزب دکتر اقبال هستم (دکتر شاهکار - حزب ملیون نه حزب دکتر اقبال) حزب ملیون حزب دولت هستم و انضباط حزبی هم به من امر می‌کند که بایستی به لوایح دولت رأی بدهم) ولی اینهایی که عرض می‌کنم برای این می‌کردیم که در صورت جلسه بماند برای یادگار و اگر از این راهی که بنده عرض می‌کنم برویم یعنی از راه بیروت چون میوه‌های ما سزونش نسبت به میوه‌های اروپا حتی از ترکیه پنج هفته پیش است ما می‌توانیم ۵ هفته قبل تمام میوه اروپا را از این راه بدهیم اما اگر از راه اسکندرون رفتیم اولاً باید از جلوهای کوهستانی بگذریم (دکتر سید امامی- آن راه می‌رود آنکارا) متوجهم به عرض بنده گوش کنید من سربازم با نقشه زمینی و جغرافی آشنا هستم اما طب بلد نیستم در این راه ما از جاده‌های کوهستانی خواهد رفت که ۲۸۷۰ متر ارتفاع آن است وقتی خواستیم بگذریم حداقل بایستی سی و سه ببخشید سی و سه در هزار ارتفاع بگیریم در صورتی که راه‌آهن تا ۲۴ و ۲۸ در هزار ارتفاع بیشتر نباید داشته باشد و ساختمان آن زحمات زیادی دارد و تصور هم نمی‌کنم همکاران بتوانند این راه را ادامه بدهند تا مرحه‌ای که برسد به راه‌آهن اسکندرون و بنده معتقدم وقتی این راه ساخته خواهد شد تازه ما با یک دولت منحصراً ترانزیت خواهیم داشت که به عقیده بنده کافی نیست مخصوصاً بنده به دولت تذکر می‌دهم و استدعا می‌کنم این موضوعی که بنده الآن پیشنهاد می‌کنم مورد مطالعه قرار بگیرد و این راه را از خانه و کنارزاب سفلی که با شیب آب خواهد رفت و از ارتفاعات مهمی گذر خواهد کرد و به راه‌آهن اریانت اکسپرس عراق خواهد رسید و ۴۳۸ یا ۴۷۸ کیلومتر از این راه بندر آزاد نزدیکتر و از نقطه‌نظر دیا ۱۳۰ میل از اسکندرون به اروپا نزدیکتر است مورد مطالعه قرار بدهند و برای آن هم یک فکری کنند به عقیده بنده با بزرگان و سیاستمداران و اشخاصی که از بنده خیلی عقل‌شان بیشتر می‌رسد خیلی صحبت کرده یکی از آقایان که سفیر کبیر ترکیه بود جناب آقای منصورالملک می‌فرمودند که اگر از آن راه برویم با چند مملکت باید ترانزیت داشته باشیم یعنی با عراق و سوریه و لبنان این را هم بنده مژده می‌دهم که در آتیه نزدیکی با این وضعی که در آن بنده می‌بینیم قضیه هلال حضب مسلم است که سوریه و عراق و اردن کویت یکی می‌شود و محتاج به چند ترانزیت نیست این بود عرایض بنده.
(بیات ماکو در عراق از راه نمی‌دهند چطور از زمین برویم)
نایب رئیس - آقای مهندس هدایت موافقید؟
مهندس هدایت - بله بفرمایید.
مهندس هدایت - جناب آقای بزرگ‌ابراهیمی یک مطالبی راجع‌به مسیر راه‌آهن ترکیه فرمودند مثل این که خیلی فنی بود عمده این است که وقت ما می‌خواهیم از یک مملکتی بگذریم و راه‌آهن ترانزیتی داشته باشیم مثل این که توافق آن مملکت هم لازم است ممکن است شما تشریف ببرید به مرز عراق ولی وقتی راه خروج نداشته باشید این خرج بیهوده است بنابراین اگر در یک زمانی اتصال راه‌آهن آذربایجان به موصل مورد توجه بود امروز به هیچ وجه مورد ندارد و به هیچ وجه امروز نمی‌شود از این خط و از این مسیر دفاع کرد (صحیح است) ملت هم پیمان ما ترک‌ها قبول کرده‌اند که این راه‌آهن را تا مرز خودشان بسازند و ما هم قبول کردیم که راه‌آهن خودمان را به آن حدود برسانیم از این بابت هیچ نگرانی نیست خرجی که ما می‌کنیم از خانه برای اتصال به مرز عراق یک خرج بیهوده‌ای خواهد بود و از آن نتایجی که آقای بزرگ‌ابراهیمی می‌خواهند نسبت به خشکبار ایران استفاده نمایند استفاده نخواهد شد از لحاظ مسیر هم آن مسیر زیاد پست نیست مسیر پستی نیست آنجا هم مسیر بلندی است اگر به نقشه جغرافی توجه بفرمایید آنجا هم ارتفاعات بلندی دارد و مخصوصاً برای رسیدن به موصل با ید تونل‌های بزرگی زده شود به هر صورت از نظر مسیر و از نظر موقعیت ایران و هم پیمان بودن با ترکیه این بهترین مسیری است که در وضع حاضر و در وضع موجود راهی است که ما می‌توانیم به اروپا متصل شویم و البته جناب آقای مهندس مشایخی توجه خواهند داد این راه تنها به بندر اسکندرون متصل نمی‌شود به آنکارا متصل می‌شود بنابراین ما می‌توانیم که کالاهای خودمان را چه از راه دریا در آینده با توسعه بندر اسکندرون که در دست اقدام است و چه مستقیم به اروپا برسانیم به علاوه موضوع شما نظر اقتصادی است شبکه راه‌آهن ایران را اگر ملاحظه می‌فرمایید با مقایسه شبکه راه‌آهن دنیا ملاحظه خواهید فرمود که میزان راه‌آهن ما فوق‌العاده ناچیز است و همان طور که جناب آقای صدرزاده فرمودند امیدواریم انشاءالله روزی برسد که در تمام مملکت شبکه راه‌آهن ما پنجه بیندازد و حالا که یک موقعیتی پیدا شده و یک کمک‌هایی هم برای این مسیر خواهد شد که ما بتوانیم مستقیماً به خط آهن‌های بین‌المللی اروپا متصل بشویم به نظر بنده منتهای بی‌انصافی است اگر از این موقعیت به فوریت استفاده نکنیم بنده خیال می‌کنم که مطلب خیلی روشن است و بایستی هر چه زودتر اقدام شود و مطالعاتی هم وزارت راه در این باره کرده است و امیدوار هستیم که در اسرع وقت و در کوتاه‌ترین مدت موفق شویم که این راه‌آهن برسد به مرز و همان‌طور که هم پیمانان ما و دولت ترکیه قبول کرده است آنها هم در اقدام خودشان تسریع کنند که موقعی که راه‌آهن ما رسید راه‌آهن آنها هم برسد و دیگر وقفه‌ای در این کار ایجاد نشود که ما بتوانیم به نحو احسن از این راه‌آهن استفاده کنیم (احسنت)
نایب رئیس - آقای صارمی در مخالفت باقی هستید؟
صارمی - بلی بفرمایید.
صارمی - حقیقت این است که بنده باید یک اعتراف اینجا بکنم و آن این است که به دولت دکتر اقبال و وضع فعلی و عملیاتی که می‌شود مومن و معتقد هستم و عقیده دارم که کلیه مسایل مختلفه را در نظر می‌گیرند و عمل می‌کنند ولی من اشکالم راجع‌به طرز این لایحه و اقدامی است که دولت می‌کند معتقدم که این راه‌آهن فوریت دارد نافع هست و این مسیری که تهیه شده با مطالعات و دقت نسبت به کلیه موضوعات مختلف سیاسی و نظامی و اینها ست ولی آقا ما در یک حکومت دمکراسی زندگی می‌کنیم و انجام وظیفه می‌کنیم در حکومت دمکراسی انجام تشریفات یک امر مهمی است یک قسمت از کار حکومت دمکراسی انجام تشریفات است یعنی اگر ما این عده حاضر در اطاق دیگر بنشینیم و نسبت به یک لایحه اظهارنظر بکنیم و رأی بدهیم این قدرت قانونی ندارد و قابل اجرا نخواهد بود تشریفات این است که در این سالن جمع شویم و مخبرین جراید آنجا بنشینند و تماشاچی نشسته باشد و در لوایح اظهارنظر بکنیم و این تشریفات را قانون اساسی پیش‌بینی کرده است من آقا اینها را می‌گویم اگر این لایحه را می‌خواهید تصویب کنید بکنید ولی سابقه در مجلس شورای ملی نشود اصل ۲۶ قانون اساسی می‌گوید ساختن راه‌های آهن یا شوسه خواه به خرج دولت و خواه به خرج شرکت و کمپانی اعم از داخله و خارجه منوط به تصویب مجلس شورای ملی است (صحیح است) این اجازه گرفتن از مجلس شورای ملی منظور این نیست که بیایید اجازه خرج آن را بگیرند ممکن است دولت در بودجه‌اش اجازه خرج بگیرد این را می‌گوید مجلس شورای ملی به من اجازه بدهید این راه‌آهن را احداث کنم اگر همین شکل لایحه بیاورد که رأی بدهیم این هیچ معنی ندارد لایحه آوردن که ما بگوییم برو بساز این درست نیست این لایحه آوردن و اجازه گرفتن می‌دانید برای چیست برای این است که خط سیر راه‌آهن و جاده معلوم شود روی این نمایندگان مجلس می‌توانند اظهارنظر کنند که این مسیر راه‌آهن درست است یا نیست در سوابق امر در لایحه سابق که ایجا در راه‌آهن سرتاسری هست بروید مطالعه کنید سلب حق نکنید برای این که بایستی از لحاظ نظامی از لحاظ اقتصادی مورد مطالعه قرار گیرد و ببینند که این راه‌آهن بایستی از این طریق ساخته شود یا نه مسیر راه‌آهن چطور باشد چون ممکن است مقاصدی باشد و اشتباهی باشد باید مطالعه این قمست‌ها اجازه داده بشود و بعد بروند و شروع کنند به اقدام کردن این کار سابقه هم دارد وقتی شما خواستید راه‌آهن سرتاسری را بسازید مدت‌ها در مجلس بحث بود که بندری که این راه‌آهن به او متصل می‌شود بندر معشور باشد یا بندر خرمشهر باشد این چیزها اهمیت دارد و نبایستی سلب حق کرد آقا امروز عرض کردم که ما هم اطمینان خاطر داریم که لوایحی که می‌آید رویش مطالعه می‌شود و روی مصالح کشور خواهد بود و هیچ گونه اشکالی ندارد بنده هم اگر لوایحی را رأی می‌دهم خدا گواه است به این نظر است ولی در عین حال بایستی جدیت بکنیم که سوابقی در مجلس باقی نماند حتماً باید این کراراً بکنید و من خیلی متأسفم دولت لایحه می‌آورد می‌گوید مسیر راه‌آهن را به موجب نقشه‌ای که مهندسین مربوطه تشخیص بدهند باید بسازیم (مهندس هدایت - پس کی بدهد؟) مهندس پروژه تهیه می‌کند دولت باید مطالعه کند و اگر صلاح دید دولت تشخیص می‌دهد نه این که مسئولیت را واگذار کند به مهندسین در این قسمت پیشنهاد اصلاحی دادم و این که شما می‌گویید یک راه‌آهن را مهندس اگر تشخیص داد مسیرش این باشد کار فنی می‌کند ساختن یک راه‌آهن مربوط به امور سیاسی است مربوط به امور نظامی است عواقب متعدد برای مترتب است ما بگوییم مهندسین که تشخیص دادند بروند بسازند خیر تنها تشخیص مهندسین کافی نیست باید آنچه که دولت در جهات متعدده تشخیص می‌دهد آن را بسازد مهندس کار فنی انجام می‌دهد از این جهت من می‌گویم در تقدیم این لایحه این تشریفات باید انجام بگیرد حقیقت این است که شما باید مطالعه کرده باشید تا ما به این لایحه رأی بدهیم باید با مطالعه کامل باشد شما باید نقشه بکشید می‌خواهید راه‌آهن بسازید مسیر آن را تعیین کنید بگویید چقدر خرج دارد باید این نقشه ضمیمه این لایحه بشود بیاید به مجلس شورای ملی و نمایندگان ملت با مطالعه به این موضوع اظهارنظر کنند چنان‌که سابقه هم وجود دارد قسمت دیگر این که در این لایحه یک ماده ۲ هم هست که خیلی قابل توجه است (دکتر بینا - وقتی وارد مواد شدیم) در کلیات صحبت می‌کنیم که می‌شود در مواد هم صحبت کرد آقای دکتر بینا حضرتعالی آیین‌نامه را که می‌دانید در ماده ۲ هم آمده‌اند جریان مناقصه و تشریفات دیوان محاسبات و آنها را کنار گذاشته‌اند و گفته‌اند هزینه مطابق آیین‌نامه‌ای بشود که در کمیسیون‌ها تصویب شود در کمیسیون‌های راه و دارایی مجلسین تصویب شود شما قانون محاسبات عمومی دارید قانون دیوان محاسبات دارید شما نمایندگان الآن قانون دیوان محاسبات را مدتی است که مطالعه می‌کنید بیاورید اینجا نظارت را به این وسیله بکنید تهیه یک موضوعی برای یک هزینه‌ای که نسبتاً مبلغ قابل توجهی است به موجب آیین‌نامه خاصی دور از مقررات است و به عقیده من اشکال دارد معذلک اگر آقایان تصویب می‌فرمایید امری است جداگانه و عرضی ندارم ولی می‌گویم این تشریفات باید رعایت شود و سابقه هم در مجلس باقی نماند خودم از افراد موافق با این لایحه هستم و رأی موافق به این لایحه می‌دهم ولی عرضم این است که می‌بایستی رعایت این اصول برای مجلس شورای ملی و برای دولت انجام بشود اگر این اصول مراعات شد زبان اشکال و انتقاد نسبت به دولت و نسبت به مجلس کمتر خواهد بود منافع اجتماع ایجاب می‌کند که ما این اصول را رعایت کنیم حال اگر ما این لایحه را تصویب کنیم من این تذکراتم برای این است که در آتیه وزارت راه متذکر و متوجه باشد و لوایح را به طور کامل تهیه کند بیاورد اینجا و حالا ممکن است همان طوری که آقای مهندس هدایت فرمودند منفعت ایجاب کند که زودتر این کار را بکنند ولی در آتیه موافقت بفرمایند که این موضوعات مورد توجه و دقت قرار گیرد چون نهایت ضرورت را دارد یک وقتی هم نسبت به این سابقه معطوف نفرمایند چنانچه من سابقه ساختن راه‌آهن سرتاسری را استناد می‌کنم که باید به همان طریق عمل شود.
نایب رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌دهم دکتر بینا.
نایب رئیس - آقای دکتر بینا.
دکتر بینا - برای نمایندگان آذربایجان و بنده و تمام نمایندگان محترم که در واقع هیچ منطقه و استانی را تصور نمی‌کنند جز یک واحد جغرافیایی (صحیح است) تصور می‌کنم یک چنین لایحه‌ای را که دولت به مجلس آورد خیلی مورد خرسندی است این لایحه را بنده که می‌بینم آقای مهندس هدایت آمدند صحبت کردند دولت هم مهندس دارد و هم متخصص استراتژی دارد و هم مقتصد دارد همه کار را فکر کرده چهار سال درباره آن مطالعه کرده حالا یک کار بزرگی که مملکت با آن مواجه است و می‌خواهد راه‌آهن به اروپا برود این را دیگر این قدر در کلیات صحبت نفرمایید و وارد مواد بشویم در مواد اگر نظری دارید پیشنهاد اصلاحی بدهید بنده استدعا می‌کنم برای این که این کار زودتر تمام شود چون شور اولش است (چند نفر از نمایندگان - یک شوری شد) کفایت مذاکرات را رأی بدهید تا وارد مواد بشویم و این کار به این خوبی را این قدر در اطرافش صحبت نکنیم (صحیح است).
نایب رئیس - آقای مهدوی مخالفید.
با پیشنهاد کفایت مذاکرات (مهدوی - موافقم) آقای صدرزاده (صدزراده - موافقم) آقای سراج حجازی (سراج حجازی - مخالفم).
مهدوی - بفرمایید.
سراج حجازی - علت مخالفت بنده برای سوء تفاهمی است که واقع شد در این موضوعی که جناب آقای صارمی فرمودند که این قانون منطبق با قانون اساسی نیست و ممکن است که موثر در نحوه عمل باشد (صارمی - گفتم نقص دارد) نقص هم ندارد ملاحظه بفرمایید آنچه قانون اساسی گفته است این است که باید اصل مطالب روشن باشد آغاز و انجام کار معلوم باشد اما این که مسیر این راه از کجا است و از کجا باید بگذرد مسیرش را در مجلس معین کنیم ما که مهندس نیستیم که بدانیم کجا ایستگاه بگذاریم وظیفه ما نیست (صارمی - پس شما موافقید) خواستم عرض کنم که بنده موافقم و علت مخالفت بنده این است که این اشکال مرتفع شود که در خارج گفته نشود که در مجلس شورای ملی مطلبی تصویب شد که مباینت کوچکی هم با قانون اساسی دارد (صارمی - بنده عرض نکردم برخلاف قانون اساسی است اگر برخلاف قانون اساسی باشد رأی نمی‌دهم) خواستم نسبت به این قسمت توجهی بشود.
نایب رئیس - بنده خودم متوجه بودم فرمودند شاید ابهامی داشته باشد و خواستند رفع ابهام بشود آقای مهدوی موافقید؟ بفرمایید.
مهدوی - بنده فکر می‌کنم کمتر لایحه‌ای است که این اندازه مورد استقبال نمایندگان محترم واقع شده باشد احسنت و آنچه موافق و مخالف صحبت کردند یک مطالبی را که هر دو حاکی از موافقت جدی بود مطالبی هم که اینجا آقای صارمی گفتند تذکر این قسمت بود که دقت کافی در این امر بشود که اگر دقتی در این کار باید بشود حتماً در دولت شده و مهندسین مربوط مطالعات خودشان را کرده‌اند بنابراین این مطالعات از نظر فنی شده که دولت لایحه آن را به مجلس آورده و ما هم صلاحیت فنی در آن قمست که نداریم به نظر بنده اگر مطالبی باشد در متن لایحه که مطرح می‌شود آقایان ایرادی داشته باشند در آن قسمت بفرمایند پس نظر بنده این است که رأی به کفایت مذاکرات گرفته می‌شود (احسنت)
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثراً قیام نمودند) تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به ورود در مواد آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثراً قیام نمودند) تصویب شد ماده اول قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول - به دولت اجازه داده می‌شود ساختمان راه‌آهن بین تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه و راه‌آهن بین بندرشاه تا گرگان را در مسیری که از طرف مهندسین مربوطه معین می‌شود شروع و به انجام رساند.
نایب رئیس - آقای مهندس بهبودی موافقید؟ (مهندس بهبودی - موافقم) آقای عمیدی نوری موافقید؟ (عمیدی نوری - موافقم) آقای صدرزاده موافقید؟ (صدرزاده - موافقم) آقای دکتر شاهکار موافقید؟ (دکتر شاهکار - بنده در ماده اول عرضی ندارم) آقای مشایخی موافقید؟ (مشایخی - موافقم بنابراین پیشنهادات قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم ماده اول ساختمان راه‌آهن بین تبریز و مرز ترکیه به شرح زیر اصلاح شود.
ماده اول - به دولت اجازه داده می‌شود ساختمان راه‌آهن بین تبریز شرفخانه تا مرز ترکیه و راه‌آهن بین بندرشاه تا گرگان را در مسیری که از طرف وزارت راه معین می‌شود شروع و به انجام رساند مهندس هدایت.
نایب رئیس - پیشنهاد مشابهی هم هست که قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم در ماده اول جمله مهندسین مربوط به عبارت دولت تبدیل شود صارمی.
نایب رئیس - آقای معاون وزارت راه فرمایش دارید بفرمایید.
معاون وزارت راه (مهندس مشایخی) - مهندسینی که از وزارت راه معین می‌شوند برای تعیین مسیر البته مسئولیت کلی و عمومی با خود وزارت راه است و هیچ مسیری بدون تصویب خود وزارت راه و هیأت دولت قابل اجرا نیست ولی اگر چنانچه ذکر این کلمه نظر آقایان را تأمین می‌کند بنده موافقم.
نایب رئیس - آقای مهندس هدایت بفرمایید.
مهندس هدایت - عرض کنم اتفاقاً جناب آقای صارمی هم همین پیشنهاد را کردند منتهی به جای وزارت راه دولت را پیشنهاد کرده‌اند وزارت راه مسئول امور راه و راه‌آهن است در مقابل مجلسین بنابراین ذکر عبارت مهندسین مربوطه در اینجا قدری ابهام داشت و صحیح نبود چون مسئولیت با وزارت راه است در این مورد اجازه بفرمایید همان وزارت راه باشد (صحیح است).
نایب رئیس - آقای مهندس بهبودی شما مخالف این پیشنهاد هستید بفرمایید.
مهندس بهبودی - بنده اول از جناب آقای مهندس هدایت خیلی معذرت می‌خواهم که با پیشنهاد آقایان مخالفت می‌کنم ولی علت مخالفتم این بود که فقط اینجا حضور آقایان شرفیاب شوم و متن قانونی که در سال ۱۳۰۵ به تصویب مجلس رسیده است عیناً برای آقایان قرائت کنم. «ماده اول - مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که خط راه‌آهن ما بنی‌خوزموسی و بندر محمره و بنر جز را از طریق همدان تهران در امتداد خطی که اطرف مهندسین دقیقاً معین می‌شود از طرفین شروع به ساختن نماید و باید بلافاصله بعد از تصویب این قانون شروع به اجرای مقدمات امر بشود در سال ۱۳۰۵ هم عیناً دولت پیشنهاد کرده و مجلس هم تصویب کرده که خط را مهندسین معین کنند و بعد از تصویب مقامات مربوطه اجرا بشود (یک نفر از نمایندگان - مقامات مربوطه کیست؟) وزارت راه است این است که آقایان مهندسین رفته‌اند مطالعه کرده‌اند مسیر را نقشه‌برداری دقیق کرده‌اند و بعد از تصویب مقامات وزارت راه هم اجرا خواهد شد.
نایب رئیس - آقای صدرزاده موافقید.
صارمی - اجازه بفرمایید راجع‌به پیشنهاد خودم توضیح عرض کنم.
صدرزاده - بلی.
نایب رئیس - بفرمایید.
صدرزاده - اول این اشکال قانون اساسی چون راجع‌به آن بحث شد رفع کنیم قانون اساسی می‌گوید وقتی بخواهند راه‌آهن بکشند اجازه‌ای از مجلس شورای ملی باید بگیرند در اینجا مبدأ و منتهی تعیین می‌شود می‌گوید از شرفخانه تا مرز ترکیه این کافی است این کار را مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد اما کیفیت این البته تابع یک مقررات خاصی خواهد بود و منظور قانون اساسی این است و البته رعایت هم خواهد شد و هر وقت هم ساختن راه‌آهن در ایران پیش‌بینی می‌شود بااجازه مجلس شورای ملی خواهد بود و این رویه هم اتخاذ شد که هر وقت حرف راه‌آهن می‌شود ما اینجا خیلی سنگ به سینه می‌زنیم ولی راجع‌به راه‌آهن فارس بسیار از شما گله‌مندم و در این باب یک سؤالی کرده‌ام که خود جناب آقای وزیر راه فرمودند که چون من در این هفته در مسافرتم در هفته آینده جواب خواهم داد و داستان راه‌آهن فارس و این مطالعه در هفته آینده در اینجا بحث می‌شود بنابراین وقتی کلمه مطلعه می‌گویند ما یک قدری ناراحت می‌شویم علت دارد اما راجع‌به این موضوعی که اینجا فرمودند مهندسین مربوطه آقا ملاحظه بفرمایید وزارت راه در مقابل مجلس مسئول است وقتی یک کار خطایی کرد ما او را در اینجا استیضاح و تعقیب می‌کنیم آن وقت ما بیاییم ریش وزارت راه را از دست مجلس بدهیم بیرون و مهندسین را بگیریم و فردا هم بروند به اروپا صحیح نیست وزیر راه برود مطالعاتش را بکند اطمینان حاصل کند و بیاورد اینجا اگر یک جایی خطا شد ما او را استیضاح کنیم و اگر هم مطابق منظور و درست انجام داد تشویق کنیم اظهار امتنان و تشکر کنیم بنابراین بنده با آن پیشنهاد جناب آقای مهندس هدایت که فرمودند وزارت راه را مسئول کار بدانیم موافق هستم وزارت راه خود دولت است.
نایب رئیس - آقای صارمی بفرمایید.
صارمی - بنده خیلی معذرت می‌خواهم امروز زیادتر از آن حدی که لازم بوده است اینجا مصدع آقایان شده‌ام پس ما اگر قایل بشویم به این که مهندسین مربوطه باشند ما که نمی‌شناسیم آنها کی‌ها هستند و چه هستند و مصلحت را در نظر می‌گیرند یا نمی‌گیرند بنابراین مقام مسئول باید تشخیص بدهد همان طور که آقای مهندس هدایت فرمودند ولی البته وزارت راه یکی از دستگاه‌های دولتی است که به موجب قانون اساسی مسئولیت شرکت هم دارند و این از جمله مواردی است که وزارت راه مسئولیت متوجهش می‌باشد و این که عرض کردم دولت از نقطه‌نظر این است که اصولاً تعیین مسیر خط حائز اهمیت است دو کیلومتر یک کیلومتر دورتر نزدیکتر یا از فلان محل عبور کند یا نکند فوق‌العاده در وضع مملکت موثر خواهد بود بنابراین ما می‌گوییم که مسیر را دولت تصویب کند یعنی او بگوید که از کجا عبور کند که روی مسئولیت دولت و روی مسئولیتی که دارد مناسب‌تر خواهد بود اگر جناب آقای مهندس هدایت با این نظر موافق باشند که هیچ و اگر هم چنانچه موافق نباشند بنده خیلی اصرار ندارم همان وزارت راه باشد هم خود دولت است.
نایب رئیس - اعلام رأی می‌شود راجع‌به پیشنهاد آقای مهندس هدایت آقای صارمی هم صرف‌نظر کردند آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند اکثراً قیام نمودند تصویب شد.
پیشنهاد بعدی قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود.
عمیدی نوری - ماده واحده نداریم.
تبصره - دولت مکلف است در ظرف شش ماه با مطالعه قبل لایحه ساختمان راه‌آهن کرمان بندرعباس را تقدیم مجلسین نماید. ارباب
نایب رئیس - آقای ارباب اول این که ماده واحده نداریم دوم هم این که مربوط به این لایحه نیست ارباب مربوط به لایحه است چون آقای معاون وزارت راه می‌فرمایند در مطالعه هستیم بنده پس می‌گیرم.
نایب رئیس - حالا رأی گرفته می‌شود به این ماده با پیشنهاد اصلاحی آقایانی که
موافقند قیام بفرمایند اکثراً قیام نمودند تصویب شد.
ماده دوم قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده دوم - وزارت راه مجاز است برای انجام مناقصه امور ساختمان راه و راه‌آهن کشور آیین‌نامه مخصوصی تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های راه و دارایی مجلسین به موقع اجرا بگذارد.
نایب رئیس - آقای دکتر مشیر فاطمی بفرمایید.
دکتر مشیر فاطمی - علت مخالفت بنده با این پیشنهاد این است که آن منظوری را که بنده حتی در یک سال پیش به آقای وزیر راه در اینجا پیشنهاد کردم نمی‌رساند بنده در آن موقع پیشنهاد کردم که اول بیایید اعتبارات راه‌سازی را یک کاسه کنید ثانیاً بیایید این بساطی که الآن هست یعنی این بساط مناقصه‌ای که می‌گذارید بر هم بزنید برای این که این مناقصه‌ای که در حال حاضر می‌گذارید حق بود این مطالبی را که بنده می‌گویم آقایان مهندسین عالی‌مقامی که ما داریم جناب آقای مهندس جفرودی و جناب آقای مهندس هدایت می‌گفتند یا مهندسین دولت که این نقشه را می‌کشند اشتباه می‌کنند یعنی مثلاً برای یک کیلومتر جاده ۵۰۰ هزار تومان پیش‌بینی می‌کنند یا آنهایی که می‌آیند در مناقصه شرکت می‌کنند و با ۳۰ درصد تخفیف می‌برند می‌خواهند دزدی کنند غیر از این هم چیز دیگری نیست اگر وزارت راه آمد و یک جاده‌ای را پیش‌بینی کرد که یک کیلومتر ۵۰۰ هزار تومان و یک مقاطعه‌کار با وجدانی آمد و بر اثر وضعیت اداری یا کادری که دارد ده درصد ارزان‌تر تمام کند اما سی درصد ارزان‌تر یعنی چه این مقررات را باید از بین برد یعنی باید قیمت تعیین کنند مثل تمام دنیا قیمت ده درصد بالا و پایین معنی ندارد ده درصد را بریزید دور و این ماده دوم که بنده با آن اساس موافقم یک فکر اساسی بکنید ولی این یک ماده دومی هست که می‌نویسد شما با آیین‌نامه نمی‌توانید این قانونی که الآن هست از بین ببرید یعنی اعتقادم این است که اجازه بگیرند که کمیسیون‌های مشترک مجلسین بتوانند یک آیین‌نامه‌ای برای این منظور با اختیارات کامل تصویب کنند و یک سال عمل کنند ببینید اگر خوب بود مثل کارهای دیگر لایحه قانونیش را به مجلس تقدیم کنند نظر شخصی بنده این است که باید اولاً تمام اعتبارات راه‌سازی مملکت در یک جا متمرکز بشود الآن یک قسمتی از اعتبارات در سازمان برنامه است یک قسمتی را وزارت دارایی بابت صدی پنج عوارض نفت و بنزین وصول می‌کند همه این اعتبارات راه‌سازی پخش و پلا است می‌خواهند عوایدی از سازمان برنامه بگیرند یک تشریفات عجیب و غریب دارد شورای نظارت و متخصص و غیر ذلک از وزارت دارایی می‌خواهند بگیرند باید از هزار اطاق بگذرند بالاخره وقتی که شما می‌خواهید جاده بسازید تا این پول را بگیرید وقتی وصول می‌شود که زمستان می‌رسد و جاده ساخته نشده این را که بنده اساس فکرم این است که برای این اعتبارات یک ماده‌ای بگذرانیم که متمرکز بشود و پنج نفر آدم متخصص در کار مهندسی راه‌سازی پیدا کنیم و بنشینیم و تمام اختیارات را بدهیم به دست آنها که اگر امروز احتیاج پیدا شد در این مسیری که پیش‌بینی کردند صد هزار تومان خرجش است و شد صد و بیست هزار تومان این بیست هزار تومان را بدهد بنده فکر می‌کنم که در این باب باید یک مطالعه بیشتری بشود و حالا که این ماده ۲ را گذاشته‌اید این ماده را یک قدری کشدارش نکنید که کمیسیون‌های مشترک مجلسین لااقل بتوانند آیین‌نامه‌ای که می‌گذرانند با توجه به این قسمت‌هایی باشد که عرض کردم.
نایب رئیس - آقای دکتر رضایی موافقید؟ (دکتر رضایی - بلی قربان) (صدرزاده - بنده درخواست کتبی دادم) ایشان هم درخواست کتبی داده‌اند آقای دکتر رضایی.
دکتر رضایی - عرض کنم زمانی بود که هر وقت لایحه‌ای به مجلس می‌آمد یک ماده‌ای هم درش ذکر می‌شد که فلان موسسه و فلان موسسه از پرداخت عوارض و حقوق گمرکی معاف است خوشبختانه در تحت توجه آقایان نمایندگان محترم و مذاکرات متعددی که از طرف آقایان داده شد دولت متوجه این اشتباه شد و بالاخره ما از شر این گرفتاری راحت شدیم و در بودجه سال ۳۸ ماده‌ای در نظر گرفته شد که هیچ کدام از موسسات دولتی که از پرداخت عوارض گمرکی معاف نیستند و حالا این موضوع مناقصه این مسأله مناقصه در حقیقت یک معمایی است که ما در غالب لوایح با آن مواجه هستیم و جای تعجب اینجا است که این موضوع مناقصه مطلبی شده است که نه تنها مردم با آن مخالف هستند و این مسأله سبب رکود کارها بلکه در حقیقت به طور کارها گردیده و در دستگاه‌های دولت هم می‌بینیم که تمام مسئولین امر با این مقررات مناقصه و موضوع آن مخالف هستند بنده تاکنون نتوانستم یک کسی را پیدا کنم که با این مقررات مناقصه و این رویه‌ای که فعلاً موجود است موافق باشند بنده می‌بینم که همه داد می‌زنند و این دلیلی است که بنده می‌خواهم بگویم در حینی که این ماده یک ماده لازمی است یک ماده کافی نیست چون در حقیقت دولت در اینجا اذعان می‌کند مقررات مناقصه مقررات صحیحی نیست و سبب بطؤکار است اگر این مطلب (صحیح است) و شما به دلیل صحت این مطلب این ماده را در اینجا پیشنهاد کردید چرا این مطلب را تعمیم نمی‌دهید چرا برای یک بار مردم و خودتان را از شر این مقررات مناقصه راحت نمی‌کنید البته بنده نمی‌گویم که مناقصه ضروری نیست مناقصه ضروری هست ولی از قرار معلوم مقررات آن با احتیاجات امروزی تطبیق نمی‌کند و سبب رکورد و بطؤکار گردیده و همان طوری که آقایان و مخصوصاً آقایان مهندسین و جناب آقای مهدی مشایخی اطلاع دارند در غالب موارد این موضوع مناقصه به ضرر است چرا برای این که برنده مناقصه سبب رکورد کار و سبب دردسر شده چون ناگزیر است به دلایلی که خود جنابعالی بهتر از بنده می‌دانید به دلایل آن کم‌بین‌هایی که وجود دارد یک مقدار مخارج اضافی در آن امر در نظر بگیرد برای این که ناگزیر است به دیگران پول بپردازد تا آنها از شرکت در مناقصه خودداری کنند این کمبین‌ها در تمام مناقصه‌ها وجود دارد ما که خودمان را گول نمی‌زنیم حالا که یک چنین حقیقتی وجود دارد حالا که یک چنین مشکل بزرگی وجود دارد و شما در این لایحه خودتان اذعان کردید حداقل به فکر رفع این مشکل هم برآیید بنده به احترام فرمایش جناب آقای صدرزاده که فرمودند در اینجا که مجلس شورای ملی به فوریت لایحه رأی داده است و تصمیم گرفته است که این امر بسیار ضروری و مهم را به جلو بیندازد و سرعت بیشتری در این کار به وجود بیاید پیشنهادی ندادم ولی امیدوارم که این عرایض بنده دولت را بر آن بدارد که یک فکر اساسی برای این موضوع بکند ولی از جناب آقای انواری خواهش می‌کنم که تأیید ایشان فقط به تکان سر به علامت تصدیق تمام نشود و یک اقدام اساسی در این مطلب بفرمایند چه فقط گفتن مطالب و تأیید مطالب از طرف آقایان ولی بدون نتیجه ماندن و عمل نکردن به آن برای کشور مثمرثمری نخواهد بود (احسنت).
نایب رئیس - آقای مخبر بفرمایید.
مشایخی (مخبر کمیسیون) - خوشبختانه عموم آقایان نمایندگان به اهمیت این لایحه وقوف کامل دارند و همه علاقه‌مندی خودشان را نشان دادند که راه‌آهن سرتاسری کشور هر چقدر توسعه پیدا کند به نفع کشور است و بایستی به مرز فعلی ترکیه که یک شاه‌راه اساسی است و بین ملت ایران و ترک هم کمال صمیمیت حکمفرما است این راه اتصال پیدا کند بنده در اینجا لازم می‌دانم اولاً درود بفرستیم به روح اعلیحضرت فقید بنیانگذار ایران که اولین راه‌آهن سرتاسری کشور را در مملکت فراهم کردند و ایجاد شد و خوشبختانه بعداً اعلیحضرت همایونی به راه‌آهن‌های اساسی کشور مثل سایر کارها توجه مخصوصی مبذول می‌فرمایند راه‌های تهران مشهد تهران کاشان تهران آذربایجان مشغول بهره‌برداری هستند و امیدواریم که راه‌آهن فارس و سایر نقاط کشور ساخته بشود و همان طوری که آقایان فرمودند شبکه راه‌آهن ارتباطات و انتقالات را در تمام کشور به همدیگر وصل کند (یک نفر از نمایندگان - راه‌آهن شهرری هم عوض شود) خوشبختانه از شهرری راه‌آهن عبور می‌کند و امیدوارم راه‌آهن سابق شهرری که خیلی تلفات داده و واقعاً نقاط خیلی حساس است وزارت راه وزارت خارجه و مقامات مملکتی توجه کنند که اصولاً اگر هم می‌گویند مدت امتیاز هنوز باقی است نظارت در راه‌آهن کشور و حفظ راه‌های کشور از جمله اصولی است که می‌توانند به استناد آن این کمپانی را وادار کنند راه‌آهن خودش را اصلاح کند اما راجع‌به اصل ماده دوم که یک موضوع مالی است خواستم عرض کنم همان طور که آقای دکتر رضایی تذکر دادند قانون محاسبات عمومی امروز متناسب به کارهای مهمی که در کشور هست و با این قانون محاسبات عمومی کارها به طور سالم انجام نمی‌شود البته باید راهی را اتخاذ کرد که کار انجام بشود سریع و سالم و فرض هرگونه سوء استفاده‌ای هم به وسیله قانون مرتفع بشود از این جهت لازم است که دولت یک لایحه قانونی دیوان محاسبات عمومی متناسب با این منظور تهیه و به مجلس بیاورد اما چرا در این ماده ۲ برای راه‌آهن و برای کلیه راه‌های کشور این اصل را کمیسیون قوانین دارایی قبول کرد به همان دلیل که جناب آقای دکتر رضایی گفتند مطلب این است که فعلاً مناقصه‌هایی که گذاشته می‌شود مقاطعه‌کاران یا تخفیف خیلی زیاد می‌دهند یا تخفیف خیلی کم به نحوی که دستگاه‌های اجرایی وزارت راه با سایر سازمان‌هایی که اعلان مناقصه می‌دهند خودشان معتقد هستند که این تخفیفاتی که عرضه شده است صحیح نیست یا تخفیف زیاد است یا تخفیف کم است اما قانون دست و بال‌شان را بسته و مجبور هستند آن کسی که تخفیف خیلی زیادتر داده است با او اساس معامله و قرارداد را تنظیم کنند وزارت راه می‌گوید که ما خودمان می‌دانیم که کشیدن راه‌آهن و یا راه شوسه با توجه به نوع کار هر کیلومتر چقدر خرج دارد می‌خواهیم راه‌آهن بسازیم می‌دانیم چقدر خرج دارد راه شوسه بسازیم می‌دانیم چقدر خرج دارد راه کوهستانی خرجش زیادتر است راه دشت خرجش کمتر است تورم‌ها و قیمت‌ها را واردیم و می‌دانیم اگر کار خوب تحویل بگیریم بایستی هر مترمربع چقدر ارزش قایل بشویم اما در مقابل اعلان‌های مناقصه‌ای که منتشر می‌شود پیشنهاد با آن قیمت واقعی که خودمان می‌دانیم نمی‌خواهد یا کمتر است یا زیادتر است حالا آمده‌اند.
اولاً چون قانون محاسبات عمومی هنوز ملغی نشده است و قانون دیگری جانشین آن نگردیده است اصل کلی قانون دیوان
محاسبات را حفظ کرده‌اند آن اصل چیست عبارت از اصل مناقصه است به این جهت است که درانی ماده جناب آقای دکتر رضایی می‌گوید وزارت راه مجاز است برای انجام مناقصه پس هنوز مناقصه را کان لم‌یکن تلقی نکرده و نمی‌خواهیم کان لم یکن تلقی کنیم چرا برای این‌که یا کار را باید امانی کرد یعنی دستگاه‌های اجرایی خودشان وسایل دارند مجهز هستند خودشان آیین کار را انجام بدهند یا اگر امانی انجام ندادند هیچ راهی جز مناقصه ندارند چه فرمولی به نظر آقایان رسیده اگر دستگاهی خواست کار امانی انجام بدهد و مجهز نباشد این کار انجام بشود پس بنابراین اصل مناقصه که درقانون دیوان محاسبات عمومی در نظر گرفته شده و در ماده ۲ این قانون هم معتبر شناخته شده است هنوز به قوت خودش باقی است وی اصلی است که نمی‌توانند از آن عدول کنند و کان لم یکن تلقی کنند منتهی این ماده در نحوه مناقصه می‌گوید اصل مناقصه گذاشته شد نحوه‌اش چی باشد این مطلب در کمیسیون مفصلاً مورد مذاکره و توجه واقع شد و جناب آقای مشایخی هم اسم بنده که مقام مهندسی هم دارند فرمودند که ما می‌خواهیم بعد از این که پیشنهادات مناقصه رسید آن پیشنهادات را تطبیق کنیم با قیمت واقعی که خودمان می‌دانیم که مطابق ارش این کار است و یک مقرراتی وضع کنیم که پیشنهادات با تخفیف خیلی زیاد و خیلی کم و غیرمناسب را پابند نباشیم آن پیشنهادی که در آن ارزش واقعی است با تخفیف مناسب و متناسب و منصفانه قبول کنیم و به این جهت است که در اینجا گفته شده است آیین‌نامه‌ای که مربوط به این کار می‌شود دولت تهیه کند به مجلس بدهد در کمیسیون‌های راه و دارایی مجلس روی این زمینه که آقای مهندس مشایخی فرمودند و بنده به عرض آقایان رسانیدم تنظیم بشود و با این ترتیب از تند روی و افراط و تفریط‌ها و مفاسد و معایب خدای نکرده اگر وجود داشته باشد از این طریق جلوگیری خواهد شد و امیدواریم راه‌های حسابی و سالم و خوب با ارزان‌ترین قمیت و بدون کمین به نحوی که جنابعالی فرمودید با توجه به آیین‌نامه‌ای که بعداً تهیه خواهد شد انجام گیرد ازانی جهت بنده موافقم که این کار انجام بشود اما راجع‌به فرمایشات جناب آقای دکتر مشیر فاطمی الآن هم تمام کارهای راه‌سازی متمرکز در وزارت راه است از آنچه از محل صدی پنج عوارض نفت و بنزین به دست می‌آید و آنچه از اعتبارات مالی مملکت است در وزارت راه متمرکز است باقی می‌ماند آن چیزی که سازمان برنامه که کمک به وزارت راه می‌کند وزارت راه می‌سازد سازمان برنامه نظارت می‌کند (یک نفر از نمایندگان - خودش می‌سازد) قانون را دارم صحبت می‌کنم قانون سازمان برنامه هفت ساله دوم یک مقدار اعتبار برایش گذشته شده است برای راه‌سازی که بایستی به وسیله وزارت راه ساخته بشود با نظارت سازمان برنامه اعتبارات وزارت راه یک قسمتش مربوط به قانون عمومی کشور است که یک بودجه معینی به مجلس داده می‌شود برای راه‌سازی به وزارت راه هم یک مبلغ اعتبار معینی گذاشته می‌شود یک قانون خاصی هم به عنوان صدی پنج آسفالت است که آن اعتبار فقط بایستی به مصارف راه‌سازی برسد تمام این وجوه در وزارت راه متمرکز است و این کار زیر نظارت وزارت راه انجام می‌شود رد خاتمه عرایضم از آقای مهندس مشایخی تقاضا می‌کنم راه از میدان شهرری تا بازار که به نام خیابان مظفری در سال ۲۴ از اعتبارات صدی پنج آسفالت وزارت راه ساخته شده این راه خراب شده یا اصلاح کند یا عوضش کنند یا ترمیمش کنند چون این راه از راه‌های اساسی کشور است و و سابقه آن هم نزد حضرتعالی است و بنده استدعا می‌کنم که توجه کنید.
نایب رئیس - یک پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد کفایت مذاکرات را در ماده دوم دارم عمیدی نوری.
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری بفرمایید.
عمیدی نوری - بنده می‌بینم نمایندگان محترم در مورد نحوه مناقصه همه معتقد هستند اگر صلاحی بشود مثل این که بهتر است و این کار هم در این ماده ۲ در نظر گرفته شده است مخصوصاً تصریح شده است برای انجام مناقصه مقررات جدیدی ترتیب بدهند و به کمیسیون‌های راه و قوانین دارایی مجلس پیشنهاد کنند منظور این است که هم اصل کلی مناقصه که مطابق قانون محاسبات عمومی است رعایت بشود که در این ماده ۲ تصریح شد و هم آن تصوراتی که همه آقایان معتقدند که در کمین و در جریانات دیگری پیش می‌آید که منحرف می‌کند آن را تطبیق می‌کند با اصول جدید به این نظر است که چون مجلس هم موافق است با این فکر این است که بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات را دارم و چون بنده خودم عضو کمیسیون دارایی بودم راجع‌به این ماده ۲ بحث زیاد کردیم وعبارت ماده ۲ دولت را اصلاح کردیم به این کیفیت که کامل باشد واصل مناقصه را هم منحرف نشدیم (صدرزاده - مقصودتان از این ساختمان‌ها چیست؟) راه تمام مملکت است ملاحظه کنید این برای تمام ساختمان راه‌آهن و راه‌های مملکت است جناب آقای صدرزاده حالا که می‌خواهند یک همچو آیین‌نامه‌ای تنظیم کنند مشکلات راه و راه‌آهن را در تمام مملکت مرتفع کنند بنده تمنی می‌کنم موافقت با کفایت مذاکرات بفرمایید بعد هم اگر در خود ماده نظر اصلاحی دارید بفرمایید.
نایب رئیس - آقای صدرزاده مخالفید؟ (صدرزاده - بلی) بفرمایید.
صدرزاده - عرض کنم با این مناقصه‌ای که در این ماده ذکر شده است از این جهت مخالفت می‌کنم که در این ماده بیشتر صحبت بشود دلیلش این است که این وضع مناقصه برای مملکت یک بلایی شده است و بهترین دلیل آن این راه تهران به قم است مناقصه تمام شده هر کیلومترش چندین هزار تومان خرج شده و هنوز تمام نشده یک مناقصه‌ای برای لوله‌کشی آب شیراز که آقای محمد نمازی تأسیس فرمودند به عمل آمد اول آمدند ببینند چه اشخاصی صلاحیت شرکت در مناقصه را دارند هر آدمی که بیاید در مناقصه شرکت کند باید دید که ابزار کار دارد وسایل دارد صلاحیت دارد یا خیر بعد میان اشخاص صلاحیتدار باید مناقصه گذاشت الآن اشخاص بدون این که واجد صلاحیت باشند وسایل داشته باشند اسباب کار داشته باشند می‌آیند در مناقصه شرکت می‌کنند و دلیل این که مبلغ کمتری می‌گیرند همین است که وسایل و اسباب کار ندارند بعد هم یا اصلاً راه را نمی‌سازند یا وسط کار ول می‌کنند و دولت را مواجه با یک ضرر هنگفتی می‌کنند بنابراین لازم است برای مناقصه یک قانونی به وجود بیاید در اینجا نوشته است آیین‌نامه برای این راه‌آهن چون می‌توانند الآن بسازند و مسابقه عملی هم در راه‌آهن داریم مانعی ندارد که در کمیسیون رسیدگی کنند اما اگر منظور این باشد که مطلق راه‌های مملکت باشد لازم است به نظر من اصل قانونی را بیاورند اینجا و این که این در ساختمان راه عبارت را عمومیت بدهیم که برای تمام راه‌های کشور باشد به نظر من به صلاح نیست حالا اگر آقایان مقتضی می‌دانند یک قدری بیشتر مذاکره بشود یا لااقل نماینده دولت تشریف بیاورند اینجا توضیح بدهند ضمناً می‌خواستم این تذکر را بدهم که ملاحظه بفرمایید مجلس چقدر برای کارهای عمرانی این مملکت علاقه‌مند است خود دولت لایحه آورده بدون فوریت همین قدر که مجلس احساس کرد این کار برای مملکت لازم است خودش تقاضا کرد که یک فوری باشد این عقاید نمایندگان است شما باید از این عقاید نمایندگان به صرفه و صلاح مملکت حسن استفاده کنید و کارهای عمرانی‌تان را شروع کنید تا بتوانید این مملکت را ترقی بدهید.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار با کفایت مذاکرات مخالفید؟
دکتر شاهکار - عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای سعید مهدوی موافقید؟
سعید مهدوی - بله.
نایب رئیس - بفرمایید.
سعید مهدوی - بنده اصولاً منکر این هستم که این قدر در اطراف مناقصه صحبت بشود به نظر بنده ما معایب و مفاسدی را که در طرز عمل گرفتارش هستیم فراموش می‌کنیم و به قانون و اینها حمله می‌کنیم که آن ناقص است بنده در تأیید عرض خودم مطالبی را عرض می‌کنم که آقای صدرزاده اینجا ایراد به مناقصه فرمودند همان‌طوری که فرمودند در شیراز آقای حاج محمد نمازی وقتی وارد مناقصه برای لوله‌کشی آب شد اول صلاحیت را در نظر گرفت ما در کجای قانون ذکر کردیم که این عمل را خود دستگاه‌های دولت انجام ندهند، در همه جای دنیا ترتیب مناقصه معمولی است ولی رعایت این قسمت‌هایی که فرمودند می‌شود آقا ما که از همدیگر نباید محرمانه داشته باشیم ما هم توی این شهر هستیم اطلاعاتی داریم در مناقصه‌ها و مزایده‌هایی که داده می‌شود گفته می‌شود تنها اولین چیزی که یک عده مهندسین که می‌خواهند از راه نامشروع وارد شوند جلب نظرشان می‌کند متصدیان امر است که آنجا نشسته‌اند اول می‌پرسند که کی‌ها در این کار نظارت می‌کنند روی آنها کمیسیون شروع می‌شود مبلغ کمبین روی کمیسیونی است که در آنجا تشکیل می‌شود چه افرادی تویش هستند آن وقت صدی سی صدی سی و پنج پیشنهاد تخفیف می‌دهند آنها که فکر ضرر کردن ندارند به فکر این هستند که مناقصه را ببرند بعد هم با متصدی امر برای طرز عمل چگونه تبانی بکنند بالنتیجه این طور در نظر می‌گیرید که او هم صدی بیست بپردازد اصل پول صدی سی هم آنها ببرند صدی چهل هم حداکثر خرج می‌شود پس این گناه مناقصه نیست به نظر من بهترین قانون همین قانون مناقصه است به شرط این که رعایت اطراف و جوانبش بشود ما کی گفتیم صدی سی صدی چهل تخفیف بدهند صدی سی صدی چهل هم خودشان ببرند و پول دولت را از بین ببرند مناقصه ضرری ندارد و بنده طرفدار این مناقصه هستم و در کمیسیون هم که مطرح شد بنده از افرادی بودم که جدا در این امر که در مناقصه دست ببریم مخالف بودم.
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند اکثراً برخاستند تصویب شد.
پیشنهادات قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده دوم به طریق زیر اصلاح شود:
دولت مکلف است از تاریخ تصویب این قانون تا سه ماه آیین‌نامه مخصوص مناقصه امور ساختمان و راه و راه‌آهن را تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های راه و دارایی مجلسین به موقع اجرا بگذارد. دکتر شاهکار
نایب رئیس - پیشنهاد مشابهی هم آقای دکتر مشیر فاطمی هست که آن‌هم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید که ماده دوم به طریق ذیل اصلاح شود:
وزارت راه مکلف است برای انجام امور ساختمان راه و راه‌آهن کشور و تمرکز اعتبارات مربوطه و طرز واگذاری ساختمان‌های مزبور آئین‌نامه مخصوصی تنظیم و پس از تصویب کمیسیون‌های مشترک راه و دارایی مجلسین به موقع اجرا بگذارد. دکتر مشیر فاطمی
عمیدی نوری - مشابه نیست. این دو پیشنهاد است.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار - عرض کنم ما اینجا درد را می‌گوییم – گرفتاری را تذکر می‌دهیم بعد موقعی که می‌خواهیم راه علاجش را پیدا کنیم ساکت می‌نشینیم در موقعی که این قانون مطرح شد (در این موقع آقای صدرزاده قصد خروج از جلسه را داشتند.) خیلی دلم می‌خواست جناب آقای صدرزاده تشریف داشته باشند و توجه بفرمایند (صدرزاده – مراجعت نمودند) که چه می‌خواهم عرض کنم – موقعی که این قانون مطرح شد بنده با فوریتش مخالف بودم ولی عرض نکردم به دلیل اهمیت و علاقه‌ای که آقایان نمایندگان محترم به این قبیل امور عمرانی دارند علت مخالفت بنده با این ماده دو بود – عرض کنم د رمملکت ما متأسفانه افعال هم عوض می‌شود این مناقصه جناب آقای دشتی که بهتر از بنده می‌دانند از باب مفاعله آمده است و در ردیف مواضعه و معاطات است (صحیح است) و از همان باب است اما به معنای دیگر (استاد علامه هم گوش می‌کنند) در فقه اسلامی و قانون مواضعه و معاطات مثل این که حرام است یا لااقل معامله باطل است عوض این‌که ما این استفاده را بکنیم و از این تنانی و سازش و معاطات و مواضعه و با هم ساختن جلوگیری کنیم حتی می‌خواهم بگویم معاطات یعنی بخشش کردن به سبب می‌شود پول به جای کشیدن راه برود توی شکم مواضعه‌چی و معاطات‌چی این‌که می‌گویند وقتی که تو مفتامفت نوکر می‌شوی پس منظوری داری وقتی که دولت خودش می‌گوید ده درصد برای حسن ع مل کسر بگذارند باید کاری که می‌شود کاملاً رسیدگی کنند و به بینند که کار درست انجام شده آن آقایی که چهل و پنج درصد تخفیف می‌دهد یعنی انجام وظیفه کند دولت چه کند قانون هم جلوش است که به این کسی که کمتر گرفته بدهد می‌دانید که در این موسسه‌های امریکایی یا در مؤسسه‌های یک خورده فهمیده‌تر از امریکایی اینها چه کار می‌کنند – اینها یک نرمی می‌گذارند نرم را چی می‌گویند آقای مهندس هدایت! خواستم ایراد بلغتم گرفته نشود (صدرزاده – ملاک) یک ملاکی می‌گذارند می‌گویند فلان کار قیمتش صد تومان است اگر من بگویم ۹۳ تومان و آقا بگوید ۱۰۱ تومان و ۱۰۱ تومان می‌دهند یعنی به آن کسی که به نرم نزدیکتر است (مشایخی – حالا هم می‌خواهند این کار را بکنند) حالا بنده عرض می‌کنم که پیشنهاد بنده چیست نتیجه این نرم و ملاک این خواهد شد که رفته است کایه دو شارژ را مطالعه کرده دیده قیمت شن چقدر است قیمت حمل و نقل چقدر است این را می‌گذارد به یک واحد ۱۰۰ اگر محمد شاهکار آمد این را داد به ۴۲ مطمئناً نمی‌خواهد این کار را انجام بدهد منتهی می‌شود به لومینال و انتحار و صندو سندیکا که بیایید کمک بکنید اگر هم بدهد به ۱۲۲ می‌خواهد بدزدد می‌خواهد زیاد بخورد وزارت راه در شرایط فعلی و وزارت دارایی در شرایط فعلی می‌گوید پس فردا مرا در دیوان کیفر محاکمه می‌کنند که پیشنهاد ۴۲ تومانی را تو چرا داده‌ای به ۷۲ تومان با این‌که بنده و جنابعلی وقتی می‌خواهیم خانه‌مان را بسازیم خودمان عقلمان می‌رسد که تقریباً چقدر تمام خواهد شد. بنده چه عرض کرده‌ام استدعا می‌کنم توجه بفرمایید به پیشنهاد بنده تا این‌که این قضیه حل بشود همان‌طوری که آقای مهدوی تذکر دادند از عمل مناقصه به‌هیچ‌وجه نمی‌شود منصرف شد عمل بد نیست، مأمور هم بد نیست تفسیر بد است، تعبیر بد است طرزش بد است، من دیدم این ماده ۲ مثل این‌که همان‌طوری‌که یکی از آقایان گفتند افاده به تمام مطلب نمی‌کند گفتیم این را کلی ترش بکنیم فقط چون پییشنهاد بنده با ماده دوم این است که این‌را تعمیمش بدهیم و این اشکال را از جلوی پای مردم برداریم، بنده یک مثالی می‌زنم برای شما چندی پیش یک کارگری رفت زیر ماشین و فوت کرد کارفرما مکلف بود طبق مقررات چهارماه حقوق به عنوان مرخصی به ورثه این آدم بدهد زن آبستن هشت‌ماهه با یک بچه آمده بود و می‌گفت آقا من شوهرم مرده و وسیله این‌که این نعش را بردارم ندارم، رئیس حسابداری می‌گفت که چون شوهر تو یک نفر خارجی و بوده باید تو یک انحصار وراثت بدهی به مملکت بفرستند از آنجا برود به وزارت خارجه وزارت خارجه بفرستد به وزارت دادگستری و آنجا جریان را ببینند و وزارت خارجه به ما جواب بدهد که ورثه این آدم شما هستید تا بتوانیم پول بدهیم. این مقررات است، معطلی ندارد. آن آقای رئیس اداره‌ای که خداوند حفظش کند برداشت نوشت حسابداری به مسئولیت این جانب این مبلغ را بپردازید خداوند امثال این اشخاص را زیادتر کند آقای مهندس هدایت و دکتر شاهکار جرأت این را پیدا نمی‌کنند که بگوید به این آدم بدهید چون می‌ترسم ما را بکشاند به دیوان کیفر و عینک سیاه بازپرس دیوان کیفر هم مطلبی است که آقایان مطلع هستند. به این جهت با توجه به تمام این مسائل بنده این پیشنهاد را کردم سه ماه هم فرصت داده‌ام گفتم که در ظرف این سه ماه دولت برود آئین‌نامه‌ای بیاورد که شرایط مناقصه و شرکت در مناقصه چیست اشاره من بیشتر به تعیین نرم است بعد برای این‌که کارتان عقب نیفتد بیاورید به کمیسیون‌ها، کمیسیون‌ها تصویب کردند به موقع اجرا بگذارید یکی از آقایان هم پیشنهاد کرد که بعد از یک سال ممکن است به صورت قانون بیاورند با این‌که تمام مطالبی که آقای دکتر رضایی یک مقدارش را تذکر دادند و بنده هم یک مقداری از آن و همه مطالب را هم همه آقایان بهتر می‌دانند و همه هم دلشان می‌خواهد اصلاح بشود این پیشنهادی است که تأمین می‌کند نظر آقایان را: اما خود پیشنهاد عرض کنم در ماده ۲ نوشته شده است وزارت راه مجاز است برای انجام مناقصه امور ساختمانی و راه و راه‌آهن آیین‌نامه مخصوص تنظیم بکند پس با اجازه آقا بنده این پیشنهاد کرده‌ام و نود روز وقت داده‌ام و گفته‌ام ظرف ۹۰ روز شما وقت دارید بروید مطالعه کنید، دستگاه فنی‌تان هم مجهز است، معایب را هم به خوبی می‌دانید وارد هم هستید تا نود روز دیگر (معادن وزارت راه- آیین‌نامه الان حاضر است) اگر زودتر از پیش ببرید ما از خدا می‌خواهیم ظرف نود روز آئیین‌نامه مخصوصی تنظیم و بیاورید مجلس. بنده نوشته‌ام:
دولت آیین‌نامه مخصوص مناقصه امور ساختمانی و راه و راه‌آهن، مجلس برایش وزارت راه و کشور و دادگستری یکی است باور بفرمایید که یک وقتی این آقای ارسلان خلعتبری که متأسفانه تذکراتش را دولت یادش می‌رود پشت همین تریبون مجلس می‌گفت آقا من موضوعش یادم نیست راجع به سازمان برنامه بود که یک راهی که مخارجش ۲۵۰ هزار تومان بود به نظرم ۶۰۰ هزار تومان پول مطالعه دادند و حال این‌که اگر این راه از راه صحیح می‌رفتند این‌قدر اگر این را از راه صحیح می‌رفتند این‌قدر خرج نمی‌شد بنابراین در آن آیین‌نامه مخصوص مناقصه شرایط فنی که شما می‌گویید و الحمدالله یک عده وارد هم در مجلس شورای ملی هستند معین خواهد کرد. (مجدداً پیشنهاد را به شرح سابق قرائت کردند)
نایب رئیس- آقای معاون وزارت راه.
معاون وزارت راه (مهندس مشایخی) – چون به اندازه کافی در اطراف مفاسد مناقصه‌ها صحبت شد بنده دیگر عرضی نمی‌کنم منظور وزارت راه از این مناقصه این است که ترتیبی عمل بشود که هم کار خوب انجام شود و هم به صلاح و صرفه وزارت راه باشد همان‌طوری که اینجا بیان شد با اصلا مناقصه کسی مخالف نیست منتهی منظور وزارت راه این است که این مناقصه در تحت یک کنترلی باشد و از تخفیف‌های کم یا تخفیف‌های خیلی زیاد که به المال به ضرر دولت است جلوگیری بشود مدت‌ها ما فکر کردیم و مطالعه کردیم بهترین راهی که به نظرمان رسید این بود که با حفظ اصول مناقصه یک کنترلی هم در بین باشد که پیشنهادهای خیلی کم و خیلی زیاد را مردود بکند در لایحه‌ای که از طرف دولت پیشنهاد شده بود ساختمان هم بود و نظر جنابعالی تأمین است آیین‌نامه هم الان حاضر است چرا ما بگذاریم برای سه ماه دیگر
عمیدی نوری – شما می‌توانید دو روز دیگر بدهید.
معاون وزارت راه – استدعا می‌کنم همین فرصتی که اینجا هست با اضافه کردن (مکلف ا ست) که نظر جنابعالی است و یکی هم اضافه کردن ساختمان با کمال افتخار قبول می‌کنم و این‌که جناب آقای صدرزاده فرمودند برای راه‌ها ما می‌خواهیم در هر کاری که افتخار انجام آن را داریم از راه صحیحش وارد بشویم ساختمان راه هم واجب است ساختمان بنا هم واجب است، همه اینها لازم است و ساختمان راه‌آهن هم واجب است همه اینها واجب است.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار - اگر مجاز است را بکنید مکلف است و ساختمان را هم بگذارید عین پیشنهاد بنده است و موافقم.
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری مخالفید.
عمیدی نوری – بنده با این پیشنهادی که آقای دکتر شاهکار کردند و دولت قبول کرد موافقم.
نایب رئیس - آقای آقایان مخالفید؟ (آقایان – بله) بفرمایید.
آقایان - عرض کنم به طوری که جناب آقای صدرزاده و جناب آقای سعید مهدوی فرمودند بحث در مناقصه نیست (یک‌نفر از نمایندگان – بحث در نحوه عمل است) شما فرمودید که عیب در مناقصه نیست، بنده فرمایش جنابعالی را تأیید می‌کنم عیب در نحوه عمل است الان هم اگر بد انجام می‌شود و اگر آقایان بدبین هستند راجع به طرز انجام مناقصه است نقص از خود مناقصه نیست (احسنت) هیچ قانونی منع نمی‌کند که وزارت راه فقط از مؤسساتی که دارای صلاحیت فنی و مالی باشند دعوت بکند برای ساختمان راه‌آهن و چنانچه دعوت
بشود فقط و فقط از شرکت‌هایی که از نظر فنی و مالی و غیر ذلک ببینند اینها صلاحیت دارند ولو این که ۲۰ درصد ارزان‌تر بدهند دعوت بکنند اینها کارشان را انجام خواهند داد منتهی این کراراً نمی‌کنند اگر ما یک قانونی برای مناقصه داریم فعلاً اگر نواقص معایبی در آن هست آن را اصلاح کنید یا قانون دیوان محاسبات عمومی که الآن هست در این اصلاحات را به عمل بیاورید ولی چون به نظر بنده خیلی مهم‌تر از این است که ما کلیش بکنیم و دولت را مکلف بکنیم در تمام امور آیین‌نامه‌ای بیاورد برای مناقصه آن هم در کمیسیون‌های راه و دارایی تصویب کنند و به موقع اجرا بگذارند موضوع مناقصه یک موضوعی است معمول در تمام دنیا اگر مناقصه نشود چه جوری می‌شود می‌آیند یک آقایی را صدا می‌کنند می‌گویند آقا ما می‌خواهیم اینجا چند کیلومتر راه بسازیم می‌روند در یک اطاق دربسته‌ای می‌نشینند صحبت می‌کنند قیمتش را طی می‌کنند کسی هم ایراد نمی‌تواند بگیرد بنابراین به نظر بنده باز هم اگر همین ساختمان این راه‌آهن به خصوص مورد نظر آقایان باشد باز یک حرفی اما ساختمان و راه‌آهن برای آینده همیشه یک آیین‌نامه این جوری تصویب شود و آنها به تصویب کمیسیون برسد و به موقع اجرا گذاشته بود بنده مخالفم (چند نفر از نمایندگان - آیین‌نامه است) بله همان آیین‌نامه به نظر بنده باید تصویب مجلس برسد برای این که در حکم قانون است اسمش آیین‌نامه است ولی ما قانون مناقصه داریم که آن آیین‌نامه باید آن قانون را باطل کند تا به موقع اجرا بگذارند اصلاً مفهومی ندارد چطور می‌شود این دو کمیسیون قانون فعلی را لغو بکند موضوع ندارد بنابراین استدعا می‌کنم جناب آقای دکتر شاهکار این تکلیف را به دولت بکنید لایحه‌اش را بیاورد به مجلس ولو این که بفرمایید مفادش را به طور آزمایش به موقع اجرا بگذارند تا کارشان لنگ نشود بعد اگر فرصت شد مطالعه می‌کنید اگر صحیح بود که تصویب می‌کنید والا اصلاحش می‌کنید بنده دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری موافقید؟ (عمیدی نوری - بله) آقای مهندس هدایت موافقید؟ (مهندس هدایت - بله موافقم).
نایب رئیس - آقای مهندس هدایت بفرمایید.
مهندس هدایت - جناب آقای آقایان توجه بفرمایید بنده عرایضی بکنم انشاءالله حضرتعالی قانع بشوید یک قانونی هست برای مناقصه که به تصویب کمیسیون مشترک مجلسین رسیده و الآن لازم اجراست این آیین‌نامه معاملات است و براساس همان آیین‌نامه معاملات هم امروز تمام وزارتخانه‌ها و دولت عمل می‌کند قانون محاسبات می‌گوید باید رعایت مناقصه و مزایده بشود به نرخ عادله کار برگذار شود این نرخ عادله از قدیم‌الایام بدجوری تفسیر شده مالیه چی‌ها خیال کرده‌اند هر کس نرخش ارزان‌تر است آن عادله است بالنتیجه همین مفاسدی که در کار ملاحظه می‌فرمایید پیش آمده و بالنتیجه یک راهی می‌سازند که یک سال دیگر خراب است بعد از این‌که به پرونده آن مناقصه مراجعه می‌کنید می‌بینید که ۵۰ درصد تخفیف داده از کجا کرده از جیب دولت کرده و منفعت خودش را برده ما باید کاری که می‌کنیم البته آن روزها که این قانون محاسبات عمومی گذشته این قدر در مملکت توسعه امور عمرانی نبوده رفته رفته شده است این آیین‌نامه معاملات را هم کمیسیون مشترک مجلسین تصویب کرده (صحیح است) حالا اصولی که ما باید رعایت بکنیم باید اصولی باشد طبق اصول دنیایی که تمام دنیا قبول کرده یعنی کار را باید برگذار کرد به نرخ خودش هر کاری یک نرخی دارد امروز که شما تشریف ببرید یک پارچه‌ای بخرید این پارچه از متری ۲۰ تومان هست تا متری صدتومان وقتی پارچه صدتومانی می‌خواهید باید پول صدتومانی بدهید منتهی یک حدودی دارد یک کسی ممکن است تشکیلات خودش را طوری بگرداند که چند درصدی ارزان‌تر بگیرد (صدرزاده - یا طمعش کمتر باشد) یا طمعش کمتر باشد والا دیگر حدود ۳۰ دو ۴۰ درصد معنی ندارد حالا هم هیچ‌کس نمی‌گوید مناقصه از بین برود مناقصه لازم است در تمام دنیا به علاوه حتی تعهدات بین‌المللی داریم که این مناقصه‌ها را رعایت کنیم در همین‌جا تصویب شده است در قرارداد وام بین‌المللی ۷۲ میلیون ما مکلف هستیم که اصول مقررات مناقصه را در کارهای خودمان رعایت بکنیم و باید هم بکنیم منتهی یک نواقصی دارد در آیین‌نامه معاملات این نواقص را باید مرتفع کرد ملاحظه کنید این آیین‌نامه آقایان اینجا پیش‌بینی کردند که بیاید به دو کمیسیون مجلس یک کمیسیون مهم دارایی یکی هم کمیسیون مهم راه که این زودتر تنقیح بشود اگر آقایان علاقه‌مند هستند این کار زودتر انجام بشود با پیشنهاد جناب آقای دکتر شاهکار موافقت بفرمایند این اصلاحاتی که فرمودند که این کار زودتر عمل بشود بنده یک مثالی می‌زنم برای آقایان دو ماه گذشته وزارت راه خواسته راه کاشان را وصل کند به یزد راه‌آهن کاشان را یک کسی آمده پیشنهاد کرده ۳۷ درصد تخفیف بالاخره وزارت راه مجبور شد مناقصه را به هم بزند و نمی‌داند چه بکند پس فردا همان طوری که آقای دکتر شاهکار گفتند اگر کسی کمتر داد بازپرس دیوان کیفر با عینک سایه‌اش که باید هم داشته باشد از وزیر راه گرفته تا آن پایین‌تر را به محاکمه می‌کشد این هست که در حقیقت وزارت راه مواجه با یک اشکالی است و آن اشکال با این آین‌نامه مرتفع می‌شود.
نایب رئیس - یک مرتبه دیگر پینشهاد خوانده می‌شود و رأی گرفته می‌شود.
(پیشنهاد آقای دکتر شاهکار مجدداً به شرح سابق قرائت شد.)
دولت‌آبادی - کلمه دولت را اصلاح کنید.
صارمی - وزارت راه صلاحیت ندارد.
چند نفر از نمایندگان - دولت که گفته وزارت راه هم تویش است.
دکتر شاهکار - همان دولتی که نوشتیم خوب است وزارت راه هم هست.
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد با اصلاحی که کردند:
آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. آقای دکتر مشیر فاطمی.
دکتر مشیر فاطمی - بنده چون به پیشنهاد آقای دکتر شاهکار رأی دادم پیشنهاد خودم را پس می‌گیرم (احسنت) پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای مهندس فروهر)
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل به ماده این لایحه اضافه شود.
تبصره - مناقصه‌های سازمان برنامه نیز طبق مقررات اصلاحی این ماده انجام گردد مهندس فروهر.
نایب رئیس - آقای مهندس فروهر
مهندس فروهر - نظر به این که با تصویب اصلاحی که در ماده ۲ به عمل آمد نظر بنده تأمین است و در حقیقت این پیشنهاد انجام شده است.
بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم.
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۲ با پیشنهاد اصلاحی آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده زیادی برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است - آقای رامبد.
رامبد - بنده خیلی معذرت می‌خواهم دیروقت است آقایان هم شاید زیاد حوصله شنیدن عرایض بنده را نداشته باشند ولی چون قانون تصویب شد و آیین‌نامه به کمیسیون خواهد آمد و بدبختانه بنده متوجه شدم که در و طول تصویب این قانون کم‌کم به اصطلاح معروف بدهکار طلبکار شد و چون الساعه لغت صحیحش خاطرم نیست معذرت می‌خواهم که کلمه اتمسفر را استعمال می‌کنم بد محیطی به وجود آمده در مجلس مثل این که دستگاه‌های دولتی برای انجام وظایف خودشان و قبول مسئولیت دست‌شان بسته است و بنده و آن شخصی که توی خیابان راه می‌رود موجب این فسادی هستیم که می‌بینید و حالا می‌خواهند بروند آیین‌نامه‌ای بیاورند که آنچه دلشان می‌خواهد بکنند این طور نیست بنده استدعا می‌کنم آیین‌نامه‌ای که به مجلس آورده می‌شود آیین‌نامه‌ای باشد که ماده به ماده آن مسئولیت متصدیان امور معلوم باشد (صحیح است) (یکی از نمایندگان - به مجلس نمی‌آید می‌رود به کمیسیون) خیلی معذرت می‌خواهم شاید در عرایضم مبالغه می‌کنم ولی همان طوری که خائنین حزب توده را در این مملکت حکم اعدام برای‌شان قایل شدید متصدیانی که بدبینی را نسبت به دستگاه‌های مملکت فراهم می‌کنند در همین حکم باید اعدام بشوند بنده نمی‌دانم من و آقای وزیر راه و تمام کسانی که توی این مملکت شاغل کاری هستیم چه گناهی کرده‌ایم که هر فردی از تهران به قزوین برود بگوید آقا هر کاری توی این مملکت می‌کنند برای سوء استفاده و دزدی است بفرمایید مسئول این بدبینی کیست سه سال مردم این مملکت خواستند از این جاده بروند یا تصادف کردند مجروح شدند یا اصلاً از مسافرت صرف‌نظر کردند که مقاطعه‌کار وزارت راه راه را می‌سازد جناب آقای مهندس مشایخی با تمام اعتقادی که به وزیر راه و شخص شما دارم به من بفرمایید مسئول افتضاح آسفالت راه تهران و قزوین کیست آیین‌نامه است بنده هستم اگر مقاطعه‌کاران می‌آیند با قیمت کم پیشنهاد می‌دهند و طبق قانون فعلی دولت موظف است ایشان را برنده بشناسد اشکال در قانون نیست شما بروید و طبق مشخصات خودتان تحویل بگیرید زیرا بنده اگر می‌آیم هفتاد درصد تخفیف می‌دهم برای این است که شما طبق مشخصات تحویل نمی‌گیرید چرا دروغ بگویم کسی که برای امضای سیتوآسیون می‌رود او هم چند درصدی می‌گیرد و امضا پایش می‌گذارد استدعا می‌کنم تشریف بیاورید پشت این تریبون و به بنده بفرمایید این راه‌هایی که تا به حال بد ساخته شد مثل راه قم و راه قزوین که من این دوتاش را دیدم و جاهای دیگر که من ندیده‌ام کدام رئیس راه را به جرم این که کار را درست تحویل نگرفته تحویل زندان گردید این رئیس راهی که شما چند سال است به گیلان فرستادید آیا عضو وزارت راه نیست چطور این شخص صدیق آمد با همان قوانین ۱۰۳ پل در طالش ساخت و کسان قبلی آمدند و در تجریش و تهران برای خود خانه ساختند این مأمور فرق‌شان چیست؟ بنابراین بنده به عرایضم خاتمه می‌دهم استدعا می‌کنم اعضای کمیسیون راه و دارایی که در واقع نمایندگی مجلس شورای ملی را دارند تحت مطالبی که اینجا عنوان شد که باید از پیشنهاد قیمت‌های کم جلوگیری بشود صرفاً مطلب را تعقیب نفرمایند بلکه این مطلب را به خاطر مبارک‌شان بیاورند که در هر ماده‌ای که تصویب می‌فرمایند آن متصدی دولتی که برای این کار تعیین شده مسئولیتش معین باشد
و اگر که راه‌سازی باز هم به کیفیت حاضر ادامه پیدا کرد بنده نیایم دستم را به دستم بمالم بگویم راه با مقررات آیین‌نامه‌ها تحویل گرفته شده اگر خراب است کاری نمی‌شود کرد (احسنت)
نایب رئیس - آقای بختیار
بختیار - عرضی ندارم می‌خواستم به عرض برسانم متصدیان را باید درست کرد نه قانون را.
نایب رئیس - حالا رأی گرفته می‌شود به کلیه این لایحه آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثراً برخاستند) تصویب شد فرستاده می‌شود به مجلس سنا.
۶ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس - جلسه آینده روز یکشنبه است فقط می‌خواستم عرض کنم دو مرتبه جناب آقای وزیر دارای تشریف آورده‌اند به مجلس برای قانون دیوان محاسبات در جلسه آینده اول آن مطرح خواهد شد.
مجلس ۵۵ دقیقه بعد از ظهر ختم شد.
نایب رئیس مجلس شورای ملی - دکتر موسی عمید