مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۰۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۳ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۰۸
جلسه ۱۰۸
صورت مشروح روز شنبه ۱۷ شهر جمادی الثانی ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت و ربع قبل از ظهر در تحت ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس تشکیل شد.
صورت روز پنج شنبه را آقای معاضد الملک قرائت کردند.
نایب رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست؟
وحید الملک ـ در جزء دستور ذکر شده است قانون اساسی معارف مطرح شود در صورتی که شما قانون اداری معارف فرمودید.
ارباب کیخسرو ـ این جا آن روز قرار شد یعنی فرمودید که چهار ساعت قبل از ظهر مجلس منعقد خواهد شد ولی الان سه ساعت و پنج دقیقه مانده خواستم سئوال کنم علت این تأخیر چیست و اگر این طور باشد همه روزه اسباب زحمت خواهد شد و کم کم به دو ساعت قبل از ظهر خواهد رسید.
نایب رئیس ـ از آقایان خواهش میکنم زودتر بیایند.
آقای شیخ اسمعیل هشترودی ـ بنده عرض میکنم هیئت رئیسه هر وقت در اینجا حاضر شوند و هر کس نیاید باید او را غائب نوشت.
نایب رئیس ـ این چه تکلیف است که حضرت عالی میفرمائید هیئت رئیسه کارش که کمتر از سایر نمایندگان نیست میفرمائید هر وقت اگر چه عده هم کافی نباشد بیایند اینجا معطل شوند و یک ساعت بنشینند که تا عده کافی شود در صورتی که مکرر مجلس را تجربه کردیم فایده نکرد این راجع به آقایان است که سر وقت را موظب باشند که حاضر شوند.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ این راجع به هیئت رئیسه است که هر وقت بیایند بنشینند و هر کس نیاید غائب بنویسند و در روزنامه بنویسند که اوقات مجلس ضایع نشود.
دکتر علیخان ـ این طوری که میفرمائید این طور نیست این ربطی به هیئت رئیسه ندارد باید هیئت رئیسه به اداره مباشرت بگویند که چهار ساعت قبل از ظهر هر کس حاضر نشد غائب بنویسند دو روز که این طور کردند روز سوم درست میشود.
کاشف ـ همه روزه در بدو مجلس همین مذاکره را میکنیم خوب است مجازاتی برای این کار معین شود شاید اثری بکند والّا فقط غائب نوشتن گمان نمیکنم فایده داشته باشد.
نایب رئیس ـ نتیجه استخراج آراء برای انتخاب اعضای کمیسیون تفتیش قرائت میشود.
معاضد الملک ـ ارباب کیخسرو ۵۱ رأی - اسدالله خان ۴۳ رأی - سلیمان میرزا ۳۲ رأی - متین السلطنه ۲۷ رأی - معتمد التجار ۱۷ رأی - میرزا داوود خان ۱۲ رأی نتیجه استخراج آراء برای کمیسیون ۱۲ نفری.
ذکاءالملک ۴۸ رأی - مؤتمن الملک ۴۵ رأی - حسن علی خان ۴۲ رأی - اسدالله میرزا ۴۱ رأی - نواب ۳۷ رأی - معزز الملک ۳۷ رأی - تقی زاده ۲۹ رأی - آقا شیخ ابراهیم زنجانی ۲۷ رأی - اسدالله خان ۲۶ رأی - دکتر علیخان ۲۲ رأی - ممتاز الدوله ۱۹ رأی - معاضد السلطنه ۱۷ رأی - تربیت ۱۷ رأی.
معاضد الملک ـ میانه آقای معاضد السلطنه و آقای تربیت باید قرعه کشی شود.
نایب رئیس ـ چون قبل از اینکه گفته شده است که در این قبیل کمیسیون ها از هیئت رئیسه انتخاب کنند و در اینجا بنده را نوشته اند بنده از عضویت استعفا میدهم.
ارباب کیخسرو ـ بنده به واسطه کسالت مزاجی که دارم نمیتوانم حاضر شود استعفا میدهم.
نایب رئیس ـ خودتان هم میدانید که این کمیسیون خیلی اهمیت دارد الحمدالله نقاهتی در سابق داشتید حالا رفع شده است خوب است در این موقع استعفا ندهید.
دکتر علیخان ـ برای بنده هم ممکن نیست از این جهت استعفا میدهم.
نایب رئیس ـ یک نفر به جای ایشان و یک نفر به جای بنده باید انتخاب شود.
(آقای دکتر علیخان استعفای خودشان را پس گرفتند و بین آقای معاضد السلطنه و آقای تربیت که تساوی بود قرعه کشیده شد و آقای تربیت معین شد.)
وکیل التجار ـ بنده مخصوصا استدعا و تقاضا میکنم که چون میدانید این کمیسیون خیلی اهمیت دارد استعفا ندهید و بگذارید این عمل ختم شود.
نایب رئیس ـ بنده چون تنها هستم و میدانید آقای حاجی سید نصر الله مریض دارد و آقای رئیس هم مریض دارند به این واسطه نمیتوانم حاضر شوم با این تفصیل مضایقه ندارم به شرطی که تا آقای حاج سید نصر الله نیامده اند اگر در بعضی جلسات حاضر نشدم مرا غائب ننویسند.
سید حسین کزازی ـ دو نفر که استعفا دادند و دو نفر هم که آقای ناصر الاسلام و آقای حاجی فاتح الملک با اجازه مسافرت کردند و سه نفر بیشتر از برای کمیسیون اعضاء باقی نمانده.
(آقای مرتضی قلیخان شروه به قرائت راپورت کمیسیون معارف راجع به قانون اداری وزارت معارف نمود.)
گفته شد قانون اساسی معارف جزء دستو نوشته شده است نه قانون اداری.
معاضد الملک ـ آن روز شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند قانون اساسی معارف تمام شده است این بود که جناب رئیس قانون اساسی معارف را فرمودند و حالیه که خواستیم بیاوریم دیدیم قانون اداری معارف است.
مرتضی قلیخان ـ آقای ذکاءالملک رئیس کمیسیون معارف تشریف دارند از ایشان استفسار کنید قانون اساسی معارف به مجلس آمده و شور اول در آن شده به کمیسیون رجوع گردید و هنوز نیامده است و این قانون اداری معارف است که قرائت میشود.
ماده ۱ قرائت شد.
چون ماده قانون اداری وزارت معارف و وزارت فوائد عامه در راپورت از هم تفکیک نشده بود مخلوطا درج شده است به این جهت این نکته مطرح مذاکره نمایندگان محترم گردید و پس از مذاکرات لازمه و اظهار عقاید مختلفه به تقاضای آقای ذکاءالملک رئیس کمیسیون معارف رجوع شد به کمیسیون که از هم تفکیک شده و هر یک جداگانه به مجلس پیشنهاد شود.(راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به معادن جنوب قرائت گردید.)
وزیر فوائد عامه ـ در این مسئله بنده عرضی داشتم و آن این است که در این سه چهار روز اخیر معین التجار یک اظهاری به هیئت وزراء کرده است و قرار شده است در این هفته با حضور او یک مذاکراتی بکنند و نتیجه را به مجلس بفرستند در این صورت بنده گمان میکنم این را بگذارید تا این نتیجه معلوم شود.
نایب رئیس ـ آقای وزیر تقاضا میکند که فعلا این مسئله بماند تا نتیجه مذاکرات وزراء معلوم شود در این تقاضای ایشان مخالفی هست.(اظهاری نشد.)
نایب رئیس ـ عجالتا این مسئله میماند.
تقی زاده ـ گاهی راپورت هائی به دست ما میدهند که اصلا ما نمیدانیم این از کجا آمده است آیا لایحه قانونی بوده است یا اینکه یکی از وکلا پیشنهادی کرده اند ولی به مجلس آمده که به کمیسیون رجوع شده است ولی تفصیل این عریضه را نمیدانم که چه بوده است.
منتصر السلطان ـ چند نفر آمده اند چند لوایح به توسط وزارت فوائد عامه و چند عریضه به مجلس عرض کردند که معادن جنوب در دست حاج معین التجار است و منافع آن را میبرد ماحاضریم تا مبلغ ۶۰ هزار تومان با ضمانت بعضی از تجار اجاره کنیم از آن اشخاص سعید السلطنه حاج ناصر السلطنه مجید الملک بوده و از مجلس رجوع شد به کمیسیون که در این باب با حضور وزیر فوائد عامه مذاکره شده نتیجه راپورت داده شود این است که کمیسیون راپورت داده است.
نایب رئیس ـ وزیر لازم دانسته است که این عجالتا بماند دیگر داخل در این مذاکره نمیشویم.
اسدالله میرزا ـ آقایان نظرشان نیست که یک روزی وزیر فوائد عامه تشریف آوردند و ۱۵ فقره خوانده شود اگر مجلس تصویب مینماید رجوع میکنیم به کمیسیون فوائد عامه که نظریات خود را در آن جا نموده راپورت بدهند این بود که تصویب کردند و فرستاده شد به کمیسیون صورت آن ۱۵ فقره است و فرستاده شد به کمیسیون صورت آن ۱۵ فقره است که این فقره هم جزء او است که رجوع شد به کمیسیون.
(راپورت کمیسیون بودجه قرائت شد که لایحه از وزارت مالیه رسیده بود در باب اینکه ۲۰ هزار تومان از بابت قیمت ماوزر و فشنگ برای ادارات نظمیه به وازت داخله داده شود کمیسیون پس از خواستن توضیحات از وزارت مالیه و مذاکرات کافیه این طور تصویب کرده بود که ادوات مزبوره به توسط اشخاصی که در مبلغ نازل تر وارد مینمایند خواسته شود و مبلغ ۱۵ هزار تومان برای ابتیاع آن داده شود.
معزز الملک ـ به عقیده بنده این بیست هزار ماوزری که تقاضا کرده اند اگر چندان محل احتیاج وزارت داخله نیست لازم نیست با این بی پولی این را تصویب کنیم و اگر هم خیلی وزارت داخله خود را محتاج به این میداند به عقیده بنده باید موکول به آمدن بودجه کنیم چون این مسئله عمومی است که هر خرج فوری را که وزارت خانه محتاج باشد و تقاضا کند موکول به آمدن بودجه مینمایند تا سبب شود به زودی بودجه به مجلس فرستاده شود.
وکیل التجار ـ بلی اساساً این را که آقای معزز الملک اظهار کردند صحیح میدانم به علاوه مکرر هم گفته شد خرجی تصویب نشود تا بودجه بیاید و ما تکلیف خودمان را بدانیم ولی بنده عرض میکنم بعضی چیزها هست که نمیتوان آن را مقید کرد به آمدن بودجه چنانچه پریروز هم عرض کردم برای این است که این چیزهائی است که اسباب استقرار امنیت است و قوه امنیت شهر را حفظ کنند گذشته از این ما یک تصویب اساسی کرده ایم که هر روز برای تصویب او نباید مذاکره کنیم و در مسئله این ماوزر فقط چیزی که بنده میخواستم عرض کنم این بود که چون پریروز اینجا تصویب شد چند نفر از اهل نظام بروند برای آوردن نمونه تفنگهای طرز جدید و البته خواهند رفت خواستم عرض کنم آنها که میروند خوب است در ضمن نمونه اینها را بیاورند که دیده شود و امتحان نمایند بعد از آن بخرند والّا این طور که هر کس وارد کرد ما قبول کنیم نمیشود و به عقیده بنده این ترتیب خیلی بهتر است برای صرفه دولت.
منتصر السلطان ـ بنده اطلاعا عرض میکنم به اندازه که برای پلیس و ژاندارم اسلحه لازم باشد موجود است و با این تنگی بودجه و نداشتن پول و نداشتند پول صلاح نمیدانم امروزها ما این مطلب رارای بدهیم خصوصا که قرار گذاشتیم تا بودجه نیاید خرجی را تصویب نکنیم.
میرزا ابراهیم خان ـ بنده میخواستم به راپورت کمیسیون ایراد کنم که لازم نبود داخل جزئیات بشوند و حالا میبینم که آقایان نمایندگان داخل جزئیات آن شده اند بنده عرض میکنم اولاً باید این را دانست که مجلس برای امنیت مملکت پولیس لازم دارد یا نه اگر لازم دارد لابد پلیس اسلحه لازم دارد و بی اسلحه نمیتواند کاری را از پیش ببرد و در این صورت دیگر مذاکره نمودن در این باب فایده ندارد.
سلیمان میرزا ـ اولاً بنده عرض میکنم مدافعی که برای این راپورت هست باید یدانیم که مدافع این راپورت کیست.
نایب رئیس ـ وزیر مالیه هستند و خواهند آمد.
سلیمان میرزا ـ پس خوب است وقتی که آمدند بخوانیم عرض میکنم اولاً در کمیسیون بودجه و مجلس هر خرج را تصویب میکنیم فرض بفرمائید که امروز این خرج را هم تصویب گردید که بیست هزار موزر بخرند باید این را بخرند یا اینکه همین قدر خوش وقت باشیم با اینکه ورقه رأی منتشر شده و با اکثریت ۵۷ رأی یا بالاتفاق تصویب کرده ۲۰ و هزار موزر خریده شود ماشین آلات توپخانه حمل بشود سی هزار تفنگ سیستم جدید خریده شود کوپول اول باید دخل را معین کرد بعد این قسم رأی ها را داد در صورتی که پریروز برای حمل ماشین آلات که مذاکره میشود وزیر جنگ مکرر اظهار مینمودند که کسر داریم و بنده عرض کردم که آنچه مطلبی که راجع به بودجه است و مخارج است خوانده نشود تا اینکه بودجه بیاید و ما بدانیم چه قدر کسر داریم و فکری برای آن بنمائیم خرید بیست هزار موزر یا دادن مخارج حصین السلطنه یا مستری دکتر مورل که پشت سر این راپورت لازم است لکن باید دخل محل آن را هم معین نمود والّا ما اینها را لازم میدانیم که باید خرج شود و اگر لازم ندانیم اساساً رد
کنیم با این تفصیل وقتی که گفتگو از اسلحه میشود همه با یک اظهار ساده که خیلی جالب دقت و نظر است که اگر کسی ملتفت نباشد فورا تصدیق خواهد کرد میگویند ما اگر استقرار امنیت را میخواهیم ما اگر حفظ شهر را میخواهیم ما اگر نظمیه لازم داریم اگر سرباز میخواهیم باید این اسلحه ها را هم تصویب کنیم خریده شود بنده عرض میکنم اگر تمام اینها را میخواهید باید تهیه پول و محل نمائید والّا شما برای سی هزار تفنگ که رأی دادید ببینید پول آن را دارید یا ندارید آن وقت بروید سر ماشین آلات توپخانه یا بیست هزار موزر از این گذشته برای داخله شهر و غیره امروز هر قدر که اسلحه بخواهیم داریم و در داخله هم جنگ با خارجه نداریم که تفنگ طرز جدید و موزر لازم باشد و بنده امزور هم باز تقاضا میکنم که هر کدام از این مطالبی که جزء دستور است و راجع به مخارج است تصویب نشود برای اینکه ما تا دخل نداریم نمیتوانیم خرج تصویب کنیم و برای اینکه بدانید کسر دارید عرض میکنم کسر بودجه های موقتی شما و مطلبی که راجع به آنها تصویب کرده اند هنوز نرسیده است حالا شما هی تصویب کیند سی هزار تفنگ خریده شود ماشین آلات حمل شود بیست هزار موزر خریده شود ابدا نخواهد رسید تصویب صرف است حالا خودتان مختارید.
معزز الملک- بنده عرض میکنم اینرا اپورت در ۱۴ صفر از کمیسیون داده شده است در اینمدت هم نظمیه داشته اید و هم کار ما یک طوری اداره شده پس اینطور فوریتی را که مکرر در اینجا اظهار شد این است که فعلا اینرا بگذاریم تا بودجه بمجلس پیشنهاد شود و ملاحظه خرج و دخل مملکت را بگنیم آنوقت اگر نداریم نمیخریم تو ضیحا عرض میکنیم که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند رای دادیم برای خرید سی هزار تفنک ما رای ندادیم سی هزار تفنک خریده شود مخارج سه نفر مامور را تصویب کردیم که بروند نمونه بیاورند بعد از این که امتحان شد و پسند شد برای پول آن مذاکره شود و قراری برای آن بدهیم.
تقی زاده ـ بنده در این مطالبی که گفته شد موافقم با شاهزاده سلیمان میرزا ولی چون یک طرح قانونی پیشنهاد و جزء دستور نخواهد شد که عبارت از بودجه باشد تا اینکه موضوع مذاکره شود این است که از این گونه مواقع باید استفاده کنیم و چند کلمه حرف بزنیم و مخصوصا امروز برای همین امدم اینجا به محل نطق که بعضی چیزها را عرض کنم همیشه باید چیزهائی را که تصویب میکنیم باید بدانیم که آن شعبات زیاد دارد و بالعکس ما همیشه از خود او میگذیم و اخرش را میگیریم مثلاً اگر بیایند بگویند که تجارت در جائی روح مملکت است و ثروت مملکت به واسطه تجارت است چنانچه تجارت نباشد مملکت ترقی نخواهد کرد و همیشه باید در صدد این بود که تجارت مملکت در ازدیاد باشد پس باید یک کرور برای راه انداختن و ترویج آن داد در آخر نتیجه میگیریم که باید داد و اگر یک نفر دیگری پیشنهاد نماید که باید از اینجا تا اصفهان راه آهن بکشیم آن وقت یکی دیگر میگوید اگر راه آهن داشته باشیم میتوانیم خربزه اصفهان را به فرنگ حمل کنیم کسی در راه آهن داشتن و تفنگ خریدن حرفی ندارد در این حرف است که پول داریم یا نداریم و بنده میخواهم خاطر آقایان را به طور اتمام حجت متوجه یک مطلبی کنم که ما در غفلت خیلی بزرگی داریم میرویم بنده عرض میکنم ممکن است کمی بودجه شما امسال سی کرور باشد ممکن است که تمام عایدات مملکت شما را در شش ماه خرج کنند ولی باید بدانید اول سال همین که دیدند کسی دارند خواهند شما را مجبور کرد به استقراض که فلان مقدار کرور از خارجه باید قرض کنیم میگویند میرزا آقا خان نوری صدراعظم همیشه یک لوله طوماری در شالش میگذاشت و هر وقت یک خرجی را از او میخواستند به آن لوله نگاه میکرد هر وقت محلی میداشت میداد و وقتی که میدید چیزی نمانده است نمیداد ولی در دوره مرحوم مظفر الدین شاه این ترتیب منسوخ شد گفتند شما خودتان بدهید این خودش جای خودش را باز میکند و به همین ترتیب معمول که میگفتند مستمری هر کس را باید قبضش را تصویب کرد منتهی او خودش میرود توی سر صاحب محل میزند وصول میکند و از حالا هم بنده خبر میدهم از قراری که میشنویم تمام مالیات ولایات صرف ولایات جدید الاحداث میشود و دیروز از یک آدم با اطلاعی شنیدم و در ساوه و زرند که جزء حکومت تهران است و سالی بیست هزار تومان مالیات دارد که سابق به تهران میامد حالا پنجاه هزار تومان مخارج شعب ادارات آنجا از شعبه عدلیه و شعبه تجدید تریاک و نواقل و غیره و خیلی از شعب دیگر که در آنجا دائر شده است بر آورده شده است میگویند خود ساوه یک عدلیه دارد که ۶۰ نفر اجزا دارد که هر کدام میخواهند ۶۰ تومان الی ۱۰۰ تومان خرج میکنند پس از این قرار باید دانست که سراب چه قدر باید داشته باشد اردبیل چه قدر خوی چه قدر آن وقت کاشان چه قدر باید داشته باشد جهرم و سلماس چه قدر باید داشته باشد و به این ترتیب شعب وزارت عدلیه ۱۵ کرور خرج لازم دارد درست که روح مشروطیت بسط وزارت عدلیه است ولی باید ملاحظه مایه مملکت را هم کرد و این طوری که ما پیش گرفته ایم و هر خرجی را جدا جدا تصویب میکنیم پس در سایر ممالک باید بدانیم برای چه بودجه را به مجلس میاورند آنها هم همین طور که ما تا به حال عمل کرده ایم هر خرج را تصویب نمیکنند تا بودجه به مجلس پیشنهاد شود رفتار کنند چه ضرر دارد در صورتی که در آنجا ها بس میشود که وزراء با التماس دامن وکلا را میگیرند که زودتر بودجه از مجلس بگذرد به جهت اینکه اگر بودجه نگذرد شاید اداراتشان شام نداشته باشند و تا بودجه نیاید مجلس مخارج را تصویب نمیکند و معلوم است اگر یک قدری بودجه تأخیر بیفتد مثل اینکه در مملکت انگستان واقع شد برای این است که بسیاری از نقشه ها و اصلاحات و لوایح و پروژه ها است که در آتیه باید به وجود بیاید و از حالا باید دولت خیال نماید که از اول حمل سنه ۱۳۲۹ تا اول حمل سنه دیگر چه اصلاحاتی باید بشود برای اینکه اگر در وسط سال خواست یک تاسیساتی بکند باید در یک سال و نیم پیش بینی کند شما هم وقتی که عادت دادید دولت را به پیش بینی آن وقت شب در جلسه وزراء نمیشینند بگویند چه طور است که ما یک کشتی جنگی داشته باشیم آن وقت آن یکی بگویند خیلی خوب است و همین طور سایرین تصدیق نمیاند و بگویند پس فردا بنویسید و به مجلس پیشنهاد کنید والّا به این ترتیب که ما میرویم هر روز ادارات جدید در ولایات تاسیس میشود نظمیه ها امنیه های جدید میرود اجزا کافی و مخارج کافی لازم دارد و مالیه مملکت صرف آنها میشود آن وقت در آخر سال مجبور به این طور کارهای فوری خطرناک میشویم در این صورت بنده هم همان طوری که آقای معزز الملک و سلیمان میرزا فرمودند خیال میکنم که این مطالب را فورا بگذارید و موکول کنید به آمدن بودجه که اول دخل مملکت را بدانیم آن وقت به ترتیب الاهم فالاهم هم مخارج تصویب نمائیم و دیگر نیایند بگویند یک قران یادتان رفته است اعتبار بدهید که خرج شود به جهت اینکه این مورد خیلی مهم است.
حاجی آقا ـ چند مرتبه از مجلس تقاضا شد که رأی گرفته شد و اگر تا به حال رأی گرفته میشد این قدر تضییع وقت مجلس نمیشود و این نکته را هم میخواهم عرض کنم بعضی مخارجی هم میشود که قبل از آمدن بودجه زیاد میشود مثل اینکه این روزها شنیدم که در تلگرافخانه حقوق اجزا را زیاد نمودند در حالتی که ابدا به مجلس نیامده است و از اینها باید سخت جلوگیری شود و من نمیدانم که مادامی که بودجه به مجلس نیامده چه طور برای آنها مواجب زیاد شده آن هم در حق چه اشخاصی که در دوره استبداد به طور های دیگر مواجب میبرده اند و اگر نباید به تصویب مجلس باشد پس چرا اینها را به مجلس میفرستند و یک مدتی وقت ما را ضایع میکنند.
متین السلطنه ـ کار به جائی کشیده است که گمان میکنم باید گفتن ما چه میخواهیم یعنی مردم را که همیشه مردم چه میخواهند و برای مثل ممکن است عرض کنم که سابق بر این وقتی از محلی شکایت میامد که حاکم را نمیخواهیم بعد همان مردم همین که حاکم را میخواستند میگفتند نمیگذاریم بیاید بعد اولیای دولت میگفتند نمیدانیم اینها چه میخواهند حالا ما نمایندگان ملت باید بگوئیم چه میخواهیم از یک طرف ادارات باید به رطز جدید تشکیل شود و عادات قدیمه منسوخ شود و این لازمه اش این است که خرج زیاد شود و از یک طرف این مخارجهای زیاد نباشد چرا که به این اندازه عایدی نداریم در صورتی که به ولایات که حکومت میفرستادند فقط حاکم بود و چیزی هم از طرف دولت نمیگرفت بلکه دستی میداد و حالا بایستی به اینها حقوق بدهند و البته این لازمه طرز جدید است حالا میدهید یا خیر نمیدانم ولی عرض میکنم که البته باید بودجه به مجلس بیاید و حق ما هست که در امور مالیه نظر کنیم اما این را باید دانست که این تدبیری را که میکنیم تدبیر است یا ممکن است سو تدبیر باشد خود بنده از اشخاصی بوده ام که گفته ام باید بودجه به مجلس بیاید و نباید هیچ خرجی
را من بعد تصویب کرد تا اینکه وزیر مالیه مجبور شود بودجه را پیشنهاد نماید ولکن اینکه مجلس رأی بدهد که هیچ خرجی را رأی ندهیم حتی مثل این مورد را که واقعا خیلی لازم است تا اینکه بودجه بیاید بنده این را صحیح نمیدانم و آن گهی برای یک مملکتی که مثل ایران است و ممکن است هر روز برای ما حادثاتی پیش بیاید و لازم باشد یک استعدادی فرستاده شود عقیده بنده این است که این ترتیب را ابدا اتخاذ نکنیم که خوب ترتیبی نیست بلکه مخارجی که لازم است و فوری است برای اینکه ناچار از تصویب هستیم اگر قبل از بودجه پیشنهاد شود باید رأی بدهیم که یک موقع مهمی به درد مملکت بخورد ولی آن مخارجی که چندان لزوم و فوریت ندارد که هیچ لازم نداریم در جزء بودجه منظور شود و این از باب بودجه و اما در باب تفنگها به عقیده بنده خوب بود وزیر داخله یا معاون ایشان حاضر شود و در صورتی که لزوم و فوریت آن را ثابت نمایند مجلس شورای ملی هم برای اینکه چه در بودجه و چه در خارج ناچار از تصویب است تصویب نماید والّا اجازه ندهند.
نایب رئیس ـ این فرمایش آقای متین السلطنه صحیح است نمیشود رأی داد که تا بودجه نیاید این را تصویب کرد و نمیشود بدون حضور وزیر این را رأی داد وزیر داخله هم حالا تلفونی کرده اند گویا در تلگرافخانه هستند و نمیتوانند امروز بیایند پس این را میگذاریم که در حضور وزیر با معاون مذاکره نمائیم اگر توانستند فوریت آن را به شما ثابت کنند که رأی میدهیم والّا موکول میشود به آمدن.(گفتند صحیح است.)
(راپورت شعبه ششم راجع به انتخاب آقای حاجی شیخ الرئیس و نیر السلطان نمایندگان مازندران و آقایان لواالدوله و حاج شیخ اسدالله محلاتی نمایندگان خوانسار و گلپایگان قرائت گردرد شعبه صحت انتخاب نمایندگان مذبور را تصدیق کرده بود.)
نایب رئیس ـ این دو مطلب است یکی راجع به نمایندگان مازندران و یکی راجع به وکلای خوانسار و گلپایگان اول در خصوص مازندران مذاکره میشود در این خصوص اگر مخالفی هست اظهار نماید.
حاجی شیخ علی ـ نمایندگان مازندران چهار نفرند و این جا دو نفر ذکر کرده است چرا دو نفر دیگر را معین نکرده اند.
کاشف ـ به جهت اینکه برای آن دو نفر دیگر اعتبار نامه شخصی فرستاده اند و انتخابات درجه اول هم معین کرده اند و برای آنها شخصا اعتبار نامه فرستاده نشده این است که بایست منتظر شد که به این ترتیبی که اعتبار نامه به جهت این اشخاص آمده به جهت آنها هم بیاید به این جهت شعبه فعلا انتخاب این دو نفر را تصدیق نمود و رسیدگی به انتخاب آن دو نفر را موکول به بعد کرد.
وکیل التجار ـ میفرمائید اعتبار نامه این دو نفر آمده این انتخاب جمعی است بعد از آنکه انتخاب امل معین شده است جهت چه بود که در حق دو نفر آمده است و در حق دو نفر دیگر نیامده است.
حاجی شیخ علی ـ اینجا در راپورت نوشته شده که یکی به هیئت رأی و یکی به هفت رأی در صورتی که عده انتخاب کنندگان هشت نفر یا نه نفر بوده جهت چیست که درباره یکی ۸ رأی و درباره یکی ۷ رأی داده اند.
حاجی آقا ـ آن اشکالی که فرمودند با اینکه تفکیک هم شده است عیبی ندارد که به ۷ و ۸ رأی انتخاب شده اند به جهت اینکه از بین ۹ نفر بیشتر از ۷ و ۸ اکثریت نمیشود به جهت اینکه این اکثریت تام بلکه اتفاق است.
میرزا ابراهیم خان ـ چون حاج شیخ الرئیس از طرف کرمان هم معین شده است خوب است از ایشان سئوال شود که کدام یکی را قبول میکنند.(گفته شد لازم نیست.)
نایب رئیس ـ معلوم میشود مخالفی نیست رأی میگیریم اول در باب نمایندگی آقای حاج شیخ الرئیس کسانی که با راپورت شعبه ششم موافقت دارند یعنی نمایندگی ایشان را تصویب میکنند قیام نمایند.(اغلب قیام کردند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد. حال رأی گرفته میشود در خصوص آقای نیر السلطان.(گفته شد اسم ایشان را باید بدانیم چون نیر السلطان متعدد است.)
اسدالله میرزا ـ این چه اعتراضی است که ما باید بدانیم که این نیر السلطان کیست آنها که انتخاب کرده اند میدانند کیست؟
حاجی آقا ـ بنده تصور نمیکنم که نمایندگان باید شخص وکیل را بشناسند اگر از یک بلدی یک نفری را وکیل کرده باشند و اعتبار نامه اش هم در کمال صحت باشد و در اینجا شعبه تصدیق صحت انتخاب او را بنماید آن وقت چه طور مجلس میتواند بگوید من باید آن شخص رابشناسم.(گفته شد آقای آقا شیخ محمد حسین یزدی ایشان را میشناسند.)
نایب رئیس ـ اطلاعات خودتان را بفرمائید.
آقا شیخ محمد حسین یزدی ـ نیر السلطان مازندارنی است که در دوره مشروطیت مجاهدات زیاد کرده است و در دوره انقلاب رفت به مازندارن و در همانجا بعد از انقلاب در ساری او را انتخاب کردند بعد از اینجا تلگراف کردند و او را خواستند این بود که آمدند به تهران و خیلی آدم صحیحی هستند.
نایب رئیس ـ جناب آقا که میشناسند کافی است حال رأی گرفته میشود کسانی که نمایندگی ایشان را تصویب میکنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد ده دقیقه تنفس است.
(ثانیاً جلسه تشکیل شد.)
نایب رئیس ـ چون عده کافی نیست که در خصوص نمایندگان خوانسار و گلپایگان اخذ رأی وشد منتظر میشویم تا عده کافی شود عجالتا این تلگراف قرائت میشود.
(آقا مرتضی قلیخان تلگراف واصله از گنبد قابوس را که از طرف روسای یموت و کوکلان و جعفربای و غیره مشعر بر اظهار اطاعت و انقیاد در اوامر مطاعه مجلس مقدس و همراهی در استحکام مبانی مشروطیت و حفظ استقلال ایران که در خاتمه زنده باد پادشاه اعلیحضرت سلطان احمد شاه پاینده بود مجلس مقدس شورای ملی جاوید باید استقلال و ایرانیان اظهار حسیات خود را کرده بودند قرائت کردند.)
ادیب التجار ـ یکی از لوازم قدردانی که لازم است از طرف مجس شورای ملی شود و تشکراتی است که در این مقام رسمی باید از آقای امیر اعظم که با این عزم راسخ و مردانگی و فتوتی که اظهار کردند به توسط وزارت جلیله اقدامات کرده و با اخذ نتبجه این طور تلگراف کرده اند بشود و همچنین از روسای طوایف به یموت و غیره که با یک همت مردانه در ضمن این تلگراف اظهار مساعدت و همراهی خود را کرده اند خیلی مناسب است که از طرف مجلس مقدس شورای ملی نسبت به آنها یک اظهار قدردانی بشود.
سلیمان میرزا ـ اگر درست به دیده انصاف نظر کنیم میبینیم کاری را که اردوی آذربایجان در آن سر حد کرده اند شخص امیر اعظم یک نفر در این سر حد کرده است و ما باید از این نوع اشخاص کافی که کار کن خدمتگزار ملت هستند همه وقت اظهار تشکر و همراهی بکنیم و همچنین از روسای یموت که الحق و الانصاف ما را خوشحال کردند و فهماندند که تنها شهر نشینان اهالی ایران از برای رفع تعدی اقدام ندارند بلکه چادر نشینان و ایلات و عشایر آنها هم که سابقا میتوانستند در باره آنها بعضی لغات ناشایسته استعمال کنند مثلاً بگویند اینها وحشی هستند یا اینکه ترتیبات جدید ما را دوست ندارند در این مقصد همراهند و حالا بر تمام عالمیان ظاهر گردند که ما هم همه جور از برای تجدد و خدمتگزاری به این اساس مقدص حاضریم و همه قسم همراهی میکنیم بنابراین بنده عرض میکنم همین طوری که خوانین محترم ترکمان دوام و ثبات این اساس را خواسته اند ما هم باید بگوئیم پاینده باد اتحاد این خوانین محترم برقرار باشد بر خدمتگزاری و همیشه باید اظهار تشکرات کامل از همراهی این قسم از روسا بنمائیم تا سایرین اظهار امتنان بنمایند.
نایب رئیس ـ حالا رأی میگیریم در خصوص نمایندگان خوانسار و گلپایگان اول در خصوص آقای لوا الدوله.
افتخار الواعظین ـ بفرمائید راپورت را یک دفعه دیگر بخوانند.
(ثانیاً راپورت شعبه ششم راجع به انتخابات آقایان لوا الدوله و حاج شیخ اسدالله محلاتی قرائت شد شعبه پس از رسیدگی به اعتبار نامه آنها و مذاکرات لازمه نمایندگی ایشان را تصدیق کردند.)
معزز الملک ـ بنده میخواستم عرض کنم چون سابقا تقاضا شده بود در خصوص نمایندگان خوانسا و گلپایگان رأی مخفی گرفته شود حالا هم میگوئیم باید رأی مخفی گرفته شود.
وکیل التجار ـ البته تصدیق انتخاب این دو نفر بسته به رأی نمایندگان است ولی عرض میکن در این مرتبه که از شعبه راپورت داده شده گمان نمیکنم چیزی رئیس معلومات سابق نمایندگان افزوده باشد.
کاشف ـ آن دفعه که این راپورت رجوع شد به شعبه فقط اشکال لفظ قرعه بوده و بعد از انی که شعبه در این باب مداقه نمود معلوم شد علت اینکه امر منجر به قرعه شده بود این بوده است که اینها هر قدر رأی میدادند گویا هر کدام اسم خود را مینوشتند گذشته از اینکه اکثریت حاصل نمیشد درباره یک نفر
دو رأی بیرون نماید این بود که بالاخره این امر را به قرعه ختم کردند از این جهت شعبه اساساً این انتخاب را صحیح دانسته پذیرفتن آنها را منوط به رأی مجلس کرده است و اینکه آقای معزز الملک فرمودند باید به رأی مخفی گرفته شود در جلسه گذشته که راپورت شعبه در این خصوص قرائت شد همچو تقاضائی نشد همین قدر بنا شد شعبه ششم عجالتا رسیدگی کند راپورت ثانوی بدهد.
حاجی آقا ـ گمان میکنم در جلسات گذشته مکررا این مذاکرات شد و امروز هم هر قدر مذاکره شود باز همان حرفها مکرر خواهد شد پس بهتر این است رأی گرفته شده وقت مجلس تضییع نشود و آن روز هم هیچ به خاطرم نمی آید که رأی مخفی تقاضا شده باشد به واسطه اینکه عده کافی نبود که تقاضای رأی مخفی نماید ولی حالا ممکن است که تقاضا نمایند.
نایب رئیس ـ در آن وقت رأی مخفی تقاضا شد.
عزالممالک ـ در انتخاب این دو نفر اشکالی نیست فقط اشکال در قرعه است و آن هم یا به واسطه این بوده است که تهدیدی در کار بوده یا اینکه هر کس اسم خودش را مینوشته در هر صورت مذاکره در این خصوص چند جلسه است به قدر کافی شده است شعبه هم که نمایندگی اینها را تصدیق کرده است به عقیده بنده بایست رأی گرفته شده و این مطلب ختم شود.
کاشف ـ بنده انتخاب درجه اول را صحیح میدانم و در آن اشکالی نیست فقط اشکالی که هست در درجه دوم است آن هم با آن ترتیبی که عرض کردم چاره ای جزء این قسم نبوده است حالا دیگر بسته به رأی مجلس است.
معزز الملک ـ اینکه دو نفر درجه اول خارج شد و به جای آنها دو نفر دیگر معین شده به واسطه آن بوده است که انجمن نظار همچو فهمیده بود که در انتخاب ایشان تهدیدی در کار بوده و آن روز هم که راپورت ثانیاً به شعبه عودت داده شد تمام گفتگو بر سر همین بود فقط در انتخاب به قرعه نبوده و حالا که به شعبه ثانیاً این طور راپورت داده فقط اظهار عقیده خود را کرده است و مجلس مجبور نیست قبول کند همان طور که گفته شد رأی مخفی در این خصوص بگیرند یا رد میشود یا قبول و بیش از این هم مذاکره در این باب شایسته نیست.
نایب رئیس ـ چنانچه گفته شد در مجلس سابق تقاضا کرده بودند رأی مخفی در این خصوص گرفته شود حال هم رأی مخفی گرفته میشود. اول رأی میگیریم در باب لوا الدوله کسانی که نمایندگی ایشان را تصدیق مینمایند مهره سفید بیاندازند.
(رأی گرفته شد آقای حاجی میرزا رضا خان مهره ها را امضاء نموده و آقای معاضد الملک نتیجه را به قرار ذیل اعلام نمود.)
عده حضار ۵۸ مهره سفید ۳۷ مهره سیاه ۱۵ امتناع ۶.
نایب رئیس ـ نمایندگی آقای لوا الدوله با اکثریت تصویب شد حال رأی میگیریم.
در خصوص آقای حاج شیخ اسدالله کسانی که نمایندگی ایشان را تصویب مینمایند مهره سفید خواهند انداخت.(رأی گرفته شد.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۵۸ مهره سفید ۴۲ مهره سیاه ۱۰ امتناع ۶.
نایب رئیس ـ نمایندگی حاج شیخ اسدالله با اکثریت تصویب شد.
راپورت کمیسیون تفتیش راجع به تعیین اعضاء رئیسه و مخبر آن قرائت شد و آقای سلیمان میرزا با اکثریت تام رئیس و آقای ارباب کیخسرو با اکثریت ۳ رأی از ۵ رأی منشی میرزا اسدالله خان به اتفاق آراء مخبر شدند.
ادیب التجار ـ میخواستم عرض کنم راپورت کمیسیونی که برای رسیدگی به تشکیات از عدلیه تشکیل شده چرا تا به حال رسیده است.
کاشف ـ اظهاری که در خصوص کمیسیون عدلیه شده عمده همان تقاضائی است که شده اگر بتوانیم به استنطاق آن اشخاص بپردازیم از عضویت این کمیسیون استعفا میدهم.
دکتر علیخان ـ خواستم عرض کنم مدتی است بعضی سئوالات از وزراء شده است نمیایند چواب بدهند مثل اینکه بنده در خصوص آوردند مستشار ها سئوالی کردیم و هنوز جواب نداده اند.
حاجی سید ابراهیم مدرسی ـ این اختلافی که بالنسته به نمایندگان در اینجا شیوع داده اند کم کم به عتبات و نجف سرایت کرده است و بعضی از لوایح در این خصوص آمده است.
نایب رئیس ـ وقتی که از موضوع خارج میشویم این طور میشود شما مطلب خودتان را بنویسید که وقتی اجازه میدهم بدانم به چه اجازه میدهم.
حاج سید ابراهیم مدرسی ـ میخواستم عرض کنم دو نفر وکیل که از طرف مجلس باید انتخاب شود انتخاب نشده است و یکی دیگر اینکه از قرار معلوم بیست هفر از علمای عتبات به مجلس معرفی کرده اند و تا به حال جزء دستور نشده و این مطلب هر قدر زودتر به مجلس بیاید برای اینکه جلوی تعرضات مخالفین را بگیرد خیلی لازم است.
حاجی آقا ـ بنده هم همین سئوالاتی را که آقای دکتر علی خان فرمودند از وزراء شده است میخواستم عرض کنم چون بنده هم چند سئوالی کرده ام و مدتی است داده ام ابدا جوابی نیامده است.
وکیل التجار ـ بنده هم قریب چهار ماه است در باب پول نیکل سئوالی کرده ام و هنوز جزء دستور نشده است.
سید حسین اردبیلی ـ من هم قریب پنج ماه است چند سئوالی کرده ام جواب نداده اند.
نایب رئیس ـ حالا خواهش میکنم از آقای مرتضی قلیخان که رجوع به کتابچه ثبت خود کنند آنچه سئوالاتی که شده است هر قدر که فرستاده اند معین نمایند و آنهائی را که نفرستاده اند بفرستند و علت تأخیر جواب را هم بخواهند.
تقی زاده ـ کمیسیونهائی که در مجلس علنی انتخاب میشود باید در مدت معینی که هر قدر کمتر باشد راپورت اعمال آنها را در مجلس علنی قرائت نمایند و به هیچ کمیسیونی حق داده نشده است که یک مطلب را از آن کسانی که او را انتخاب کرده است مستور بدارد از این جهت لازم است کمیسیون تفتیشی که از برای نظارت در وزارت خانه ها عموما وزارت عدلیه خصوصا تشکیل گردید مدت پنجاه روز است که در کمال شدت و زحمت هم مشغولند تا به حال راپورت نتیجه خودشان را نداده اند جهت چیست به جهت اینکه انتخاب کمیسیون فقط به تقاضای مجلس نبوده و این کمیسیونها همین که انتخاب شدند میروند جزء ادارات دولتی و بنده میبینم یک کمیسیون که برای تسکیت افکار عامه منتخب شده بودند که تحصیل اطلاعات کرده بیان واقع را در مقابل افکار عامه اظهار بدارد اصلا در این بین گم شده است و بنده تقاضا میکنم در جلسه آتیه راپورت این کمیسیون قرائت شود.
حاجی آقا ـ آقایان خوب است فراموش نکنند که روزی که کمیسیون ۱۸ نفری انتخاب شد برای چه بوده برای اصلاح مطالبی بوده که در شهر منتشر شده و رفته رفته مقدمه فساد را پیدا مینمود و یکی هم برای نان بود که آن روزها خیلی اهمیت پیدا کرده بود یکی هم برای رسیدگی به تشکیاتی بود که از ترتیبات عدلیه شده بود این بود که این کمیسیون از بین خودشان ده نفر را انتخاب کردند برای رسیدگی به ترتیبات عدلیه و این کمیسیون وظیفه شان این بود که رسیدگی به شکایات از روسای محاکم و غیره بنمایند و نتیجه را اطلاع بدهند چون بایستی این مطلب را درست تحقیق کنند به مجرد اینکه یکی از اظهار تشکی بکند نمیشود رئیس محکمه را محکوم کرد به واسطه اینکه تشکیات و اظهارات راجع به این موضوع زیاد است و باید به نظر دقیق تمام را رسیدگی کرد راپورتش را یک مرتبه به مجلس داد که مجلس یک مرتبه قراری بدهد از این جهت کمیسیون صلاح در این دید که چند روز کارهای مهمی را که باقی مانده است رسیدگی کند آن وقت عموما مطالب را راپورت دهند چون کارهای خیلی مهمی داشتند این هئیت که ده نفر بودند از صبح تا بعد از ظهر میرفتند و اغلب اعضاء هم حاضر نمیشدند و در این خصوص از مجلس تقاضای همراهی شد مساعدتی نکردند بالاخره به سه چهار نفر رسیده بود که همه آمدند به مجلس استعفا دادند یکی از آنها هم من بودم.
نایب رئیس ـ دستو جلسه آتیه راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به امتیاز طلا شوئی عراق ایضاً راجع به راه مشهد سروبارفروش ایضاً راجع به طلا شوئی کوه زر و راپورت کمیسیون عدلیه
در باب قانون ثبت اسناد(مجلس مقارن ظهر ختم شد.)