مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ آذر ۱۲۸۶ نشست ۱۹۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ آذر ۱۲۸۶ نشست ۱۹۶
مذاکرات روز سه شنبه ۱۹ شوال المکرم دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۱۶ شوال را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
نایب رئیس- لایحه ایست که از طرف آقا سید جعفر و سایر وکلاء محترم شیراز اده شده البته آقا میرزا ابوالحسن خان هم اطلاع دارند باید قرائت شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – لایحه را یکنفر سید محترمی از جانب ایشان آورد ولی بنده اطلاع دارم که این لایحه را خود آقایان وکلای شیراز اظهار داشته‌اند باید در مجلس قرائت شود و تلگرافی هم از شیراز آمده است خوبست اول آن تلگراف خوانده شده بعد لایحه قرائت شود. تلگراف شیراز قرائت شد قریب به این مضمون:
- توسط حناب حجةالاسلام آقا سید جعفر و سایر وکلاء محترم شیراز خدمت اعضاء معظم مجلس مقدس شورای ملی.
- نتیجه چهل روز تحصن در تلگرافخانه و یک صندوق عرایض تلگرافی و غارت شدن اموال این شد که جناب علاءالدوله برای حکومت فارس معین شد آنهم تا حال باسم گذشت و حال چند روز است مفسدین شهرت داده‌اند که حکومت جناب علاءالدوله را ما موقوف کردیم اگر چنین نیست چرا روانه نمی‌فرمایید آخر اول نتیجه مشروطیت مگر حفظ امنیت مال وجان مردم نیست استدعا هر چه زودتر حاکم روانه شود.
- انجمن تجار و انجمن محمدی.
لایحه وکلای شیراز قرائت شد.
- قابل توجه مجلس مقدس شورای ملی.
- ما وکلای فارس بر حسب تکلیف شرعی و ملی خود این آخرین اظهار را بطور اخطار عرض نموده که در مجلس مقدس خوانده شده در روزنامه رسمی مجلس محترم نیز درج شود تا موکلین ما بدانند ما در مقام وکالت نهایت بذل جهد خود را نموده از تکلیف خود غفلت نورزیده‌ایم علاوه بر فریضه انسانیت که هر انسانی باید در حفظ حقوق برادران وطن خود تا آخرین دقیقه با جان ودل بکوشد ما عهد نموده و قسم خورده‌ایم که خیانت بوطن خود ننماییم قسمی پیش آمده است که حضور ما در مجلس بی نتیجه است شرح این اجمال آنکه مدتی است فارس گرفتار دستخوش اغراض مفسدین شده است و این جانب بر تمام اهل مملکت خاصه بر وکلاء عظام مکشوف و هویداست و این را بدو جهت حمل می‌توان نمود یا کثرت مشاغل مجلس مقدس یا بی‌اعتنایی به آن ناحیه پس بر این مقدمات بطور یقین فارس هم مثل استرآباد و نواحی آذربایجان وغیره و غیره خواهد شد ننیجه جز هرج ومرج فوق العاده و اهلاک حرث و نسل وعدم وصول دیناری از مالیات نخواهد بود پس حالا تا وقت نگذشته وکار از دست نرفته باید در علاج فوری کوشید وآن بسته بهمت امناء مجلس مقدس است چنانچه مساعدت وهمراهی نشود حضور ما در مجلس مقدس در حقیقت خلاف مقتضای وکالت است.
- الاحقر جعفر الموسوی
آقا میرزا ابوالحسن خان – بنده درین ماده هیج عرض واظهاری نمی‌کنم که متحصنین شاه السلطنه که حاکم فارس بود دراین باب تلگراف به مجلس مقدس نمود و همه مطلعند اما پریروز قرار شد به وزارت داخله اخطار شده به مجلس بیایند در باب حکومت فارس توضیح بدهند که حاکمی معین کرده‌اند می‌رود یا نه و غرض در این ماده است که دولت شخصی را برای حکومت فارس معین می‌نماید بعد از مدتی آن شخص حکومت را قبول می‌کند بعد نکول می‌نماید دوباره پس از گفتگوها قبول کرده می‌رود تلگرافخانه و حکومت خود را باهالی فارس اخطار می‌کند ولی تا حال نرفته و نمی‌رود و نکول نموده است من علت و توضیح این مطلب را می‌خواهم نه من تتها بلکه تمام آقایان وکلا حقشان است بایضاحات این مسئله را از وزارت کرمان وغیره تمام از این خاک و مملکت هستند
(در این موقع عموم وکلا اظهار همراهی خود را نمودند)
راست است امروزه نخبه اهالی مملکت ما وزراء مسئول شده‌اند. والحق همین طور هم هست ولی نباید از وزراء مسئول توضیح خواست که چرا حاکمی که معین شده نمی‌رود آیا ششصد هزار تومان از فارس عاید خزانه نمی‌شود؟ یا فارس جزء این مملکت نیست آیا حفظ امنیت آنجا اهمیت ندارد و لازم نیست؟
نایب رئیس- بوزیر داخله بر حسب مذاکرات قبل اخطار شده که امروز بیایند مجلس و خواهند آمد هر زمان حضور بهم‌رسانیدند البته در این خصوص توضیحات خواسته می‌شود.
حاج آقا یحیی – تلگراف از سیرجان رسیده که بواسطه حاکم نداشتن فارس ایلات آنجا فرصتی پیدا کرده سیرجان و رفسنجان را مغشوش و باهالی آنجا خیلی خسارت وارد آورده‌اند تا زود است اقدام و جلوگیری شود.
تلگراف سیرجان قرائت شد قریب به این مضمون:
- توسط جناب شیخ الملک حضور اعضاء محترم مجلس مقدس شورای ملی خاک عالم بر سر اهالی سیرجان شد بواسطه هم خاک بودن با خاک فارس گرفتار اشرار آنجا گردید چند روز قبل اشرار ریخته اموال زیاد از مواشی وغیره را بغارت بردند تلگرافا مراتب را اطلاع دادیم جواب داده شده حکومت فارس معین شده تاکنون اثری ظاهر نشده باز اشرار چند روز پیش بقریه دیگری ریخته و سیصد خانوار را غارت نموده‌اند حکومت هم استعداد جلوگیری ندارد امرشود فورا از قورخانه کرمان تفنگ و فشنگ فرستاده شود که دفع اشرار نماییم آخر در فکر حفظ امنیت اینجا هم باشید.
- اهالی سیرجان
رئیس التجار – بدون حضور وزیر داخله خواندن این تلگرافات فایده و ثمری ندارد.
آقا سید مهدی – از این لایحه آقایان وکلای فارس اشتباهی برای من شده اگر بنا شد وکلا یک ولایتی شکایت از بی نظمی ولایت خود نمایند و اصلاح آن قدری تاخیر بیفتد نباید آن وکلا از مجلس اعراض نمایند اگر این طور است ما هم بدانیم هیچ تفاوت نمی‌کند فارس استرآبد کرمان یا جای دیگر همه از خاک این مملکت است و باید در حفظ امنیت آنها کوشید و از طرف مجلس هم که کوتاهی نشده دیگر اعتراض چرا.
نایب رئیس- اعتراض نکرده‌اند مقصودشان تاکید در اصلاح امور شیراز است.
بحرالعلوم کرمانی – این تلگراف سیرجان است که ایلات فارس آنجا را قتل وغارت نموده و اموال و مواشی زیاد برده‌اند از این طرف هم اخبار صحیحه رسیده است که تفنگ دولتی را از قورخانه کرمان بیرون آورده فروخته و می‌فروشند در صورتی که در سیرجان استعداد نبوده و محتاج باستعداد هستند و چند وقت است حاکم کرمان معین شده نمی‌رود آخر این چه ترتیبی است و تکالیف چیست؟
آقا شیخ حسین – این کمیسیون ها که معین شده برای این بود که اینگونه امورات راجع بکمیسیونها شده و در آنجا مذاکره و تنقیح شده خلاصه و نتیجه آن به مجلس بیاید و مجلس هم بوظیفه خود که وضع قانون است مشغول باشد و اگر هم حضور وزیر داخله لازم باشد باید اخطار شده در کمیسیون مشغول سوال و جواب شده نتیجه بدست بیاید مجلس باید مشغول خواندن قوانین باشد.
(اکثر تصدیق کردند).
وکیل التجار- مدتی است که قوای مجریه ما بمیل خود اقدام در اصلاح امری نمی‌کنند مگر اینکه از طرف مجلس یک هیجانی شده و سخت گیری شود و مادامیکه این ترتیب است که به هیجان وسخت گیری اقدامی از ایشان نخواهید هیچ فایده ندارد قوای مجریه باید خودشان مجدانه در اصلاح امور اقدام نمایند والا از گفتن ما در اینجا که فلانجا حاکم ندارد یا فلان جا بی نظم است نتیجه بدست نخواهد آمد و عقیده خودرا عرض می‌کنم که این مسئله هم تقصیر مجلس است اگر اصلاح کار را بخواهد و جد نماید هیچ کس نمی‌تواند تمرد کند با این قوه خدادادی که امروزه مجلس دارد باید اصلاح امور را جداً بخواهد و اگر کسی مخالفت نموده مجازات داده شود تا امورات ترتیبی پیدا کند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – وزیر داخله احضار شده‌اند که در باب حکومت طهران و فارس و کرمان وغیره گفتگو شده بعضی توضیحات بدهند ولی نکته ایست می‌خواهم عرض کنم برای هر جا حاکمیکه معین می‌شود گویا همین عادت سابقه را در نظر دارند که یک اغتشاش بواسطه نفاق بین دو طایقه یا دو نفر از رؤسای آنجا برپا نموده آنچه مقصود و منظور آنها است بدست بیاید پس تا قانون حکام معین نشده وبدست آنها داده نشود و آنها هم تعهد کرده وقول ندهند که بآن دستورالعمل رفتار نمایند هیچ فایده نخواهد داشت.
نایب رئیس- صحیح است نظامنامه صحیح است نظامنامه وزارت داخله هم نوشته شده حاضر است باید زودتر بصحه رسیده وداده شود و وزیرداخله هم بجهة این گفتگو احضار شده‌اند پس خوب است عجالة تا آمدن وزیر داخله شروع بقرائت قانون انطباعات شود.
آقا سید حسین – بلی تمام این گفتگوها راجع بوزارت داخله است و تا ایشان حضور نداشته باشند این مذاکرات بی نتیجه است پس حالا شروع بقرائت نظامنامه انطباعات شود.
سیدالحکما – اطلاعاً عرض می‌کنم که دو روز بود بنده مشغول مطابقه کردن نظامنامه وزارت داخله با اصل نسخه بودم و امروز تمام شد.
نایب رئیس- بسیار خوب انشاءالله بزودی بصحه می‌رسد و حالا قانون انطباعات خوانده شود.
آقا سید حسن تقی زاده – مملکتی که مردم در آن سکنی دارند حافظ می‌خواهند امنیت می‌خواهند همه چیز می‌خواهند برای اینکه حقوق خود را حفظ کنند وکلائی برای خود انتخاب می‌کنند که نظارت در امورات دولتی داشته باشند وقتی که اداره دولتی مثل یک چرخ بزرگی که آلات وادوات اداره دولتی مثل یک چرخ بزرگی که آلات وادوات زیاد داشته باشد بکار افتاده و کار می‌کنند وکلا اگر دیدند در یکجائی اغتشاش پیدا شد چون وزرا پول و قشون و سایر ادوات کار را آماده و مهیا دارند بآنها اخطار کرده می‌خواهند آنجا را امنیت بدهند همین طور آن ظهور فساد رااز حکام جزء یا کل می‌خواهند که رفع کنند تا برسند بوزرا ما حالا یک سال استکه در این مملکت وکلا داریم و اینها هم همه چیز را از وزرا می‌خواهند این در صورتی است که وزرا اسباب کارشان جمع باشد و مانعی در پیش نباشد اما در جایی که هیچ لوازمات موجود نیست و ما می‌جسبیم اتصالا بوزرا که در فلان جا امنیت نیست یا فلان محل قشون لازم دارد در صورتی که میدانیم تمام اینکارها موانع زیاد دارد و روی هر یک سنگ بزرگی است که نمی‌گذارد در این صورت بوزرا تقصیری نیست چنانچه می‌بینیم هر روزه یک مانعی پیش می‌آید و کسانی که مفسد و مفتن هستند شیوه‌ها و شعبده‌ها انگیخته سنگی پیش پای آنها می‌گذارند با این حال آنها چطور می‌توانند که اجرا کنند وزرا هم مثل دیگران فرقی نمی‌کند اگر پولی لازم شد بخواهند دست به یک پولی بزنند هزاران اسم گذاشته نمی‌توانند واگر بخواهند یک نفر را ماموریت بدهند می‌گوید که من نوکر دیگری هستم اطاعت ندارد با این موانع وزرا چه کاری از ایشان ساخته است پس اگر مجلس می‌خواهد نظم کلی بدهد بطوریکه هر روز از جایی صحبت نکند باید اختیارات نامه بوزرا بدهد و اسباب آنها را جمع‌آوری کند بطوریکه بعد از رفع موانع هر گاه این چرخ مرکزی بکار افتاد در همه جا همه اسباب آن چرخ بکار بیافتد کراراً گفتم که این مجلس فراموشی دارد مطلبی که گفته شد بعد از چندی فراموش می‌شود حال این فراموشی در ملت هم پیدا شده که آن هیجان وشور ملی را فراموش کردند با اینکه همه ماها میدانیم و موانع کار معلوم است متصل میگوییم که باید هیئت اجراییه اقدام کنند آخر هیئت اجراییه با آن موانع مثل دیگران است چه بکند می‌خواستم این مطلب را که رفع موانع و بکار انداختن قوه مجریه باشد لایحه کنم و بسمع وکلا برسانم که اگر وقت دارند و قابل مذاکره است مذاکره شود که رفع این موانع را بنمایند تا قوه مجریه بتواند اجرا کندباز هم می‌گویم که تا این موانع را برندارید این چرخهای اجری بکار نمی‌افتد و شما در اینجا فریاد بزنید که کرمان و فارس چنان است در صورتیکه قوه مجریه در مرکز نتواند کار بکند چطور در جاهای دوردست می‌تواند کار بکند.
وکیل التجار – بنده گمان می‌کنم این نکته را که آقای تقی زاده فرمودند بسیار صحیح است ولی بعقیده بنده باز یک اندازه تقصیر از هیئت مجریه است زیرا که وظیفه آنها است که هر مانعی که جلو آنها باشد در اول وهله به مجلس اظهار کنند واین عقیده شخص بنده است که این مجلس مقدس امروزه در این مملکت بفضل و عون خداوندی یک قوه فوق العاده دارد که هر گاه ببیند خدای نخواسته یکمانعی در راه مقصود سعادت این ملت پیش آمده بیک اشاره و اظهار آنرا هر چه قوی باشد از پیش برمیدارد چطور که گفتند و کراراً درخواست نمودند ولی ما میگوییم که حالا باشد خودش بهتر خواهد شد و این مطلب کراراً تجربه شده است که مبالغی از این مسامحه ضرر بملت خورده ومفصدشان هم عقب افتاده است.
آقا میرزا ابوالحسن خان – بنده یک کلمه عرض دارم و تمام فرمایشات آقای تقی زاده را هم تصدیق دارم والبته این مسئله را آقایان وکلا میدانند که هر وقت مانعی برای مجلس و ملت پیش آمد باید فوراً آن مانع را از جلو برداشت ولی این سؤال من از وزیر داخله خیلی سهل و ساده بود و فقط برای این بود حاکمی که معین شده است برای فارس و اول قبول کرده است بعد از آن نکول وباز دوباره قبول کرده است و پیش از آن نکول سببش چیست و چرا نمی‌رود این مطلب را نمی‌شود راجع بجای دیگر کرد اینهم نمی‌گویم که تقصیر وزرا است بلکه می‌گویم قصور از طرف ایشانست و این حرف را هم می‌گویم که دوقوه ضعیف با هم در زد و خورد هستند و قوه قوی در این میانه فایده خواهد برد.
آقا سیدحسن تقی زاده – باز یک کلمه دیگر عرض می‌کنم چون گویا از اینکه گفتم لایحه خواستم بنویسم اشتباه شده است که راجع بحکومت فارس یاغیر آن است نه خیر این سؤال آقا میرزا ابوالحسن خان در جای خود صححی است ما یکسال بود که درزد و خورد بودیم برای مشروطه و استبداد و چون می‌خواستم که مشروطه بشویم مطالبه حقوق خود رامیکردیم لازمه اش این زد و خوردها بود ولی بعد از آنی که حق خود را گرفتیم و مشروطه شدیم آیا ببینیم تقصیر از کیست صحیح است دو قوه ضعیف با هم طرفند ولی یکی از آن دو قوه که ملت باشد در مقابل جمیع قوای دنیا اظهار حقانیت خود را می‌کند و می‌گوید که من تحمل و قبول ظلم و استبداد نمی‌کنم حال گر یک قوه یا قوایی آن قوه ضعیف را تهدید کنند سبب نمی‌شود که این قوه ضعیف ملت دست از مطالب عاقلانه خود بردارد و آن قوه دست از حرکات جاهلانه خود برندارد.
آقا سید حسین – آقای تقی زاده فرمودند که خواستم بواسطه لایحه اطلاع حاصل نمایم آن چیزی را که مایه نجات و سعادت این ملت است در این چند روزه اگر مجلس بخواهد مطرح مذاکره کند بنده عرض می‌کنم چه مانعی در پیش است که چند روز دیگر بتاخیر بیفتد همین امروز چیزیکه مایه سعادت ملت و مملکت است مذاکره شود.
آقا شیخ حسین – ما هیئت وزرایی داریم که محل اطمینان ما هستند و تمام اجرائیات را هم بدست آنها داده‌ایم باید ایشان را بخواهیم بیایند و از ایشان بپرسیم اگر مانعی دارند اظهار کنند تا مجلس بداند کیست و آنرا رفع نماید مقصود اینست که در این مذاکره باید وزراء حضور داشته باشند.
آقا میرزا محمود – خوبست از آقایان موکلین خواهش شود که بروند تا مجلس خاص شود وکلا در این خصوص صحبتی بکننداگر صلاح دانستند آنوقت وزرا را بخواهند.
نایب رئیس- می‌خواهیم ببینیم اسامی اشخاص برده خواهد شد که از موکلین خواهش شود بروند ومجلس خاص شود یا نه؟
آقا میرزا ابوالحسن خان – عقیده بنده این است که در این مواقع باید اسامی این اشخاص را گفت تا گفته نشود صراحة وکیل نمی‌تواند رأی خودرا اظهار نمایدیا تصدیق کند و رفع موانع را هم باید از وزرا خواست.
آقا سید حسن تقی زاده – در میان اولیای دولت ما حتی این وزراء از آن اشخاصی نیستند که در این راه فداکاری نمایند اگر بودند در زمان سابق می‌کردند واین کار را همین اشخاص که در کوچه وبازار راه می‌روند واینجا نشسته‌اند درست کرده‌اند ومیدانند که وزرا امروزه بقوه ملت باید کار بکنند واعتماد آنها به این قوه است برای اینکه قوه دیگری با آنها همراهی نمی‌کند این عده از وزرا مثل یک عده از وکلا هستند خود قوه که ندارند ملت و مجلس باید بآنها قوه بدهد و موانع رارفع کند پس در صورت حضور وزرا هم لازم نیست سابقاً گفتم وحالا هم می‌گویم که چنانچه حفظ وجوداعلیحضرت بر ما واجب و لازم است وهر گاه بفهمیم که یک نفر سوء قصدی بآن وجودمقدس دارد فوراً باید جلوگیری کنیم همین طور لازم است که روح مبارک اعلیحضرت را از وساوس بعضیها حفظ نماییم و نگذاریم که افکار صحیحه را که اعلیحضرت بر آن افکار صحیحه باید این مملکت را اداره کند مشوب نمایند و آن اشخاص را باید بیرون کرد واز آن ساحت قدس که جایگاه کیان و پیشدادیان بوده است طردو منع نمود و آنها را سوزانید تا موجب اختلال این مملکت نشوند و اینجا هم عدلیه نیست که شاهد و بینه لازم باشد از تمام کارهای خفی که می‌شود از انجنهای سری تاساعت نه از شب گذشته که منقد است و سعادت ملت را بباد می‌دهند همه اطلاع دارند همان طور که وکلا هر گاه سلب اطمینان خود را از وزیری اظهار نمایند آن وزیر معزول است همین طور هر گاه از مقربان سلطنت چنین اظهاری را بنمایند باید اینها را از قرب بآن مقام مقدس طرد و منع کرد و آنچه مجازات لازمه است بآنها داده شود.
(گفتند پس در این صورت باید مجلس محرمانه باشد.)
(در این موقع مجلس علنی اختتام یافته و مجلس خاص منعقد گردید.)