مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ آبان (عقرب) ۱۳۰۳ نشست ۷۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ آبان (عقرب) ۱۳۰۳ نشست ۷۳
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۵
جلسه: ۷۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس یوم یکشنبه سوم عقرب یک هزار و سیصد و سه مطابق بیست و هفتم شهر ربیع‌الاول یک هزار و سیصد و چهل و سه
مجلس دو ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای سهام‌السلطان نائب رئیس تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم پنجشنبه سی و یکم میزان را آقای اقبال‌الممالک قرائت نمودند)
نائب رئیس- آقای اخگر اجازه
اخگر- در صورتی که بنا شود آرایی که داده می‌شود در مجلس قرائت شود چون آراء سه صورت دارد موافق و مخالف و ممتنع در صورتی که اسامی موافقین و مخالفین قرائت می‌شود خوب است اسامی ممتنعین هم قرائت ¬شود که در خارج اسباب اشتباه نشود.
نائب رئیس- آقای اخگر (اجازه)
اخگر- در صورتی که بنا شود آرائی که داده می‌شود در مجلس قرائت شود چون آراء سه صورت دارد موافق و مخالف و ممتنع در صورتی که اسامی موافقین و مخالفین قرائت می‌شود خوب است اسامی ممتنعین هم قرائت شود که در خارج اسباب اشتباه نشود.
نائب رئیس- گمان می‌کنم اسامی موافقین و مخالفین که خوانده می‌شود ممتنعین هم معلوم خواهند بود. آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- بنده بعد از تصویب صورت مجلس عرضی دارم
نائب رئیس- در صورت مجلس مخالفی نیست؟
آقای آقا سید حسن کاشانی- در صورت مجلس که خوانده شد یک سید حسن مطلق نوشته شده بود خواستم بببینم کی است.
نائب رئیس- جزء موافقین و مخالفین می‌فرمایید؟
آقا میرزا سید حسن کاشانی- بلی
نائب رئیس- گویا آقای آقا سید حسن اجاق باشند
آقا سید حسن اجاق- در چه خصوص
نائب رئیس- در موضوع رأی جلسه گذشته
آقا سید میرزا حسن اجاق ـ بلی.
نایب رئیس ـ آقای یاسائی (اجازه)
یاسائی ـ بنده در صورت مجلس عرضی ندارم. قبل از دستور عرض داشتم.
نایب رئیس ـ گویا در صورت مجلس ایرادی نباشد؟
(گفته شد خیر)
نایب رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ عرض می‌کنم که در دوره چهارم محض رعایت اقتصادیات و بجهة تهیه کار از برای بیکارهای مملکت یک قانونی راجع بالبسه وطنی وضع شد و یک مدتی هم از برای آن منظور شد و مدت مهلت آن هم گذشت حالا من می‌بینم که در وزارتخانه‌ها رعایت این قانون را نمی‌کنند قوانینی که از تصویب مجلس مقدس می‌گذرد اگر در واقع یک چیزی باشد که نافع و مالی باشد و برای مردم اسباب تضییق باشد فوراً اجرا می‌کنند و در مقابل این قانونی که اجرا می‌شود یک عملیاتی هم هست که با هیچ قانونی مطابقه نمی‌کند باسم اینکه هیئت وزراء رأی داده‌اند یا اینکه نظامنامه این طور مقرر کرده است اینها را هم بصورت قانون بموقع اجرا می‌گذارد. لکن قوانینی که بحال مملکت و مردم نافع است و اشکالی هم ندارد و محظوری هم در بین نیست وقتی برای خودشان هم نافع است مع ذلک اعتنائی بآن نمی‌کنند و آن را اجرا نمی‌کنند: اگر اینطور باشد پس وضع قانون برای چه چیز است و اینهمه زحمتها و مخارجها برای چیست. بنده خواستم بمجلس مقدس تذکر بدهم که یک فکری برای این موضوع بکنند و اگر قانون واجب الاجرا نیست بفرمائید تا تکلیف را بفهمیم و اگر واجب الاجرا است چرا رعایت نمی‌کنند
نایب رئیس ـ آقای یاسائی (اجازه)
یاسائی ـ بنده می‌خواستم بکمیسیون بودجه تذکر بدهم که در جلسه گذشته در جزء یک دوازدهم میزان تصویب شد که مستمریات و شهریه‌ها هم داده شود در سنه گذشته کلیه شهریه و مستمریات یک میلیون و بیست و چهار هزار تومان بوده است و در هذه السنه گویا هشت صد هزار تومان بیشتر نیست و ما تصویب کردیم که شهریه و مستمریات هم مطابق سنه گذشته بدهند در صورتیکه باید مطابق تصویبی هذه السنه پرداخت شود و چون در هذه السنه مبلغی از آن کسر شده است بنابراین خواستم در این موضوع وزارت مالیه که مجری این قانون است بداند که در هذه السنه بیشتر از هشتصد هزار تومان نپردازد که محل ندارد دیگر اینکه در جزء بودجه‌ها که در هذه السنه اوراقش منتشر شده است هیچ اسمی از صحیه مملکت برده نشده و معارف هم هیچ ذکری از آن نیست و گویا از این هشتصد هزار تومانی هم که حالا بوزارت معارف تخصیص داده‌اند شامل حال اداره صحیه نمی‌شود و وزارت مالیه چند ماه است که حقوق مأمورین صحیه ولایات را توقیف نموده و نداده است و رسماً نوشته است در ضمن بودجه هذه السنه چیزی پیش بینی نشده است داده نمی‌شود. و در سنه گذشته هم گویا از عایدات نواقل پرداخت میشده است و امسال آقای رئیس مالیه قدغن کرده‌اند که از عایدات نواقل هم پرداخته نشود و گفته‌اند عایدات نواقل مخصوص مخارج بلدیه است. بنابراین می‌خواستم تذکر بدهم که آقایان یک فکری برای مأمورین صحیه ولایات بکنند و باید از هر محل عایدی باشد یک چیزی برای آنها منظور کرد زیرا صحیه اهمیتش بر همه معلوم است
نایب رئیس ـ آقای قائم مقام الملک (اجازه)
قائم مقام الملک ـ در دستور امروز چون ممکن است مذاکرات در فقرات دیگر زیادتر طول بکشد تقاضا می‌کنم لایحه سادات زنوزی را مقدم بدانند و گمان می‌کنم آقایان هم موافق باشند.
نایب رئیس ـ در این موضوع دو سه فقره پیشنهاد هم شده است در موقعش عرض می‌کنم آقای ضیاء‌الواعظین (اجازه)
ضیاء الواعظین ـ تقریباً دو ماه است که از وزارت معارف راجع بتأسیس مدرسه صنعتی ایران و آلمان سؤال شده بود و برای جواب حاضر نشده‌اند و چند ماه هم هست که رئیس مدرسه آمده و هنوز تکلیفش معلوم نشده است و موقع می‌گذرد و لازم است وزارت معارف معلوم کند که این مدرسه کی تأسیس خواهد شد. این است که بمقام محترم ریاست تذکر می‌دهم تأکید بفرمایند که آقای وزیر برای جواب حاضر شوند
نایب رئیس ـ تذکر داده خواهد شد. آقای رئیس التجار (اجازه)
رئیس التجار ـ بنده در جلسه گذشته شرحی راجع به وضعیات زراعت اطراف طهران بعرض مجلس رساندم و آقای وزیر مالیه هم جواب دادند بعد که مجدداً که بمنزل رفتم بعضی‌ها مرا ملاقات کردند من دیدم که این جواب امید بخش نبود و چون این یک مسئله است که اگر در آن محافظه کاری بشود بالاخره یک ندامت فوق العاده برای خودما مجلسی‌ها فراهم می‌کند زیرا که مردم تصور می‌کنند که ما می‌توانیم گندم برای بذر آنها خلق کنیم یا از مرض گاومیری و جلوگیری کنیم بنده بالاخره اینطور خیال کردم که یک پیشنهادی بمجلس تقدیم کنم و تصویب شودکه بفوریت یک کمیسیونی از مجلس انتخاب کنند و وزیر مالیه و داخله و رئیس کل مالیه را هم حاضر نموده و با آنها داخل مذاکره شوند بشرطی که بمسامحه نگذرد و در ظرف یک هفته تصمیم قطعی در این باب اتخاذ نمایند زیرا موقع دارد می‌گذرد و همه ماها هم میدانیم که امرزو تضییقات راجع بمسئله بذرکاری و امور زراعتی فقط در اطراف طهران منحصر بیکجا نیست ولی هئیت جامعه طهران منتظرند ما در اینکار یک جدیتی بکنیم ماها هم چه بکنیم. ماها میگوئم و وزیر هم بما جواب می‌دهد و ما مجبوریم بواسطه اعتمادی که به آنها داریم متقاعد شویم پس بعقیده بنده راه عملی اینست که شش نفر از شعبات مجلس انتخاب شود و این شش نفر بنشینند و یک تصمیم قطعی بگیرند و مردم بدانند که مجلس اقدام خودش را کرده است و الا بدون رودربایستی بنده عرض می‌کنم سال دیگر اینوقت ارزاق تهران فوق العاده رو بخرابی و زحمت است ولی سایر جاها را من نمیدانم و فوریت این پیشنهاد را هم تقاضا می‌کنم
نایب رئیس ـ آقای میرزا یدالله خان (اجازه)
آقا میرزا یدالله خان ـ بنده هم در تعقیب مذاکرات آقای رئیس التجار عرض می‌کنم. موضوع نداشتن بذر و گاومیری اهمیت فوق العاده، دارد و متأسفانه بدفع الوقت می‌گذرد. بنابراین استدعا می‌کنم و پیشنهادی را که سه جلسه قبلا تقدیم کرده بودم امر بفرمایند قرائت شود تا تکلیفش معلوم شود.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده خواستم از تمام مذاکراتی که در اینجا شده و همچنین از مذاکرات آقای کازرونی یک نتیجه عملی بگیرم و یک ماده از قانون اساسی را برای یکنفر از وزراء که در اینجا هست قرائت کنم بعد هر یک از وزراء که آمدند این ماده از قانون اساسی را می‌خوانم بلکه از این مذاکرات یک نتیجه بگیریم والا همیشه این صحبتها قبل از دستور می‌شود حتی از وزیر سؤال هم می‌شود تمامش هباءاً منثوراً می‌شود و نتیجه نمی‌دهد. اصل بیست و هفتم مجلس در هر جا نقضی در قوانین و بامسامحه در اجرای آن ملاحظه کند بوزیر مسئول در آن کار اخطار خواهد کرد و وزیر مزبور باید توضیحات لازمه را بدهند بنده عرض می‌کنم علت اینکه در وزارت عدلیه البسه وطنی استعمال نمی‌شود چه چیز است؟ در واقع مجلس چهارم یکی از خدماتش بعقیده ما این بود که در واقع یک قدمی برای صنعت مملکت و برای بیکارها برداشته شود و بگوئیم که هیئت مقننه هم کاملا مطلع قانون بوده‌اند و اقدام خودشان را هم کرده‌اند حالا بفرمائید علت اینکه این قانون در مملکت رواج پیدا نمی‌کند چیست؟ مثلا آقای وزیر عدلیه که اینجا تشریف دارند بفرمایند که علت عدم اجرایش واقعاً مانعی ندارد (شاید مانعی ذکر کنند و بفرمایند نمی‌شود اجرا کرد) پیشنهاد نسخ آن را بدهند والا قانون را که نمی‌شود مثل کتاب بگذاریم روی طاقچه و هی داد بزنیم که چرا مجلس کار نمی‌کند مجلس کار کرد یکی از قوانین آن همین قانون البسه وطنی بود مواد خام یعنی پنبه و پشم هم در این مملکت هست و با این ترتیب ما لباس می‌توانیم در اینجا درست کنیم چرا این مسئله را ما اجرا نکردیم بنده مدتی بود که می‌خواستم یک توضیح کاملی در این باب عرض کرده باشم خوب است آقای وزیر عدلیه بوزرای دیگر هم بگویند یک بیک بیایند جواب بدهند که چرا اجرا نمی‌کنند والا ممکن است پیشنهاد نسخش را بکنند.
حاج عزالممالک ـ بنده پیشنهاد می‌کنم داخل دستور بشویم.
آقا سید یعقوب ـ بگذارید جواب بدهند.
حاج عزالممالک ـ جواب بدهند. بعد از جواب وزیر عدلیه ـ عرض می‌کنم در این موضوع دولت هم خیلی علاقه مند است که اجرای قانون بشود و خیلی هم در این مدت سعی کرده است که تمام مستخدمینش این قانون را اجرا کنند اجرا هم شده است منتها اگر کاملا در حق همه مستخدمین اجرا نشده البته برای این است که این یک امری است که باید بتدریج اجرا بشود و بعضی مستخدمین هستندکه شاید استطاعت این را ندارند که لباسهای سابق خود را ترک کنند و لباس جدید تهیه کنند و دولت کاملا اجرا کرده است و خواهد کرد و غفلتی هم گمان نمی‌کنم شده باشد
(یکنفر از نمایندگان ـ وارد دستور شوید)
نایب رئیس ـ مخالفی نیست
بعضی از نمایندگان ـ خیر
وزیر عدلیه ـ پیشنهادی است راجع باصلاح کنترات مستشار عدلیه تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم
نایب رئیس ـ مراجعه بکمیسیون مربوطه خواهد شد یک فقره پیشنهاد است قرائت می‌شود.
(بشرح ذیل قرائت شد)
مستدعی است اعتبار نامه آقای صولت السلطنه را جز دستور امروز قرار بدهید ملک التجار
نایب رئیس ـ مخالفی نیست؟
(بعضی از نمایندگان خیر)
نایب رئیس ـ آقای اعتبار الدوله
(احضار برای قرائت را پرت)
(را پرت شعبه پنجم راجع به نمایندگی آقای صولت السلطنه را آقای اعتبار الدوله بشرح ذیل قرائت نمودند) شعبه پنجم دوسیه انتخابات مشهد را در چند جلسه تحت مطالعه درآورده و نتیجه را بشرح ذیل بعرض مجلس مقدس شورای ملی میرساند بعد از آنکه انجمن نظار تشکیل و اعلان انتخابات را منتشر نموده جمعی از اهالی در تلگرافخانه متحصن و تلگرافات زیادی دایر بشکایت از اعضای انجمن نظار بدولت مخابره کرده‌اند در نتیجه شکایات اهالی آقای معظم الملک از طرف دولت مأمور تفتیش انتخابات مشهد شده از ۱۴ صفر ۱۳۴۲ به توزیع پرداخته‌اند و از ۲ ربیع الاول اخذ آراء شده کلیه تعرفه که در شهر و توابع توزیع شده ۳۵۳۱۶ ورقه بوده و جمع آرائی که بصندوق برگشته ۲۸۰۷۸ ورقه بوده در نتیجه استخراج آراء آقای صولت السلطنه با کثریت ۱۴۷۵۹ رأی و آقای حاج ملک التجار با کثریت ۱۳۹۳۱ رأی و آقای نظام التولیه باکثریت ۱۳۴۵۱ رأی و آقای امیراعلم باکثریت ۱۲۲۰۱ رأی بنمایندگی مجلس شورای ملی منتخب شده‌اند چندین فقره اعتراض بانجمن نظار رسیده و از وضع انتخابات بعضی از حوزه‌های جزو شکایت کرده‌اند انجمن نظار رسیدگی بشکایات مزبور نکرده و عین آنها را ضمیمه دوسیه نموده در صورت مجلس اظهار کرده‌اند (نظر باینکه انجمن نظار در امر انتخابات خود را بیطرف میداند تصمیم گرفت شکایت واصله را بمجلس شورای ملی احاله داده و حاکمیت و قضاوت را بمجلس واگذار نماید) شعبه پنجم دوسیه را بدقت در جلسات متعدده مطالعه و رسیدگی نمود تمام شکایات مبنی بر این است که انتخابات بعضی از حوزه‌های جزو از قبیل جام و باخرز و غیره در تحت تأثیر تهدید و تطمیع جریان یافته یک دو فقره هم از عدم کفایت سن آقای صولت السلطنه رسیده بود. بعد از رسیدگی در مواد شکایات نظر باین که شکایت کنندگان مدارک کافی و ثبت صحت ادعای خود که پایه آن را بتهدید و تطمیع قرار داده‌اند بیان و اقامه نکرده بودند بعلاوه مجلس هم با تصویب اعتبار نامه سه نفر نمایندگان محترم مشهد عملا جریان انتخابات مشهد را تصدیق نموده و آقای معظم الملک مفتش انتخابات هم در راپرتهای کتبی و تلگرافی که یومیه بوزارت داخله داده است صحت جریان انتخابات را تصدیق کرده مخصوصاً بعد از ختم انتخابات در راپرت نمره ۵۷۴ جریان انتخابات را بر طبق مقررات قانون دانسته و اسامی منتخبین را راپرت داده و چندین ورقه رضایت نامه تلگرافی و کتبی هم از طبقات اهالی دایر به صحت جریان انتخابات بآنجا رسیده و در دوسیه موجود است. راجع بعدم کفایت سن آقای صولت السلطنه اوراق متضادی برله و علیه ایشان بود که شعبه بآنها ترتیب اثر نداده مخصوصاً در ضمن نوشتجات دیده شد اشخاصیکه بر عدم کفایت سن ایشان شهادت داده‌اند همان اشخاص در ورقه علیحده نوشته اولیه را بـا دلایـلی تکذیب و سن ایشان را کافی دانسته‌اند نظر بمقدمات فوق شعبه پنجم ایراد و اعتراضات را وارد ندانست بدواً رای بصحت جریان انتخابات گرفت باتفاق صحت جریان انتخابات تصدیق و تصویب شد ثانیاً اخذ رأی بصلاحیت ایشان شد شعبه با کثریت صلاحیت ایشان را بنمایندگی در جلسه دوشنبه ۲۸ میزان تصویب نمود.
نایب رئیس ـ آقای رئیس التجار (اجازه)
رئیس التجار ـ بنده مخالفم
نایب رئیس ـ می‌ماند برای جلسه بعد.
رئیس التجار ـ مقرر بفرمائید چاپ کنند.
نایب رئیس ـ البته طبع و منتشر می‌شود. دو فقره پیشنهاد رسیده است قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم ـلایحه راجع به مستمری و تحقیقات سادات زنوز مقدم بر دستور شود میرزا جواد خان خوئی بنده پیشنهاد می‌کنم.
خبر کمیبسیون بودجه راجع بسادات زنوز که جزو دستور است مقدم بر سایر مطالب مطرح شود معتمد السلطنه
نایب رئیس ـ مخالفی نیست؟
(گفتند خیر)
خبر کمیسیون بودجه راجع بمستمری سادات زنوزی بشرح ذیل قرائت شد) عین لایحه نمره ۲۱۰۱۹ پیشنهادی دولت راجع بمستمری سادات زنوز بنظر نمایندگان محترم رسیده و در اینجا عرض تفصیل را زاید دانست کمیسیون بودجه مفاد لایحه پیشنهادی دولت را تصدیق و معتقد است وزارت مالیه مستمری اشخاص مفصله ذیل را که کلیه بمبلغ یکصد و بیست و هشت تومان و نه قران بالغ و در این مدت تصفیه نشده
مستمری حاج میرزا عبدالغنی شیخ الاسلام ۵۰ تومان
میرمحمد علی زنوزی ۵۰ تومان
میرزا سید احمد ولد سید موسی ۸ و ۳ تومان
میرزا سید سلیمان ۹ و ۲ تومان
میرزا سید رضا ۴ و ۹ تومان
سید حسن ۳ و ۳ تومان
سید لیمان ۵ و ۳ تومان
سید علی نقی ۱ و ۳ تومان
سید عبدالصمد ۵ و ۳ تومان
میرزا سید کاظم ۶ و ۳ تومان
میرزا سید محمد حسین ۶ و ۷ تومان
میرزا سید تقی ۷۰ تومان
میرزا سید ابوالحسن ۳ و ۴ تومان
میرزا سید غفار ۹ و ۳ تومان
میرزا سید آقا ۵ و ۳ تومان
میرزا مسعود ۴ و ۲ تومان
میرزا سید فضل الله ۱ و ۶ تومان
میرزا سید رحیم ۰ و ۶ تومان
۱۸ نفر جمع ۹ و ۱۲۸ تومان
از قرار تومانی یک تومان از بابت سنوات ماضیه در مقابل مالیات بدهی سادات زنوز منظور و احتساب نمایند و در سنوات آتیه هم بنرخ مزبور پرداخت نمایند بنابراین ماده واحده ذیل را تنظیم و برای تصویب تقدیم مجلس مقدس می‌نماید.
ماده واحده ـ وزارت مالیه مجاز است معادل یکصد و بیست و هشت تومان و نه قران مستمری و تخفیفات شخصی سادات زنوز را از هر سالی که حساب مالیاتی خود را تصفیه نکرده‌اند از قرار تومانی یک تومان در مقابل مالیات معوقه ایشان احتساب نموده و از هذه السنه به بعد هم تومانی یک تومان پرداخت نماید.
نایب رئیس ـ آقای ضیاء الملک (اجازه)
ضیاء الملک ـ عرضی ندارم
نایب رئیس ـ آقای ضیاء الواعظین (اجازه)
ضیاء الواعظین ـ عرضی ندارم
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب.(اجازه)
آقا سید یعقوب ـ همه موافقند مخالفی نیست
نایب رئیس ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ موافقم
نایب رئیس ـ مخالفی نیست؟ آقای تدین.(اجازه)
تدین ـ بنده یک اصلاحی در این ماده بنظرم می‌رسد که عرض می‌کنم در این جا نوشته است وزارت مالیه مجاز است معادل یک هزار و دویست و هشتاد و نه قران مستمری و تخفیفات شخصی سادات زنوز را البته آنچه که بعد از تصویب مجلس به وزارت مالیه ابلاغ می‌شود این ماده واحده است بنده عقیده‌ام این است که یک جمله علاوه بشود (مطابق صورت ضمیمه) و اسامی که خوانده شده ضمیمه شود و بوزارت مالیه فرستاده شود.
اعتماد السلطنه مخبر ـ بنده قبول می‌کنم.
نایب رئیس ـ پس یکدفعه دیگر قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم
بعضی از نمایندگان ـ رأی بگیرید.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم بماده واحده. آقایانیکه موافقند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد
(اخذ آراء بعمل آمده و پس از استخراج نتیجه بطریق ذیل حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۸۶ ورقه و کبود ۱ ورقه و امتناع ۲
نایب رئیس ـ باکثریت ۸۶ رأی از ۹۳ نفر حاضرین تصویب شد
اسامی موافقین ـ آقایان: محمد ولی میرزا. افشار. معظم السلطان اقبال الممالک. آقا شیخ هادی شیخ الرئیس محمد هاشم میرزا. آقا سید کاظم یزدی نصرت الدوله. دولت آبادی. اعتبار الدوله سردار فاخر. ناصر الاسلام. وکیل الملک قوام الدوله. حاج آقا اسمعیل. صولت السلطنه. سردار عشایر. رهنما. عدل الملک. سرکشیک زاده. سهراب خان میرزا شهاب. سیف الله خان اسکندری. سردار منتصر. رئیس التجار. میرزا آقا خان عصر انقلاب. کازرونی. صدرالعلماء. کی استوان. معتمد السلطنه. احتشام الحکماء. وحید الدوله. مدبر الملک. دیوان بیگی. میرزا یدالله خان. حاج میرزا علی رضا آقا شیخ الرحمن. مشیر معظم. آقا شیخ محمد علی طهرانی. قایم مقام الملک. عماد السلطنه. صدرائی. میرزا سلیمان ایزدی. احیاء السلطنه. شریعت زاده. دبیر اعظم. تدین. مصدق السلطنه. مشار اعظم. امیر اعلم شیخ الاسلام. حاجی سید المحققین ضیاء الاطباء. سردار معتمد. ضیاء الواعظین. ملک الشعراء. سردار نصرت. آقا میرزا احمد بهبهانی. آقا سید مصطفی بهبهانی مدرس. آشتیانی. معاضدالسلطنه. آقا سید یعقوب. آقا سید محی الدین. امین الشریعه. ضیاء الملک. سردارمفخم شیخ العراقین زاده. آقا سید حسن کاشانی. آقا سید حسن اجاق. داور. حاج میرزا اسدالله خان. میرزا جوادخان خوئی. مشیر اعظم. حاج عزالممالک. صدق السلطنه. شریعمتدار. یمن الملک. یاسائی. غلامحسین میرزا. اخگر. سپهدار اعظم. ملک التجار. حاج میرزا عبدالوهاب. فتح الله میرزا. سالار لشگر.
اسامی مخالفین: مصدق الملک. ورقه بدون قید سفید و کبود و مقوم الملک. حاج عز الممالک یک فقره دیگر هم راپرت کمیسیون بودجه راجع بورثه ضیاءالدین خان است استدعا می‌کنم آقایان مساعدت بفرمایند آن هم جزو دستور بشود.
نایب رئیس ـ مخالفی نیست؟
بعضی از نمایندگان ـ خیر باین مضمون خوانده شد)
کمیسیون بودجه بلایحه نمره ۱۰۰۱ دولت مطرح بحث قرار داده و در نتیجه چون مرحوم ضیاء الدین خان در راه خدمت بدولت بقتل رسیده و بازماندگان مشارالیه در حال فقر و پریشانی مانده لذا ماده واحده پیشنهادی دولت را با مختصر اصلاحی تصویب و اینک تقدیم مجلس می‌نماید.
ماده واحده ـ وزارت مالیه مجاز است که ماهی ده تومان شهریه درباره وارث قانونی مرحوم ضیاءالدین خان (زین العابدین پدر و جمیله مادر) از تاریخ اول حمل ۱۳۰۲ بر قرار و از محل مستمری و شهریه‌ها پرداخت نماید.
نایب رئیس ـ آقای معتمد السلطنه و آقای اخگر که موافقند؟
(گفته شد بلی)
نایب رئیس ـ مخالفی نیست رأی می‌گیریم بماده واحده. آقایانیکه موافقند ورقه سفید والا کبود خواهند داد.
(اخذ آراء بعمل آمده پس از استخراج) نتیجه اینطور حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۶۵ ورقه امتناع ۷ ورقه کبود ۳
نایب رئیس ـ باکثریت شصت و پنج رای از هشتاد و نه تصویب شد
اسامی موافقین: آقایان: حاج سید المحققین. افشار. تقی زاده. اسکندری. حاج عزالممالک. کی استوان. شریتعمدار. یاسائی. احیاء السلطنه. میرزا سید حسن کاشانی. سالار لشگر. ملک التجار. سپهدار اعظم. میرزا جواد خان خوئی. اقبال الممالک. آقا شیخ هادی شیخ الرئیس. آقا سید کاظم یزدی. آقا سید حسن اجاق. آقا شیخ جلال الدین. مشیر اعظم. محمد ولی میرزا. سرکشیک زاده. رهنما. عدل الملک. سردار فاخر. قوام الدوله. اخگر. سهراب خان. دولت آبادی. ناصر الاسلام. قایم مقام الملک. آقا شیخ عبدالرحمن. مدبر الملک. سردار منتصر. تدین. یمن الملک. شریعت زاده و دبیر اعظم عماد السلطنه. معتمد السلطنه. احتشام الحکماء. دیوان بیگی. غلامحسین میرزا حاج میرزا علیرضا. وحید الدوله. میرزا یدالله خان. امیر اعلم. نصرت الدوله. مشیر معظم. مشار اعظم. ضیاء الواعظین. سردار معتمد. شیخ الاسلام. ضیاء‌الاطباء‌معاضد السلطنه. آشتیانی. آقا میرزا سید احمد بهبهانی. سردار نصرت. امیر احتشام. سردار مفخم. امین الشریعه. نظم الملک. داور. شیخ العراقین زاده. فتح میرزا.
مخالفین ـ آقایان ـ مصدق الملک. حاج آقا اسمعیل عراقی.آقا شیخ محمد علی ـ ورقه سفید بدون قید سفید و کبود صدر العلماء ـ معظم السلطان حاج عز الممالک ـ بنده راجع به خواندن آراء یک عرض دارم.
نایب رئیس ـ بفرمائید
حاج عزالممالک ـ عرض بنده راجع باین مرتبه بخصوص نیست ولی در خواندن آراء بنظر من یک اشتباهی می‌شود ورقه سفید علامت قبول و ورقه کبود هر دو نوشته می‌شود اما ممتنعین اصلا بعضی امتناع می‌کنند و ورقه سفید خالی هم نمی‌دهند اینست که از خواندن اوراق سفید خالی معلوم نمی‌شود که عده ممتنعین فقط همانها هستند بلکه عده ممتنعین از عده حضار مجلس معلوم می‌شود
نایب رئیس ـ بهمین جهت هم عده کلیه حضار می‌شود که معلوم شود بعد از این موافقین و مخالفین چند نفر می‌ماند. امروز انتخاب کسری کمیسیونها را اعلان کرده بودند. آقای عماد السلطنه(اجازه)
عماد السلطنه ـ راجع به کسری کمیسیونها بنده پیشنهاد می‌کنم بماند برای جلسه آتیه یک فکری بشود و محتاج بتجدید نشویم.
نایب رئیس ـ مخالفی نیست
(گفتند خیر)
نایب رئیس ـ پس جزو دستور آتیه خواهد شد.
مدرس ـ چهار نفر هم کمیسیون نفت کسر دارد.
نایب رئیس ـ بلی اعلان شده آقای آقاسید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده خواستم تقاضا کنم. آن پیشنهادی را که آقای رئیس التجار کرده بودند و گمان می‌کنم یک قدم عملی باشد برای ارزاق آتیه طهران و فوریتش را هم خواسته بودند مقرر بفرمائید خوانده شود.
اخگر ـ بنده تقاضا می‌کنم موضوع اقتصادیات طرح شود.
شیروانی ـ جزء دستور بود
دولت آبادی ـ بنده می‌خواستم تقاضا کنم وارد دستور شویم
نایب رئیس ـ آن پیشنهادی که کرده‌اند رأی گرفته شود یا اینکه وارد دستور شویم آن پیشنهاد بماند برای بعد از تنفس؟ آقای اعتماد السلطنه (اجازه)
عماد السلطنه ـ راجع باین پیشنهادی که آقای رئیس التجار تقدیم کردند و غالب آقایان امضاء کردند و بنده هم امضاء کرده ا م یکی از بهترین پیشنهادات است ولی باید البته آقایان یک قدری در اطرافش دقت بکنند. لذا بنده تقاضا می‌کنم بفرمائید طبع و توزیع شود و برا یجلسه آتیه مطرح شود که آقایان هم در اطرافش بیشتر دقت کرده باشند.
نایب رئیس ـ مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
نایب رئیس ـ طرح پیشنهادی آقای دولت آبادی قرائت می‌شود.
(بشرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه ـ
نظر باهمیت بحران اقتصادی مملکت و تفاوت فاحش صادرات و واردات مملکتی و نگث شدیدی که در امیر تجارت و داد و ستد عمومی روی داده و احتیاج مفرطی که در توجه بحال زراعت فلاحت احساس می‌شود در تعقیب مذاکرات روز یک شنبه ۱۵ سنبله پیشنهاد می‌نمایم که یک کمیسیون شش نفری از شعب انتخاب گردد بنام کمیسیون اقتصادیات که در راه حل مشکلات مشاغل اقتصادی دقت نموده نظریات دیگر آن هم بآن کمیسیون ارجاع شود بلکه طرحها ی سودمند بمجلس بیاید و تذکرات مفید بدولت داده شود و تا آنجا که ممکن است از بحران اقتصادی جلوگیری گردد محمد ولی میرزا ـ بنده مخالفم نایب رئیس ـ بفرمائید محمد ولی میرزا ـ البته پر واضح است که بنده در اصل پیشنهاد هیچگونه مخالفتی ندارم منتهی آرزوی من این بوده است و در دوره چهارم هم همیشه تعقیب می‌کردم که مسائل اقتصادی بخصوص طرف توجه مجلس شورای ملی واقع شود و برای این که طرف توجه واقع شود البته لازم است که مجلس داخل در مذاکرات بشود ولی بنده از نقطه اینکه (تصور می‌کنم که تمام آقایان هم نظرشان این باشد)باید ما یک کاری بکنیم که این مسئله یک صورت علمی بخود بگیرد و فقط باین قانع نشده باشیم که با وضعیات اقتصادی کنونی مملکت یک مذاکراتی در مجلس شده باشد بالاخره مثل خیلی از مذاکرات چه در دوره شده است هیچ نتیجه نداده باشد و در خارج تأثیری نکرده باشد غیر از این که فقط در روزنامها بنویسند که مجلس نسبت باقتصادیات یک قدری مذاکره کرده است باید یک کاری بکنیم که نتیجه عملی در این کار بدست بیاوریم و ما می‌خواهیم از نقطه نظر عمل یک کارهائی بکنیم که در خارج تأثیرات عملی بکند لذا بنده تصور نمی‌کنم که انتخاب کمیسیون باین طریق هیچ واقع شود کمیسیون خاص هیچ حدود و تکلیف و وظایفش معین نیست. یک عده از آقایان با وجود گرفتاریهائی که در سایر کمیسیونها دارند باید بیایند دورهم بنشینند و بعد فکر کنند که در چه موضوع باید مذاکره کنیم یک تذکراتی بدولت داده شود و این تذکرات بنظر بنده مفید نخواهد بود و هیچ موردی پیدا نخواهد کرد و تصور نمی‌کنم که باین طریق پیشنهاد کننده محترم هم هیچ نایل شود باین که واقعاً در خارج مسائل اقتصادی در نظر گرفته شود و قدم هائی برداشته شود که مفید باشد البته اگر یک پیشنهاد دیگری در مجلس جزو دستور واقع نمی‌شد ممکن بود با این پیشنهاد خود بنده هم با یک اصلاحاتی موافقت کنم ولی پیشنهادی که شده است از طرف یکی دیگر آقایان نمایندگان آنرا بنده خیلی عملی تر میدانم و خود هم با آن پیشنهاد موافقد و بمناسبت این که آن پیشنهاد شده است دیگر این پیشنهاد را زائد میدانم بلکه بنده عقیده‌ام این است که یک چنین کمیسیونی نه فقط مفید نخواهد بود بلکه در بعضی مواقع هم از بعضی از مسائل جلوگیری خواهد کرد و مزاحم خواهد بود این است که بنده تقاضا می‌کنم اگر آقایان نمایندگان موافقت کند پیشنهاد دیگری که جزء دستور است و آن هم به اقتصادیات است و حسن آن هم این است که خیلی مصرح و روشن است و تکالیف را درست معین می‌کند مطرح شور شود و اگر آن مورد توجه بشود و تصور می‌کنم مفیدتر از این پیشنهاد واقع شود نایب رئیس ـ آقای ضیاء الممالک .. تأمل بفرمائید آقای دولت آبادی می‌خواهند توضیح بدهند حاجی میرزا یحیی دولت آبادی بنده تصور می‌کنم در هیچ کار از کارهای مهم بلکه اهم آنقدر بی اعتنائی نشده است که در کاراقتصادیات شده است اگر بخواهیم این جمله را مدلل کنیم (اگرچه گمان می‌کنم همه آقایان تصدیق دارند و محتاج بدلیل و برهان نیست) اگر بخواهیم این جمله را مدلل کنیم یک نظری می‌کنیم باختلاف صادر و وارد مملکت از چندین سال پیش از این تا بحال البته این اختلاف صادر و وارد یکدفعه و آنی حاصل نشده بلکه در ظرف مدتی و بتدریج حاصل شده و یک سر تاریخ هم دارد و در آن سرتاریخ عدد صادرات نه شده است و عدد واردات ده و همین طور بتدریج واردات ترقی کرده و جلو آمده است. وقتی نگاه کنیم بصادر وارد مملکت می‌بینیم اگر آن روزی که این اختلاف میان صادر و وارد حاصل شد حکومت وقت مردم. متنفذین و خیرخواهان مملکت بخیال افتاده بودند که چرا امسال صادر و وارد ما تغییر کرده است و جبران کرده بودند تا بحال باین مقام نمی‌رسد. نکردند رفته رفته هی زیاد شد زیاد شد تا این که حالا این ارقام وحشتناک حاصل شده است یک نظر می‌کنیم ببازار (نه بازار طهران بلکه بازار ایران) می‌بینیم هفته نیست که یکی دو نفر از تجار ورشکست نشوند و کسبه در حال پریشانی همه دکانهای خود را بسته میروند و گدا می‌شوند و در کوچه‌ها می‌نشینند آیا یکدفعه اینطور شده یا بتدریج؟ البته بتدریج ودر زمان طولانی کم کم موجباتش فراهم شده است تا این که حالا باین حالت رقت انگیز رسیده است که حقیقتاً وقتی وارد بازار می‌شوید شما را بهت می‌گیرد که این مردم در چه حالند از شما مبهوت ترند آنهائی که از صبح میروند بازار دکان را باز می‌کنند وشب بخانه شان میروند و برای معاش و قوت لایموتشان نتوانسته‌اند چیزی تهیه کنند آیا هیچ دلیلی برای اثبات عرض من بالاتر از این هست پول این طور در مملکت نایاب شده؟ آیا در سی چهل سال پیش از این کار بی پولی مملکت همینطور که حالا هست بوده آیا نباید در نظر داشته باشیم که خدا نخواسته بعد از چندین سال دیگر باین تدریجی که پیش می‌رود شکل دو قرانی یا اشرفی را در خواب ببینیم؟ بچه دلیل عرض می‌کنم؟ بدلیل اینکه در این مدت همینطور بتدریج آمده و اگر هم جلوگیری نشود بدتر و سخت تر خواهد شد گمان می‌کنم بیش از این برای اثبات این مطلب در کار تجارت لازم نباشد، چیزی عرض کنم. برویم در کار فلاحت (هزارها موضوع هست نمی‌خواهم وقت مجلس را تلف کنم)برویم در کار فلاحت البته در این مدت مدید ملاحظه میفرمائید و میبینید که همیشه صحبت راه بود و همه می‌گفتند که راه در امر تجارت و فلاحت و اقتصادیات مملکت مدخلیت دارد. از آن روزی که راه آهن ما در محبس سیاست افتاد روز بدبختی ایران شروع شد. ما همه وقت صحبت داشته‌ایم که راه آهن را نمی‌توانیم از محبس سیاست بیرون بیاوریم خوب راه آهن را نمی‌توانیم از محبس سیاست بیرون بیاوریم اما راه را هم نمی‌توانیم بطوری درست کنیم که عرابه رو شود؟ راه آهن را نمی‌توانستیم از محبس سیاست بیرون بیاوریم اما چهار تا پل هم نمی‌توانستیم بسازیم؟ امروز تمام بدبختی ما وقتی که نگاه کنیم بواسطه نداشتن راه است بلی ما نمی‌توانیم یک دفعه چندین کرور پول خرج کنیم و راه آهن بسازیم ولی ما می‌توانیم این راهها را اگر شوسه نمی‌کنیم اقلاً عرابه رو کنیم آنوقت ببینیم چقدر تفاوت در امر اقتصادیات از باب تجارت و فلاحت پیدا می‌شود از نقطه نظر فلاحتی آقایان غالباً از ولایات تشریف آورده‌اند احوال ولایات را خبر دارند بروید از اینجا بیرون ببینید در این دهات نزدیک و اطراف پایتخت زنها بچه صورت هستند نمی‌توانیم عباراتی که اسباب انزجار خاطر یا خارج از نزاکت بشود عرض کنم بروید نگاه کنید ببینید. در حالیکه اگر توجهی بحال فلاحت شده بود اگراندک اصلاحات اساسی درامر زراعت شده بود امروز روزگار مملکت بانیجا نرسیده بود که برای مردن دو هزار یا ده هزار از عوامل فلاحتی اختلال در امر فلاحت مملکت حاصل شود نکردیم نشد. حالا هم بهمه چیز اهمیت می‌دهیم الا بزراعت. الا بتجارت در صورتیکه حیات ما بسته باین‌ها است. نمیدانیم این عبارت اغراق است یا اغراق نیست و بگوش آقایان بچه صورت می‌رسد اما من میکویم علی اله هرچه باداباد بشما می‌گویم بحران اقتصادیات دارد حیات ملی ما را تهدید می‌کند خیلی حرف سنگینی بود اما خیر یک قدری فکر کنید ببینید همین طور هست یا نیست پیش از آنکه بیچاره شوید. پیش از آنکه چاره از ما گرفته شود فکر چاره و فکر علاج کنیم و در دوره چهارم یکی از برجسته ترین کارهائی که در مجلس شد مسئله پوشیدن البسه وطنی بود آیا ما محتاجیم باینکه برای هر کار جزئی یک قانون وضع کنیم؟ و پشت سر هر قانونی که در مجلس وضع می‌شود یک فرمان هم صادر شود پشت سر آن فرمان یک فوج قشون هم برود تا آن فرمان را آن قانون را اجرا بکند. اینکه نمی‌شود همه می‌بینیم و آقایان نمایندگان مکرر از گوشه و کنار شکایت کرده‌اند که چرا البسه وطنی عمومیت پیدا نمی‌کند همه ایراد بر وزیر و بر وزارتخانه می‌کنند حق هم دارند اما یک مطلب را نباید فراموش کرد که در مسائل اقتصادی تنها دولت و مجلس نمی‌تواند کار را اصلاح کند مگر آنکه اشتراک عمومی و آن روح وحدت ملی بتواند این کار را انجام بدهد یعنی همه شرکت کنند همه که شرکت کردند آن کار صورت می‌گیرد. سرکشبکزاده ـ راجع بکمیسیون صحبت کنید.
دولت آبادی ـ بکمیسیون هم می‌رسد الان در این بازار طهران در تأثیر همان قانونی که در مجلس چهارم وضع شد تقریباً متجاوز از چهارصد هزار تومان لباس وطنی در پیش فروشندگان موجود است و همه در حال پریشانی و فلاکت هستند و هیچ کس آنها را نمی‌خرد چرا نمی‌خرند؟ برای اینکه در تأثیر این قانون که در مجلس چهارم گذشت خارجه‌ها متاعشان را ارزان کردند متاع را که ارزان کردند بقول یک روزنامه نویس که خیلی بدعنوان کرده بود نوشته بود ایرانی‌ها احمق نشده‌اند که بروند جنس ارزان خوب را کنار بگذارند و جنس گران بد را بخرند خیر اگر ایرانی دارای احساسات باشد باید آن پارچه بدگران را که مال مملکت خودش است آن پارچه ضخیم بد را که گران هم هست ترجیح بدهد بر آن خوب ارزان که مال خارجی است اما چون احساسات عمومی آن طور که باید و شاید سرشار نیست بمحض این که دیدند پارچه‌های فرنگی ارزان تر شد همه پارچه‌های وطنی را رها کردند و رفتند پارچه‌های فرنگی را خریدند. پس در این قبیل مسائل باید همه شرکت کنند تا انجام بگیرد. مثلا در امر زراعت همه میدانیم مهم ترین اسباب برای اصلاح فلاحت و زراعت یک مملکت تأسیس بانک فلاحتی است. ما حالا بانک فلاحتی نمی‌توانیم داشته باشیم برای اینکه سرمایه نداریم. اما بدل او را یک چیزی می‌توانیم داشته باشیم و آن تأسیس یک شرکت تعاونی فلاحتی است. ملاحظه بفرمائید روزنامه‌های خارجی را و به بینید همان شرکت تعاونی فلاحتی که چند سال پیش در مصر تأسیس شده امروز بچه مقام رسیده و چه تأثیرعظیمی درامر فلاحت حاصل شده است در یک دهی که نگاه می‌کنید میبینید دو نفر رعیت بکلی بی چیزند ودو نفر کدخدا یک پولی دارند باید شرکت تعاونی بطوری منظم شود که آن کدخدا از پول خودش استفاده کند و رعیت هم از پول کدخدا استفاده کند و هکذا هکذا برای این قبیل مسائل ونظائر اینها محتاج است که مجلس شورای ملی افکار عمومی را برای شرکت در امور اقتصادی دعوت کند. مسئله مهم این است والاهی بدولت بگوئیم همچو کن و خودمان هم در مجلس شورای ملی حرفهائی بزنیم وهر کدام یک پیشنهاداتی بکنیم نتیجه ندارد. باید یک کاری کرد که افکار عمومی برای شرکت در این امر حاضر شود از این نقطه نظر بود که بنده عرض کردم یک کمیسیونی بنام اقتصادیات در مجلس منعقدشود (و افکار تمام آقایان نمایندگان که بنده گمان می‌کنم همه موافق هستند یک نفر هم مخالف نباشد). در آن کمیسیون جمع شود وتمرکز پیدا کند و همچنین در خارج هم افکاری از تجار و زارعین هست آنها هم افکار خودشان را تقدیم نموده و آن کمیسیون با دولت داخل مذاکره شود و در ضمن یک تبلیغاتی هم برای حاضر کردن احساسات و افکار عمومی ملت برای شرکت در اصلاح امور اقتصادی بشود والا شما هی بنشینید اینجا و قانون وضع کنید که اجزاء ادارات و وزارتخانها لباس وطنی بپوشند مجلس بپوشد و در وزارتخانها هم سرایت نکند چه نتیجه دارد؟ چند سال دیگر هم می‌گذرد و باین ترتیب که مرد فریب این قانون‌ها را می‌خورند ومیروند مشغول کارهای وطنی میشوندو ورشکسته می‌شوند میروند پی کارشان باید یک فکر اساسی برای این کار کرد بعد از آنکه یک پیشنهادی بنده در این باب کردم آقای داور هم یک پیشنهادی کردند بنده هم کاملا با پیشنهاد ایشان موافقم ایشان هم گمان نمی‌کنم مخالف باشند که کمیسیونی بشود و همان مذاکرات صحیحی که کردند آنهم در همان کمیسیون مطرح مذاکره شود. درهمین امروز که آقای رئیس التجار پیشنهاد کمیسیون کردند آنهم منافاتی با این پیشنهاد بنده ندارد که یک کمیسیونی مرکب از شش نفر از اشخاص داوطلب بنام کمیسیون اقتصادیات تشکیل شده و همه این مطالب و مذاکرات در آنجا جمع شود و هر کسی هم فکری دارد فکرش را در آنجا بدهد که یک نتیجه گرفته شود بنده میدانم فقط تأسیس یک کمیسیون همانطور که فرمودند اثر ندارد اما ما نمی‌خواهیم فقط یک کمیسیونی تشکیل داده و رها کنیم بکار خودش مثل سایر کارها ما می‌خواهیم افکار عمومی مجلس در آنجا تمرکز پیدا کند و جرح و تعدیل شود و بعلاوه از افکار خارج هم استفاده شود آنوقت بلکه بتوانیم یک قدمهای اساسی مفید و نافعی بجانب اصلاح اقتصادیات برداریم. این است عرایض بنده دیگر حالا شایسته است بنظر آقایان.
نایب رئیس ـ اگر آقایان موافقند چند دقیقه تنفس داده شود.
(گفتند صحیح است)
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیمساعت مجدداً تشکیل گردید).
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای دولت آبادی مطرح است. آقایان ضیاء الملک و د امغانی و ضیاء الواعظین وعدل الملک موافقند
(گفتند بلی)
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است رأی بگیرید.
دولت آبادی ـ بنده توضیح دارم بعد از توضیح رأی بگیرید.
نایب رئیس ـ توضیحاتی در پیشنهاد خودتان فرمودید کسی هم که با پیشنهاد شما مخالفت نکرد که اشتباه شده باشد. بنابراین اگر توضیح نظامنامه ایست بفرمائید.
دولت آبادی ـ تذکر می‌دهم بآقایان دو سه پیشنهاد است که بمجلس تقدیم شده یکی از بنده و یکی از آقای داور و دیگری از آقای رئیس التجار همه هم مفادش در حقیقت یکی است و خود آقایان پیشنهاد کنندگان هم موافقند که یک کمیسیونی برای رسیدگی بآن موضوع تشکیل شود
نایب رئیس ـ چون این لوایح یک طرحهای مختلفی است باید درهر یک جداگانه رأی گرفت عجالتاً این را رأی می‌گیریم آقایانیکه موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد. پیشنهاد آقای داور راجع به . .
شریعتمدار دامغانی ـ اجازه میفرمائید
نایب رئیس بفرمائید.
دامغانی بنده راجع بپیشنهاد
آقای داور ـ در موضوع موادش تقاضای تجزیه می‌کنم که یکی یکی رأی گرفته شود.
نایب رئیس هنوز مطرح نشده است
بعضی از نمایندگان جلسه را ختم کنید.
داور بماند برای جلسه آتیه.
نایب رئیس ـ با ختم جلسه مخالفی نیست؟
جمعی از نمایندگان ـ خیر
نایب رئیس جلسه را ختم می‌کنیم. جلسه آتیه روز سه شنبه سه ساعت و نیم قبل از ظهر. اولاً پیشنهاد آقای داور ثانیاً پیشنهاد شاهزاده شیخ الرئیس راجع بطبع ونشر دوسیه بود اغیانس و انتخاب کسری کمیسیونها که پریروز هم اعلام شد کمیسیون معارف دو نفر. کمیسیون داخله دو نفر. کمیسیون نظام یکنفر. کمیسیون عدلیه یکنفر. کمیسیون نفت سه نفر. آقای مشار اعظم(اجازه)
مشاراعظم ـ آقای دامغانی چند روز قبل یک پیشنهادی راجع بترجمه کتب کردند و بکمیسیون مبتکرات مراجعه شد و از قرار معلوم هنوز کمیسیون مبتکرات تشکیل نشده است که باین قضیه توجه کند در صورتیکه در مجلس هم طرف توجه واقع شده خواستم تذکر بدهم که بکمیسیون مبتکرات یادآوری شود که کمیسیون مبتکرات زودتر تشکیل شده و در آن نظری نموده و راپرتش را بدهند.
نایب رئیس ـ آقای طهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمد علی طهرانی در این جلسه بنا بود آقای وزیر معارف حاضر شوند از برای جواب دادن راجع بمعارف آذربایجان تقاضا می‌کنم تذکر داده شود که برای جلسه بعد حاضر شوند.
نایب رئیس ـ بدولت شرحی نوشته می‌شود که آقایان وزراء برای جلسه بعد حاضر شودند. آقای یاسائی ـ(اجازه)
یاسائی ـ تقاضا می‌کنم راپرت کمیسیون عدلیه راجع باختیاراتی که باید بکمیسیون عدلیه داده شود جزو دستور جلسه آتیه شود.
نایب رئیس ـ مخالفی نیست با این پیشنهاد.
(گفتند خیر)
نایب رئیس ـ جزو دستور خواهد شد. آقای اخگر(اجازه)
اخگر اینکه فرمود پیشنهاد آقای دامغانی بکمیسیون مبتکرات فرستاده شده و جواب داده نشده کمیسیون مبتکرات در مدت پانزده روز که وقت دارد رسیدگی می‌کند و اگر یک لوایحی می‌ماند بعد از پانزده روز بدلیل این است که با دولت بایستی مذاکره شود و برای کسب تحقیقات و اطلاعات طول می‌کشد.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب(اجازه)
آقا سید یعقوب بنده خواستم عرض کنم که پیشنهاد آقای رئیس التجار جزو دستور گذارده نشده در صورتیکه در عرض بیست و چهار ساعت طبع و توزیع می‌شود و این مسئله هم فوری بود که آقایان می‌خواستند در همین جلسه تمام شود خوبست این را هم جزو دستور قرار بدهید که روز سه شنبه تکلیفش معین شود. نایب رئیس ـ چون عده برای مذاکره کافی نیست گمان می‌کنم باید بقیه دستور را از روز بعد معین کنیم.
(مجلس نیمساعت بعدازظهر ختم شد.)
نایب رئیس مجلس شورای ملی سهام السلطان
منشی اقبال الممالک
منشی ـ معظم السلطان