مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ مهر (میزان) ۱۳۰۳ نشست ۷۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ مهر (میزان) ۱۳۰۳ نشست ۷۲
جلسه ۷۲
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه ۳۱ میزان ۱۳۰۳ مطابق ۲۴ ربیع الاول سنه ۱۳۴۳
مجلس دو ساعت و بیست دقیقه قبل از ظهر بریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم سه‌شنبه ۲۹ میزان را آقای اقبال الملک قرائت نمودند.
رئیس ـ صورت مجلس ایرادی دارد یا نه؟ آقای کازرونی (اجازه ۹)
کازرونی ـ در جلسه گذشته بعد از اینکه آقای حاج عزالممالک پیشنهاد کردند انتخاب کمیسیونها تجدید شود بنده مخالفت کردم و عرض کردم مخالف قانون است یا خیر. در خلاصه مذاکرات کان لم یکن پنداشته حتی اشاره‌ای هم از این عرایض بنده نشده است تذکراً عرض کردم که یادداشت شود.
رئیس ـ خوب مخالفت جنابعالی نوشته می‌شود. آقای رئیس التجار (اجازه)
رئیس التجار ـ بنده در صورتمجلس عرضی ندارم.
رئیس ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ بنده هم بعد از تصویب صورتمجلس عرضی دارم
رئیس ـ صورت مجلس ایرادی ندارد؟
(گفته شد خیر)
آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ مهمتری مسئله که حتماً باید توجه مجلس مقدس شورای ملی را جلب کند موضوع اقتصادیات مملکتی است و البته در این مدت مذاکرات بسیاری چه در خارج مجلس و چه در جرائد و چه در بین آقایان نمایندگان شده است و امروز هم جزء دستور است که بنا است کمیسیونی برای اینکار انتخاب شود تاکنون راه عملی برای رفع مضاری که بواسطه اقتصادیات بر مملکت وارد شده به نظر نرسیده بود ولی امروز یک راه عملی به نظر بنده رسیده که می‌خواهم آنراعرض کنم. البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که هر خانواده بی معاش باشد و برای یومیه خود لنگ باشد هیچ کاری از آن خانواده بر نمی‌آید و به هیچ وجه نمی‌تواند به امورات خود رسیدگی کند البته همه آقایان تصدیق می‌کنند مهمترین مسائل احتیاجی یک خانواده مسئله ماش آن خانواده است در این مملکت هم بدیهی است همه چیز لازم است و فاقد تمام اصلاحات می‌باشد ولی اول باید فکری کرد که مردم بتوانند زندگانی خود را تامین کنند و پس از آن برای سایر اصطلاحات فکری بکنند مملکت ما یک مملکت ماشینی و صنعتی نیست و اگر ما بخواهیم خیلی جد و جهد هم بکنیم تا صد سال دیگر هم با نهایت جد و جهد صنایع‌مان را ترویج کنیم بالاخره موفق نخواهیم که در اینجا اتومبیل بسازیم و بخارج بفروشیم یا ساعت بسازیم و بخارج بفروشیم. مملکت مامملکتی است زراعتی و البته مسئله زراعت هم چون محتاج الیه قوت عامه مردم است در درجه اول اهمیت است و بعلاوه مملکت ما موقعیتش طوریست که همسایه‌های ما به محصولات فلاحتی ما محتاجند و اگر ما محصول اضافه پیدا کنیم از ما می‌خرند در نتیجه خساراتی که در جنگ بین‌المللی از طرف قشون تزاری روس بدولت ایران وارد شد یک معاهده با روس کردند که درنتیجه آن یک چیزهائی….
رئیس ـ اگر پیشنهادی دارید بنویسید بفرستیم به کمیسیون اخگرـ چون آقایا رئیس اجازه نمی‌فرمایند مابقی عرایضم را عرض نمی‌کنم و پیشنهاد خواهم کرد.
رئیس ـ آقا پیشنهادی دارند به ایشان تذکر دادم پیشنهادشان را بدهند یا در اینجا قرائت شود یا مراجعه می‌شود به کمیسیون و بنده گمان می‌کنم نباید وقت مجلس را صرف کنفرانس دادن نمود…
بعضی از نمایندگان ـ صحیح است.
رئیس ـ آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده ـ بنده عرایضی داشتم که لازم می‌دانستم امروز عرض کنم ولی چون بعضی از نمایندگان قبلا اجازه خواسته‌اند و تا حدی وقت مجلس صرف شد این است که عرایضم را بروز دیگر می‌گذارم.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب.(اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده راجع به لایحة عوائد و مخارج که از طرف مالیه منتشر شده است عرضی داشتم الان برج عقرب است نه کمیسیون بودجه در این باب توضیحی داده است که بنده بفهمم و غالب اقلام آنرا بنده نفهمیدم و ایرادی هم بر بنده نیست بجهت اینکه خیلی مغشوش است. خدا شاهد و گواه است که این عرایض بنده کنفرانس نیست اصل مسئله است هرچه سؤال کردم کسی جواب نداد بنده خواستم بفهم این لایحه که منتشر کرده‌اند از روی بصیرت بوده یا خیر؟ این را بیک ترتیب به بنده بفرمایند یا یک کمیسیونی را معین کنند که بند هم بروم در آن کمیسیون و بفهمم که این عوائد و مخارج چیست یا اینکه آقای وزیر مالیه که تشریف دارند خوب است آنهائی را که بنده سؤال می‌کنم یک یک جواب بفرمایند.
رئیس ـ ممکن است از رئیس یا مخبر کمیسیون بودجه توضیح بخواهید آقای رئیس التجار (اجازه)
رئیس التجار ـ بنده دیروز در یکی از ادارات مالیه برای یک کار شخصی رفته بودم در آنجا مذاکراتی راجع به بذر شهریار و غیره شنیدم که لازم دانستم با بودن آقای وزیر مالیه عرض کنم.
رئیس ـ بطور سؤال میفرمائید.
رئیس التجار ـ خیر خواستم تذکر بدهم بآقایان راجع به بذر شهریار و ورامین و خالصجات که امسال حاصل بعمل نیامده است و اغلب املاک اربابی بدون بذر مانده است و در آن اداره می‌گفتند در هذاالسنه اهمیت ندارد زیرا انبار ذخیره دارد ولی اگر توجه مخصوص از طرف مجلس و دولت راجع به بذر نشود سال آتیه طهران دچار خطر قحطی خواهد بود. باینجهت بودن آقای وزیر مالیه را مغتنم شمرده خواستم از ایشان تقاضا کنم که در این بابا توجهی بکنند. وزیر مالیه ـ عرض می‌کنم که وزارت مالیه در این خصوص بی خیال نبوده و اقداماتی کرده عرض نمی‌کنم که وزارت مالیه کاملا می‌تواند این درد را دوا بکند ولی حاضرم در موقع دیگر شرح بدهم که چه اقداماتی در این باب شده و خواهد شد ولی این قدر عجالته عرض می‌کنم که وزارت مالیه در این باب بی خیال نبود یک اقداماتی کرده است و مشغول به اقدامات دیگری هم هست.
رئیس ـ آقای طهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمد علی طهرانی ـ بنده بدون تعرض از کنفرانس دادن در مجلس می‌خواهم یک سؤالی از کمیسیون نفط بکنم که تقریباً سه سال وقت مجلس صرف شد و ما بالاخره نفهمیدیم کار نفط به کجا انجامید ما متصل در موضوع اقتصادیات صحبت می‌کنیم ولی یک چنین موضوع مهمی که به مجلس آمد و مدتی آقایان در کمیسیون در باب آن زحمت کشیدند بالاخره نتیجه آن چه شد و ما بچه قسم جواب مردم را باید بدهیم. آیا باید بگوئیم گذشت یا رد شد یا قبول خواهد شد یا در جریان است؟
رئیس ـ آقای سهام السلطان. (اجازه)
سهام‌السلطان ـ در این موضوع که آقای طهرانی اظهار کردند سابقاً هم در مجلس عرض شد که دو سه ماده در مجلس مطرح شد و به واسطه یک اختلافاتی که پیدا شد به توسط دولت به نماینده کمپانی که در اینجا نبود مراجعه شد و جواب خواستند از قراری که بنده از خارج شنیده‌ام گویا در آن خصوص یک جوابهائی هم از کمپانی رسیده است ولی از طرف دولت هنوز به کمیسیون مراجعه نشده و البته وقتی که از طرف دولت به کمیسیون مراجعه شود کمیسیون نظریات خود را به مجلس اظهار خواهد کرد.
رئیس ـ آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی ـ بنده سؤالی از آقای وزیر مالیه داشتم
رئیس ـ بفرمائید.
کازرونی ـ چنانچه خاطر آقایان مستحضر است چندی پیش قانونی به جهت الصاق تمبر به عرایض به مجلس آمد و رد شد. از شیراز جمعی شکایت کرده‌اند که رئیس مالیه آنجا امر کرده است مکتوباتی که به مالیه نوشته می‌شود نباید بدون الصاق تمبر باشد. حقیقتاً اگر چنانچه قوانینی که ماوضع می‌کنیم یک اثراتی برش قائل هستند خوبست وزراء محترم آن قوانینی را که مجلس تصویب می‌کند بهموقع اجرا گذارند و در موقعی که تصویب یک چیزی را از مجلس می‌خواهند و مجلس رد می‌کند دیگر چرا باید اجرا شود! بنده خواستم سؤال کنم که آیا حقیقت دارد در شیراز پول الصاق تمبر را مطالبه می‌کنند و شکایات آنها وارد است یا خیر؟ همینقدر اطلاع بدهند که مستحضر شویم.
وزیر مالیه ـ از طرف وزارت مالیه در این خصوص البته امری داده نشده است که یک مالیاتی را که هنوز مجلس تصویب نکرده است از کسی بگیرند. چندی قبل بنده هم این طور شنیدم که در شیراز یا جای دیگر یک چنین کاری را می‌کنند از طرف وزارت مالیه منع شد حالا اگر اخیراً این کار را کرده‌اند که ایشان اطلاع پیدا کرده‌اند البته منع خواهد شد. رئیس ـ پیشنهاد آقای افشار قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم اعتبار نامه آقای‌هایم جزء دستور بشود.
رئیس ـ مخالفی ندارد؟
(گفته شد خیر)
نسبت به وکالت ایشان آقای دستغیب مخالف بودند.
دست غیب ـ بلی مخالفتهائی که نسبت به اعتبارنامه‌ها می‌شود التبه آقایان سابقه دارند از دو راه است یکی راجع به صلاحیت و یکی راجع به جریان انتخابات در خارج راجع به صلاحیت یک چیزهائی از آقای‌هایم در افکار و اذهان مردم هست و بعضی دلائل هم دارند. از قبیل روزنامه که به قلم ایشان طبع شده و بعضی چیزهای دیگر که بالصراحه اظهار آنها در مجلس اگرچه چندان اهمیتی ندارد ولی چندان خوش‌آیند نیست این است که راجع‌به آن مطالب که معروف و مشهور است از قبیل روزنامه که عرض کردم و در عدلیه مطرح است و مسائلی که اغلب آقایان سابقه دارند عجالتاً عرض نمی‌کنم اما راجع‌به جریان انتخاب تا جائی که بنده مطلعم راجع به جریان انتخابات یک تهدیدات و تطمیعاتی در انتخاب آقای‌هایم شده که گمان نمی‌کنم اسناد آنها هم در دوسیه باشد و آن شعبه (که نمیدانم کدام شعبه است) به آن رسیدگی نموده البته اعضاء شعبه آن اسناد را دیده‌اند مثلا بعضی اشخاص نسبت به انتخاب ایشان رأی داده‌اند که صلاحیت نداشته‌اند از جمله مسلمان نسبت به ایشان رأی داده است. این مسائل در دوسیه به طوریکه بنده شنیده‌ام هست و البته اگر نباشد مخبر شعبه دفاع خواهد کرد که چنان چیزی نیست که پیش بنده محرز است این است که جریان انتخابات و صلاحیت ایشان را نه بنده تنها مخالفم شایعات و اذهان مردم هم برخلاف ایشان است. چون عرض کردم که نمی‌خواهم مطالب بی پرده گفته شود و از حدود نزاکت خارج شود. این است که همینطور عرض می‌کنم راجع‌به صلاحیت ایشان خیلی از مردم تردید دارند و خیلی نسبت‌ها به ایشان می‌دهند و راجع‌به انتخاب ایشان هم تهدید و تطمیعی شده است. اگر اینطور نیست آقای مخبر دفاع بفرمایند تا بعد بقیه عرایضم را عرض کنم.
رئیس ـ آقای‌هایم اجازه خواسته‌اند ولی آقای سرکشیک زاده قبل از ایشان اجازه خواسته‌اند. گمان می‌کنم اگر خودشان مقدم باشند بهتر باشد. (خطاب به آقای سرکشیک زاده) اجازه میفرمائید خودشان مقدم حرف بزنند؟
سرکشیک زاده ـ بفرمایند.
رئیس ـ آقای‌هایم.
هایم ـ نظر به اینکه یک قسمت از اظهارات آقای دست غیب بطور رمز و معما بود بنده چیزی نفهمیدم که در اطرافش زیاد توضیحات بدهم. یک قسمت راجع‌به عدلیه اظهار کردند اگر بنده در عدلیه کاری کرده‌ام یا محکوم شده‌ام خوبست حکم عدلیه را ارائه بدهند. راجع‌به عدم صلاحیت هم اظهار کردند نفهمیدم از کجا عدم صلاحیت بنده به ایشان ثابت شده. در دوسیه چنین چیزی که عدم صلاحیت بنده را برساند نیست. بعلاوه بنده یکی از مأمورین ادارات دولتی بوده‌ام و سوابق روشن و پاکی هم دارم و در راه خدمت به دولت و ایفای وظیفه فداکاریهائی کرده‌ام که برای امروز و آتیه مایه افتخار بنده است. درسیه خدمات بنده در اداره گمرک هست و در راه ایفاء وظیفه چندین مرتبه هم دچار مخاطرات شده‌ام اگر این خدمات عدم صلاحیت بنده را میرساند حرفی ندارم. ولی بنده تصور می‌کردم موقعی رسیده است که نمایندگان ملت صحت عمل را بخوبی سزا می‌دهند دیگر بسته است بنظر آقایان محترم. جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
رئیس ـ کافی است؟.
بعضی از نمایندگان ـ کافی است.
دست غیب ـ کافی نیست.
کازرونی ـ کافی نیست. بنده هم اجازه خواسته‌ام.
رئیس ـ دلیل عدم کفایت مذاکرات را بفرمائید.
کازرونی ـ بلی بنده بایستی دلائلی بجهت عدم کفایت مذاکرات عرض کنم. البته دلائل طرفین باید گفته شود که آقایان نمایندگان بدانند چگونه رأی می‌دهند. بنده که دلائلی برای عدم صلاحیت ایشان دارم باید اظهار کنم آن وقت آقایان بفرمایند مذاکرات کافی است درصورتی که بنده دلائل مخالفتم را عرض نکرده‌ام چگونه می‌فرمایند مذاکرات کافی است؟
رئیس ـ آقایانی که مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند ـ
(جمعی قیام نمودند)
ـ معلوم می‌شود کافی نیست. آقای سرکشیک زاده.(اجازه)
سرکشیک زاده بنده موافقم.
رئیس آقای کازرونی.(اجازه)
کازرونی ـ مخالفت بنده از دو نقطه نظر است یکی در خصوص جریان انتخابات و دیگری راجع‌به عدم صلاحیت. اولا در خصوص جریان انتخابات چنان بر آقایان معلوم است. انجمن‌های نظار جزء بایستی به تصویب انجمن نظار مرکزی باشند و در این انتخاب اتفاقا اینطور نبوده است انجمن نظار مرکزی هیچ نظری در تعیین انجمن‌های نظار جزء ولایات نداشته است و نمیدانم از روی چه ترتیبی تعیین شده‌اند و این برخلاف قانون است. در دوره چهارم هم در همین موضوع یعنی در موضوع انجمن نظار مرکزی راجع‌به علل متنوعه وزارت داخله از کمیسیون داخله سؤال کرد که تکلیف چیست و در این خصوص کمیسیون دو سه جلسه با حضور معاون وزارت داخله مذاکراتی باشد و بالاخره گفته شد که باید به تصویب انجمن نظار مرکزی باشد چنانچه قانون هم تصریح کرده است. این یکی ثانیاً به بعضی ولایات حق انتخاب داده نشد مثل بوشهر. دماوند. قصر شیرین و غیره که بنده تمامش را در نظر ندارم چیزی که میدانم اینست که به این سه محل که عرض کردم قطعاً حق انتخاب نداده‌اند این دو فقره. دیگر اینکه در اصفهان در همان روزی که تعرفه داده‌اند در همان روز رأی گرفته‌اند این هم برخلاف قانون است. در اصفهان به اشخاصی که صلاحیت انتخاب کردن نداشته‌اند تعرفه داده‌اند و رأی آنها را هم اتخاذ کرده‌اند اسناد این هم در دوسیه موجود است. و بنده از نقطه نظر اینکه وقت مجلس مقدس تضییع نشده باشد (گرچه سابقه هم دارد) دوسیه را نمی‌خواهم که مفصلا آنها را قرائت کنم ولی اگر آقایان مایل باشند ممکن است دوسیه را بیاورند و آن اسناد را ارائه بدهم. بطوری که عرض کردم در اصفهان در همان روزی که تعرفه داده‌اند در همان روز هم اخذ رای نموده‌اند. کلیمیان مقیم اصفهان هم که تهدیده شده‌اند شکایاتی دارند که در دوسیه موجود است. خلیل و جلیل نمیدانم…
(همهمه نمایندگان)
کازرونی خوبست آقای رئیس اجازه بفرمایند دوسیه را بیاورند تا اسناد را بنده ارائه بدهم چون آقایان تکذیب کردند جلیل و خلیل دو نفر کلیمی هستند که خدمت یک نفر از علماء اصفهان آقای آقا سید احمد دولت آبادی رفته‌اند و امضای خودشان را مسجل به امضای آقا نموده‌اند
احتشام‌الحکماء ـ آقای آقا سید احمد یک سال است مریضند.
رئیس ـ (خطاب به احتشام‌الحکماء) آقا اگر اظهاراتی دارید بعد اظهار کنید. کازرونی و همچنین آقای آقا سید باقر سدهی برحسب اعتراف کلیمیان شهادتی نوشته‌اند حالا اگر خلاف واقع است یا خیر بنده نمیدانم. دیگر اینکه یک اوراق جعلی از اینجا طبع کرده‌اند و بولایا ـ فرستاده‌اند و ملا سلیمان که آن اوراق ممضی به امضای او است می‌گوید این اوراق از من نیست و جعلی است. از جمله چیزهائی که باید در انتخابات رعایت شود و مخصوصاً به منزله اساس کار است اینست که باید نظار معروف به امانت و درست‌کاری باشند لکن بعضی از اعضاء انجمن نظار مرکزی اینطور نبوده‌اند از جمله آنها عزیز نامی است که یکی از نظار است که دارای سابقه خوبی نیست و اوراق جعلی او در عدلیه کشف شده دوسیه‌های دیگری هم از همین آدم که از نظار است در عدلیه موجود است. انتخابات باید آزاد باشد لکن در مرکز به اشخاصی که میخواسته‌اند برای گرفتن تعرفه به انجمن ورود کنند بلیط میدادهاند و بدون بلیط اجازه ورود نمیداده‌اند معلوم میشده است که یک انجمن نظار هم دم در بوده است و به اشخاصی که میل داشته‌اند بلیط میدادهاند که بروند تعرفه بگیرند. از جمله چیزهائی که در مرکز واقع شده و در مرء آی خود ما است اینست که به اشخاص غیرصالح تعرفه داده‌اند و به بعضی اشخاص که حق انتخاب کردن در حوزه مسلمان‌ها داشته‌اند به آنها تعرفه داده‌اند. دفتر و کتابچه ثبت اسامی دلالت بر این مسئله دارد و تصریح می‌کند. حالا نمی‌خواهم خیلی اطاله کلام کنم که اسامی آن اشخاص چیست که از دو جا تعرفه گرفته‌اند یا اشخاصی که از مجرای شرافت معاش نمی‌کنند تعرفه داده‌اند درصورتی که قانون تصریح می‌کند که به این قسم اشخاص نبایستی تعرفه داد این عرضی که بنده می‌کنم اگر به دوسیه مراجعه شود معلوم می‌شود. مخصوصاً بعضی از اعضاء انجمن نظار اعتراض می‌کردند که به این اشخاص نباید تعرفه داده شود لکن پذیرفته نمی‌شد. انجمن نظار مرکزی بصورت انتخابات جزء هم رسیدگی نکرده درصورتی که بایستی رسیدگی کرده و صحت و سقمش را تصدیق کنند فقط تلگرافاً از ولایات اکثریت را گفته‌اند و وزارت داخله هم اکثریت مرکز و ولایات را گرفته و آنها را جمع‌بندی نموده و نتیجه را گفته بدون اینکه انجمن نظار ببیند و در صحت و سقم انجمن‌های ولایات رسیدگی کرده و تصدیق به صحت یا عدم صحت بکند. این را هم آقایان تصدیق می‌فرمایند که خلاف قانونست و بالاخره صورتمجلس را هم چهار نفر امضاء کرده‌اند و تفصیل آنهم اینطور است: سه نفر مثبت و سه نفر منفی و یکنفر بین بوده است. این یکنفر هم اظهاراتی کرده و تصدیقاتی داده است باشد. بالاخره صورت مجلس را چهار نفر امضاء کرده‌اند و سه نفر امضاء نکرده‌اند و این اعتراض در خود انجمن موجود بوده این مسئله راجع‌به کیفیت انتخاب بود که نمی‌خواستم زیاد حرف بزنم و سعی کردم که کمتر بشود. اما راجع‌به صلاحیت ایشان: ایشان در موقعی که مستخدم دولت بوده‌اند یک قضایائی اتفاق افتاد و یک راپورتهائی به وزارت امور خارجه رسید که بالاخره منجر به انفصال ایشان شد معذالک مأموریت‌هائی به طرف قزوین و آذربایجان پیدا کردند با یک صور مختلفه که بعد بنده اطلاع پیدا کردم و خود بنده همه جا همراهش نبودم چون نمی‌خواهم مطالب را واضح و آشکار و بدون پرده عرض کنم گمان می‌کنم آقایان از بعضی قضایا مسبوق باشند. در هرصورت وکیل اولا بایستی پیش مردم معروف به امانت دصحت عمل و سابقه خوب باشد. اشخاصی که متهم به بعضی چیزها هستند البته اسباب تزلزل و تشویش اذهان می‌شود و برای مجلس شورای ملی گمان نمی‌کنم صلاحیت داشته باشد و بیشتر مخالفت بنده هم از همین نظر است. یادداشت‌های بنده خیلی مفصل است ولی می‌ترسم اگر بخواهم کاملا توضیح بدهم قدری از دائره نزاکت خارج بشود این است که مابقی را موکول می‌کنم به احساسات و نظریات نمایندگان محترم خودشان مختارند هرچه می‌خواهند بکنند.
رئیس آقای سرکشیک زاده(اجازه)
سرکشیک زاده ـ بنده از نقطه نظر خودم عرض می‌کنم که بنده بنام دفاع از یک نفر مظلوم پشت این تریبون آمده‌ام. به عقیده بنده با ملل متنوعه یا با یک بدبختی یک مخالفتهائی بشود
دست غیب ـ مخالفت با ملل متنوعه نیست
سرکشیک زاده ـ پس با کیست؟ با مسلمانست؟ و به نظر بنده خوب نیست با یک بدبختی که در اقلیت است اینطور معامله شود. بهرصورت آقایان میل داشته‌اند مخالفت کرده‌اند و بنده هم در آن قسمت عرضی ندارم. آقای کازرونی دو ایراد داشتند و آقای دستغیب هم یک ایراد داشتند. اما آقای کازرونی راجع‌به انتخابات یک اشاراتی کردند ولی بنده که در شعبه یک بودم و سایر آقایانی هم که در آن تاریخ در شعبه یک بودند از قبیل آقای مشیرالدوله و دیگران یک چنین مسائلی را در دوسیه ندیدیم. و در غالب جاها انتخابات با رعایت ترتیبات قانونی شروع و خاتمه یافته است و صورت مجلس را به وزارت داخله فرستاده‌اند و وزارت داخله هم به مجلس فرستاده است. آقای دست غیب راجع‌به روزنامه یک اشاره کردند. اولا روزنامه مال ایشان نبوده است و نویسنده آن مقاله هم یک نفر مسلمان و سید بوده و در محاکم صلاحیت دار هم تبرئه شده است و در این قسمت هم داخل نمی‌شوم زیرا به نظر بنده مجلس محکمه نیست و مجلس باید از نقطه نظر انتخابات رسیدگی کند و اگر ایشان مقصر هستند آنهم بایستی در محکمه صلاحیت داری محاکمه شود ولی متأسفانه تاکنون از طرف هیچ محکمه نه احضار شده‌اند و نه محاکمه شده‌اند و نه محکوم شده‌اند. و چون بنده قائلم به نظریه اکثریت مجلس این است که تقاضا می‌کنم مذاکرات هم کافی باشد.
دست غیب ـ سوء تفاهم شده است اجازه بفرمائید یک توضیحی بدهم
رئیس ـ توضیح نظامنامه است؟
دست غیب بلی. آقای سرکشیک زاده در اثناء فرمایششان فرمودند که با ملل مختلفه نبایستی ضدیت کرد. بلی همینطور است هیچکس هم با ملل متنوعه ضدیت نکرده است و بهترین دلیل بنده اینست که پریروز در شعبه که مخبرش بودم اعتبارنامه آقای سهراب خان مطرح شد و رأی هم داده شد و صبح قبل از مجلس خود بنده آمدم و راپورتش را نوشتم و خودم هم خواندم با ملل متنوعه هیچکس ضدیت نکرده است. راجع باین مورد بخصوص مخالفت شده است و با کلیمی‌ها هم کسی مخالفت نکرده است. باعنوان کلیمی بطور مطلق یا بطور خصوصی کسی مخالف نیست ولی در این موضوع بخصوص بواسطه یک اشکالات و اشتهاراتی که در خارج پیدا شده بود بنده مخالفت کردم و چون فرمودید مطابق نظامنامه توضیح بدهم از این جهت به همین اندازه توضیح قناعت کردم. و اگر باز مذاکره شد دلائل خود را عرض می‌کنم
رئیس ـ باید رأی گرفته شود
دست غیب ـ پیش نهادی تقدیم شده است.
رئیس ـ پیشنهاد شده است رأی مخفی گرفته شود.
(بشرح ذیل قرائت شد)
ما امضا کنندگان در ذیل تقاضا می‌کنیم که بخصوص اعتبارنامه مسیو‌هایم رأی پاورقی گرفته بشود.
دست غیب ـ این پیشنهاد با ورقه است پیشنهادی برای رأی مخفی شده است
(بشرح ذیل قرائت شد)
ما امضاء کنندگان ذیل از مقام مجلس تقاضا می‌کنیم که در موضوع انتخاب مسیو‌هایم رأی مخفی با مهره سیاه و سفید گرفته شود: کازرونی. رضا دامغانی. سلیمان محسن اقل شیخ محمد علی الموتی. مصطفی الموسوی البهبهانی. دست غیب. م ـ شهاب هاشم آشتیانی. یعقوب الموسوی. اخگر. عبدالله یاسائی. مهدی زاهدی. آقا شیخ فرج‌الله. یمین الملک.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری در همین موضوع شده است.
(بشرح ذیل خوانده شد)
این جانبان نسبت به اعتبارنامه آقای‌هایم تقاضای رأی مخفی می‌کنیم: علیرضا الحسینی. ضیاءالواعظین. نظام التولیه.
رئیس ـ هیجده نفر تقاضای رأی مخفی کرده‌اند ولی هشت نفرشان مسترد داشته‌اند.
(بشرح آتی قرائت شد)
یاسائی. حاج میرزا علیرضا. آقا میرزا شهاب‌الدین. حاج عزالممالک…
حاج عزالممالک ـ بنده هیچ امضاء نکرده بودم
رئیس ـ یمین‌الممالک است آقا سید یعقوب. نظام التولیه. مقوم الملک. اخگر.
رئیس ـ باید رأی گرفت به قیام و قعود.
کازرونی ـ یک پیشنهاد دیگری هم شده است راجع‌به رأی با ورقه.
رئیس ـ رأی با ورقه؟
کازرونی ـ بلی پیشنهادش را تقدیم کرده‌ام.
رئیس ـ شش نفر تقاضا کرده‌اند با ورقه رأی گرفته نشود. رأی گرفته می‌شود با ورقه آقایانی که وکالت آقای‌هایم را تصویب می‌کنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد
(اخذ و استخراج آراء به عمل آمده نتیجه بقرار ذیل حاصل گردید)
ورقه سفید علامت قبول ۵۷ ورقه کبود علامت رد ۹ ورقه امتناع ۱۶
رئیس ـعده حضار نود و سه با پنجاه و هفت رأی وکالت آقای‌هایم تصویب شد
کازرونی ـ تقاضا می‌کنم اسامی رأی دهندگان قرائت شود.
رئیس ـ مطابق نظامنامه اسامی در جلسه بعد باید قرائت شود اسامی موافقین: آقایان فتح الله میرزا وکیل‌الملک ـ یاسائی ـ کی استوان ـ احیاءالسلطنه ـ رئیس التجار ـ سپهدار اعظم ـ شیخ الاسلام ملایری ـ غلامحسین میرزا سالارلشکر ـ سردار مفخم ـ شیروانی داور ـ حاج مشیر اعظم ـ محمدهاشم میرزا قوام‌الدوله ـ مشیرالدوله ـ سردار فاخر محمد ولی میرزا ـ آقا شیخ هادی شیخ الرئیس آقا سید کاظم یزدی ـ آقا میرزا رضاخان افشار ـ حاج میرزا اسدالله خان ـ مصدق الملک احتشام‌الحکماء ـ ملک‌التجار ـ سهام‌السلطان شیخ العراقین زاده ـ عظیمی ـ نجات ـ امین‌الشریعه ـ معاضدالسلطنه مدرس ـ امیر احتشام ـ سردار نصرت ـ صولت السلطنه ـ سردار معتمد ـ ضیاء الاطباء ـ امیر اعلم ـ آقا میرزا سلیم خان ایزدی ـ صدرائی ـ شریعت زاده ـ دبیر اعظم ـ تدین ـ آقا میرزا یدالله خان ـ وحیدالدوله ـ مدبرالملک دیوان بیگی ـ نصرت‌الدوله ـ معتمدالسلطنه ـ معظم السلطان ـ مشیر معظم ـ عمادالسلطنه ـ سرکشیک زاده ـ رهنما ـ آقا میرزا سید احمد بهبهانی ـ آقا سید حسن اسامی
مخالفین ـ آقایان: کازرونی ـ آقا سید مصطفی بهبهانی ـ صدرالعلماء مفتی ـ آقا شیخ عبدالرحمن ـ حاج میرزا علیرضا آقا میرزا آقاخان عصر انقلاب ـ ضیاءالواعظین ـ دستغیب ـ
الموتی ورقه بدون قید رد و قبول آقایان زعیم سهراب خان
وزیر مالیه ـ چون عمل بودجه کل مملکت هنوز تمام نشده و البته تا وقتی که تکلیف قطعی آن معلوم شود چند روزی اقلاً طول خواهد کشید و مخارج کلیه ادارات و بخصوص بعضی از آنها فوریت دارد و اگر چنانچه به تعویق بیفتد اسباب اختلال کار ادارات می‌شود لهذا لایحه یک دوازدهم برج میزان را از طرف هیئت دولت تقدیم مجلس شورای ملی نموده و تقاضا می‌کنم در همین جلسه مطرح مذاکره قرار دهند
رئیس ـ لایحه قرائت می‌شود بعد به فوریتش رأی گرفته می‌شود
(لایحه مزبوره به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم مجلس شورای ملی
چنانکه خاطر نمایندگان محترم مستحضر است اعتبارات هذه‌السنه ۱۳۰۳ هنوز تصویب نشده و مدتی که اجازه پرداخت بروج حمل و ثور و جوزا و سرطان و اسد و سنبله بر یک دوازدهم اعتبارات سنه ماضیه ۱۳۰۲ بر آن صادر شده بود منقضی گردیده و به این جهت درباره وضعیت پرداخت مخارج دچار اشکال شده است چنانکه خاطر محترم نمایندگان مستحضر است بعضی از پرداخت‌ها باید در سر وقت و موعد معینه بعمل آید والا ضررهای مالی مهم به علت عدم توانائی به جمع‌آوری و کنترل عایدات متوجه دولت خواهد شد و بعلاوه در اغلب موارد عایدات را بدون صرف وجوه نمی‌توان جمع‌آوری کرد و نیز اجازه هم برای پرداخت مخارج برج میزان هذه‌السنه در دست نیست. نظر به مراتب معروضه فوق قانون ذیل را پیشنهاد نموده و به فوریت استدعای تصویب آنرا می‌نماید:
ماده اول ـ وزارت مالیه مجاز است حقوق و مخارج و مستمریات و شهریه‌های برج میزان ۱۳۰۳ را از قرار یک دوازدهم اعتبارات مصوبه سنه ۱۳۰۲ تأدیه نماید
تبصره ـ حقوق مأمورین خارجه که مشمول قانون مصوب ۱۶ حمل ۱۳۰۱ و هنوز در مقام خود باقی می‌باشند از بابت یک دوازدهم فوق‌الذکر باید توقیف شود
ماده دوم ـ تأدیه کلیه وجوهی که پرداخت آنها بر طبق این قانون اجازه داده می‌شود باید علی‌الحساب و پس از تصویب بودجه‌های سنه حاضره اصلاحات لازمه در مقادیر آنها بعمل آید تا تأدیه وجوه مزبوره کاملا مطابق بودجه‌های ۱۳۰۳ بوده باشد
ماده سوم ـ بابت مخارجی که در بودجه‌های تفصیلی هذه‌السنه ۱۳۰۳ ارسالی به مجلس شورای ملی منظور نگردیده هیچ مبلغ وجهی نباید پرداخته گردد رئیس ـ مذاکراتی که می‌شود راجع‌به فوریت است. راجع بخود لایحه نیست نسبت به فوریتش کسی مخالف است؟
حاج آقا اسمعیل عراقی ـ بنده با فوریتش مخالفم رئیس ـ بفرمائید حاج آقا اسمعیل ـ دلیلی را که نوشته‌اند اینجا برای فوریتش اینست که چون بودجه سیچقان ئیل ۱۳۰۳ هنوز از مجلس نگذشته است و سایر برجهای دیگر را هم در تحت همین عنوان تصویب کرده‌اند. از این جهت ما برج میزان را هم پیشنهاد می‌کنیم که مطابق سنه ۱۳۰۲ مجلس تصویب بکند بنده عرض می‌کنم هیچ حقوقی را قبل از برج نمی‌دهند. بلی اگر مال برج حمل یا ثور یا جوزا یا سرطان بود حق داشتند ولی حالا تازه امروز سی ویکم برج میزان است که شما میآئید تقاضای فوریتش را می‌کنید و بنده گمان نمی‌کنم هیچ دلیل منطقی برای فوریتش باشد و اگر دلیل منطقی دیگری دارد خوب است آقای وزیر مالیه آن دلیل منطقی را ذکر کنند شاید ما هم قانع بشویم.
وزیر مالیه ـ تقاضای فوریت دلیلش یکی مخارج فوری است که باید بشود و دیگری مجاز نبودن وزارت مالیه است در پرداخت آن مخارج و تا مجلس شورای ملی اجازه ندهد وزارت مالیه هیچ خرجی را نمی‌تواند بپردازد و بعضی مخارج هم ضروری است (اگرچه کلیه مخارج مملکت ضروری است) ولی خاصه بعضی از آنها. بنابراین اگر می‌خواهید که آن مخارج مملکتی بشود باید زودتر رأی بدهند و اگر نمی‌خواهند آن مخارج بشود آن هم امری است علیحده
رئیس ـ خوب رأی می‌گیریم به فوریت آقایانی که فوریت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. اجازه‌ها باید تجدید شود. مذاکرات راجع‌به کلیات است. آقای آقا سید یعقوب.(اجازه)
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای عراقی ـ(اجازه)
حاج آقا اسمعیل عراقی ـ کلیتاً تا بحال مجلس شورای ملی در هر برجی یک دوازدهم را که آورده‌اند تصویب کرده است و تا حالا غیر از برج میزان پنج برج…
بعضی از نمایندگان ـ شش برج
عراقی ـ بسیار خوب شش برج که با برج میزان هفت برج است که تصویب می‌شود. اغلب ادارات شاید باشد دو سه ماه است حقوق نگرفته‌اند و بعضی هم چهار برج و پنج برج طلبکار هستند اینهائی که تاکنون تصویب شده است و آن بیچاره‌ها تا حالا حقوقشان مانده است خوب است دولت حقوق آنها را بدهد و بعد برای باقی دیگر بیایند تقاضا کنند. مجلس شورای ملی کارش اینست که تصویب کند ولی از آن طرف آن ثبات بیچاره که سی ودو تومان حقوق دارد چهار ماه است حقوق نگرفته و همینطور دیگران سه ماه و دو ماه حقوق نگرفته‌اند. و بالاخره آنچه که تاکنون تصویب شده است به آنها نرسیده است و اینکه آقای وزیر مالیه در جواب بنده فرمودند بعضی از مخارج ضروری و فوری است و دولت مجبور است که آنها را زودتر بدهد البته صحیح است ولی اجزاء بیچاره بعضی از ادارات هم که چهار پنج ماه است حقوقشان مانده درصورتیکه مجلس هم تصویب کرده است چرا نمی‌پردازند؟ و ما همینقدر می‌بینیم که برج برج می‌آید اینجا و تصویب هم می‌شود ولی در خارج اجزای ادارات بدبخت را می‌بینیم دو ماه و سه ماه و چهار ماه حقوق نگرفته‌اند بنابراین با این عنوان که به صاحبان حقوق داده نمیشود بنده با تصویب یکدوازدهم کاملاً مخالفم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده فلسفه مخالفت آقای عراقی را نفهمیدم. همینقدر فرمودند که شش برج است ببعضی از ادارات حقوق داده نشده و حالا هم که سی و یکم میزان است حقوق برج میزان را میخواهیم تصویب بکنیم و اینکه می‌فرمایند به ثبات حقوق داده نشده است اشتباه است کدام ثبات کدام دفتردار حقوقش نرسیده است شما این حقوق را تصویب کنید اگر ندادند آن وقت از وزیر مالیه سوال کنید که چرا حقوق ادارات را ندادید پس معلوم می‌شود در اصل قضیه مخالفتی ندارند و البته اگر شما تصویب کردید و حقوق بادارات ندادند اشکالی ندارد و می‌توانید به طور سؤال و استیضاح عنوان کنید ولی بصرف اینکه فلان جا را حقوق نداده‌اند ما این را تصویب نکنیم بعضی مخارجی است که خود حضرت عالی هم تصدیق دارید و نمی‌توانید منکر شوید که از آن جمله مخارج قشون است میخواهیم ببینیم آیا مخارج قشون را می‌توانید ندهید؟ مخارج نظمیه را ندهید؟ مخارجی که حفظ امنیت جانی و مالی مملکت را می‌کند می‌شود نداد؟ و با همه این تفصیل‌ها که عرض کردم گمان می‌کنم آقای عارقی در اصل موضوع مخالفتی نداشتند و فقط مخالفتشان در این بود که به بعضی اشخاص حقوق داده نشده است.
جمعی از نمایندگان. مذاکرات کافی است.
مدرس ـ تجربه نکرده‌اید که از مذاکرات کافی است نفع نبرده‌ایم؟
رئیس آقای تدین (اجازه)
تدین ـ موافقم
رئیس ـ شاهزاده شیخ الرئیس (اجازه)
(خارج شده بودند)
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
مدرس ـ اولا خواستم عرض کنم که بنده اجازه خواسته بودم که در فوریتش حرف بزنم و اینکه من مخالفت فوریتم یعنی باشد فردا. باشد پس فردا. امروز ماده‌هایش را مطالعه می‌کردیم و با هم مذاکره می‌کردیم بعد می‌آمد به مجلس و آقایان هم تصویب می‌فرمودند. و اینکه یک کاری از امروز بفردا یا پس فردا بیفتد هیچ ضرری بدستگاه و مخارج هیج جا نمی‌خورد و قطعاً یک بصیرتی پیدا می‌شود که در آتیه اسباب پشیمانی نمیشود وعقیده من این است که آقایان این اساس را یک قدری درش فکر بکنند. و اینکه هر مطلبی به مجلس می‌آید هی آقایان می‌فرمایند مذاکرات کافی است به عقیده من کار خوبی نیست. خوبست بگذارید در مطالب غور بشود چرا زحمت بخودتان می‌دهید؟ ثانیا البته مخارج فوری دولت را هیچکس نمی‌تواند بگوید که باید بتعویق بیفتد البته یک مخارجی است اگر بتعویق بیفتد یک ضررهای بزرگی وارد می‌شود. کلام بر سر این است که مخارج فوری این مملکت منحصر شده است به عقیده من به سه چیز و تمام این تصویب‌نامه‌هائی که صادر می‌شود از حدود آن سه چیز خارج نمیشود. یکی حقوق اداره مالیه است که تخلف نمیشود یکی نظام است. یکی پست و تلگراف ما هر جا رفتیم و پرسیدیم یا سه ماه یا چهار ماه یا زیادتر شهریه فقراء حقوق ادارات عقب افتاده است خودتان وزارتخانه دارید پس اینها که هی شکایت می‌کنند از وزارت مارف و وزارت عدلیه که حقوق و شهریه ما نرسیده است و همچنین سایر ادارات و کذا و کذا اینها دروغ می‌گویند که شکایت می‌کنند که ما جرئت نداریم برویم توی کوچه یا اینکه راست می‌گویند؟ من منکر نیستم که مخارج فوری را نباید کرد و تاکنون هم آمده است و تصویب هم شده و البته باید هم تصویب شود لیکن تمام عایدات این مملکت خرج بعضی نقطه‌های مخصوص می‌شود بدون اینکه فکری برای باقی بشود. اگر محلی برای مابقی ندارید بیائید پیشنهاد کنید به مجلس که محل برای باقی نیست فکری از برای باقی کنید که آن کسانی هم که چهار ماه و دو ماه و سه ماه حقوقشان عقب افتاده به آنها هم برسد. اگر محل هست چرا از آن محل به آنها داده نمی‌شودو تنها منحصر می‌شود به سه‌جا یا یک جا و این عرضی که می‌کنم نه ازنقطه نظر این است که یکی از مخالفین دولت هستم. عرض می‌کنم اگر دولت محل ندارد برای باقی پیشنهاد کند به مجلس که برای باقی محل نیست و باید مجلس محلی را در نظر بگیرد که حقوق آنها هم برسد. هیچ ظلمی بدتر از این نیست که یک قسمتی عقب بمانند و در عوض یک قسمتی پیش بیفتد جهت ندارد!! وزارت مالیه از قراری که صورت داده است هفت کرور بودجه برای خودش نوشته است هرچه هم هست می‌آید دست خودش البته اول حقوق خودش را بر می‌دارد. نظام مملکت هم که امنیت است البته واجب است سرباز را که نمیشود گفت حالا نان نخور باشد آخر برج یا ماه دیگر. در این قسمت من با رفیق خودم آقای عراقی هم شاید حرف داشته باشیم آخر میزان نان روز اول میزان را نمیشود خورد نان روز اول میزان را باید همان روز اول میزان خورد. لیکن با این وضعیتی که این دولت پیش گرفته است که سابقاً هم این طور نبوده و شاید این عرضی را که می‌کنم از نقطه نظر مخالفت خیال کنند ولیکن اینطور نیست هی چهار ماه پنج ماه و شش ماه عقب افتاده است و الان هم که اینطور یک دوازدهم را تصویب می‌کنید فردا وزارت مالیه تمام حقوق خودش را برده است وزارت جنگ و وزارت پست و تلگراف تمام حقوقش را گرفته است ولی از آن طرف هیچکس دیگر چیزی بهش نرسیده است و از این جهت است که بنده مخالفم.
وزیر مالیه ـ اولا اینکه می‌فرمایند سابق بر این اینطور نبوده این بواسطه این است که آقای مدرس بحمدالله محتاج نبوده‌اند که داخل در ادارات باشند و درست اطلاع ندارند.
مدرس ـ در مجلس بوده‌ام میدانم.
وزیر مالیه ـ سابقاً حقوق ادارات نه یک ماه نه دو ماه بلکه شش ماه هفت ماه و هشت ماه عقب می‌افتاد یعنی یک اداره یک ماه عقب بود و یک اداره دیگری شش ماه. جای دوری نیست از بابت سنه ایت ئیل اداراتی هستند که شش ماه طلبکارند. خود بنده یکی از آنهائی هستم که از بابت ایت ئیل چون مستخدم دولت بودم شش ماه طلبکار هستم. این چیز تازه نیست ادارات دیگری هستند که از همان سنه ایت ئیل پنجاه وشش ماه طلب دارند از این بالاتر در یک اداره یک کسی شش ماه طلب داشت و یک کسی هیچ طلب نداشت. اما اینکه می‌فرمایند چرا امسال اینطور شده این معوقه‌ها مال سال‌های قبل است امسال چهار ماه پنج ماه و شش ماه کسی طلب ندارد معوقه امسال دو ماه است. بلی اشخاصی هستند که امسال حقوق بآنها داده شده است و شاید از پارسال هم طلب دارند. ولی علت دارد نه اینکه وزارت مالیه عامداً و برای تبعیض اینکار را کرده باشد امسال بطور کلی معوقه که از برای ادارات هست بعضی جاها دو ماه است و بعضی جاها یک ماه و همه معوقه دارند نه اینکه یک کسی تمام گرفته باشد و یک کسی چهار ماه و دو ماه طلب داشته باشد و اگر می‌فرمایند بعضی نسبت به بعضی دیگر فوری نیست این را بنده نمی‌توانم تصدیق کنم زیرا همانطوری که بعضی از آقایان فرمودند یک خرجی است مثل خرج نظام یا پست و تلگراف یا مخارجی را که باید از او انتفاع می‌بریم باید فوری پرداخت زیرا اگر ندهیم آن کار انجام نمی‌گیرد. البته این قبیل مخارج فوریت دارد و نمی‌توان گفت در مملکت تمام مخارج یک سان است. البته اساسش صحیح است که تمام خرج مملکت را اعم از فوری و غیر فوری باید در آخر هر برج پرداخت و مسلماً باید بالاخره هم همینطور بشود و انشاالله اینطور هم خواهد شد. اما اینکه می‌فرمایند اگر عایدات کافی نیست پیشنهاد کنید و از مجلس محل بخواهید. اولا مجلس شورای ملی که به فوریت نمی‌تواند محلی ایجاد کند البته می‌توانید ایجاد کنید ولی برای یک سال دو سال دیگر نتیجه می‌دهد. در قدرت مجلس شورای ملی نیست که امروز از برای مخارج امسال محلی درست کند محل امسال باید در هر صورت در بودجه تعدیل شود عزم دولت و عزم مجلس شورای ملی به این است که کسر نداشته باشد و محل جدید نخواهیم خواست. برای اینکه همان اندازه که عایدات پیدا می‌کنیم همان اندازه هم مخارج می‌کنیم عایدات مملکت یک چیزی نیست که که کاملا به اختیار دولت باشد که هر موقع بخواهد وصول کنید بعضی عایدات هست که ممکن است تاخیر شود. ولی مخارج یک چیزی است که باید در سر موقع خودش بشود. همیشه به طور کلی در چند ماه اول سال عایدات کمتر است تا آخر سال و یک اتفاقاتی پیش می‌آید که گاهی عایدات عقب می‌افتد و کسر محل پیدا می‌کند و معمولا دولت‌ها از برای اینکه این کار را اصلاح کنند در جاهائی که خیلی دست و پایشان باز است و هیچ اشکالی برایشان نیست بمحض اینکه ماه بسررسید و دیدند برای مخارج آن ماه عایدی حاضر ندارند فوراً یک قرض موقتی مختصری می‌کنند و آن وقت از عایدات ماه بعد یا دو ماه دیگر تأدیه می‌کنند ولی دولت بواسطه بعضی ملاحظات امسال این کار را نمی‌خواهد بکند و بهمین جهت است که قهراً عقب افتاده است و پول هم موجود ندارد که تمام ادارات را در سر موقع حقوقشان را بدهد و با همة اینها هیچ وقت نمیشود وزیر مالیه یا دولت مجاز باشد که مخارج لازم را بنماید و به همین نظر بوده است که ما این اصل را قبول کرده‌ایم و باید هم قبول کنیم و مجلس شورای ملی هم باید تأیید کند نظریه دولت را و اگر نکنیم خطا و تقصیر کرده‌ایم که خرجی را بدون تصویب مجلس شورای مالی بپردازیم و چون کلیه بودجه امسال تصویب نشده برای اینکه تخطی از قانون نکنیم چاره نداریم جز اینکه بیائیم و موقتاً از مجلس شورای ملی اجازه بگیریم و دیگر بیش از این هم توضیحی لازم نمیدانم.
رئیس ـ آقای آقا میرزا شهاب (اجازه)
آقا میرزا شهاب ـ عرضی ندارم.
رئیس ـ آقای مشاراعظم (اجازه)
مشاراعظم ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ بفرمائید.
مشاراعظم ـ مسئله مسئله رساندن مخارج و نرساندن مخارج نیست البه هیچکس تصدیق نمی‌کنند که مخارج ضروری که برای مملکت پیش‌بینی می‌شود و جزء بودجه تنظیم می‌شود آن را نباید در موقع خودش پرداخت. این مسئله ایست که همه تصدیق دارند. بودجه مملکتی باید پرداخته شود. مستخدمین دولت باید به حقوق خودشان برسند. هرکسی در دستگاه دولتی کار می‌کند باید وسائل اشاعه او فراهم باشد و کسی هم سنگر این قسمت نیست ولی مسئله که خیلی قابل دقت است این است که ما نمایندگان ملت تقریباً در عمل داریم یک حقی را از خودمان سلب می‌کنیم و آن این است که بما گفته‌اند اصلاح بودجه مملکت ما با شما است شما باید در آخر نیمه هر سال بودجه سال آتیه مملکتی را بیاورید تحت نظرتان و در آن شور و مشورت کنید ببینید کدام قسمت واجب است کدام قسمت زائد است. آنرا تعدیل کنید و آن وقت بدهید بدست دولت و بگوئید برو این را اجرا کن و کار مملکت را هم اداره کن ما امسال باین قضیه توجه نکردیم. و اینکه گفتند بنحوی که بودجه سنه ۱۳۰۲ تصویب شده امسال هم یک دوازدهم ماه سال را تصویب کنید برای این بود که موقع باشد که ما به قسمت‌ها یدیگران امعان نظر کنیم و آن وقت بعد از تصویب این یک ماه ماه دوم و سوم و چهارم و پنجم و ششم را هم آوردند و تصویب کردند و همین طور یک دوازدهم ماه هفتم را آورده‌اند که تصویب کنید. این را هم چند روز قبل آقای وزیر مالیه فرمودند بودجه تفصیلی مقدور نشد که مرتب کنیم و یک بودجه محدودی را آوردند اینجا و اظهار نمودند که خواهش می‌کنم کمیسیون بودجه مطالعه کند و مجلس شورای ملی هم رأی بدهد و انشاءالله برای سال آتیه بودجه تفصیلی مرتب خواهد آمد حقیقتاً بنده از دست دولت شکایت ندارم از دست خودمان شکایت دارم. کمیسیون بودجه نسبت به آن بودجه که در ابتدا داده بودند هیچ وقت به ما حرفی نزد و فقط گاهی در جرائد می‌نوشتند که جمع و خرج فلان قدر شده و ما هم مطالعه می‌کردیم چیزی نمی‌فهمیدیم و آقایان هم که ما را متذکر نمی‌کردند که وضعیت بودجه چه بوده است. چرا یک نفر از اعضای کمیسیون بودجه یک روز بلند نشد اینجا توضیح بدهد و بالاخره بسایر آقایان نمایندگان بفهماند که علت این کار چه بوده و این که همین طور روی قضیه سرپوش می‌گذارند. سرپوش می‌گذارند. سرپوش می‌گذارند میخواهیم ببینیم بالاخره عاقبت این کار چه می‌شود اگر تمام قضایای مملکت را این قدر سرپوش رویش بگذارند و کسی هم نباید حرف بزند و نظریه خودش را اظهار کند بنده گمان می‌کنم این طور کار پیشرفت نخواهد کرد. بودجه مملکت را باید آقایان نمایندگان امعان نظر درش بکنند. شاید بنده بخواهم عرض کنم این بودجه جمع و خرجی که شما برای ادارات خودتان تصویب کردید من در سهم خودم این را قبول ندارم یا این که می‌خواهم بگویم فلان اداره فلان وزارت خانه شما زائد است. یا این که چهار اداره کسر دارید آیا محقم این اظهارنظر را بکنم یا خیر؟ و می‌خواهم عرض کنم که قانون بما اجازه داده. ماده چهارم قانون اساسی هم توضیح داده که این حق را آقایان نمایندگان دارند. چرا ما باید باین وسائل خودمان را از این حق محروم کنیم و بنده مخالف نیستم و حالا هم یک ورقه سفید بلایحه دولت خواهم داد اما این ورقه سفید را از لحاظ شفقت می‌دهم نه برای علت دیگر. زیرا اگر این ورقه را سفید بدهم یک عده مردم بیچاره و مستخدمین دولت دچار گرفتار گرسنگی و بی چیزی خواهد بود از این جهت مجبورم ورقه سفید بدهم. اما اگر قدری باساس این کار توجه فرموده و در این امر دقیق شوید ملاحظه خواهید فرمود که طرز خوبی نیست کمیسیون بودجه هم تالی دولت و کمیسیون امریکائی شده است و همانطور که آنها هیچ اصلاح نمی‌کنند کمیسیون بودجه هم هیچ معان نظری نمی‌کند. بنده نظر خودم را عرض کردم دیگر نمیدانم عاقبت این کار چه خواهد شد.
بعضی از نمایندگان ـ بکمیسیون توهین کردند.
رئیس ـ آقای تدین. (اجازه)
تدین ـ آقای مشاراعظم در ضمن فرمایشاتشان ۳ مرتبه تکرار کردند که: «سرپوش می‌گذارند» و وقتی ۳ سرپوش رویهم بگذارند بالاخره و نتیجه این شد که به کمیسیون بودجه حمله کردند و یک تعرضاتی بیموردی نمودند. کمیسیون بودجه از اول تشکیل تاکنون هیچ قصوری نسبت به وظایف خودش نکرده است قسمت عمده وظایف کمیسیون بودجه مراجعه به بودجه‌های مفصل مملکت بوده که تعدیلی بین جمع و خرج کرده بمد راپرت آنرا تقدیم مجلس کند و مجلس آن را تصویب کند کمیسیون بودجه در ضمن عمل با یک مشکلاتی مصادف شده که مصلحت ندید راپرت آن را تقدیم مجلس کند و عقیده داشت (چنانچه حالا هم عقیده دارد) که اول مشکلات را (که از نقطه نظر مالیه است) حل کند بعد راپرت آن را تقدیم مجلس کند. ولی این هیچ مانع نبود از اینکه آقای مشاراعظم یا سایر آقایان به کمیسیون تشریف آورده‌اند و بدون اینکه دخالت در رای کنند از اوضاع اطلاع حاصل کرده و مذاکرات کمیسیون را استماع نمایند. مثل اینکه عده از آقایان تشریف بردند بعلاوه هیچ مانعی نداشت از اینکه از بنده یا سایر آقایان اعضاء کمیسیون مراتب را تحقیق کنند. کمیسیون عقیده دارد که باید راپورت صحیحی راجع به بودجه‌ها تنظیم و به مجلس تقدیم کند در آن وقت التبه چون مسئله بودجه در کار است حق مشروع مجلس است که از نقطه نظر نقصان و کسر هر قدر بخواهد حرف بزند و این هم از آن موضوعاتی است که فورا نباید گفت مذاکرات کافی است و آقایان هر قدر دلشان می‌خواهد باید حرف بزنند. ولی کمیسیون یک مشکلاتی داشته که هنوز حل نکرده و امیدوار است بزودی حل کند. کمیسیون اهتمام جدی خودش را در این امر داشته و حتی روز سه‌شنبه دعوتی از هیئت دولت شد و تمام آقایان وزراء تشریف آوردند و راجع به همین بودجه جدیدی که تقدیم مجلس شده است بعضی مذاکرات شد و بعضی از مشکلاتی که در درجه دوم بودند حل شد ولی یک قسمت از مشکلاتی که در درجه اول است هنوز حل نشده و موکول شد باینکه آقای وزیر مالیه تحقیقاتی در این باب کرده و نتیجه تحقیقات و اطلاعات خودشان را در جلسات آتیه کمیسیون اظهار کنند تا بلکه کمیسیون موفق شود مشکلات را مرتفع و راپرت آنرا به مجلس تقدیم کند. حالا بنده نمی‌خواهم در این قسمت وارد شویم که این مشکلات چیست؟ ولی به طور اجمال عرض می‌کنم در ابتداء که بودجه تفصیلی کل تقدیم مجلس شد و بعد به کمیسیون بودجه ارجاع شد. در ستون عایدات قریب یک میلیون تومان عایدات پیش‌بینی شده بود در صورتی که هیچ سابقه در مملکت نداشت نه در قبل از استبداد.
مدرس ـ قبل از مشروطه.
تدین ـ بلی اشتباه لفظی شد قبل از استبداد که معلوم نیست چه بوده نه در زمان استبداد که قبل از مشروطه باشد و نه در مشروطه ابداً سابقه نداشت. و این عایداتی که پیش‌بینی شده بود یک لوایح مالیاتی بود که وزارت مالیه با نظر رئیس کل مالیه تهیه کرده و خیال کرده بود به مجلس تقدیم کند و تصویب آن را بخواهند و عایداتی که خیال کرده بودند از این راه‌ها عاید خواهد شد بالغ بر یک میلیون بود؟ و در مقابل آن عایدات یک مخارجی هم درست کرده بودند البته کمیسیون بودجه نمی‌توانست این قبیل عایدات را قبول کند زیرا اولا سابقه نداشت و بعلاوه لازم بود بدواً به تصویب مجلس برسد بعد کمیسیون بودجه قبول کند. رئیس کل مالیه عقیده داشت که کمیسیون باعتباراتی که شاید بعد مجلس قبول کند از حالا این عایدات را قبول کند. ولی کمیسیون این اختیار را نداشت از این جهت مجبور شد که در ازاء این یک میلیون از مخارج کسر کند. اینجا بود که اول مباحثه شورع شد. بعد از جلسات متعدده و کمیسیونهای اصلی و فرعی و خصوصی و عمومی دوستانه وغیره بالاخره کمیسیون از هیئت محترم دولت دعوتی کرد و مشغول مذاکره شد تا شاید راه حل و طریق علاجی برای اینکار پیدا کند. در این بین‌ها یک صد هزار تومانی محل پیدا شد. کسرمسلم شد نهصد هزار تومان. با موافقت هیئت محترم دولت خواستم این کسر رااز محلهائی جبران کنیم. هیئت محترم وزرا هم قرار گذاشتند در این باب مطالعات کرده نظریه خودشان را به کمیسیون اطلاع دهند. پس از مطالعات زیاد این طور تصمیم گرفتند و یک لایحه جدیدی راجع به بودجه کل مملکتی تقدیم کرده و آن لایحه قدیم را مسترد نمودند آن هم طبع شده و به عرض آقایان رسیده است و همه مستحضرند. پس طبعاً این لایحه جدید در کمیسیون بودجه مطرح است در قسمت عایدات چندان اشکالی نبود و همان عایدات سابق بود به استثنای مالیات‌های جدید ولی در ستون مخارج یک قسمت‌هائی دیده شد که محل اشکال است و بنا براین در جلسه گذشته هیئت وزراء تشریف آوردند شاید راه حلی برای آن پیدا کنند.
آقا سید یعقوب ـ آن قسمت‌ها چیست بگوئید.
تدین ـ بعضی از آن قسمت‌ها را البته می‌توانم بعرض آقایان برسانم ولی اینکه حالا عرض نمی‌کنم امتناع نیست برای اینکه قهراً دو روز دیگر آقایان مطلع خواهند شد و چیزی مخفی نخواهد ماند. مثلا یک قسمت از چیزهائی که محل اشکال است مبلغی است که به عنوان مخارج انتفاعی ششصد و هفتاد و پنج هزار تومان در خرج پیش‌بینی شده و یا صورت محل خرج آن را خواسته‌ایم ولی هنوز موفق نشده‌ایم باینکه یک جواب قانع کننده بما بدهند یک صورتی از طرف مالیه داده‌اند که این مخارج انتفاعی در فلان محل‌ها مصرف شده من جمله برای خالصجات همدان مبلغی منظور کرده‌اند در صورتی که همدان خالصه ندارد و اشتباه شده است. یکی از مخارج انتفاعی که منظور شده صد هزار تومان برای ضرابخانه است در صورتی که عایداتش سی هزار تومان منظور شده اینها یک چیزهائی است که عایداتش سی هزار تومان منظور شده اینها یک چیزهائی است که محل اختلاف واقع شده و البته آن یک صورت صحیحی باید به کمیسیون بیاید تا کمیسیون قانع شودو رأی بدهد آن وقت راپرت آن را تقدیم مجلس کند. موضوع دیگر مسئله قروض دولت است قروض دولت در سال گذشته و سنوات قبل که مجلس چهارم هم تصویب کرده است مانع بر ششصد و سی هزار تومان و کسری است. و این قسمت تسعیری لیره هائی است که باید بطور قسط از طرفدولت داده شود که ماهی یازده هزار لیره و چندین شلینگ می‌شود. ولی امساله دیون دولتی یک میلیون و ششصد و سی هزار و کسری منظور شده و این مسئله محل بحث است که آیا این وجوهی که اسمش قرض دولتی است و جزء دیون دولتی اسمش در بودجه منظور شده است آیا واقعاً دیون دولتی است یا اینکه اشتباه شده و مقصود چیز دیگری است. اگر حقیقتاً دیون دولتی است که ما نمی‌توانیم قبول کنیم زیرا مطابق نص قانون اساسی هیچ استقراض چه از داخله و چه از خارجه به عمل نمی‌آید مگر به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس هم همچو رأی نداده است. اگر مقصود چیزی دیگری است که باید اسمش تغییر کند بعلاوه ماضورتش را خواسته‌ایم تقریباً هفتصد هزار لیره گرفته شده است از بابت عایدی یکفقره ششصد و سی و هشت هزار لیره. یک فقره هم مبلغ دیگری است که مجموعاً هفتصدهزار لیره می‌شود تا صورتش را خواسته‌ایم که مصرف این پول‌ها چیست و بچه عنوان گرفته شده است.
آقای وزیر مالیه در جلسه گذشته قول دادند که تحقیقات لازم را در این قسمت بخصوص که راجع به قروض دولتی است بفرمایند و بعد نتیجه تحقیقاتشان را به کمیسیون اظهار داشته و ما را متقاعد کنند در بقیه مسائل بودجه دیگر چندان اشکالی ندارد و تصور می‌کنم تا دو هفته دیگر راپورت کمیسیون به عرض مجلس شورای ملی خواهد رسید در آن موقع هر قدر آقایان توضیح بخواهند چون موقع آنست اظهار بفرمایند و البته از طرف اعضاء محترم کمیسیون بودجه جواب داده خواهد شد دیگر در این موقع لازم نمیدانم چیزی عرض کنم.
جمعی از نمایندگان ـ کافی نیست.
رئیس ـ رأی می‌گیریم آقایانی که مذاکرات را کافی میدانند قیام نمایند.
(عده قیام نمودند)
رئیس ـ معلوم می‌شود کافی نیست. آقای سهام‌السلطان.(اجازه).
سهام‌السلطان ـ موافقم.
رئیس ـ آقای طهرانی.(اجازه)
آقا شیخ محمدعلی طهرانی ـ علت مخالفت بنده بدو جهت است: یکی اینکه انتظار نداشتم و گمان نمی‌کردم پس از اینکه ما با یک مخارج گزافی شخصی مثل دکتر میلسیورا برای تعدیل و تعیین جمع خرج مملکتی وارد این مملکت بکنیم یکسال و نیم طول بکشد که بودجه موافق قانون در مجلس شورای ملی نیامده باشد و بنده خاصه با وزارت آقای ذکاءالملک که یک نفر عالم متبحر ایرانی هستند تعجب می‌کنم که چرا اینقدر طول کشیده است مردم و مجلس متوجه این امرند و می‌گویند اول وظیفه مجلس عبارت از تعیین جمع و خرج دولتی است و تأخیر این مسئله مورد اهانت از طرف بعضی از روزنامجات شده است و می‌گویند چرا مجلس تاکنون بوظیفه خودش عمل نکرده است. بنده می‌خواهم عرض کنم که تقصیر از طرف مجلس و کمیسیون بودجه نیست بلکه از طرف عاملین این کار بوده است که تاکنون بوده را به مجلس نیاورده‌اند. ثانیاً بعضی از مخارج ضروری است اینها را باید وزارت مالیه از مخارج غیر ضروری و غیر لازمه تفکیک کند و آن وقت بیاورد به مجلس و یک دوزادهم باید نسبت به مخارج ضروری باشد. اما ما ملاحظه کرده‌ایم که این طور نیست و ما ماه به ماه همه مخارج را تصویب کرده‌ایم. آقای وزیر مالیه فرمودند که این دوره مثل ادوار سابقه نیست و فرمودند من که یکی از مأمورین دولت بوده‌ام شش ماه حقوق معوقه طلب دارم. بنده عرض می‌کنم امروز بعضی از ادارات دوازده ماه است. زیرا شش ماه از سابق طلبکار بوده‌اند و شش ماه هم حالا طلبکار شده‌اند و این دوازده ماه می‌شود. اجزاء عدلیه عراق شش ماه از سال گذشته را طلبکارند و شش ماه هم امسال طلبکار شده‌اند و همین طور اجزاء کوچک دربار (من طرفدار دربار نیستم) اشخاصی که شش هفت تومان حقوق دارند و با این حقوق کم دارای عائله زیاد هستندو باید معاش کنند چند ماه است بآنها حقوق نرسیده و همچنین ادارات خارج از طهران، در طهران وقتی که حقوقشان پس بیفتد یک سر و صدائی می‌شود و هر طور است حقوقشانرا می‌گیرند ولی در خارج این طور نیست و حقوقشان عقب است. پس با این ترتیب مقتضی نیست که ما اینجا برخیزیم و یک دوازدهم بودجه را تصویب کنیم آن وقت عده حقوق بگیرند و عده‌ای نگیرند. بنده منکر مخارج ضروری نیستم البته مخارج نظام و امنیه و پست و تلگراف ضروری است لیکن مخارج مالیه ضروری است و بنده هیچ فرقی بین وزارت مالیه و عدلیه و معارف نمی‌بینم بلکه معارف و عدلیه مقدم بر مالیه هستند زیرا بودجه آنها کم است چنانچه تمام بودجه عدلیه ششصد الی هفتصد هزار تومان است و کلیه بودجه معارف از هفتصد الی هشتصد هزار تومان بیشتر نیست ولی بودجه مالیه سه کرور و نیم.
بعضی از نمایندگان ـ هفت کرور
آقا شیخ محمدعلی ـ بقول آقایان هفت کرور که بقول بعضی صد و سی و پنج بلکه صد چهل از تمام عوائد مملکتی را می‌برد. در این صورت چه علت دارد که حقوقشان را اول بگیرند. آنکسی که سی و دو تومان حقوق دارد باید مقدم بر مقامات عالیه و آنها که حقوق زیاد دارند باشند و اول آنها باید حقوق بگیرند. از اینجهت بنده مخالفم. وزیر مالیه ـ مذکراترا همه قسم می‌شود کرد ولی بعضی چیزها هست که بگفتن روی صندلی و یا عرض کردن بنده در پشت تریبون درست نمیشود. در عمل کار یک مشکلاتی پیدا می‌کند که باید آن مشکلات را مرتفع کرد. آقای رئیس کمیسیون بودجه توضیحات کافی دادند. وقتی که مشکلی پیش می‌آید اگر ممکن بود دولت به کمیسیون بگوید هرچه من می‌گویم قبول کنید یااینکه کمیسیون به دولت بگوید هرچه من می‌گویم شما قبول کنید. اگر این اصل صحیح بود مشکلات خیلی زودتر ممکن بود قطع و رفع شود ولی این اصل را ما قبول نداریم که هرچه یک طرف می‌گوید اعم از صحیح و غیر صحیح طرف دیگر ملزم باشد بشنود. امروز ترتیب کارهای ما بطور شوروی است و باتفاق آراء یعنی موافقت آرائ و تبادل نظر با هم باید امورات بگذرد و مسائل حل شود. مسئله بودجه یکی از مشکل ترین مسائل مملکتی است. نه در اینجا بلکه در همه جا حتی در آن ممالکی که از همه چیز بر ما مقدمند و دارای بودجه صحیح و منظم هستند چه رسد به مملکت ما که تاکنون بودجه مرتب و منظمی تنظیم نشده است و آن سوابقش منظم همه که نیست بطریق اولی خیلی مشکلتر است و از دکتر میلسپو هم که اقا فرمودند او را برای اصلاح امر بودجه آورده‌ایم نباید منتظر و متوقع بود که باین زودی تمام این کارها را اصلاح کند. بنده نمی‌خواهم از کسی دفاع کنم ولی مالیه شقوق و شعب زیاد دارد، ابتلائات وزارت مالیه زیاد است تمام مردم به وزارت مالیه مبتلا هستند و همینطور هم وزارت مالیه با همه مردم طرف است کار زیاد، سابقه مشکلات بجای خود توقعای مردم بجای خود اصل اشکال کار مالیه هم به جای خود همه اینها را باید در نظر گرفت آن وقت باید فهمید که اگردر امری دو روزی تأخیر شود آیا از نظر تقصیر است یا قصور؟ حالا بنده نمی‌گویم هیچیک نیست. ممکن است واقعاً قصور باشد ولی مشکلات ممکن است طوری باشد که خیلی زود حل نشود. اما اینکه میفرمائید مثل اینست که مخصوصاً دولت یا وزارت مالیه تعمد دارد از اینکه یک جاهائی که ضروری نیست ضروری بداند آیا آنهائی که حقوق کم می‌گیرند حقوقشانرا تأخیر انداخته و بآنها تعدی کنند و کسانی که حقوق زیاد دارند بر آنها مقدم بدارد. در صورتی که اینطور نیست اگر به یک اداره‌ای حقوق دیر داده شده برای این بوده است که حساب نداده‌اند و باید حسابشان مفروغ شود یا ترتیب کار فلان مستخدم را مطابق قانون بکنند ولی به طور کلی اینکه امسال یک یا دو ماه تأدیه حقوق بعضی جاها بتأخیر افتاده برای ضیق مالیه بوده و نظریه خصوصی در بین نبوده است. اما اینکه می‌فرمایند مخارج ضروری است یا غیر ضروری را باید تفکیک کرد این یکاصلی است درست ولی مجلس شورای ملی نمی‌تواند بگوید مخارج را بیاورید اینجا و در اینجا تفکیک کنیم وقتی که شما رأی دادید اساساً اینکار خواهد شد وقتی که مجلس پرداخت یک ماه را تصویب کرد آن وقت دولت و وزارت مالیه اول ادر حد امکان سعی می‌کند که همه را بدهد ولی وقتی نشد البته جاهائی که ضروری است تشخیص دادهو آنها را بر غیر ضروری مقدم می‌دارد پس چرا این زحمت را مجلس بکشد میفرمائید نظام ضروری است و مالیه ضروری نیست. اگر امور مالیه مرتب نباشد مخارج نظام را که می‌دهد؟ وقتی که امر مالیه مختل شد مخارج نظام هم نمی‌رسد. مثلا وزارت پست و تلگراف که اعضاء جزءو حقوق کم و کار زیاد دارند اگر وضع حقوقشان مختل شود در واقع اداره پست و تلگراف مختل خواهد شد. بعلاوه این یک وزارتخانه ایست که از خودش عایدات دارد و برای مملکت مفید تمام اینها را ما تشخیص داده‌ایم و ازنقطه نظر الاهم فالاهم خواهیم پرداخت مثلا اگر کار خزانه مختل شد لازم نیست که بنده عرض می‌کنم چه می‌شود آقایان بخوبی خودشان ملتفت هستند و با این تفصیلات بنده گمان می‌کنم بقدر کفایت مذاکرات شده است با این ترتیب خوبست آقایان احساسات و عقاید خودشان را در نظر بگیرند و بالاخره اگر می‌خواهند که حقوق برج میزان بادارات داده شود که تصویب کنند والا رد کنند.
رئیس ـ پیشنهاد تنفس داده شده است.
جمعی از نمایندگان ـ صحیح است.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس ـ اقای آقا میرزا شهاب(اجازه)
(در مجلس نبودند)
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی‌است.
رئیس ـ باید رأی گرفته شود برای شور در مواد آقایانی که شور مواد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان برخاستند)
رئیس ـ تصویب شد ماده اول قرائت می‌شود
(به شرح سابق قرائت شد)
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ موافقم
رئیس ـ آقای عمادالسلطنه (اجازه)
عمادالسلطنه ـ موافقم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای سردار فاخر (اجازه)
سردار فاخر ـ موافقم
رئیس ـ مخالفتی ندارد.
یک نفر از نمایندگان ـ خیر رئیس پیشنهاد آقای مدرس قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که خصوص بودجه مخارج متعلقه به نظام و امنیت داده شود و همچنین پست و تلگراف و سایر مواردی که بودجه تفصیلی او تصویب نشده بماند تا تمام عقب افتاده‌ها بطریق تساوی حقوق خود را تا میزان دریافت نمایند با رعایت مواد قانون استخدام. مدرس.
رئیس ـ آقای مدرس (اجازه)
مدرس ـ این پیشنهاد بنده مشتمل بر دو سه مطلب است. یکی اینکه مخارج فوری بالاضافه منظور شود زیرا می‌بینم حقیقتاً مخارج امنیت بر همه چیز مقدم است از این جهت جزء اول مخارجی است که مربوط به امنیت است و بنده فوری دانسته‌ام از قبیل مخارج امنیت مملکت را هر طور هست باید داد و همچنین پست و تلگراف که از قدم الایام تجربه کرده‌ایم که مخارجش خیلی جزئی است و از ابوابجمعی‌شان هرچه هست کسر نیمشود. بعلاوه اگر حقوق آنها عقب بیفتد باز مدخلیت در امنیت دارد. از این جهت این دو سه فقره را پیشنهاد فوریت و تصویب کرده‌ایم. اما سایر مخارج گرچه همه مخارج لازم است و همه را باید داد (بلکه به عقیده بنده حقوقات را هم اول ماه باید داد نه آخر ماه) زیرا در نسیه خریدن و سایر چیزها مخارج تومانی دو قران تفاوت پیدا می‌کند. ولی برای سایر ادارات بنده حالا چندان ضرری نمیدانم. زیرا بنده هرچه فکر کردم فرق بین معارف و عدلیه و مالیه و کابینه‌ها و سایر مأمورین نمی‌بینم و از این جهت عقیده‌ام این است که اول تمام حقوقاتی که عقب افتاده است برسانند تا اول میزان تا بودجه تفصیلی از مجلس بگذرد و بآنهائی هم که مخارج تفصیلی شان از قبیل مجلس و غیر مجلس گذشته و تصویب شده است داده شود. مطلب سوم که در پیشنهاد عرض کردم مسئله قانون استخدام است اگرچه قدری از توضیح در بودجه خارج می‌شود ولی عرض می‌کنم که ما دیدیم خیلی از ادارات و وزارت خانه‌های ما از اجرای قانون استخدام در رفته و شانه خالی کردند و جهت اینکه بودجه تفصیلی تاکنون نگذشته است برای این بوده که رعایت مواد قانون استخدام نشده است. لذا بنده مقید بآن قید کرده‌ام که با رعایت قانون استخدام بسایر ادارات هرچه عقب افتاده است بدهند تا همه مساوی و یکسان شوند.
وزیر مالیه ـ مخارج ضروری را که تصدیق فرمودند که باید تصویب شود باین طریقی که ایشان پیشنهاد می‌کنند نمی‌توان تشخیص کرد البته این مسئله خیلی ظاهر است و همه آقایان میدانید که نظام و آنچه راجع به امنیتاست آنها مقدم وضروری است. ولی باید این را به نظر دولت واگذار کنند بجهت اینکه خرج مملکت تنها حقوق اجراء ادارات دولتی نیست. بلکه مخارج ضروری بسیاری هست که اگر خرج نکنند خسارت کلی وارد می‌شود و غیر از حقوق و نظام و پست و تلگراف وامنیه موارد دیگری هم هست که حتماً باید داد و اینکه آقایان اطلاع پیداکرده‌اند که به بعضی از ادارات حقوق نرسیده و به بعضی دیگر رسیده علت همین بوده است که ما خواسته‌ایم تشخیص بدهیم که کدام یک ضروری‌ترند و کدام یک ضرورتش کمتر است و از برای این نظریه آمدیم تصمیم گرفتیم که اولا بطور کلی و ثانیاً مواردی که پیش می‌آید می‌بینم اگر فوریت دارد تصویب می‌کنیم و اگر وزارت مالیه بخزانه میرودو آنها را می‌پردازند و مانعی را میگذاردیم تا وسعت پیدا شود. فرض بفرمائید برای فلان مأمور وزارت خارجه که مخارجی پیش می‌آید و ملاحظاتی است که باید به فوریت داد پس مخارج ضروری را نمیشود دربحث یک قاعده کلیه در آورد و این را آقایان باید به نظر دولت واگذار کنند اگردولت وجه حاضر داشته باشد همه را بالسویه خواهد داد و وقتی که موجودی به قدرکفایت نبود این طور پیش می‌آید و بنده اطمینان کامل به آقایان می‌دهم که آنچه تاکنون پرداخت شده است و بعد می‌شود مخارج ضروری مقدم باشد بر مخارج غیر ضروری و از این جهت اطمینان کامل بآقایان می‌دهم راجع به قانون استخدام فرمودند که در بعضی ادارات مجزا شده و در بعضی نشده است این طور نیست. قانون استخدام در تمام ادارات اجرا شده است فقط چیزی که هست در طرز اجرا است. مثلا به نظر آقای مدرس این طور آمده که فلان قسم باید قانون را اجرا کرد و فلان ماده قانون استخدام اینطور است و به نظر دیگران طور دیگر آمده فقط اختلاف درتفسیر و تغییر قانون است و خود آقایان هم تصدیق دارند که قانون استخدام این تشکیلات را در اجرایش داشت و به همین ملاحظه بود که خیلی هم به سرت گذشت و خیلی هم حقیقتاً دولت در سال گذشته برای این قانون در عسرت بود و بواسطه قیدی که باجرای آن بود اجرا شد و اگر مقید نبودیم بر اینکه قانون استخدام را اجراء کنیم و می‌توانستیم بگوئیم بماند اشکالی نداشت و تمام شکایاتی را که ملاحظه میفرمائید از اجرای قانون است نه از عدم اجرای قانون آن. این یک اشتباهی است که شده است ولی بعضی‌ها قانون استخدام را طوری تفسیر می‌کنند به نفع خودشان و بعضی دیگر این را برای مجلس شورای ملی عرض نمی‌کنم که آقایان نمایندگان بر نفع خودشان تفسیر می‌کنند خیر مستخدمین بر نفع خودشان تفسیر می‌کنند. مثلا در معنی یک ماده که دولت می‌کند اسباب شکایت فلان مستخدم می‌شود آن وقت کار به محاکمه می‌رسد باید برود به دیوان تمیز و غیره و گمان نمی‌کنم هیچیک از ادارات باشد که قانون استخدام رادر آنجا اجرا نکرده باشند. مثلا پست و تلگراف را می‌فرمایند اجراء نشده است. اینطور نیست منتها این است اگر به یک نظر بخواهند مواد قانون استخدام را درباره اعضاء پست و تلگراف اجراء کنند یک شکل دیگری پیدا می‌کرد. مثلا اگر بخواهند ۳۲ تومان را مأخذ بگیرند وفا نمی‌کند به بودجه پست و تلگراف آمده‌اند و یک عده از مستخدمین را که ممکن بوده است جزء مستخدمین جزء معین کرده‌اند برای اینکه سابقاً هم ۳۲ نمی‌گرفته‌اند و همان میزانی که سابق می‌گرفته‌اند برای آنها حقوق قرار داده‌اند و بنده این را من باب مثل عرض می‌کنم اگر آقایان بخواهند جزئیات امر را ملاحظه بفرمایند ممکن است در کمیسیون بودجه یا هرجا که بخواهند بنده بیایم و تشریح کنم ولی بطور کلی عرض کنم قانون استخدام در تمام ادارات کشوری مجری است و مشکلاتی که پیش آمده و اسباب شکایت شده همانهائی است که حالا میخواهیم در مجلس شورای ملی تجدیدنظر کنیم که در نتیجه این مشکلات یک جماعتی محروم و یک جماعتی کنار رفته‌اند بعضی حقوقشان کم شده بعضی حقوقشان زیاد شده اینها یک جیزهائی است که محل اشکال بوده و باید رفع شود.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای مدرس.
آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. بالطبع اصلاح آقای سرکشیک زاده هم از بین می‌رود. آقای عراقی و دامغانی پیش نهاد کرده‌اند لایحه به کمیسیون مراجعه بشود و به آرائی که به فوریت داده شده منافات دارد.
جمعی از نمایندگان ـ صحیح است.
رئیس ـ ماده اول با تبصره قرائت می‌شود رأی می‌گیریم.
(مجدداً قرائت شد)
رئیس ـ اصلاح دیگری از طرف آقای کازرونی رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که لایحه یک دوازدهم وزارت مالیه این طور اصلاح شود: وزارت مالیه مجاز است ..
آقای کازرونی. (اجازه)
کازرونی ـ چنانچه آقایان مسبوق است یک بودجه در آخر دوره چهارم بدون اینکه مطالعه در اطرافش بشود از مجلس گذشت بطور کلی شاید اصل بودجه هم به نظر نمایندگان محترم نرسید چون وقت و مجال نبود شاید بعضی بودجه‌هایش اصلا به مجلس نیامده بود..
(بعضی از نمایندگان ـ آمده بود)
کازرونی ـ در هر صورت این طور گذشت یا اینکه مجلس موظف است که در جزء و کل بودجه نظر و دقت و مطالعه کند. نشد. حالا می‌بینیم شش ماه گذشته و می‌آیند یک لایحه می‌آورند که تأدیه شود. کدام بودجه؟ آن بودجه که اصلا بنده نمیدانم چه بوده صحیح یا سقیم بوده خوب بوده یا بد. در هر صورت می‌شنوم یک کسرهائی هم داریم. در آخر سال هم می‌آیند به ما می‌گویند نمیدانم این کسرها را چطور اصلاح کنیم حالا هم ماه به ماه می‌آیند بما می‌گویند تصویب کنید بدهیم و به بعضی می‌دهند و به بعضی هم نیمدهند هم چنین قانون استخدام چنانچه ایشان فرمودند بعضی‌ها به نفع خودشان تأویل و تفسیر می‌کنند یا اینکه مجلس هست و ممکن است تفسیرش را از مجلس بخواهند. دلیل ندارد خودشانرا در زحمت بیندازند که تفسیر کنند برای اینکه در نتیجه تفسیر وتعبیر غالباً مرتکب خلاف قانون می‌شوند مثلا یک کسی چهار صد تومان حقوق داشته با اینکه به موجب قانون باید پنجاه تومان بشود آن وقت می‌آیند برای این که حقوق چهار صدتومان باو بدهند یک مدیری هم اضافه می‌کنند. لازم نبود این قدر خودشان را در پیچ تاب بیندازند هر وقت بهر اشکالی بر می‌خورند ممکن بود بیاورند به مجلس و مجلس تفسیر می‌کرد بنده از آن طرف گمان می‌کنم نمیشود قائل به تعویق و تعطیل حقوق شد برای اینکه به سرباز و قزاق نمیشود گفت ماهی چهار تومان نگیرد. نظامی که هر روز باید در حرکت باشد و ایاب و ذهاب کند و پلیس که از شام تا صبح بایستی حفاظت مال و جان مردم را بکند نمیشود باو حقوق نداد، این است که بنده پیشنهاد کردم اینها داده شود. و همینطور اجزاء وزارتخانه‌ها که جزئی حقوق دارند زیرا آنهائی که در ماه چهار صد تومان و دویست تومان و سیصد تومان حقوق دارند به علاوه مقداری هم تمول دارند ممکن است اگر چند ماه حقوقشان عقب بیفتد می‌توانند خودداری کنند ولی آن بیچاره مستخدمی که ماهی سی تومان یا پنجاه تومان حقوق دارد چگونه می‌تواند زندگانی کند و البته رعایت این اشخاص لازم است و اینها جزو مخارج و ضروری است. هم چنین مخارج فوری و فوتی پیش می‌آید مثلا نمیشود گفت امشب که باران آمده و خرابی کرده باید فوری جلوگیری شود جلوگیری نکنیم و بگذاریم تا بودجه تصویب شود این نمیشود بالاخره بنده عقیده‌ام این است این قبیل مخارج فوری و فوتی که از برای وزارت خانه‌ها پیدا می‌شود فوری تأدیه شود و مابقی را بگذاریم تا بودجه از کمیسیون بودجه بمجلس بیاید و ما از روی دقت تصویب کنیم تا دچار اشکال نیشویم که فردا یا روز آخر ببینیم یک مبلغ فوق‌العاده کسر بودجه داریم و یک مبلغی هم به مردم ضرر وارد شده و به حقوق بعضی‌ها هم تخطی و تعدی وارد آمده و جای جبران هم نیست.
رئیس ـ آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام السلطان – این که آقای کازرونی راجع به بودجه دوره چهارم اظهار کردند اگر نظر داشته باشند یک بودجه تفصیلی در دوره چهارم طبع و منتشر شد و به نظر همه آقایان رسید در سال اول تصویب شد سال دوم هم از روی پایه اولی بود و صورت جزء را هم این طور نیست که آقایان ندیده باشند طبع و توزیع شد خود آقای کازرونی هم در دوره چهارم تشریف داشتند و آن صورت جزء به ایشان هم تقدیم شد..
کازرونی ـ بنده که ندیدم.
سهام‌السلطان ـ ممکن است ایشان آن صورت را نخوانده باشند والا همه آقایان وکلاء می دانند از طرف دیگر بعضی مخارج هست که خودشان تصدیق دارند. که آن مخارج فوری و ضروری است و نمیشود نکرد از آن طرف ما بودجه را هنوز تصویب نکرده‌ایم و در واقع یک اختلافی پیدا شده است که به عقیده بنده شاید مثلا یک ماه یا بیست روز یا دو ماه طول بکشد و بودجه نرسد و این را ما نمی‌توانیم مدرک قرار بدهیم و تمام ادارات را معطل به گذاریم تا این که بودجه از کمیسیون بگذرد و شاید تا دو ماه طول بکشد تا از مجلس بگذرد و در این مدت بطور کلی دست و پای دولت بسته می‌شود یا یک مخارج فوری پیش می‌آید که مجبورند آن مخارج را بکنند. آن وقت اگر اعتبار نداشته باشند نمی‌توانند آن مخارج را بکنند باین جهت به عقیده بنده ما ناچاریم این یک دوازدهم را تصویب کنیم و همانطور که آقای وزیر مالیه اظهار کردند هرکدام که لازم‌تر و ضروری تر است از قبیل نظام و غیره را می‌پذیرید و امیدواریم به طوری که آقای تدین فرمودند بودجه کل ما چند روز دیگر از کمیسیون راپرت آن تقدیم بشود و برای برج عقرب بودجه کل از مجلس بگذرد که دیگر این اظهارات نشود.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن اصلاح پیشنهاد آقای کازرونی آقایانی که قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(عده قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد. بشرح آتی قرائت شد اصلاح دیگری است از طرف آقای مدرس پیشنهاد می‌کنم به جزء اول ماده اضافه شود: با رعایت مواد قانون استخدام
رئیس ـ آقای مدرس (اجازه)
مدرس ـ این پیشنهاد را کردم به جهت اظهاری که آقای وزیر فرمودند. عرض می‌کنم بنده در کمیسیون بودجه بودم و آقایان هم بودند. و ملاحظه فرمودند که در بسیاری از وزارتخانه‌ها رعایت قانون استخدام نشده بلکه به واسطه وقتیکه کمیسیون بودجه کرد که مواد قانون استخدام همه جا جاری شود عقیده دارم همین منشا شد که بودجه تفصیلی قدری عقب افتاد و حالا موافقت می‌کنم با ایشان که رعایت قانون استخدام شده است معذلک ضرر ندارد که این قید را بکنند که ضمیمه بود با رعایت قانون استخدام
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ مقصود آقای مدرس این است که قانون استخدام رعایت شود. بنده و سایر آقایان هم موافق با این اصل که باید رعایت شود. و در این هیچ تردیدی نیست ولی با اضافه این جمله بنده مخالفم برای اینکه مجلس شورای ملی در دوره چهارم یک قانون استخدام کشوری وضع کرده و تصویب نموده و دولت‌های وقت ملزم هستند که این قانون را اجراء کنند. حالا نمیشود برای اجرای قانون یک ماده دیگری اضافه شود و ممکن است از طریق دیگر نظریه ایشان و جمعی تأمین شود باین معنی در هر موردی که ببینند از اجرای قانون یک وزیری تخلف نموده از آن وزیر مسئول می‌توانند مؤاخذه کنند سؤال کنند و استیضاح کنند.پس از راه دیگر می‌توان این نظریه را تأمین کرد این قسمت در اینجا قید شود به عقیده بنده صحیح نیست.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود پیشنهاد آقای مدرس.
مدرس ـ با ضمیمه قرائت شود.
رئیس ـ آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(معدودی قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد: رأی گرفته می‌شود به ماده اول با تبصره آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. ماده دوم
(به مضمون سابق قرائت شد)
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان ـ بنده هم موافقم
رئیس ـ آقای کاشانی (اجازه)
آقا میرزا سید حسین کاشانی ـ بنده موافقم به شرط اینکه عایدات وجوهی که مجلس معین کرده به مصرف خودش برسد از قبیل نوافل که باید عایدات نوافل صرف بلدیه بشود. و برای حفظ الصحه مالیه باید یک عشر عایدات نوافل را بدهد و نمی‌دهد این وجوه باید به مصرف خودش برسد.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب. آقا سید یعقوب ـ بنده که مخالفتی اساساً از ایشان ندیدم مگر اینکه گفتند باید وجوه را در محل خودش خرج کنند این یک سؤالی است هر وقت ببینند عایدات مصرف خودش نمی‌رسد سؤال کنند و اساساً برای تذکر خاطر آقایان عرض می‌کنم که این لایحه جدیدی نیست این مرتبه ششم و هفتم است که رأی داده‌اند عین همان است و اضافه هم نشده است.
رئیس ـ آقای ضیاء الواعظین(اجازه)
ضیاءالواعظین ـ موافقم
رئیس ـ رأی می‌گیریم. آقایان موافقین ماده دوم قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد، ماده سوم.
(مجدداً قرائت شد)
رئیس ـ مخالفی ندارد؟
بعضی از نمایندگان ـ خیر.
رئیس ـ رأی می‌گیریم.آقایانیکه که ماده سوم را می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. در کلیات مخالفی هست؟ آقای آقای میرزا شهاب.(اجازه)
آقا میرزا شهاب الدین ـ مخالفت بنده در کلیات از این نقطه نظر است که یک دوازدهم از اعتبارات مصوبه ۱۳۰۲ تصویب می‌شود که در وجه وزارتخانه‌ها پرداخته شود ولی امسال مطابق بودجه که پیشنهاد کرده‌اند یک تغییرات کلی در تشکیلات و بودجه‌ها داده شده است و آن بودجه امسال هنوز تصویب نشده حالا که تصویب می‌شود یک دوازدهم اعتبار مصوبه سال گذشته پرداخته شود آن تشکیلاتی که حذف شده است نمی‌دهند برای اینکه از بین رفته است و آن چیزهائیکه عوض آنها تأسیس شده بآنها هم نمی‌پردازند و می‌گویند بودجه تصویب نشده. مثلاً بودجه برای صلحیه آنجا برای سیرجان صلحیه تشکیل شده از اینجهت باید در سیرجان صلحیه نباشد و مجدداً در شهریار صلحیه تشکیل و تأسیس شود. بنده مخالفت کردم و گفتم ماده ۹ قانون بودجه است گفتند هیأت دولت اینطور تصویب کرده است و بالاخره امسال آمده‌اند در بودجه وزارت عدلیه یک محکمه بدایت از کرمان حذف کرده‌اند و در عوض یک صلحیه برای سیرجان و یک صلحیه هم برای رفسنجان تصویب کرده‌اند آن قسمت بدایت که حذف شده است بودجه‌اش را نمی‌پردازند و این صلحیه‌هائی هم که در بودجه پیشنهادی وزارت عدلیه پیشنهاد شده تأسیس و تشکیل نمیشود و پول نمی‌دهند و می‌گویند بتصویب مجلس نرسیده است این هرج و مرج بواسطه تصویب همین یک دوازدهم است که مورد اعتراض اغلب آقایان محترم هم هست حتی مستخدمین دولت هم اعتراض دارند و گمان می‌کنم در هفتمین راپرت رئیس مالیه هم اعتراض شده بود. راجع باین یکدوازدهم بالاخره خوب است در این موضوع یک تصمیمی بگیرند که این هرج و مرج رفع شود یعنی یا شعبه بدایت کرمان بایستی برطبق تشکیلات گذشته بر جای خودش برقرار باشد تا اینکه بودجه جدید از مجلس بگذرد و اگر اینکار را نمی‌کنند خوب است اجازه بدهند در عوض آنها چون اعتبار بجای خودش باقی است بودجه صلحیه‌ها پرداخته شود از یک طرف آن که منحل می‌شود بودجه‌اش داده نمیشود. آنهائی هم که بجای آنها تأسیس باید بشود آن را هم نمی‌پردازند شاید سایر جاها هم همینطور باشد و آقایان اطلاع داشته باشند ولی بنده در قسمت کرمان که مطلعم این اشکالات هست و آقای معاضدالسلطنه هم که مدتی وزارت عدلیه را داشته‌اند مسبوقند خوبست توضیحی بدهند تا بنده قانع شوم
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ این دو موردی را که نماینده محترم طرف اعتراض قرار داده‌اند به عقیده بنده هیچ طرف اعتراض نیست و دولت غیر از این وظیفه ندارد و یک مؤسساتی که از بین رفته است دولت چطور می‌تواند بآنها چیزی بدهد و یک مؤسسات جدیدی که امسال در نفر گرفته است تا موقعی که مجلس شورای ملی تصویب نکند بآنها هم بهیچوجه نمی‌تواند حقوق بدهد و این یکی از کارهای اساسی قانونی است که دولت کرده و نمیشود باو گفت که فلان صلحیه را که در نظر گرفته که تأسیس شود حقوق آنها را بدهید این عملی نیست و به عقیده بنده یکی از کارهائی است که دولت رعایت قانون را کرده و از این حیث محل ایراد نیست در این بودجه هائی که آمده است مخصوصاً در بودجه عدلیه یک تشکیلاتی پیش‌بینی شده است برای نقاطی که سابقاً نموده و نظر وزارت عدلیه هم این بوده که اگر کمیسیون و مجلس تصویب کرد بآنها صورت رسمیت بدهند و کمیسیون هم بواسطه مشکلاتی که داشته هنوز وارد آنها نشده است بعد از تصویب مجلس آن وقت باید بدولت گفت شما حقوق آنها را بدهید و بعقیده بنده این اعتراض وارد نیست
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
رئیس ـ مذاکرات کافی است
جمعی از نمایندگان ـ بلی کافی است؟
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود باین لایحه که مشتمل بر سه ماده است آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه بقرار ذیل حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۶۱ ورقه امتناع ۲۲ ورقه کبود ۲
رئیس ـ عده حضار نودوسه با شصت ویک رأی تصویب شد
(موافقین) آقایان: اعتبارالدوله. تقی زاده. شریعت مدار. یمن‌الملک. سیف‌الله خان اسکندری. احتشام‌الحکماء. فتح الله میرزا ملک‌التجار. آقا میرزا رضاخان افشار. حاج سیدالمحققین. غلامحسین میرزا. احیاءالسلطنه. حاج میرزا اسدالله خان. آقا میرزا سیدحسن کاشانی. سردار مفخم. کی‌استوان. رئیس‌التجار. سالار لشکر. داور. سردار فاخر. دولت آبادی. محمد هاشم میرزا. آقا شیخ جلال‌الدین. محمد ولی میرزا. آقا شیخ هادی شیخ‌الرئیس. مستوفی‌الممالک. ناصرالاسلام. مشیرالدوله اخگر. وکیل‌الملک. حاج میرزا عبدالوهاب سهراب خان. رهنما. معتمدالسلطنه. تدین. نصرت‌الدوله. مشیرمعظم. مدبرالملک. آقا میرزا یدالله خان. وحیدالدوله. سهام‌السلطان. شریعت‌زاده. دبیر اعظم. آقا میرزا سلیم خان ایزدی. مشار اعظم. صدرائی ضیاءالواعظین. قائم مقام‌الملک. آقا شیخ عبدالرحمن. آقا سید یعقوب. ضیاء الاطباء. عمادالسلطنه. نجات. امین‌الشریعه. معاضدالسلطنه. امیر احتشام. سردار نصرت. امیر اعلم. معظم‌السلطان. شیخ العراقین زاده و آقا سید حسن
(مخالفین) آقایان: ملک‌الشعراء. حاج مشیر اعظم.
(اوراق ممفنی بدون قید سفید و کبود)
آقایان: دیوان بیگی. آقا شیخ محمدعلی طهرانی. آقا میرزا جواد خان خوئی. صدرالعلماء مفتی
رئیس ـ نتیجه انتخاب کمیسیونها قرائت می‌شود بعد جلسه را ختم می‌کنیم
(بشرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون خارجه: شاهزاده سلیمان میرزا ۷۷ رأی آقای عظیمی ۷۳ « «آقا شیخ جلال ۶۸ « «امیر احتشام ۶۶ « «مستوفی‌الممالک ۶۱ « «نصرت‌الدوله ۵۰ «
کمیسیون داخله: آقا میرزا شهاب ۷۵ رأی آقای کاشانی ۷۲ « «مشار اعظم ۷۲ « «ایزدی ۷۱ « «معظم‌السلطان ۷۱ « «یمن‌الملک ۷۰ « «سردار نصرت ۶۹ « «سردار منتصر ۶۸ « «روحی ۶۴ « «صولت‌السلطنه ۵۸ «
کمیسیون عدلیه: آقای طهرانی ۷۷ رأی «الموتی ۷۶ « «داور ۷۶ « «مشیرالدوله ۷۵ « «شریعت زاده ۷۴ « «شیخ‌العراقین زاده ۷۴ « «آقا شیخ عبدالرحمن ۷۳ « «مصدق‌الملک ۷۲ « «آقای یاسائی ۷۱ « «هرمزی ۶۷ « «محمد ولی میرزا ۶۵ « «مدرس ۶۳ «
کمیسیون فوائد عامه: آقای آقا سید یعقوب ۷۵ رأی آقای ملک‌التجار ۷۴ رأی آقای سردار مفخم ۷۲ رأی آقای رهنما ۷۱ رأی آقای میرزا آقا خان عصر انقلاب ۷۱ رأی آقای اعتبارالدوله ۷۰ رأی آقای شیروانی ۶۹ رأی آقای ضیاءالاطباء ۶۹ رأی آقای شیخ‌الرئیس یزدی ۶۸ رأی آقای صدرایی ۶۸ رأی آقای اسکندری ۹۸ رأی شاهزاده شیخ‌الرئیس ۶۴ رأی
کمیسیون قوانین مالیه: آقای حاج عزالممالک ۷۶ رأی آقای عمادالسلطنه ۷۵ رأی آقای سردار معتمد ۷۴ رأی آقای مشار اعظم ۷۲ رأی شاهزاده غلامحسین میرزا ۷۱ رأی آقای مقوم‌الملک ۷۱ رأی آقای معتمدالسلطنه ۷۱ رأی آقای داور ۷۰ رأی آقای حاج میرزا عبدالوهاب ۶۹ رأی آقای میرزا یدالله خان ۶۹ رأی آقای امین‌الشریعه ۶۷ رأی آقای مدبرالملک ۶۵ رأی
کمیسیون معارف: آقای امیر اعلم ۷۵ رأی آقای ضیاءالواعظین ۷۵ رأی آقای احتشام‌الحکماء ۷۳ رأی آقای وحیدالدوله ۷۲ رأی آقای سلطان‌العلماء ۷۰ رأی آقای مفتی ۷۰ رأی
کمیسیون نظام: آقای امیر اعلم ۷۶ رأی آقای سپهدار اعظم ۷۶ رأی آقای دبیر اعظم ۷۳ رأی آقای نظام‌التولیه ۷۲ رأی آقای سالار اشرف ۷۱ رأی آقای سالار لشکر ۷۱ رأی آقای احتشام‌الحکماء ۷۰ رأی آقای صولت‌السلطنه ۶۸ رأی
رئیس ـ یکی دو فقره اشکال است که باید رفع شود یکی این است که از بنده سؤال کردند رأی اکثریت عده حضار در مجلس مناط است یا عده اشخاصی هم که در خارج هستند محسوب می‌شوند بنده نتوانستم جوابی به آقایان عرض کنم دیگر این که آقای مدرس و آقای احتشام‌الحکماء که در سه کمیسیون عضویت دارند از آن کمیسیون آخری مستعفی می‌شوند.
مدرس ـ بنده از کمیسیون عدلیه معذرت می‌خواهم
احتشام‌الحکماء ـ بنده هم از کمیسیون نظام استعفا می‌کنم
رئیس ـ کمیسیون معارف و داخله دو نفر کسری دارند که در جلسه آتیه معین بشوند. پیشنهادی آقای حاج میرزا عبدالوهاب کرده‌اند قرائت می‌شود:
(به شرح آتی خوانده شد)
مقام ریاست محترم مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه، چون امروز باید اوقات کمیسیونها معین و روزها هم خیلی کوتاه شده و می‌شود و اوقات مجلس علنی باید زیادتر باشد لذا بنده پیشنهاد می‌کنم اوقات رسمی جلسه علنی به عصر بیفتد که تکلیف اوقات کمیسیونها هم معین شود.
رئیس ـ آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب ـ چون آقای رئیس در موقع تعیین جلسه می‌فرمایند سه ساعت و نیم به ظهر و آقایان تا جمع می‌شوند می‌شود یک ساعت به ظهر مانده، آن وقت مجلس تا یک ساعت و دو ساعت بعد از ظهر امتداد پیدا می‌کند این است که بنده پیشنهاد کردم جلسات به عصر بیفتد که اقلاً از سه به غروب مانده جلسه خبر کنند که لااقل دو به غروب مانده جلسه تشکیل و تا دو از شب گذشته امتداد داشته باشد و وقتی برای مجلس باشد بعلاوه امروز هم باید اوقات کمیسیونها معین شود والا تکلیف کمیسیونها معلوم نمیشود. از این جهت بود که بنده این پیشنهاد را کردم و تصویبش منوط به رأی اکثریت آقایان نمایندگان محترم است
رئیس ـ آقای مشار اعظم (اجازه)
مشار اعظم ـ بنده عرضی ندارم
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است
محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس ـ بنده مخالفم
رئیس ـ بفرمایید
شیخ‌الرئیس ـ اقلاً خوب است آقایان نمایندگان اخلاقاً اجازه بفرمایند که یک نفر مخالف در لوایح و پیشنهادات مذاکره کند بعد بگویند مذاکرات کافی است. بنده با عصر مخالفم مخصوصاً برای زمستان که همیشه ملاحظه فرموده‌اید که راه‌های اغلب آقایان دور است و وسائط نقلیه هم نیست و مطابع اگر در خطر آقایان باشد در دوره گذشته تعطیل می‌شد و مطالب و مذاکرات آقایان برای روز دیگر نمی‌رسید و مخبرین هم منتظر اخبار بودند و مستخدمین مجلس هم همین طور در زحمتند و شب‌ها اسباب زحمت می‌شود. خوب است آقایان زودتر تشریف بیاورند که جلسه زودتر تشکیل شود. بنابراین بنده کاملاً با عصر مخالفم.
رئیس ـ رأی می‌گیریم به این پیشنهاد. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد، جلسه آتیه روز یکشنبه سه ساعت و نیم قبل از ظهر
مدرس ـ سه ساعت قبل از ظهر
رئیس ـ آقای ضیاءالواعظین(اجازه)
ضیاءالواعظین ـ بنده راجع به جلسه عرضی ندارم بعد از اعلام دستور عرض می‌کنم.
رئیس ـ آقای مدرس(اجازه)
مدرس ـ بنده عرض کردم و پیشنهاد کردم که چون روزها کوتاه می‌شود سه به ظهر مانده جلسه شود ولیکن تعویق نیندازند و گمان می‌کنم کارها بهتر پیشرفت کند.
رئیس ـ عده برای رأی کافی نیست سه ساعت و نیم قبل از ظهر که خبر می‌کنند بعضی اوقات دو ساعت قبل از ظهر جلسه تشکیل می‌شود اگر سه ساعت باشد یک ساعت به ظهر تشکیل می‌شود.دستور را عرض می‌کنم اگر بعضی از آقایان برگشتند رأی می‌گیریم: اولاً پیشنهاد آقایان داور و دولت‌آبادی: اول پیشنهاد آقای دولت‌آبادی و بعد پیشنهاد آقای داور. ثانیاً پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس که جزو دستور امروز هم بود بعد دو فقره خبر کمیسیون بودجه راجع به ورثه ضیاءالدین خان و سادات زنوزی و انتخاب کسری کمیسیونهای معارف و داخله. آقای شیروانی. (اجازه)
شیروانی ـ عرضی ندارم
رئیس ـ آقای طهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی طهرانی ـ بنده خیلی متأسفم که آقای مدرس از کمیسیون عدلیه استعفا داده‌اند و خواستم تقاضا کنم مقرر فرمایید در جلسه آتیه یک نفر دیگر هم به جای ایشان برای کمیسیون عدلیه انتخاب کنند که زودتر کار به جریان بیفتد و بعلاوه استدعا می‌کنم به آقای وزیر معارف اطلاع داده شود که برای جواب سؤال بنده حاضرند چون تقریباً یک ماه متجاوز است دو سؤال کرده‌ام یکی راجع به معارف آذربایجان و یکی راجع به عتیقه جاتی است که اسباب خسارت تجارت مملکت را فراهم آورده خوب است تأکید فرمایید که بیایند جواب بدهند.
رئیس ـ آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان ـ از کمیسیون نفت سه چهار نفر از اعضاء استعفا داده‌اند، دو نفر از اعضایش هم غایب هستند استدعا می‌کنم کسری اعضای آنجا را هم معین بفرمایید که انتخاب شود.
رئیس ـ بسیار خوب کمیسیون معارف سه نفر. کمیسیون داخله دو نفر. کمیسیون عدلیه هم یک نفر. نظام یک نفر. نفت چهار نفر. روز یکشنبه انتخاب می‌شوند.
(مجلس یک ساعت و بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ مؤتمن‌الملک
منشی ـ علی اقبال‌الممالک ـ معظم‌السلطان