مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ فروردین ۱۲۸۹ نشست ۸۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۳۱ فروردین ۱۲۸۹ نشست ۸۲
جلسة ۸۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنج شنبه دهم شهر ربیع الثانی ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت قبل از غروب به ریاست آقای مستشار الدوله به طور خصوصی و پس از یک ساعت علنا منعقد گردید صورت مجلس روز سه شنبه هشتم را معاضدالملک قرائت نمودند.
رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست؟
کاشف ـ اجازه بفرمائید اسامی اشخاصی که برای کسر اعضاء کمیسیون قونین مالیه انتخاب شدند خوانده شود.(گفته شد خوانده شود.)
رئیس ـ ملاحظه دیگری در صورت هست؟(اظهاری نشد رئیس صورت مجلس را امضاء نمود.)
مرتضی قلیخان ـ پاکتی است که از وزارت داخله رسیده است که تلگرافی از یزد مخابره شده و صورت آن را فرستاده اند.(تلگراف مشعر بر رفع اردو و شکست اشرار و کشته شدن و گرفتار شدن جمعی از آنها قرائت شد.)
مرتضی قلیخان ـ پاکت دیگری هم رسیده است که سواد راپورت کمیسیون ضمیمه آن است راپورت کنسول قرائت شد.
مرتضی قلیخان ـ آقایانی که برای کسر اعضای کمیسیون قوانین مالیه انتخاب شده اند از این قرار است:
آقای دبیر الملک ۴۲ رأی ـ آقای میرزا علی اکبر خان دهخدا ۳۶ رأی ـ آقای عز الملک ۱۸ رأی.
(راپورت کمیسیون بودجه راجع به تقاضای وزارت در بر فراری ماهی پانزده تومان برای بازماندگان مرحوم عظیم زاده یک مادر و سه دختر هستند قرائت شد کمیسیون تصویب کرده بود که ماهی پانزده تومان برای مخارج خانواری خانواده آن مرحوم داده شود و هر یک از صبایا که شوهر کنند یا هر یک از ورثه از میان بروند حقی در این شهریه نداشته باشند.)
رئیس ـ خوب مخالفی که نیست؟(گفتند خیر رأی بگیرید.)
وکیل التجار ـ به جهت توضیح و استحضار خاطر آقایان عرض میکنم که این شخص در زنجان خیلی جانبازی و فداکاری کرده است و خیلی خیلی شایسته است که رعایت حال بازماندگان او بشود.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ اینجا نوشته شده است که هر یک از ورثه از میان رفت حقی ندارد
میخواهم بدانم که حق او را به سایرین میدهند یا اینکه به کلی حصه او از بین میرود.
فهیم الملک ـ این توضیح برای این شده است که این مبلغ برای مخارج این خانواده است و هر یک که از این خانواده خارج شوندحصه از این نمیبرند و به باقی داده میشود.
محمد هاشم میرزا ـ این لفظ (هر یک از صبایا که شوهر کرد.) را بنده خوب نمیدانم زاید است.
فهیم الملک ـ چون این مبلغ را دولت برای نگاهداری این خانواده میدهد و نظارت هم خواهد داشت که امر اینها به خوشی بگذرد و در حقیقت این شهریه برای معیشت آن خانواده است و هر کدام که خارج شوند جزء آن خانواده محسوب نمیشوند لابد شوهر میکنند و کفایت خرج آنها را شوهر خواهد کرد.
رئیس ـ معلوم میشود مخالفی نیست پس رأی میگیریم هر کس به طوریکه کمیسیون تصویب کرده رأی میدهد ورقه سفید خواهد انداخت.(ورقه توزیع شد.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۶۴ ورقه سفید علامت قبول ۵۹ ورقه آبی ندارد امتناع ۵.
اسامی تصویب کنندگان:
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ فاتح الملک ـ قوام الاسلام ـ ادیب التجار ـ میرزا احمد ـ حسن علی خان ـ سید حسین اردبیلی ـ ممتاز الدوله ـ حاج سید نصر الله ـ وزیر زاده ـ شیخ محمد حسین ـ هاشم میرزا ـ دکتر اسمعیل خان ـ معتمد التجار ـ شیخ اسمعیل هشترودی ـ نوبری ـ شیخ رضا ـ دکتر امیر خان ـ شیبانی ـ صدر العلما ـ میرزا رضا خان ـ شیخعلی ـ سید جلیل ـ لسان الحکما ـ سید حسین کزازی ـ سلیمان میرزا ـ دکتر علیخان ـ وکیل الرعایا ـ تربیت ـ نجات ـ حاج اقا ـ میرزا داوود خان ـ موتمن الملک ـ محمدکریم خان ـ مصدق الممالک ـ اسدالله میرزا ـ سید ابراهیم ـ شیخ علی ـ دبیر الملک ـ میرزا ابراهیم خان ـ ارباب کیخسرو ـ متین السلطنه ـ صدیق حضرت ـ میرزا مرتضی قلی خان ـ مستشار الدوله ـ وکیل التجار ـ سید محمد رضا ـ فهیم الملک ـ ابوالقاسم میرزا ـ منتصر السلطان ـ شیخ محمد ـ وحید الملک ـ نواب ـ دهخدا ـ اسدالله خان ـ ناصر الاسلام ـ ذکا الملک ـ معاضد الملک ـ معزز الملک.
رئیس ـ با اکثریت تصویب شد.
(راپورت کمیسیون مبتکرات در خصوص طرح آقای وحید الملک راجع به تغییر تاریخ از قمری به شمسی قرائت شد کمیسیون آن طرح را قابل توجه دانسته ولی در جریان آن فیمابین عموم به واسطه تصادف اشکالات اجرای فعلی آن را صلاح ندانسته تصویب کرده بود که فعلا در دوائر دولتی اجرا میشود.)
رئیس ـ در قابل توجه بودن این طرح باید رأی بگیریم اگر فرمایشی هست بفرمائید.
فاتح الملک ـ این مسئله خیلی لازم است اگر بشود خیلی خوب است ولی چون اذهان هنوز خوب مسبوق نیست اجرای آن همین طور که کمیسیون اظهار کرده است فیما بین عموم مشکل است خوب است قبلا این را در میان مردم طبع و منتشر نمایند که اذهان مسبوق شود آن وقت ممکن است که اجرا شود.
صدیق حضرت ـ بنده عقیده ام این است که در بعضی ممالک دو تاریخ معمول است مثل عثمانی و ممکن است بدوا این تغییر را در دوائر دولتی بدهیم تا اذهان مردم مسبوق شود.
وحید الملک ـ کمیسیون طرح بنده را برای دوائر دولتی که تصویب کرده است ممکن است دوائر دولتی در تمام ادارات و تمام معاملات این را اجرا بدارند منتهی برای جریان آن در عموم قدری طول دارد و بعد از یک سال یا دو سال خواهد شد ولی برای ادارات دولتی که فعلا ممکن است.
اسدالله خان ـ در قانون محاسبات که به مجلس پیشنهاد میشود قید شده است که از سنه یک هزار و سیصد و بیست و هشت تاریخ رسمی تاریخ شمسی جلالی خواهد بود در این صورت دیگر محتاج به این طرح نیستیم.
وکیل التجار ـ در ادارات دولتی همین طور که میبینیم فعلا این ترتیب معمول به است منتهی رسمیت ندارد و برای عموم وقتی که مسئله الصاق تمبر بر نوشتجات پیش آمد ممکن است در آنجا قید کرد این است که گمان میکنم فعلا این مذاکرات زیادی باشد در آن موقع خودش قهرا اجرا میشود.
کاشف ـ این قانون برای تجار و دولت لازم الاجرا است و برای اشخاص مذاکره لازم نیست.
تقی زاده ـ مطلب بنده را آقای میرزا اسدالله خان فرمودند این قانون اگر راجع به ادارات دولتی است که در قانون محاسبات که به مجلس خواهد آدینه محمد خان قید شده است و از مجلس میگذرد و اگر برای عموم است بنده این را لازم نمیدانم برای اینکه اجرا نمیشود.
رئیس ـ کلیه در قابل توجه بودن این طرح رأی میگیریم هر کس این طرح را قابل توجه میداند قیام نماید.(اغلب قیام نکردند.)
رئیس ـ رد شد.
(راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح شاهزاده ابو القاسم میرزا در خصوص مالیات مراتع دولتی قرائت گردید کمیسیون آن طرح را قابل توجه ندانسته بود.)
رئیس ـ بنده بر خلاف راپورت کمیسیون عقیده ام این است که این طرح قابل توجه است و اگر بخواهیم این را نگذرانیم تا سایر ادارات مرتب شود هرگز این مسئله اصلاح نخواهد شداین طرح به عقیده بنده اساساً قابل توجه است در قبول توجه آن رأی میگیریم وقتیکه قابل توجه شد رجوع میشود به کمیسیون قوانین مالی آنها نظراتشان از کمیسیون مبتکرات در این باب بیشتر است و هر وقت صلاح دیدند اصلاحات و نظرات خود را میکنند و به مجلس پیشنهاد میکنند.
ابوالقاسم میرزا ـ چنانچه آقای میرزا اسدالله خان فرمودند مقصود بنده این بود که اگر ما شروع به ترتیب یک رشته مالیه بکنیم منافاتی نخواهد داشت با اینکه یک وقتی ممیزی کلی بشود و در این باب هم رسیدگی شود چون در این باب تعدیات خیلی میشود مثلاً در کرمانشاه از سرحد قصر شیرین به مکاری و عابرین خیلی ظلم میشود به اسم مرتع چرانی از مردم پولها میگیرند و چیزی عاید دولت نمیشود اگر چنانچه این طرحی که بنده پیشنهاد کردم بگذرد اولاً یک عایدی به دولت میرسد و ثانیاً به قدری تعدیاتی که از این راه میشد رفع میشود حالا در قابل توجه بودن این طرح رأی بگیرید اگر قابل توجه شود به کمیسیون قوانین مالیه رجوع میشود و در آنجا نظرات جرح و تعدیل که لازم است میشود.
وکیل الرعایا ـ بنده عرض میکنم قانون برای اجرا است بنده نمیدانم امروز از برای اینکه ما از این یک منفعتی برده باشیم اول لازم است چه قدر پول خرج کنیم چون فرمودند حکام جزء و روسای ایلات از این محل منفعت میبرند پس ما یک دسته دیگر غیر از حکام جزء ولایات و روسای ایلات و غیره لازم داریم تا اینکه آنها را منع کنیم و در صورتیکه بتوانیم یک همچو کاری را کنیم اگر بعد از ده سال یک ترتیب صحیحی به هم برساند باز یک منفغتی برای ما نخواهد داشت که با آن امید ما امروز اقدام در این کار کنیم و بنده با این طرح مخالفم.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ بنده علت اینکه کمیسیون مبتکرات تعویق این را خواسته است عرض میکنم اولاً این مراتع دولتی کدام است ایلاتی که میرود به ییلاقات آنها را میفرمائید یا جای دیگر کجاست آن وقت میخواهید مالیات بگیرید از اسب چه قدر از گوسفند یا چیز دیگر چه قدی این را چه طور میشود معین کرد این آدم های بسیار لازم دارد که بروند آنجا برای ماهی پنج شاهی آن وقت بعد از سه ماه آیا مرتب بشود یا نشود ما امروزه نمیتوانیم این کار را اداره کنیم باید بگذاریم تا تمام ادارات ما اولاً منظم بشود آن وقت دست به این کار بزنیم.
وحید الملک ـ بنده میبینم بعضی از آقایان میترسند از اجرای قانون و حال اینکه ممکن است تدریجی باشد ما از تمام اصلاحات در مالیه را لازم تر میدانیم باید تدریجی باشد خیلی ممکن است که ما قوانینی را از مجلس بگذرانیم و اجرای آن به تدریج باشد و ممکن است یک قانونی از مجلس بگذرد و اجرای آن بعد از پنج سال دیگر باشد بنده هیچ مانعی نمیبینم از اینکه این از مجلس بگذرد و اجرا گذاشته شود از برای بعد ما در مجلس سابق از برای وزارت داخله قانونی گذاشته یام که شاید ده سال دیگر طول بکشد که تمام آن اجرا شود لیکن پیش خودمان خوش وقتیم که یک همچو قانونی را گذاشته ایم ولی اجرای آن به تدریج خواهد بود همین طور مالیه هم ممکن است همان سبک را داشته باشیم که قوانین را لازم داریم از مجلس بگذرانیم و به تدریج اجرا شود.
اسدالله میرزا ـ آنچه در اغلب پارلمان ها معمول است این است که هفته ای یک روز یا دو روز را معین میکنند برای طرحهائی که وکلا پیشنهاد میکنند و این خیلی محسنات دارد برای اینکه هر یک از وکلا به خیال خودش یا برای اینکه فقط از خصوصیات ولایت خود مطلع است یک طرحی را پیشنهاد میکند و عقیده اش این است که فورا از مجلس بگذرد بدون اینکه اطلاعی از اوضاع کلیه مملکت داشته باشد و بسا میشود آن طرحی را که پیشنهاد کرد از برای ولایت او خوب است ولی برای فارس مثلاً ضرر دارد این طور طرحها خیلی معایب دارد اگر محسنات دارد در طرح هست وی معایب هم دارد برای اینکه در کلیه طرح هست ولی معایب هم دارد برای اینکه در کلیه ترتیبات مملکت هیئت وزراء و کسانیکه مطلعند مینشینند و یک نقشه کلی برای کیه مملکت میریزند و بعضی طرحهائی که ما پیشنهاد میکنیم اسباب خرابی آنها میشویم این از وظیفه دولت است که طرحهای مالیه را مثل نقشه معماری بکشد و به مجلس بیاورد آن وقت هر کس اطلاع محلی دارد میگید والّا این طور که ما پیش گرفته ایم یک وقت خبردار میشویم که یک قوانینی از مجلس گذشته است که نمیشود اجرا شود و باید تما را کنار انداخت پس باید وزراء بیشینند و ببینند این قوانین مقتضی و قابل الاجرا دانستند از مجلس بگذرد و به موقع اجرا بیاید اما این ترتیب که هر یک از وکلا طرحی پیشنهاد کنند و بدون اطلاع وزیر و سایرین از مجلس بگذرد بنده خیلی مضر میدانم والّا شاید امروز شما این طرح را قابل توجه دانستید و از مجلس گذراندید آن وقت وزیر شما بگوید این امروز قابل اجرا نیست و شما یک وقتی از اوقات مجلس و کمیسیون خود را برای گذراندن این بی جهت صرف کرده آید پس این شکل لوایح را بنده قابل توجه نمیدانم و در وقتی که هیئت وزراء با وضع امروزه این قانون را مقتضی دیدند بنده هم قابل توجه میدانم والّا مخالف این طرح هستم.
صدیق حضرت ـ بنده در این موضوع بر خلاف شاهزاده اسدالله میرزا هستم به جهت اینکه میگویند باید باشد این طرح مدتی است که طبع شده است وزیر باید مستحضر شده باشد و امروز که موقع آمدن این به مجلس است خود وزیر یا معاونش در مجلس حضور داشته باشد و ایرادی اگر به نظرش میرسد مثل سایر وکلا بیاید بیان کند و توضیحات از او خواسته شود و جواب بگوید و اینکه ما یک قانونی را وضع کنیم که در تما نقاط مملکت یک دفعه مجری شود به این زودیها نایل به این مقصود نخواهیم شد ما به تدریج باید قوانین را که لازم است وضع کنیم و به تدریج به موقع اجر گذاشته شود مثل اینکه اگر بخواهیم ممیزی علمی بکنیم چون در دو سه سال در تمام مملکت مجری نخواهد شد ما باید قانون آن را وضع کنیم و ابتدا در حکومت تهران اجرا شود لابد عیوباتی که دارد معلوم میشود سال بعد اگر بخواهند در قزوین این ممیزی را بکنندان عیوبات را بر میدارند و بنده به عقیده خود این طرح را قابل توجه میدانم و شایسته نمیدانم مجلس یک همچه طرحی را رد کند.
محمد هاشم میرزا ـ مباحثات به عقیده بنده مخلوط شده است مراتع دولتی مراتعی است که الان دولت از آنها یک چیزی میگیرد ولی مردم تعلیف میکند و یک چیز صحیحی عاید دولت نمیشود مثلاً کد خدایان و ضابطین میگویند این طرح از برای این قسم از مراتع پیشنهاد شده است و بنده این طرح را قابل توجه میدانم ولی مراتق که دست مالکین است و دولت مداخله در آن ندارد موضوع بحث نیست و مذاکره در آن صلاح نیست.
اسدالله خان ـ بنده عرض نکردم که الان رأی در اجرا این طرح بگیریم عرض کردم در قابل توجه بودن این رأی بگیرند و رجوع به کمیسیون قوانین مالیه بکنند آنها نظریات خودشانرا به مجلس ارائه میدهند مجلس میبیند اگر موقع است تصویب میکند و میگذرد والّا معطل میماند برای دو سال یا سه سال دیگر.
فاتح الملک ـ بنده عرض میکنم از چشمه های ثروتی مملکت نمیتوان چشم پوشید و این طرح خیلی قابل توجه است و خیلی سهل الاجرا است زیرا که این مراتع از قراری که بنده اطلاع دارم محدود است ولایات جزء و قصبات و تمام حکام دارند و همین که این قانون از مجلس بگذرد و به آنها گفته شود میگیرند و عاید دولت میکنند این فایده ای است که الان دیگران میبرند و ما اگر دستوری به حکام بدهیم برای دولت یک چشمه مالیه را زیاد کرده ایم عرض نمیکنم که این فایده تماما عاید دولت خواهد شد ولی بیش از مقداری که الان میرسد عاید میشود منتخی چیزی که هست الان این فایده را عمال و حکام میبرند و دولت اگر اقدام نماید خودش خواهد برد و هر قدر که گرفته میشود به خود دولت عاید میشود و اگر امسال تماما عاید نشود اقلا شروع میشود سال دیگر خواهد رسید و بنده این طرح را خیلی قابل توجه و لازم میدانم.
رئیس ـ مذاکرات در این طرح به قدر کفایت به عمل آمده است حال در قابل توجه بودن آن باید رأی بگیریم آقایانی که این طرح را قابل توجه میدانند قیام نمایند.(اغلب قیام کردند.)
رئیس ـ طرح شاهزاده ابو القاسم میرزا به اکثریت پذیرفته شد حال رجوع میشود به کمیسیون قوانین مالیه که نظریات خود را کرده به مجلس پیشنهاد نماید.(راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح معتمد التجار درخصوص فرستادن دویست نفر شاگر ایرانی به خارجه از برای تحصیل قرائت شد.)مبنی بر اینکه طرح مزبور را کمیسیون مفید میداند لکن به ملاحظه ضیق مالیه آن را غیر قابل اجرا دانسته است تا آنکه توسعه در بودجه معارف حاصل شود در این صورت البته با این مسئله باید اقدام شود.
وحیدالملک ـ بنده یک عیب اساسی میبینم که لازم است عرض کنم میبینم ما مخالف با بعضی طرحها میکنیم بدون اینکه یک دلیل صحیحی داشته باشیم یا دلیل آن را ذکر کنیم میگوئیم این طرح یا این قانون را ما قابل نمیدانیم و همین عیب در بعضی کمیسیونها هست فلان کمیسیون فلان لایحه یا فلان طرح را رد میکند برای اینکه پیش خودش فکر میکند که مالیه دولتی کفایت نمیکند بدون اینکه با وزیر مالیه شور کند ببیند وزیر مالیه چه میگوید اگر کمیسیون مبتکرات با وزارت مالیه شور کرده بود و او گفته بود بودجه اجازه نمیدهد آن وقت این راپورت را میداد صحیح بود و اگر این شور را نکرده است و این رأی را پیشنهاد کرده است در این صورت این رأی صائب نیست بنده میگویم بهترین طرحی که به مجلس آمده است همین طرح آقای معتمد التجار است در صورتی که ما همه قسم خرج میکنیم چه ضرر دارد از برای حیات آتیه مملکت خودمان هم یک خرجی و یک اقدامی بکنیم که در مجلس آتیه در دوره های آتیه نام نیک این مجلس را ببرند خیلی از نقادین میگویند مجلس سابق خیلی کارها کرد زحمات کشید لکن در خصوص معارف کاری نکردند بنده میبینم قوانین معارف به مجلس که می آید مجلس سرد است و توجهی به او نمیشود.(در این موقع اغلب تکذیب کردند.)
وحید الملک ـ بنده این طور یافته ام این طرح که به کمیسیون مبتکرات میرود به واسطه ضیق بودجه معارف قابل توجه نمیشود در صورتی که این نظر که راجع به وسعت و ضیق مالیه است حق و وظیفه کمیسیون مبتکرات است ملاحظه کنید ما اگر سالی صد هزار تومان بدهیم دویست نفر بروند و برگردند امور کشوری و لشکری مملکت ما را اداره نمایند چیست بهتر از این در آخر عرضم میگویم این طرح بهترین طرحها است.
لسان الحکماء ـ کمیسیون مبتکرات یک وظیفه داشت که اظهار دارد این فوری است یا تعویق ممکن است بیفتد کمیسیون رأی خودش را این قسم اظهار داشت که این فوری نیست و ممکن است تعویق بیفتد و اینکه راجه به شور با وزارت مالیه میشود کمیسیون مبتکرات در این باب اظهاری نکرده و واگذار به مجلس کرده است و اینکه فرمودند باید وزارت مالیه را میخواستند و با او شور میکردند اگر او ملاحظه جمع و خرج را میکرد میگفت مثلاً بودجه اجازه نمیدهد صحیح بود بله این فرمایش صحیح است در صورتی که وزیر مالیه بداند در این سال چه داده ولی متاسفانه وزارت مالیه هم خودش هنوز نمیداند چه دارد دیگر آنکه فرمودند کمیسیون یک چیزی را صلاح نمیداند و در میکند این طور نیست کمیسیون مبتکرات شاید صلاح میداند که پنج کرور در معارف خرج شود خصوص برای آنها که از خودشان ثروتی ندارند که بروند تحصیلاتشان را تکمیل نمایند و این قید هم در آن قانون نشده بود.
منتصر السلطان ـ صد هزار تومان چندان اهمیتی ندارد از برای فرستادن دویست نفر شاگر به خارجه خوب است رأی گرفته شود و به کمیسیون بودجه رجوع فرمایند.
ذکاءالملک ـ بنده میخواهم عرضی کنم لکن نه این است که مخالف باشم یا اینکه این طرح را قابل توجه ندانم اصلا این طرح را خیلی قابل توجه میدانم و میگویم مجلس شورای ملی در این سال قریب یک کرور صرف معارف کند و اگر غیر از این بکنیم ترقی نخواهیم کرد لکن اینجا بنشینیم صد هزار تومان بدهیم و از برای یک عده به خارجه بدون ملاحظه به اطراف مطلب این صحیح نیست کمیسیون معارف در این باب چندین مرتبه اطلاحات کرده و مذاکرات زیاد نموده است نظر آقایان است چندین نفر هم خرج تحصیل خواسته اند و یکی دو فقره از آنها هم به مجلس آمد و مجلس هم چنین صلاح دانست که یک اقدام اساسی باید در این باب شود که با یک ترتیب صحیح بروند چون هنوز یک نتیجه صحیحه حاصل نشده است از اصلاحات کمیسیون و کمیسیون مصمم شده که با وزیر معارف صحبت کند غرض این است که در این مسئله که باید یک چنین عده بروند از برای تحصیل جای اشکال نیست لکن خوب است درترتیبات این مسئله قدری صحبت بکنیم که به چه ترتیب باشد چه اشخاص بروند چه طور تحصیل کنند نمیشود همین طور علی العمیا در اینجا رأی داد که فرضا صد هزار تومان از برای خرج تحصیل دویست نفر شاگرد داد.
تقی زاده ـ وقتی که در قابلیت توجه صحبت میکنیم همیشه چه کمیسیون چه مجلس میگوید اساساً قابل توجه باشد و حالا میبینیم چند روز است از آن ماده خارج شده ایم و در جزئیاتش صحبت میکنیم بنده از آن اشخاصی هستم که در تمام این طرح و در جزئیات شاید تمام آنها را مخالف باشم لکن اساساً میگویم بهترین قانون است که به مجلس آمده است بلکه میگویم بلا استثنا از جمیع قوانینی که تا به حال به مجلس آمده است بهتر است و هی اینکه میگوئیم با وزراء شور بکنیم و خوب است از طرف وزراء به مجلس پیشنهاد شود این ترتیبات و این فرمالیته ها از طرف وزراء به عمل بیاید صحیح است لکن میبینیم تراکم امور دولتی به آنها مجال نمیدهد پس مجلس شورای ملی همین قسم که وظیفه دارد اصلاحات آتیه را بنماید گفته شد این مسئله از برای سنه آتیه باید شروع شود اول دوره تحصیلی اول پائیز است که باید اگر میفرستیم در اول پائیز بفرستیم که دو سه ماه دیگر این قانون باید از مجلس بگذرد پس باید در اصل آن صحبت کرد نباید در جزئیات آن صحبت بشود برای جزئیاتش به کمیسیون معارف فرستاده میشود بعد هم در مجلس صحبت خواهد شد و در خصوص پولش هم میرود به قوانین مالیه و بودجه و میبینیم در این مدت معارف یک قدم جلو نرفته است پس شاید در ترتیبات هم که صحبت کنیم بگوئیم بروند از برای تحصیل علوم عالیه نه مقدماتی در هر رشته که تحصیل میکنند متخصص بشوند و بالاخره میگویم این بهترین طرحی است که به مجلس آمده است.
رئیس ـ حالا رأی میگیریم در این طرح هر کس آن را اساساً قابل توجه میدان قیام نماید.
رئیس ـ اساساً با اکثریت قابل توجه شد.
(راپورت کمیسیون بودجه در خصوص مقرری ورثه مرحوم یحیی میرزا قرائت شد مشعر بر اینکه مرحوم یحیی میرزا دارای یک عیال و یک پسر است از طرف وزارت مالیه در حق عیال او ماهی هشت تومان و در حق پسر او ماهی دوازده تومان تصویب شده و کمیسیون بودجه عین آن را تصویب کرده است.)
نوبری ـ بنده موافقم و این مبلغ را هم کم میدانم و متوجه میسازم خاطر آقایان را که رئیس الوزرا قول داده بودند که در حق ورثه تمام مقتولین قراری میدهم اینکه یک یک از طرف وزارت مالیه پیشنهاد میشود بنده متذکر میشوم که از این قبیل خیلی است و ممکن است در بین آنها از اینها مستحق تر هم خیلی باشد خوب است از طرف مجلس اظهاری به وزارت مالیه بشود که در حق تمام وراث مقتولین یک توجهی بنمایند.
سید ابراهیم مدرس ـ در خصوص ورثه عطیم زاده با اینکه سه دختر و یکعیال داشت پانزده تومان و در حق یحیی میرزا با اینکه دو نفرند بیست تومان تصویب شده است علت این اختلاف چیست؟
فهیم الملک ـ این را وزارت مالیه پیشنهاد کرده بود و لابد او تحقیقات کرده است بدون علت مختلف نکرده به علاوه مرحوم یحیی میرزا مستخدم دولتی بوده در قانون تقاعد که می آید به مجلس از برای وراث مستخدمین یک حقوق منظور شده است چون از مجسنگذشته بود این مقدار را در حق ورثه مرحوم یحیی میریا تصویب کردند.
میرزا ابراهیم خان ـ خوب است آقای متوجه باشد که اولاود عظیم زاده دخترند و مخارجی جزء مخارج معاش ندارند لکن اولاد مرحوم یحیی میرزا پسر است و خرج تحصیل هم دارد و بنده چون او خرج تحصیلی دارد این مقدار را کم میدانم.
وکیل الرعایا ـ در خصوص ایرادی که آقا فرمودند باید دانسته باشند که اولاً اولاد عظیم زاده در تهران زندگی نمیکنند و این بدبخت در تهران زندگی میکند و این خیلی فرق دارد و به علاوه کمیسیون نمیتواند زیادتر از آنچه وزیر تصویب کرده است تصویب نماید وزیر مالیه در حق اولاد عظیم زاده همان مقدار را تصویب کرده بود و به عقیده بنده باید طوری حقوق بدهند که به تمام وراث چیزی برسد.
سید ابراهیم ـ بنده نگفتم بیست تومان زیاد است بنده در نظر داشتم از برای دادن حقوق یک جهت جامعه در نظر داشته باشیم.
رئیس ـ آقا میرزا ابراهیم خان جهت خوبی بیان کردند حال رأی گرفته میشود در این راپورت آنها که موافقت دارند ورقه سفید خواهند انداخت.(ورقه توزیع و آقایان وکیل الرعایا و شیخ اسمعیل هشترودی و دکتر علی خان به قرعه برای استخراج آراء معین شدد رأی گرفته شد عده حضار ۶۴ ورقه سفید ۵۵ امتناع ۹.)
اسامی تصویب کنندگان:
نوبری ـ فاتح الملک ـ دکتر اسمعیل خان ـ محمد هاشم میرزا ـ شیخ رضا ـ معتمد التجار ـ قوام السلام ـ دکتر امیر خان ـ تقی زاده ـ شیبانی ـ کزازی ـ شیخعلی ـ میرزا رضا خان ـ میرزا آقا ـ مرتضی قلیخان ـ لسان الحکما ـ دکتر علی خان ـ سید جلیل ـ وکیل التجار ـ تربیت ـ محمد کریم خان ـ مرتضی قلیخان بختیاری ـ صدیق حضرت ـ میرزا داوود خان ـ شیخ ابراهیم زنجانی ـ موتمن الملک ـ سید محمد رضا ـ ناصر السلام ـ اسدالله میرزا ـ میرزا ابراهیم خان ـ معاضد السلطنه ـ دبیر الملک ـ سید ابراهیم ـ شیخ علی ـ ابوالقاسم میرزا ـ حسن علی خان ـ ارباب کیخسرو ـ متین السلطنه ـ میرزا احمد ـ وحید الملک ـ عز الملک ـ نواب ـ منتصر السلطان ـ دهخدا ـ اسدالله خان ـ طباطبائی ـ وزیر زاده ـ فهیم الملک ـ نجات ـ معاضد الملک ـ حاج سید نصر الله ـ ممتاز الدوله ـ مستشار الدوله ـ معزز الملک ـ وکیل الرعایا.
رئیس ـ خاطر آقایان مسبوق است چند روز است کابینه وزراء استعفا داده و تا امروز از طرف حضرت آقای نایب السلطنه هنوز پذیرفته نشده است استعفای ایشان اگر چه رد و قبول استعفای وزراء راجع به نیابت سلطنت است ولی مجلس شورای می نمیتوان به کلی بی دخل باشد که این بحران طول بکشد به این جهت بنده لازم میدانم که شش نفر از طرف مجلس معین شده بروند حضور آقای نایب السلطنه و فرمایشات ایشان را در علت عدم رد قبول استعفای وزراء بشنوند و راضی نشوند این بحران بیشتر از این طول بکشد.
دکتر علی خان ـ رئیس جزء این شش نفر خواهند بود؟
رئیس ـ خیر.(ورقه توزیع شده رأی گرفته شد.)
رئیس ـ در موقع استخراج یک ربع تنفس است.(مجلس متفرق شد مقارن غروب مجددا مجلس تشکیل شد.)
معزز الملک ـ آنها که معین شده اند مؤتمن الملک ـ اسدالله میرزا ـ ممتاز الدوله ـ سید نصر الله ـ تقی زاده ـ شیخ اسمعیل هشترودی.
مؤتمن الملک ـ عرض بنده تالی بنده را معین کند(گفتند نمیشود.) یک طغرا تلگراف از از قریه نیر از رشید الملک که به وزارت داخله مخابره کرده بود قرائت شد مشعر بر اینکه خود را به اردوی سردار بهادر رسانیده تلگرافی از انجمن ولایتی اردبیل قرائت شد ایضاً تلگراف دیگر از اردبیل قرائت شد.)
دکتر علیخان ـ بنده میخواهم عرض کنم از خدمات ایل جلیل بختیاری که تا به حال به ایران کرده آن طوری که لازم است تشکر نکرده ایم و تصور میکنم از برای شکر گزاری خدمات آنها لازم است اقدامی در آسایش ورثه مقتولین آنها بنمائیم و تا به حال به هیچ وجه اقدامی درباره مقتولین آنها نشده است.
رئیس ـ در جزء دستور امروز قوانین اساسی معارف بود لیکن چون آن هیئت میایند میباید جلسه داشته باشد و پاره ای کارهای دیگر هم داریم میماند به روز شنبه دستور روز شنبه قوانین اساسی معارف طلا شوئی عراق شور ثانی راجع به تخفیف قیمت مخابرات در باب جراید طرح راجه به شرکتها.
اسدالله خان ـ بنده تکلیف میکنم که فردا عصر یک جلسه خصوصی داشته باشیم به جهت پاره ای مذاکرات اساسی خیلی لازم است.
وکیل الرعایا ـ بنده تصور میکنم تأخیر در طرح روه موجب زحمت سه وزارت خانه است و گمان میکنم اهم از آن در مجلس خبری نباشد و تا اندازه ای هم وقت مجلس را ضایع نمیکند خوب است مقرر دارید در دستور روز شنبه گذاشته شود میخواهم بگویم چه زحماتی برای مردم به واسطه نگذشتن آن مترتب است و به واسطه گذشتن آن رفع تمام زحمات میشود.
نوبری ـ بنده تایید میکنم فرمایش اسدالله میرزا را چون ده نفر باید باشد تقاضا کنند بنده هم تقاضا میکنم و تصور میکنم زیاده از ده نفر تقاضا نمایند.
مؤتمن الملک ـ در طرح شرکتها فقط برای قابلیت توجه به مجلس می آید؟
رئیس ـ بله.
ادیب التجار ـ بنده توضیح میخواهم در خصوص گندمی که وکیل الرعایا نوشته بودند حاضر میکنیم عموم تعرض کردند که از وکیل استیضاح نمیشود خواست.
ادیب التجار ـ چرا نمیگذارید آدم حرف خودش را بزند بنده استیضاح خواهم خواست میخواهم بدانم در خصوص بیست هزار خروار گندمی که گفتند تا غره جمادی الاول وارد میکنیم چه اقدامی کرده اند و مسئول نان تهران وکیل است یا وزیر است مسئول کیست؟
وکیل الرعایا ـ بنده تشکر دارم از اینکه شما بنده را معاف نکردید بنده اگر قصوری کرده باشم و لیکن عرض میکنم در عریضه که بنده نوشته ام نوشتم از غره جمادی الاولی به بعد بنده وارد میکنم و برای اینکار اقدامات کرده ام و به شما اطمینان میدهم که بیست هزار خروار را حاضر کرده ام و وارد خواهد شد فقط زحمتی که به بنده میرسد به واسطه کمی مال است و به همراهی شما آن هم تهیه میشود.
ادیب التجار ـ لفظی که رئیس فرمودند فرمودند تا غره جماد الاولی و این مخالف است با اینکه شما فرمودید مگر آنکه اگر برای اشتغال به این عمل شما در موقع انعقاد مجلس میتوانید حاضر شوید تصور میکنم وکلا اجازه بدهند و شما را جزء غائبین محسوب ندارند.
وکیل الرعایا ـ اولاً باید بدانید که روز غره جمادی الاولی بیست هزار خروار لازم نیست دیگر آن که از روز غره متدرجا وارد میشود.
رئیس ـ در باب جلسه فردا رأی میگیریم هر کس موافقت دارد قیام نماید.
رئیس ـ اکثریت است پس فردا دو ساعت و نیم به غروب تشریف خواهند آورد.(مجلس ختم شد.)