مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۴ نشست ۱۲۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۸
جلسه: ۱۲۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۳۳۴
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- بیانات آقای نائب رئیس مبنی بر تبریک عیدفطر
۳- سؤال آقای دکتر جزایری راجع به معاملات دولتی و جواب آقای وزیر دارایی
۴- سؤال آقای کی‌نژاد راجع به نرخ ارز و جواب آقای وزیر دارایی
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای خلعتبری
۶- معرفی آقای یزدانفر به معاونت وزارت فرهنگ به وسیله آقای وزیر فرهنگ
۷- تقاضای آقای دکتر سید امامی به تقلیل جلسات برای شرکت در کمیسیون‌های مشترک مجلسین
۸- طرح و تصویب فوریت و اصل گزارش کمیسیون نظام راجع به معافیت چند دوره از مشمولین نظام وظیفه
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت ده دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای نورالدین امامی (نائب رئیس) تشکیل گردید
۱- تصویب صورت‌مجلس
رئیس- غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه- آقایان: نقابت- خاکباز- مسعودی- مکرم- دکتر افشار- دکتر عبید- قنات آبادی سهر ابیان- سالار- مرتضی حکمت- بوربور- دهقان- قوامی- صدرزاده- دکتر حمزوی- بهادری- حائری‌زاده- یار افشار- سر مد- محمود افشار- کدیور- سنندجی- عبدالرحمان فرامرزی- اورنگ- پیراسته- تیمور تاش- صامری- بزرگ ابراهیمی
غائبین بی‌اجازه آقایان: خزیمه علم امیر احتشامی- حشمتی مهندی ظفر- اریه زنگنه
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه: آقایان پور سرتیب ۳۰ دقیقه. شفیعی ۳۰ دقیقه. دکتر سید حکمت یک ساعت. اسفندیاری یک ساعت. ۳۰/۱ دقیه ساعت شوشتری ۳۰/۱ ساعت ثقه‌الاسلامی۳۰/۱ساعت
دیرآمده و زودرفتگان بی‌اجازه- آقای مهندس شاخر خشاهی ۱۰/۱ ساعت
نائب رئیس- نسبت به صورت‌جلسه فرمایشی نیست؟ آقای شفیعی
شفیعی- من اجازه گرفته بودم بی‌اجازه نبودم
نائب رئیس- با اجازه نوشته بودند در صورت‌مجلس نظری نیست (اظهاری نشد) صورت‌جلسه قبل تصویب شد
۲- بیانات آقای نائب رئیس مبنی بر تبریک عید فطر
نائب رئیس- فردا یکی از اعیاد بزرگ ملل مسلمان دنیا است در نتیجه سی روز امساک و عبادت به درگاه قادر متعال و پرداخت فطریه هیچ فرد مسلمانی در این روز مبارک بی نان نماند و لااقل چند روزی را در رفاه زندگی می‌نماید
اینجانب از طرف آقایان نمایندگان محترم این عید بزرگ را به ملل مسلمان جهان تبریک عرض و امیدوارم در سایه مبارک شاهنشاه اسلام پناه ملت مسلمان ایران با اجرای تعلیمات مقدس اسلام در رفاه و آسایش و خوشی زندگانی نمایند (نمایندگان- صحیح است انشاءالله)
۳- سؤال آقای دکتر جزایری راجع به معاملات و خریدهای دولتی و جواب آقای وزیر دارایی
نائب رئیس- امروز روز سؤالات است حالا سؤالات مطرح است آقای دکتر جزایری بفرمایید
دکتر جزایری- آقایان همکاران محترم تصدیق می‌فرمایند که یکی از مشکلات بعد از شهریور ۱۳۲۰ برای کارها اجتماعی و دولتی ما پیش آمده است و همیشه دستاوز مردان اخلالگران در این مملکت بوده است و هر وقت که خواسته‌اند از دستگاه حکومتی تنقید بکنند انتقاد بکنند و مردم را نسبت به دستگاه حکومتی ایران بدبین کنند این موضوعی را که عرض می‌کنم حضورتان دستاویز کرده‌اند بهانه کرده‌اند و آن عبارت از معاملات دولتی است از بعد از شهریور ۱۳۲۰ تا قبل از شهریور انصاف باید داد مرحوم رضا شاه اداره حکومت را در اختیار داشت و با کمال قدرت نسبت به این موضوعات رسیدگی و عمل می‌کرد و بین خود و خدا بدون تملق قسمت اساسی کارهای مملکت در این پنجاه سال اخیر در این ده سال آخر حکومت او شده بود او کاملاَ مراقب اوضاع بود و به طوری که ملاحضه فرمودید با عواید مختصر با عوارض مختصر کارهای بزرگ در این مملکت شد دانشگاه ساخته شد راه‌آهن ساخته شد کارخانه درست شد غرض از این مقدمه تملق به رضاه شاه نیست بلکه بیان واقعی است (صحیح است) متأسفانه بعد از شهریور آقایان خوشبختانه همه به خاطر دارید و توجه فرمده‌اید در هر حکومتی موضوعی به عنوان معامله بهانه شده است و دست مخالفین دولت و مرکزین ایران شده است و انتقاد کرده‌اند هیچ وقت هم هیچ دستگاهی نیامده است به این معاملات به انتقاداتی که شده است رسیدگی بکند و تکلیف مردم و دولت و حکومت و انتقادکننده و بی‌طرف را روشن کند واقعاً در این معامله‌ای که شده سوءاستفاده‌ای بوده است یا سوءاستفاده‌ای نبوده است منافع مملکت در نظر گرفته شده است یا در نظر گرفته نشده است من باب مثال دو سه موضوع را برای یادآوری خاطر آقایان عرض می‌کنم موقعی که متفقین از ایران می‌خواستند بروند یک مقداری لکوموتیو تراکتور، کامیون، ریل و امثال این ماشین‌آلات داشتند حکومت فقط آمد اینها را به یک مبلغ نقد نمی‌دانم ۱۳ میلیون ۱۵ میلیون یا ده میلیون دلار خریداری کرد و مردم ممکلت یک عده‌ای تفقد کردند که این قبیل اثاثیه‌ها در سایر مملکت‌ها هم داشتند و بعد مجانی به آنها داده‌اند چرا حالا که ما یک مختصر ارز و دلاری گیرمان آمده باید بیاییم نقد بدهیم به مأموران فروش این اثاثیه، حالا اینها همه مورد استفاده دولت می‌شود یا خیر بنده نمی‌دانم بنده تصور می‌کنم غیر از این انتقاداتی که همه آقایان شنیده‌اند و در جراید هم نوشته شده هیچ کس چیزی نگفت و بنده که واقعاً ندیدم کسی بیاید این را باز کند رسیدگی کند سوابق را ببیند قضاوت کند و بعد به اطلاع ملت ایران برساندکه این صلاح مملکت بود یا صلاح مملکت نبود آیا کسی خطا کرده یا خطا نکرده اما این موجب می‌شود که حکومت فقط باور بفرمایید یکی از موجبات تزلزل حکومت من همین انتقاداتی بود راجع به این موضوع شد بعد از آن اگر خاطر آقایان باشد به نظر من در حکومت جناب آقای صائب بود یا دیگری بود معاملاتی راجع به خرید گندم و قراردادهای مربوطه به حمل گندم بود و اسم یکی از تجار محترم اصفهان و وزیر دارایی وقت برده شد چون بنده دیگر تصمیم گرفتم که اسمی از کسی نبرم اسم نمی‌برم هی گفتند هفصد هزار تومان گرفته شده رئیس غله همچون کرد و رئیس دارایی چنان کرد ولی هیچ‌کس نیامد این پرونده را باز ببیند این حرف‌ها صحیح است یا نیست بالنتیجه باور کنید یکی از تنزل حکومت در آن وقت همین انتقاداتی بود که راجع به این معامله می‌شد امثال این معامله زیاد بوده است به خصوص در آن موقعی که پولی برای دولت ایران پیدا شده است در این دو سه سال اخیر بدون تعارف که سپهبد زاهدی بود کارهای خوبی هم کرد خود دوستان نزدیک آقای سپهبد زاهدی تصدیق می‌فرمایند یکی از علل تنزل حکومت ایشان همین حرف‌هایی بود درباره این معاملات زده می‌شد هیچ وقت هم باز بنده در این مدت ندیدم که از طرف خود حکومت یا حکومت بعدی یک هیئت قضایی، یک هیئت بازرسی بیاید ببیند که انتقاداتی در این مدت شده است صحیح بوده است غلط بوده است و چرا انتقاد می‌کنند تصدیق می‌کنم که بعد از شهریور ۲۰ دسته در این مملکت هستند که با تشکیلات این مملکت مخالفند با اساس این حکومت مخالفند هر حکومتی که باشد می‌گویند این دستگاه پر از رشوه و ارتشاء و خراب‌کاری و فساد و کمیسیون گرفتن و حقه‌بازی است و تنها راهش این است که باید این دستگاه برود اینها لیاقت ساختن یک دستگاه نو ندارند ما باید بیاییم و این دستگاه را بسازیم بهترین بهانه‌شان هم همین معاملات است البته مطالب دیگری هم گفته می‌شود اما چیزی که به گوش هر ایرانی فرو می‌رود و زودباور می‌کند و بعد متزلزل نمی‌شود و همین چیزهایی است که جنبه مادی دارد و مورد فهم افراد این مملکت است به این جهت بنده برای این که جلوگیری از این مطلب بشود در حکومت گذشته روی معاملات دولتی یک سؤالاتی کردم بدبختانه آن حکومت نیست که خودش مستقیماً جواب بدهد ولی باز از طرف دیگر دو نفر از افردا حکومت سابق در این حکومت فعلی هستند که به این جریانات لابد اطلاع داشته‌اند و اگر با تصویب‌نامه‌ای بوده است خودشان هم امضا فرمودند اگر اجازه بفرمایید من مطالب را رعض کنم و استدعا می‌کنم ازجناب اقای دکتر امینی که توضیح بفرمایند برای روشن شدن ذهن مجلس و بنده که عضو کوچکی در این مجلس هستم برای ملت ایران بفرمایند والا اگر روشن نفرمایید و باری به هر جهت بگذارید ممکن است موجب سوء‌ظن بیشتری بشود و یک وقت ممکن است بنده واقعاً خیال کنم که در این امر سوء‌اسفاده شده و بنا به وظیفه نمایندگی اعلام جرم خواهم کرد اما اگر بنده را روشن بفرمایید خیلی هم متشکر می‌شوم و خیلی هم خشوقت می‌شوم بنابراین استدعا می‌کنم خیلی مستدل و با منطق جواب به بنده بفرمایند بنده خوب به خاطر دارم آقایان همکار عزیز من آقایان اعضای کمیسیون برنامه هم می‌دانند در اواخر اردیبهشت ماه پارسال کمیسیون برنامه که تشکیل شد از اولین موضوعاتی که در کمیسیون برنامه مطرح شد یک موضوع خرید ریل در ایران بود بنده این مطلب را در روزنامه که خوانده بودم آقایان هم در روزنامه‌ها ملاحظه فرمودند تا اتفاقاً یکی از رفقای محترم ما عنوان کرد این مطلب را و پرونده این مطلب را خواست این مطلب در کمیسیون برنامه مطرح شد و مورد رسیدگی و قضاوت قرار گرفت از نظر کمیسیون برنامه موضوع خرید ریل بسیار روشن است کسی پیدا شده است و پیشنهاد کرده است که من برای احتیاجات راه‌آهن ایران مقداری ریل فرانسوی واندل در اختیار دارم و این را به فلان قیمت می‌فروشم این مطلب در سازمان برنامه و در وزارت راه مطرح شد و به طوری که متصدی ارتباطات سازمان برنامه در کمیسیون برنامه اظهار کرد و همه رفقا تشریف داشتند گفت اولین اعتراضی که به خرید این معامله شد از طرف مدیرکل راه‌آهن یعنی سرلشکر انصاری، سرتیب اناری آن وقت و سرلشکر انصاری وزیر راه فعلی بود اینها را او گفت و ما در صورت‌جلسه نوشته‌ایم که ساعت ۵ ر ۱۱ شب آمد منزل من و گفت دوست عزیز می‌خواهند ریل بفروشند می‌خواهند فروش ریل را به ما تحمیل کنند می‌خواهند جنس بد به ما بدهند و قیمت گران از ما بگیرند اگر این ریل‌ها برای راه‌آهن خریده شود راه‌آهن ایران به کلی از بین می‌رود برای این که ما عین این جنس را هشت هزار تن خریده‌ایم چهار هزار تن آن شکست و چهار هزار تن دیگر در انبار است این شخص گفت که افتخار اولین اعتراض درباره خرید این ریل با آقای سرتیپ انصاری بود بعد آمدیم در سازمان برنامه رونوشت دستوراتی که رسماً از طرف دولت به ما ابلاغ شده بود برای خرید ریل مطرح شد و مخالفت شد و رد کردیم با این که دستورات رسمی از طرف دولت داده شده بود در ضمن این کشمکش موضوع به سازمان برنامه و کمیسیون برنامه ارجاع شد تا آن پرونده را آن رفیق عزیز ما خواسته بود این پرونده را رسیدگی کردیم دیدم در آنجا تصویب‌نامه‌ای گذشته که چون ریل مورد احتیاج است و کمپانی در نظر دارد بفروشد آن خرید ریل فراهم شده بود از کمپانی فرانسه تا این که و کمیسیون برنامه به وجود آمد و ما این پرونده را آوردیم مذاکره کردیم بحث کردیم اظهارنظر کردند به طوری که آخر به این نتیجه رسید کمیسیون برنامه اولاً مسئولیت خرید ریل با دولت است و از بهنرین نوع باید بخرد و ارزان‌ترین قیمت آقایان این را سریع خدمت‌تان عرض کنم این با حساب و کتاب و رقم است جنبه ادبیات هم ندارد بالاخره این مطلب در کمیسیون برنامه مطرح شد ریل جنس بهتر با دو میلیون دلار ارزان‌تر خریده شده برای راه‌آهن ایران و این یک هدیه کوچک ناقابلی است که کمیسیون برنامه توانسته است به ملت ایران تقدیم نماید و منتی هم به کسی ندارد البته وظیفه‌اش هم بوده البته آقایان به خاطر داشته‌اند این موضع قبل از آن مطرح شد و در کمیسیون برنامه وقت به مشکلاتی بر خورد یادم هست این جانب آقای قریشی همکار عزیز ما به من گفتند که باز اشکال نکنید با این که چند نفر دیگر پیدا شدند و می‌خواستند ریل بفروشند و نتیجه آن اشکالات در سه چهار سال پیش این شد که ریل نخریدند و قیمت ریل گران شد و در راه‌آهن شاهرود به مشهد و میانه به تبریز وصل نشد هم تصمیم گرفتیم و با کمال قدرت توضیحات نمایندگان سازمان برنامه و راه‌آهن را کافی دانستیم از جنس خوب موافقت کردیم که دولت به مسئولیت خودش بخرد دو میلون دلار ارزان‌تر هم خرید و بعد قیمت ریال بالا رفت و از این بابت هم چهار پنج میلیون دلار استفاده کردیم و این کی از آن مطالب است جناب آقای دکتر امینی، آقایان تشریف داشتید این را رسیدگی کنید ببینید واقعاً سوء‌نیتی در این امر بود سوء‌نیتی نبود ملاحظه کنید جناب آقای دکتر ایمنی بنده از اشخاصی هستم که شما می‌دانید در مورد اصلاحات و رسیدگی به کارهای مستخدمین و افرادی که مسئول کارهای عمومی‌هستند هیچ‌گونه مماشات و تعارفی نمی‌کنم و معتقدم که چه یک مستخدم چه در مرتبه‌خالی و چه در مرتبه‌دانی هر وقت خطا کرده مرتبه اول و دوم او را توبیخ و تنبیه باید کرد وقتی غیرقابل اصلاح است باید از دستگاه بیرون برود اگر این کار را شما موفق بشوید بکنید چون چند مرتبه خواستم بکنم به محظوراتی خوردند و نکردند اگر شما موفق بشوید چون ما مشکلاتش را می‌دانیم اگر موفق بشوید، بدانید که مجلس هم از شما پشتیبانی خواهد کرد.
نائب رئیس- آقای دکتر جزایری وقت شما تمام شد.
دکتر جزایری- سؤالات بنده هنوز تمام نشده (پورسرتیپ اینها همه مقدمه بود سؤال نبود)
نائب رئیس- بعد از جواب باز می‌توانید صحبت کنید.
دکتر جزایری- همه سؤالات باز ماند (عبدالصاحب صفایی- متن سؤال را بخوانید) بنده نوشته‌ام.
نائب رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی (دکتر امینی)- متأسفم خدمت دوست عزیزم آقای دکتر جزایری تذکر بدهم که سؤالات یکه فرموده‌اند غیر از بیانی است که الان توضیح فرمودند سؤالی فرمودند یک صورتی است راجع به معاملات (دکتر جزایری- بنده صورت نخواستم) عرض کنم سؤال این است که در وزارتخانه‌ها و سازمان برنامه و بانک‌ها و شرکت‌های دولتی و شرکت ملی نفت چه معاملاتی خارج انجام داده‌اند و با چه کشورهایی این معاملات انجام یافته است؟
۲- چه مقدار ارز بابت این معاملات دولت و وزراتخانه و بانک‌ها و شرکت‌های دولتی و شرکت‌های ملی نفت متعهد و مقروض می‌باشد
(نراقی- قند و شکر هم جزء آن است؟) ایشان سؤال کرده‌اند دیگر شما تعبیر نفرمایید بنده اضافه می‌کنم.
۳- کدام یک از این معاملات با مناقضه انجام یافته و کدام یک بدون مناقضه انجام یافته است.
۴- چه مقدار اتومبیل‌سواری به وسیله سازمان برنامه و بانک‌ها تعهدی بابت پرداخت ارز این نوع معاملات دارند و چه مقدار اتومبیل دولت و ادارات دولتی خریداری کرده‌اند.
این متن سؤال است عرض کنم
راجع به کلیاتی که فرموده‌اند بنده با جناب عالی صد درصد موافقم که اغلب دولت‌ها در اثر انجام این معاملات و یا نحوه انجام معاملات بدنام شده‌اند و همان طور هم تذکر فرمودند اگر یک مرتبه می‌آمدند توضیح کامل می‌دانند که بنا و اساس فلان معاملات چیست شاید این توهین و این خیال که در مجلس و مردم ایجاد شده از بین می‌رفت اگر واقعاً معامله صحیح بود که دفاع می‌کردند و توضیح می‌دادند و اگر هم اشتباه بود یا خدای نکرده مبنی بر سوء‌نیت بود اشتباه کننده یا شخصی که سوء‌نیت داشته متنبه می‌شد مع‌التأسف این نشد و شاید هم اگر شده است در یک موارد کوچکی بوده است والا اگر می‌شود و تعقیب می‌شد و اصولاً معاملات دولت روی اساس و پایه صحیحی گذاشته می‌شد این مشکلات هم مرتفع می‌شد قسمت عمده این مشکلات هم ناشی از مزایده و مناقصه است خود آقایان در دستگاه دولت تشریف داشته‌اید و دیده‌اید که این زایده و مناقصه خودش اساس و پایه فساد است (دکتر بینا- مزایده یعنی مناقصه و مناقصه یعنی مزایده این‌طور اگر بفرمایید درست است) می‌روند تبانی می‌کنند با دستگاه تبانی می‌کنند ظاهرش درست است در صورتی که در باطن ممکن است فعل و انفعالاتی بشود (عبدالصحاب صفایی- مسئولیت هم لوث می‌شود) بله وروی این تشریفات زیاد و طولانی اغلب اوقات ضروت و فوریت هم سرعت بیشتری را ایجاد می‌کند که یک معاملی را انجام بدهند ولی بعضی از اوقات هم اتفاق می‌افتد که همین ضرورت و فوریت را بعد اگر برسیم و دقت کنیم می‌بینم همان چیز فوری چهار و پنج تشریفات طول کشیده و مع‌التأسف اغلب این آقایانی که می‌آیند و شرکت می‌کنند و تخفیف‌های کلی می‌دهند آقای دکتر جزایری، بعد این تخفیف‌ها به نحوی از انحنای روی اضافه شدن قیمت، اضافه شدن دست مزد با انواع وسایل اگر یکی از اینها را دقت بفرمایید دو برابر آنچه تخفیف داده‌اند پس گرفته‌اند (نمایندگان- کاملاً صحیح است) و متأسفانه این عملی بوده که راجع به اخیراً با توجه میسین دارایی آن آئین‌نامه مناقصه و مزایده‌ای که صد و چند ماده است تصویب فرموده‌اند و شاید هم تا حدودی رفع این مشکل را بکند ولی معذالک کلاً به عقیده بنده اگر بخواهید اصلاح شود اولاً باید کایه دوشارژ صد درصد معین بشود، یعنی این را یک اشخاص بصیری مشخص و معین بکنند و اضافه بر آن پیشنهاد است وقتی باز می‌شود مقطوع باشد والا یک کسی دیر می‌رود بعد تلگراف می‌کند که من اطلاع نداشتم و بعد می‌آید برخلاف مشخصات پیشنهادی می‌دهد بعد می‌افتد به جار و جنجال و روزنامه‌نویس خلاصه اگر اشخاص جبونی مصدر کار باشد می‌گویند عیب ندارد مناقصه یا مزایده کتبی را تبدیل بکنید به شفاهی و همین دور و تسلسل پیدا می‌کنند و حقیقتاً وقتی رسیدگی بکنید می‌بینید معامله‌ای نیست که روی این جریان به زیان دولت تمام نشود از حیث مدت از حیث مبلغ و خود این مدت تأثیر دارد شما می‌آیید یک عملی را می‌کنید برای یک کار و مدت معینی و اگر نباشد ان عمل در موقعه خودش انجام بشود خود آن ضرر و زیانی که از تأخیر ناشی شده دو برابر می‌شود این متأسفانه هست و من امیدوارم با توجهی که آقایان می‌فرمایید قطع نظر از این رسیدگی به این موارد که خدای نکرده ممکن است سوءاستفاده‌ای تویش باشد بالاخره نحوه کار را باید طوری کرد راه سوءاستفاده تویش نباشد من باب مثل عرض می‌کنم به بنده گزارشی دادند راجع به ساختمانی که اداره آمار می‌کند که در این یک سوءاستفاده‌ای شده رفته‌اند یک اشخاصی را دعوت کرده‌اند برای مقاطعه‌کاری ساختمان که اینها مقاطعه‌کار ساختمان نیستند مقاطعه‌کار راه‌سازی و کارهای دیگر هستند در صورتی که به نظر بنده در هر دام از این امور از اشخاصی که دعوت می‌کنند باید یک رفرانسی بخواهند باید یک اطلاعاتی بخواهند که این اشخاص صلاحیت این کار را داند و اغلب اوقات شرکتی می‌آید شرکت می‌کند حسابش غلط است و صلاحیت فنی ندارد در نتیجه همان طور که عرض کردم به ضرر و زیان دولت تمام می‌شود و عرض کردم غیر از این را بکنند جار و جنجال بلند می‌شود که نسبت به این چند نفر یک نظر خاصی است و این شرایطی که وضع کرده‌اند و مقرر داشته‌اند برای این است اشخاص دیگر از میدان بروند و این چند نفر بمانند، در صورتی که این طور نیست در هیچ کجای دنیا این طور نیست که یک شرکتی تشکیل شود با یک سرمایه‌ای در کلیه امور شرکت بکند مثلاً یک شرکت ساختمانی تشکیل می‌شود اگر برای خانه‌سازی است یک دستگاه دارد و اگر برای راه‌سازی است یک دستگاه دیگری دارد و اگر برای سدسازی است که باز یک دستگاه دیگری دارد در صورتی که برای هر کدام از اینها صلاحیت فنی داشته باشد و مجهز به تمام سایل آن کار باشد اینها متأسفانه نیست این کلیات همانطور که ایراد می‌فرمایید صحیح است اما راجع به سؤال جناب عالی که البته علت طول کشیدنش این است که ما به تمام وزارتخانه‌ها و بنگاه‌ها بخشنامه کردیم که مطابق این سؤالی که فرمودید جواب بدهند و بنده چند تا را این‌جا می‌خوانم و برای این که وقت مجلس تلف نشود صورت تمام وزارتخانه‌ها را خدمت‌تان تقدیم می‌کنم که رسیدگی بفرمایید ما رسیدگی می‌کنیم و اگر چیزی هم بود بنده رودربایستی ندارم مال دستگاه خود بنده هم که باشد، اشاره فرمودند آقای نراقی راجع به شکر بنده آن را هم دادم خدمت آقای حائری‌زاده که رسیدگی بکنند بنده این قدر بیهوش نیستم که متوجه سؤال جناب عالی نشدم پرونده‌اش آنجا است مطالعه بفرمایید حالا جواب سؤالات را می‌خوانم.
۱- وزارت جنگ معاملات انجام شده به شرح ۴ برگ پیوست (ضمیمه ۱) ارز متعهد و مقروض نیست به شرح ستون معاملات ضمیمه.
۱- صورت اتومبیل‌های خریداری اداره موتری ارتش در صورت ضمیمه ۱ ذکر شده است.
۲- وزارت فرهنگ. معاملاتی با خارج انجام نداده- تعهد ارزی ایجاد نشده اتومیبل‌های خریداری شده برای ادارات فرهنگ اهواز مشهد گیلان تبریز و یک دستگاه آمبولانس برای دانشگاه پزشکی تبریز و ماشین‌های فرسوده با نظارت دارایی فروخته شده.
۳- وزارت بهداری معاملاتی با خارج انجام نداده تعهد ارزی ایجاد نشده است در سال جاری بیست دستگاه جیپ و ۲۰۰ آمبولانس از شرکت سهامی اتومبیل ایران ماشین خریداری نموده و بهای آن را به ریال پرداخته است.
۴- وزارت پست و تلگراف به شرح یک برگ صورت پیوست ضمیمه ۱۴۵/ ۵/ ۱ ۳۰۰ دلار ۴۴۷/۲/۱۰ لیره تا کنون پرداخت نشده و مقروض است با مناقصه خریداری شده یک دستگاه اتومبیل بیوک ۴۳ به مبلغ ۳۴۵۰۰۰ ریال از شرکت سهامی‌ایران ماشین نماینده انحصاری آن.
۵- شرکت کل تلفن ایران- به شرح- برگ صورت ضمیمه ۳- به شرح صورت پیوست قیمتی از آن واریز نشده طبق ضمیمه ردیف ۳- در سال جاری دو دستگاه ماشین جیپ از شرکت کاشانی شرکت اتومبیل به مبلغ ۳۴۰۰۰۰ ریال و یک دستگاه اتومبیل استیشن به مبلغ ۲۴۲۰۰۰ ریال.
۶- وزارت کشاورزی
۱- خریده تن پاراسیون با مناصه از آمریکا به مبلع ۶۰۷۶۶۰ ریال
۲- خرید تن د. د. ت وسیله اصل
۳- به مبلغ ۳۶۲۰۰۰۰ ریال
۴- خرید بیست دستگاه اتومبیل جیپ واتن از شرکت سهامی اتومبیل ۳۷۷۵۰۰۰ ریال
۵- خرید یک دستگاه اتومبیل دوج استیشن از شرکت اتو سعدی ۳۰۰۰۰۰ ریال
۶- خرید یک دستگاه کامیون از شرکت سهامی ایران ماشین ۳۰۰۰۰۰ ریال
۷- خرید دوازده دستگاه طیاره سمپاش و وسایل یدکی به مبلغ ۱۱۲۰۰۴- ۱۴ دلار با ارز ۸۴- ۵۰ ریال.
۸- خرید دو دستگاه تراکتور اونیوموک از بنگاه توسعه ماشین‌های کشاورزی
۹- ۱۵۲۶۱۵۳ ریال هیچ‌گونه تعهد ارزی ندارد
۷- وزارت کشور معاملاتی با خارج انجام نداده تعهدی ندارد
وسیله سازمان برنامه و بانک‌ها اتومبیل خریداری نشده (دکتر جزایری- ماشین‌سواری خریده‌اند) (زنگ رئیس) مقدار ۷ دستگاه اتومبیل سورای و دو دستگاه جیپ از کمپانی واردکننده دسته اول خریداری شده است.
نائب رئیس- آقای دکتر جزایری اگر اعتراضی دارید ممکن است یاداشت بفرمایید بعد تشریف بفرمایید بیاورید بفرمایید آقای وزیر دارایی بفرمایید.
وزیر دارایی- ۸- شرکت سهامی فرش ایران مقدار ۶ تن قرمز دادنه- انگلستان و پرتغال ارزی و بدهی ندارد مبلغ معامله یک مبلغ ۲۱۸۲- ۹۰۸ لیره از قراره هر لیره ۶- ۲۵۳ ریال ۲ مبلغ ۲۴۲۵ لیره از قرار لیره ۶- ۲۳۶ ریال ۳- ۱۱۲۰۰ ذلار از قرار هر دلار ۵۸- ۷۰ ریال که تماماً خریداری از بانک ملی بوده است.
۹- شرکت سهامی بیمه ایران فقط سه دستگاه لوازم جراحی به مبلغ ۱۶- ۷۷۸۴۸ دلار وسیله بنگاه دارویی کشور از آلمان غربی وارد نموده است.
۱۰- بانک ملی ایران خریداری بانک ملی از خارجه عموماً ضروری مورد مصرف بانک از قبیل دستور طبع اسکناس برای ذخیره هیئت نظارت کاغذ نوشت افزار و لوازم چاپخانه و سفارش دستگاه تلفن مرکزی کابل و دربهای خزانه اتومبیل سرویس بوده و تعهدی در حال حاضر بابت پرداخت آن موجود نمی‌باشد.
۱۱- بانک کشاورزی ایران خرید تراکتور و ماشین‌های کشاورزی از انگلستان ۱۹- ۱۵۲۹۴۳۴ لیره است که بایستی در ۳۶ ماه مستحلک شود طبق مقرارت اساس نامه بانک بدون تشریفات مناقصه انجام شده اتومبیل سواری برای فروش سفارس نشده و سه دستگاه اتومبیل‌های مستمل تفویض گردیده است.
۱۲- شرکت سهامی شیلات ایران به شرح صورت پیوست ضمیمه ۴ غیر از کشور شوروی بقیه معاملات با مناقصه و استعلام بها انجام شده هفت دستگاه کامیون و جیپ برای امور بهره‌برداری و یک اتومبیل به جای اتومبیل فرسوده که فروخته شده خریداری نمود (دکتر جزایری- خواندن این صورت‌ها فایده‌ای ندارد.) (صدقی- لطف کنید به خود آقای دکتر).
نائب رئیس- جناب آقای دکتر امینی این فرمایشات آقای مربوط به این سؤال نیست جناب عالی راجع به ماشین‌آلات می‌فرمایید سؤال حالا قرائت می‌شود آن قسمت‌هایی که در این سؤال هست جواب بفرمایید
ذولفقاری- بد نیست، گزارشی است به مجلس
وزیر دارایی- بنده که سؤال ایشان را خواندم
نائب رئیس- حالا سؤال قرائت می‌شود توجه بفرمایید (به شرح زیر قرائت بفرمایید)
مقام محترم ریاست محترم مجلس شورای ملی خواهشمند است دستور فرمایید دولت پاسخ سؤال‌های زیر را بدهد در دولت فعلی وزارتخانه‌ها و سازمان برنامه و بانک‌ها و شرکت‌های دولتی و شرکت ملی نفت چه معاملاتی با خارج انجام داده‌اند و با چه کشورهایی این معاملات انجام یافته است.
۲- چه مقدار ارز بابت این معاملات دولت و وزارتخانه و بانک‌ها و شرکت‌ها دولتی و شرکت ملی نفت متعهد و مقروض می‌باشند.
۳- کدام یک از این معاملات با مناقصه انجام یافته و کدام یک بدون مناقصه انجام یافته است چه مقدار اتومبیل‌سواری به وسیله سازمان برنامه و بانک‌ها به اقساط فروخته شده و دولت و بانک‌ها چه تعهدی بابت پرداخت ارز این نوع معاملات دارند و چه مقدار اتومبیل دولت و ادرات دولتی خریداری کرده‌اند (عده‌ای از نمایندگان- همین است جواب مطابق سؤالات است)
نائب رئیس- قسمت قسمت جواب بفرمایید.
وزیر دارایی- ۱۳ شرکت سهامی معاملات خارجی- کالاهای صاداراتی مانند برنج، پنبه، تریاک، توتون به کشورهای شوری چکسلوالکی، ژاپن آلمان، لبنان، فرانسه و هلند به مبلغ ۲۳۱۹۰۰۰۰۰ ریال- کالای وارداتی مانند قند، شکر، گونی، سیمان، سنطونین، طناب از شوری و هند و چکسلواکی به مبلغ ۹۸۸۱۱۰۰۰ ریال اضافه صادرات به واردات در حدود پنج میلیلون دلار بوده که به بانک‌های مجاز فروخته شده است بابت این معاملات ارز وارد کشور شده و تعهد ارزی ندارد معاملات این کشور با خارج طبق موازین تجارتی عمل می‌گردد ۱۸ دستگاه اتومبیل به اقساط فروخته شده و اقساط سر رسید از حقوق کارمندان کسر شده و هیچ نوع تعهد ارزی بابت این معاملات نداشته است و نیز ۴ دستگاه از اتومبیل‌های خود را که فرسوده شده فروخته و دستگاه‌های نو خریداری نموده است.
۱۴- سازمان برنامه- دویست دستگاه شاسی کامیون ام. آ. ان از آلمان که بایستی به بنگاه راه‌آهن تحویل شود (رضایی- توی هر کدام از اینها سی هزار تومان خرده‌اند) (صدقی- نوش جانشان) ولی بنگاه راه‌آهن اینها را تحویل نگرفت و گفت به درد ما نمی‌خورد ولی چون کامیون در مملکت نایاب بود حتی خاطر آقایان هست که دولت تصمیم گرفت و اجازه داد که برای مدت معینی کامیون‌های مستعمل تا حدود ۲۵ درصد وارد شوند (دکتر جزایری- خرابی از همان جا شروع شد) بنده توضیح را عرض می‌کنم ایرادش را بعد بفرمایید. چون کامیون کمیاب بود آمدند گفتند که کامیون در صورتی که تا ۲۵ درصد مستعمل بود وارد کشور بشود که یک کمکی به حمل و نقل بشود و قیمت حمل و نقل تنزل کند در این موقع آلمانی‌ها (ام- آ- ان) و (ماکیروس) این دو تا کمپانی پیشنهاد کردند که یک مقدار کامیون ممکن است در اسرع وقت تحویل بدهند (ارسلان خلعتبری- این با تصویب نامه بود؟) بله، این اجازه داده شد بعد کامیون‌ها که وارد شد این طور در نظر گرفته شد برای این که کمکی به راه‌آهن بود یک مقدار بازار اهواز بیاورد اندیمشک (رضایی- جای ملا خالی بود) این کامیون‌ها را تحویل بدهند به راه‌آهن که بار را از خرمشهر یا اهواز بیاور اندیمشک در اندیمشک تحویل راه‌آهن بدهد بعد از مدتی راه‌آهن جواب داد (کی‌نژاد- خودتان تصویب‌نامه را امضا کردید) عرض کنم آقا بنده تاریخچه‌اش را می‌گویند نه دفاع می‌خواهم بکنم نه انتقاد اگر قرار شد که تعقیب کنید بنده هم از حیث این که امضای زیر این کرده‌ام قابل تعقیبم حالا وقتی قرار شد تعقیب کنیم برای این که دل آقای کی نژاد هم خنک شود من که حرفی ندارم. (شاهرخ‌شاهی- می‌دانید که تعقیب نمی‌شود) بالاخره راه‌آهن گفت من لازم ندارم وزارت دارایی بالاخره اینها بیخ ریشش ماند و بنده هم ناچار شدم یک تعدادش را الان با آنها حمل نقل شکر می‌کنم (دکتر جزایری- یک مقدارش هم توی گمرک مانده باران می‌خورد البته استفاده هم کردم آنچه ما حمل و نقل در ظرف این مدت کردیم تقریباً قیمت اینها مستهلک شده چون خود اداره قند و شکر از بابت حمل و نقل قند و شکر سالی سی میلیون می‌داد و این جای تردید نیست که الان یک مقداری کرایه در اثر وجود همین کامیون‌ها تنزل کرده است خود شرکت نفت گزارش داد شاید سی درصد کرایه از جنوب به شمال تنزل کرده است. عرض کنم دستگاه ماشین‌سورای شورلت مدل ۵۴ از شرکت سهامی‌ایران ماشین یکصد و پنجاه دستگاه ماشین‌سورای مرسدس بنز از المان کل معامله مبلغ ۲۳۲۷۵۸۴ دلار عرض کنم معامله مرسدس بنز یک معاله ماشین‌سورای است اگر آقایان اجازه بدهد این صورت را بدهم خدمت‌تان آن قسمت‌هایی که اهمیت دارد مورد ایراد است ایراد را بفرمایید تا رسیدگی شود این گزارش جامع را خدمت‌تان تقدیم می‌کنم (بعضی از نمایندگان- بدهید چاپ کنند) اگر موافقت بفرمایید (دکتر جزایزی- بله قربان)
نائب رئیس- آقای دکتر جزایری بفرمایید.
دکتر جزایری- عرض کنم بنده تصور می‌کنم که خود جناب آقای دکتر امینی هم تصدیق می‌کنند که خواندن یک صورت نه مجلس را قانع می‌کند نه ملت ایران را نه هیچ‌کس قرض بنده این نبود که ماشین‌سورای چرا خریدید معاملات درشتی که شده است و رویش بحث و صحبت است چند تا معاملات درشت است که خواستند ارزهای ما را از بابت نفت به این صورت‌ها به خارجی‌ها بدهند هم خارجی‌ها کمک کردند و هم دلال‌ها کمک کردند هم یک دسته از رفقا و دوستان ناباب و نادان جناب تیمسار سپهبد زاهدی روز اولی که ایشان آمدند این‌جا بنده یادم است این ارسلان خلعتبری با شرف آمد گفت که دولت‌های ما را کی دسته دلال‌مابها دورش را می‌گیرد و نمی‌گذارند کارش را بکند بنده یادم هست ایشان این حرف را زدند و پا به زمین زدند و گفتند اینها را بیرون کنید اول من به دولت سپهبد زاهدی رأی سفید دادم تا آخرین روز هم به لوایح و قوانین که مربوط به مملکت بود و مفید بود رأی سفید دادم اما اینها یک مطالبی ایت که گفته شده در این مملکت و از این صورت تعارف و مماشات و این حرف‌ها را باید خارج بکنیم این نامه‌ای که به آقایان تقدیم می‌کنم آقایان می‌دانند که سازمان برنامه طبق قانون یک اختیاراتی دارد و معاملات به خصوصی می‌کند به چه مناسبت دستور داده‌اید به سازمان برنامه که ماشین‌سواری بخرد و به قسط به کارمندان بفروشد به چه مناسبت دستور داده تاید که کامیون و اتوبوس بخرد؟ از بس اتوبوس خریدید وضع اتوبوس‌رانی مملکت را به این وضع درآوردید (رضایی- دولت دلالی اتومبیل باز کرده بود) می‌فرمایید بعضی‌ها با مناقصه معامله شده و بعضی‌ها نشده است ملاحظه بفرمایید ریل که راه‌آهن است و جنسش معین است مشخصات معین است تصویب‌نامه صادر کرده‌اید که بدون مناقصه به خرید ولی فلان کارخانه بزرگ را با مناقصه خریداری کرده‌اید من که فنی نیستم ولی آقایان که فنی هستند اظهارنظر کنید کامیون خریدند برای این که دلالی بخورند ماشین‌سوری فروختند برای این که یک دسته دلالی بخورند این وضع تعارف‌بردار نیست مردی را دروش را گرفتند من یادم هست یک روزی این‌جا یک کسی را اسمش را بردم این شاهرخ‌شاهی با شرف به من گفت بسیار خوب کردی که این کار را کردی اینها یک دست از دوستان نادان بودند که از آرژانتین آوردند این‌جا و بعد هم با خودشان برداشتند بردند با این حرف‌ها که درست نمی‌شود کامیون چهار تا چرا خریدید کامیون کهنه چرا آوردید توی مملکت ماشین کشاورزی را آقا دو سه سال قبل مناقصه گذاشتند ۱۳۰ کارخانه شرکت کرد و بعد شب نشستند و گفتند که از فلان کارخانه می‌خوریم اگر می‌خواهید جنس بخرید جنس خوبش را بخرید چرا جنس بد می‌خرید هر روز نشستند که فلان مدیر بانک در لندن است آن یکی در آمریکاست هی اتاشه‌های خارجی به ما فشار آوردند من این را مکرر توی مجلس عرض کرده‌ام باز هم صاف و سریع به شما عرض می‌کنم کابینه علاء وزرایش از افراد صالح و درست تشکیل شده‌اند اگر توانستید اصلاح کنید همه طرفدار شما خواهد بود اگر نتوانستید باور بفرمایید که ضن شما از دیگران بدتر خواهد شد چرا تعارف این‌جا حرف می‌زنید چون ماه رمضان است من می‌خواستم یک قدری آرام صحبت کنم چرا از این تعارف با ما می‌کنید تمام این معاملات به عقیده من مطابق آنهایی که بنده تحقیق کرده‌ام و در کمیسیون برنامه مطالعه کرده‌ام فقط برای این است که فلان آقا وهاب‌زاده می‌خواهد ریل بفروشد این وضع مملکت نمی‌شود حالا هم یک صورتی به این بزرگی تهیه کرده‌اید می‌آورید این‌جا می‌خوانید من از آقای رئیس استدعا می‌کنم دستور بفرمایید که این را چاپ بکنند و بین همه توضیح این مطالب اساسی را خودتان می‌دانید تعارف که کار درست نمی‌شود.
نائب رئیس- آقای دکتر جزایری صورت را که آقای وزیر دارایی قرائت کرد البته در صورت‌جلسه چاپ خواهد شد احتیاج به چاپ مجدد ندارد آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- جناب آقای دکتر جزایری بنده خیال می‌کنم که جوابم مطلب سؤال جناب عالی بود جناب عالی که سؤال نفرمودید دولت رسیدگی کند معامله صحیح بود کدام غلط بوده است (دکتر جزایری- وظیفه دولت است) حالا در این جلسه یک وظیفه اضافی برای بنده قائل می‌شوید اما سؤالی که فرموده بودید این بود که بنده صورتش را بیاورم بنده هم صورت را خواندم حالا می‌فرمایید هر کدام از اینها برای دلالی بوده است فاسد بوده است غلط بوده معین بفرمایید بنده هم رسیدگی می‌کنم.
نائب رئیس- آقای وزیر دارایی صورت‌ها را بدهید که در صورت‌جلسه چاپ شود آقای کی‌نژاد
۴- سوال کی‌نژاد راجع به نرخ ارز و جواب آقای وزیر دارایی
کی‌نژاد- بنده در حکومت گذشته سؤالی از آقای وزیر دارایی کرده بودم راجع به ارز باز هم تکرار می‌کنم خواهش می‌کنم آقای وزیر دارایی توضیح بدهند روی چه مدرکی و چه دلیلی قیمت ارز را ۷۵ ریال معلوم کرده‌اند؟ چرا گفته‌اند ۱۱۰ ریال؟ چرا نگفتند ۴۰ ریال؟ چه کمیسیون با این ۷۵ ریال موافقت کرد؟ در آن صورت‌جلسه آیا هست برای این تصمیم یا خیر آنچه مسلم است که آقای وزیر داریی موجب تصویب قرارداد نفت قول داده‌اند که قیمت ارز را کنترل خواهند کرد البته نه به ۵ ریال بلکه بیشتر اولاً هیچ سابقه‌ای ندارد که وزیر دارایی بیاید و بگوید که دولت در فلان تاریخ قیمت ارز را تنزل می‌دهد چون این عمل جرم است و وعده‌ای سوءاستفاده می‌کنند (صدقی- چرا اعلام جرم نکردید) چنانچه سوءاستفاده هم کردند و برای جبران این ضرری که دولت کرده ریال از هر دلاری عجالتاً وصول می‌کند آقای وزیر داریی چرا ارز را تنزل نمی‌دهید که به نفع مملکت است و به ضرر کنسرسیوم، کنسرسیوم در سال بیت میلیون لیره تبدیل به ریال می‌کند سابقاً از قرار ۹ تومان تبدیل می‌گردد می‌شود ۱۸۰ میلیون تومان امروز از قرار ۲۰ تومان تبدیل می‌کند می‌شود ۴۰۰ میلیون تومان تفاوت این می‌شود که به ضرر مردم است و تصور نمی‌کنم مقصود از ملی کردن نفت این بود که به نفع کنسرسیون تمام بشود و تصور می‌کنم تفاوت منافع پنجاه درصد از این مبلغ تجاوز کند (صدقی- شما خودتان به قرارداد نفت رأی دادید) رأی ندادید که ارز را بالا نگه دارند که استفاده کنند بعد هم آمدید گفتید ارز را بیش از این تنزل نمی‌دهیم آقای وزیر دارایی پشت این تریبون اظهار کردند اگر ارز تنزل کند تفاوتی در هزینه زندگی مردم پیدا نخواهد شد (رضایی- صحیحی فرمودند) عقیده ایشان این است که اگر کسی به منظور استفاده اتومبیل که صد هزار تومان قیمتش است دلارش را ۸ تومان بدهد یا این که با ۴ تومان پنجاه هزار تومان بدهد کرایه از خرمشهر تا تهران همان قیمت خواهد بود که با صد هزار تومان کار می‌کند یعنی آن آقا حساب بلد نیست که بداند اگر سرمایه ۱۰۰ هزار تومان به کار انداخته تومانی صد دینار بگیرد و اگر ۵۰ تومان دارد مطابق ۵۰ تومان بگیرد و یک زارعی که می‌خواهد تراکتور بخرد اگر برای یک تراکتور دلارش را ۸ تومان بدهد یا ۴ تومان بدهد تأثیری نخواهد داشت این است که قضاوتش با آقایان است در نتیجه ترقی ارز هزینه زندگی بالا می‌رود ملاحظه بفرمایید خارجی‌ها که در این مملکت هستند چون برای هر دلار ۸ تومان وصول می‌کنند می‌توانند برای کرایه خانه ۲ هزار تومان بدهند اگر ۴ تومان بشود قوه خرید خارجی‌ها کم می‌شود برای این که کمتر ریال از ارز گیرشان می‌آید و باعث می‌شود زندگی ارزان می‌شود و حال آن‌که ارز قیمت حقیقی‌اش معلوم شود و ثابت شود در مملکت در وضعیت اقتصادی و سیاسی مملکت تأثیر بسزایی دارد ملاحظه بفرمایید زمان دکتر مصدق ما ارز نداشتیم چون نفت نداشتیم چون معاملاتی نمی‌شد قیمت ارز بالا بود حالا که بیست میلیون لیره کنسرسیون تبدیل می‌کند هم از قرضه استفاده شده و هم ۵۰ میلیون حد متوسط عایدی نفت است هم اصل چهار ارزش را وارد می‌کند خلاصه از چند جا ارز به این مملکت وارد می‌شود و با این حال وضع ارز کشور به این حال رسیده است که باید تنزل کند زمان جنگ آقای دکتر مشرف نفیسی به خود من که این سؤال را از ایشان کردم گفتم چرا ارز را ترقی دادید واردات که نیست (دکتر بینا- آقای مشرف نفیسی مأموریت داشتند) جوابی که ایشان به من دادند این بود که اگر من ارز را ترقی ندهم یکی دیگر را می‌آورند او ترقی می‌دهند و این افتخاری که ایشان برای خودشان قائل شدند چندین صد میلیون تومان و حتی میلیاردها تومان به این مملکت صدمه زد (یکی از نمایندگان- چرا این حرف‌ها را آن موقع نزدید) خلاصه بازرگانان تا زمانی که قیمت ارز ثابت نشود باور بفرمایید نمی‌توانند فعالیتی در صادرات و واردات داشته باشند مملکتی که وارداتش چندین برابر صادراتش است اگر ارز قیمتش پایین باشد قوه خرید مردم بیشتر خواهد بود (قرشی و لاری- این طور نیست) بنده حالا عرض می‌کنم جناب عالی بعد بفرمایید توضیح بدهید این مملکت احتیاج به واردات زیاد دارد هر قدر بیشتر وارد بکند کارخانجات بیشتری می‌تواند تأسیس کند و بیشتر می‌تواند وسیله ادرات را به دست بیاورد و بیشتر می‌تواند رقابت کند بنده نمی‌گویم که صادرات را ندیده باید گرفت برای صادرات راه‌هایی است تشویق صادرات در تمام دنیا معمول است نه تنها در ایران بنده احصاییه‌ای که بر داشته‌ایم خدمت آقایان می‌خوانم این مقایسه صادرات و واردات ۳۱ و سال ۳۲ از روی آمار رسمی گمرک است سال ۳۱ فرستاده‌ها دو میلیارد و ششصد و هفده میلیون دلار بوده سال ۳۲ فرستاده‌ها سه میلیارد و یکصد میلیلون دلار بوده (داراب- از حیث وزن چه مقدار بوده) رسیده‌ها از نظر ورزن در سال ۳۱ سیصد و چهل شش هزار تن بوده در سال ۳۲ ششصد و هشتاد و سه هزار تن رسیده (رضایی- چه شد که صادرات ترقی کرد؟).
نائب رئیس- آقای رضایی استدعا می‌کنم که انتظام مجلس را رعایت کنید بفرمایید آقای کی‌نژاد؟
کی نژاد- سال ۳۱ دویست و سی و سه هزار تن به مبلغ چهار میلیارد و ششصد و سی و هفت میلون ریال سال ۳۲ رسیده چهار صد و بیست و پنج هزار تن به مبلغ پنچ میلیارد و سیصد و بیست و چهار میلیون ریال ملاحظه بفرمایید احصاییه‌ای که ما داریم در سال ۳۲ فرض کنیم در سال ۳۳ منتشر شده کلیه واردات مملکت در حدود پانصد میلیون بوده است ما می‌گوییم هفصد میلون تومان ولی می‌بینیم در مقابل ما چه مقدار ارز داریم یک قلم بیست میلیون لیره کنسرسیوم تبدیل می‌کند یک قلم عواید نفت است یک قلم اعتباراتی است که داده‌اند پنج ساله که جنس وارد شود خلاصه آقای وزیر دارایی توضیح بدهند که چقدر ارز در سال وارد می‌شود و چقدر از اینم ارز می‌ماند و چقدر از این ارز برای صادرات است البته ادرات تشویق لازم دارد این تفاوتی که در کنسرسیوم در نتیجه تبدیل به دست می‌آید اگر آن را عیناً بدهیم به صادرات با چیزی گم نکرده‌ایم بلکه‌ای بقیه چیزهایمان باز هم استفاده کرده‌ایم به نظر من آقای وزیر دارایی در مورد قرارداد نفت ممکن است واقعاً تعهداتی داشته باشد (وزیر دارایی- هیچ تعهدی نبود این را نفرمایید من جواب می‌دهم) می‌گویم ممکن است علی‌ایحال به نظر بنده موقعی که قرارداد نفت بسته می‌شد صلاح بود ایشان استعفا می‌کردند تشریف نداشته باشند (مرآت اسفندیاری- چرا همان موقع نفرمودید.
نائب رئیس- آقای کی نژاد این‌جا خانه ملت است همان طوری که من تا پشت این صندلی هستم اجاه نخواهم داد یک نفر وزیر به مقام مقدس نمایندگی توهین کند به یک نفر نماینده هم اجازه نخواهم داد به وزیری که مورد اعتماد اکثریت مجلس است توهین کند استدعا می‌کنم فرمایشتان را با کمال نزاکت بفرمایید. بازخواست با توهین فرق دارد.
کی‌نژاد- بنده توهین نکردم بنده گفتم بهتر بود ایشان استعفا می‌دادند بنده اگر با دولت مخالفم با مصالح مملکت یا منویات اعلیحضرت مخالف نیستم این‌جا عقیده‌ام را اظهار می‌کنم آقای وزیر دارایی همیشه می‌آیند جواب‌هایی می‌دهند (نراقی سربالا) سر بالا یا سر پایین علی‌ایحال بنده سؤال کردم و قضاوتش با آقایان است.
مرآت اسفندیاری- خیلی محکم آقای وزیر دارایی واب می‌دهم.
حمید بختیار- این وزیر دارایی عیبش این است که باج نمی‌دهد.
نائب رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- بنده چون مبتلا به بی‌خوابی هستم و دیشب نخوابیدم برگشتم به موقعی که در مدرسه بودم آقایانی که این‌جا تشریف دارند آقای دکتر جزایری و آقای دکتر شاهکار می‌دانند (دکترشاهکار- آقا شما معلم ما بودید) کتاب آفتالیون را می‌خواندم آقایان می‌دانند که اگر قرار بود که مسئله پول و ارز و اعتبار این قدر ساده بود که جناب آقای کی نژاد و بنده می‌نشستیم و خودمان حل نمی‌کردیم آفتالیون، کاسل، پیروی این همه علمای اقتصاد هزارها کتاب رویش نمی‌نوشتند بنا براین مطلبی است فوق‌العاده مشکل که مبتلا به کشورهایست که از نظر اقتصادی و مالی به مراتب از ما قوی‌تر هستند و آنها تویش مانده‌اند (نراقی- مسئله بالا بردن ارز است) جناب آقای نراقی جنابعالی که عمده التجار هستید اگر رابطه بین پول و ارز را ندانید قیمت ارز بالاخره رابطه با پول دارد من چه خاکی به سرم بکنم آن وقت مدعی هستم آقای کی نژاد که در این جلسات دعوت نمی‌کنید از روشنایی فکر آقایان استفاده کنیم عرض کنم جنابعالی و آقای کی نژاد وقتی بنده وزیر دارایی سپهبد زاهدی بودم چرا مخالفت نمی‌فرمودید (کی‌نژاد- بنده همان وقع گفتم) بنده عرض می‌کردم شما تصور نفرمایید سرتان را توی برف کرده‌اید و کسی متوجه نیست تمام مردم متوجه هستند من مکرر در این مجلس تقاضا کردم که مصالح عمومی مملکت را با عقاید و افکار شحصی مخلوط نکنید همین آقای کی نژاد چندین بار با یک تبختر و تفرعنی فرمودند چرا با ما مشورت نمی‌کنید گفتم بفرمایید شما را قانع کنم.
نائب رئیس- آقای دکتر امینی عرایض بنده را توجه نفرمودید.
وزیر دارایی- چشم عرض کتم موضوع ارز رابطه مستقیم با پول دارد و بنده این‌جا اگر جسارتاً اظهار فضیلت می‌کنم برای این که نگویم شاید این نقطه ابهام بماند و یک عده‌ای آقایان (جسارت تلقی نماید که وارد نیستند وارد بشوند حالا ممکن است بنشینند پای درس آقای دکتر جزایری ودیگران و حال که اتفاق افتاده است بنده عرض کنم آقای دکتر جزایری و دیگرتان و حالا که اتفاق افتاده است بنده عرض کنم آقای کی نژاد در قسمت پول یک تئوری هست تئوری کیفیتی و کمیتی تئوری کالیتاتیرو کانتیتاتوی یعنی اگر مقدار پول زیادتر بشود و بالا برود همین هر مال و تجاره‌ای روی عرضه و تقاضا قیمتش پایین می‌آید ارز هم یک مال‌التجاره‌ای است شما همان طور که قماش توی بازار می‌خرید ممکن است دلار به خرید و جنس به خرید و وارد بازار بکنید و روی عرضه و تقاضا است (کی‌نژاد- سؤال من است) (نراقی- روی عرضه است) صبر کنید آقا شما که تحصیل کرده هستید روی عرضه و تقاضاست فرمایشات آقای کی‌نژاد را بنده نفهمیدم
اگر آقایان فهمیده باشند به طور خلاصه معلوم نشد نظر صائب ایشان چیست که اگر ۷۵ ریال زیاد است ۵ تومان باشد؟ سه تومان باشد؟ پس اگر بنده مرد وارد می‌دانید عریض بنده را گوش کنید بنابراین می‌رود روی عرض و تقاضا در یک مملکتی که وارداتش که دو برابر صادراتش است قاعدتاً باید کمبود ارز داشته باشد اگر در آمد نفت را هم که یک در آمد غیر مریی است به خواهیم حساب کنید یک صادرات غیر مریی بشناسید موازنه پرداخت این مملکت تا حدی درست می‌شود در سابق که در آمد نفت بود موازنه پرداخت که دلیل بر قدرت و توانایی اقتصادی مملکت است از راه در آمد نفت تعمین می‌شد وقتی در آمد نفت قطع شد و تمام ذخیره ارزی کشور هم از بین رفت ملاحظه فرمودید نرخ ارز به چه سطحی رسید حالا می‌فرمایید درآمد ارزی ما به اندازه‌ای نیست که ما بتوانیم روی عرضه و تقاضا قبول کنیم و نرخ ارز می‌رود به جایی که باید برود در آمد ارز دولت مال دولت است جناب عالی وقتی که یک مالی را صادر می‌کنید ارز را می‌برید در بازار عرضه می‌کنید یک خریدار پیدا می‌شود این یک عرضه و تقاضا طبیعی است اما بنده در آمد دولت را در آمد مملکت را به چه نرخی عرضه کنم که نرخ واقعی روی عرضه و تقاضا بر قرار بشود؟ پس باید یک نرخ مصنوعی درست بکنیم برای این که یک عده‌ای را تشویق بکنیم والا عرضه و تقاضای واقعی هر کس هر جنسی دارد در بازار می‌فروشد فرض کنیم که خواستیم این کار را بکنیم باید ببینیم در مقابل واردات کشور این در آمد مختلفه ارزی ما از ممر مختلف چه مقدار می‌شود حد متوسط فروش بانک ملی در این چند ماهی بیست میلیون دلار بوده که وقتی خوب حساب بفرمایید ۲۴۰ میلیون دلار در سال با همین نرخ هفت تومان و خرده‌ای اگر بنا شد نرخ ارز پایین بیاید قاعدتاً یک ثلث یا معادل این اضافه بشود بنابراین قطعاً تقاضا می‌رود بالا در صورتی که عرضه بنده محدود است به یک قسمتی که کنسرسیوم می‌فروشد ۳۰ میلیون لیره در سال اول در آمد نفت خواهد بود که این یک قسمتش مال شرکت نفت است یک قسمتش مال سازمان برنامه است یک مقدار از این مخارج مخارج دلار است که دلارش را می‌دهند ماشین‌آلات می‌آورند یک قسمت را هم تبدیل می‌کنند به ریال برای مخارج ریلی آن قسمت را بانک ملی می‌فروشد به تجار برای واردات کالا و روی حسابی که کرده‌اند شاید یک ثلث مخارج ریالی باشد و دو ثلث مخارج ریالی پس بنابراین ثلث این دلار می‌رود بیرون یک ثلث باقی می‌ماند کنسرسیوم یک مبلغی می‌فروشد این مبالغی را که به ما می‌دهند ۵۳ میلیون دلار برای ما ۳۰ میلیون دلار بودجه‌اش آن اشکالالی ندارد بقیه‌اش مدت‌دار است آن هم یک قسمت می‌رود برای ماشین‌آلات و یک قسمت هم برای مخارج ریالی بنابراین می‌خواستم جناب عالی و آقایانی که مدعی تخصص در این کار هستند و بی‌طرف و بی‌نظر هستید حساب را مطابق میل خودتان در نیاورید حساب را مطابق واقع در بیاورید برای این که نظر این است ملت را ارشاد و راهنمایی بفرمایید برای این که ثابت کنید دکتر امینی تعهدی دارد یا خدای نکرده می‌خواهد خیانت بکند به بنده آقای کی نژاد یک عده از رفقا که این‌جا هستند گفتند فلان‌کس شما در قسمت گذاراندن نفت خودتان را در ملکوک کرده‌اید اگر این فرض را قبول بکیند بنده نهایت فداکاری را کرده‌ام و این قربانی و ویکتیم را قبول می‌کنم برای این که ملتی را نجات بدهم بالاخره باید اشخاص فداکار علی‌رغم تمام حملات پافشاری و استقامت کنند تا مملکت اصلاح شود والا اصلاحات غیرممکن است (صحیح است) بنده هم علل مخالفت را خودم حس می‌کنم منتهی نه پرده‌دری می‌کنم نه می‌خواهم یک حرف‌هایی بزنم که برخلاف نزاکت باشد البته یک عده‌ای هستند که احساساتشان تحریک می‌شود و خیال می‌کنند که بنده فعال ما یشاء هستم و فلان و فلان و فلان و این به نظر بنده صحیح و عمیق نیست کسی که مدعی اصلاحات مملکت است باید بگوید این وزیر مالیه این کارهایش خوب بوده است و این کارهایش بد بوده و این کارهای کنسرسیوم بدبختی ما این است همه خرابی را به گردن خارجی می‌اندازیم چون خودمان قدرت و توانایی نداریم و یا تنبل هستم اهل کار نیستیم همه را گردن خارجی می‌اندازیم عجالتاً کنسرسیوم قائم‌مقام شرکت سابق شده است هر بلایی را که به گردن سابق گذاشتیم حالا هم همان بلاها را به گردن کنسرسیوم می‌گذاریم، جناب عالی که موضوع نفت رأی موافق دادید این قسمت صریح بود که ما در قسمت تصویب‌نامه یک سوم شریک هستیم و در قسمت مناطق نصف بنابراین موضع قرار داد با کنسرسیوم امتیاز نیست که شما یک مبلغ دربست بگیرد قطع نظر از مخارج، و مخارج به گردن صاحب امتیاز باشد شما در مخارج شریک هستید بنابران وقتی در مخارج شریک بودید این دیگر شرکت سابق نفت نیست که بگویید خودت می‌دانی که من بگویم ارز ۳ تومان است و تو بیا به من بفروش تو هر کار می‌خواهی بکن حالا که شریک هستید هر قدر قیمت ارز تغییر بکند به همان نسبت شما در مخارج سهیم خواهید بود در یک قسمت ۵۰ درصد در یک قسمت یک ثلث اما راجع به موضوع قیمت بعد از این عملی که در این مملکت شده است که همین دیروز با معاون وزارت کشور آمریکا مذاکره شده بود که یک وقتی از ایران نفت خارج می‌کردند می‌بردند به بحرین به عربستان سعودی و کویت، کویت که از ایران نفت وارد می‌کرد الان بیش از ایران نفت صادر می‌کند عربستان سعودی هم همین طور شما خیال می‌کنید که نفت یک جنسی است که در همه دنیا مصرف می‌شود و بالاخره یک طلایی است که اگر صادر نشد و نبرند کار دنیا متوقف می‌ماند در صورتی که این از مسائلی است که در گذشته ثابت شد و دیگر تکرار نفرمایید. در دینا در پاره‌ای از ممالک نفت پیدا شده در آفریقا نفت پیدا شده و من می‌تورسم که یک روز این مال‌التجاره هم مثل فرش و تریاک خریدار پیدا نکند و حالا این مال‌التجاره که هست که مثل هر مال‌التجاره‌ای باید قیمت تولیدش در بازار روی عرضه و تقاضا باشد و اگر قرار شد که تحصیلی می‌خواهید بکنید کنسرسیوم هم قبول بکند. و حساب قیمت نفت طوری بشود که قابل رقابت با عراق و کویت یا عربستان سعودی نشود می‌گوشد من نمی‌کنم الان عامل فروش شریک شما است اگر حساب خودش می‌کرد و برای خودش می‌کرد نفع و ضررش را خودش می‌دانست اهمیتی نداشت ولی وقتی که با شما شریک است باید نفت شما قابل فروش باشد بنابراین هی بگویید نرخ ارز پایین بیاورید و هی ایراد از کنسرسیوم بگیرید برای یک عده‌ای که وارد نیستند خیلی خوب است تا اگر شما به یک قراردادی رأی دادید خواهش می‌کنم لقوش نکنید و در تنزل کردن آن اقدام نکنید برای این که آن وقت جسارت می‌کند مفهوم آن این می‌شود که... (نراقی- قیمت ارز که جزو قرارداد نبود شما قول دادید که نرخ ارز را پایین بیاورید در آن موقع قول دادید ولی حالا پایین نمی‌آورید) می‌رسیم اجازه بدهید بنابرای هیچ وقت از نظر مصلحت مملکت چون شما مصلحت مملکت را می‌خواهید از رأی خودتان عدول نکنید نگویید من آن روز برای خاطر سپهبد زاهدی رأی دادم بگویید رأی من به خاطر مصلحت مملکت بود مصالح مملکت ایجاب می‌کرد که من رأی دادم مگر شما خدایی نکرده بت پرستید بنده راجع به کنسرسیوم می‌خواهم عرض کنم که جناب عالی که من تعهدی ندارم و این ایما و اشاره‌ای که شد یک دفعه دیگر هم عرض کردم که درب این مملکت را بسته است اگر جنابعالی می‌خواهدید تازه در این مملکت را باز کنید بزرگ‌تر از شما آمده است در این مملکت ورشکسته شده است و حالا دو مرتبه آقا انک خارجی برداشته‌اید و فلان دکتر امینی تعهدی در مقابل آن قرارداد دارد خیر بنده هیچ تعهدی نداشتم و خیال هم نمی‌کنم که در مقابل خارجی از دیگران ضعیف‌تر باشم راجع به واردات و صادرات مملکت من نگفتم تنزل نرخ ارز در هر هزینه زندگی تأثیر ندارد (نراقی- گفتید) حالا توضیح می‌دهم عرض کردم در پایین آمدن هزینه زندگی عوامل مختلفی هست که یکیش ارز است اگر شما ارز را پایین آوردید و عوامل دیگر را پایین نیاوردید نرخ ارز به تنهایی تأثیری در هزینه زندگی نخواهد داشت کما این که دیدید که از ارزی که دولت سابق در سر کار بود و وقتی هم ما سر کار آمدیم نرخ ارز ده تومان بود ارز ده تومان ما رساندیم به ۵ ر ۷۹ ریال و عجالتاً ۷۶ ریال است آقای نراقی این تنزل را کافی نمی‌داند خوب این تزی است اما مسلم است که یک قدری پایین آمده است و حالا به بنده بفرمایید که چی پایین آمده و چرا بیشتر پایین نیامده ما که کار خودمان را کرده‌ایم ما که نرخ ارز را پایین آوردیم (دکتر مشیر فاطمی- اجناس جند روز است پایین آمده است) (کی‌نژاد- این قسمت را عرض می‌کنم) عرض کنم را به هزینه زندگی در همه کشورها وقتی باشد زندگی ترقی کرد یا در اثر دست مزدها بالا رفت هیچ مملکتی با این تدابیر نتوانسته است هزینه زندگی را پایین بیاورد بعد از جنگ بین‌المللی اول که در خدمت بعضی از آقایان در فرانسه تحصیل می‌کردیم موقعی که کابینه ائتلافی چپ سر کار بود خیال می‌کنم آقای دکتر جزایری تشریف داشتند و فرانک هم به شدت نتزل می‌کرد و پوالکاره آمد سر کار و بالاخره بعد از این که اعتبار فرانک را یک مقداری برد بالا در یک حدودی شاید ۳۵ یا ۴۰ درصد سقوط تثبیت شد و هیچ وقت نیامد این تز را در نظر بگیرد زمان ناپلئون زمانی که نان و گوشت با آن قیمت بود تثبیت کند این یک اول اقتصادی دنیا هست که مخصوصاً به نظر من کلیه بازرگانان در این قسمت باید وارد باشد و روشن‌تر از دیگرتا باشد آنها نباید این تز بی‌قاعده را مطرح کنند در خرابی اوضاع اقتصادی مملکت واقعاً خیلی صریح و روشن و روی اصول علمی‌حرف بزنند نه این که چون دکتر امینی طرفدار این تز هست و من طرف با او هستم بگویم این تز غلط است و دکتر امینی برود پی کارش و این را هم عرض کنم که من از کسانی نیستم که برای همیشه به صندلی بچسبم این قسمت را چند دفعه گفته‌ام (مهندس شاهرخ‌شاهی- حالا که چسبیده‌ای) شاید قریب‌الوقوع هم باشد ولی ماندن من به نفع شما است لااقل به نفع طبقه شما است (صحیح است) (نراقی- قسم بخورید به این که می‌گویید
معتقدید قسم بخورید که دو سه نه ارز برای مملکت مفید است) آقا روزنامه که نمی‌خوانید بنده یک جواب مفصلی در این قسمت به جناب آقای نیکپور دادم آقای گرفتاری تجاریتان به میزانی است که به شما فرصت نمی‌دهد خوب حق هم دارید برای آن که آن یک موبیل مؤثری دارد که نفع است گرفتاری و این چیزها را نمی‌توانید در روزنامه‌ها بخوانید عرض کنم در این مملکت چند تا نرخ ارز وجود ندارد یک نرخ ۵ ر ۳۲ ریال است که نرخ رسمی‌است و این نرخ از نقطه‌نظر حساب است و هیچ مبنای هم ندارد و همانطور که عرض کردم طلاها که پشتیوانه اسکناس و ارز پشتیبانه در بانک ملی به نرخ ۵ ر ۳۲ ریال است (نراقی- ولی شما دو نرخ دارید) من هم خودم دارم عرض می‌کنم نرخ واقعی همان ۵ ر ۷۶ ریال است و نرخ دیگری هم که هست بعد از آن‌که موجودی ارضی که بانک خریده تمام شد آن هم همان ۷۶ ریال می‌شود و این تفاوت هم برای کالاهای درجه دو و صادرات است بنده آقای نراقی ولو این که ول کنم بروم این تز را قبول خواهم کرد و صادرات را فدای واردات نمی‌کنم (نراقی- سفسطه است) خوب ممکن است سفسطه باشد بنده می‌گویم شما اگر وطن‌پرست باشید بروید کرباس بپوشید چای لاهیجان را بخورید (مهندس جفرودی- صحیح است، احسنت بر او) بگذارید صادرات مملکت بالا برود مملکتی که تولید نداشته باشد هیچ ندارد (پیراسته- این طور نیست که شما می‌گویید) آقای پیراسته آن آقایانی که اتومبیل وارد می‌کنند پودر و ماتیک وارد می‌کنند باید خریداری در داخله داشته باشد یا خیر؟ خریدار این کالاها هم افراد این مملکت هست شما یک فکری می‌کنید که زارع گیلانی و کرمانی و دیگران بتوانند استفاده بکند و قوه خرید داشته باشند (مهندس جفرودی- احسنت این شد وزیرخوب) (پیراسته- شما اشتباه می‌کنید) ممکن است بنده اشتباه بکنم ولی تز بنده این است که تولید مملکت را نمی‌شود فدای اجناس خارجی کرد (رضایی- بسیار صحیح است) امروز در کمیسیون یکی از آقایان صحبت می‌کرد که تولید و صادرات دو تا از این مسخره‌تر نمی‌شود تولید مملکت در صورتی بالا می‌رود که مصرفی باشد یکی مصرف داخلی و یکی مصرف خارجی است پس بنابراین مصرف اعم از داخلی و خارجی محرک تولید است حالا شما می‌گویید آقای کی‌نژاد می‌گویند که من موافقم البته صادرات باید تشویق بشود کیسه کی از کسیه ایشان از کیسه یک عده مالک و تولیدکننده این معنی ندارد بنده می‌گویم یک عده واردات‌چی هستند بدون درد سر با یک دکه کوچک جنس از خارج وارد می‌کنند الحمدالله مالیات هم نمی‌دهند (نراقی- شما باید وصول کنید و شما وصول نمی‌کنید) آقای نراقی اگر عمری بود آن وقت می‌بینید که من مالیات از شما وصول می‌کنم یا خیر (نراقی- خودتان وصول نمی‌کنید) شما سنگ یک ملت فقیر را به سینه نزن شما چرا سنگ مردم را به سینه می‌زنید.
نائب رئیس- آقای نراقی دیگری سؤال کرده شما چرا در میان صحبت ایشان حرف می‌زنید.
وزیر دارایی- در مجلس جناب عالی می‌فرمایید که دکتر امینی مالیات وصول نمی‌کند برای این که بنده ملاحظه طبقه شما را می‌کنم اشتباه کرده‌ام (نراقی- من جزء هیچ طبقه‌ای نیستم) (صدقی- مالیات را بدی اینها بدهند) بنده اظهارنامه و صورت مالیاتی‌تان را این‌جا می‌آورم و ارائه می‌دهم که ببینید که چه خبر است بنده تصدیق می‌کنم که در این مورد محافظه‌کاری کرده‌ام اگر موضوع مردم‌داری که اشاره فرمودید که نبود به آقا عرض می‌کردم (صدقی- اینها همه مال مملکت را می‌برند و مالیات هم نمی‌دهند) بالاخره تولید مملکت را می‌فرمایید باید تشویق کرد باید از یک راهی تشویق بشود نمی‌شود که مالیات از کور و کچل بگیریم و صرف تشویق صادرات بکنیم باید از واردات بگیریم و به صاردارت بدهیم و این طور تشویق صاردارت بکنم آن کسی که پارچه حریر می‌آورد گران‌تر بدهد پارچه ابریشمی می‌آورد گران‌تر بدهد و بدهد به صادرکننده و بنده برای این که یک صندوقی برای تشویق صادرکننده درست کنم در مورد چای گیلان خود آقایان نماینده گیلان وارد هستید آن پولی که می‌گیرند هیچ وقت به صادرکننده نخواهد رسید بگذارید مردم بروند و با خودشان معامله بکنند و این کار هم به ضرر مملکت نیست راجع به تعدد نرخ ارز فرمودید بنده در مجلس سنا هم عرض کردم که ارز در برزیل ۶۴ نرخ دارد در ونزوئلا نرخ دارد مکزیک هم لاتعهد و لاتحصیب حالا ایران در قسمت توحید نرخ ارز قدم‌های برجسته‌ای برداشته است و آن نرخی‌هایی که می‌فرمایید نرخ مالی نیست که اساسی باشد یک نرخ ۳۲ ریال و نیم رسمی و حساب‌داری است یکی هم نرخ ۷۵ ریال است و یکی هم نرخ کالای درجه دو است و تازه ممکن است که تز بنده غلط باشد بالاخره شما تولید و صادرات این مملکت را به ترتیبی است تشویق بفرمایید و این تز بنده اگر غلط از کار در آمد آن وقت بفرمایید (نراقی- تز مصدق است) راجع به همین نرخ آقا فرمودند که با چه کسانی مشورت کردند بنده اسم نمی‌خواهم بیاورم (کی نژاد- باید اسم ببرید آن وقت) الحمله خواهند کرد که چرا من را دعوت نکرده‌اید (خنده حضار) علی‌ایحال بنده خیال می‌کنم اولاً بنده خواستم پیشنهاد کنم به دانشگاه که صلب صلاحیت دکتری بنده را بکند که بتوانم جور دیگر صحبت بکنم و فارق بشوم از قیود در بین تجار جنابعالی آقای کی نژاد وضع خاصی دارید سمت خاصی دارید نه صادرکننده و نه واردکننده هستید بلکه ناظرید روی صادرکننده و واردکنند و آن عده‌ای را که بنده دعوت کردم و مشورت نمودم صادرکننده و واردکننده بودند و بنده معتقدم که یک عده‌ای هستند (مهندس شاهرخ‌شاهی- دو سه نفر از آنها را اسم ببرید) چشم آقای نیکپور آقای کوروس آقای لاری آقای حاجی آقای نقی کاشانی آقای علی وکیلی (یک نفر از نمایندگان- همه‌شان خوب هستند) بنده معتقدات خود را تغییر نمی‌دهم ممکن است بنده کسی را دوست داشته باشم مثل آقای کی نژاد بعضی اشخاص هستند که انسان آنها را دوست دارد ولی عقیده و تز اقتصادیشان ندارد این که جرم نیست بنابراین بنده اشخاصی را در این مملکت تجربیات بیشتری داشتند در قسمت واردات و صادرات (درخشش- به نفع جیب خودشان یا به نفع مملکت؟) آقای درخشش به نظر بنده باید حرف‌های اشخاص را گوش کرد و سنجید و آن کسی که مسئول است ببیند که این حرف‌ها به نفع مردم است یا نیست به این تصور که فلان‌کس به نفع خودش صحبت کند به نظر بنده صحیح نیست بنده باید این قدر هوش و فهم داشته باشم که بتوانم قربال کنم این افکار مختلف را و یک فکر مشترکی است به دست بیاورم و لازمه‌اش این است و در همه جای دنیا هم با افراد مختلف مشورت می‌کنند و در این قبلی امور یک رویه‌ای اتخاذ می‌شود بنابراین بنده با آن اشخاص مشورت کردم (دکتر جزایری- یک دسته‌ای بین این دو تا هست و به نفع مملکت بین صادرکننده و واردکننده است) بین این دو تا آقای دکتر جزایری دلال است و در این مملکت تعداد دلال‌ها به اندازه‌ای رسیده است که تاجر واقعی رفته پی کارش (دکتر جزایری- من از دلال صحبت نمی‌کنم) علی‌ایحال با این آقایان مشورت شد دو موضع اساسی است به عقیده بنده یکی برابر واقعی ریال و دلار که یک روزی باید معین بشود که بعد از این سکوت ممتد ریال که از شهریور ۳۲۰ به این طرف شروع شده است بایستی ریال و دلار برابری داشته باشد با هم و اصول برابری یک اصول بسیار مشکلی است اخیراً یک کتابی برای بنده رسیده است که بسیار کتاب عالی و مفیدی است و فوق‌العاده مشکل و غامض است که چطور باید برابری یک پولی را تعیین کرد حالا بنده وارد آن موضوع نمی‌خواهم بشوم و اگر دیناً ممالکی باشد که بخواهند وضع اقتصادیشان درست و مرتب باشد یک مرتبه برای همیشه معین می‌کنند و ما هم باید بدانیم که ریال ما در مقابل دلار چه جور خریداری دارد در سایر کشور معین کرده‌اند وقتی انگلستان آمد جای ۴ دلار یک لیره را کرد ۸۰ ر ۲ دلار یک لیره بالاخره حساب کرد که قوه خرید لیره در مقابل دلار این قدر تنزل کرده آن را تسبیت کرد و بنده عرض کردم آتن ممالکی که از نظر اشخاص اقتصادی از ما مهم‌تر و جلوتر هستند حالا ببینیم کدام مملکت آمده پولش را بالا برده انگلستان در این مملکت بعد از این جنگ بین‌المللی فراموش کردم عرض کنم در این کشورها معمولاً پول‌هایشان را تنزل دادند برای این که صادرات‌شان بتواند رقابت بکند و زیاد بشود (نراقی- انگلستان کشور صنعتی است چه ربطی به ما دارد؟) در جنگ دوم با توجه به تجربیات سابق آمدند این صندوق بین‌المللی پول را درست کردند برای آن سیاست‌های پولی که کشورها اتخاذ می‌کنند که پول خودشان را تنزل می‌دهند که صادرات خود را تشویق کنند در نتیجه بازارهای دیگران را اشباع کنند این موضوع از بین برود آمدند گفتند که ممالک باید متعهد بشوند که راجع به امور مالی یک رویه ثابتی اتخاذ کنند (نراقی- که ورشکست بشوند) به هر حال آقای نراقی اجازه بدهید یک مملکتی مثل ایرا که اقتصاد ضعیف دارد عملیاتش منطبق با خودش باشد ما که نمی‌توانیم عملیات آمریکا و انگلستان را داشته باشیم این موضوع گواهی‌نامه فروش ارز را نباید تخته کرد به نظر بنده بهترین را برای تشویق صادرات است و اگر راه بهتری می‌توانید است جای این بگذارید آن وقت این عمل را لغو کنید و این سیستم‌هایی که در این مملکت اتخاذ شده اگر در عمل سوءاستفاده‌ای شد اما من حیث فکر غلطی نبوده است مملکتی بوده است که در راه دیگری برای این عمل نداشته و آمده این راه‌های موقت را در نظر گرفته عرض کردم شما تاریخچه پولی آمریکای جنوبی را در نظر بگیرید نمی‌خواهم بگویم کار صحیح بوده است ولی در این مملکت تدابیرش همین بوده در آن کمیسیون دو نظر مطرح شد یکی برابر واقعی دلار و ریال و آن مستلزم این بود که ما بعد از یک سال و آزمایش ببینیم از حیث وضع مالی و اقتصادی و به خصوص اقتصادی مملکت از حیث فعالیت تولیدی و غیره چه می‌توانیم به دست بیاوریم از حیث واردات و صادرات شما می‌توانیم برابری را روی ارقام صحیح معین کنیم این نظری است که صندوق بین‌المللی پول هم تصدیق کرده است آمدیم به طور موقت در نظر گرفتیم برای این که یواش یواش نرخ را بتوانیم نزدیک‌تر بکنبم نرخ واقعی ۷۵ ریال به قول همان صندوق بین‌المللی این سر حدی است که ما از این پایین‌تر می‌آمدیم بکلی صادرات فلج می‌شد (صحیح است) (یک نفر از نمایندگان- این طور نیست) این تز بنده البته قابل رد است رد بفرمایید اگر معتقدید که افراد عضو صندوق بین‌المللی پول فهمشان
شورشان تجربه‌شان ... (نراقی- برابری واقعی چقدر است؟) بیشتر است تصمیم گرفتند (مهندس شاهرخ‌شاهی- پس بفرمایید با اجازه صندوق بین‌الملل بوده) حظ می‌کنم از این استدلال بنا بر مشورت با این متخصصین بود آقای شاهرخ‌شاهی که نرخ ۷۵ ریال را ما تصمیم گرفتیم و به آنها تلگراف کردیم و بنده هم تنها تصمیم نگرفتم اگر قرار شد تعقیب کنید بنده تنها نیستم همه هستند (مهندس شاهرخ‌شاهی- بلی آن وقت شما نیستید) عرض کنم وقتی که ما این قسمت را رسیدگی کردیم و گزارش متخصصین صندوق هم رسید مشاوره کردیم و سعی کردیم روی عدد رقم مطالعات صحیح باشد گفتند آقا این ۷۵ ریال را که شما تصمیم گرفتید تقریباً صحیح است. برای این که ما یک موقعی ارز را پایین می‌آوردیم که جنگ کره تمام شده بود اجناس مواد اولیه در دنیا زیاد شده و رقابت شدید شده است و قیمت‌ها در تنزل است بنابراین آن مشوقی که برای صادرات است بود و از آن راه استفاده می‌کردند از بین رفته و این تشویق را داریم از بین می‌بریم بنابراین یک درجه پایین‌تر یعنی فلج کردن صادرات مسئولیت این را چرا بنده قبول کنم هستند اشخاصی که ممکن است جاه طلب باشند و شجاع‌تر باشند تشریف بیاورند این مسئولیت را قبول کنید اما به یک شرط که بالاخره یک ایرانی پیدا کنید که بعد از دو سال، سه سال اگر سقوطی در امر اقتصاد پیش آید یقه اینها را بگیرید و بیاورد توی میدان توپخانه اعدام کند و بدبختی مملکت این بوده که هر کس آمده یک سلسه اقداماتی کرده و رفته و بعد گذاشته برای دیگری و یقه بعدی را گرفته‌اند بعدی‌ها هم گفته‌اند که گذشتگان کرده‌اند و استفاده کرده‌اند و ما به این روزگار افتاده‌ایم بنابراین بنده روی تشخیص اشخاص اهل فن و اشخاصی که باید با آنها مشورت کرد و بانک ملی که دستگاه اقتصادی هست این تصمیم را گرفتیم به دولت پیشنهاد کرده‌ام و دولت تصویب کرد بنابراین آقای کی‌نژاد تمام اشل از بالا تا پایین طی شده است ولی متأسفانه در قضاوت انصاف نیست این را هم نه این که خیال کنید شما این کار را می‌کنید سبک و سلیقه ما در زندگانی این است که نمی‌خواهیم در قضاوت منصف باشیم اتلی که مخالف چرچیل هست در مبارزه انتخاباتی می‌رود می‌گوید چرچیل خدمت کرده فلان کرده در مبارزه انتخاباتی به او حمله می‌کند آن پرونده‌اش علیحده و جداست و ممکن است آقایان بفرمایید این کارهایی که کرده‌اید همش خوب بود ولی امروز ما خودمان خوشمان نمی‌آید از تو یا از قیافه‌ات به قول آقا جواب‌های سربلا می‌دهند اینها به جای خودش درست ما هم متوجه می‌شویم ولی این مسائل را با هم نباید مخلوط کرد البته اختیارش دست شماست می‌فرمایید آن وقت بنده جور دیگری بودم ان وقت هم که بنده قیافه‌ام هم همینطور بود و این آقایان بیش از دیگران احسنت می‌گفتند بنده تغییر نکردم آقایان تغییر کردید اگر شما در بیانات بنده تغییری حس کردید بفرمایید که دکتر امینی تغییر کرده است آقای کی نژاد به طور خصوصی گله و گله‌گزاری فرمودند مطلب خصوصی است خصوصی بهشان جواب عرض می‌کنم نه در مجلس ایشان را نصحیت کردم گفتم این گله‌گزاری را باید خصوصی حل کرد (نراقی- چه گله‌ای کردند) جناب عالی که آقای کی نژاد نیستید عقل منفصل آقای کی نژاد که نیستید بعد از این باید به جنابعالی مراجعه کرد خیلی خوب بنابراین از نقطه‌نظر مسائل مالی و اقتصادی خواستم تقاضا کنم که این قسمت‌ها را توجه بفرمایید احساسات را با اشخاص مخلوط نکنید چون حقیقت مصلحت مملکت در خطر می‌افتد با مصالح اقتصادی نمی‌شود بازی کرد و اگر با مصالح اقتصادی بازی کردید و اگر فلان قانون فعلاً عکس‌العمل نداشته باشد به تدریج عکس‌العمل پیدا می‌کند و واقعاً اسباب بدبختی مردم مملکت خواهد شد بنده تردید ندارم که آقایان همه علاقه‌مند هستند و همه وطن‌پرست هستید منتهی بنده هم می‌ترسم و نمی‌شود احساسات شخصی را صدرصد در این قبیل امور وارد کرد اگر شما برای بنده نقطه ضعف پیدا کردید وظیفه مخالف این است که آن نقطه ضعف را با استدلال بگویید و آقایان را متقاعد کند بنده شخصاً از این استدلال جناب عالی آقای کی‌نژاد هیچ چیز نفهمیدم این که عرض کردم نفهمیدم خیلی هم سعی کردم که بفهم دلم می‌خواست که به طور پخته با این صغرا و کبرا که چیدید و گفته‌اید دکتر امینی اشتباه کرده است و به جای این که نرخ ارز ۷۵ ریال باشد باید ۶۰ ریال باشد استدلال می‌فرمودید که چرا؟ به این دلایل چون ما این قدر واردات داریم و این قدر صادرات و من این قسمت را دقت کرده‌ام بالاخره با اشخاص مختلف مشورت کرده‌ام به نظر من ۷۵ ریال زیاد اشت و ۶۰ ریال صحیح است ولی همان طور آمدند در پشت تیربون و گفتند که تو وعده کرده‌ای سابقاً قیمت ارز را پایین بیاوری همان وقت هم که بنده عرض کردم حضور آقایان پایین می‌آورم عرض نکردم چه قدر پایین می‌آورم فرمودند چرا که یک وزیر دارایی می‌آید در فلان تاریخ نرخ ارز را پایین می‌آورم این بسیار ایراد واردی است اما در یک مورد آقایان به قدری فشار به من وارد آوردید که گفتید تا فلان تاریخ باید اجرا کنید ما هم چون دیدیم تعهد داریم نسبت به بازرگانان صادرکننده و واردکننده که ارز را تغییر ندهیم (مهندس شاهرخ‌شاهی- پس شما مصالح ملت را زیر فشار آقایان گذاشتید) مفهوم مخالفش این بود آقای شاهرخ‌شاهی شما که تاجر نیستید ولی آنهایی که تاجر هستند می‌دانند بنده چه می‌گویم یک عده‌ای خواستند این وضع عملی بشود و هر چه ارز در خارج داشتند به بانک ملی فروختند و حتی ارزی که به عنوان کالای درجه دو آنچه که در خارج داشتند به بانک ملی فروختند به عنوان درجه یک و تصور کردند که جرایان ارز می‌آید پایین و استفاده می‌کنند و نرخ ارز ۱۰ ریال و ۱۲ ریال می‌آید پایین و تور می‌کنم آقای کی نژاد بی‌خبر نباشند و اطلاع داشته باشند و خشوقتم که همان تجار آمدند نزد من و اعتراض کردند که برای یک مرتبه کلای سرشان رفته یک عده در این مملکت اشتباه رفتند حالا انشاءالله امیدوارم در این کلاهی که سرشان رفته این را به حساب بیلان آکتبو بنده بگذارید و حالا باید همان ارز را در بانک ملی بخرند حالا که شما این کار را کردید بنده که نباید جریمه‌اش را زا خزانه ملت بدهم خودتان بیایید تحمل کنید بنده هیچ وقت نگفتم که ارز می‌آید پایین باید حساب کنم حساب ما این است که اگر این حساب غلط است و روی عرضه و تقاضا می‌شود تصور می‌کنم آقای کی نژاد نباید طرفدار این حزب باشد که بنده از ارز را آزاد کنم که ارز سازمان برنامه و اینها بیاید توی بازار و آقایان بروند روی عرضه و تقاضا در مدت سه چهار ماه ارز مملکت را به ۴ تومان بخرد و بعد تشریف بیاورند و بگویند که ارز مملکت ما تمام شده است بند هیچ وقت چنین کاری را نمی‌کنم این کارها در این مملکت سابقه دارد و باید تجربیات دیگران عبرت گرفت بنابرای به قول یکی از همکاران شما که می‌گفت می‌ترسم این مسئله ارز یک نقطه ضعف سیاسی برای شما باشد گفتم آقا با این جور چیزها دل خوش نمی‌شویم که عده‌ای بگویند احسنت و آن مصرف‌کننده بدبخت که سنگ آن را به سینه می‌زند با جنس را گران بخرد اگر شما آمدید به من گفتید که در اثر تنزل نرخ ارز از ده تومان به ۷۶ ریال این مصرف‌کننده چقدر استفاده کرده بنده حاضرم باز هم تنزل بدهم ولی به شرط این که بیایم یک موردش را بگوییم چای را آوردید آزاد کردید آن مصرف‌کننده در قهوه‌خانه چایش را ارزان خورد؟ آن مردی که شما و من سنگش را به سینه‌مان می‌زنیم آنها در بدبختی زندگی می‌کنند و مسئولش هم ما هستیم بنابراین این مردم را بگذاری کنار فقط یک طبقه معینی هستند که ممکن است استفاده بکنند و بنده هم منکر استفادشان نیستم بنده به شرطی که برای هر دو طرف باشد در مملمت دو طبقه متمایز قائل نیستم که بگوبید یک عده صادرکننده‌اند یک عده واردکننده‌اند و یک عده تولیدکننده بالاخره تمام اینها اهل مملکتند و اگر مملکت تولید نداشته باشد و قوه خرید افراد بالا نرود بنده به آقایان تجار عرض می‌کنم که مطلقاً یک ریال جنس نمی‌توانند بفروشند کما این که الان وضع بازار روشن و مشخص است و خود آقا هم بالاخره این وضعیت را دیده‌اید و می‌دانید که باید مردمی باشد تولید بکنند و به قیمت خوب بفروشند تا قوه خرید داشته باشند تا آقایان واردکننده هم بتوانند استفاده کنند این تز اقصادی بنده است اگر جنابعالی مخالف با این تز هستید ممکت است دلایل آن را بیاورید شاید بتوانید بنده را مجاب کنید و بنده قانع می‌شوم و سر جای خود می‌نشینم (احسنت).
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای خلعتبری
نائب رئیس- آقای خلعتبری
خلعتبری- بنده سوالی دارم که تقدیم می‌کنم.
نائب رئیس- آقای کی‌نژاد.
کی‌نژاد- بنده همان طور که عرض کردم این سؤال را در دولت سابق عرض کردم عرض کنم قبل از شهریور ۱۳۲۰ صادرات و واردات تقریباً تعادل داشت حتی یک مرتبه شاید صادرات به واردات فزونی داشت و یک استفاده‌ای هم شد بعد از شهریور ۲۰ به واسطه پیش آمد جنگ این آقای دکتر امینی تا به امروز چندین مرتبه وزیر بودند حتی ایشان وزیر اقتصاد هم بوده‌اند هر قدر توانسته‌اند از نفت و غیره دلارهای بلاعوض و سایر ارزهایی که داشتیم استفاده کرده‌اند و بودجه را به آن پرکردند و هیچ وقت در این فکر نبودند که باید برای صادرات یک فکری کرد و صادرات باید تشویق بشود صادرات باید جوایزی داشته باشد مخصوصاً در اروپا که صادراتی دارند مثل آلمان و فرانسه با این که صادرات زیادی دارند یک جوایز زیادی برای صادرات قائل می‌شوند در فرانسه صدی ۱۶ به هر کس که صادرات بکند دولت از جیبش می‌دهد در آلمان تا صدی ۹ می‌دهند تا این عمل برای تشویق صادرات است علی‌ایحال باید صادرات باید تشویق داشته باشد و این که صادرات مملکت نباید فلج بشود این مورد تصدیق همه است و اما راجع به خود بنده این که فرمودند که بنده نه تاجر صادرکننده و نه واردکننده و چه کاره‌ایم بنده قبل از شهریور ۲۰ فقط صادرات می‌کردم به اسم شرکت تضامنی رضا کی نژاد صادرات بنده هم خشکبار بود بنده در بازار مکاره لیپزیک جایزه اول را برای خشکبار ایران بردم این را می‌توانم به آقایان اسباط کنم و در هامبورگ صدی ۱۵ به صادرات مارک رضا کی‌نژاد بیش از سایرین قیمت می‌داند و همه ایرانی‌ها این را می‌دانند هر وقت خواستید ثابت می‌کنم از شهریور به بعد هم مطلقاً کاری نکردم حکومت دو ساله زاهدی هم یک شاهی یک ریال نه صادرات و نه واردات و کالا مطلقاً نداشتیم و تصور می‌کنم که عده‌ای از آقایان این را قبول دارند تحصیلات بنده در اقتصاد بود در سال ۱۹۳۰ یعنی ۲۴ سال، ۲۵ سال پیش که از آلمان آمدم فقط به شغل تجارت مشهور بودم بنده نه نوکر دولت بودم و نه کار دولتی داشتم برای خودم کار می‌کردم آقای دکتر چون خودشان را عقل‌کل می‌دانند و البته هستند و خیلی هم باهوشند این هوش
زیادی گاهی منحرفشان می‌کنند بنده به ایشان صحبت نفت نکردم راجع به عرضه و تقاضا بحث نکردم من خشوقتم که این سؤال و جواب در صورت‌جلسه منعکس می‌شود بعد هم مردم می‌خوانند و قضاوت می‌کنند سفسطه و مقلطه به نظر بنده جواب نیست من از شما سؤال کردم که چه اشخاصی نشستند و روی چه حسابی گفتند که دلار قیمتش از این به بعد ۷۵ ریال یا ۸۰ ریال است بنده روی همان عرضه و تقاضا عرض می‌کنم که آقای مشرف نفیسی وقتی دیدار زیاد است قیمت ارز برود بالا این تجربه‌ای است که ماه‌ها در این مملکت دیدیم موقعی که ارز بود سه تومان همان موقع ارز را بردند بالا من به چه دلیلی سؤال نکنم که چرا قیمت ارز را بالا بردید (وزیر دارایی- بالا بردم یا پایین بردم) شما بالا بردید قیمت حقیقی ارز این نیست (وزیر دارایی- چقدر است؟) قیمت حقیقی در حدود پنجاه ریال، شصت ریال (وزیر دارایی- به چه دلیل) به چه دلیل نیست؟ به چه دلیل شما می‌گویید این مقدار (وزیر دارایی- شما دلیل‌تان را بگویید شما مدعی هستید باید ثابت کنید) شما می‌گویید دلیل من قانع‌کننده نیست آن وقت شما می‌فرمایید من با آقای نیک پور نشستم و گفتم این قدر قیمت ارز است شما موجودی ارزتان را اگر می‌گذاشتید جلوی موجودی که هر سال پیدا خواهید کرد آن وقت با مصرف ارز که مقایسه می‌کردید قیمت معلوم می‌شد (بزرگ‌نیا- شما نظریات‌تان را در خارج به آقای دکتر امینی بفرمایید شاید قانع بشوند) عرض کردم آقای دکتر امینی اصلاً هیچ‌کس را قبول ندارند جز خودشان را چند دوره هم وزیر بودند و این را هم که می‌فرمایند صادرات باید تشویق بشود این را همه می‌دانند.
عبدالصاحب صفایی- آقای رئیس استدعا می‌کنم از بقیه سؤالات صرف‌نظر بفرمایید وارد دستور بشوید
نائب رئیس- استدعای آقا تنها کافی نیست ماشاء‌الله آقای وزیر دارایی یک ساعت پشت تیریبون تشریف داشتند وقتی تشریف بیاورند هیچ خیال پایین آمدن ندارند بنده سه دقیقه تنفس می‌دهم برای استراحت خودم و بعد هم مراجعت می‌کنیم
درخشش- برای رفع سردرد (نیم ساعت قبل از ظهر جلسه به عنوان تنفس تعطیل و بیست دقیقه قبل از ظهر مجدداً تشکیل گردید)
۶- معرفی آقای یزدان فر به معاونت وزارت فرهنگ به وسیله آقای وزیر فرهنگ
نائب رئیس- جناب آقای وزیر- فرهنگ فرمایشی دارید بفرمایید.
وزیر فرهنگ (دکتر مهران)- با اجازه آقایان نمایندگان محترم آقای محمد یزدان فر را که سابقه ممتدی در خدمت فرهنگ دارد و از کارمندان سالم هستند به معاونت وزارت فرهنگ معرفی می‌کنم (مبارک است)
۷- تقاضای آقای دکتر سید امامی جهت تقلیل جلسات برای شرکت در کمیسیون‌های مشترک مجلسین
نائب رئیس- دکتر سید امامی
دکتر سید امامی- چون لوایح زیادی در کمیسیون‌های مشترک هست ما در سنا جمع شدیم و در کمیسیون آنجا قرار شد که از مقام ریاست استدعا کنیم عوض این که هفته‌ای سه روز مجلس تشکیل می‌شود هفته‌ای دو روز بشود و در مجلس سنا هم این رویه را اتخاذ کرده‌اند که جلسات را یک روز در هفته تشکیل بدهند می‌خواستم خواهش کنم که جلسات ما هم کمتر باشد که در کمیسیون به رسیدگی لوایح برسیم (صحیح است)
نائب رئیس- این کار از وظایف هیئت رئیسه هست و روز چهارشنبه در هیئت رئیسه طرح خواهد شد و اگر تصویب شد به عرض مجلس خواهد رسید آقای تیمسار سپهبد هدایت
۸- طرح و تصویب فوریت و اصل گزارش کمیسیون نظام راجع به معافیت چند دوره از مشمولین
نائب رئیس- آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ (سپهبد هدایت)- دو لایحه که بنده قبلاً تقدیم کردم یکی راجع به استخدام ۲۲ نفر متخصص از آلمان برای اداره تسلیهات یکی هم برای تعیین تکلیف سربازانی که مشمول لایحه زمان مصدق بودند سیرش را در کمیسیون‌ها کرده و مورد احتیاج فوری وزارت جنگ است استدعا می‌کنم که با یک فوریت در مجلس طرح شود (صحیح است)
نائب رئیس- چون آقای وزیر جنگ تقاضای فوریت کرده‌اند این لایحه قبلاً قرائت می‌شود و بعد فوریتش مطرح خواهد شد (به شرح زیر خوانده شد)
عبدالصاحب صفایی- آقای رئیس اگر کسی مخالفت کرد بنده موافقم گزارش از کمیسیون نظام به مجلس شورای ملی
کمیسیون نظام با حضور آقای وزیر جنگ لایحه شماره ۳۴۴۴۷ ر ۱۱۹۳۹ دولت راجع به مشمولین متولد سنوات ۱۳۰۶ تا پایان سال ۱۳۱۱ را مطرح نموده نظر به این که این لایحه تکلیف عده‌ای از مشمولین را که بلاتکلیف بودند معین نموده است کمیسیون با پیشنهاد دولت موافقت و با جزیی اصلاحی که نسبت به دیپلمه‌ها نمود اینک گزارش آن را تقدیم مجلی شورای ملی می‌نماید
ماده واحده- به طور کلی مشمولین متولد ۱۳۰۶ تا پایان ۱۳۱۱ به استثنای دیپلمه‌ها و لیسانسه‌ها و دکترها که تابع مقرارت خاصی هستند که از لایحه معافیت مصوبه ۲۰ تیر و مرداد ماه ۱۳۳۲ استفاده نکرده‌اند در هر وضعی که هستند با رعایت ماده ۲۶ اصلاحی قانون نظام وظیفه مصوب ۱۳۲۶ با شرط ذیل می‌تواند از خدمت زیر پرچم در زمان صلح معاف شوند.
۱- جزء فراریان از خدمت زیر پرچم نباشند.
۲- جزء کسانی که مشغول خدمت زیر پرچم هستند نباشند.
۳- ملبغ یک هزار ریال پرداخت نمایند. مشمولین نام برده می‌توانند با پرداخت مبلغ مزبور (به حساب وزارت جنگ به بانک ملی و یا شعب آن برگ معافی خود را از آن مناطق و حوزه‌های نظام وظیفه دریافت دارند مدت استفاده از مقرارت این قانون یک سال می‌باشد وزارت جنگ می‌تواند کلیه وجوهی که از این راه دریافت می‌شود برای بهبود تدارکات کادر ارتش مصرف نماید از طرف مخبر کمیسیون نظام کی کاوسی.
گزارش از کمیسیون قوانین دارایی به مجلس شورای ملی کمیسیون قوانین دارایی لایحه شماره ۱۱۹۳۹ ر ۳۴۴۴۷ دولت مربوط به تمدید مدت معافیت بقیه مشمولین ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۱ را مورد رسیدگی قرار داده و با گزارش کمیسیون نظام موقت و اینک آن را تقدیم می‌دارد مخبر کمیسیون قوانین دارایی غلامحسین صارمی.
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی.
کمیسیون بوده در سال اخیر خود لایحه شماره ۱۱۹۳۹ وزارت جنگ راجع به مشمولین نظام وظیفه را با حضور آقای وزیر جنگ مطرح و پس از توضیحاتی که نسبت به این قسمت بیان نمودند عین گزارش کمیسیون نظام تصویب و اینک گزارش آن را تقدیم می‌دارد مخبر کمیسیون بودجه مشایخی.
نائب رئیس- فوریت این لایحه مطرح است (چند نفر از نمایندگان- مخالفی نیست) آقایانی که با فوریت گزارش موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است آقای خلعتبری مخالفید بفرمایید.
خلعتبری- بنده در این لایحه به عنوان مخالف مشروط ثبت‌نام کرده‌ام متن لایحه را آقایان ملاحظه فرمودند که مشمولین از سنوات ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۱ معاف از خدمت بشوند شرایطی برای این معافیت قید بند با بعضی از این شرایط موافق نیستم و علت هم این است که یکی از شراط پرداخت یکصد هزار ریال از طرف مشمولین است (چند نفر از نمایندگان- یک هزار ریال) ببخشید یک هزار ریال آقایان توجه بفرمایند بر طبق این لایحه و آنچه از این لایحه مستغات می‌شود این است که این معافیت فعلاً برای عدم احتیاج به این اشخاص است و برای این است که به آنها فرصت داده بشود که در بیرون بتوانند به کار کشاورزی بپردازند بنابراین وقتی که مطلب این است این پول‌ها را اگر آدم بگیرد درست است که به خزانه دولت مبلغی افزوده می‌شود ولی به عقیده من بنده صلاح نیست و صحیح نیست که ما وقتی می‌دانیم احتیاج نداریم که اشخاص برای خدمت و ما می‌خواهیم که ما به آنها کمکی بکنیم که در کارهای خودشان و در کارهای کشاورزی‌شان باقی بمانند برای این مطلب از آنها یک پولی بگیریم بنده معتقدم که این پول لو ۲۰ میلیون تومان باشد از شأن ما خارج است که تصویب بکنیم اشخاصی از خدمت معاف بشوند و در مقابل پول بنده عرض می‌کنم باید کمک کرد فعلاً که احتیاجی نیست آنها معاف بشوند و همان نیتی که دولت دارد برای کمک کردن آنها که آنها در مزارع و دهات و کارگاه بمانند و کشت و کار خودشان را انجام بدهند و نسبت و به دولت خودشان شکرگزار باشند ولی نباید این را در ازای پول خریده باشند (صحیح است) بنده این را می‌خواستم تقاضا بکنم ولو آن‌که ضرر آن بیست میلیون تومان باشد خیلی از این پول‌ها است که باید در مقابل حیثیت و ارزش دولت و ارزش مجلس صرف‌نظر کرد این است که بنده خیلی تشویق و تقدیر می‌کنم شخص وزیر جنگ و دولت را این فکر را دنبال کردند و موجبات راحتی و آسایش ده‌ها هزار خانواده ایرانی را فراهم می‌آورند ولی می‌خواهم تقاضا کنم خودشان قبول کنند که از این پول صرف‌نظر کنند (احسنت) مطلب دیگری که می‌خواستم از موقع استفاده کنم به عرض آقایان برسانم مطلبی است که مورد علاقه تمام آقایان نماینده مجلس است و بنده با خود شخص آقای وزیر جنگ هم مکرر صحبت کردم مورد علاقه شخصی خود ایشان هم هست و آن این است که در این موقع که این لایحه برای آسایش مردم مطرح می‌شود و خود آقای وزیر جنگ هم تصدق کرده‌اند و حالا هم تصدیق می‌کنند که این تقصیر یک نفر نیست تقصیر هیچ‌کس نیست دستگاه‌ها و تشکیلات ما طوری هستند که در برخورد یا مردم موجب عدم رضایت می‌شود همان طور که در همه دستگاه‌ها این موجبات ایجاد عدم رضایت هست و تا مدتی هم خواهد بود در برخوردی هم که مأمورین نظام وظیفه با مردم ایران و مخصوصاً مردم کشاورز و ایلات و عشایر دارد و اشخاصی که در از مرکز هستند موجب عدم رضایت‌هایی شده است که من خبر دارم که خود آقای وزیر جنگ هم مشغول بودند که راجع به این فکر کنند و طرحی تهیه کنند که در آینده این مشکل از کار مردم از طبقه کشاورز برداشته بشود همه آقایانی که با ولایات سر و کار دارند می‌دانند که مردم کشاورز از این
جهت در زحمت هستند از آنها پول گرفته می‌شود اخاذی می‌شود و این موضوع موجب بدنامی است در صورتی که هیچ دولت راضی نیست که نسبت به خودش ایجاد بدنامی کند بنده در این موضوع دو سه مرتبه از مازندران شکایاتی داشتم شخص آقای وزیر جنگ به فوریت رسیدگی کردند مأمورین مختلف را تنبیه کردند از ایشان متشکرم هر کسی که به ایشان مراجعه می‌کند راضی بر می‌گردد اما تصدیق بفرمایید یک نفر نمی‌تواند به همه شکایات رسیدگی کند و تمام مردم هم قدرت شکایت ندارند وسیله و راه ندارند بنابراین می‌خواستم تقاضا کنم از این فرصت استفاده کنید فکری بفرمایید یعضی راه‌هایی هم پیدا بکنیم که رفع این مشکل بشود بنده راه‌هایی در نظر گرفتم که بعدا به عرضتان می‌رسانم نمی‌خواهم این‌جا زیاد سخن گفته باشم این را درنظر بگیرید عملی‌ترین طریقی که ممکن است که از زارعین هم به کار خدمت نظام وظیفه بپردازند و هم به کار زراعت بپردازند و هم این که ناچار به شکایت نداشته باشد اصرار نداشته باشید از آنها چیزی برای خدمت وظیفه بگیرید چون تصدیق بفرمایید که این تأثیر خیلی بدی دارد خدمتی که مقدس است و هر کس باید با میل انجام بدهد ناچار بشوند در تحت شرایطی قرار بگیرند عده‌ای از آن بتوانند سوءاستفاده بکنند این برخلاف شئون پرستیژ نظام است که مورد علاقه همه ماست این یک خواهشم بود از جناب عالی مسئله دیگری که الان به موقع است که متذکر بشود چون مسئله نظام وظیفه و ارتش در میان است این نکته است که بنده عقیده دارم که مصلحت هست شما هم مطالعه کامل بکنید که ما در حینی که نظام وظیفه داریم برای این که کار نظام وظیفه را کم کرده باشیم و زارعین ما به کشاورزی بپردازند شما هیچ ضرری ندارد که مطالعه کنید که ما یک کادری غیر از نظام وظیفه داشته باشیم ممکن است فکر من غلط باشد باید به شما بگویم مخصوصاً شما توجه بکنید از لحاظ مسائل دیگر و از همه جهاتی که باید مورد توجه واقع شود شما سعی بفرمایید یک کادر افسری درست کنید از جوآنهای ایلات و عشایر آنها بی‌اندازه میهن‌پرست هستند و از وجودشان کاملاً می‌شود استفاده کرد با جریاناتی که در سال‌های اخیر در این مملکت دیده شده بود بنده لازم می‌دانم که شما از نظر احتیاط همیشه یک کادر ثابت نظامی داشته باشید که از آنها مراقبت کنید زندگی روزانه آنها را تحت نظر بگیرید و حقوق کافی بدهید و بنده توی ایلات و عشایر ایران سراغ دارم اشخاصی که شایسته این اعتماد هستند و برای حوادث آینده و برای حفظ مملکت مفید خواهند بود خواهش می‌کنم این پیشنهاد را مطالعه بفرمایید و با اشخاصی که صلاحیت دارند شور بکنید بنده از لحاظ سیاسی ناچار بودم این عرایض را بکنم.
نائب رئیس- آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ- بنده باز هم بایستی که مثل اغلب اوقات مطلبم را با تشکر از جناب آقای خلعتبری شروع کنم این مطلب بسیار صحیحی است که خدمت وظیفه خدمت مقدسی است که هر ایرانی بایستی این خدمت را نسبت به میهنش انجام بدهد و قابل خرید و فروش نیست (صحیح است) ولی متأسفانه در زمان حکومت مصدق این عمل را که عمل غلطی بوده است انجام داده‌اند (صحیح است) و ما در مقابل یک وضعیت مشکلی گذاشتند و در آن موقع این قانون را گذاردند و روی آن عمل کردند امروز یک عده از اهالی این مملکت شکایت می‌کنند که چون آن قانون مدتش محدود بود و در آن مدت ما مطلع نشدیم این‌جا نسبت به یک طبقه معین تبعیض شده است و بنده با تصدیق این‌که و باز با تکرار این که این خدمت مقدس‌تر از آن است که بشود با پول او را خرید و فروش کرد بنده مجبور هستم برای این که آن تبعیض در آن طبقاتی که مصدق این کار را کرده است لاز بین برود این کار انجام بدهم آقایان نمایندگان محترم و همه به وزارت جنگ و آنجا رجوع می‌کنند این است که استدعا دارم که همان طبقه‌ای را که در آن زمان معاف کرده‌اند با همان شرایط معاف کنند دولت توجه دارد که اقداماتی بکند و حتی‌الامکان از تماس مأمورین با مردم کم بشود و به نتیجه شکایت مردم از بین برود و سوءاستفاده‌های احتمالی هم از بین برود و بنده یک دفعه دیگر هم به عرض رساندم که ما در وزارت جنگ مشغول تدوین قانونی هستیم که تقویم مجلس بکنیم که اصولاً مأمورین اداره نظام وظیفه با مردم ارتباط نداشته باشند این قضیه مستلزم سازمان کشوری است تمام این عملیاتی که که امروز مأمورین ما می‌کنند از وظایف کدخداگری است با وزات کشور مشغول مطالعه هستیم ما اگر سازمان کدخداگری را در ایران ایجاد کنیم بسیاری از مشکلات مردم که در نتیجه تماس با مأمورین دولت است رفع می‌شود ولی بنده به آنچه که حضرت عالی گفتید عقیده دارم و مشغول این کار هم هستیم و امیدوارم که به زودی لایحه‌ای تقدیم کنیم که دیگر با مردم نداشته باشند (احسنت) آنچه که راجب به ایالات و عشایر فرمودید مورد تصدیق است وطن‌پرستی و خدمتگذاری و مرزداری ایلات شریف و میهن‌پرست مأمور افتخار سربازان است و مسلماً در این فکر هستیم که معلوم کنیم از آنها به چه نحوی بهتر می‌توانید برای شرکت در این خدمت مقدس استفاده کنیم (احسنت)
نقابت- بنده هر چه می‌زنم روی میز توجهی نمی‌شود.
نائب رئیس- برای چه موضوعی؟
نقابت- یک سؤالی که می‌خواهیم تقدیم کنم خواستم آقای بوشهری اسم بنده را ثبت کند.
نائب رئیس- سوال را مرقون بفرمایید بفرستید.
نائب رئیس- جناب آقای ارباب خیلی اصرار دارند که در موافقت با لایحه صحبت بکنند؟ چون می‌بینم همه موافقند حالا بفرمایید.
ارباب- بیانات جناب آقای خلعتبری مخالفی درش دیده نشده مثل همیشه یک تذکراتی مفید دادند که بنده هم به سهم خودم مستفیذ شدم فواید این لایحه گذشته از این که یک تبعیضی جلوگیری می‌کند از نظر حفظ وضعیت کشاورزی و کارهایی که در این کشور هست و جمعیت این کشور که به عقیده بنده روی به تقلیل رفته است بسیار مفید است و برای بنده کافی و رسا نیست به این که شرح محاسن آن را حضور آقایان عرض کنم این است که به اختصار می‌پردازم از جناب آقای وزیر محترم جنگ آقای دکتر پیرنیا با آقای وزیر جنگ صحبت می‌کردند) که اگر آقای دکتر مجال بدهند و توجه بفرمایند یک تذکری دارم و استدعایی از خدمتشان می‌کنم در حضور آقایان و آن این است که در این سفر اخیر بنده به جزیره قشم رفتم و یک جزیره‌ای که طول آن ۲۴ فرسنگ و عرض آن ۶ فرسنگ است خالی از سکنه و ویرانه شده است این طور نقاط را یک توجهی مبذول بفرمایید که چند سال اهالی و مشمولین آنجا را از یک خدمت زیر پرچم به یک صورت قانونی معاف بفرمایید که مردم تشویق بشوند و برگردند به امور کشاورزی و اقتصادی بپردازند در ضمن این نکته را متذکر می‌شوم که بنده وقتی رفتم به جزیره قشم یک کاپیتان ژاپنی همراه بنده بود همین کاپیتان وقتی وارد شد به بنده گفت این‌جا شباهت به هیروشیما دارد بعد اثابت بمب اتمی یک چنین خرابه‌ای و ویرانه‌ای و اگر هم بر تملق نکنید فقط یک روشنایی در آنجا دیده می‌شد آن هم درمانگاه سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی بود که یک دکتر وطن‌پرستی دارد به مردم کمک می‌کند.
نائب رئیس- آقای ارباب راجع به نظام وظیفه است یا راجع به درمانگاه است؟ راجب موضوع بفرمایید.
ارباب- هر دو تایش تا درمانگاه نباشند نمی‌توانند بروند زیر پرچم خدمت کنند عرض کنم این‌جا هیچ وسیله عمران و آبادانی نیست و یکی از نقاظ زرخیز کشور ایران است که هیچ توجهی به آن نشده و این را استدعا می‌کنم از جانب آقای وزیر محترم جنگ که توجه کنند و به این قبیل نقاط کمک کنند نکته دیگری که یکی از اهالی به شاگرد آمد به من تذکر داد به شاگرد منطقه‌ای در حدود ۳۶۰ کیلومتر در ۴۶۰ کیلومتر مساحت دارد و منطقه‌ای است کوهستانی در این‌جا هیچ یک از آثار تأسیسات دولتی نیست بخشداری نیست نظام نیست سرشماری نشده است بهداری ندارد هیچ- هیچ نیست آقایان متأثر می‌شوید! اگر عرض بکنم که دخترهای این بدبخت‌ها را می‌خرند می‌برند کویت آقا هم در آنجا هم تأسیسات دولتی دایر بکنید و نظام وظیفه هم جا ببرید عرض دیگری ندارم.
نائب رئیس- چون دیگر مخالفتی نسیت رأی به کفایت مذاکرات گرفته می‌شود آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا پیشنهادات قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای خرازی به شرح زیر خوانده شد) پیشنهاد می‌نماید تبصره ذیل به ماده واحده اضافه بشود
تبصره- از مبلغ بک هزار ریال که اشخاص جهت معافیت دریافت می‌گردد یا ثلث آن جهت وراث شهدای ارتش از جهت کمک و تعاون ارتش اختصاص داده شود. خرازی
(اردلان- پیشنهاد خرج است)
نائب رئیس- پیشنهاد خرج نمکی تواند باشد چون در این لایحه ننوشته‌اند برای مصرفی آقا می‌گوید یک ثلثش برای مصرف باشد پس پیشنهاد خرج نیست پیشنهاد خرج آن موقعی است که اضافه چیزی پیشنهاد کنند بگویند از آن فلان مبلغ را به فلان مصرف رسانید خرازی بفرمایید توضیح بدهید.
خرازی- عرض کنم بنده این پیشنهاد که دادم علاوه بر این که منظورم این بود مبلغی از این محل به وراث شهدا اعم از افسران و درجه‌داران و سربازان بشود به همین جهت واردات شرکت ارتش را هم آقایان از عوارض گمرکی کردند تا کمک بشود ضمناً می‌خواستم از تیمسار سپهبد وزیر جنگ محترم سؤال کنم آن پول‌هایی که سابقاً از آن محل گرفته به چه مصزفی رسده و در آن آتیه به چه مصرف خواهد رسید.
نائب رئیس- آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ- بنده باز هم باید طرف خانواده درگذشتگان و شهدای ارتش از جناب آقای خرازی تشکر کنم ضمناً خواستم این را عرض کنم که مطلب در لایحه مندرج است و حتی در مجلس سنا برای این که هیچ سوءتفاهمی نماند در لایحه معافیت واردات اداره ندارد. ارتش ذکر کرده‌اند که این اداره ارتش برای خانواده شهدا هم و به طوری که توجه فرمودید این‌جا هم شده که این پول به مصرف تقویت آن می‌رسد بنابراین پولی که گرفته می‌شوند به اداره تدارکات و اداره تدارکات مطابق جیره‌بندی که ما تهیه کرده‌ایم به خانواده شهدا و درگذشتگان ارتش مثل افسران حاضر به خدمت کمک می‌شود اما این که فرمودید
این پول چه شده است در دفع قبل این پول رفته است به درآمد عمومی داده شده است برای مخارج عمومی ولی این دفعه من تقاضا کردم این به حساب مخصوصی باشد برای این که همان طور که فرمودید به نفع کادر فعلی و درگذشتگان ارتش مصرف شود و منظور جناب عالی عملی شده
خرازی- بنده پس گرفتم
نائب رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود پیشنهاد آقای ارباب
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم مشمولین نظام وظیفه جزیر قشم ده سال از خدمت زیر پرچم معاف باشند
وزیر جنگ- بنده این مطلب را رسیدگی می‌کنم و پس از رسیدگی لایحه‌اش را می‌آورم ولی به این‌جا مربوط نیست
ارباب- پس تماناً می‌کنم توجه مبذول بفرمایید
نائب رئیس- چون پیشنهاد دیگری نیست با اصل لایحه رأی گرفته می‌شود آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
نائب رئیس- جلسه را ختم می‌کنم جلسه آینده روز سه‌شنبه ساعت ۹ صبح خواهد بود و دستور لایحه مالیات بر ارث و لایحه استخدام ۲۲ نفر متخصصین وزارت جنگ
(مجلس ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
نائب رئیس مجلس شورای ملی- نورالدین امامی