مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ مهر ۱۳۳۴ نشست ۱۶۳

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری هجدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ مهر ۱۳۳۴ نشست ۱۶۳

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره ۳۱۲۳

۱شنبه ۷ آبان ماه ۱۳۳۴

سال یازدهم

شماره مسلسل ۱۶۳

دوره هجدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی

جلسه ۱۶۳

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه سی‌ام مهر ماه ۱۳۳۴ نشست ۱۶۳

فهرست مطالب: ۱- تصویب صورت مجلس ۲- طرح گزارش کمیسیون امور خارجه دائر بتصویب الحاق دولت ایران به پیمان همکاری منعقدین دولین عراق و ترکیه تصویب آن ۳- تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه

تصویب صورت مجلس

۱ـ تصویب صورت مجلس

رییس-صورت غاییبین جلسه قبل قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت می‌شود).

غائبین با اجازه ـ اقایان: سنندجی. ارباب. خاکباز. امید سالار رضا افشار اسکندری عرب شیبانی برومند مصطفی ذوالفقاری سلطان مراد بختیار عبد الرحمن فرامرزی کدیور معین زاده سهرابیان خزیمه علم.

غائبین بی اجازه – اقایان: دکتر- حمزوی- تجدد- سعیدی- یارافشار- اریه - سالاربهزادی. شفیعی. قوامی. مهندس اردبیلی. اسفندیاری. حشمتی. مهندس شاهرخشاهی.

دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه- اقایان: عاملی ۳۰ دقیقه. دکتر مشیر فاطی ۳۰ دقیقه دکتر سید امامی ۳۰دقیقه. اکبر۳۰ دقیقه. رضایی۳۰ دقیقه. دکتر سعید حکمت ۴۵ دقیقه. محمودی۰۴۵ دقیقه دکتر جزایر۴۵ دقیقه. حائری زاده ۴۵ دقیقه فرید اراکی ۴۵ دقیقه کریمی ۴۵ دقیقه محمود افشار یک ساعت صفاری یک ساعت شیبانی یک ساعت. ، درخشش یک ساعت و دقیقه ثقه الاسلامی یک ساعت و پانزده دقیقه صارمی یک ساعت و پانزده دقیقه کاشانی ۳۰ دقیقه مهدوی ۳۰ دقیقه دکتر افشاری۳۰ دقیقه امیر تیمور کلالی۳۰ دقیقه. نقابت۳۰ دقیقه. میرافشاری ۴۵دقیقه. پیراسته یکساعت صدقی یک ساعت پانزده دقیقه.

رئیس- نسبت بصور تمجلس اعتراضی نیست (اطهاری نشد) صورتمجلس جلسه پیش تصویب شد

طرح گزارش کمیسیون امور خارجه دایر به تصویب الحاق دولت ایران به پیمان همکاری منعقدین دولتین عراق و ترکیه تصویب آن

۲- طرح گزارش کمیسیون امور خارجه دایر به تصویب الحاق دولت ایران به پیمان همکاری منعقدین دولتین عراق و ترکیه تصویب آن

رئیس -یک پیشنهادی رسیده که عهد نامه مقدم قرار بگیرد (صحیح است) پیشنهاد قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)

• مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی نظر با اهمییت و فورییت تصویب لاحیه الحاق ایران بقرارداد بغداد امضاء کنندگان ذیل: (اعضاء جبهه موتلقه پارلمانی فراکسیونهای اتحاد- اتفاق- دموکرات ترقی) پیشنهاد می‌نماید که لایحه مزبور مقدم در دستور قرار گیرد امیر احتشامی. دولت آبادی. کریمی. اردلان. صادق بوشهری. فرید اراکی. استخر. محمود افشار. صارمی. صفاری. دهقان. و چند امضای دیگر.

رئیس- مخالفی کیست؟

حائری زاده-بنده مخالفم

رئیس- اقای اردلان بفرمائید توضیحی بدهید تا پس از اظهار مخالف رای بگیریم.

اردلان - دستور امروز سئوالات بودوقی مطرح بشود مدتی طول خواهد کشید و برای اینکه مجلس شورای ملی بکار مهمی برسد بنظر امضائ کنندگان این پیشنهاد رسید که این پیشنهاد دولت و گزارش کمیسیون خارجه مقدم به سئوالات باشد (صحیح است) دلیلش هم واضح است برای اینکه کار مفیدی را دولت در نظر گرفته مجلس سنا هم تصویب کرده نمایندگان مجلس باید در این باب بحث کنند موافق و مخالف اظهارات خودشان را بکنند و منجر برای بشود بنابراین امیدوارم آقایان موافقت بفرمایند که این موضوع مقدم باشد (صحیح است)

رئیس- آقای حائری زاده

حائری زاده - این آش دهن سوزی که آقایان فرصت نکردند هنوز ماده واحده را بما بدهند که ببینیم و دستور را می خواهند عوض کنند گزارش کمیسیون خارجه که بمن رسیده‌است نمیدانم مخبرش را مستعفی تلقی کنم یا مسافر برای اینکه مامور دولت است و رفته امریکا حالا مطابق قانون اساسی من او را مستعفی می‌شناسم منشی بجای او گزارش داده ولی ماده واحده اش نیست و برداشته‌اند یک جمله‌ای نوشته‌اند …..

رئیس- اقای حائری زاده جزء دستور باشد یا نباشد صحبت بفرمائید.

حائری زاده- … عرض می‌کنیم چیزی که ناقص است نمی‌شود جزئ دستور بشود بشود چیزی که از طرف مجلس سنا امضائ فرموده‌اند بنده ماده و واحدی تویش نمی‌بینیم پیمانی را چاپ کرده‌اند که بین انها که منعقد شده‌است و فرستاده‌اند ک ما مطلع باشیم آن ماده واحده‌ای که دولت تقاضا می‌کند که ایران ملحق بشود باین. باین پیمان علیه السلام این هنوز چاپ نشده و بمن نرسیده آقایان از بس عجله داشتند فرصت اینکه بشود مطالعه بکنیم حتی ماده واحده اش را چاپ بکنند و بما بدهند نداشتند (دکتر عدل- ضمیمه بوده) کجا است توی خود دستگاه دولت موجود بود ولی چیزی بما نرسیده که طبع و توضیع بشود و 24 ساعت جلوتر وکلا مسبوق باشند که دولت چکار می‌خواهد بکند اینجا یک گزارشی از کمیسیون خارجه رسیده که منشی امضاء کرده که هیچ ماده واحده‌ای در این گزارش نیست و یک مرحله‌ای هم از مجلس سنا به مجلس شورایملی رسیده‌است که ما ان را تصویب کرده‌ایم و ان پیمان همکاری را نوشته‌است و ضمیمه کرده‌است و الان هم ماده واحده پیشنهادی دولت نیست و این آش دهن سوزی نیست که آقایان این اندازه می‌خواهند تشریفاتش را زیر پا بگذارند آخر مملکت یک اصول و مقررا تی دارد که باید روی این اصول و مقررات عمل بکنید این حالا الساعه بمن رسیده و من معتقد هستم که برنامه مجلس را نباید برای یک چیزی که دولت با اینهمه عجله می‌خواهد بگذارند ومعلوم نیست که بطرف مرگ داریم عجله می‌کنیم برویم ویا بطرف حیات و معلوم است که بدون مطالعه این عجله بنفع مملکت نیست برای اینکه مسلم نیست که بطرف حیات می‌رویم این است که من موافق نیستم که در دستور مقدم باشد.

رئیس- اولا در غیاب مخبر مطابق آئیننامه منشی وظیفه او را بعهده می‌گیرد آقای رضائی هم که امضاء کرده‌اند منشی کمیسیون خارجه هستند واین گزارش از مجلس سنا آمده و چاپ شده و توضیع شده بنابراین هیچ اشکالی ندارد آقایانی که موافقند این گزارش را مقدم در دستور باشد قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد گزارش کمیسیون و همچنین ماده واحده قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد) گزارش از کمیسیون امور خارجه بمجلس شورایملی.

• کمیسیون امور خارجه در جلسه بیست هفتم مهر ماه 1334 با حضور اقای علاء نخست وزیر وچند نفر از آقایان وزیران بلایحه شماره 13644 دولت راجع الحاق دولت ایران به پیمان همکاری مقابل منعقد بین دولتین عراق وترکیه که در جلسه روز چهارشنبه 26 مهرماه بتصویب مجلس سنا رسیده بود رسیدگی و کمیسیون با توجه به لزوم تقوییت قوای دفاعی کشور و با توجه بعلاقه ملت ایران بحفظ صلح در خاورمیانه و تضمین استقرار صلح در دنیا می‌نماید ماده واحده را با تفاق آرا تصویب و اینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید: ماده واحده- الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل مورخ بیست چهارم فوریه 1955 منعقد بین دولت پادشاهی عراق و دولت جمهوری ترکیه مشتمل بر هشت ماده که دولت انگلستان در تاریخ چهارم اوریل 1955 و دولت پاکستان در تاریخ بیست سوم سپتامبر 1955 بآن ملحق شده‌اند تصویب می‌شود. بجای مخبر کمیسیون امور خارجه- محمود رضائی

رئیس- آقای حائری زاده مخالفید بفرمائید.

حائری زاده - بدبختی وخوشبختی یک موضوعی است در دنیا بعضی شانسشان همیشه صدمه دیدن سختی فشار ودر کشمکش بودن اسبت و بعضی همیشه در نعمت و راحت و اسایش و خرمی بودن یکی می‌شود خواهر ذاده محمد علمیرزا نوه ناصر الدین شاهو مظفر الدین شاه و داماد وثوق الدوله می‌رسد بهر جا قرار دارد نفت را میاید می‌گذارند و سایر کارهای دیگر را هم هست با زینب خاک سر می‌ریزد مباشر عربده می‌کشد این خوشبخت است ویکی هم بدبخت است مثل حائری زاده موقع جنگ بین الملل اول در بدر و بیا بان گرد و بیخانمان و سرگردان می‌ماند در جنگ جمهوری و سلطنت مشغول زدو خورد می‌شود من تشکر می‌کنم از جناب رئیس دولت که ان موقع ایشان برویهای که داشتند آن حرفهای اخر را زدند که نباید قانون اساسی را بهم بزنند و تغییری در اوضاع سلطنت داده شود و ایشان هم در مجلس لطفی فرمودند و باما هم اهنگ بوده‌اند بعد هم که جریان دوره آسایش رسید مااز صحنه خارج شدیم تحت نظر پلیس بود یا تحت نظر محیط بود ده بیست سال زندگانی را گذراندیم بعد از وقایع شهریور هم که دو مرتبه آمدیم من بسهم خودم روزی را که آسایش داشته باشم موقعی که از خارج وارد شدم خدمت اعلیحضرت رسیدم مذاکره انتخابات و این حرفها بود عرض کردم که من بنییه کشمکش وسرو صدا ندارم اطبائ به من توصیه کرده‌اند که باید راحت باشم آسایش داشته باشم و اگر مجلس سر و صدا و هیاهو بنده بدرد این کار نمی‌خورم ایشان فرموده‌اند که که غیر از اصلاحات و مبارزه با فساد نظر دیگری نیست و کارها هم به جریان عادی خودش خودش خواهد بود مع التاسف یک جوری پیش آمده که من به کسالت مجبورم که باز بیایم پشت تریبون ووارد بحث مبارزه با فساد دولت هم نمی‌خواهم بشوم با اینکه پریروز دیدم نوشته بود شبیخون زدندچند تا وافوری را گرفته‌اند این نحو مبارزه با فساد راننه صمد هم می‌توانست بکند این است که مدتی پیش یکسال پیش ممکن است باشد یک روزی روزی سفارت عراق یک چیزی از طرف دایره تبلیغاتشان ماشین کرده بود و فرستاده بود من آنرا که خواندم یکی دو جمله درش دیدم که بنظر من پسندیده نیامد مذاکره هم کردم ولی کسی دنبالش را نگرفت آنرا در مقدمه می‌خوانم تا برسیم بسایر مسائلی که امروز باید رویش حرف بزنیم بتاریخ پانزدهم فروردین 1334 مال امسال هست این نشریه سفارت کبرای پادشاهی عراق است در تهران بیانیه رسمی که داده‌است در انجا این را ماشین کرده فرستاده متن قرارداد مخصوص انگلیس و عراق است موادی دارد ماده سومش نوشته‌است دولت عراق طبق قرارداد فعلی تعهدی نسبت به ماوراء مرزهای خود بعده نمی‌گیرد ما از عراق هم غیر از ین انتظاری نداریم فقط در داخله خودش باید امنییت خودش را برقرارکند ما شرقیها به عقیده من باید اینطور باشیم که امنییت خودمان را برقرار بکنیم که پشت دروازه مان کسی را لخت نکنند در مسائل عمومی یک بحث دیگری است کهبعد باید واردش بشویم که چه بایدبکنیم اول باید ببینیم ما کی هستیم خانه خودمان را نمی‌توانیم اداره کنیم یا نه با دروغ و تزویر و تقلب نمی‌شود کارها را پیش برد باید حقایق و عمل در کار باشد یک ماده دیگرش را من عینا نمی‌خواهم بخوانم که آقایان را زیاد مشغول کنم خودم هم زیادی که بتوانم حرف بزنم ندارم دولت متحده انگلستان به نحوی که مورد موافقت دولتین قرار گیرد بمنظور همکاری معاضدت افراد افراد شایسته برای تاسیس تشکیلات منظم جهت مراقبت در امر مین گذاری وامر برچیدن مین در شط العرب در اختیار خواهد گذاشت دولت عراق همچنان اجازه خواهد داد که واحد‌های دریا یی انگلیس هر موقع که بخواهند با دادن اطلاع قبلی وارد شط العرب گردند انگلیسیها و عراقیها راجع به شط‌العربی که یک نهری است بین ما وعراق البته یک جاهایی آمده‌اند ساحل ما را در مرز قرار داده‌اند نه وسط آب را ولی همه جایش اینطور نیست یک قسمت اینطور است و این هم مورد موافقت دولت و ملت ایران نبوده و نخواهد بود هیچ جای دنیا اینجور نیست که یک رودخانه‌ای بین دو مملکت باشد و بیایند ساحل را مرز قرار بدهند (صحیح است) آنروزی که انگلیسیها این بازی را درآوردند و نوکرهای خودشانرا مکلف کردند که ساحل را مرز کنند برای امروز بود که مین گذاری بکنند آنجا و دولت ایران حق مینگذاری نداشته باشند و کشتیهای آنها هم بیاید در آنجا با اجازه دولت عراق وا ایران اجازه اعتراض نداشته باشد آنروزی که من دیدم اعتراض کردم ولی (دکتر بینا- درست می‌شود) بااین حرفهای درست می‌شود: اصلاح می‌شود. بهمین حرفها برگذار شد اصول کلی مملکتی با ماست مالی و باری بهر جهت درست نیست باید رک و روشن و صاف رفت وعمل کرد دستگاه دولت ما شاا… بقدری خوب است که غیر از هو و جنجال حربه دیگری خیال نکنم ندارد بنده چندی پیش سئوالی کردم دیدم اگر سئوال منحصر باشد باین موضوع آمد شده‌ها ومهمانیهائی که برای مقاصد سیاسی است دولت می‌تواند بگوید این مسئله فعلا صلاح نیست گفته شود مثل اینکه مدتی هم همینجور پرده پوشی شده من خواستم یک رنگ بودجه‌ای بدهم این جور سئوال کردم که این مهمانیها که در مملکت آمد و شد می‌کنند خرجشان چیست که دولت بیاید روی این زمینه مجبور باشد جواب بدهد که ما در اطراف چیزی که هست صحبت کنیم آمد و شدها و پولهائی که برای تبلیغات خرج می‌کند این طرف توجه من نیست ونخواهد بود مملکت بزرگتر از این است که چهار تا مهمان بیایند و چهار تا مهمان بروند که به آدم بگوید خرج اینها یک شاهی یا یک عباسی شد (صحیح است) روی این مسئله دولت هم جنجال راه انداخت و روزنامه‌ها نوشتند که فلانکس گدا است و چشمش تنگ است و نظر تنگ است بنده خیلی چشم وسیعتر از این است و تنگ نظر نیستم و دور راهم خیلی بهتر می‌بینم با تمام پیری دور را بی عینک بهتر می‌بینم ولی اقایان حاضر نشدند در یک جلسه خصوصی بیایند توضیح بدهند که این همه امدو شدها و این بازیها برای چیست تا کمکم ما مجبور شدیم که در جلسه علنی بیائیم روی این قسمت صحبت کنیم البته در مسائل سیاست خارجی همه چیز صلاح نیست در مجلس علنی بعضی مسائلی است که باید در جلسه محرمانه صحبت بشود تصمیم اتخاذ بشود منحصر بمملکت و ملت ایران نیست در تمام دنیا این رویه‌است آقایان این اندازه فداکاری نداشتند که بیایند و بنشینند صاف پوست کنده برادر وار با هم صحبت بکنند که چه باید بکنیم ما هیچکدام اهل مملکت دیگری نیستیم همه اهل این آب وخاکیم همه سعادت این سعادت این ملت و مملکت را طالب هستیم سلیقه‌ها مختلف و فکرها مختلف و فکرها متفاوت است و ممکن است یک کسی سلیقه‌ای پیدا کرد و یک عده‌ای کرها و غیره کره تحت نظر قرار داده و رویه‌ای اختیار کرده‌است این رویه باید رویش بحث شود که صحیح است یا نیست این مسئله کوچکی نیست مربوط به آتییه ما است این را همینجور جور باشلی برگذار کرد دستگاه دولت مبارزه با فسادمان را یکی از رفقای محترم مجلس خیال می‌کنم آقای کیکاووسی می‌فرمودند که یک شخصی که در دادگاه عادی تیپ مستقل مکران بجرم اینکه در توبع ایرانشهر گردنه زده بجرم راهزنی مسلحانه در گردنه در تاریخ فلان مورد تعقیب واقع شده در تاریخ 604-33 به پنجسال حبس محکوم شده و فراری بوده این شخص با تصویب نام هیئت دولت السائه فرماندار یکی از شهرستانهای ما است این مبارزه با فساد است این شخص را نه من می‌شناسم نه حکمش را دیده‌ام ولی تاریخ حکم اینکه در روزنامه اطلاعات هم گویا اعلام کرده‌اند که باید خودش را در چهارم آبان یکسال پیش یعنی سال 33 معرفی کند و السائه مشغول فرمانداری است حالا ممکن است ان حکم غلط باشد و یا این عمل ثانی صحیح نباشد بهر حال این رویه مبارزه با فساد دستگاه فساد دستگاه حکومت است این مسطوره‌است مسطوره صحیح است و یکی از اعمال دولت است بنده پریشب ناراحت بودم و خواب نمی‌رفتم پاشدم نشستم رفیقی که صحبت کنم نداشتم یک یاداشتهایی کردم حالاممکن است قسمتی از یادداشتهایمن مکرارتی باشد که در ذهن من بوده و پیش تر هم در مجلس صحبت شده و آن یاداشتها را بنظر آقایان میرسانم و بعد هم در اطرافش مدارک استاد را ارائه خواهم داد در ادوار 14و 15 و 16و 17 که شرکت در انتخابات داشتم و مردم در انتخابات نماینده اثری داشتند چه قبل از رفتن بزندان چه بعد از خروج از زندان کرارا در مجامع عمومی با موکلین خود می‌گفتم که وعده اصلاحات نمی‌توانم بشماها بد هم فقط وظیفه خود را برای اعلام خطر انجام خواهم داد زیرا که در حکومت دموکراسی باید حزب حکومت کند نه شخص چون در ایران دست‌های سیاست خارجی وغارتگرهای مانع از تشکیل می‌باشد فقط نماینده ملت ایران می‌تواند اعلام خطر کند.

در دوره 18 وارد عمل انتخابات نبودم حتی شرکت نکردم و انتصابت جای انتخابات را گرفت. حتی شنیدم دو نفر مهندس که یکدیگر خیلی رفیق بودند و یکی از آنها کاندید بوده‌است بوسیله رسیدن یک کاغذ خصوصی که بین آندو نفر دوست مبادله شده بوده‌است بدست مقالات عالیه کاندید عوض شده حقیقته می‌توان گفت انتخابات با تبادل نظر بین دو نفر انجام شده و انتصابات جای انتخاب را گرفته‌است حالا بنام یک نفر ایرانی اعلام خطر می‌کنم و این عمل الحاق بدسته انگلیس را و از دست دادن استقلال در اتخاذ تصمیم را برای ایران مضر میدانم. در موقع تشکیل شرکت و یا ازدواج عقلا لازم است مطالعه شود و در سوابق زندگانی طرف‌ها تحقیق شود و بعد تصمیم اتخاذ شود در این الحاق ایران در سوابق انگلستان ترکیه عراق پاکستان مطالعه نمود بعدا تصمیم اتخاذ نمود.

این ممالک را یکی بعد دیگری باید نظر بسوابق آنها با خودمان و دیگران تحت مطالعه قرار دهیم بعد تصمیم اتخاذ کنیم نباید با هوس یا حکیم فرموده بنشینیم و مقدرات یک یک ملتی و نسل‌های آینده را بدست یک کمیسیون پنج نفری بدهیم که حقیقتا اداره یک نفر از آنها اثز دارد و استقلال نظامی و سیاسی و اقتصادی را از دست داده بدون جهت دشمنهای آنها را علیه خودمان مجهز نمائیم اول از انگلستان شروع می‌کنم. تاریخ روابط ایران را با انگلستان در 100 سال اخیر مورد مطالعه قرار می‌دهیم. خداوند سلامت دارد آقای محمود محمود را که قسمتی از اسناد و مدارک را جمع آوری نموده‌است (محمودی بنده نیستم اشتباه نشود)و در کتابخانه‌ها موجود است آقای محمود محمود قبل از سلطنت پهلوی فامیلشان پهلوی بود و در وزارت پست و تلگراف بودند بعد که پهلوی آمد گفتند اسمت را عوض کن و او اسم شخص خودش را اسم فامیل قرار داد خیلی معذرت می‌خواهم اشتباه نمی‌شود دو جلدش را خود آقای محمود محمود بمن دادند وشش جلدش را دیروز رفتم از کتابخانه میدان مخبر الدوله خریدم خیلی اسناد و مدارک خوبی را راجع به وضعیت انگلیسیها و روسها با ما دارد خوب روشن کرده و خوب معرفی کرده‌است و همچنین جناب آقای تقی زاده رئیس محترم مجلس سنا عکس استاد را در برلن توسط اداره روزنامه کاوه گراور کرده‌است و طبع شده وموجود است مطالعه فرمائید ایشان وقتی که در برلن تشربف داشتند و روزنامه کاوه را می‌نوشتند یک نشریه‌هایی روزنامه کاوه بیرون داد که چند تای آن را که بدست من رسیده کتابی کرده‌ام و یکی از آنها اسنادی است که در موقع جنگ بین الملل در قنسولخانه‌های انگلیس بوده و در انقلاب و هرج و مرج بدست آلمانها افتاده وعکس برداری شده و گراور شده و قابل تردید نیست حسن نیت انگلیسیها اینجا موجود است آوده‌ام بنظر آقایان برسانم آنچه فساد در ایران شده‌است مسلم عمال انگلیس دخالت داشته و اگر رجالی بوده که جدا مدافع حقوق ایران بوده و یا رشوه و تهدید و تطمیع و مطیع عمال انگلیس نشده با متفقین و فساد آنها را از صفحه روزگار برداشته‌اند مانند مرحوم امیر کبیر وقائم مقام و یا اینکه آنها در فشار سیاسی و اقتصادی از میدان سیاست خارج کرده و بر خر مراد سوار شدند.

ملت انگلستان ملت خوبی است برای خودش ولی سیاست انگلستان باعث خرابی دنیا شده‌است. منحصر بمملکت ایران نیست در هر نقطه دست یافته ریشه حیات آن ملت را قطع کرده. مظالم انگلیس دراین افغانستان برادر عزیز ما و ایجاد جنگهای داخلی و شاه سازی و شاه بازی انگلیسیها در افغانستان در مقابل شکل ما‌ها بوده که نگذارند دو برادر دوستانه با یکدیگر زندگانی نمایند بکتاب جنگ شایگان مراجعه فرمائید انگلستان را روس را برای لولو قرار می‌داد و مشغول استفاده می‌گردید یکی از امتیازات امتیاز بارون رویتر است که بعنوان کشیدن راه اهن در 19 جمادی الاولی 1298 بوده راجع به راه آهن که چهل هزار لیره هم بناصر الدین شاه جد اعلای ایشان (دکتر امینی لزوم بمعرفی ندارد) داده و بعد بانک تمام هست و نیست ایران را تحت اختیار قرار داده‌است. روی این امتیازات خدا پدر روسها را بیامرزد که نگذاشتند این امتیاز اجرا بشود این راه آهن ظرفییتش نمیدانم صد کیلومتر. دویست کیلومتر هر چه مزرعه هست هرچه معدن وجنگل هست در اختیار صاحب امتیاز گذاشته وکشمکش ابنکه ببندر چاه بهار اتصال پیدا بکند یا ببندر عباس کشمکش پیدا شد و 16 سال طول کشید و موجب تعطیل گردید و ناصر الدین شاه هم آن چهل هزار لیره را ضبط کرد و دولت استبدادی آن روز من تصدیق می‌کنم که علاقه شان بمملکت بیش از آقایان بوده که اینجا نشته‌اند اگر حوادث بین المللی بفریاد ایران نرسیده بود امتیاز بانک شاهی نفت کشتیرانی و غیره هریک برای خاتمه دادن باستقلال و تمامیت ایران کافی بوده‌است فقط خدای ملت ایران این ملت را از گرداب مهالک یا ایجاد حوادث بین المللی نجات داده آقایان ماها مگر انقلاب اکتبر روسیه را ایجاد کردیم ولنین را آوردیم که اعلامیه صادر کند و تمام حقوق ایران را که روسهای تزاری غصب کرده بودند مسترد دارد از مطالبات دولتی و بانک استقراضی صرفنظر کند پورت پهلوی و راه آهن شوسه وغیره و آنچه در ایران در تصرف روسها بود بملت ایران برگرداند بالاتر از اینها بقضاوت ایران تسلیم شود و کاپیتو لاسیون ملغی گردد ایجاد این حوادث را ما نکردیم خدای ایران کرد درآن موقع ما‌ها باور نمی‌کردیم که آیا ممکن بود بیشتر از انقلاب اکتبر بنفع ملت ایران استفاده کرد موضوغ استفاده ملت ایران را از انقلاب روسیه شاهد مثال آوردم که اگر خدای ایران بملت ستمدیده ایران رحم نکرده بود انگلستان با امتیازات روسها با تصرفات خود ایران باقی نگذارده بودند مگر انگلستان هنوز دست از سرما بر داشته آقایان موضوع بحرین چه شد. انگلستان بعنوان جلوگیری از برده فروشی اجازه گرفته که در خلیج فارس کشتیهای مشکوک را تفتیش کند همینکه پای انگلیس باز شد دیگر تمام سواحل ایران در مدت چند سال اخیر خالی از سکنه شد موضوع بحرین و شرارت یکنفر یاغی خاتمه نخواهد یافت موضوع صید ماهی و مروارید و غیره هر کدام فصلی جداگانه دارد تاریخ کودتای ایران را ورق می‌زنیم پس از عقد قرارداد 1919 وثوق الدوله و قیام ملیون جلسه قرارداد و قتل وحبس ایرانبدست حکومت دست نشانده انگلیس و مایوس شدن انگلیسها از گذشتن قرار داد از مجلس ایران یا اینکه در انتخابات دخالت شد و کشمکش انتخابات چند سال طولانی شد ولی انگلستان مایوس شد که در سایه قرار دارد مقاصد خود را که یکی از آنها نفت بود انجام دهد و این جمله را نیز یاد آور شوم که مرحوم احمد شاه در مخالفت با قرار داد ملیون را کمک می‌کرد در مقابل انگلیسیها مقاومت می‌نمود. انگلیسیها بفکر کودتا افتاده ودر آنروزها قوای مصلح ایران قزاق بود آنهم چون پس از رفتن روسها از ایران بدست انگلستان افتاده بود و حقوق ومواجب آنها توسط انگلسیها داده می‌شد مقدمات کودتا بوسیله قزاقها فراهم گردید میل ندارم وارد تاریخ مفصل کودتا شوم که حتی ارمیتاژ اسمیت انگلیس نزد بختیاریها رفت و با امیر مفخم و مرتضی قلیخان ایلخانی و ایل بیگی بختیاری مذاکره کرده و چه جواب شنید تا اینکه حوادث جریان کودتا در سوم اسفند ماه 1299 شمسی فراهم گردیده و منجر بخلع قاجاریه و سلطنت پهلوی شد و متردجا انتصابات جای انتخابات را گرفت و حکومت ملی مبدل گردید بحکومت دیکتاتوری وقلدری البته یکی از اقسام حکومت: حکومت فردی استبدادی دیکتاتوری است شاه مستبد با دیکتاتور ممکن است مرد باهوش موقع شناس باشد و یک خدماتی نیز بمملکت خود بکند ولی مضار دیکتاتور بیش از منافع آن خواهد بود زیرا که دیکتاتور دشمن افکار آزاد و مستقل است و دشمن رجال با عزم واراده هست. اگر آقایان میل دارند بیشتر از جریان کودتا مطلع شوند هنوز هستند کسانی که وارد جریان بوده حتی در کاروانسرای سنگی بین کرج و تهران ناظر ملاقاتها بوده و این مطالب خارج از بحث امروز ما است برای مقدمه باید عرض کرده باشم انگلستان در راس این اتحاد است چنین سوابقی دارد حتی با این حکومت که مخلوق او بود وفا نکرد ودر شهریور 1320 مانند دزدها شبانه با همدستی روسها وارد مملکت ما شدند زیرا که شاه سابق یکنفر ایرانی با هوش بود میل نداشت فقط آلت بدون اراده باشد و کردند انچه کردند و مانع رشد ونمو ایران شده و ما‌ها راکه روی جنگهای خداداد نشسته‌ایم سائل بکف ساخته و از رجال مخرب یا نالایق حمایت کرده آنها را که در راس کارها گذارده و ما را به این روز سیاه نشاندند (مگر با این انگلیسیها عهد و پیمان نداشتند) که شبانه وارد مملکت ما شدند؟

چیزی که امروز در این مملکت نیست آزادی و حکومت ملی و دموکراسی است و دستگاه قلدری یا یفیوزی دز جریان است و تمام اینها در سایه دوستی با انگلستان بملت ایران رسید، اقایان شما با این دولت انگلیس عقد دوستی و اتحادنظامی منعقد می‌سازد ملل بزرگ که فاتح جنگ اخیر بودند برای ملل کوچک حقی قائل نمی‌باشد و در تصمیمات حق وتو دارند و چین و فرانسه را باید برزخ بین دولت بزرگ و کوچک قرار دهیم امروز سه دولت در روی زمین مقدرات ملل را معلوم می‌نماید اگر حسن تفاهم بین آمریکا و روسیه حاصل شود دیگر انگلستانی وجود ندارد و باید در پهلوی فرانسه و چین بنشیند و اگر خدای نکرده جنگی اتفاق افتاد یکی از روسیه و آمریکا مغلوب شد بطریق اولی انگلستان دیگر حساب سیاسی نخواهد داشت لذا دولت انگلیس مشغول تفتین و فساد است که بین آمریکا وروس حسن تفاهم نباشد یکروز ایران بایدوارد بلوک نمیدانم اسمش چیست بشود زیرا که اگر طبق ماده (52) منشور ملل متحد قرار دارد ناحیه باشد شرکت انگلیس معنی ندارد واگر بلوک غرب وشرق است و سازمان ملل متحد مرحوم شده اتحاد جماهیر شوروی یک اتحاد بلوک شرق درست کرد و غربیها که عبارت از اروپایی و آمریکائی باشند بلوک غرب درست می‌کنند پس دیگران کجا هستند ودر پس پرده غیب دنیا را تسلیم انگلیسیها کرده که این هم منافی با تعهد ما در سازمان ملل متحد است یک روز مصز بتحریک انگلستان خریدار اسلحه از بلوک شرق می‌شود یک روز راجع به به قبرس بین ترک و یونان ایجاد اختلاف می‌کند با شمر عربده می‌کند با زینب خاکبسر می‌ریزد آقایان بتاریخ انگلستان مراجعه فرمائید سراپا تقلب و تزویر شقاوت و خیانت بوده در آسیا چه کرده در آفریقا چه کرده با دوستان خود در عین دوستی چه معا مله کرده قبل از استقلال آمریکا با همین آمریکا چه معما مله کرده ولی من معتقدم که خدا بالاتر این قدرتها ست فواره چون بلند شود سرنگون شود، اینها عکس آن استادی است که در قنسولگرهای انگلیس بوده و بدست آلمانیها افتاده‌است و عکسبرداری کرده‌اند متن ترجمه یکی از آنها را من می‌خوانم تا طرز معمله انگلیسیها را در ایران ببینید چه بوده حالا آقایان با اینها می‌خواهید قرار داد ببندید متحدالمال وزیر مختار انگلیس در تهران سرو التر تاونلی به قنسولهای انگلیس در ولایات ایران مورخه 23 مارس 1914. 20 ربیع الثانی 1332 حاوی یک ضمیمه ملفوف (شرح ملاقات نقل از روزنامه رعد) متحد المال نمره 9 تهران 23 مارس 1914 خلاصه اوضاع سیاسی ایران را که در ذیل دیده می‌شود باید به قنسولهای انگلیس در اصفهان و شیراز تبریز و مشهد کرمان و بوشهر فرستاد از آن مطلع شوند و خیلی محرمانه‌است در صورت امکان یک چنین متحد المالی فرستاده خواهد شد هر چند تا امروز نمی‌توان یک موعد معینی برای این مسئله قرارداد. اوضاع سیاسی از این قرار است اموز ایران باعث بعضی مذاکرات مخالف آمیزی بین روس و انگلیس شده‌است.

ارتباط این دو مملکت در اینجا باین صمییت و یگانگی قدیمی نیست وزیر تازه روس در حرکات خود قدری غریب بنظر میاید (رجوع کنید بان ملاقات در روزنامه ایرانی که سوادی از آن لفا می‌فرستم) ما از عین الدوله و قراسواران و بختیار حمایت می‌کنیم روسها حالا بر ضد عین الدوله هستند مذاکره این هم هست که قراسواران را بواسطه برداشتن آنها از شمال ایران کمتر کنند. روسها بدوستی ما نسبت به بختیاریها بنظز حسد و رقابت می‌نگرند ما عین الدوله را در سر کار خودش نگه داشتیم جناب آقای علاء و او از برای ما همه کار خواهد کرد دولت انگلستان فعلا در خصوص قراسواران در پطرز بورغ وشغول مذاکرات است و میل دارد که قراسواران در تمام نقاط ایران وسعت بگیرد. روسیه مایل است که بربریگاد قزاق افزوده شد و در شمال ایران قزاق جای قراسواران رابگیرد بختیاریها محکم در دست ما هستند نامزد شدن آنها باصفهان و کرمان و مراجعت ایلخان در سر شغل خود بتوسط این سفارت انجام یافت فرستادن شوکت (تصور می‌کنم امیر شوکت الملک باشد) بسیستان و توقیف حشمه الملک بواسطه مساعد بودن عین الدوله از پیش رفت مهمترین مقصد نایب السلطنه آن است که در ماه ژولیای آینده شاه را بتخت نشانیده و خود از مملکت خارج شود. نایب السلطنه ار این می‌ترسید که مجلس جدید بتعویق اعلام بودن شاه رائ بدهند و این مسئله باعث استعفای خود او وانتخاب شخص دیگری که الت دست مجلس وقایع تمایلات او باشد گردد بدین ملاحضه نایب السلطنه انتخابات را بطول انداخت برای آنکه افتتاح مجلس حتی المکان بموعد تاجگذاری نزدیک شود انتخابات تهران حالا تمام شده‌است عناصر دموکرات بکلی خارج شده‌اند انتخابات ایالات فوری انجام یافت ولی قریب به یقین است که تبریز وکیل نخواهد فرستاد اوضاع تبریز بواسطه حرکات نا شایست شجاع الدوله و استقلالی که به مناسبت حمایت شدن از طرف روسها پیدا کرده‌است بسی یاس آور ست. اشکالات مالی دولت ایران خیلی زیاد است مرنارد خوب کار می‌کند بدست آوردن پول مخارج قراسواران که حالا بسالی 600 هزار لیره رسیده خیلی مشکل شده‌است نقشه رآه آهن سرتاسر ایران اسباب اشکالات گردیده مذاکرات در لندن و پطرز بورغ بنظر میاید که منتج نتیجه نشود روسیه مایل است که خط راه آهن از کرمان به بندر چابهار منتهی نماید در صورتیکه دولت انگلستان بر ضد این است که منتهی الیه خط آهن در مشرق بندر عباس باشد دولت ایران می‌تواند 100 هزار لیره از یک شرکت اینگلیسی برای امتیاز معادن کرمان بدست بیاورد این یک عبارا تی داشته‌است که گویا قنسول انگلیس در شیراز نتوانسته‌است از ارقام رمز این متحد المال حل نماید و همینطور باقی گذاشته‌است قراسواران یک دسته 1200 نفری ببروجرد فرستاده‌است نظام السلطنه بسمت حکومت لرستان و عربسان نامزد شده و بدانجا حرکت می‌کند ببختیاریها وعده داده شد که در ماه آوریل یزد را به آنها بدهد نایب را کمکم ظاهرا گویا مقصودش نایب حسین کاشی است در کاشان خوف گرفته‌است چه وی دائما بیش از پیش محصور می‌شود نایب از دولت ایران استدعای اجازه سفر کربلا نموده‌است اداره قراسواران بتازگی چند صاحب منصب باصفهان فرستاده‌است برای آنکه کارهای آنجا را توسعه بدهند اوضاع فارس کمافی السابق تشویق است قنسول انگلیس البته در موقع لزوم نفوذ خود را بکار خواهد برد حکومت حاکم حالیه آنجا برایمان نتیجه خوبی ندارد و باید کس دیگرپیدا کرد که بیشتر تابع باشد. (وزیردادگستری- خیر صارم الدوله بوده‌است) و چون او برضد عین الدوله‌است غیبت او از پایتخت عین- الدوله‌است غیبت او از پایتخت عین الدوله را قوی تر خواهد کرد.

اتفاقات اخیر کازرون و کشته شدن اسفناک یک صاحبمنصب سوئدی امید است که نتایج وخیمی نداشته باشد هر چند که اغتشاش هنوز تمام نشده‌است تصور آنکه شاه مخلوع دوباره مراجعت کند اسباب تشویق شده‌است لیکن دولت روس قول حتمی داده‌است که از طرف روسیه باو کمک نخواهد شد احتمال می‌رود که سالار هم دوباره بر گردد یک گزارش بعدی دارد که وثوق الدوله استعفا کرده دخالت انگلیس در ایران که صدر اعظم دست نشانده او بوده هر کاری میخواسته میکرده این استاد در کنسولگرهای آلمانها پیدا شده‌است حالا خدا نکند که یک جنگی پیش بیاید و بازان قنسولگرهایها را که به ببینند یک اسنادی بدست بیاید که معلم شود این قرار داد بچه جور دارد می‌گذرد (وزیر دادگستری کیسه سدان هست) الحمداله که امروز مثل قبل از جنگ بحریه انگلستان اول نیست مستعمرات یکی بعد از دیگری از دست انگلستان خارج شده. ولی دارد انگلستان از این انقلاب جهان تجدید حیات می‌کند یکی از اعمال انگلستان ایجاد همین اتحادیه‌است که بصورت دیگر فرمانروائی خود را در ملل شرقی تجدید کند مخارج از کیسه آمریکا آقائی و فرماندهی با انگلیس نابودی واز بین رفتن استقلال و نظامی و غیر از ما شرقیها واقعا درست تقسیم شده آقایان چه ضرر دارد اتحاد را وسعت دهیم بدون حضور انگلستان ملل ستمدیده از زورمندان گرد هم جمع شویم و نیروی صلح باشم مانع کشاکش شرق وغرب شویم. آقایان سیاست فعلی هندوستان چه ضرر دارد بیش از دو مقابل جمعیت ایران مسلمان در قسمت هندوستان هست آقایان پاکستانی عراقی ترک و سایر ملل اسلامی با یکدیگر متحد شویم در داخله خودمان کذرنامه و گمرک نداشته باشیم فقط مرز خودرا با دول کمونیست و اروپا وآمریکا معلوم کرده یک کنگره اسلامی که نماینده (300یا 400) ملیون نفوس باشد بسازیم زیرا که فکر مسلمین با کمونیستها و دول سرمایه دار در دو محور دور می‌زند تمام مسلمین با یکدیگر برادر بوده فرقی بابت نژادو غیره ندارند متکی به مبادی روحی بوده و قوانین اقتصادی وسیاسی و حقوقی اسلام فرع تربییت روحی بوده و قوانین اقتصادی و سیاسی و حقوقی اسلام فرع تربییت روحی مسلمین است یعنی ماده تابع روح است ولی ملل سرمایه دار یا کمونیست فقط متکی به ماده بوده مسائل روحی را آلت اجرای مقاصد خود کرده متکی به مسائل روحی نمی‌باشد. شعار مسلمین دفاع از حقوق حق خودشان است ابدا فکر هجوم ندارند و مسلمان کسی استکه بشر از شردست و زبان او در امان باشد (لا یحب اله الجهربالسوئ الا من ظلم) اگر بجای این الحاق صوری بپیمان که معنا تسلیم به اراده انگلستان خود را اداره نمایند و بین بلوک شرق وغرب میانجی بوده مانع جنگ بشوند چه ضرر دارد. کسی مانع اتحاد ملل عرب نبوده البته دول زورمند مانع تشکیل اتحادیه ملل وممالک اسلامی نخواهند بود اما ترکها من بین ملت ودولت ترک فرق می‌گذارم ملت مسلمان ترک برادر ما بوده و هستند و خواهند بود و ابدا فرقی بین خودمان و آنها نمی‌گذارم ولی حکومت ترک پس از متلاشی شدن امپراطوری آل عثمان و مقام خلافت شعار خود را اسلام قرار نداده حتی شنیدم در روزهای تعطیل هفته را یکشنبه قرار نداده و حتی شنیدم در روزهای تعطیل هفته را یکشنبه قرار داده وحتی اخیرا موضوع دستور گذاردن مظالم فرانسه راجع به الجزایر بضرر مسلمین و نفع فرانسه رای داده و تظاهر دارد دولت ترک بفرنگی مابی و درچند سال پس از جنگ بین المللی اول که حکومت ترک بوجود آمده چندی با کمونیستها همکاری داشته چندی با آلمان چندی با انگلیس خیرا با آمریکا و در عین دوستی با یونان رفتار اخیر که در اسلامبول و ازمیر و غیره اتفاق افتاده مورد توجه‌است. ما دو قرار داد مودت با ترکها داریم اول یک قرار دادی داشتیم بعد آمدند گفتند اصلاحش کنیم عوضش کردند همان است با مختصر تعدیلی که در 13 دیماه 1311 از مجلس ایران گذشته من سه چهار مادهاش را بیشتر نمی‌خوانم ماده اول در صورت وقوع عملیات نظامی از طرف یک یا چند دولت ثالث نیست بیکی از دول معتضمین متعاهدین طرف دیگر متعهد است که بیطرفی را نسبت بمتعاهد خود محفوظ بدارد. ماده دوم- هر یک از متعاهدین تقبل می‌نماید که از جمله نسبت به متعاهد دیگر خود داری کرده و در هیچ نوع اتحادیا اعتلاف سیاسی یا اقتصادی یا مالی که از طرف یک ناحیه دولت ثالث بر ضد طرف یک متعاهد دیگر یا بر ضد امنییت نظامی و بحری آن منعقد شده باشد شرکت نجوید.

همچنین هریک از متعاهدین تقبل می‌نماید که در هیچ نوع عملیات خصمانه که از طرف یک یا چند دولت ثالث بر ضد طرف متعاهد دیگر وقوع یابد مشارکت ننماید. حالا ماده سوم را بیشتر آقایان دقت بفرمایند ماده 3 در صورتیکه یک یا چند دولت ثالث در موقع جنگ یا یکی از متعاهدین معظمین بیطرفی متعاهد دیگر را نقض کرده واز خاک آن مملکت قشون واسلحه و مهارت جنگی عبور دهد و یا سکنه مملکت بیطرف را برای مقاصد نظامی خود تشویق ووادار بقیام بکند و یا در خاک مملکت بیطرف اکتشافات نظامی بعمل آورد متعاهد بی طرف ملزم است که با قوای مسلحه خود از عملیات مذکوره جلوگیری کرده وبیطرفی خود را حفظ نماید ماده 4- در صورتیکه یکی از متعاهدین مورد عملیات خصمانه یک یا چند دولت ثالث واقع شودواقع شود متعاهد دیگر تمام کوشش خود را برای اصلاح وضعیت مزبوره بعمل خواهد آورد هرگاه باوجود تمام مساعی مبذوله باز وقوع جنگ حتمی گردد متعاهدین تقبل می‌کنند که وضعیت را بدقت وبا روح محبت وخیر خواهی تحت مطالعه در آورند تا اینکه راه حلی که موافق منافع عالیه آنها باشد پیدا نمایند بعلاوه با ترکها قراردادهائی متعد داریم که یکی از آنها قرا داد سعد آباد است و آن چه در این اتحاد پیش بینی شده بیشتر و بالاتر در قرار دادهای با ترکها پیش بینی شده‌است اگر باید عمل بشود که قرار داد داریم و اگر تعارف و وزن شعر بوده لازم نیست مجدد شعر بگوئیم و در افیه آن دربمانیم. موضع پاکستان تصور هنوز چون حکومت موقت است و قانون اساسی ندارد فرمان رئیس حکومت از لندن صادر می‌شود. امیدوارم خداوند موفق دارد این ملت مسلمان را که درآینده یک رکن مهم ممالک اسلامی باشد و بصلح جهان خدمت کند برادران عراقی ما که مشاهد متبرکه قبله دوم ایران است ابدا احتیاج ندارد که ماها باهم متحد شویم زیرا که اگر موانع گمرکی و گذرنامه و غیره بین ما نباشد هیچکدام از افراد ایرانی و عراقی احساس اینکه در مملکت دیگری است ندارد و اگر عراقی وارد ایران شود یا ایرانی وارد عراق شود مثل انسان از بیرونی دارد اندرونی یا اندرونی وارد بیرونی شده باشد احساس روح فایده ندارد و انگلستان موجب گذاردن این حدو سدها شده که ماها نسبت بیکدیگر غیر باشیم و اگر فکر ملل اسلامی بدون دخالت اروپائی وکمونیست تقویت شود و از گذاردن حدو سد مصنوئی جلوگیری شود و در سایه کنگره اسلامی امورو سیاست ارجی ملل اسلامی حل وعقد شود بمراتب بهتر و مفیدتر از این اتحادی است که یقین دارم چون انگلستان وارد است پایان بخیر ندارد ونتیجه غیر از ضرر برای ایران نخواهد داشت ما با ترکها علاوه بر ایران دو قرارداد قرارداده‌های زیادی داریم که لازم هم هست و باید داشته باشیم که روز بروز بایدرو ابط ما توسعه پیدا بکند ماراه ترانزیتمان باید توسعه پیدا بکند ارتباط تجاریمان باید زیادتر بشود اینها کة مسائلی است که باید به آنها توجه بشود این قرار داد مقرارت آن خوب است ولی این ترکیبی که درست شده‌است بضرر ماست چرا؟ برای اینکه اگر انگلیس نبود ما چند تا بودیم یواش یواش سایر ملل اسلامی هم ممکن بود به ما کمک بکنند من موقعیکه درییلاق بودم شنیدم که اعلیحضرت پادشاه سعودی آمده‌است اینجا برای کارهای اسلامی صحبت کرده‌است خیلی خوشوقتم چرا؟ برای اینکه ملت عربستان سعودی ملتی است که مقید به اصول به صدر اسلام است و باب اجتهاد را مسدود کرده‌است و بهمان احکام خشک اسلامی مقید است چون او میاید بایک ملتی که بعقیده آنها رافضی است می‌گوید که دست اتحاد به هم می‌دهیم معلوم می‌شود که همه ملل اسلامی حاضرند که این دست اتحاد را بدهند اگر چنین اتحادیه‌ای بوجود بیاید یک جمعیت دویست سیصدچهار صد میلیونی در دنیا وسط این دو گروه اتمی که که شرق وغرب است واقع می‌شود که ضامن صلح جهان است و صلح امنیت دنیا را این جمعیت تامین می‌کند زیرا که به مسلمین سو ظنی نه کومونیستها دارند نه سرمایه دارها زیرا که اینها یک دسته مهاجمی نیستند قوانین و اصول مقررات اسلامی بما تعلیم داده که باید مسلمین همه با هم برادر باشیم مسلمین همه باید باهم کمک باشند و دفاع بکنند در مقابل تعدی و تخطی دیگران دستور هجوم ما مسلمانان امروز نداریم در صدر اسلام اگر بوده امروز این دستوربرای ما نیست حق دفاع از حقوق لازمه هر فردی است باید داشته باشیم ولی حق هجوم نداریم واگر یک ملت سیصد چهارصد میلیونی بااین شعار که برای هجوم هیچوقت خودش را مهیا نکند برای دفاع خودش را مهیا کند می‌تواند صلح دنیا راتامین کند جمعیت مسلمان از وسط چین تا وسط آفریقا بهم متصل کند جای فاصله برای اینها نیست حالا اگر گاهی یک کثافتهایی پیدا شده در این وسطها چهار تا یهودی سرگردان هستند که اروپاییها از اینها حمایت کنند وقتی که یک جمعیت چهار صد میلیونی گرد هم جمع شدند اینها هم حل می‌شود هزار و سیصد سال بود که ما با عمو زاده‌ها ی خودمان زندگی می‌کردیم اختلافی هم نداشتیم این بازی را اروپائیها درست کردند در جنگ بین المللی اول انگلیسیها درست کردند و چیزی که در دنیا امروز متروک شده که یک فامیل و نژادی که هزار سال پیش در فلان مکان فرضا حکومت داشته حکومت پوشالی برای آن درست کند و کسانیکه الان آنجا زندگی می‌کنند بیرون بریزند و کنار بگذارند مسلمین باید برادر وار با هم زندگی بکنند آنوقت آمده‌اند یک حرف کهنه‌ای را که قبایل بنی اسرائیل یک روزی در این چهار دیواری زندگی می‌کردند و در آنجا در چند هزار سال پیش حکومت کرده‌اند حالا بیایند مالک متصرف فعلی را بگذارند کنار و به اشخاصی که یک روزگاری در آنجا چه جور حکومت می‌کردند معلوم نیست بیایند و حکومت بدهند این حرف غلط و تئوری نا صحیحی است که انگلستان برای اذیت و آزار مسلمین تخمش را از اول کاشته‌است اگر ما مسلمین با هم متفق و متحد باشیبم هیچیک از طرفین وحشتی نداردند که این ملل اسلامی با نها هجوم بکنند این جا یک پناه گاهی می‌شود پناهگاه خیلی صحیحی که در این منطقه کشمکش نشود تخطی بحدود ثغور اینها منکنند ما خودمان ضعیف هستیم اما وقتی دویست یا سیصد میلیون شدیم ضعیف نیستیم ما باید کسب قوه قدرت کنیم بی طرفی باعث کتک خوردن است ایران ضعیف است که همیشه کتک می‌خورد ایران باید قوی باشد ایران باید قوی باشد (صادق بوشهری- باچماق که نمی‌شود جلوی تانک رفت) بنده هم اینجور عرض نمی‌کنم مسلمین هم اینقدر بیچاره نیستند که مثل دوره آدم ابو ا-البشر با چماق جنگ بکنند اینجور نیست مسلمین اگر با هم متحد شوند از تضاد سیاست بین المللی استفاده کنند می‌توانند بقدری قوی بشوند که هر دو طرف را بجای خود بنشانند که از حدود خودشان تخطی نکنند اشتباه نفرمائید این جور نیست این یک کتاب کوچولو است (کتابی را نشان دادند) و کتابهای دیگری هم هست که نشان می‌دهد همیشه در سایه سیاست تضاد دو دولت روس و انگلیس بوده‌است که آنچه را که انگلیس‌ها کاملا بلعیده‌اند روسها از دهانشان بیرون کشیده اندو روسها وقتی که خواسته‌اند ببلعند انگلیسیها از دهانشان بیرون کشیده‌اند (دکتر بینا پس ملت ایران چه بوده‌است چرا برای این ملت ایران ارزشی قائل نیستید ملت ایران است که ایران را نگه داشته‌است توهین نفرمائید پدران ما این مملکت را نگاه داشته‌اند پس ملت ایران چیست؟)ایران یک روزی مشعل دار تمدن دنیا بوده‌است (دکتر بینا- حالا هم هست) بواسطه فساد اخلاقی که پیدا کرده این مملکت نرفته‌اند دنبال اینکه خودشان را ترقی بدهند از وقتی که سیاست انگلیس وارد این مملکت شد شروع کردن به ضعیف کردن ایران (دکتر بینا- ما خودمان خودمان را اداره می‌کنیم استدعا می‌کنیم تصیح بفرمائید) اجازه بدهید هنوز شاید در تمام قسمتهای مجاور که روسها تصرف کرده‌اند زبان فارسی که زمان امپراطوری ایران بوده‌است تا وسط قفقاز تا وسط ترکمنستان تاجیکستان هست بروید تا هندوستان وسط هندوستان زبان فارسی معمول است بااینکه انگلیسیها تمام حواسشان برای از بین بردن این موضوع بود هنوز موفق نشده‌اند (دکتر بینا- ما هم همیشه آنها را تحت تاثیر قرار داده‌ایم) (اردلان – بگذارید صحبت کنند)من یادم میاید در چندی پیش سفیر محترم هندوستان را ملاقات کردم راجع به این طب قدیم خودمان صحبت می‌کردیم ما دواها و ادویه قدیمی داشتیم خیلی مفیدتر و موثرتر بود فرنگی مابی یواش یواش ما را از آنها دور کرد پرسیدم شما در هندوستان مدرسه و کلاس برای این قسمت دارید یا ندارید او داستانی گفت برای اینکه شما روشن بشوید عرض می‌کنم گفت که در دانشگاه علیگر یک شعبه طب یونانی داریم که همین طب قدیمی است و طبیب هائی که در آنجا تحصیل می‌کنند اعم از مسلمان و هند و فرقی نمی‌کند فرم نسخه شان همان فرم نسخه‌های قدیمی ایران است بالایش نوشته‌است هوالشافی زیرش هم گل گاو زبان با نبات سائیده میل بفرمائید (دکتر بیناـ اینکه اسباب افتخار ماست)در وسط هندوستان این نفوذ قدیمی معنوی ما بوده و هست و مع التاسف این انگلیسیها دشمن بزرگما بودند که این مملکت را قطعه قطعه کردند و همه چیز این مملکت را بدست مصادر امور بی حیثییت که سرکارها کارها گذاشته‌اند زیر پاله کردند ما باید آن مجد و عظمت قدیم خودمان را در سایه اتحاد ملل اسلامی برگردانیم ما باید از دشمنهای خودمان دوری بجوئیم دشمن بزرگ ما انگلستان است بچه مناسبت با او قرار داد می‌بندید؟ یک ماده از این قرارداد را من اینجا می‌خوانم انوقت رویش مطالعه بفرمائید ما چکار داریم می‌کنیم.

• ماده 6- همینکه حداقل چهار دولت بوضعیت این پیمان در آمدند شورائی مرکب از وزرای دول تشکیل خواهد شد که در حدود مقاصد این پیمان کار کند شوری آئین نامه کار خود را تنظیم خواهد کرد من برای عظمت و مجد ملت ایران است که مخالفم با این کار چرا؟ برای این کمیسیون پنج نفری را حکومت داده‌است 5 وزیر می‌روند مینشینند یکی از طرف ایران یکی از طرف ترک یکی پاکستان یکی عراق و یکی هم از جانب انگلستان با اوضاع احوال امروزه دنیا با مقرراتی که در منشور سازمان ملل متحد است که حق وتو برای پنج دولت در دنیا هست دیگران حق وتو در کارهایشان ندارند سایرین باید نسبت به تصمیم انگلستان تسلیم محض باشند ان وزیر انگلیس هر تصمیمی بگیرد فرمانده او خواهد بود من با این مخالفم من می‌گویم نباید فرمانده انگلیس باشد ما تمام ممالک اسلامی که حالا چهار تا هستیم تمام قوایمان را روی هم بریزیم و فرماندهی را یدهیم باانگلیس گفتم پول و خرج این دستگاه را آمریکا کشتار خسارت و زیان اقتصادی را و همه چیز را ما ملل مشرق می‌دهیم فرماندهی را برای جناب انگلیس می‌گذاریم آقای انگلیس رفت و مرد چرا چرا ما دومرتبه داریم زنده اش می‌کنیم؟ (دکتر عدل- اشتباه می‌کنید) بعقیده من این رویه‌ای که اتخاذ شده‌است مناسب شئون یک ملت با عظمت ایران که از قدیم فرمانفرمائی دنیای معمور را داشته‌است نیست که اینجور که خودش را زبون و ذلیل معرفی کند من موافق نیستم من معتقد هستم که باید ما در پی جمع آوری ملل اسلامی باشیم که اینها با یکدیگر اتحاد بکنند و پس از اینکه یک هسته بزرگی شدند ملل اسلامی صد میلیون دویست میلیون سیصد میلیون با یکدیگر اتحاد کردند آنوقت باید وارد صحبت شد با دول کمونیست و سرمایه دار در حدود این روابط ما با دارودسته ما و مساعدتهای ما بایکدیگر باید روشن شود والا با همینجور که ما را قطعه قطعه کردند تسلیم بلا شرط در مقابل اراده آنها هستیم و این رویه را ما نمی‌توانیم تحمل کنیم و آنرا مطابق مصلحت ایران نمیدانم چون من حقیقه خسته شده‌ام حرف زیادی دارم نمی‌توانم بایستم و حرف بزنم و تشخیص هم دادم که یک مسئله حکیم فرموده‌ای آمده‌است و اینجا و این مسئله حکیم فرموده مال آقایان دولت نیست این آقایان فکرشان برای اینکه وارد اینجا بحث بشوند مهیا و حاضر نیست والا شبیخون نمی‌زدند به دوتا تریاکی و یک نقشه کش اساسی برای کار مملکت درست می‌کردند این آقایان از یک مقامی که خدا کند خارجی نباشد یک الهامی بهشان می‌شود و میایند اینجا آن الهام را بعنوان مصالح ملت و مملکت می‌خواهند بمردم تزریق کنند جلو تو هم من گفتم ملتهائی که حکومت دموکراسی دارند و آن حکومت مبعوث از طرف اکثریت ملت است اول دولتش سعی می‌کند که ببیند آمال وآرزوی ملت چیست وسایل اجرایش فراهم کند دولتها برای اینکه تحمیل به یک ملتی هستند منظور اکثریت ملت هستند در سایه حبس کردن مردم در سایه شلاق زدن مردم در سایه تیرباران کردن مردم بحکومت خودشان ادامه می‌دهند اینها می‌خواهند در تاریکی زیر دود توپ مقاصد نامشروعشان را بگذارانند و تحمیل کنند انگلستان سالها در هندوستان این رویه را داشته این سرمشقی است برای دولتهائی که تحمیل به ملل دنیا دنیا هستند ولی این جریانی را که امروز دولت ما پیش گرفته جریان و رویهای است که دولت تحمیل بمردم پیش گرفته‌است نه دولت مبعوث از اکثریت این مردم و امنیت برای کسیکه اظهار عقیده بکند موجود است خواهند گفت که تو پس چرا این حرفها را می‌زنی من برای اینکه یک دستوری از اجدادم بمن رسیده که باید حرف حق را گفت تا هرچه می‌خواهد بشود من می‌خواهم وزیر بشوم نه می‌خواهم وکیل بشوم نه بنیه آن را دارم که خواسته باشم در کارهای اقتصادی اجتماعی شرکت بکنم من باید بروم به گوشه‌ای استراحت کنم حالا در مجلس باشد یا در جای دیگر فرق نمی‌کند من این ده پازده سال قبل از وقایع شهریور آسایشی که داشتم چند وقتی بود که در مریض خانه نظمیه خوابیده بودم آنجا راحت بودم حالا منتهایش این است که می‌روم آنجا یا اینکه با یک گلوله‌ای بحیات من خاتمه می‌دهند بهترین زندگانی این است که آدم اینطور بمیرد والا آدم خرخر کند و بمیرد چه فایده‌ای دارد آدم در راه هدفش که آنهم هدف ملی و عمومی باشد بمیرد این سعادت است ولی من این سعادت را برای خودم خیال نمی‌کنم پیش بیاید اینها نالایق تر از این هستند که این سعادت را برای من یش بیاورند اینست که من ترس از این حرفها ندارم و این مطالب را می‌گویم و علاقه‌ای هم بماندن اینجا ندارم جلسه پیش خیال داشتم بیایم اینجا و بگویم که آقایان شما که همه چیز را قلابی درست می‌کنید بنده خداحافظی می‌کنم و می‌روم ولی بعد دیدم که در گفتن ممکن است اثری باشد که در نگفتن باشد این بود که امروز آمدم و با کمال خستگی و کسالتی که داشتم با نهایت اختصار مطالبی را فهرست مانند بعرض آقایان رساندم و حالا هم اجازه مرخصی می‌گیرم و مرخص می‌شوم.

رئیس- آقای وزیر دادگستری

وزیر دادگستری (دکتر امینی)- بنده در آخرین جلسه أی که بودجه کشور مطرح بود خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است که بین جناب اقای حائری زاده و بنده یک قدری مشاجره لفظی شد و بعد ازاینکه خارج شدیم آقایان مذاکره فرمودند یعنی امر فرمودند که بنده در این گونه صحبتها وارد نشوم و تصور می‌کنم که نصیحت وتذکر آقایان در منماثر واقع شده باشد ولی مع التاسف در ایشان تاثیر نکرد و ایشان برداشت مطالبشانرا از بنده کردند آن قسمت را بعد جواب می‌دهم ولی خواستم عرض کنم که آقای حائری زادهکه خودشان را مظهر آزادی و دموکراسی میدانند چندین جلسه متوالی در مجلس صحبت کردند که دولت اکثریت نیست و تحمیل بر اکثریت است چرا؟ برای اینکه ایشلن خودشان را دراقلیت فرض کرده اتد خواستم بدانم در کجای دنیا هست که اقلیت دولت را معین می‌کند تا وقتی به او اعتماد دارد از او پشتیبانی می‌کند وقتی هم سلب اعتماد کرد رای عدم اعتماد می‌دهد دولت می‌رود بنده نمی‌خواهم که تحریک کرده باشم ولی خیال میکنمکه این یک توهینی است به اکثریت این دولت را کی با اکثریت تحمیل کرده‌است؟ جز اینکه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تعین کرده‌اند و آقایان هم رای اعتماد داده‌اند بنابراین دفاع ازاین مطلب بعهده بنده نیست بعهده خود آقایان است (موسوی – این عقیده شخصی ایشان بود)که بگویند دولتی را باکثریت نمی‌توان تحمیل کرد بعد هم ایشان می‌فرمایند امنیت نیست ایشان نمی‌تواند اظهار نظربکند چندین جلسه متوالی است که ایشان تشریف آوردند دولت قلدر و پفیوز و آنچه دلشان خواسته‌است گفته‌اند بنده سئوال می‌کنم آزادی پیش از این می‌شود؟ در هیچ کجای دنیا سابقه دارد یک وکیل بیاید نسبت بکشورهای که دولت ایران با آنها قرار دارد مودت و دوستی دارد اینهمه ناسزا بگوید این از نزاکت هم خارج است که ایشان ترکیه و انگلستان بتمام اینها بیایند و فحش بدهند خیال می‌کنم که نه فقط آزادی هست بلکه اغراق درآزادی هم شده‌است چند روز پیش در کمیسون دادگستری که جناب آقای حائری زاده هم تشریف داشتند وقتی که من آمده‌ام اول احوالشان را پرسیدم گفتند که من شبها اینجا می‌خوابم گفتم چرا گفتند برای اینکه من امنیت ندارم گفتم مگر مخالف تنها جنابعلی هستید فقط امنیت از جنابعالی سلب شده‌است آقای حائری زاده بنده بشما قول قطعی می‌دهم بروید در خانه تان بخوابید و اگر کسی مزاحم شما شد بفرمائید که مزاحم شده‌است این مکتب کهنه أی که بیایند و متحصن بشوند و بخواهند خودشان را خوب جلوه بدهند بنده خیال می‌کنم که این متد خیلی کهنه شده‌است بهر حال ایشان فرمودند که قدری قلدری و زور است و پشت دروازه مال مردم می‌برند.

رئیس- آقای وزیر دادگستری وارد این قسمتها نشوید.

وزیر دادگستری- بنده هم می‌خواهم جواب بدهم عرض می‌کنم که پشت همین دروازه شهر ورثه فرمانرفرما ملک داشتند و آقای حائری زاده همسایه ملک این آقایان است شما ببینید که آقای حائری زاده بسر اینها چه میاوردند فقط بصرف اینکه ایشان نماینده مجلس شورای ملی هستند (کاشانی وارد موضوعات شخصی نشوید) بهر حال اگر هم هست دولت در این قسمتها مزاحم است. عمیدینوری اینبیان صحیح نبود که فقط برای اینکه ایشان نماینده مجلس هستند اینطور می‌کنند این را پس بگیرند. وزیر دادگستری- بهر حال در جلسات اخیر مجلس والان ایشان اصرار فرمودند که تمام بدبختی ما از انگلستان است و هر کسی که در این مملکت با این انگلستان است و هر کسیکه در اینمملکت با انگلستان مخالفت کرده از بین رفته و نابود شده بنده می‌خواهم این سئوال را از ایشان بکنم که ایشان از سی سال قبل تا حال در تمام امور با انگلیسیها مخالفت کرده‌اند چطور شده‌است که همیشه مصدر کار بوده‌اند خوبست که این مجهول را خودشان برای ما حل کنند که وقتی بنده در موقع نفت عرض کردم یک عده‌ای هستند که نعل وارونه می‌زنند این مطلب را بدل گرفته الان در حضور آقایان گفتند که احمد شاه چون با قرار داد امتیاز نفت مخالف بود از بین رفت راست هم میگویند مرحوم مدرس از بین رفت ایشان که وصی مرحوم مدرس بودند چطور شد ماندند و بعد هم همیشه مصدر کار بودند یا عضو دیوان عضو کشور بوده‌اند یا نماینده مجلس هستند الان الحمدلله نماینده مجلس هستند و شاید در زندگی بهتر از خیلیها هم باشند (حمید بختیار- تا اخر هم نماینده مجلس خواهند بود)

رئیس- در موضوع صحبت بفرمائید.

وزیر دادگستری- چون جناب آقای حائری زاده ایرادی بشخص بنده کردند با اجازه آقای رئیس بنده مجبورم جواب بدهم نوه مظفرالدین شاه خواهر زاده محمد علی میرزا بجای خودش محفوظ اماداماد مرحوم وثوق الدوله دیگر چیست؟ بنده می‌خواهم سئوال کنم که اگر غرض نباشد این چه عیبی دارد بنده وقتی داماد مرحوم وثوق الدوله شدم که ایشان از صحنه سیاست خارج شده بودند و سنشان هم اقتضا نمی‌کرد بنده هم سنم اقتضا نمی‌کرد که در مکتب ایشان درس سیاست بخوانم این هم برای بنده جرم است که شانس بنده اینست که داماد وثوق الدوله باشم و شانس آقای حائری زاده اینست که نمیدانم که داماد که هستند (خنده نمایندگان) ایشان فرمودند که مردم دو طبقه هستند یکی اشخاص خوشبخت و یکی اشخاص بدبخت خوش شانسی بنده اینست که از قرارداد نفت دفاع کرده‌ام و امروز از این لاحیه دفاع می‌کنم بدبختی ایشان این بوده‌است که هر روز در زندان بوده‌اند یا کسالت داشته‌اند یا علیل بوده‌اند و هر روز هم می‌فرمایند که باید استراحت کنم.

رئیس- آقا در اصل موضوع هم باید صحبت بفرمائید و جواب ایشان را بدهید

وزیر دادگستری- عرض کنم که بنده خیال خوشبخت ترین اشخاص خود آقالی حائری زاده‌است برای اینکه ایشان همیشه سعی کرده‌اند استفاده از دولت بکنند و ملی هم باشند چوق هم فرض در این مملکت اینست که مردم همیشه با دولتها مخالفند بنا براین آدم با دولتها مخالفت کرد جانب مردم را نگاه داشته‌است ایشان این بازی را یک عمری است که می‌کنند که هم با دولتها مربوطند و هم جانب مردم را نگاه میدارندپس بنا براین ایشان خوشبخت هستند بنده آقای حائری زاده رویهمرفته تزشان اینست که صلاح ما نیست که در یک پیمانی وارد بشویم که در یک پیمانی وارد بشویم که در این پیمان دولت انگلستان هم هست البته اگر مصور استدلال همانطور که ایشان استدلال کردند یعنی ایشان چه در قرارداد نفت چه در اینجا تمام بدبختیهای این مملکت و دنیا و انگلستان میداند و ضمنا استدلال می‌کنند که سه دولت بزگ بیشتر نیست دولت شوروی دولت آمریکا سومی را هم نفرمودند که ما بفهمیم کدام دولت است اگر احیانا اینها با هم ساختند حساب انگلستان پاک است یا اگر خدای ناکرده جنگی شد ودر اینجنگ یکی از اینها از بین رفت انگلستان هم از بین می‌رود بنابراین اگر انگلستان بعزم ایشان هیچ نیست چرااینقدر وحشت و نگرانی دارند چون ایشان الان می‌فرمایند که انگلستان هیچ نیست و طفیلی آمریکا است خوب بنا بقول ایشان از یک چنین ملت زبون و ذلیل چه نگرانی هست که انگلستان هم باین پاکت ملحق شود فرمودند که یک شورایی از وزراء تشکیل می‌شود که وزیر خارجه انگلیس هم درش هست من چنین شورایی را قبول ندارم. بنده بایشان می‌خواهم عرض کنم که اگر در گذشته کلاه سرمان رفته و زیان و ضرر دیدیم بی لیاقتی خود ما بوده‌است کار دیگران و اگر بی لیاقت تو سری خور بمانیم همیشه همین خواهد بود من بایشان قول می‌دهم که اگر ما ضعیف بمانیم انگلستان سهل است عراق و افغانستان و هر کس را حساب کنیم همین بلارا سرما میاورد این قانون رفتار قوی با ضعیف است پس سعی کنیم که شخصیت و حیثیت خودمان را از نظر اقتصادی از نظر مالی و اخلاقی بالا ببریم تا بتوانیم در دنیا حق خودمان را بدست بیاوریم اگر ایشان طرفدار سازمان ملل متحد هستند الان تمام ماعضو سازمان ملل متحدیم اگر واقعا ما محلی از اعراب نداریم و بهیچ وجه من الوجوه نمی‌توانیم از حدود خودمان دفاع بکنیم پس چرا رفتیم عضو سازمان شدیم؟ پس باید یک ملتی بمانیم با همین بدبختی و بیمایگی و وارد جریانات بین المللی نشویم فرمودند که ما حاضر نیستیم که پول از آمریکا باشد و خسارت و زیان از ما و فرماندهی از انگلستان کجا همچو چیزی پسش بینی شده‌است؟ باید رفت دید از نظر مالی و فرماندهی کجا باشد چه باشد کی باشد این در تخصص نظامیهاست حالا بنده نمیدانم آدم باید تخصص در یک فن معین باشد یا هم متخصص سیاست خارجی باشد و هم متخصص نظامی باشد این بنظر بنده بسیار مشکل است بعد هم فرمودند که ما با ملل اسلامی متحد بشویم کسی که منکر این مطلب نیست و بنده خیال می‌کنم که همه موافقند و شاید این پیمان همکاری متقابل وقتی معنای واقعی پیدا خواهد کرد و قدرت واقعی پیدا می‌کند که تمام کشورهای مسلمان خاورمیانه در آن شرکت کنند و دولت ایران نه فقط آنرا رد نمی‌کند بلکه کوشش کند که تمام اختلافات کشورهای خاورمیانه را رفع کند و همه را وارد این پیمان بکند امیدوارم که ایشان قبول زحمت بکنند یک مسافرتی تشریف ببرند و این امور را حل کنند و هیچ کس هم مضایقه ندارد و من حتی در کمیسیون خارجه عرض کردم که شما این بیرق را بلند کنید دنبال شما می‌آییم اما باید این قدرت یک معنا و مفهوم واقعی پیدا کند ایشان فرمودند که ایران نباید مهره شطرنج بشود برای اینکه همین قدر که مصر رفته از شوروی اسلحه خریده فورا به ایران دستور دادند برو با ترکیه وصل شو آقا این درست نیست به هیچ وجه منالوجوه صحیح نیست وبنده بااقایان اطمینان می‌دهم که به هیچ وجه من الوجوه ایران در اثر فشار وارد پاکت این مذاکرات مدتهاست دوام دارد و مطالعه شده منتهی موقع عملش بسته بنظر دولت بود که تشخیص داد در این موقع عمل بکند بنا براین بهیچ وجه منالوجوه این عمل عکس العمل عملیات مصر نیست هر مملکتی باید موقعیتش را تشخیص بدهد و موقع شناس باشد و یکی از شرایط سیاست مداری موقع شناسی است حالا چون ایشان خودشانرا سیاست مدار میدانند ممکن است در خارج برای ایشان توضیح بدهم که بهتر از این موقع برای ما موقعی نبود بنابراین نه عجله‌است نه سیاست است نه مهره شطرنج است که اینکار را بکنیم و آن کار نکنیم

بنده حقیقه عرض کنم من حیث جسارت نیست بنده انتظار ندارم آقای حائری زاده بعد از 50 –60 سال که بااین فکر زندگی کرده‌اند شاید در گذشته هم ایجاب میکرده که طرز فکر این باشد تغییری در فکرشان داده شود ولی این برای جوان‌های مملکت سم است این برای کسانیکه خیال می‌کنند آقای حائری زاده و امثال ایشان مردان سیاسی و مردهای مجربی هستند چون سابقه ایشان را هم تشخیص داده‌اند که سابقه خوبیست ممکن است بعضی‌ها گمراه بشوند اینست که بنظر بندهاز نظر تاثیری که در دیگران دارداین حرف‌ها نباید زده شود والا بنده انتظار ندارم که ایشان پس از یک عمر تغییر عقیده بدهند والا اگر در سابق انگلستان اینطور بوده باشد بنده یادم نمی‌رود چند سال پیش در کمیسیون سازمان ملل بواسطه اختلاف کره مذاکراتی بود سر منگال رائو که نماینده هندوستان بود و حالا مرده‌است ایشان بمناسبتی اظهار می‌کرد که انگلستان بما خیلی صدمه زده ولی از روزی که استقلال خودمان را بدست آوردیم با نهایت صداقت و صمیمیت با هم زندگی می‌کنیم اگر آنها از دست انگلستان می‌نالند عللی داردولی ما که همیشه مستقل بوده‌ایم و بعقیده ایشان رجالی بوده‌اند که ما را باین روز انداخته‌اند ایشلن خودشان را مصون از این اعتراض می‌کنند اینطور نیست ایشان چندین دوره در مجلس بوده‌اند در ادوار مختلف سیاست‌های مختلف شرکت داشته‌اند بنا براین ایشان نمی‌توانند بگویند که من اینکاره نبوده‌ام گاهی مخالف گاهی موافق بنابراین اگر هر کاری شده‌است و هر بی لیاقتی در رجال ایران بوده خود ایشان یکی از آنها بوده‌اند بنده نظرم اینست که وقتی دست دوستی باشخاصی می‌دهیم چرا تردید بکنیم اولا این ترکیه آن ترکیه نیست و باید سعی کنیم که وقتی دوستی و رفاقت می‌کنیم همانطور که ایشان گفتند مسلمان باید صادق و راستگو باشد ما باید راستگو باشیم و سعی کنیم که این فکر را در دیگران هم بوجود آوریم ما از سوءظن و تردید و هی از گذشته صحبت کردن بنظر بنده نتیجه نمی‌گیرم و در همین وضعیت خواهیم بود بنابراین الحاق باین پاکت بنظر بنده جز نظر دفاعی هیچ نظر نبوده و تحت فشار نبوده و با نهایت آزادی دولت این عمل را کرده و اگر ایشان معتقد بتفکیک قوا هستند در حکومت پارلمانی دولت تصمیم میگرد و مجلس را ارائه می‌کند و تقدیم می‌کند مجلس با تصویب می‌کند بنابراینصورت قانونی پیدا می‌کند یا رد می‌کند البته مشورت کردن بسیار خوب است دولت هم مشورت کرده‌است اما اگر دولت بخواهد مجلس راقبل از هر امری در اخذ تصمیم دخالت بدهد بعقیده من به صلاح و صرفه نیست ایشان حالا نمیدانم یا خودشان مشورت کردند یا نکردند ولی بهر حال این دلیل نیست که با دیگران مشورت نشده باشد اگر فرضا با همه مشورت می‌کردند بنده خیال نمی‌کنم که می‌شد اتفاق نظر بوجود آورد ولی خوشبختانه با تمام فرمایشاتی که می‌فرمایند الان تقریبا اتفاق نظر در این موضوع در مجلس و مردم ایران هست علی ایحال این قرار دادهای ایران با کشورهای مسلمان و خاورمیانه که ایشان می‌خواهند تا چین توسعه بدهند البته آنهم نظری است؟ چطور می‌شود؟ پس کاتولیک‌ها و سایر مذاهب هم باید بروند آنچه هم مذهب در تمام ممالک هستند بروند روی مذهب خودشان هر چند بین آنها اقیانوس‌ها وجبال فاصله باشد اینها را جمع می‌کردند

البته ما یک وجه مشترکی با تمام مسلمانها داریم و ما اگر بخواهیم یک واحد دفاعی در ست بکنیم با مسلمانهای چین که نمی‌توانیم برویم اتحاد بکنیم البته نسبت به آنها سماتی داریم مسلمان برای مراکشی و الجزیره‌ای سماتی دارد ولی چه جور با مراکشی والجزیره‌ای و غیره بتوانیم ارتباط برقرار کنیم ایشان فرمودند که انگلستان چطور وارد این قرار داد شده‌است برای اینکه منطقای است مطابق ماده 51 منشور ملل متحد که موضوع دفاع هست برای دفاع ممکن است یک ممالکی باشد که اگر منفعت مسلمی ندارند بالخره مستقیم یا غیره مستقیم بوضع آن منطقه علاقه مند هستند بنده بیش از این نمی‌خواهم عرض کنم در عر حال دیگران جواب خواهند داد که اگر قرار شد بین دو بلوک یکی را انتخاب بکنیم فقط بلوک غرب را انتخاب می‌کنیم چون ما مسلمان هستیم و سمپاتی برای عقیده آن طرف نداریم حالا اگر بخواهیم با هم متحد شویم باید اقویارا هم جزو خودمان بکنیم برای اینکه قوت خودمان را زیادتر بکنیم پنج شش تا ضعیف با هم جمع بشوند یک قدری از ضعفشان کم می‌شود ولی قدرتشان کافی نیست منتهی همان طوری که فرمودند در ازدواج و شرکتها مطالعه باید کردکه نبایستی زن قوی تر از مرد باشد یا در شرکتها واقعا این شرکت سهامی هست و هیئت مدیره سالمی داردو آنها مورد اعتماد هستند بنده خیال نمی‌کنم آن کسی که چهار تا سهم دارد بگوید من وارد نمی‌شوم مگر همه چهار تا سهم داشته باشند منتهی این چهار تا سهمی ممکن است آدمی دقیق و با مطالعه باشد و نگذارد کلاه بر سرش برود تمام مطلب دوزر این دور می‌زند که ما نسبت برجان خودمان عقیده نداریم و دایم این خوی زبونی را تزریق می‌کنیم و بعقیده بنده این بزرگترین خیانتی است که مرتکب می‌شویم به نسل حال و به نسل آتیه آقایان یک مقدار شجاعت و مردانگی و قدرت را باید در اینها ایجاد کرد تا بتوانند از خودشان دفاع کنند آقای حائری زاده که جانشان را کف دستشان گرفته‌اند چرا باید به حیاتشان خاتمه داد؟ بعقیده بنده نه تنها اینکار نخواهد شد بلکه باید از ایشان تشویق و تقدیر هم کرد که شجاعانه آمدند و فرمایشاتی فرمودنداما مردم باید با بیان مطلب موافق باشند و ایشان در فرمایشاتان فرمودند که این پاکت همه چیزش خوب است البته اگر انگلستان را بیرون بکنیم فقط مطلب در این است که اگر ما قائل شدیم که انگلستان هم مثل خیلی از کشورهای دیگر دوست ماست و این مطلبی که اینجا صحبت می‌شود دلیل این نیست که ما شوروی را دشمن خودمان میدانیم خیر دلیل این نسیت و دولت ایران مسلما این حسن جوار را حفظ می‌کند و حفظ هم کرده و علاقه مند بدوستی با شوروی هم هست و این مانع از این نیست که اگر دولت بخواهد اقدامی بکند برای تقویت و تامین قوای دفاعی خودش هی باو ایراد بکنند و برخش بکشند بنده خواستم یک چیزی هم نوشته بودم آن را هم بخوانم (پیراسته- از قول خودتان میفرمائید یا از قول آقای نخست وزیر) از قول دولت می‌گویم که خودم عضوش هستم آقایان ما بپیمان همکاری متقابل پیوسته‌ایم تا در روز خطر تنها نباشیم و ضعف نیروی خود را با کمک ملل دوست متقابلا جبران کنیم. پیوستن باین پیمان دوره نکبت یار تسلیم در مقابل زور و قلدری است. (صحیح است) حالا بدنیا فهمانده‌ایم که ما آماده دفاع از خانه خودمان هستیم و دوستان تا هنگام ما را تنها نخواهند گذاشت و هیچ عقل سلیمی قبول نمی‌کند که در الحاق ما به پیمان همکاری قصد تجاوز به مملکتی که لااقل ده برابر ما نفوس و صدها برابر ما قدرت دارد نهفته باشد (صحیح است) دولت لازم میداند بار دیگر علاقه مندی خود را در عین همکاری با کشورهای عضو پیمان متقابل بحفظ دوستی و روابط صمیمانه باتحاد جماهیر شوروی اعلام دارد.

ما کتمان نمی‌کنیم که دولت ایران خود را نیازمند دوستی کلیه ممالک همجوار میداند و مخصوصا بحفظ روابط صمیمانه خود با اتحاد شوروی اهمیت می‌گذارد. پیوستن ما بپیمان همکاری متقابل موجب استحکام میانی صلح در این منطقه از جهان گردیده و خوشنودی هواخواهان و دوستداران صلح جهانی را فراهم کرده‌است پیمان همکاری متقابل شایسته ترین وسیله بسط روابط آشنایی نزدیکتر و دوستی صمیمانه تری میان ملتهای ممالک امضائ پیمان می‌باشد و آینده امید بخش را از اتحاد و هما هنگی میان مردم این ممالک نوید می‌کند. ما دیگر تشویق از آینده مملکت و ملت ایران نداریم زیرا وقتی ملت خواست زنده بماند واز خود دفاع کند پایدار خواهد ماند. ما بی طرفی را با سستی و تسلیم و تن اسائی که ثمرات آن هستند یکجا در کنار عهد نامه ترکمانچای دفن می‌کنیم و با سینه فراخ و پیشانی گشاده پرچم مقدس ایرانرا برداشته با اراده و همت مردانه پیش می‌رویم تا جهل و غفلت و بیخالیها را پشت سر می‌گذاریم و در میدان تنازع بقاء جای خودمان را که مدتها خالی مانده بود می‌گیریم و نام ایران را با حروف درخشان در ردیف ملتهای زنده و آماده جهان ثبت می‌کنیم (انشااله) آقایان محترم با تصویب الحاق ایران بپیمان همکاری متقابل بپیمان همکاری متقابل صفحه اول تاریخ ایراننوین رامیگشائید ودر ذیل نامی اعلیحضرت همایونی که پیشقدم این رستاخیز بزرگ می‌باشند افتخار ثبت نام خود را پیدا می‌کند. این صفحه گرانبها را تاریخ ایران در سینه پر خاطره خود ضبط می‌کند تا در مقابل نسل‌های آینده بگشاید بعد آنها قیافیه مردانی را که رهبر زندگی نوین ملت ایران بوده‌اند نشان بدهد و آفرین آیندگان را ذبرای شما ذخیره نمائید. بیائید با دلی پاک از شائبه اغراض همه با هم بدرگاه ذات لایزال نیایش کنیم و از خداوند توفیق خدمتگذاری و فداکاری خود را در عظمت و افتخار ملی که خداوند همه گونه شایستگی باو بخشیده‌است بخواهیم (انشاله) و با راستی و دوستی و ایمان همه با هم خواستار شویم که اهریمن دوروئی ودوئیت و نادانی (شوشتری – دوئیت غلط است دوئیت راذ اصلاح بفرمائید دوئی بفرمائید) که جوانمردی و دلیری و مردانگی در دلهای مردم ما جای می‌گیرد (انشاله) که نداری وبیچیزی در پرتو کار وکوشش مااز این کشور دور شود که فرو فیروزی بایران باز گردد که پروردگار بیاد شاه ما نیرو زندگانی پر افتخار ارزانی نماید.(انشاله-احسنت)

رئیس- آقای نورالدین امامی جای خودشان را باقای دکتر شاهکار داده‌اند. بفرمائید آقای دکتر شاهکار

دکتر شاهکار- جناب آقای حائری زاده بتبعیت از گفتار جد مقدستان گفتند که حقیقت میگویند که ماهم پیرو همان مکتب مقدس هستیم و بگفته آن مرد بزرگ مومنیم و حقیقت خواهیم گفت(صدقی انشاله) آقایان مرگ برای ضعیف امر طبیعی است هر قویاول ضعیف گشت و سپس مرد بموجب قاعده ولایتغییر هر وقت که ضعیف می‌شویم بضرورت ناموس طبیعت از بین می‌رویم همین ایران ما ایرانی که بگفته آنهائی که انتقاد می‌کنند وقتی پرچمدار و علمدار تمدن جهانی بود همین ایرانی بود که اسم خشایار شا پشت حریفان زورمند را بلرزه در میاورد همین ایرانی کوچکترین لکه سیاهی در تاریخ سیاسی او نیست این ودیعه وقتی بدست ما رسید در نتیجه تلقینات سوءو مسموم کننده بدست خودمان ایران را ضعیف کردیم و آن ایرانی که کاوه‌های آهنگر و یعقوب لیث صفارها و نادرها از آن دفاع می‌کردند ما توی سرش می‌کوبیم و اسم این را وطن پرستی و ملت دوستی می‌گذاریم دشمن اگر می‌کشد بدوست توان گفت یا که توان گفت که دوست مرا کشت این مطالب را در لباس وطن خواهی ووطن دوستی و ایران پرستی میگوئیم و خودمان را ذلیل و خوار و زبون معرفی می‌کنیم بخدای بزرگ سوگند است نمایندگان مجلس یا بقول آقای حائری زاده که بعد از 21 ماه متوجه شده‌اند انتصابی هستند نه انتخابی اقای نمایندگان که بزرگترین خیانت بملت ایران توی همین توسری زدن و حسن زبونی را تلقین کردن واز خود ناامید کردن ملت ایران است (احسنت) بااین فکر بکجا می‌خواهیم برویم آقایان چکار می‌خواهیم بکنیم یکی مطلب را بخواند روی آن قضاوت بکند بگفته آقای حائری زاده به نام یک فرد ایرانی ببینیم نفعمان کجاست و چه می‌خواهیم اما یک چیز بگویم این عبارت یک سناتور است این دوز و کلکهاراانگلیسیها برای ما چیده‌اند یا بگفته همکارمان بگویم این خوابهای آشفته را انگلیسیها برای ما دیده‌اند این توهین بحیثیت ماست توهین بملت مایت این کوفتن ایرانی است که ما وظیفه داریم از آن دفاع بکنیم (صحیح است – احسنت)در همین موقع که عهدنامه تقویتقوای دفاعی ایران مطرح است یا به عبارت ساده تر موضوع موجودیت ایران مطرح است باز این نغمه‌های شوم زده می‌شود باز این گفتاریکه برخلاف منافع ملی ماست زده می‌شود و بعد هم گفته می‌شود که آزادی در بین نیست ایکاش نبود تا مطالبی بر خلاف مصالح فرزندان ایران گفته نمی‌شد اگر آقایان دقت فرموده باشند در گفته‌هایی که در مجلس شیوخ از طرف ناطق مخالف گفته شد در گفته‌هایی که در این چند جلسه مقدس شورای ملی گفته شد مطلبی که بنظر نمی‌رسد این است که تز ایران در بین است که واقعا عجیب است مثل اینکه مطلب اینست که باید روس تقویت بشود با انگلیس انگلیسیها خوبند یا روسها این موضوع بحث ما نیست اگر این موضوع بحث ماست خوب اسم ایران را برمیگردانیم این یک حرفی است اما وقتی میاییم بعنوان یک فرد ایرانی یا یک نماینده اینجا صحبت می‌کنیم کارت جغرایایی ایران را باز می‌کنیم و مصالح فرزندان ایران را در نظر می‌گیریم آنوقت متوجه می‌شویم که این عینکهای سیاه بدبینی را که گذاشته‌ایم باید عوض بکنیم و تز غیر از این است که گفته می‌شود و دیده می‌شود که بحث ما آنطوری که می‌فهمم و اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان محترم مجلس سنا فهمیدند و ناطقین شجاع و میهن پرست سنا هم این مطالب را مفصلا و نمایندگان محترم مجلس شورای ملی در موقع رای ثابت خواهند کرد اینست که ایران باید قوی پایدار و جاویدان بماند (صحیح است)و ما برای اینکار هستیم از این تز دفاع می‌کنیم و نظری در غیر این مطلب نداریم اگر ایران من نماند برای من علی السویه‌است که دولت روسیه باشد یا آمریکا من وقتی علاقه مندم که مملکتم بماند اگر ایران نماند بجهنم تمام دنیا از بین برود این نظر یک فرد ایرانی است اینست که ما مطالعه می‌کنیم که منافع ما کجا بهتر تامین موشود در یک جلسه‌ای دونفره فیلسوف معروف فرانسوی و بنجامین فراکلن که بنظر من قائد استقلال آمریکا بود و یک سیاستمدار انگلیسی نشسته بودند ولتر میکوید که اگر من فرانسوی نبودم دلم می‌خواست انگلیسی باشم بعد رو می‌کند به فرانکلین می‌گوید عقیده شما چیست فرانکلین با آن لهجه قشنگی که به زبان انگلیسی فرانسه صحبت می‌کرد می‌گوید اگر من آمریکائی نبودم دلم ومیخواست آمریکائی باشم این فکر اولیای آن قاره آمریکائی در ست کرده که امروز شما می‌بینید اما وقتی صحبت ما می‌شود کتاب یاس و ناامیدی و بدبختی و بیچارگی را آنهم بدروغ برای خودمان باز می‌کنیم باید واقعا برای تمام فرزندان ما فکری بشود و اگر یک چنین مصلحتی است اینجاست که من و آقای حائری زاده با هم موافق می‌شویم میگوئیم اگر دشمنی هست در اینست که ملت ایران را کوچک کنند تحقیر کنند ملت ایران را کوچک کنند تحقیر کنند ملت ایران را بگویند که بساز دیگران می‌رقصد تا این یک حقیقت ثانوی بشود از تکرار مطلب و در نتیجه دیگران از آن استفاده کنند خیلی خیلی طبیعی است که هر قوی ضعیف شود از بین می‌رود و اگر عکس این تز را تلقین کنند یعنی تاریخ ایران باستان را جلوی فرزندان ما باز کنند و این حس ناسیونالیسم واقعی در فرزندان تقویت بکنند خواهید دید که ایران می‌تواند روی پای خودش بایستد و باید هم بایستد چه بخواهیم چه نخواهیم همانطور که سه هزار سال تاریخ ایران این مطلب را ثابت کرده‌است تاریخ کهنه کتابی است که در مدرسه دنیا هادی و راهنمای افراد بشر است که هر چند صباحی یک ورقی خورده می‌شود اگر ما از این کتاب مجانی و این کتاب مجانی نخواهیم استفاده کنیم بالاخره نتیجه طبیعی آن این است که وقایعی که تاکنون رخ داده‌است تکرار خواهد شد آقای حائری زاده فرمودند که از منجلابهایی که می‌خواستند ما را عبور بدهندخدای ما ایران را نجات داد البته همه مستهظریم بعنایات پروردگار و همه مان مستهظریم به عنایات خداوندی اما خدخداوند متعال بما چشم و عقل داده‌است بما دست وپا داده معذالک اگر از تمام اینها استفاده نکنیم و در گوشه‌ای بخزیم و ناله بکنیم خدای ما بما خواهد گفت مخلوق من: من از تو بیزارم تمام وسائل کار را بدست تو وتو خودت را در چاله انداختی و نتوانستی از آن استفاده کنی بعد میگویی خدای من ما هم در همین فکریم ما تاریخ دنیا را میدانیم این را میدانیم که دنیا برای اشخاص نیست برای بقائ و ممات وضع شده و علت غائی خلقت بشر اینشت که مبارزه کند اگر در این مبارزه ما بردیم در یک گوشه‌ای بنشینیم و از قوای خود استفاده استفاده نکنیم این عدم شکران نعمت و عدم استفاده از موهبت الهی است (دکتر بینا – آنوقت که شاه سلطان حسین می‌شویم) چون بنظر بنده تاکنون از طرف موافقین در این قرارداد صحبت نشده‌است اینست که ما برای دفاع از خود مان و برای تقویت بنیه دفاعی خودمان دست دوستانئیکه از نظر منطقه‌ای با ما شریک هستند اینها را بفشاریم و با اینها همکاری کنیم و از برای حفظ خودمان و برای تقویت خودمان این بحث در قراردادی که ما با آن می‌پیوندیم همین مطلب گفته شده‌است و از جناب اقای حائری زاده که دفاعشان را من شنیدم میدانند ما قرارداد منطقه‌ای نداریم آنهم یک قسمت از منطقه یک قسمت از منطقه خاورمیانه یعنی ما صف بندی نظامی نمی‌کنیم میگوئیم که ما در یک صفیم دیگران در یک صف دیگر ما بموجب این ماده اولی که در اینجا هست فارسیش فارسی صریح است میگوئیم که طرفین معظمتین متعاهدین برای امنیت و دفاع خود یعنی امنیت ایران و دفاع ترکیه و امنیت عراق و دفاع و امنیت پاکستان و دفاع پاکستان در یک چنین منطقه‌ای که یک قسمت از خاورمیانه‌است ما پیمان دوستی می‌بندیم (صارمی بت در نظر گرفتن که طبق ماده 51 منشور ملل متحد داریم) البته با در نظر گرفتن و تعهدی که ما و شایر دوستانمان به موجب ماده 51 منشور ملل کرده‌اند بنابراین این یک مطلبی نیست که ما بتوانیم آن را بهش صف بندی بدهیم و بگوئیم ما در یک صف بندی وارد شده‌ایم. اعتراضی که به این قرارداد وارد است یعنی به این پیمان وارد چشست و چه مطلبی راجع به این قرارداد گفته شده‌است تا ارزش کاری که دولت فعلی ما می‌خواهد انجام دهد معلوم اعتراضیکه بقرارداد شده‌است از طرف ناطق مخالف سنا این است و چون آقایان مطالعه فرموده‌اند بنظرتان گزاف گوئی و مبالغه نمیاید والا اگر مطالعه نفرموده بودند بنظر مبالغه میاید که اگر ایران وارد پیمان شود بضرر روسبه ایت چه ایران ممکن است بضورت پایگاهی برای بلوک غرب باشد (خلعت بری- این را روزنامه براودا گفته؟) خیر نطق آقای دیوان بیگی است بنده عرض می‌کنم ما پیمتن تجاوز جنگی و ستیزه گری با کسی نمی‌بندیم.

ما از خودمان دفاع می‌کنیم اعتراض آقای سناتور دیوان بیگی است میگویند که اگر ما اینکار را بکنیم بضرر دولت ایران روسیه‌است درصورتیکهما با همسایگی که با دولت روسیه در صورتیکه ما با همسایگی که با ملت شوروی هرگز دست دشمنی بطرف ملت بزرگ شوروی دراز نخواهیم کرد علاوه براین یک ملت بزرگ مثل شوروی باآن قدرت و عظمت با دویست میلیون جمعییت جمعیت باما که بیست میلیون جمعیت داریم اصولا قابل مقایسه نیست اما بحث در این است که اگر من از خانه خودمان در مملکت خودمان سه نفر پاسبان بگذاریم که پاسبانها حافظ آآنجا باشند بعد یکنفری بخواهد از این مملکت بدون اجازه رد بشود این پاسبانها جلویش را بگیرند بگویند که آقا خیر نمی‌شود آیا این برخلاف مصالح آن کسی است که می‌خواهد رد بشود و این است که آقای سناتور جمال امامی گفتند که مکر تو وکیل مدافع دولت شوروی هستی ملت بزرگ شوروی خودش وکیل مدافع ندارد که اینجا گفته شود که اگر چنین پیمانی بسته شود ممکن است بضرر آنها قرار گیرد و ممکن است پایگاه بلوک غربی بشود و بنابراین ما باید از خودمان دفاع بکنیم. آقا فرمودند که اگر ایران وارد پیمان بشود (من تقاضا دارم همکاران محترم باین استدلال توجه فرمایند) که اگر ایران وارد پیمان شود روسها که ایران را اشغال کردند با ما رفتار خصمانه خواهند کرد درست مثال همین میر غضبی است که گفت سرت را مثل یک دسته گل خواهم برید مملکت ما بنظر آقای سناتور دیوان بیگی قطعا اشغال خواهد شد بنابراین حالا که اشغال می‌کنند و مملکت را زیرو رو خواهند کرد بگذارید با ما رفتار خصمانه بکنند من می‌خواهم ببینم که آیا اشغال یک مملکت از طرف یک دولت بیگانه برای امور جنگی ممکن است عنوان دیگری غیراز عنوان خصمانه داشته باشد آقای سناتور دیوان بیگی در استدلالات خودشان گفته‌اند که دولت شوروی در قبول بیطرفی ایران راستگو است.

رئیس – آقای دکتر شاهکار شما راجع به بیانات آقای حائری زاده دفاع کنید.

دکتر شاهکار- آقای جعفر بهبهانی و آقای تفضلی تاریخ سیاسی این قسمت رادر جلسه گذشته مجلس شورای ملی بیان کردند رفیق مبارز ما آقای دکتر بینا که استاد تاریخند در این باره بحث مفصلی کردند که بنده از این قسمت می‌گذرم. فرمودند که گفته شده‌است که بر خلاف اصول صلح است زیرا که صلح خاورمیانه را بخطر میندازد در صورتیکه این عهدنامه: عهدنامه تامین صلح است این پیمان نگاهداری صلح است پیمان تجاوز وجنگ نیست بنابراین بنده نمیدانم در جائی که ما خودمان را آماده می‌کنیم برای جلوگیری از جنگ یعنی مصلح می‌شویم تا صلح پابرجای و برقرار بماند این را چطور می‌توانند اسمش را بگذارند که صلح خاورمیانه را ممکن است به خطر بیندازد گفته شده که اگر ایران برای این رسیک بزرگی که می‌کند وارد دوتا بلوک می‌شود بهتر است یعنی با عنوانی که از طرف ایشان است که دنیا دارای دو نیرو و دو قوه متخاصم است یکی بلوک غرب یکی بلوک شرق ما بیائیم یک پیمان دوستی و همکاری با رقیب دست راست ببندیم یک پیمان دوستی و همکاری با رقیب دست چپ اگر آقایان معنای این عمل شرافتمندانه را میدانید که این پیشنهاد قابل قبول است (اعظم زنگنه – خودشان اینکار را می‌کنند) والا قابل قبول نیست اما مطلبی که جناب حائری زاده در پشت تریبیون مجلس گفتند و جناب اقای دکتر امینی هم تا اندازه‌ای اشاره کردند موضوع فرماندهی انگلستان است که این کادو را آقای حائری زاده پشت تریبیون بدولت انگلستان داد و گرنه چنین قراری نبود که بیائیم یک چنین کادوئی بدهیم اگر پیمانرا ملاحضه بفرمائید خواهید دید این طور در نظر گرفته که دول هم پیمان بنشینند و در اطراف آن نقشه همکاری بکشند این قسمتی است که راجع باصل پیمان است ولبی این پیمان وقتی برای ملت ایران مفید خواهد بود که ما از نظر فن نظامی که خودمان را تقویت می‌کنیم و دست همسایگان مشترک المنافع خودمانرا فشردیم و بانها همکاری نظامی کردیم با تقویت اقتصادی هم خودمانرا قوی کنیم والا همانطوری که گفته شده‌است کیسه خالی کیسه تهی سرپا نمی‌تواند بایستد منظور در این نیست همانطوری که آن آقا گفتند ما بیع و شری بکنیم ما پیمان پولی منعقد نمی‌کنیم این بحث با دولت خودمان است که در شرایط این پیمان در شرایط اجرای این پیمان مهمتر است اگر بازهم لااباگری و بیقیدی و یاس و نامیدی بخود راه بدهیم اگر با انگلیس و روس و آمریکا و تمام دول دنیا همهمه و پیمان بشویم اگر خودمان لایق نباشیم بدردمان نخواهد خورد بیم ما از این پیمان نیست زیرا این پیمان که جا دارد بدولت درباره آن تبریک بگوئیم که از نظر دفاعی مملکت را تقویت کرده‌است ولی بیم ما و حرف در چگونگی اجرای این پیمان است که دولت قوی و با اقتدار بعنوان یکی از افراد ایرانی همانطور که هستید روی منافع و حقمق ایران کار بکند و این دو مطلب بموازات همدیگر بروند که آن تقویت بنیه دفاعی و تقویت بنیه اقتصادی مملکت است تقویت بنیه اقتصادی مملکت این مطلبی که چند روز قبل از طرف یکی از همکاران گفته شد و من با آن مخالفت کردم منظور تنها براین نسیت که تحدید مالکیت نباشد من عرض کردم این حق را در لباس باطل نشان دادن یا بعکس کلمه حق بر ادیه الباطل نباشد ما وقتی از تقویت قوه دفاعی خودمان استفاده می‌کنیم جناب آقای نخست وزیر که به موازات آن تقویت بنیه اقتصادی ما بشود بدست ایرانی و بقدرت ایرانی و برای ایرانی و من امیدوارم که با این دو برنامه یعنی تقویت بنیه دفاعی کشور و تقویت بنیه اقتصادی ایران بان مرحله عظمت و اعتلالی که داشته‌است برسد و تحت رهبری شخص اول مملکت ایران جای جاودانی خودش را پیدا بکند (احسنت)

حمید بختیار- بنده مطابق ماده 87 توضیحی دارم راجع به بیانات آقای حائری زاده.

رئیس- حق شاه محفوظ می‌نماید برای جلسه بعد پیشنهادی رسیده‌است که قرائت می‌شود. (بشرح زیل قرائت شد)

• پیشنهاد می‌کنم که لاحیه مطروحه مسکوت بماند. امیر تیمور

رئیس - آقای امیرتیمور

امیر تیمور- بنده موقع و فرصتی پیدا نکردم که در لایحه برای عرضی که دارم اسم نویسی کنم و چون تذکری هم که می‌خواهم بعرض مجلس برسانم بعقیده من بسیار لازم است و موقعش هم همین حالاست و اگر این راحالا عرض نکنم فرصت فوت می‌شود هیچ چاره‌ای نداشتم جز اینکه این پیشنهاد را تقدیم کنم و از مقام محترم ریاست و آقای تمنی کنم که بقدر 5 دقیقه بمن اجازه بدهید که بطور اختصار دو مطلب مهم خود را بعرض مجلس شورای ملی برسانم که بعقیده بنده نهایت اهمییت را دارد (نمایندگان بفرمائید) بدو باید یک حقیقت را اعتراف کرد که اینهمه کمکی را که کشور آمریکا بممالک مختلفه کرده ومیکند و پولهایی که خرج می‌کند برای منظور و مقصودی است بدون علت و جهت نیست این مقصود و منظور چیست؟ مقصود این است که این کشور یا بقول آنها دنیای آزاد در مقابل یک حریف سر سخت مجهزی قرار گرفته که هر آن بیم این می‌رود که این حریف موجودیت آنها را از بین ببرد و با تقویتی که روز بروز از قوای خودش می‌کند آزادی دنیا را از بین ببرد ازاین نظراست که سعی می‌کند از پشت دیوار خانه حریف به قدم سنگر بندی شود که اگر یک روز حریف در مقام حمله برآمد اولا این سنگرها ولا برای مدت مختصری هم که باشد آماده دفاع باشد تا این که بتواند این تدارکات خودش را در مقابل او آماده کند اما نباید این حقیقت را از نظر دور کنیم که سنگر اول ما هستیم درست است که ما از مو جودیت خودمان دفاع کنیم ولی در عین حال نباید از نظر دور کرد که مادرضمن دفاع از خود در خودمان از دنیای آزاد دفاع خواهیم کرد بنده نمی‌خواهم موقعیت ایران را دراین موقعتشریح کنم وامیدوارم که جنگی پیش نیاید ولی معتقدم ومصرا از دولت آقای علاءمیخواهم که شما که حالا این قدم را بر می‌دارید ترتیبی بدهید که تمامیت اارضی واستقلالسیاسی ایران تضمین بکند (قنات آبادی ـ‌تضمین رسمی ثبت اسنادی داریم از روءسا ی دولتها)‌اگر خدای نکرده جنگی پیش می‌آید وضعیت غیر از این است اولا ایران دولت مستقلی استمعحذا چون دولت ایران در ضمن دفاع از خودش از سنگر از اول دنیای آزاد ناچارا دفاع خواهد کرد حتما با تمامیت ارضی واستقلال سیا سی ایران برای روز مبادا تضمین شود این یک تذکری این است که بنده در این موقع لازم دانستم به عرض مجلس شورای ملی برسانم (صحیح است)‌یک تذکر دیگری هم هست وآن مسئله اقتصادی است مسئله مالی است باز هم محتا ج به توضیح و تشریح نیست که تمام این مملکت از گرانی معیشت وزندگی سخت نالان هستند وبرای دولت هم حقیقت بیش از این معقور نیست که قدمی بردارد اما باید بدانند که یکی از علل بزرگ این گرانی تعهدی است که ما ضمن قرارداد نفت کردیم که هر به ما ارز عرضه می‌شود به نرخ تجارتی وجه او را بپردازیم واین تفاوت در سال جهار صد الا پانصد میلیون تمان به ضرر ایران است بنده معتقد هستم که دو لت باید برای این موضوع ترتیبی بدهد که کشور ایران از این قیدو بند رهایی پیداکند موضوع تعهد ارزی به روی نرخ تجارتی نباشد لیره أی که می‌خواهند بیاورند به نرخ عرضه وتقاضا عرضه بشود نه این که ما مکلف باشیم بنرخ آزاد پول او را بپردازیم واین کار را هرچه زودتر خواهش می‌کنم انجام بدهید که به ضرر ایرا ن است این دو تذکر بود ولی موضوع اول را مصرا تمنی می‌کنم وتقاضا می‌کنم که جنا ب آقای علاء این قدم را بردارند که تما میت ارضی ایران تضمین بشود وپیشنهاد خودم را هم پس می‌گیرم رئیس ـ آقای مخبر کمیسیون رضایی- (‌منشی کمیسیون خارجه) جناب آقای حائری زاده ضمن فرمایشاتشان اشاره أی کردند که الحاق ما به پیمان همکاری بموجب ماده 52 منشور ملل متحد استدر صورتیکه اینطور نیست اما با استفاده ماده 51منشور ملل متحد که مربوط به حق دفاع جمعی و فردی است به این پیمان ملحق شده‌ایم ماده 51 حق می‌دهد به هریک ازدول عضو سازمان که چه بطور فردی و چه بطور جمعی ترتیبات و تصمیماتی اتخاذ کنند برای دفاع از خودشان ما به موجب ماده 51به این پیمان همکاری متقابل الان ملحق می‌شویم نه بموجب ماده 52 بنده فقط می‌خواستم این تذکر را بدهم چون آقای دکتر شامکار هم به این مطلب توجه نفرموده بودند باید این تذکر داده می‌شد

رئیس- پسشنهاد کفایت مذاکرات رسیده‌است قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)

• پیشنهادمینمایم بعد از صحبت یک موافق و یک مخالف مذاکرات کافی باشدصادق نراقی

رئیس - نظیر همین پیشنهاد هم از طرف آقای ناد علی کریمی و آقای بزرگ ابراهیمی رسیده‌است آقای نراقی بفرمائید

صادق نراقی- لوکشف الغطاء ما از ددت یقینا بطور اجمال عرض می‌کنم البته وضعیت دنیا در جنگ اول بین المللی جنگ گذشته و تمام جریاناتی که بعداز این دو جنگ رویداد برای آقایان روشن است حالا عربی را گفتم اجازه بفرمائید فارسیش را هم عرض کنم اگر پرده‌ها بالا نمی‌رفت ایمان و یقین من زیاد نمی‌شد امروز در دنیا یک مطلب ثابت شده‌است و همه قبول دارند که باید به جای معالجه مرض و جلوگیری از مرض کرد

رئیس- آقای نراقی راجع به کفایت مذاکرات دلایلتان را بیان کنیم

نراقی-اجازه بفرمائید در کفایت عرض می‌کنم امروز بجای اینکه یک زحمات زیادی بکشند و اشخاص مبتلا به مالاریا را معالجه کنند با طلاقها را میخشکانند که مالاریا از بین برود و بوجود نیاید ودر بهداشت جهانی کاری که می‌کنند این است که میگویند بنیه باید تقویت بشود و مزاج باید سالم باشد تا میکروب مجال نفوذ پیدا نکند این یک اصلی است که بعد از این جنگ روی تجاربی که دنیا پیدا کرد این اصل را دنبال کرد تاریخ گذشته را هم ورق بزنید

رئیس- آقای نراقی گفتند راجع به کفایت مذاکرات صحبت کنبیم

نراقی- خلاصه بعد از جنگ بین المللی اول به محض اینکه قوای خودشان را تقویت کردند جنگ دوم در گرفت اما بعقیده من چیزی که فعلا جنگ را موقوف کرد چون بعضی‌ها خیال می‌کنند که جنگ عقب افتاده من خیلی خوسش بین هستم می‌گویم مقوف شده همین پیمانهای منطقه أی و دفاعسیت که یک ملل صلحجویی مثل ما با چهار دولتیکه مثل خودش هستند به اصلاح باباطاهر سوته دلان گرد هم آمده‌اند امروز با یک پیمان همکاری متقابل مذاکراتی را شروع کرده‌اند که صلح را تامین کنند مذاکره هم در اینمورد بقدر کافی شده‌است اگر ده نفر دیگر هم له و علیه صحبت کنند له و علیه که چیزی ندارد بگوید وله هم همین مطلب را تکرار می‌کند این است که بنده تقاضای کفایت مذاکرات را کردم ومطمئن هستم که آقایان تمام ذهنشان روشن است وآماده هستند

رئیس ـ آقای شوشتری مخالفیت بفرمایید

شوشتری ـ بسم الله الرحمن الرحیم در مواقعی که عکس العمل یک اعمالی ایجاب پیدا می‌کند عمل دیگر را بعضی بیاناتی که می‌شود باید آن بیانات کاملا روی عکس العمل جواب گفته می‌شود جناب آقای حائریزاده

رئیس - به حائریزاده چه کار دارد روی کفایت مذاکرات صحبت کنید

شوشتری - اجازه بفرمایید این که من مخالف کفایت مذاکرت هستم این است که یک بیاناتی که می‌شود روی آن بیانات باید جواب داده شود اگر مظالم اینگلیس گفته می‌شود مظالم صد ساله طرف هم که عکس العمل این قرار داد او ست وما یک ملت مقتدر حاکمی هستیم هیچ کس به ما حق اعتراض ندارد اینها باید جواب گفته شود اینکه ایشان میگویند اکثریت تحمیلی من که مخالفت با آقای علاء بودم من چرا رای می‌دهیم وقتیکه مصالح مملکت مقتضی باشد باید همه دست بدست هم بدهیم مصالح مملکت را ما هم می دانیم باید مطالبی که این جا به عنوان مخالف بیان شده لااقل صد بیکش جواب گفته شود از طرف مقابل تذکر بدهیم تا بفهمیم در چه موقعیت حساس دولت ایران ناچارشده‌است والزام دارد که برای حق حاکمیت خودش این قرارداد راببندد به نظر من خوب است آقایان موافقت کنند من چون یک مطالبی دارم که می‌خواهم به عرض برسانم که اگر گفته شود والله بخدا تمام آقایان گریه می‌کنند (‌قنات آبادی ـ‌نفرمایید. نفرمایید)‌از این جهت عرض کردم که بگذارید در مقابل آن اعمال که اینجا گفته شد گفته شود چه اعمالی شده ات تا ملت ایران وتمام دنیا بفهمد که دولت حق داشته‌است این پیمان را ببندد وبه عقیده من کفایت مذاکرات معنی ندارد باید مذاکره شود و گفته شود و تشریح شود قرارداد به این مهمی که دراین مجلس تصویب می‌شود براکثریت تحمیل شده‌است وقراردادی بر اکثریت تحمیل نمیشودعالما عامدا روی منافع مملکت وملت این قرارداد این پیمان از تصویب مجلس شورای ملی ایران خواهد گذشت.

رئیس- رای گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثرا برخواستند) تصویب شد یک پیشنهادی رسیده‌است از آقای نقابت که قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)

• پیشنهاد می‌نمایم طبق ماده 127 و 130 ائینامه داخلی مجلس شورای ملی اعتراض این جانب در مجلس عنوان شود و مجلس به دولت تکلیف کنند که در باب این شرط با دول متعاهد داخل مذاکره شوند اعتراض: موافقتنامه‌های خواص مذکور به ماده 1 و مواد دیگر این پیمان در صورتیکه متضمن تعهدات مالی از طرف دولت ایران باشد طبق اصل 24 و46 قانون اساسی ایران پس از تصویب شورای ملی قابل اجرا خواهد بود و نیز اقدامات مذکور در مواد 2و 5 این پیمان باید به اطلاع مجلسین ایران برسد و به آنچه مطابق ذیل اصل قانون اساسی استتار آنها به مسئولیت دولت صلاح دولت و ملت باشد ضیاء الدین نقابت.

رئیس- ایشان البته در پیشنهادشان توضح می‌دهند ولی این مطلب بدهی است و اساسا محتاج به توضح نیست و قانون اساسی ما دستور داده که هیچ قراردادی قابل اجرا نیست مگر با تصویب مجلس.

نقابت- در مسائل مربوط به سیاست بین المللی به عقیده من تمام افراد وطن پرست باید توجه کامل بفرمایند که عبارتی سوء تعبیر بشود و کسی هم از کسی که صاحب عقیده و ایمان است و مطالب را بیان کند انتقاد نکند بلکه خودش عقاید خودش را بیان می‌کند در این باره مطالبی که مورد طرح است مورد تصویب و تأیید شخص اول مملکت است و رئیس هیئت دولت که یک عمر با شرافت زندگی کرده‌اند مگر اظهار عقیده نموده‌اند که به نفع مملکت به صلاح کشور است وزرای وطن خواه ما تصدیق کرده‌اند عقلای قم تصدیق کرده‌اند بنابراین این حالت شیاع که در مملکت ایران پیدا شده‌است اجازه می‌دهید که این پیمان را ما قبول بکنیم (صحیح است) ولی این مطلبی که هست این است که از نظر حقوق اصول قانون اساسی چند تذکری است که باید بدهم اگرچه به فرمایش جناب آقای رئیس تحصیل حاصل است.

رئیس- توضیحاتتان لازم است بفرمائید.

نقابت- و یک مطالبی است که واقعا همه بر آنند که بحثی نیست و اگر جای آن باقی می‌ماند و لازم می‌شود که فردا در شوریا 5 نفری یا 4 نفری که ایران هم یکی از اعضای آن است اختلاف عقیده‌ای پیدا شود که این مطلب موافق با قانون اساسی ایران هست یا نیست این مطلب جای بحث باقی می‌ماند خود ما در پیمان سه جانبه‌ای که بعد از اشغال شهریور در اینجا منعقد کردیم همه آقایان توجه داشتند که ماده واحده آن مطرح باشد مورد بحث قرار گرفت و کاملا رفقا روی آن نظر دادند در اینجا قید می‌شود که اگر اختلافی حاصل شد اختلافات به طریق دوستانه حل شود اختلاف فی مابین را با روش مصالمت آمیز بر طبق منشور ملل متحد حل نمایند روش مصالمت آمیز صحیح اما منشور ملل متحد یک دادگاه حکمیتی را پیش بینی کرده‌است با این کیفیت قرار این نباشد که اختلاف در موضوعات کار ما را به جاهائی بکشاند که به جای نفع پرونده دادگستری داشته باشیم مقصود این نیست (صحیح است) اصولی داریم عدول آن قسم خورده‌ایم و از آن نمی‌توانیم تجاوز کنیم یکی از آنها اصول 24 قانون اساسی است که در اصل 24 تصریح می‌شود که متن عهدنامه‌ها و مقابله نامه‌ها اعطای امتیازات اعم از اینکه طرف داخلی باشد یا خارجی باید به تصویب مجلس شوریا ملی برسد (صحیح است)به استثنای عهدنامه هائی که استتار آنها به صلاح دولت و ملت است این شرط در ذیل این ماده می‌شود و بعد این اصل 2 پیمان (که حالا نمی دانم که چرا ماده شده‌است اصل نشده‌است) در این در این ماده از پیمان قید می‌شود که ممکن است اقداماتی که به عملی ساختن این تشریک مساعی درباره آنها موافقت می‌کنند موضوع موافقت نامه‌های خاصی قرار گیرند یعنی برای اجرای این پیمان موافقت نامه‌های خاصی بعدا تنظیم خواهد شد (دکتر جزایری – با تصویب مجلس) البته آن هم با تصویب مجلس شورای ملی خواهد بود در ماده 2 قید می‌شود که “طرفین متعاهدتین معظمتین اقداماتی را که می‌بایست به محض اینکه پیمان فعلی به مرحله اجرا درآید تعیین خواهند نمود ” در ماده قید می‌شود که آن اقدامات را مقامات صلاحیتدار طرفین تعیین می‌کنند (اردلان – که آن هم مجلس است) بنابراین خواستم ایت تصریح در اینجا به عمل بیاید که این پیمان از لحاظ آنچه را که رئیس محترم دولت قبول دارد و از لحاظ حفظ اساس دوستی منعقد شده تلقی می‌کنیم ولی اگر موافقت نامه‌های خاصی باید باشد و اگر اقداماتی باشد که دولتها بعدا تنظیم بکنند دو نوع است یکی آنهائی که کاملا به نحو کلی است که باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد و اگر استتار بعضی از آن اقدامات چنانکه ذیل اصل 24 پپیش بینی کرده لازم باشد آن هم به مسؤلین دولت است تا به موقع مقتضی به تصویب برساند به این جهت بنده این اعتبارات را پیشنهاد کردم و خواهش کردم که دولات هم بپذیرند و ما هم رأی می‌دهیم این باشد مو. افقت نامه‌های خاص مذکور در ماده 1 و ماده دیگر این پیمان در صورتی که متضمن تعهدات مالی از طرف دولت ایران باشد طبق اصل 24 و 46 قانون اساسی پس از تصویب مجلس شورای ملی قابل اجرا خواهد بود و نیز اقدامت مذکور در مواد 5و2 این پیمان به اطلاع مجلسین برسد مگر آنکه طبق ذیل اصل 24 قانون اساسی استتار آنها به مسؤلیت دولت صلاح دولت و ملت باید که این عبارت هم منطبق با اصول قانون اساسی است پیش از این توضح نمی‌دهم.

رئیس- با این توضیحی که دادم آقایان به مطلب ایشان توجه فرمودند و قانع شدند و البته مطلب واضحی است که غیر از قانون اساسی ما چیزی را مدرک قرار نمی‌دهیم ضمنا قبل از اینکه ماده واحده تصویب شود بنده خودم یک توضیحی را لازم می دانم در این قرارداد قبلا سه دولت بودند که ملحق شدند و به همین جهت در ماده هشتم قید شده متن عربی و ترکی و انگلیسی چون ایران هم ملحق شده‌است طرفهای ما هم مسلما قبول می‌کنند که متن فارسی هم معتبر باشد (صحیح است) اینرا بعد خود اقایان مذاکره خواهند کرد چون دیگر اعتراضی هم نرسیده ماده واحده قرائت می‌شود

اردلان - اجازه بفرمائید

رئیس - دولت هم توضیحی دارند بفرمایند

رئیس- ایشان می‌خواهند مطالبشان را بعد از دادن رأی بفرمایند

اردلان - بعد از رأی که اظهار تشکر است

رئیس- نمی‌شود که ایشان را مجبور کرد ماده واحده قرائت می‌شود و رأی می گیریم (به شرح ذیل خوانده شد)

• ماده واحده- الاحاق دوبت ایران به پیمان همکاری متقابل مورخ 24 فوریه 1955 منعقد بین دولت پادشاهی عراق و دولت جمهوری ترکیه مشتمل بر هشت ماده که دولت انگلستان در تاریخ چهارم آوریل 1955 و دولت پاکستان در تاریخ بیست و سوم سپتامبر 1955 به آن ملحق شده‌اند تصویب می‌شود

رئیس- دیگر اعتراضی نرسیده به ماده واحده و ضمائمش رأی گرفته می‌شود آقاینی که موافند قیام بفرمایند (تمام نمایندگان برخاستند) به اتفاق آراء تصویب شد آقای نخست وزیر فرمایشی دارید بفرمائید

نخست وزیر (آقای اردلان)- آقایان محترم رأی قریب به اتفاقی که در تصویب لایحه الحاق ایران به پیمان همکاری متقابل منعقد بین ترکیه و عراق اعلان داده یاد موجب کمال امتننان و سپاسگذاری دولت است آقایان با این اقدام به دنیا ثابت فرموده‌اند که نمایندگان ملت ایران در تأمین مصالح حیاتی کشور یک دل و یک جهت متحد و متفقند (صحیح است) و در اتخاذ تصمیم در مورد سیانت و خیر و صلاح میهن خود اختلافات جزئی و شخصی را کنار می‌گذارند (صحیح است) ضمنا تصویب الحاق ایران را به منزله ابراز اعتماد به دولت تلقی می‌کنند (صحیح است) (قنات آبادی – اگر اینطور بود ما رأی نمی‌دادیم و از این جهت باز هم تشکر دارم آقایان مطمئنا باشید که دولت کاملا به مسئولیت و وظائف سنگین خود در این موقع حساسا متوجه می‌باشد پس از این قادام که امیدوارم که مبدا تحول تازه‌ای در کشور باشد بر ما واجب است که با معاضدت مجلسین قدمهای موثر و سریعتری در راه تعلیم دفاع و بهبود مردم برداریم. از این نظر اجرای سریع طرحهای عمرانی در شهرستانها مورد توجه خاص دولت می‌باشد و مجاهدت بیشتری در قسمت بهداشت و فرهنگ عمومی و ساختمان مسکن ارازان قیمت به کار خواهد رفت از طرف دیگر در افزایش تولید محصولات اعم از کشاورزی و معدنی و صنعتی و بالنتیجه توسعه صادرات مکشور اقدامات جدی به عمل خواهد آمد (انشاء الله) اگر چه در باب کیفیت الحاق ایران به این پیمان توضیحات کاملی در کمیسیونهای خارجه و جلسات علنی مجلس شورای ملی زائد نمی داند نکاتی چند را تکرار کنم پیمان همکاری متقابل صرفا جنبه دفاعی دارد و بر طبق منشور ملل متحد منعقد شده‌است تا الحاق ما به این پیمان نیروی دفاعی مملکتمان تقویت می‌شود ضمنا به استقرار صلح و امنیت در خاور میانه و جهان کمک موثری خواهد شد به طوری که آقایان اطلاع دارن این پمیان فقط پیه و پایه‌ای است که روی آن قرار دادهای مخصوصی با هر یک از امضا کنندگان تنظیم خواهد شد و البته در حفظ منافع ایران و حراست حدود و ثقور کشور احتمام کامل خواهد شد و مجلسین از جریان امر مسبوق خواهند گردید دولت در الحاق به این پیمان آزادانه با مطالعه اقدام نموده و این تصمیم بر خلاف پاره‌ای شایعات هیچ گونه ارتباطی با وقایع اخیر در مصر یا پیش آمد کنفرانس ژنو نداشته و محرک این اقدام رعایت مصالح کشور و تأمین وسائل دفاعی و تحکیم مبانی صلح بوده‌است دولت و ملت ایران مایل نند با همه کشورهای جهان روابط مودت آمیزی داشته باشند و مخصوصا علاقه مند به بقا و تحکیم دوستی با کشور همجوار اتحاد جماهیر شوری می‌باشد (صحیح است – احسنت)

تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه

۳- تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه

رئیس- جلسه را ختم می‌کنم جلسه آینده روز سه شنبه دستور هم لایحه فروش خالصجات خواهد بود (مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت

قانون اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقدیین دولتین عراق و ترکیه

قانون اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقده بین دولتین عراق و ترکیه

ماده واحده - الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل مورخ بیست و چهارم فوریه ۱۹۵۵ منعقد بین دولت پادشاهی عراق و دولت جمهوری‌ترکیه مشتمل بر هشت ماده که دولت انگلستان در تاریخ چهارم آوریل ۱۹۵۵ و دولت پاکستان در تاریخ بیست و سوم سپتامبر ۱۹۵۵ به آن ملحق‌شده‌اند تصویب می‌شود.

قانون اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقد بین دولتین عراق و ترکیه مشتمل بر ماده واحده و یک مقدمه و هشت ماده در جلسه‌ یکشنبه سی‌ام مهر ماه یک هزار و سیصد و سی و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت

قانون بالا در جلسه چهارشنبه ۲۷ مهر ماه ۱۳۳۴ به تصویب مجلس سنا رسیده‌است.

متن پیمان همکاری متقابل بین ترکیه و عراق

نظر به این که روابط دوستانه و برادرانه موجود بین عراق و ترکیه پیوسته در حال توسعه‌است و به منظور تکمیل عهدنامه دوستی و حسن جوار منعقدبین اعلیحضرت پادشاه عراق و حضرت رییس جمهور ترکیه که در تاریخ ۲۹ مارس ۱۹۴۶ در آنکارا به امضاء رسیده‌است و به موجب آن طرفین تصدیق‌نموده‌اند که صلح و امنیت بین دو کشور تفکیک‌ناپذیر از صلح و امنیت جهانی و به خصوص ملل خاورمیانه بوده و این امر اساس سیاست خارجی آنهارا تشکیل می‌دهد.

نظر به این که ماده ۱۱ عهدنامه دفاع مشترک و همکاری اقتصادی بین دولتهای جامعه عرب حاکی است که هیچ ماده از آن معاهده به هیچ نحو طوری‌طرح‌ریزی یا انتخاب نشده که تأثیری در حقوق و تعهدات طرفین به مناسب امضای منشور ملل متحد داشته باشد.

و با اعتراف به مسئولیت‌های بزرگی که از لحاظ عضویت در سازمان ملل متحد به منظور استقرار صلح و امنیت در ناحیه خاورمیانه برای آنها ایجاد شده‌و انجام اقدامات مقرر در ماده ۵۱ منظور ملل متحد را به عهده آنها گذاشته‌است لزوم انعقاد یک پیمانی که هدف‌های بالا را تأمین کند تشخیص داده وبرای این منظور نمایندگان مختار خود را به ترتیب ذیل معین کرده‌اند:

اعلیحضرت فیصل دوم پادشاه عراق.

جناب آقای الفریق نوری‌السعید نخست‌وزیر.

جناب آقای برهان‌الدین‌باش‌اعیان کفیل وزارت امور خارجه.

حضرت جلال بایار ریاست جمهوری ترکیه.

جناب آقای عدنان مندرس نخست‌وزیر.

جناب آقای پروفسور فؤاد کوپرلو وزیر امور خارجه.

نمایندگان مزبور پس از مبادله اعتبارنامه‌های خود که آنها را صحیح و معتبر یافتند در مراتب ذیل موافقت حاصل کردند:

ماده ۱ - طرفین معظمین متعاهدین برای امنیت و دفاع مطابق ماده ۵۱ منشور ملل متحد تشریک مساعی خواهند نمود. اقداماتی که برای عملی ساختن‌این تشریک مساعی درباره آنها موافقت می‌کنند ممکن است موضوع موافقتنامه‌های خاصی قرار گیرد.

ماده ۲ - برای تحقق و اجرای تشریک مساعی پیش‌بینی شده در ماده ۱ مقامات صلاحیت‌دار طرفین متعاهدتین معظمتین اقداماتی را که می‌بایست به‌محض این که پیمان فعلی به مرحله اجرا درآید تعیین خواهند نمود.

ماده ۳ - طرفین متعاهدتین معظمتین متعهد می‌شوند که از هر گونه دخالت در امور داخلی یکدیگر خودداری کنند و هر گونه اختلاف فیمابین را با روش‌مسالمت‌آمیز بر طبق منشور ملل متحد حل نمایند.

ماده ۴ - طرفین متعاهدتین معظمتین اعلام می‌دارند که مقررات این پیمان با هیچ یک از تعهدات بین‌المللی ناشی از قرارداد هر یک از طرفین با دولت یادول ثالثی مغایرت نداشته و نمی‌تواند از تعهدات بین‌المللی مذکور بکاهد و یا ناقض آنها محسوب شود.

طرفین متعاهدتین معظمتین متعهد می‌شوند که‌هیچگونه تعهد بین‌المللی که منافی با پیمان فعلی باشد قبول نکنند.

ماده ۵ - این پیمان برای الحاق هر یک از دول اتحادیه عرب یا هر یک از کشورهای دیگری که به امنیت و صلح این ناحیه علاقمند هستند و طرفین‌متعاهدتین معظمتین آن کشور را به رسمیت کامل شناخته باشند باز خواهد بود.

الحاق از تاریخی رسمیت دارد که سند الحاق به وزارت امور خارجه عراق تسلیم شده باشد.

هر دولت عضو که به پیمان فعلی ملحق شود می‌تواند بر طبق ماده ۱ با یک یا چند دولت عضو پیمان قراردادهای خاص منعقد سازد. مقامات‌صلاحیت‌دار دول مزبور بر طبق ماده ۲ اقدامات لازمه را تعیین خواهند کرد و به محض آن که اقدامات مزبور به تصویب دول مربوطه رسید قابل اجراخواهد شد.

ماده ۶ - همین که حداقل چهار دولت به عضویت این پیمان در آمدند شورایی مرکب از وزرای دول مزبور تشکیل خواهد شد که در حدود مقاصد این‌پیمان کار کند. شوری آیین کار خود را تنظیم خواهد کرد.

ماده ۷ - این پیمان برای مدت پنج سال قابل اجرا است و برای پنج سال دیگر قابل تجدید است هر یک از اعضاء پیمان شش ماه قبل از انقضاء ادوارمذکور در بالا ممکن است کتباً تمایل خود را به خارج شدن از پیمان به اعضای دیگر اطلاع دهد در چنین صورت پیمان برای اعضای دیگر معتبرمی‌ماند.

ماده ۸ - این پیمان به وسیله طرفین متعاهدین به تصویب خواهد رسید اسناد تصویب هر چه زودتر در آنکارا مبادله خواهد شد و از تاریخ مبادله اسناد تصویب به مرحله اجرا در می‌آید.

برای گواهی مراتب بالا نمایندگان مختار مذکور این پیمان را به عربی - ترکی و انگلیسی امضاء نموده‌اند هر سه متن متساویاً معتبر هستند و در صورت‌پیدایش اختلاف متن انگلیسی مرجع خواهد بود. تهیه شده در دو نسخه در بغداد دومین روز رجب ۱۳۷۴ هجری مطابق بیست و چهارم روز فوریه۱۹۵۵.

(امضاء شده) نوری‌السعید. (‌امضاء شده) عدنان مندرس.

از طرف اعلیحضرت پادشاه عراق از طرف ریاست جمهوری ترکیه.

(امضاء شده) برهان‌الدین‌باش‌اعیان. (‌امضاء شده) فؤاد کوپرلو.

از طرف اعلیحضرت پادشاه عراق. از طرف ریاست جمهوری ترکیه.

بغداد ۲۴ فوریه ۱۹۵۵.

اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقد بین دولتین عراق و ترکیه مشتمل بر یک مقدمه و هشت ماده به شرح فوق در جلسه یکشنبه‌سی‌ام مهر ماه یک هزار و سیصد و سی و چهار داده شده‌است.

رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت