مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ شهریور ۱۳۲۳ نشست ۶۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۴
جلسه: ۶۳
صورت مشروح مجلس روز پنچشبنه ۳۰ شهریور ماه ۱۳۲۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- مذاکره در بودجه مجلس
۳- تقدیم لایحه استقلال قضات از طرف آقای وزیر دادگستری
۴- تقدیم لایحه دو دوازدهم بودجه کل کشور
۵- معرفی آقای اشرفی به معاونت نخست‌وزیری
۶- بقیه مذاکره در بودجه مجلس
۷- موقع و دستور جلسه آتیه - ختم جلسه
مجلس یک ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای سید محمد صادق طباطبایی تشکیل گردید.
صورت مجلس روز یکشنبه ۲۶ شهریور ماه را آقای طوسی (منشی) قرائت نمودند.
(اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غائبین بی‌اجازه :آقایان - تربتی - افخمی - ذوالفقاری - مجد ضیایی - خاکباز - ذوالقدر - نبوی - کفایی - صمصام - فتوحی - سلطانی - قبادیان - ظفری - اکبر - دکتر رادمنش - معدل - گله‌داری)
]۱- تصویب صورت مجلس[
رئیس - آقای طباطبایی در صورت جلسه نظری دارید؟
طباطبایی- بلی اجازه فرمایید.
رئیس- مربوط به صورت جلسه است؟
طباطبایی- بلی مربوط به صورت جلسه است ماده ۱۰۹ نظامنامه می‌نویسد: اگر در ضمن مباحثات و نطق افترا و تهمتی به یکی از نمایندگان زده شود. یا عقیده و اظهار او بر خلاف واقع جلوه داده شود نماینده مذکور برای تبرئه و رفع اشتباه اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت اجازه داده خواهد شد. بنده در صحبت‌هایی که راجع به پروگرام دولت کردم دو جا سوءتعبیر یا سوءتفاهم شده وقتی که آقای نخست‌وزیر مشغول خطابه خودشان بودند یک چیزی کتباً تقدیم کردم یعنی اجازه خواستم از مقام ریاست و به ایشان نوشتم که مطابق این ماده به من اجازه توضیح داده شود و وضع جلسه گویا طوری بودکه آقای رئیس هم نتوانستند توجه بکنند که این حق از بنده فوت نشود. بنده در عرایض خودم در مطالب خود مخیلی صریحم و حالا هم اگر عرضی می‌کنم برای رفع و رجوع نیست و طوری هم صحبت نکرده‌ام که
رفتم و رجوع بخواهد و قابل رفع و رجوع باشد، مطالبی که گفتم همان است که عرض کردم، یکی مربوط به قضات بود بنده میان قضات بعده خیلی قلیلی کمال ایمان و علاقه رادارم و آنها را اشخاص پاک و صدیق و درست می‌شناسم (ساسان - اکثرشان هستند) بنده عقیده خودم را عرض می‌کنم نه سلیقه آقا را عقیده خودم این است بقیه آقایان را به آن صفت و به آن شکل آشنایی به احوال-شان ندارم از یک عده زیادی هم فوق‌العاده گله‌مند و بدبین هستم و عرضی که کردم البته مربوط به این تیپ نبود و نیست که من به جامعه قضات مملکت خدای نکرده خواسته باشم اهانتی بکنم. هیچ وقت این منظور را نداشتم و ندارم و نخواهم داشت، البته در میان هر طبقه اشخاص پاک و صدیق و درست‌کار بوده و هست، (فولادوند - مخصوصاً در بین قضات) بلی در بین قضات و به اشخاص قدیمی من کمال اعتماد و ایمان را دارم. موضوع دیگری که عرض می‌کنم مربوط به آقای جمال امامی است که سوءتعبیر شده و شرحی در یکی از روزنامه-ها (رستاخیز ایران) خواندم که یک شرحی هم راجع به بنده نوشته بود این را بنده در بین صحبت‌هایم گفتم آمدیم اینجا. آقای جمال امامی هم حاضرند و صورت جلسه هم حاضر است به ایشان هم صورتی داده شده بود که اگر کسی را دارید بنویسید و البته یک مقداری هم جبنه مزاح و شوخی داشت البته صورت جلسه حاضر است. من نگفتم که ایشان صورتی تهیه کرده بودند. صورتی به ایشان داده بودند و ایشان هم به بنده این صورت را دادند….
رئیس- قسمت اولش که توضیح بود. - قسمت دوم هم اصلاح می‌شود: آقایروحی
روحی- عرض کنم که بنده تذکرم معطوف به مقام ریاست است و بعداً راجع به وقت جلسات مجلس است و آن این است که جلسه بایستی ساعت ۹ تشکیل شود (رفیع - راجع به صورت جلسه می‌فرمایید؟) بلی راجع به صورت جلسه است. اجازه بدهید جلسه کی شروع شده است و بنده اعتراض دارم و جلسه بایستی ساعت نه اقلاً نیم¬ ساعت برای تأخیر باشد و آقایان می‌بایستی دو ساعت و نیم به ظهر لااقل حاضر باشند. الان نزدیک ظهر است و ما آمده‌ایم اینجا (صحیح است) و البته هیچ کاری انجام نمی‌گیرد (صحیح است) و اولین جلسه است که تقاضای نطق قبل از دستور نشده است (اردلان - خیلی تقاضا شده) اگر تقاضا شده است این است که به آقایان نمایندگان عرض می‌کنم که جلسات را ساعت ۹ قرار دهیم و تمام آقایان هم در سر ساعت تشریف بیاورند (صحیح است) و اگر درست حساب کنیم ۵ ماه است که یک لایحه از این مجلس نگذشته است و این وضع کار نیست استدعا می‌کنم اهتمام بیشتری به کار برده شود بلکه بتوانیم کارهایی‌که داریم انجام بدهیم.
رئیس - بیانات آقای روحی اصولاً صحیح است و مخصوصاً بنده ناچارم تذکر بدهم وقتی توضیحی یا اعتراضی می‌شود به صورت مجلس اگر اعتراضی به صورت مجلس هست در آن باید صحبت شود و البته اظهارات ایشان خیلی خیلی صحیح بود و بنده می‌خواستم تذکر بدهم و معتقدم که آقایانی که اجازه می‌خواهند برای نطق قبل از دستور یا چیز دیگری صحبت کنند در همان قسمت صحبت کنند این است که بنده این موضوع را خواستم عرض کنم که قبلاً آقایان متوجه باشند حالا در صورت مجلس اگر فرمایشی هست بفرمایید. آقای دکتر معظمی.
دکتر معظمی- اعتراض بنده راجع به صورت جلسه است که نوشته شده است دولت به اکثریت ۷۳ رأی در مقابل ۱۱ رأی در صورتی که با رأی علنی نسبت به دولت رأی گرفته شده و لازمه رأی علنی هم این است که اسامی رأی دهندگان در صورت جلسه خوانده شود نه در صورت جلسه گذشته و نه در این صورت جلسه خوانده نشده بنده این را عرض می‌کنم که باید در جلسه علنی قرائت شود.
رئیس - آقای طوسی (اجازه)
طوسی- به طوری که خاطر محترم آقای دکتر معظمی و سایر آقایان هم که سابقه دارند مسبوق است صورت مجلس مشروح قسمتی است علیحده که به دست تمام آقایان نمایندگان
هم می‌رسد و این صورت مجلس خلاصه است و اگر در آن تمام جزء به جزء نوشته شود چقدر وقت را خواهد گرفت در صورتی که خودتان می‌فرمایید ۷۳ نفر موافق و ۱۱نفر مخالف می‌باشد. این اسامی هم در صورت مشروح نوشته و چاپ می‌شود بنابراین همان است که در صورت مجلس نوشته شده است.
رئیس - عرض کنم که سابقه این طور بوده است که در صورت خلاصه اسامی آقایان نوشته نمی‌شد حالا اگر آقایان نظرشان این است که بعد از این نوشته شود مانعی ندارد ولی سابقه این طور بوده حالا اگر آقایان این طور نظر دارند که نوشته شود آن امر دیگری است و چون در جراید هم نوشته می‌شود این است که در خلاصه نوشته نمی‌شود عادتاً. اعتراض دیگری نیست؟ (نمایندگان- خیر) صورت جلسه تصویب شد. یک نفر از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند (نمایندگان -دستور)
مرآت اسفندیاری- بنده مخالفم، بودجه مجلس حاضر است (دیگر یک دوازدهم نمی‌توانم بیاوریم چون این باید بگذرد و حقوق اعضاء و اجزا داده شود (صحیح است).
رئیس -رأی می‌گیرم به ورود در دستور .(جمعی از نمایندگان - مخالفی نیست)
مهندس فریور - اجازه می‌فرمایید؟
رئیس - بفرمایید.
مهندس فریور- آقا این بودجه تصحیح شده‌اش را که طبع شده امروز صبح به بنده دادند هیچ مانعی ندارد که برای پرداخت حقوق اعضای مجلس هم مثل ۱۲/۱ سایر دوایر ۱۲/۱ بگذرد و حقوقشان پرداخت گردد و الّا این بودجه امروز صبح به بنده داده شده است و اگر این برای مطالعه است می‌بایستی درش مطالعه شود و اگر نیست که بفرمایید مطالعه نشود.
مرآت اسفندیاری- اولاً این بودجه مدتی است حاضر شده و چاپ شده و علت تأخیرش رسیدگی در کمیسیون محاسبات بود حالا هم آقایان موافقت بفرمایید که همین بودجه طرح و تصویب شود دیگر بسته است به میل آقایان نمایندگان.
رئیس - آقای صادقی در این باب فرمایشی دارید؟
صادقی- خیر. بنده به ورود در دستور مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
صادقی- مخالفتم را عرض کنم یا عرایض خودم را.
رئیس - مخالفتتان را بفرمایید.
صادقی- مخالفتم این است که نمی‌خواهم وارد دستور بشویم (خنده نمایندگان)
۱]-مذاکره در بودجه مجلس [
رئیس - رأی می‌گیریم به ورود در دستور آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. بودجه مجلس مطرح است بودجه سال ۱۳۲۳ مجلس شورای ملی.
گزارش از کمیسیون محاسبات به مجلس شورای ملی کمیسیون محاسبات لایحه شماره ۵۴۲۴ کار شورای راجع به بودجه سال ۱۳۲۳ مجلس شورای ملی را با حضور آقایان مرآت اسفندیاری و رئیس اداره حسابداری مجلس تحت مطالعه قرار داده و با اصلاحاتی که به عمل آمد مواد زیر را تصویب و اینک گزارش آن تقدیم می-شود:
ماده اول - برای مقرری و هزینه دوازده ماه سال یک هزار و سیصد و بیست و سه مجلس شورای ملی مبلغ هیجده میلیون و ششصد و نود و چهار هزار ریال (۱۸۶۹۴۰۰۰)موافق فقره (۱) تا (۵) پیوست اعتبار به کار شورای داده می‌شود.
تبصره۱- به کارشورای مجلس اجازه داده می‌شود کمک هزینه مربوط به مجلس شورای ملی و چاپخانه را (موضوع قانون کمک کارمندان دولت) تا آخر سال ۱۳۲۳ از محل در آمد عمومی کشور از وزارت دارایی دریافت دارد.
تبصره ۲- به کار شورای مجلس اجازه داده می‌شود مبلغ بیست و هفت هزار و هفتصد ریال (۲۷۷۰۰) حقوق و کمک هزینه آقای فریدونی از آغاز آذر تا آخر اسفند ۱۳۲۲ را از محل اعتبارات بودجه سال ۱۳۲۳ مجلس محسوب دارد.
تبصره ۳- مبلغی که به عنوان اعتبار اضافه‌کاری و کمک اعاشه و حقوق ایام مرخصی ضمن این بودجه منظور شده
است بر طبق تصویب کمیسیون منتخبه از طرف هیئت رئیسه پرداخت خواهد گردید.
توضیح آن که کسانی که مرتباً حاضر نشده و نشوند از استفاده از این حق محروم خواهند بود.
ماده دوم - مواد پنجم و هفتم قانون بودجه سال ۱۳۲۱ مجلس راجع به تفاوت حقوق بازنشستگان و وظیفه وراث مرحوم میر طوسی مادام که نقض نشده به قوت خود باقی است.
تبصره -به کار شورای مجلس اجازه داده می‌شود مبلغ سه هزار ریال به عنوان کمک به ورثه مرحوم حسن فخاری ناظر سابق دفعات بپردازد.
ماده سوم - به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مبلغ دو میلیون و پانصد هزار ریال برای تهیه خواربار کارکنان مجلس و چاپخانه به کار شورای مجلس وام داده در آخر سال ۱۳۲۳ مسترد دارد.
تبصره - تتمه وام سال ۱۳۲۲ مجلس را از این اعتبار دریافت خواهد داشت.
رئیس- آقای اردلان.
اردلان - بنده مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
اردلان- مخالفت بنده با بودجه مجلس شورای ملی از برای این است که این حقوقی را که برای آقایان نوشته شده برای فرد فرد کارمندان مجلس شورای ملی کافی نیست آقایان نمایندگان محترم مسبوق‌اند که در نامه‌ای که آقای دکتر مصدق قرائت فرمودند که آقای نخست‌وزیر به دکتر میلسپو نوشته بودند در آنجا ارقامی کاملاً خوانده شد که نسبت به ۱۳۱۵ هزینه زندگی ۱۱ برابر شده است، در صورتی که شاخصی که برای این کار معین شده بود عبارت از نرخ‌های رسمی دولتی بود مثل قند و شکر و چای که به دست تمام مأمورین دولت نمی‌رسید و آنها مجبور می‌شدند از راه بازار آزاد بخرند با قیمت خیلی بیشتری با اینحال زندگی ۱۱ برابر شد نسبت به ۱۳۱۵. اما حقوقی که در این بودجه مجلس شورای ملی پیشنهاد شده نسبت به سال ۱۳۱۵ در حدود سه برابر اضافه شده (هاشمی- سه برابر هم نشده) شما ده روز حقوق به مستخدمین مجلس شورای ملی می-دهید ۲۰ روز اینها را بدون حقوق و گرسنه نگاه می‌دارید، بنده خیلی متأثر شدم که یک نفر از کارمندان محترم مجلس شورای ملی یک نسخه از اوراقی را که از اموال منقول خودش که به بانک رهنی ایران گرو گذاشته بود به من نشان داد و حتی سماورش که چیز خیلی کوچکی بود او را هم برده بود و گرو گذاشته بود برای این که امرار معاش کند شما ملاحظه بفرمایید البته در موقع جنگ در سایر ممالک هم هزینه زندگی گران می‌شود ولی ممکن نیست که مجلس شورای ملی آنجا به فکر آنها نباشد که حقوقشان را ترمیم کند آقای می‌گویند جنگ تمام می‌شود و زندگی می‌آید پآئین این طور نیست آقا مأمورین مجلس شورای ملی نه به خارج می‌روند و نه حق مقام می‌گیرند و نه با مردم تماس دارند که خدای نکرده فرض کنیم چیزهای دیگری هست که بگوییم از آن استفاده دارند. با حقوق خیلی کم آقا اینها زندگی می‌کنند البته بایستی به قدری حقوق به آنها داد که بتوانند با آن زندگی کنند لااقل هفته یک شب را بتوانند برنج بخورند. در شهریور ۱۳۲۰ برنج منی ۵ ریال بود و حالا۵ تومان است بالاخره ما نمی‌توانم چشم‌مان را روی هم بگذاریم و یک عده مستخدمین مجلس شورای ملی را اینجا گرسنه نگاه بداریم. ما با آنها فرق نداریم این است که به عقیده بنده می‌بایستی اصل حقوق آنها را اضافه کنیم و به نام کمک جنگ. کمک هزینه جنگ بیاییم به آنها یک کمکی بدهیم که آنها بتوانند یک طوری امرار معاش بکنند آقا. این سماور و این فرش را تا یک حدی می‌توانند گرو بگذارند البته اینها باید بتوانند زندگی بکنند با یک حقوق کمی می‌آیند اینجا از صبح تا غروب زحمت می‌کشند می‌روند منزل‌شان و گرسنه هستند. بنابراین وقتی‌که اینها با درستی و صحت عمل انجام وظیفه می‌کنند وظیفه مجلس شورای ملی هم این است که حرف‌های حق آنها را گوش بدهد. وحق هم این است که می-گویند ما گرسنه هستیم و بنده پیشنهادی تقدیم کردم که معادل دو ماه حقوق
به عنوان انعام به آنها در ظرف امسال داده شود که کمک بشود (یکی از نمایندگان - پیشنهاد خرج نمی‌شود داد آقا) آقا پیشنهاد خرج نیست سابقه دارد و اگر سابقه نمی‌داشت پیشنهاد نمی‌کردم.
تهرانچی- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس - بفرمایید.
تهرانچی- البته بنده از طرف اعضای مجلس تشکر می‌کنم از این حسن نظر آقایان و همچنین آقا ولی البته باید این توجه را داشته باشید که این بلیه البته تمام اعضای مملکت را دچار کرده است و تمام اعضای دوایر دولتی مبتلا هستند و اگر ما بخواهیم اضافه برای تمام مستخدمین پرداخت کنیم لازمه‌اش این است که بودجه هنگفتی داشته باشیم و من نمی‌دانم آن را از کجا باید پرداخت و البته بهترین راه همان توجه دولت نسبت به پآئین آمدن قیمت‌ها بود (یکی از نمایندگان - نشد) متأسفانه نکرده است و چون در این قسمت اختیار مستشاران خارجی داشته‌اند هیچ عملی تا حال نکرده‌اند و موفقیتی هم پیدا نکرده‌اند اما از لحاظ این که البته برای آقایان زندگی مشکل است با این حقوق این است که در صفحه ۷ یک مبلغی (دو میلیون و ششصد هزار ریال) اعتبار خواسته شده است که به کارپردازی داده شود و برای کمک مستخدمین که البته قدیمی هستند و عائله‌شان زیاد است که از آن محل اضافه پرداخت بیشتری به عمل آید اما البته با نظر و پیشنهاد حضرتعالی هم بنده مخالف نیستم و اگر مجلس تصویب بکند یک کمکی به آقایان خواهد شد و بسته است به نظر مجلس اگر تصویب کند چه بهتر از این که یک کمک بیشتری بشود برای این که بنده خودم تصدیق دارم که با وضع فعلی یا کمک مؤثری نخواهد بود (اردلان- پس موافق‌اید آقا؟) البته بسته است به نظر مجلس.
رئیس - آقای ملک‌مدنی مخالفید یا موافق؟
ملک مدنی- موافقم.
رئیس- آقای کاظمی موافقید یا مخالف؟
کاظمی- مخالفم عرض کنم بنده موقع را مغتنم می‌شمارم که تذکراتی را از نظر امور اداری مجلس شورای ملی عرض کنم و قطع دارم که اکثر آقایان نمایندگان محترم و سایر آقایان اطلاع دارند متأسفانه جریان اداری مجلس آن طور شایسته نیست در صورتی¬ که مجلس همیشه در نظم و دیسیپلین و نزاکت و سایر چیزهای دیگر برای سایر ادارات و وزارتخانه‌های دولتی در حسن عمل سرمشق بوده (صحیح است) ولی امروز تمام این مزایا را امور اداری مجلس از دست داده است به نظر بنده اگر چه شاید کسانی که مباشرت و مداخله در نظارت در این امر را دارند کوشش و مجاهدت هم می‌کنند که نتیجه بگیرند اما چطور است که نتیجه حاصل نمی‌شود تشخیص آن با خود آنها است و آنچه که بنده و آقایان نمایندگان در داخله مجلس می‌بینیم این است که وضع داخلی خوب نیست اولاً خیلی اوقات من مجبورم اینجا ذکر کنم و یادآوری بکنم به اداره مباشرت مجلس که کمیسیون‌ها و سایر امور اداری مجلس همیشه در غیر ساعات اداری است و چون بخواهند بیایند و کار کنند وسایل کار حاضر نیست. چراغ نیست مستخدمین حاضر نیستند و مخصوصاً نظافت به قدر کافی رعایت نمی‌شود. و قطع دارم آقایان البته توجه فرموده‌اند آبی که در مجلس ما می‌خوریم به چه صورت و به چه کیفیت است و اغلب بنده خودداری می‌کنم و با تشنگی می‌سازم و اجتناب می‌کنم زیرا معلوم نیست که به چه نحو آب تهیه شده و به دست ما می‌رسد، دیگر عرض کنم وضعیت گل کاری مجلس است و آن مراقبتی را که باید مستخدمین جزء در این کارها داشته باشند ندارند هیچ مواظب نیستند و آن اطاعت و مراقبت لازم را در کارها ندارند و اگر ما که مدعی اداره کردن مملکت هستیم نتوانیم در درجه اول این خانه خودمان را که اسمش مجلس شورای ملی است اداره کنیم از عهده اداره کردن سایر دوایر دولتی چگونه بر می‌آییم خواستم این تذکرات را در تحت مخالفت با بودجه به عرض برسانم که هیئت رئیسه و متصدیان امر را متذکر این نکته بکنم که این مسائل باید اصلاح شود و حالا خودمان هستیم این وضع کار خوب نیست وضع پسندیده نیست و باید بیشتر مراقبت کرد و در ضمن بودجه‌ای را که
ما روی آن صحبت می‌کنیم باید این معایب را تذکر داد که اصلاح شود و اما این که آقای اردلان فرمودند که این بودجه کفاف مخارجات را نمی‌دهد آقا مبالغ هنگفتی که ما خرج مجلس می‌کنیم مبالغ کوچکی نیست و در این عرایضی هم که عرض می-کنم هیچ نظری ندارم و زحمات دائمی و مواظبت‌های آقایان مباشرین را هم می-بینم که تمام وقتشان را هم در اینجا صرف می‌کنند و هر وقت که آنها را می‌خواهند در مجلس حاضر هستند و نمی‌توانم نقص اصلی را پیدا کنم که آن نقص از کجا است ولی خلاصه این نقص مشهود است، این عیب مبرهن و بارز است و تصور می‌کنم مورد قبول همه آقایان نمایندگان باشد.
رئیس - آقای مرآت اسفندیاری.
مرآت اسفندیاری- آقای کاظمی نماینده محترم شرحی بیان فرمودند از وضعیات مجلس ولی بنده عرض می‌کنم که اگر کاملاً دقت بفرمایند امروز امور مجلس از تمام ادارات دولتی مرتب‌تر و منظم‌تر است (صحیح است) و اگر اندک قصوری از طرف یکی دو نفر از مستخدمین می‌شود آن هم از طرف کار شورای اصلاح می-شود و آن را کاملاً در نظر گرفته و دارد آن را اصلاح می‌کند و گمان می‌کنم اجزا و اعضا مجلس از سایر اجزا کشور بیشتر و بهتر در کارها ساعی هستند و اگر نقایصی باشد که مورد اعتراض و اختلاف و محظوراتی بشود امیدوارم که به زودی رفع نگرانی از آقای کاظمی نماینده محترم بشود.
رئیس- آقای دولت آبادی مخالفید؟
دولت آبادی- بلی مخالفتی که بنده با بودجه مجلس و چاپخانه می‌کنم متوجه یک اصل اساسی است و برای تمام آقایان البته قابل توجه است و آن نکته این است که مشکلات و محظوراتی که ما در زندگی عمومی در این مملکت داریم بالاخره بایستی اساس اصلاح از مجلس شروع بشود و مجلس شورای ملی نبایستی طوری باشد که مورد اعتراض و اختلاف و محظوراتی واقع شود (فیروز آبادی- بایدسرمشق باشد) و به طور خلاصه سرمشق باشد برای سایر سازمان‌ها (صحیح است) بنده هیچ گونه مخالفتی با این بودجه از نظر اجرای آن ندارم که بگویم عملی را که مجلس و کمیسیون محاسبات کرده است مخالفت با آن بکنم ولی ناچارم یک نکات اساسی را از لحاظ وظیفه نمایندگی اینجا عرض بکنم. یکی از مشکلات بزرگی که ما مواجه هستیم و بایستی به نام اصلاح بودجه با این مشکلات مبازه کرد و آن را اصلاح کرد سازمان اداری و اصول تشکیل اداری ما است، سازمان‌های اداری ما صورت بد و نامرغوبی را دارد و البته یک ریشه کهنی را هم دارا است این کار که مربوط به جمع شدن افراد اینجا است بایستی علتش را در طرز تعلیم و تربیت مطالعه کرد و متأسفانه سال‌ها است که وزارت فرهنگ وقت و فکرش در این مملکت فقط صرف این می‌شود که افراد را یک افراد پشت میز نشین تربیت می‌کند هنوز نشده است که افراد را برای کاری تربیت بکند و هر کدام را مجهز بکند به تجهیزات زمان که به جای یک مدیر کلی که معلوم نیست تخصصش چیست یک نجار لایق تربیت کرده باشد، تمام کارهای صنعتی ما و هنرهامان که سوابق و ریشه‌های کهنی دارد که همیشه هنرمندان و کارگران هنرمند و لایقی داشته‌ایم و آثارشان هنوز هست و از بین نرفته است و باقی است. رفته است یک پشت میز نشین تربیت کرده البته وقتی که نتیجه تربیت‌شان به اینجا رسید هدف آنها هم اشغال میز ادارات خواهد شد بالنتیجه ادارات ما هم بسیار شلوغ است و بالاخره مزاحم افراد و موجب تعطیل کارها شده است، متأسفانه این اصل را که در مجلس شورای ملی هم عمل شده است، بنده موافق نیستم که از افراد حاضر با وضع فعلی معیشت کسی را بیکار بکنید یا حقوق به او ندهید و بنده معتقدم که مجلس شورای ملی یک از خود گذشتگی نشان بدهد و یک بودجه¬¬ای تصویب بکند که چندین صد هزار ریال به بیکار شده‌ها بدهد بلاعوض بروند در خانه خود زندگی کنند و وسایل زندگیشان تأمین بشود و ببخشید این کار را هم باید از نظر اصلاح مملکت کرد. زیرا بایستی این فداکاری را کرد، ما که این همه خرج می‌کردیم خوب بود یک دو میلیون را هم اختصاص می‌دادید به این که یک افرادی که در ادارات هستند و برای آنها یک حقوق قائل
می‌شدیم برایشان و یک سرمایه معین می‌کردیم و می‌گفتیم آقا این را بگیرید و بروید کار کنید زندگی کنید و ادارات را خلوت نمایید و طرز ورود به ادارات را هم بایستی طوری کرد که زیاد اشخاص سعی نکنند که بیایند پشت میز بنیشینند به نظر من باید طوری وسایل کار را تسهیل کرد که اشخاص بتوانند به آسانی زندگی کنند و نباید ادارات را شلوغ کرد این پیشنهاد را بنده برای مجلس کردم و همچنین برای سایر ادارات و اگر به جای این بودجه پیشنهادی می‌کردید که صد هزار تومان دویست هزار تومان بدهید به آقایان مستخدمین مجلس شورای ملی که همه‌شان مستحق هم هستند و میل دارند که خدمت بکنند ولی متأسفانه عادت کرده‌اند به زندگی باری به هر جهت و به این زندگی عادت کرده‌اند بنده عقیده‌ام این است که دو ثلث از اینها را بگویید بروند دنبال کارشان و یک ثلثی که باقی است به عوض آن وسایل آسایش آنها را فراهم کنید که بروند زندگی کنند این عقیده اساسی است که بنده نسبت به تمام مملکت دارم و البته تمام آقایان هم میل دارند و از مجلس باید شروع کرد و قدم آزمایش و امتحان را باید از مجلس برداشت این یکی و یک درد بی‌درمان دیگری که ما همیشه به آن مبتلا هستیم و هیچ وقت برای آن فکر نمی‌کنیم این است که یک روزی بالاخره باید یک جنبشی کرد و یک نهضتی باید کرد و یک قدم کوچک برای اصلاح برداشت و حالا که ما موجه شده‌ایم با بودجه مجلس شورای ملی باید مطالعه کنیم بدبختانه سرمشق همان بودجه پیش است یک عده رتبه ۷ بودند و شده‌اند رتبه ۸ و رتبه هشت شده‌اند رتبه ۹ نباید برای تمام آنها بودجه بنویسند و تا روزی که بودجه تشکیلاتش مرتب نباشد و برای افراد کاری انتخاب و تهیه نکنید یک قدم برای اصلاح نمی‌شود برداشت (صحیح است) ما همیشه به این دچاریم که باید برای افراد کار تهیه کرد من مخالف با این نیستم که باید برای افراد کار تهیه کرد ولی تا آنجایی که مزاحم کارهای لازم‌تر و واجب‌تر ما نشوند، و نظر مخالفت بنده با این بودجه از این لحاظ بود. یک قسمت دیگری که آقای اردلان هم به آن اشاره کردند و ما باید برای آن فکر کنیم این است امروز که یک عده در مجلس شورای ملی به نام کارمند کار می‌کنند زندگی آنها را تأمین کنید و یک عمل غلط و اشتباهی در دو سال قبل شد و آن اضافه حقوق مستخدمین بود، فکر کردند که اگر حقوق آنها را دو برابر بکنند با وضعیت فعلی به آنها کمکی شده است، در صورتی که این طور نبوده است و امروز مستخدمین دولت در واقع به عقیده بنده بیچاره‌ترین مردم و افراد این مملکت هستند (صحیح است) یعنی یک مدیر کل یک وزیر و یا اگر هر کسی را بخواهید از نظر مادی حساب کنید وضعیتش از یک بقال سر گذر هم حتی بدتر است و متأسفانه از این راه خیانت به فضیلت و تقوی کرده‌ایم و نمی‌شود توقع کرد از تهی دست فقیر که پاکدامنی نشان بدهد نمی‌گوییم افراد پاکدامن نداریم، داریم ولی البته وقتی وسایل زندگی نیست خدای نکرده لغزشی پیش می‌آید آمدند حقوقش را کردند دو برابر بعد کردند چهار برابر (نمایندگان - چهار برابر نشده است) در صورتی که سطح زندگی ۲۰ برابر بالا رفته است و فرضاً هم شده باشد چهار برابر بالاخره یک صد در صد گرفتند یک صدی هشتاد فرضاً شده باشد چهار برابر که حداکثر هم باشد سطح زندگی به طور کلی بیست برابر ترقی کرده است پس باید دسته که یک جامعه بزرگی هستند در این مملکت چه کمک و اعانتی شده است؟ هیچ. از کی توقع دارید که صادقانه خدمت بکند؟ از کسی که شام و نهار روزانه‌اش را ندارد به عقیده بنده این توقع بی‌جا است (صحیح است) حالا آمدیم این کار غلط را کردیم یعنی کردید و به این نتیجه رسیدید که الان تمام مستخدمین دولت در اسوء احوال هستند ناراضی از زندگیشان هستند بیاییم یک فکری بکنیم حالا که در موقع جنگیم و در موقع بدی واقع شده‌ایم و امیدواریم که رفع این نگرانی بشود و زندگی به وضع عادی خودش برگردد الان که ما در یک وضع غیر عادی هستیم برای مستخدمین یک حقوق ثابتی قرار بدهید ولی در عوض سعی کنید وسایل زندگی-شان را برایشان آماده کنید هیچ معنی ندارد به یک کسی یک پولی بدهید که
در مقابل نتواند بودجه زندگیش را تأمین کند بنده از این لحاظ مخالفت دیگری ندارم.
رئیس-آقای ملک‌مدنی.
ملک‌مدنی - عرض کنم تذکراتی که آقایان فرمودند تقریباً یک کلیاتی بود مخصوصاً آقای دولت‌آبادی اظهارتی فرمودند که یک اصل کلی بود و گمان می‌کنم مورد قبول همه است این قضیه در کمیسیون بودجه دو سه جلسه صحبت شده است این اصلاحات و نظریاتی که ایشان اظهار کردند اگر بخواهیم به موقع عمل بگذاریم باید یک فکر اساسی بکنیم که هم سازمان دولت و هم سازمان مجلس با هم این کار را انجام بدهند ولی متأسفانه به عقیده خیلی‌ها که یکی از آن جمله بنده هستم حالا موقع اصلاح نیست زیرا اول باید سطح زندگی را پآئین بیاوریم یک گشایش و آسایش فراهم بکنیم آن وقت هم بنیشینیم یک مطالعه عمیقی بکنیم که این کارمندان چه اعضا مجلس و چه کارمندان دولت وقتی که می‌گوییم سازمان را کوچک کنیم برای آنها هم یک فکری بکنیم برای این که یک اشخاصی که آمده‌اند عمرشان را در خدمت دولت یا در خدمت مجلس صرف کرده‌اند امروز نمی‌شود بهشان گفت آقا امروز که مجلس دویست عضو دارد صدتاشان زیاد است و صد تا کافی است و البته وظیفه مجلس شورای ملی است که برای کلیه معضلات و مشکلات مملکت یک فکرهایی بکند و یک راه اساسی اتخاذ بکند و آنچه که به نظر بنده می‌رسد مذاکراتی هم یک روز در کمیسیون بودجه شد راه هم دارد منتهی یک مقداری از این مشکلات وابسته به این جنگ عمومی است که در تمام دنیا است و خوشبختانه نوید خاتمه جنگ و آمدن صلح داده می‌شود و امیدوارم که این جنگ به زودی در ظرف دو سه ماه تمام شود و بدبختی مردم دنیا خاتمه پیدا کند البته به عقیده بنده پس از این که صلح شد و سطح زندگانی پآئین آمد باید یک تجدیدنظری در سازمان ما چه در خارج و چه در مجلس کرد و آن وقت یک طرقی هم باید ایجاد کردکه یک اشخاصی را با یک مبلغ زیادتری بازنشسته کرد و یک پولی هم به آنها داد همان طوری که در مؤسسات خارجی می‌کنند پولی که بروند دنبال کسب و کاری و یا این که یک قسمت املاک خالصه دولت که بین کارمندان دولت تقسیم شود که پا شوند بروند آنجا زراعت کنند و به هر صورت این نظریه‌ای که آقای دولت‌آبادی فرمودند به جا است ولی به عقیده بنده باید در سال آتی این منظور را به موقع اجرا گذاشت فعلاً تا جنگ خاتمه پیدا نکند نمی‌شود اشخاص را بیکار گذاشت و یک مطلب دیگر راجع به کارمندان مجلس است که فرمودند همیشه کارمندان مجلس یک مزایایی نسبت به دیگران داشته‌اند و باید این ترتیب محفوظ باشد بنده می‌خواهم عرض کنم که این ترتیب همیشه محفوظ بوده و خواهد بود برای این که کارمندان مجلس خوشبختانه از ابتدای تأسیس مجلس تاکنون کوچک‌ترین امری که خلاف ترتیب شد نکرده‌اند (صحیح است) همه آقایان شاهدند می‌دانند اگر سختی داشتند، اگر اسباب و زندگیشان را در بانک رهنی گرو گذاشتند ولی عزت نفس خودشان را حفظ کرده‌اند (صحیح است) و این ترتیب همیشه برای اعضا مجلس باقی است و آقایان همیشه قدردانی فرموده‌اید و اگر سهل انگاری‌هایی هم از نقطه‌نظر پاکیزگی و چیزهای دیگری شده است ولی یک اصل دیگری که همیشه مورد توجه آقایان بوده و هست این است که اعضا کل و جزء مجلس پاکدامنی خودشان را تا به حال حفظ کرده‌اند (صحیح است).
رئیس -آقای فیروز آبادی.
فیروز آبادی- بنده خیلی متأسفم که الان برج هفتم یا روز آخر برج ششم است و بودجه سال جاری مملکتی به مجلس نیامده است و این خیلی تأسف است نه ما می‌بینیم در مملکت‌مان کار زیادی داریم و نه اجزا کم داریم ولی می‌بینم که بودجه مجلس نیامده است در قانون هم می‌نویسد: در ۱۵اسفند باید بودجه سال آتیه را دولت به مجلس بیاوردو به تصویب مجلس برسد و تا به حال که ماه ششم یا هفتم است هنوز نیامده است آخر این جهتش چیست که تا حال نیامده و باید زودتر به مجلس بیاید و آقایان وکلا تحت نظر بگیرند دقت بکنند و اصلاحاتی
که لازم است بکنند و بعد به موقع اجرا بگذارند ولی متأسفانه تا امروز نشده است یک تأسف دیگر بنده این است که ما باید تمام مملکت را در نظر بگیریم در اصلاح کار مردم نه این که اشخاصی را که تحت نظرمان و نزدیک نظرمان هستند و از خارج صرف‌نظر بکنیم باید عموم را در نظر بگیریم فعلاً زمان جنگ است و زمان جنگ که شد هر کس باید به اندازه خودش تحمل بار جنگ را بکند و تحمل بار جنگ برای ما این است که یک مقداری از چای‌مان را کم بکنیم یک مقدار از لباسمان را کم بکنیم یک مقدار از قماشمان کم بکنیم همه‌اش را دلسوزی کردن به جهت یک محلی و صرف‌نظر کردن از محل دیگر این خارج از انصاف است ما باید به تمام اطراف نظر بکنیم و این خرجی را که می‌کنیم برای سد بندی و کارخانه‌جات مملکت بکنیم سدبندی بکنیم که آبیاری درست بشود کارخانه‌جات بیاوریم که مردم در آنجا کار بکنند و نان بخورند و این همه جمعیت در این ادارات از برای چیست و چه کار می‌کنند. بودجه بلدیه باید ده یکش یا ده یک و نیمش خرج اداره بشود (بعضی از نمایندگان - این بودجه مجلس است) می‌دانم ملتفت هستم ولی می‌خواهم از موقع استفاده کنم و به این وضع مملکت را در ضمن عرض کنم در اینجا باید صحبت کرد از اینجا باید شروع بشود همه گفت و گو در اینجا می‌شود و هیچ دلسوزی به جهت خارج نمی‌شود و استدعا دارم از دولت که بودجه سالیانه را که شش ماهش گذشته زودتر بیاورند دیروز هم اشعاراً عرض کردم ما باید ناظر اعمال دولت باشیم هر کاری که دولت انجام نداد باید به دولت بگوییم انجام بدهند اگر ندادند برویم خدمت‌شان خواهش کنیم انجام بدهند و اگر ندادند اینجا سؤال و استیضاح داد و فریاد تا انجام بدهند وزارت قبول کردن معنایش فقط قبول کردن نیست معنایش این است که بار باید قبول بکنند باید کار بکنند نباید وزارت را اسباب آسایش خود قرار بدهند اگر وسیله آسایش قرار بدهند اسباب خرابی مملکت می-شود و در ضمن می‌خواستم عرض کنم که ما اگر خرج می‌کنیم باید برای اساسیات مملکت بکنیم برای همه چیز مملکت بکنیم و همه افراد مملکت را باید نظر بگیریم درست است جنگ است خرج زیاد شده ولی برای همه دشوار است و باید این اندازه‌ها زحمت را تحمل بکنیم مرد که از امریکا پا می‌شود می‌رود آن طرف دنیا به اروپا کار می‌کند برای ده سال دیگرش ما یک روز نمی‌خواهیم یک قاتقمان کم بشود یک لباسمان کم بشود و این نمی‌شود.
رئیس - آقای مرآت اسفندیاری.
مرآت اسفندیاری- آقای فیروز آبادی نماینده محترم خیال کردند بودجه کشور مطرح است و فرمودند مقصودشان مخالفت نبود این که فرمودند تمام را باید در نظر گرفت البته باید همه را در نظر گرفت امریکایی که می‌رود به اروپا نان دارد ما هم چیزی اضافه نکرده‌ایم و این حقوق که امروزه به اعضا و اجزا داده می‌شود تصور می‌کنم خرج بیست روزشان نمی‌شود البته باید نان آنها را داد و ازشان کار خواست دیگر این که فرمودند چرا اعضا و اجزا زیاد است شاید چهار پنج نفر اشخاص پیرمرد باشند که امروز کمتر می‌توانند کار بکنند این اعضایی که داریم تمام کار دارند بیکار هم نیستند بیکار هم نمی‌گردند و تصور می‌کنم هیچ کدام از آقایان با بودجه مخالفتی نداشته حتی آقای فیروزآبادی مخالفتی نداشته حتی آقای فیروز آبادی هم مخالف نبودند.
رئیس - آقای دکتر شفق فرمایشی دارید؟
دکتر شفق- بنده راجع به بودجه مجلس مخالفم اگر آقایان مذاکرات را کافی می-دانند که هیچ و اگر اجازه می‌فرمایند صحبت بشود بنده مخالفم.
رئیس - بفرمایید بعد از ایشان پیشنهاد کفایت مذاکرات خواهد شد و رأی می-گیریم.
دکتر شفق- بنده با بودجه مجلس از باب این که به کارمندان مجلس حقوق داده شود مخالف نیستم از باب این مخالف هستم که چنان که آقای مهندس فریور فرمودند بودجه تصحیح شده را حال به دست ما داده‌اند و بایستی روی آن مطالعه شود و بنده از اولین اشخاصی هستم که اجازه خواستم و افسوس ته مدادی که بنده روی میز می‌زدم آن اندازه‌ها قوی نبود و دیر شد و در باب اجازه‌ها بایستی
قربان یک فکری کرد. بنده خوانده‌ام در یک جا که بیزمارک معروف مسافرت می‌کرد در یک مهمانخانه وارد شد و در آنجا حرف و داد و بیداد زیاد بود هر چه صدا کرد به سراغش نیامدند به مدیر مهمانخانه شکایت کرد مدیر مهمانخانه گفت صدا بیشتر بکنید یک دفعه دیدند تفنگی در رفت یک تفنگ شکاری آنجا بود خالی کرد مردم جمع شدند گفتند چه بود گفت گفتید صدا بیشتر بکنید من هم چاره دیگری نداشتم حالا آقایان منشی‌ها باید لطف بفرمایند دقت بفرمایند که نوبت هر کس به جای خودش محفوظ باشد. بنده یک کلمه را که الان چندین نفر از آقایان فرمودند مأخذ این چند کلمه عرض خود مقرار می‌دهم و آن هم این بود که مجلس باید سرمشق باشد برای سایر ادارات، به سلن معروف یونان گفتند اگر می‌خواهی یونان آباد بشود اول قلب خودت را آباد کن بعد اطرافیان خودت را بعد آتن اصلاح می-شود. بعد هم یونانستان¬ آباد می‌شود ما هم اگر بخواهیم ایران بخصوص از حیث سازمان دولتی به خصوص از حیث وظیفه‌شناسی آباد شود بخصوص در یک مملکت دموکراسی اول باید مجلس سرمشق باشد و خدا شاهد است و ایمان بنده این است که مجلس که شش¬¬ ماه است بنده آنجا هستم به هیچ وجه من‌الوجوه سرمشق نیست و بالعکس سرمشق بسیار بدی است از حیث کار اداری یک نکته را عرض می‌کنم بنده از روی این اوراق نمی‌توانم مدعی باشم که اعضا و کارمندان مجلس کار نمی‌کنند بنده نمی‌توانم ولی یک چیزی را می‌دانم و متذکر می‌شوم و آن این است که در سازمان‌های کشور کمیت کار همیشه ملحوظ بوده است یا اگر به تعبیر دیگر بخواهم بگویم سطح کار و عرض کار ملحوظ بوده است و عمق و ارزش کار و والور کار به هیچ وجه ملحوظ نبوده است در فرنگستان که ما نسخه ¬ایاز طرز زندگی آنها را برای خودمان سرمشق قرار داده‌ایم پنجاه سال است بلکه بیشتر است در آنجا یک ترتیبی پیش آورده‌اند…
(چند دقیقه عده برای مذاکره کافی نبود)
دکتر شفق- عرض می‌کردم که کیفیت کار اساس کار است این که می‌بینیم در تمام ادارات هر جا می‌رویم مردمی نشسته‌اند و کار معینی انجام می‌دهند و بودجه معینی را در آخر سال می‌گیرند از این لحاظ ایرادی نیست برای این که کار می‌کنند به عقیده بنده سطح کار و عرض کار از لحاظ فرم محسوب است و از لحاظ ارزش اهمیتی ندارد فرنگستان عرض کردم پنجاه سال قبل این موضوع را حل کرده و اصطلاح این کار راسیونالیزاسیون است یعنی این کار چقدر ارزش دارد بنده تقاضا می‌کنم از هیئت رئیس مجلس و خود آقایان تشریف بیاورند این اداره بازرسی ببینیم چهارد ده هزار تومان وکسری در سال بودجه‌اش است کمی بعد تصویب می‌شود معین کند راندمان کار مجلس را یعنی نتیجه‌ای را که برای کشور دارد ارزش واقعی و والر دارد برای این مملکت باید آن را ما بدانیم البته باید حقوقشان هم زیاد بشود و باید این اشخاص هم تشویق بشوند از هر حیث اما نتیجه عملیش را هم باید بدانیم آقایان تصور نکنند که بنده می‌خواهم مفصل صحبت کنم ولی یک مثال می‌خواستم عرض کنم که اگر چه کوچک است ولی از همین مثال کوچک مطلب معلوم می-شود و آن این است که بنده به حضور آقای رئیس محترم و هیئت‌رئیسه عرض کرده‌ام این فضای بیرون مجلس از ابتدای مطبعه تا منتها الیه آن که مسجد باشد هر چند جزء شهر هم باشد ولی به نام مجلس اینها مطمح¬ نظر دولت و بیگانه است و اینجا سر تا پا کثیف است و آنجا دو تا درخت هم خشک شده و شاید از تأثیر همان کثافت‌ها باشد خلاف ادب و نزاکت یک ملتی در اطراف مسجد کثافت است و با این همه اعضا و اجزا که بنده خودم اگر معین بفرمایند می‌روم جاروب می‌کنم برای این که آبروی مجلس و آبروی کشور محفوظ باشد و کار بسیار جزیی است و بنده هفت هشت مرتبه تذکر دادم و تا امروز این یک عمل اجرا نشده است این است که بنده عرض می‌کنم کار را نباید سطحش را دید بلکه باید نتیجه کار را در نظر گرفت. یک موضوع دیگر راجع به نمایندگان محترم مجلس است ما همیشه اینجا عادت داریم اعضا دولت را طرف خطاب قرار می‌دهیم و انتقاد می‌کنیم ولی بنده فکر کرده‌ام که جا دارد ملتی هم به موجب یک قانون از ما استیضاح کنند و از ما بپرسند شما چه کرده‌اید در این
مدت شش¬ ماه تمام است یک ربع دوره مجلس شورای ملی است که ما اینجا هستیم کاری که سرش به تنش ارزش داشته باشد ما انجام نداده‌ایم و به قول معروف در مقابل این شندرقاز حقوق باید کارهایی انجام بدهیم نه این که بنده عرض می‌کنم در مقابل حقوق گرو کشی می‌کنم و این فرصتی است که بنده استفاده می‌کنم و عرض می‌کنم شش ماه از مدت وکالتمان گذشت و کاری انجام نداده‌ایم هفت و هشت تا لایحه و طرح هست که بعضی‌هایش هم مهم است همین طور مانده است و هر وقت صحبت کار می‌شود باید ملت ایران بداند کمیسیون‌های مجلس مرتب حاضر نمی‌شود (صحیح است) کمیسیون‌هایی داریم تا امروز دو مرتبه منعقد نشده‌اندکمیسیون دادگستری و کمیسیون فرهنگ که بنده متأسفانه رئیس کمیسیون فرهنگ هستم جزء دو مورد جمع نشدند و چون مسائل مهم در مجلس باید توسط کمیسیون‌ها تهیه بشود تهیه نمی‌شود آن وقت می‌آییم اینجا یا تعطیل می‌کنیم و یا در آن بیرون چای می‌خوریم ولی البته حالا می‌خوریم چون تا به حال ماه رمضان بود و هر وقت بیکار می‌مانیم قسم می‌خوریم ماه رمضان چون چای نبود قسم خوردیم و اگر حرف اعتبارنامه شد یک اعتبارنامه می‌آوریم دو سه جلسه سر این کار مبارزه می‌کنیم و آقایان در سر این موضوع خرده حساب-هاشان را خدای نکرده تصفیه می‌کنند و مردم هم منتظرند که ما برای آن بدبخت‌ها چاره‌جویی کنیم نتیجه این طور می‌شود آقایان نمایندگان مجلس مسئول‌اند مسئول وجدانی هستند باید سر وقت ساعت نه که شش ماه است می‌گوییم حاضر بشوند حاضر نمی‌شوند کمیسیون‌ها هم مسئول‌اند بنده پیشنهاد می‌کنم ترتیب تأمین اجرای جریمه نیست به کمیسیون‌ها هم به شدت از طرف هیئت رئیسه اجرا شود (صحیح است) کسی که نمی‌تواند عضو یک کمیسیون بشود باید استعفا بدهد مسئول است، کمیسیون حق ندارد لوایح دولت و کارهای لازم را معطل بگذارد و انجام ندهد (جمعی از نمایندگان - اسامیشان را بفرمایید) الان اسمشان را عرض می‌کنم، اعضا محترم تمام کمیسیون‌های مجلس (خنده نمایندگان) به استثنای یک عده کمی (هاشمی - آقای دکتر بفرمایید که رؤسای کمیسیون هم حاضر می‌شوند) در باب کمیسیون عرایض نظر بنده این است که یک آئین‌نامه تهیه بشود تشکیلات مفصل داده شود کمیسیون عرایض بتواند چنان که شاید و باید به درد مردم برسد. آقایان خوب می‌دانند که رسم ادارات بر این است وقتی یک شاکی پیدا شد رئیس اداره می‌نویسد رجوع شود به فلان کس او هم پایش می‌نویسد مراجعه شود به فلان کس آخری هم دو سه کلمه حرف جواب می‌دهد البته کمیسیون عرایض مجلس از این نظر هم باید سرمشق قرار گیرد بنده با تصویب بودجه مجلس مخالف نیستم ولی این نظریات بایستی به خصوص از حیض سازمان و از حیث وظیفه‌شناسی خود آقایان نمایندگان ملحوظ بشود.
رئیس - آقای تهرانچی.
تهرانچی - فرمایشاتی که نماینده محترم ایراد فرمودند راجع به توزیع بودجه مجلس قبل از بیست و چهار ساعت به طوری که آقای مرآت اسفندیاری هم فرمودند از طرف کارمندان مجلس دیروز شروع به توزیع شده است (مهندس فریور - والله امروز صبح دادند اگر هم قبول ندارید) ولی به بعضی از آقایان ممکن است دیر رسیده باشد یعنی به مجلس که تشریف آوردند داده شده باشد (مهندس فریور - به کی دیروز دادند بفرمایید) از آن گذشته اصل لایحه را که در هفته گذشته طبع و توزیع کردند و هیچ فرقی ندارد و اصلاح زیادی نشده است و اگر آقای می‌خواستند مطالعه کنند این قدر مجال بود اصلاحی که به عمل آمده فقط تبصره‌ای است که در کمیسیون اضافه کرده‌اند والا کمیسیون در اقلام آن هیچ دخالتی به عمل نیاورده است و این که نماینده محترم راجع به زیادی و کمی کارکنان مجلس فرمودند کارکنان مجلس عبارت از اینها هستند که عرض می‌کنم یکی تندنویسی است یکی محاسبات است یکی بهداری است اینها است وابسته اینها وظایفی که دارند برای پذیرایی آقایان و از برای نوشتن نطق‌های آقایان و ارزش کار مجلس با آقایان است و البته این ایرادی که فرمودند که کار باید عمق داشته باشد ارزش کار مجلس آن است که
آقایان نمایندگان می‌کنند و الّا آقایان مستخدمین مجلس وسایل کار آقایان نمایندگان را فراهم می‌کنند و آن قسمتی هم که فرمودند در بیرون باغ مجلس کثافت است این را باید عرض کنم که این از وظایف کارکنان مجلس نیست این با شهرداری است و البته مجلس شورای ملی به اندازه‌ای مستخدم ندارد که خیابان شهر را تمیز کند و این که پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شده بود این چون بودجه است بنده تصور می‌کنم که اجازه داده شود آقایان صحبت‌هاشان را بکنند مانعی نخواهد داشت برای این که اگر مطالبی دارند گفته شود و بعد از آن پیشنهاد کفایت مذاکرات بشود.
رئیس - پیشنهاد ختم مذاکرات شده است و بعضی صحبت‌ها هم شد که می-بینیم همه‌اش روی کلیات است در مواد هم می‌شود حرف زد حالا این پیشنهاد شده است بسته است به نظر مجلس ولی ممکن است بعضی آقایان اگر حرفی دارند در ضمن مواد بفرمایند آقای دکتر زنگنه پیشنهادی کرده‌اند خوانده می‌شود اگر مخالفی هست صحبت می‌کند بعد رأی می‌گیریم:
پیشنهاد می‌شود که به کلیات مذاکرات رأی گرفته شود.
جمعی از نمایندگان - رأی بگیرید.
رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات در باب کلیات بودجه آقایانی که موافقند قیام فرمانند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد رأی می‌گیریم به ورود در شور مواد آقایانی که موافق‌اند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد ماده اول مطرح است:
قانون
بودجه سال یک هزار و سیصد و بیست و سه مجلس شورای ملی
ماده اول - برای مقرری و هزینه دوازده ماهه سال یک هزار و سیصد و بیست و سه مجلس شورای ملی مبلغ هیجده میلیون و ششصد و نود چهار هزار ریال (۱۸۶۹۴۰۰۰) موافق فقره ۱ تا ۵ پیوست اعتبار به کار شورای مجلس داده می‌شود.
تبصره - به کار شورای مجلس اجازه داده می‌شود کمک هزینه مربوط به مجلس شورای ملی و چاپخانه را (موضوع قانون کمک کارمندان دولت) تا آخر سال ۱۳۲۳ از محل در آمد عمومی کشور از وزارت دارایی دریافت دارد.
تبصره۲- به کار شورای مجلس اجازه داده می‌شود مبلغ بیست هفت هزار و هفتصد ریال ۲۷۷۰۰ حقوق و کمک هزینه آقای فریدونی از آغاز آذر تا آخر اسفند ۱۳۲۲ از محل اعتبارات بودجه سال ۲۳ مجلس محسوب دارد.
تبصره۳- مبلغی که به عنوان اضافه‌کاری و کمک اعاشه و حقوق ایام مرخصی ضمن این بودجه منظور شده است بر طبق تصویب کمیسیون منتخبه از طرف هیئت رئیسه پرداخت خواهد گردید.
توضیح آن که کسانی که مرتباً حاضر نشده و نشوند از استفاده از این حق محروم خواهند بود.
رئیس - آقای دکتر عبده.
دکتر عبده- چون آقای رئیس اجازه فرمودند که در موقع بحث در مواد می‌شود در کلیات صحبت کرد…
رئیس - ولی ربطش بدهید به ماده اول.
دکتر عبده- بله البته و بنده برای این که کمتر صحبت بشود عرض می‌کنم در مجلس چند دسته حقوق بگیرند یک دسته مستخدمین جزء که مورد حمله آقای کاظمی واقع شدند یک دسته مأمورین و مستخدمین اداری مجلس که در اطراف تقلیل عده آنها آقای دولت‌آبادی مذاکره فرمودند و البته اصلی که ایشان فرمودندکاملاً به جا است ولی برای مردمانی که بیکار می‌شوند باید فکر کار کرد، اگر واقعاً ما نتوانستیم کارهای مولد ثروتی دست بکنیم البته بنده موافقم که آن اشخاص بروند و کار بکنند و یک دسته دیگر یعنی دسته سوم که آنها هم حقوق-بگیر هستند خوشبختانه آقای دکتر شفق هم فرمودند و بنده هم روی سخنم با آنها است، آنها آقایان نمایندگان می‌باشند که حقوق بگیرند و بنده هم موافقم با آقای دکتر شفق که یک قدری به خودمان توجه بکنیم ما معمولاً حرف خیلی زیاد می‌زنیم و حرفهامان هم به حق است ولی متأسفانه خودمان وظیفه‌مان را انجام نمی‌دهیم الان که شش ماه است از دوره افتتاحیه و اجلاسیه می‌گذرد ما برای این مردم چه کار کرده‌ایم
بنده از خودم می‌پرسم، خیال می‌کنم آقایان هم جواب مثبتی راجع به این موضوع ندهند، راجع به تشکیل کمیسیون‌ها و راجع به وضعیت اداری مجلس بنده چیزی نمی‌خواهم عرض کنم زیرا آقای دکتر شفق تذکراتی فرمودند و توضیح کافی هم دادند ولی بنده خیال می‌کنم بیشتر نواقص کارمان از آئین‌نامه است، اگر کمیسیونی برای تجدیدنظر در اطراف آئین‌نامه تشکیل می‌شد و در اطراف آن صحبت می‌شد و وکلا را ملزم می‌کرد که مرتباً حاضر شوند و در کمیسیون‌ها بیشتر مراعات حضور را بکنند مسلماً در بیشتر کمیسیون‌ها به کارها وقفه حاصل نمی‌شد ولی یک نکته‌ای را که می‌خواستم خدمت همکاران گرامی خودم عرض بکنم این است که ما نمایندگان مجلس شورای ملی متأسفانه برخلاف اصل انفکاک قوا از حدود وظایف خودمان خارج می‌شویم نمایندگی ملت امروز معنایش این شده که اگر یک آدم بسیار خوبی باشد منافع مشروع حوزه انتخابی خودش را حمایت می‌کند و اگر متأسفانه بر خلاف وظیفه بخواهد قدم بردارد منافع غیر مشروعی راممکن است حمایت بکند ولی در هر حال به قول یکی از علما که می-گوید نمایندگی مجلس شورای ملی امروز معنایش این شده که یک دسته که در مراکز انتخابی خودشان به عنوان سفارت و نمایندگی از منطقه خودشان در پایتخت انتخاب می‌شوند و صرفاً روی منافع خودشان صحبت می‌کنند و حال آن که مطابق اصل ۳۰ قانون اساسی ما همه نماینده ملت ایرانیم و بایستی قبل از هر چیز از منافع و مصالح ملت ایران حمایت بکنیم و این یک اصلی است که ما باید توجه بکنیم و این حمایت متأسفانه فراموش شده است و غالباً این مداخله از مناطق محلی به صورت مداخله در قوه¬ مجریه در می‌آید و بنده خودم چون یک کاربر ممتد اداری داشته‌ام می‌دانم چقدر مشکل است برای متصدیان ادارات وقتی که یک نماینده وارد اداره می‌شود شاید یک توقعات و تقاضاهایی بکندکه با منافع و مصالح عمومی آن وزارت خانه تطبیق نکند (یکی از نمایندگان -کی این کار را کرده) بنده مدیر کل نیستم (نمایندگان - آقا بی‌خود این حرف‌ها را نزنید) (رئیس - آقا از دستور خارج نشوید) بنده حال وکیل مجلس هستم بنده راجع به وظیفه نمایندگی مجلس که از ملت حقوق می‌گیرند صحبت می‌کنم و خیال می‌کنم که این مربوط به بودجه مجلس است و بنده می‌خواهم عرض کنم شاید به مذاق آقایان خیلی بد باشد ولی این حقیقت ملی را می‌بایستی گفت که امروز یکی از عوامل فلج شدن کارها در وزارتخانه‌ها ما هستیم این را باید اعتراف کرد آقا (یکی از نمایندگان - ما نیستیم آقا شاید شما هستید)… هستیم آقا متأسفانه هستیم اگر شما وزرای با شهامتی داشتید می‌آمدند پشت این تریبون و حقایق را می‌گفتند (مرآت اسفندیاری- خودتان این طور هستید چرا بی‌احترامی می‌کنید؟)
دکتر عبده -… صحبت بی‌احترامی نیست اینطور نیست آقای مرآت …
مرآت اسفندیاری- حق ندارید آقا چرا به یک عده با شرافت تهمت می‌زنید؟
دکتر عبده -…آقای مرآت صحبت از اصول است صحبت بی‌احترامی و توهین نبود آقای مرآت بنده نگفتم که شما از مقام خودتان روی سوء‌نیت استفاده می‌کنید، اجازه بفرمایید عرض می‌کنم که همکاری آقایان به بنده اجازه می‌دهد که بنده یک حقایقی را عرض کنم و بنده نخواستم با آقایان بر خلاف نزاکت عرض بکنم، آقایان خواستم یک خطری که حکومت ملی ما را امروز تهدید می‌کند آن خطر را عرض کنم. همان خطری که حکومت ملی فرانسه را تجزیه کرد و دولت فرانسه و ملت فرانسه را به روز سیاه نشاند.
طوسی - چرا اسم اشخاص را نمی‌گویید! چرا این کار را می‌کنید! چرا به اشخاص توهین می‌کنید!
دکتر عبده -… من نمی‌خواهم بگویم که شما روی سوء نیت این کار را می‌کنید…
هاشمی -آقای دکتر اسم اشخاص را ببرید به جهت توهین نکنید آقا؟ (همهمه نمایندگان - زنگ رئیس)
طوسی - آقا شما دزد و قاچاق توی خانه‌تان نگاه می‌دارید!
دکتر عبده - …. اجازه بفرمایید تا توضیح بدهم اجازه بفرمایید!
رئیس - تنفس داده می‌شود!
(در این موقع جلسه به عنوان تنفس تعطیل و به فاصله یک ربع ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس - آقای هاشمی.
هاشمی- بنده نخست به عنوان تذکر نظامنامه خواستم عرض کنم علت این که آقایان همه شکایت دارند که کارها نمی‌گذرد این است که کارهای مورد بحث گفته نمی‌شود و اغلب آقایان نمایندگان از موضوعات منحرف می‌شوند، (صحیح است) الان موضوع بودجه مجلس است و ملاحظه می‌فرمایید که مذاکرات به کجا رسید و یک قسمت پیشنهادات عجیب و غریب روی میز بنده است استدعا می‌کنم در موضوع صحبت بفرمایید.
دکتر عبده - عرض می‌کنم که اولاً بنده از آقایان معذرت می‌خواهم زیرا خیال کردند آقایان که بنده نظر سویی دارم و حال آن که این طور نبود شاید در تعبیراتم قصوری بود و حال آن که بنده به هیچ یک از آقایان جسارت نمی‌کنم و این حق را هم ندارم و به خودم اجازه نخواهم داد. بنده نخواستم عرض بکنم که دخالت آقایان در قوه مجریه روی سوء نیت است و حال آن که تاریخ نشان می‌دهد که در حکومت‌های پارلمانی دنیا اگر نماینده دخالت کردالبته این قوه مجریه را ضعیف می‌کند قوه مجریه که ضعیف شد نمی‌تواند کار بکند (نمایندگان - صحیح است). شما اکثریت که امروز به این دولت رأی دادید برای این است که حکومت پارلمانی متزلزل نشود برای این که اصل انفکاک قوا کاملاً مراعات شود برای این که لازم است اصول حکومت پارلمانی را روی حسن‌نیت رعایت بکنیم (صحیح است). بنده عقیده دارم که هیچ کدام از نمایندگان ملت سوء نیت ندارند و اگر مداخله هم می‌کنند روی حسن‌نیت است و نظری ندارند که سوءاستفاده نمایند و اعمال نظر کنند بلکه آقایان روی حسن نیت این کار را می‌کنند (صحیح است) و شاید این مداخله که می‌کنند برای این است که قوه مجریه وظیفه‌اش را انجام بدهد ولی برای این که تعطیل پیش نیاید و برای این که اصل انفکاک رعایت شود و برای این که دولت را قوی بکنیم و دولت قوی بتواند انجام وظیفه کند این است که بنده استرحاماً عرض کردم که بعضی از همکاران عزیز خودم که روی حسن نیت مداخله می‌کنند خواهش بکنم که همان پیشنهادی که آقای مخبر فرهمند فرمودند خوب است که یک کمیسیونی تشکیل بشود راجع به این موضوعات و با این که بنده مخالف دولت بودم و رأی ممتنع دادم ولی دولتی که سر کار می‌آید باید تقویت بکنند برای این که بتواند انجام وظیفه بکند عرض کنم راجع به خود بنده هم متأسفانه بعضی صحبت‌ها شد که بنده چیزی عرض نمی‌کنم ولی خدا را به شهادت می‌طلبم که بنده در تمام مدت کاربر اداریم و کاربر مجلسیم. بنده فقط مثل یک وکیل عدلیه کار کرده‌ام و اگر یکی از آقایان وزرای دادگستری سابق و وزرای فعلی آمدند و گفتند که بنده برای یک کاری ایشان را دیده‌ام بنده حاضرم که از نمایندگی مجلس استعفا بدهم و امیدوارم که بتوانم در وظایف خودم مثل سایر همکاران عزیر خودم انجام وظیفه بکنم (صحیح است).
رئیس - آقای نخست‌وزیر و دو نفر از آقایان وزرا اظهاراتی دارند که باید زود بروند و به کارهایشان برسند.
] ۳- تقدیم لایحه استقلال قضات از طرف آقای وزیر دادگستری[
وزیر دادگستری- در محضر نمایندگان محترم لازم به اظهار نیست که اساس حکومت مشروطه ما روی قاعده تفکیک قوای سه گانه بنا شده و قوه قضاییه در ردیف هر یک از دو قوه دیگر می‌باشد. به این جهت بوده که در اصل ۸۱ و ۸۲ متمم قانون اساسی تشریح گردیده قاضی محکمه عدلیه را نمی‌شود منفصل نمود مگر به حکم محکمه و مأموریت او را نمی‌شود تغییر داد مگر به رضای خودش. ولی در سال ۱۳۱۰ به تقاضای وزیر دادگستری وقت که چون مأمور تجدید سازمان دادگستری بوده خود را محتاج به تغییر و تبدیل قضات می‌دیده و در مجلس شورای ملی قانونی به تصویب رسیده (فاطمی -
در مجلس تصویب نشد) که اصل ۸۲ تفسیر گردیده و تبدیل محل مأموریت قضات در اختیار وزارت دادگستری گذاشته شده است. اکنون بیش از سیزده سال می‌گذرد و از تجربیات حاصله معلوم گردیده که ضرر این کار بیش از نفعی بوده که در نظر داشته‌اند (فاطمی- نفعی نداشته) و مداخله قوه مجریه در تغییر و تبدیل قضات اساس استقلال آنها را متزلزل می‌کند (صحیح است) و در بنیان عدالت کشور که پایه کلیه اصلاحات می‌باشد رخنه وارد می‌سازد (صحیح است) لذا از چندی به این طرف لزوم الغای تفسیر اصل ۸۲ مورد توجه واقع گردیده و نمایندگان محترم نیز مکرر در این خصوص اظهار علاقه‌مندی فرموده‌اند. به این جهت موضوع استقلال قضات را دولت جزء ماده اول برنامه خود قرار داده و لازم دانست در اولین جلسه مجلس شورای ملی که پس از رأی اعتماد به دولت تشکیل می‌شود لایحه آن را با قید یک فوریت تقدیم نماید. نکته‌ای را که باید اضافه نمایم این است در عین حال که استقلال قضات در قانون اساسی تأمین شده محاکمه آنها را هم پیش‌بینی نموده‌اند زیرا همان طوری که قاضی باید مستقل باشد تا بتواند بدون دخالت دیگران و بدون نگرانی از این که شغلش را بگیرند یا از نقطه به نقطه دیگرش بفرستند رأی خود را بدهد قوانین شدیدی برای محاکمه انتظامی او وضع شده (صحیح است) و در وزارت دادگستری دستگاهی برای نظارت در کار قضات وجود دارد و دادستان دیوان کشور مطابق قانون مأمور است که قضات متخلف را در دادگاه انتظامی تعقیب نماید (صحیح است) بنده هفت سال متوالی افتخار خدمت در قسمت‌های مختلف دادگستری را داشته‌ام و از موقعی هم که عدلیه را ترک نموده رابطه خود را با قضات حفظ کرده‌ام می‌توانم از روی اطلاع و به جرأت عرض کنم که محاکم ما از دیوان کشور تا کوچک‌ترین دادگاه‌های بخش قضات دانشمند پاکدامن بسیار هستند (صحیح است) که سختی‌های زندگی را تحمل می‌کنند و دست از شرافت خود بر نمی‌دارند (صحیح است) ولی چون احتمال دارد اشخاص ناباب هم در این دستگاه عدالت راه یافته باشند یا روزی رخنه نمایند باید مراقبت نمود کسانی که صلاحیت این شغل شریف را ندارند به طریق قانونی از دستگاه عدالت دور بشوند (صحیح است) به این نظر سابقاً قانونی وجود داشت که دیوان عالی انتظامی ضمن رسیدگی به تخلفات قضات می‌توانست به صلاحیت اخلاقی و علمی آنها نیز رسیدگی نماید و حکم بدهد ولی آن قانون هم متأسفانه لغو گردیده این است که در طرح تقدیمی ماده مخصوصی برای تأمین منظور پیش‌بینی شده است (صحیح است).
رئیس - در جلسات آتیه به نوبه خودش مطرح می‌شود
مهندس فریور - یک فوریت دارد.
رئیس - هر وقت مطرح شد به فوریتش رأی گرفته می‌شود آقای وزیر دارایی.
]۴-تقدیم لایحه دو دوازدهم بودجه کل کشور[
وزیر دارایی- این لایحه دو دوازدهم بودجه کل کشور است که با قید یک فوریت تقدیم مجلس محترم شورای ملی می‌شود. (مهندس فریور - آقا یک فوریت دارد)
فاطمی - به فوریتش باید رأی بگیرند.
]۵-معرفی آقای اشرفی[
به سمت معاونت نخست‌وزیری
رئیس- آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارید بفرمایید.
نخست‌وزیر -آقای اشرفی که مدتی است سمت معاونت نخست‌وزیری را در دست دارند و در این مدت شایستگی و لیاقت خود را ابراز داشته‌اند. برای این که کمک بیشتری به هیئت دولت بنمایند ایشان به سمت معاونت پارلمانی معرفی می¬¬شوند (نمایندگان - بسیار خوب است مبارک است).
رئیس - حالا آقایان می‌خواهند که آن لایحه مطرح شود (نمایندگان - بلی) مسأله بودجه در میان بود (صحیح است).
طباطبایی تجدد- بودجه باید تمام بشود بعد…
رئیس -آقای طوسی.
طوسی -همان طوری که آقای طباطبایی تجدد فرمودند این بودجه در میان است و کارش هم نصفه تمام است یعنی نزدیک به اتمام است اجازه بفرمایید که آن را تمام بکند و تصویب بشود بعد آن را یکشنبه مطرح نمایند.
رئیس - آقای دکتر معظمی.
دکتر معظمی- چون لایحه‌ای که از طرف آقای وزیر عدلیه تقدیم شد باید به ک فوریتش رأی گرفت که به کمیسیون برود مانعی ندارد که رأی گرفته شود ولی لایحه‌ای که آقای وزیر دارایی دادند چون لایحه مالی است رأی آن باید بعد از رأی کمیسیون بودجه مجلس باشد و گمان می‌کنم که با این نظر کسی مخالف نباشد.
رئیس - مواد لایحه استقلال قضات قرائت می‌شود:
ماده اول - از تاریخ تصویب این قانون ماده یک و سه قانون تفسیر اصل ۸۲ متم قانون اساسی مصوب ۲۶ مرداد ۱۳۱۰ ملغی می‌شود.
ماده دوم - هر گاه راجع به سوءرفتار و اخلاق یکی از مستخدمین قضایی گزارشی و یا اطلاعی به وزرات دادگستری برسد وزارت دادگستری مکلف است در مدتی که از یک ماه تجاوز نکند اطلاعات و پرونده امر را نظر خود به وسیله دادستان کل به دادگاه عالی انتظامی بفرستد که نسبت به صلاحیت او رسیدگی کرده رأی بدهد و همچنین دادگاه عالی انتظامی در ضمن رسیدگی به تخلف انتظامی که مستوجب مجازات بیش از درجه سوم باشد به صلاحیت اخلاقی و علمی مستخدم قضایی رسیدگی خواهد نمود و طرز رسیدگی موکول به نظر دادگاه است. رأی دادگاه عالی انتظام اعم از این که دایر به صلاحیت یا عدم صلاحیت باشد در ظرف ده روز پس از ابلاغ به محکوم علیه یادادستان کل قابل تجدیدنظر خواهد بود.
رئیس - یک فوریت مطرح است (نمایندگان - مخالفی نیست).
طباطبایی تجدد - بنده با فوریت مخالفم، عرض کنم علت این که تقریباً بعد از ده سال دولت محتاج به آوردن یک همچو لایحه‌ای به مجلس شده است برای این است که در آن موقع یکی دو اصل از قانون اساسی از طرف مجلس تفسیر شده و فرصت برای مطالعه کافی نبوده و البته مقتضیات هم طوری بود که در این باب مجلس نمی‌توانسته است صحبت کند. یک مطلبی که مربوط به قانون اساسی است، تفسیر قانون اساسی است از طرف مجلس این عمل انجام شده این را برگرداندند دوباره به لباس دیگری در آوردند به نظر بنده محتاج امعان‌نظر و مطالعه بیشتری است چندین سال است که همین طور به همین نحوه عمل شده است بنده شخصاً احساس نمی‌کنم که برای چه باید دستپاچگی و به این فوریت و عجله مثلاً چه مصلحت مهمی الان از شما فوت شده اجازه بفرمایید که لایحه از راه صحیح خودش به مجلس بیاید، جریان طبیعی و قانونی خودش را طی بکند، آقا خودتان قاضی هستید وزیر عدلیه هستید می‌دانید چه عرض می‌کنم، خلاف اصل است اصلاً لایحه به مجلس آوردن با یک فوریت در یک مواقع خاصی پیش‌بینی شده است ولی اصولاً خلاف اصل است، چرا این کار را می‌کنید لایحه به مجلس آورده-اید بگذارید سیر عادی خودش را بکند و وقت بیشتری باشد که برود به کمیسیون دو مرتبه هم به مجلس بیاید دقت بیشتری هم بشود که انشاءالله بعد از چند سال دیگر یک دولت نیاید این را اصلاح بکند.
رئیس - آقای نقابت.
نقابت- بنده موافقم، عرض کنم علت فوریت این لایحه خیلی واضح و روشن است در دوره سیزدهم یک طرحی تهیه شد که بنده آن را تقدیم مجلس شورای ملی کردم و سی و شش نفر هم امضا کردند عین این ماده واحده که دولت آورده است جزء آن طرح بود و علاوه بر این که در مجلس تصویب شد به کمیسیون مبتکرات هم رفت تصویب شد و بعداً رفت به کمیسیون دادگستری و چندین ماده از آن طرح تصویب شدولی وزاری وقت باگذراندن آن مقاومت کردند و آنها نمی‌خواستند که شرافت و حیثیت قوه قضاییه سر جای خودش باشد و در قوه قضاییه دخالت کنند یعنی نفوذ قوه مجریه را در قوه قضاییه در دست داشته باشند وقتی این قانون گذشته است که آخرین پیچ و آخرین مهره آن کار به دست وزیر سپرده شده مثلاً برای نصب قاضی تا وقتی که وزیر اجازه ندهد دو سیه‌اش به محکمه انتظامی نمی‌رود و برای منع تعقیبش تا وقتی که وزیر اجازه ندهد منع تعقیب او عملی نمی‌شود فعلاً که آقای صالح دارای اسم با مسمایی هستند و
و واقعاً صالحند می‌بایستی با سه فوریت می‌دادند برای این که ما نمی‌دانیم که آقای صالح چند روز دیگر سر کار هستند (خنده نمایندگان) بنابراین بهتر است که این کار زودتر بگذرد و تمام شود این است که بنده خواهش می‌کنم که آقایان موافقت بفرمایند که این به کمیسیون مراجعه نشود و در آنجا ضبط نشود چون یک مطلبی است که سه سال است در جریان است و محتاج به بحث نیست.
رئیس- رأی می‌گیریم به فوریت لایحه پیشنهادی آقای وزیر دادگستری آقایان موافقین قیام فرمایند؟
(اکثر برخاستند) تصویب شد.
]۶- بقیه مذاکره در بودجه مجلس[
رئیس - رجوع می‌شود به کمیسیون، شروع می‌کنیم به بقیه مذاکرات بودجه مجلس، اگر مخالفی نیست رأی بگیریم (نمایندگان - رأی، رأی)
رئیس- بعد از آقای دکتر عبده باید موافقین حرف بزنند آقای هاشمی بفرمایید.
هاشمی - با این که نوبت خود بنده بود می‌خواستم پیشنهاد ختم مذاکرات را بکنم که بودجه مجلس بگذرد زیرا مدت دو ماه بلکه متجاوز است که کارپردازی مجلس به ضمیمه هیئت رئیسه مجلس دقت کافی و وافی نسبت به نیازمندی‌های مجلس و کارمندان مجلس نموده‌اند تا وقتی که به این صورت در آمده است اگر آقایان موافقت فرمایند که زودتر بگذرد منتهایی عنایت و توجه استنسبت به وعده-هایی که به کارمندان مجلس داده‌ایم و این که آقای کاظمی طی صحبتشان از جزیی نقیصه نظافت محوطه مجلس صحبت کردند می‌خواهم عرض کنم متأسفانه یک قسمت‌هایی است که تابع جریان عمومی کشوری است آقا شما امروز وضع خیابان‌های شهر را می‌توانید مقایسه کنید با چهار سال قبل البته در هر جا و هر قسمتی که ملاحظه می‌کنیم یک نواقصی پیدا شده ولی با عدم تکافوی در آمد کارمندان جزء مجلس با این هزینه امروز بنده به نوبه خودم از کارمندان جزء مجلس تشکر می‌کنم که با نهایت خوبی انجام وظیفه کرده‌اند و چنانچه ملاحظه کرده‌اید کارمندان جزء تا ساعت ده هنگامی که کمیسیون هست فراکسیون هست مشغول انجام وظیفه هستند و به اندازه که ممکن بود مبلغ خیلی جزیی در بودجه گذاشته شده است که به اشخاص عائله‌دار کمک شود این است که بنده استدعا می‌کنم موافقت فرمایند که مورد مراعات قرار بگیرند (صحیح است) و بنده در سایر قسمت‌ها وارد نمی‌شود تقاضا می‌کنم زودتر رأی گرفته شود (بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است). (یمین اسفندیاری - اجازه می‌فرمایید بنده عرضی دارم)
رحیمیان- آقا اجازه می‌فرمایید بنده در اطراف ماده ۱ می‌خواهم صحبت کنم.
رئیس -آقای رحیمیان.
رحیمیان - یک مطلبی را می‌خواستم به عرض آقایان برسانم در این صورت شصت نفر از رتبه ۵ تا رتبه ۹ در مجلس کار می‌کنند فکر بکنید ما اگر چنانچه دارای تشکیلات مرتبی باشیم این شصت نفر رتبه ۵ رتبه ۸ و نه می‌خواهند که این مملکت گرسنه و برهنه را اداره بکنند من نمی‌دانم در این مجلس چه کارهای مهمی است که ما شصت نفر دارای رتبه پنج و نه داشته باشیم شما همه می-گویید که ما برای مملکت بایستی خدمت بکنیم خودتان را اصلاح کنید مجلس چه دارد که شصت نفر رتبه ۸ و ۹ در آن خدمت کنند بنده راجع به کارمندان جزء صحبت نمی‌کنم و راجع به شصت نفر، هشت ماه است که بنده در تهران هستم و بنده نمی‌بینم کاری که شصت نفر رتبه ۸ آن را اداره بکنند چه بوده و اینها در تمام وزارتخانه‌ها است و عرض می‌کنم که اگر تمام کارمندان کشوری را نمی‌شود خارج بکنند صدی پنجاه آنها را که از نظر تحمیل و یا از نظر غرض شخصی یا برای دزدی داخل ادارات شده‌اند آنها راخارج بکنند و حقوق آنها را به سایرین که صالح‌ترند بدهند این مملکت اداره خواهد شد (صحیح است).
امینی- آنها از گرسنگی بمیرند.
رحیمیان -…آقای امینی بنده قول می‌دهم از این بهتر اداره بکنند بنده راجع به کارمندان جزء حرفی نمی‌زنم،
بنده راجع به این شصت نفر رتبه ۹ عرض می‌کنم که در اینجا چکار می‌کنند و چه کاری انجام می‌دهند این را بفرمایید (هاشمی- در اداره مجلس کار می‌کنند) و یکی هم راجع به مذاکرات آقای دکتر عبده است که موقعش گذشت پس عرایض بنده همین‌ها است که عرض کردم.
رئیس -آقای طوسی.
طوسی- خیلی متأسفم که طرف صحبت بنده یک همکار و همسایه محل انتخابیه بنده است آقای رحیمیان نماینده محترم اطلاع عمیقی از وضع داخلی اینجا ندارند خیلی خوب بود به جای این که اظهار مخالفت می‌فرمودند و فرمودندکه این شصت نفر چه خدمتی می‌کنند و اینها کی‌ها هستند؟ آقا این مجلس شورای ملی این وضعیت و این بنا مرهون همان جمعیت است که فعلاً در مجلس هستند چرا که اینها جان داده‌اند از اول مشروطیت صدمه خورده‌اند بالاخره امروز رتبه پنج شده‌اند شما تشریف ببرید سری هم به سایر ادارات بزنید و یک قدم جلوتر بگذارید ببینید وزارتخانه‌ها هم چطور است. اینجا چند روز پیش در همین جلسه می‌گفتند مدیر کل زنگ می‌زند که پیشخدمت بیاید لکن پیشخدمت نمی‌رود و می‌گوید آقای می-داند که من نمی‌روم باز هم زنگ می‌زند اینجا برخلاف این طور نیست تشریف بیاورید در توی اتاق‌ها ملاحظه کنید که آنچه کارمند کار می‌کند کاملاً انجام وظیفه می‌کند شما اگر ملاحظه کردید که نواقصی در کار هست و این عده زیادی است آن وقت می‌توانید گله بکنید و اینها تا موقعی که در این سرسرا می‌آیند شما اطلاعی ندارید ببخشید چون شما همکار عزیز بنده هستید خیلی ناگوار بنده است که توجه دقیقی نفرمودید، ببخشید مطلبی می‌خواهم عرض کنم حضرت آقای فیرو آبادی در یک دوره که اینجا تشریف داشتند وقتی که هزینه‌ای می‌آمد به مجلس می‌گفتند نصفی را بدهید تا رسید به آنجایی که مرحوم هزار جریبی که نماینده مجلس بودند ایشان پیشنهادی کرده بودند که پانصد جریبی باشد چرا هزار جریبی باشد امروز هم بیانی فرمودند به مخالفت بنده عرض می‌کنم شما تشریف بیاورید وضعیت را ببینید بنده چندین سال است اینجا جان می‌کنم اگر اشکالی داشتید آن وقت بفرمایید بنده هم با شما موافق هستم.
رئیس - اگر چنانچه مذاکرات کافی است رأی بگیریم
نمایندگان - کافی است رأی بگیرید.
رئیس -آقای صفوی فرمایش دارید؟
صفوی - عرض کنم، یک ارقامی در ماده اول نوشته شده است که بنده نمی‌فهمم و باید توضیح بدهند (همهمه نمایندگان)… توجه بفرمایید بنده تذکری می‌دهم بعد توضیح می‌فرمایند آن وقت رأی می‌گیرند.
رئیس - آقای یمین اسفندیاری.
یمین اسفندیاری- اجازه می‌فرمایید بنده مختصراً تذکری دارم عرض کنم وقت گذشته است در شور در کلیات هم وقت به بنده نرسید که بتوانم چند کلمه‌ای عرض کنم ولی موقع را باز مناسب دیدم برای این که نسبت به کارمندان مجلس و مستخدمین مجلس عموماً باید عرض کنم آن طوری که ما اطلاع داریم اینها از شریف‌ترین کارمندان و مستخدمین کشور هستند (صحیح است) و اما نسبت به تذکراتی که اینجا داده شد آقای کاظمی صحبتی فرمودند که بنده شخصاً اطلاعی ندارم ولی موضوع آب را از آقای مرآت است اسفندیاری مکرر تقاضا کرده‌ایم یک راه اصلاح و وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند امیدوارم از خوردن این آبی که خیلی ناگوار است و در خور شأن مجلس هم نیست آقایان نمایندگان را نجات بدهند و یک چیز دیگری هم که دو سه روز قبل پیش آمد و در دوره سیزدهم هم بنده تذکر دادم و به هیئت رئیسه عرض کرده‌ام این است وقتی که ما از جلسه خارج می‌شویم یک عده مزاحم نمایندگان هستند آن روز یکی از نمایندگان خارجه که می‌آمد در اینجا برای ملاقات آقای رئیس مجلس، بنده دیدم این اشخاص که به عنوان تکدی دور و بر مجلس هستند دست‌شان را دراز کردند و این البته خیلی به بنده برخورد، خوب، آنها را به هر طوری بود رد کردیم ولی مکرر گفته شده که مجلس شورای ملی یعنی اداره کار شورای باید توجهی بکنند که این اشخاص که دور و بر مجلس جمع می‌شوند و تکدی می‌کنند
اینها را از اینجا دور کنند. اما راجع به این که نوشته شده است قانونگذاری و در جای دیگر می‌نویسید اداره قوانین و همچنین در یک جا نوشته می‌شود اداره دفتر و در جای دیگر دبیرخانه در صورتی که منظور از دبیرخانه همان دفتر است که دبیرخانه شده است و در اینجا نوشته است دبیرخانه و همچنین در یکجا اظهار شده است قانونگذاری و در جای دیگر اظهار می‌شود اداره قوانین و بعد هم اعتبار خصوصی قانونگذاری است که در اینجا نوشته شده است چون بنده اینها را نتوانستم بفهمم این بود که تقاضا می‌کنم که آقای مخبر یا آقای مرآت توضیح بفرمایند که بنده هم قانع بشوم.
طوسی - اجازه می‌فرمایید.
رئیس- بفرمایید.
طوسی - عرض کنم که این قانونگذاری عبارت است از تمام دوایر یعنی مجموع دوایر قانونگذاری که جمع شد می‌شود قانونگذاری (اما دبیرخانه که فرمودید عبارت از دارالانشاء سابق وزارتخانه‌ها است و دفتر عبارت است از کابینه سابق بنابراین این چیزی اضافه ندارد زیرا این دفتر همان کابینه است به نام قدیم و همان دارالانشاء است به نام سابق که حالا شده است دبیرخانه اما دایره قانونگذاری یعنی تهیه قوانین که جزء قانونگذاری است قانونگذاری عبارت است از چندین دایره که ثبت است و ضبط جاری است و قوانین است دبیرخانه است و تندنویسی است و ارسال مراسلات که مجموعاً می‌شود اداره قانونگذاری (امینی - ما که چیزی نفهمیدیم سرکار فهمیدید؟) زیرا در نظامنامه تصریح شده است که اداره مجلس به دو قسمت منقسم می‌شود کارشورای و قانونگذاری آنجا را که می‌گفتند تقنینیه حالا قانونگذاری است که کار شورای چندین شعبه دارد و قانونگذاری هم چندین دایره دارد. یکی قانونگذاری است یکی اداره قوانین اداره قوانین یعنی اداره تهیه قوانین و اگر آقایان به اقلام مراجعه بفرمایند موضوع حل می‌شود اولاً قانونگذاری که می‌نویسید دو قلم است معاونت اداری مجلس و بازرسی مجلس (یکی از نمایندگان آقا معاونت اداری مجلس هم قانونگذار است) آقا توجه بفرمایید تهیه قوانین غیر از این است یعنی قانونگذاری که تمام ادارات مجلس برای تهیه قوانین است اما اداره تهیه قوانین اداره است که تمام قوانین وضع شده راجمع می‌کند و تهیه می‌کند و ابلاغ می‌کند و اداره مخصوصی هم دارد که هر یک از آقایانی که محتاج باشند آنجا مراجعه می‌کنند و قوانین گذشته را می‌گیرند پس این قانونگذاری غیر از آن قوانین است اما اداره دفتر همان کابینه است در این اداره دفتر رئیس است و منش و کارمند، خوب، دبیرخانه بایدتمام این مراسلاتی که به مجلس می‌آید برایش جواب نوشته شود و جواب داد شود و این کار دارالانشاء است (یمین اسفندیاری- اعتبار قوانین جزء قانونگذاری محسوب می‌شود پس این اضافه اعتبار برای چیست؟) (فاطمی- برای طبع قوانین)
مخبر- این اعتبار رامی‌گذارند برای این قوانین که چاپ می‌شود چون اینها کاغذ می‌خواهند خرج چاپحانه می‌خواهندبرای این که قوانین و لوایح راطبع بکنند.
صفوی- اجاز می‌فرمایید؟
رئیس - بفرمایید.
صفوی - عرض کنم که البته وقت گذشته و الان یک ساعت بعد از ظهر است و آقایان هم خسته شده‌اند ولی ما بایستی به یک بودجه‌ای رأی بدهیم که ارقامی را که در آن نوشته شده است بفهمیم و بدانیم به چه رأی می‌دهیم (صحیح است) اگر توجه بفرمایند آقایان هیچ کس از این ارقام متأسف نیست و مخصوصاً از نقطه-نظر کارمندان مجلس شورای ملی که همیشه صدیق و خدمتگذار و وفادار بوده‌اند. همه کارمندان جزء که ما موافقیم که با آنها کمک مؤثری بشود و بتوانند زندگی خودشان را اداره بکنند و البته بنده نظری ندارم بایستی به کارمندان توجه کرد و کمک کرد که بتوانند زندگیشان را اداره بکنند ولی اینجا به طور مختلف ارقامی را نوشته‌اند بنده این را از آقای مخبر محترم کمیسیون محاسبات توضیح می‌خواهم که بفرمایند اینها مربوط به کدام قسمت است در صفحه ۷ بودجه در قسمت مربوط به خدمتگذاران جزء نوشته
شده است کمک اعاشه کارمندان پایه ۱ و ۲ و ۳ و کارمندان جزء مجلس نفری ۲۰۰ ریال ۳۷۰۰۰۰ ریال البته این ۳۷ هزار تومان چیزی نیست و بایستی کمک به آنها بشود و جای دیگر زیرش توشته است اعتبار اضافه کاری و کمک اعاشه و حقوق ایام مرخصی فقرات دو و سه دو میلیون و ششصد هزار ریال یعنی ۲۶۰ هزار تومان بنده خیال می‌کنم این رقم و این پیکره که اینجا نوشته شده است این فرغ اضافه بر اصل است شما نوشته‌ایدکه به نام فوق‌العاده در صورتی که بنده تصور نمی‌کنم که ما اضافه‌کار زیادی در مجلس داشته باشیم فقط هفته دو مرتبه سه مرتبه کمیسیون بشود و اضافه‌کاری داشته باشیم خیلی زیاد نیست و این درحقیقت فرع زیاد بر اصل است حقوق شاید این قدر نباشد ۲۶۰ هزار تومان به نام فوق‌العاده و به نام اضافه‌کار، این یک رقم، در جای دیگر نوشته شده است تفاوت نان کارکنان مجلس ۳۲۰ هزار ریال عیدی نوروز البته ۳۶۰ هزار ریال اینها را اگر همه را با هم جمع می‌کرد و اینجا هم به نام اضافه کار نمی‌نوشتند و همین رقم را اضافه می-کردند به حقوق کارمندان و مستخدمین بنده خیال می‌کنم که نظر آقای اردلان هم تأمین شده بود و دیگر لازم نبود که چیزی اضافه کنیم به آن اینها ارقام زیادی است و بنده مخصوصاً راجع به این رقم که اینجا در تبصره ماده اول نوشته شده است: تبصره ۳ -مبلغی که به عنوان اعتبار اضافه‌کاری و کمک اعاشه و حقوق ایام مرخصی ضمن این بودجه منظور شده است بر طبق تصویب کمیسیون منتخبه از طرف هیئت رئیسه پرداخت خواهد گردید. بنده خیال می‌کنم که اگر اشخاصی اضافه‌کار داشته‌اند و خدمت کردند بایستی حق خدمت آنها را داد و دیگر کمیسیون لازم ندارند که تشکیل بشود اگر یک کسی اضافه کار کرد بایداضافه به او داد دیگر کمیسیون نباید تشکیل بشود که شاید خدای نکرده مأمورین اینجا خیال کنند که با ایشان نظر حب یا بغضی بوده است بایستی از آن محل اضافه بدهند آن هم نه ۲۶۰ هزار تومان اگر در سال ما ۲۶۰ هزار تومان به نام اعتبار فوق‌العاده و اضافه‌کار بگذاریم در بودجه و بگوییم که کمک نیست چرا اما هر جا تکه تکه یک جا به نام مدد معاش یکجا به عنوان پول نان یک جا به عنوان اضافه‌کار یک پول‌هایی بگذاریم این درست نیست اینها تمام را باید کمیسیون محاسبات یک جا بنویسد بدهید که این چیزها درش نباشد و نگویند که مستخدمین مجلس حقوقشان کم است گرسنه هستند بیچاره هستند شما اگر اینها را مراقبت می‌فرمودید البته این اشکالات رفع می‌شد و دیگر محتاج نبود که چندین رقم برای مستخدمین معین کند و کمیسیونی تشکیل بدهید برای اضافه‌کار و خدمتی که کرده‌اند بنده با این کمیسیون نظر موافقی ندارم برای این که وقتی خدمتی را انجام دادند دیگر کمیسیونی لازم ندارد که تشکیل بشود برای تشخیص خدمت آنها و باید حق خدمت آنها را در آخر ماه حساب کنند و بدهند این را بنده می‌خواستم توضیح بدهندکه این رقم چیست.
رئیس- آقای تهرانچی.
تهرانچی- اولاً می‌خواستم عرض کنم که بنده مخبر کمیسیون نیستم و مخبر کمیسیون آقای فداکار هستند و چون ایشان در مرخصی هستند بنده از طرف کمیسیون مأمورم که توضیحاتی که آقایان خواستند عرض کنم اما راجع به این موضوع که فرمودید بعضی از آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی تشریف آوردند و فرمودند که حقوق اعضا مجلس خیلی کم است برای این که خرج زندگانی و قیمت‌ها صدی بیست علاوه شده است (حاذقی- صدی بیست خیر ۲۰برابر) بله مقصودم همان ۲۰ برابر گران شده است و این حقوقی که پرداخت می‌شود خیلی کم است و آنها نمی‌توانند معیشت بکنند (صحیح است) و حالا نماینده محترم فرمودند که اضافاتی که داده شده زیاد است و اقلام متعددی است در نظر اول قبول کردن این کار مشکلی است ولی با توضیحاتی که بنده عرض می‌کنم شاید کفایت بکند اولاً این را تصدیق بفرمایید گرانی قیمت‌های تمام اجناس به اندازه‌ای زیاد است که البته این جزییات با حقوق‌هایی که سابقاً گرفته می‌شد و قیمت‌ها ۲۰ برابر ارزان‌تر بود هر قدر این اضافات را زیاد بکنند باز کمک مؤثری نخواهد بود برای امرار معاش کارمندی.
که چند سر عائله داشته باشد اما آن ۲۰ تومان که فرمودید این از دو سال قبل برای کارمندان پایه یک و دو که در یکی دو سال قبل حقوقشان خیلی کم بود آمدند ماهی ۲۰ تومان اضافه حقوق تصویب کردند و این رقم همان مبلغی است که در دو سال قبل به عنوان اضافه حقوق تصویب شده است و اینجا چون به این عنوان در بودجه ذکر شده بود باز همین به همین قلم ذکر شده است …. عرض کردم چون در بودجه‌های سابق به این قلم بوده است اداره محاسبات هم به همین قلم نوشته است حالا هم تفاوتی نمی‌کند که همه را جمع کنید و یک قلم بنویسید برای این که وقتی یک قلم بنویسیم (فاطمی- یک قلم البته بهتر است) حالا هم تفاوتی نمی‌کند حالا که گذشته ولی برای سال بعد ممکن است تصحیح بکنند بنده کاری ندارم که یک قلم بهتر است یا نه اما در هر صورت تفاوتی در اصل عمل پیدا نخواهد شد اما قسمت دو میلیون و ششصد هزار ریال که برایش کمیسیون تشکیل می‌شود هم اگر توجه بفرمایید فقط برای اضافه کاری نیست باز برای کمک اعاشه است البته اضافه کاری معلوم است که کارمند کارش چقدر است و اضافه-اش پرداخته می‌شود برای این نظر نبوده است که کمیسیون تشکیل می‌شود بلکه باز این کمیسیون برای این قرار است تشکیل بشود از طرف هیئت رئیسه مجلس که وضعیت مستخدمین جزء و غیر جزء آنهایی که مستحقق کمک اعاشه هستند تشخیص داده شود از طرف کمیسیون و دستور داده شود که از این محل بپردازند (یکی از نمایندگان - این مربوط به کمیسیون محاسبات است آقا) اجازه بفرمایید آقا البته بودجه وقتی که به تصویب مجلس رسید پرداخت او با نظر هیئت رئیسه است و کارپردازی ولی کمیسیون محاسبات البته نظارت دارد در طرز پرداخت و سایر قسمت‌ها و چون هیئت رئیسه ممکن بود اوقاتش به اندازه‌ای مشغول باشد که نتوانند به احوالات جزء جزء اعضای مجلس برسد قرار شد که یک کمیسیونی تشکیل شود و در این کمیسیون یک نفر از کمیسیون محاسبات هم معین شود و به وضعیت اعضا مجلس رسیدگی شود و هر یک که محتاج به کمک اعاشه هستند از این محل پرداخته بشود و در حقیقت این هم برای اضافه‌کاری نیست بلکه برای کمک اعاشه اشخاص است و آقایان البته متوجه هستند که قیمت‌ها به اندازه گران شده است که به قول معروف (کجا کفاف دهد این باده‌ها به مستی ما) و با این وضعیت که پیش آمده است تکافو نمی‌کند و هر قدر هم شما اینجا اضافه کنید باز به عقیده بنده نصف زندگی خیلی خیلی متوسط یک نفر عضو مجلس از این محل حقوقش پرداخت نشده است این وضعیت مملکت است و خود آقایان البته به این چیزها خوب توجه دارند و بنده در این موضوع عرض نمی‌کنم اما قسمتی که راجع به تفاوت بهای نان کارکنان مجلس است این را وقتی که قیمت نان ترقی کرد یعنی نرخ دولتی نان از ۶ قران ترقی کرده است به ۹ قران این تفاوت قیمت را مجلس می‌پردازد و عرض کردم این در اصل تفاوت نمی‌کند و به عقیده بنده برای محاسبات بهتر است که جزء جزء باشد اجازه بفرمایید آقای صفوی اگر در محاسبات جزء جزء معلوم باشد البته به عقیده بنده از لحاظ حسابداری بهتر است ولی اگر آمدیم و این را یک قلم معین کردیم آن وقت باید از اول شروع کنند و تا آخرین قلم بگویند ولی اگر این قلم‌ها معلوم باشد در طرز پرداختنش تسریع می-شود و بهتر می‌شود پرداخت و به علاوه وقتی که قسمت‌ها معلوم باشد ممکن است هر کدام را جدا توضیح دادکه ذهن آقایان روشن بشود.
رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات شده است اگر اجازه می‌فرمایید قرائت شود.
ایرج اسکندری- بنده با کفایت مذاکرات مخالفم.
رئیس - اگر شما با کفایت مذاکرات مخالفید نوبت شما نیست و فعلاً سه تا اجازه دیگر هست اگر قرار شود باید به نوبه اجازه داده شود (یکی از نمایندگان - آقا مذاکرات کافی است (مهندس فریور- آقا با کفایت مذاکرات مخالف‌اند)
رئیس- آقای ایرج اسکندری.
ایرج اسکندری- عرض کنم که ماده اول مخصوصاً چون که تفصیلش در این موادی است که بعد در اینجا ذکر
شده است و این فقراتی را که ذکر کرده‌اند اگر ما بخواهیم یکی یکی مطالعه بکنیم و نگاه بکنیم گمان می‌کنم که آقایان موافقت نکنند پس تقاضا می‌کنم از آقایان که یک توضیح بیشتری بدهند چون آقای مخبر کمیسیون هم متأسفانه توضیح کافی ندادند و ما نمی‌توانم بدون این که بدانیم چیست رأی بدهیم اگر می‌خواهید واقعاً رأی داده شود و ما هم بدانیم که واقعاً این بودجه صحیح است بایستی وقت کافی باشد که این مطرح شود و مذاکرات شود و الا ما نمی‌توانم به آنها رأی بدهیم برای این که یک مسأله اینجا است که نوشته است معاون معاون و ما نمی-دانیم که این معاون معاون چی است یک جا هست کارمند ۶ ماهه، کارمند ۷ ماهه، معاون معاون و متأسفانه اینها را آقای مخبر توضیح کافی ندادند و بدون این توضیحات رأی دادن به این لایحه متعسر و مشکل است بنابراین خواهش می‌کنم اجازه بفرمایند آقایان که توضیحات کافی راجع به این موضوع لااقل یک مرتبه داده شود تا ما بتوانیم رأی بدهیم و الا مجبوریم که ممتنع باشیم.
جمعی از نمایندگان -رأی- آقا رأی.
مهندس فریور- اجازه می‌فرمایید ؟(جمعی از نمایندگان- رأی آقا).
رئیس -بفرمایید.
مهندس فریور- عرض کنم که یک بودجه‌ای نوشته شده است روی پرسنل موجود (صحیح است) و صحبت اساسی اول جلسه شد اگر ما بخواهیم اساس کار را درست بکنیم که متأسفانه الان برایمان متعذر است و ممتنع است یک اشخاصی هستند که می‌خواهند به آنها یک کمکی بشودحالا اینها را اسمشان را بگذارید معاون معاون یا مدیر بلیط و لوایح این عضو موجود است و اصل این است که آقای مخبر کمیسیون قبول کنند که عضو جدیدی قبول بکنند و خیال می‌کنم که این را قبول می‌کنند این بودجه هم عرض کردم روی پرسنل نوشته شده و اصطلاح ۷ ماهه هم اشکالی ندارد مقصود سنش که نیست (خنده نمایندگان) (ایرج اسکندری- ببخشید بنده خیال کردم مقصود سنش بود) این مقصود این است که این کارمند ۷ ماه است مستخدم شده یا ۵ ماه است استخدام شده است و این برای این است که اشکالی پیش نیاید. پیشنهاد هم خیلی می‌شود داد ولی این معنی ندارد که هر وقت برای این ادارات پر عرض و طول مملکت ما یک فکری کردید این دویست نفر هم روی آنها اما الان راجع به آنها هیچ فکری نمی‌توانید بکنید.
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است رأی بگیرید آقا.
رئیس- رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا دو سه فقره پیشنهاد است که به ترتیب قرائت می‌شود پیشنهاد آقای اردلان:
(به شرح زیر قرائت شد)
این بنده تبصره الحاقیه زیر را پیشنهاد می‌نمایم:
تبصره - به هر یکی از کارمندان مجلس شورای ملی و چاپخانه به میزان حقوق ماهیانه که دریافت می‌دارند دو برج حقوق به نام کمک هزینه جنگ علاوه پرداخت شود. (یکی از نمایندگان - این آقا مطرح نیست)
تهرانچی- آقا اجازه می‌فرمایید؟
رئیس -بفرمایید.
تهرانچی- بنده آقا استدعا می‌کنم از آقای اردلان که این پیشنهاد خودشان را مسترد بفرمایند برای این که کمک اعاشه یعنی این دو میلیون و ششصد هزار ریال که اینجا پیش‌بینی شده است از آن محل به اشخاصی که مستحقق کمک هستند پرداخت خواهد شد و به عقیده بنده به نسبتی که برای تمام کارمندان معین شده است کفایت خواهد کرد (اردلان- آقا بنده اعتراض دارم) و به علاوه پیشنهاد خرج هم هست و یک نفر نماینده برایش مشکل است که پیشنهاد خرج بکند.
اردلان- آقا اجازه بفرمایید که بنده یک توضیحی عرض بکنم (فرخ - توضیح نمی-شود داد) چطور توضیح نمی‌شود داد بودجه مملکتی که نیست چطور وقتی که خودتان پیشنهاد می‌کنید بایستی توضیح بدهید بنده باید توضیح پیشنهاد
خودم را در مجلس بدهم آقای فرخ چه سمتی دارند که به بنده غروغر می‌کنند جنابعالی بفرمایید که این پیشنهاد خرج است و قبول نمی‌شود بنده قبول می‌کنم آقای فرخ چرا می‌فرمایند.
رئیس - پیشنهاد آقای شهاب فردوسی خوانده می‌شود:
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم۱۶۰ هزار ریال اعتبار آبدارخانه از فقره هزینه حذف و به کارمندان جزء و پیشخدمت‌ها اضافه شود.
رئیس - آقای شهاب فردوسی.
شهاب فردوسی- به عقیده بنده در این ماه رمضان به خوبی معلوم شد که این چای آبدارخانه یک امر زایدی است و آقایان دیدند که هیچ موجبی ندارد که این آبدارخانه اینجا دایر باشد با بودجه مجلس - هر کس می‌خواهد چای بخورد پول بدهد چای بخورد.
هاشمی- بنده با این پیشنهاد مخالفم وقت گذشته و هر نوع کمکی که نسبت به کارمندان جزء مقدور بوده و امکان‌پذیر بوده شده است و این هم یک چیز ناقابلی است.
رئیس - اگر آقایان موافقند رأی بگیریم- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. یک پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود:
(به شرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد می‌کنم که پزشکانی که حقوق آنها از بودجه مجلس داده می-شود روزی سه ساعت هم به بیماران بی‌بضاعت رسیدگی نمایند. دکتر معاون
رئیس - آقای دکتر معاون.
دکتر معاون - کارکنان اینجا در حدود هزار نفرند. … اگر حساب بکنید مطابق احصائیه که در دست است از هزار نفر ده نفر بیشتر مریض نمی‌شوند و دو نفرشان ممکن است به یک طبیب احتیاج داشته باشند ماهی هزار تومان هزینه بهداری نوشته‌اند یک رئیس بهداری است با ۴۷۵ تومان در ماه و یک پزشک قراردادی در حدود ۳۳۰ تومان اینها روزی دو یا سه نفر مریض بیشتر ندارند و از طرف دیگر ملاحظه بفرمایید یک عده درمانگاه مجانی در شهر هستند که عده‌شان کم است ولی درمانگاه‌ها را همه‌اش در جنوب قرار داده‌اند و خوب هم کرده‌اند برای این که فقرا بیشتر در آن قسمت هستند اما اینجا در میدان بهارستان هیچ درمانگاه نیست و این طبیب را هم بنده می‌دانم که یک طبیب بسیار خوبی است و فوق-العاده فعال است و اگر روزی دو سه ساعت به مریض‌های این طرف هم بپردازد گمان می‌کنم این حقوق حلال‌تر باشد.
رئیس - آقای مرآت اسفندیاری.
مرآت اسفندیاری- عرض کنم که این عمل بسیار خوب است بنده هم قبول می-کنم ولی شرط اولش این است که یک اداره بهداری درست کرد که دست به خارج هم داشته باشد و اول کارشورای بایست یک محلی را برای بهداری درست بکند که مریض‌ها بتوانند از خارج به او مراجعه کنند البته ما قبول می‌کنیم و آن وقت ترتیبش را می‌دهیم.
دکتر معاون - بنده اگر بدانم که این تا چند ماه دیگر درست می‌شود و سایلش را فراهم می‌کنم.
مرآت اسفندیاری - بنده هم قبول می‌کنم آقا.
دکتر معاون- حالا که مجلس قول داده است در ظرف چند ماه این قضیه را درست بکند بنده پس می‌گیرم (مهندس فریور- پس بگیرید قبول شده است).
رئیس- پیشنهاد قبول شد آقا.
مخبر فرهمند- اجازه می‌فرمایید بنده توضیحی عرض کنم؟
رئیس - بفرمایید.
مخبر فرهمند- چون این پیشنهاد آقای دکتر معاون قبول شد بنده خواستم این توضیح را عرض بکنم که مراجعین به بهداری دو سه نفر نیستند کارگران چاپخانه هست و تمام کارمندان مجلس شورای ملی است و بستگان‌شان هستند منحصر به روزی دو سه نفر نیست قریب ۴۰۰ یا ۵۰۰ نفر هستند که بایستی بهداری مجلس به خودشان و بستگان‌شان رسیدگی بکند و مطابق آئین‌نامه هم هر ماه بایستی تمام کارگرها را
معاینات طبی بکنند و تصدیق صحت بدهند این نیست که آقای دکتر فرمودند روزی دو سه نفر و اگرآنجا تشریف ببرید ملاحظه می‌فرمایید روزی سی نفر چهل نفر را باید معاینه بکند.
رئیس - آقای تهرانچی
تهرانچی- اجازه بفرمایید آقایان بنده باید قبول بکنم اگر آقایان موافقت بفرمایند که قسمت سه ساعت برداشته شود بنده ممکن است قبول کنم که به اندازه که ممکن است وسائل را فراهم کنند.
دکتر معاون- بنده قبول می‌کنم
هاشمی- پس پیشنهاد به این شرط اصلاح می‌شود: که حقوق آنها از بودجه مجلس داده می‌شود روزی چند ساعت (یکی از نمایندگان - چند ساعت ندارد) به بیماران بی‌بضاعت رسیدگی نمایند.
رئیس - یک پیشنهاد دیگر خوانده می‌شود:
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل ماده اول لایحه بودجه مجلس اضافه شود: تبصره ۴- کارشورای مکلف است از تاریخ تصویب لایحه بودجه مجلس به جای طبع صورت مشروح مذاکرات مجلس روزنامه یومیه به نام روزنامه مجلس حاوی صورت مشروح مذاکرات مجلس و قوانین مصوبه و کلیه مقررات چاپ و منتشر نماید. دکتر معظمی.
رئیس -آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی- عرض کنم بنده برای این که وقت آقایان نمایندگان محترم را نگرفته باشم قبلاً شرحی به هیئت رئیسه نوشتم راجع به طبع صورت مذاکرات مجلس بنده یک عرایضی دارم و متأسفانه شاید به علت گرفتاری و کار زیاد آقایان هیئت رئیسه از بنده دعوت نکردند و ناچار شدم که در مجلس شواری ملی عرایضم را عرض کنم و بدبختانه این موقعی اتفاق افتاده است که یک ساعت و نیم بعد از ظهر است شاید که آقایان حوصله نداشته باشند که بنده عرایضم را بکنم عرض کنم در تمام ممالک دنیا رسم است که مجله رسمی منتشر می‌شود که در آنجا تمام زندگانی عمومی یک ملتی را در آنجا درج می‌کنند متأسفانه در مملکت ما با وجود این که مخارجش می‌شود ولی وضعیتش خوب نیست چرا ما یک مجله داریم مجله رسمی وزارت دادگستری و اگر اشتباه نشده باشد بودجه‌اش ۹۰ هزار تومان است و وقتی که من آن را جمع کردم با بودجه مجله مذاکرات مجلس و تند نویسی و تحریر صورت مجلس دیدیم که جمعاً متجاوز از ۲۷۰ هزار تومان در سال ما خرج می‌کنیم ولی اگر یک نفر عاشق این باشد که بخواهد یک مطلبی را از گذشته ایران مطالعه بکند بایستی واقعاً وقتش تلف بشود و آخرش هم قوانین را آن طوری که می‌خواهد نمی‌تواند ببینید ولی مثلاً مجله رسمی دولت فرانسه وقتی که کسی می‌خواهد زندگانی عمومی دولت فرانسه را مطالعه بکند که مثلاً در ۱۰ سال پیش چطور بوده فوراً به آن مجله رسمی مراجعه می‌کند در آن مجله تمام نطق‌های نمایندگان را دارد تمام روسای دولت و وزیران آنها و انتصابات را دارد ولی ما چون اینجا نمایندگان ملت هستیم و مطابق قانون اساسی حق نظارت داریم بایستی که اینها در یک روزنامه چاپ شود از نظامنامه و تصویب‌نامه‌ها و غیره ولی متأسفانه اینها در هیچ جا چاپ نمی‌شود برای این منظور در سابق هم یک قانونی از مجلس شورای ملی گذشته است که بنده این قانون را می‌خوانم: قانون طبع روزنامه رسمی مصوب شوال ۱۳۲۸ ماده واحده- در تحت مراقبت ونظارت وزارت داخله به مخارج دولت در پایتخت روزنامه رسمی ایران تاسیس می‌شود که حاوی خواهد بود، دستخط‌های سلطنتی و احکام وزارتخانه‌ها و اعطای امتیاز و شئونات و عزل و نصب‌ها و قوانین موضوعه و صورت مشروح جلسات دارالشورای ملی و هر گونه مطالب رسمی دیگر دولت را، حالا در این قسمت صورت مشروح مذاکرات مجلس فقط یک عده معدودی چاپ می‌شود (مهندس فریور- آن هم بعد از ۴۰ روز) چهل روز بعد برای خود نمایندگان مجلس که یک مرتبه اینجا شنیده‌اند دیگران یعنی وکلای عدلیه و قضات مملکت باید از روح قانونگذاری مطلع باشند این است که باید
مذاکرات آن روز را همه بدانند و موضوع دیگر اساسی که قابل اهمیت است این است که موکلین باید کاملاً نظارت بکنند ببینند وکلا چه می‌گویند و این قسمت هم متأسفانه عملی نیست و فقط روزنامه‌ها هستند که خلاصه مذاکرات مجلس را می‌نویسند و اینها یا ثروت کافی ندارند که به اندازه که باید تندنویس بگیرند برای این که یک قسمت از عبارت می‌افتد و باید خلاصه بکنند و چون باید خلاصه بکنند ممکن است در بعضی موارد احساسات شخصی را هم دخالت بدهند و این است که ممکن است نظریات مجلس را آن طور که باید ننویسند و در خارج بد نوشته شود از این جهت بود که بنده منظور اساسی یعنی آرزویم این بود که واقعاً این منظور عملی بشود ولی چون فرصتی جزء این موقع نبود از این جهت بنده پیشنهاد کردم که یک روزنامه رسمی چاپ بشود سابقه هم دارد یک روزنامه بود به نام مجلس و صاحب امتیاز آن آقای طباطبایی بودند و فعلاً هم اشکالی ندارد که دوباره آن را در دسترس مردم بگذارند که مردم از گفتار وکلا اطلاع پیدا کنند و به علاوه یک موضوع مهمی هم هست و آن این است که نطق‌های قبل از دستور هم هست که در این مجله مذاکرات مجلس به هیچ وجه چاپ نمی‌شود در صورتی که اینها یک اثرات مهمی را دارد راجع به هیئت دولت و غیره و از این جهت بود که این پیشنهاد را بنده اینجا تقدیم نمودم
رئیس - آقای مرآت اسفندیاری
مرآت اسفندیاری- این فرمایشاتی که فرمودند تمام صحیح است ولی چیزی که هست بودجه مجله مذاکرات مجلس ما فقط ۲۰ هزار تومان است و با بیست هزار تومان نمی‌شود یک همچو روزنامه را درست کرد البته پیشنهاد خرج باید کرد و الان هم پیش‌بینی خرج نشده است.
رئیس - آقای دکتر زنگنه مخالفید؟
دکتر زنگنه- بنده موافقم
طوسی- بنده مخالفم آقا (جمعی از نمایندگان - عده کافی نیست)
۷- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - چون عده کافی نیست بقیه مذاکرات بودجه و رأی گرفتن در ماده اول می‌ماند برای جلسه آتیه (مهندس فریور- جلسه آتیه روز شنبه) خیر روز یکشنبه
مهندس فریور- آقا اعضا وزراتخانه‌ها پول نگرفته‌اند آنها هم مستأصلند.
رئیس - جلسه آتیه روز یکشنبه است
جلسه یک ساعت و نیم بعد از ظهر ختم شد
رئیس مجلس شورای ملی- سید محمد صادق طباطبایی