مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ آذر ۱۳۳۸ نشست ۳۶۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۶۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۳۰ آذر ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱ - طرح صورت‌مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: مهندس سلطانی - پرفسور اعلم - استخر - نورالدین امامی.
۳ - مذاکره در ارجاع لایحه اصلاحات ارضی به کمیسیون خاص و قبول آن طبق ماده ۳۵ آیین‌نامه و قبول آن.
۴ - اعلام تصویب صورت‌مجلس
۵ - بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون استخدام راجع به نحوهٔ استخدام مهندسین و کمک‌مهندسین و تکنیسین‌ها و ارسال به مجلس سنا
۶- تعیین موقع و دستورجلسه بعد - ختم جلسه
مجلس یک ساعت و نیم پیش از ظهر به ریاست آقای دکتر عمید (نایب‌رئیس) تشکیل گردید.
۱- طرح صورت‌مجلس
نایب‌رئیس - صورت غایبین جلسه پیش قرائت می‌شود.
به شرح زیر خوانده شد
غایبین بااجازه - آقایان: کدیور - دکتر - جهانشاهی - محمودی - باقر بوشهری - امیدسالار - ثقةالاسلامی - قبادیان - مشار - کوروس - ذوالفقاری - دیهمی - دکتر سعید حکمت - یارافشار - سنندجی - بزرگ‌نیا - اورنگ - بزرگ‌ابراهیمی - دهقان - دکتر مشیر فاطمی - حشمتی - دولت‌شاهی - مهندس فیروز.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: دکتر طاهری - قرشی - پردلی - بوربور - مهندس ببهودی.
نایب‌رئیس - در صورت‌جلسه نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پس از حصول اکثریت تصویب آن اعلام می‌شود.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: مهندس سلطانی - پرفسور اعلم - استخر - نورالدین امامی.
نایب‌رئیس - نطق‌های قبل از دستور شروع می‌شود. آقای مهندس سلطانی بفرمایید.
مهندس سلطانی - ملت ایران چند سال است که در انتظار قدوم ولیعهد ایران می‌باشد. ازدواج جدید اعلیحضرت همایون شاهنشاهی، به خواست و آرزومندی و تقاضای ملت ایران انجام گرفته است.
تلگرافات بسیاری از طرف طبقات مردم خوزستان و اهالی ببههان و کهکیلویه، از روحانیون و رؤسای عشایر، بازرگانان و کشاورزان مبنی بر تبریک و شادمانی رسیده است که مراتب شادی و سرور طبقات اهالی را بیان می‌کند.
بنابراین از طرف خود و طبقات مردم خوزستان به پیشگاه مبارک همایونی تبریک عرض می‌کنم و از ساحت قدس خداوند متعال حصول و انجام آرزوی ملت ایران را مسئلت می‌نماید.
مردم خوزستان در این ایام در دو حال متضاد و متعارض قرار دارند. از جهت ازدواج اعلیحضرت همایونی که به تقاضای ملت انجام گرفته است غرق در شادی و مسرت‌اند و از قبول مستدعیات خود از جانب شاهنشاه سپاسگزارند، اما برای قتل فجیع و سوزناک و مجروح شدن چند نفر از برادران ما در نواحی مرزی آن استان شدیداً عصبانی و غضبناک هستند (صحیح است) و نه تنها قوای بری و بحری شاهنشاهی در حال آمادبهاش قرار گرفته‌اند، عشایر و طبقات و صنوف مردم خوزستان به حال آماده‌باش و گوش به فرمان بزرگ فرمانده ایران قرار دارند تا نابکاران وحشی و آدم‌کشان بربری غاصبین حکومت بین‌النهرین را تنبیه و مجازات کنند. (صحیح است)
تلگرافات بسیاری از شهرستان‌ها و عشایر خوزستان دشت و خوزستان‌کوه رسیده است که از پیشگاه مبارک شاهنشاه اجازه خواسته‌اند که دولت شاهنشاهی ممانعت و جلوگیری از آنها به عمل نیاورند تا خود به انتقام خون مقدس شهدای مرزی قیام و اقدام نمایند. (اوراق تلگراف زیادی را ارایه دادند)
دولت و ملت ایران مردم مظلوم و ملت مصیبت‌دیده عراق را دوست‌دار بوده و عزیز می‌دارند (صحیح است) ولی خون‌خواران غاصب و آدم‌کشانی که از خون‌آشامی برادران بی‌گناه خود هنوز سیر نشده‌اند و از وحشت عمل و نتیجه خون‌خواری و غارت اموال مردم مظلوم آن سامان در بیم و اضطراب دایم هستند، باید بدانند با این که ما نظر خاکی به آن سرزمین و نظر سویی به آن مردم نداریم، این حقیقت را باید دریابند که عراق (دره بین‌النهرین) و در دامنه و شعاع جبال متعلقه به ایران قرار دارد و آن کشور مصنوعی (صحیح است) در شعاع حقوق طبیعی مملکت تاریخی و کهن‌سال شاهنشاهی چندهزار ساله ایران قرار گرفته است و بر طبق همین حقوق طبیعی کلیه آن ناحیه در طول عهود و قرون تاریخ تعلق به ایران داشته است و تا همین اواخر عمر امپراطوری عثمانی که آدم‌کشان عراقی غلام بهره‌ای از آن مواریث بزرگ را ادعا دارند، والیان بغداد و سلیمانیه از لحاظ همان حقوق طبیعی با کسب اجازه از دربار ایران منصوب می‌گردیدند. اکثریت قریب به اتفاق ساکنان عراق که به ظاهر تابعیت آن کشور را دارند و گاهی به زبان عربی سخن می‌گویند، از جهت نژاد و جنسیت و مذبه ایرانی هستند. اگر غاصبین حکومت فعلی آن مرز و بوم مقدس بی‌خبرند، تاریخ و مردم جهان می‌دانند که همین استقلال عراق مدیون علما و بزرگان و روحانیون و مجاهدان ایرانی است که به حکم مرحوم آیت‌الله مرحوم میرزا محمدتقی شیرازی رضوان‌الله‌علیه تحقق پیدا کرده. ملت عراق می‌داند که ایرانیان آنها را از خود جدا ندانسته و بیگانه با ما نیستند، ما سرزمین عراق عرب را به واسطه سوابق تاریخی که هماره عنوان (دل ایران شهر) یعنی مرکز مملکت ایران داشته است از خود دانسته و خود را از آنها می‌دانیم. چه علمای جغرافیایی ما مانند حمدالله مستوفی می‌نویسد در مسالک‌الممالک آمده که عراق عرب را دل ایران‌شهر خوانده‌اند، چون دل سلطان وجود است. سرزمینی که قبور ائمه‌اطهار علیهم‌السلام و قبور پدران ما در آنجا است، از دل و جان دوست داریم و کشوری بیگانه نمی‌شماریم. ما از این که حکومت خوف و وحشت بر برادران ما تسلط یافته و آن گروه وحشی همه روزه گروهی از برادران خود را به دیار نیستی می‌فرستند متأثریم (صحیح است) مردم جهان و ملل آزاد عالم باید این وحشی‌گری‌ها و پلیدی‌ها را نادیده نگیرند و بیچارگان و مظلومان را که دچار حکومت وحشت و ترور هستند نجات دهند (صحیح است) من نه تنها از دولت شاهنشاهی انتظار دارم که نگذارند خون برادران خوزستانی من به هدر رود، از آزادمردان جهان، از ملت‌های آزاد، از دولت‌های آزادیخواه و از مردم بشر دوست عالم انتظار داریم که همه به یاری مردم بدبخت و مظلوم عراق برخیزند. من به صراحت اعلام می‌کنم که اگر ممانعت و جلوگیری دولت شاهنشاهی نباشد اهالی خوزستان تحمل این مذلت و مصیبت عظمی را ندارند که دست پلید و اهریمن عراقی خون مردم بی‌گناه دهقان و چوپان خوزستان را بریزد. عشایر خوزستان، بلکه مردم کهکیلویه به تنهایی قادرند که بار دیگر پرچم ایران را نه تنها بر ایوان مداین برافرازند، بلکه چنین نیرویی در خود می‌بینند که از موصل هم بگذرند.
حکومت غاصب و آدم‌کشان عراق باید بدانند که منافع و مصالح خارجی و بنیاد راه‌آهن دره بین‌النهرین از طرف آلمان‌ها موجب جنگ عالم‌گیر اول شد و خارجیان عنوان مملکت و حکومت به آنها اعطا کرده‌اند نه این که آنها به دست آورده‌اند و نه تنها جهانیان آگاه‌اند تاریخ زبان گویا است که بدون استحقاق طبیعی و سیاستی این عنوان به وجود آ مده است.
شمشیر و دانش دیگران باعث موجودیت و این هویت مصنوعی شده است. اکنون بر امثال این غاصبین اشتباه شده و با ولی‌نعمت مملکت خود که ایران است در افتاده‌اند. من از طرف مردم خوزستان از پیشگاه مبارک شاهنشاه و دولت خواستارم که جداً خون پاک شهدا را انتقام بگیرند و یا این که مردم خوزستان را در انجام وظیفه وطن و ملی خود آزاد بگذارند. دولت غاصب فعلی عراق خود می‌داند که ساکنان مرز عربی دجله‌العورا که چندی است آن را شط‌العرب می‌نامند همه ایرانی و از عشایر کعب و عشیره محیسین هستند که همه خود را ایرانی دانسته و این طوایف عالی‌مقدار ایرانی که در جنبین شط‌العرب مسکن دارند هیچ‌گاه از عشق و آمادگی در راه فداکاری برای ایران فارغ نیستند. در رگ و ریشه عشایر کعب چنان وطن‌پرستی مخمر است که مکرر سپاهیان عثمانی را شکست داده‌اند و در سال ۱۲۷۲ قمری که خرمشهر در مقابل فتح هرات مورد هجوم انگلیس‌ها قرار گرفت پول و نفوذ آنها نتوانست کم‌ترین تأثیری در این مردم شاه دوست ایران‌پرست بنماید، حال هم فرزندان همان مردم آزاده در مرزهای ایران آماده جانبازی می‌باشند.
چون در انتظار نتایج مطلب هستم فعلاً بیش از این مزاحم آقایان نمی‌شوم. امیدوارم دولت بیدار کنونی چنان به تعقیب این کار اقدام نماید که نمایندگان خوزستان به اقدام دیگر ملتزم نشوند. (احسنت) - (احسنت) بقیه وقتم را هرچه مانده است به آقای پرفسور اعلم می‌دهم.
نایب‌رئیس - آقای پرفسور جمشید اعلم بفرمایید:
پرفسور جمشید اعلم - بنده از همکار محترم آقای سلطانی بسیار متشکرم که چند دقیقه از وقت خودشان را به بنده دادند. آقایانی که دیروز شاهد و ناظر احساسات مردم بودند توجه فرمودند که چقدر مردم پایتخت بی‌شائبه وبی‌ریا اظهار خوشحالی و اظهار خوشوقتی از این وصلت فرخنده می‌کردند (چند نفر از نمایندگان - مردم همه جا) مردم یک بار دیگر نشان دادند که چه رادیوها بگویند و چه نگویند در شاه‌دوستی و میهن‌پرستی مردم رشید ایران خلل وارد نمی‌شود، مردم شاه را دوست دارند. (صحیح است) این عمل ثابت شده باز هم دیروز ثابت شد. از خوشحالی شاهنشاه خوشحال‌اند و از غمگینی‌اش غمگین‌اند و این بی‌خود حاصل نشده. آقا شاهنشاه ما محمدرضاشاه پهلوی هجده سال است برای این ملت برای خوشبختی این ملت برای رفاه این ملت برای ترقی سطح زندگی این ملت زجر می‌کشد و خدمت می‌کند به این ملت (صحیح است) ما این جشن فرخنده را به امید شدید این که به زودی ملت ایران و مملکت ایران دارای ولیعهدی خواهد شد به ملت ایران تبریک می‌گویم. (انشاءالله) عرض کنم همین کفایت و درایت شاهنشاه است که مردم به مشی سیاستی شاهنشاه اعتماد پیدا کردند و همین خوزستانی‌هایی که الان آقای سلطانی فرمودند که شدیداً رنجیده‌اند من می‌گویم تمام ملت ایران رنجیده‌اند (صحیح است) ما برایمان خوزستان و شیراز و فارس و آذربایجان و خراسان فرقی نمی‌کند، همه ایرانی هستیم (صحیح است) آقا اگر عضوی به درد آورد روزگار، همه عضوها به درد می‌آیند بله عرض کنم ما اعضای پیوسته یکدیگریم ایرانی هستیم و ما از این عمل وحشیانه عراقی‌ها یعنی من نمی‌گویم عراقی‌ها این کار را کردند چون عراقی‌ها ملت برادر و ملت دوست ما است، ما با ملت عراق حرفی نداریم (صحیح است) این یک مشت مردم خودپسند دیکتاتور مآب هستند. یک عده زورگو هستند که روی کار آمده‌اند و هر روز می‌خواهند با اعمالی و حرف‌هایی موقعیت خودشان را تثبیت کنند (قنات آبادی - اینها آدم‌کش هستند بگویید آدم‌کش‌ها) ولی از آنجایی که ما همیشه نزاکت را حفظ کردیم و درس نزاکت را به دنیا دادیم، یک ملتی که از ما به مراتب ضعیف‌تر است وقتی به ما یک عمل بدی می‌کند باز هم با نزاکت رفتار می‌کنیم (صحیح است - (احسنت) برای این که به دنیا نشان بدهم این طور باید عاقلانه رفتار کنند و الّا اگر ول کنید همین خوزستانی‌های پابرهنه تسمه از گرده این عراقی‌ها می‌کشند (صحیح است) ما اعتماد به سیاست شاهنشاهمان داریم و منتظریم ببینیم که دولت چه می‌کند و مطمئن هستیم برای این که می‌دانیم سیاستی که دولت پیش گرفته است سیاستی بسیار مدبرانه است. بنده عرایض دیگری داشتم راجع به باب کتاب نوشتن، راجع به این که چگونه انسان می‌تواند کتاب بنویسد (قنات آبادی - باید سواد داشته باشد) غیر از سواد باید چیزهای دیگری داشته باشد. به جهاتی امروز از گفتن این عرایضم صرف‌نظر می‌کنم و امیدوارم طوری پیش نیاید که مجبور بشوم بیایم پشت این تریبون و راجع به این بحث کنم.
نایب‌رئیس - آقای استخر
استخر - باری چه باید کرد؟ برای این بنده یک عادتی شده با این که شاعر نیستم و متأسفانه از این بهره خداداد محرومم، اما تا یک دو تا شعر نخوانم زبانم برای نطق باز نمی‌شود این هم یک عادتی است (یکی از نمایندگان - چون شیرازی هستید) شاید به فرمایش آقا از لحاظ شیرازی بودن است بنابراین اجازه می‌خواهم دو تا شعر بخوانم بعد بروم سر مطلب.
زشیر شتر خوردن و سوسمار
عرب را به جایی رسیده است کار
اجازه بفرمایید این شعر فردوسی را بنده قدری تحریف کنم.
زشیر شتر خوردن و سوسمار عرب را به جایی رسیده است کار
که اروند شط را کند آرزو تفو بر تو ای چرخ گردون تفو
(سراج حجازی - عرب نیست یک نفر آدم‌کش است) چون طرف لایق این نبود که بنده شعر فردوسی را بخوانم و بگویم که دیهمی شاهی را کند آرزو نه همین آرزو هم برایش زیاد است. قبل از این که بنده وارد موضوع بشوم اجازه می‌خواهم که رفع اشتباهی را بکنم. الان یکی از همکاران محترم یک یادداشتی دادند و آن اشتباه این بود که گفته شده که بنده در نطق گذشته‌ام راجع به خدای نخواسته ملت عراق توهینی کرده‌ام، ولی وقتی نگاه به صورت‌جلسه کردم دیدم از بنده چنین اشتباهی سر نزده است. ملت عراق دو ثلثش ایرانی است شیعه اثنی عشری است (صحیح است) آنجا را سرزمین آبا و اجدادی خودش می‌داند (مهندس اردبیلی - دوست‌داران ایران هستند) دوست‌داران ایران هستند بنا به فرمایش جنابعالی. چگونه بنده همچون اشتباهی می‌کردم و یا جسارتی به ملت عراق که برادران ما هستند بکنم؟ بله بنده یک موضعی را عنوان کردم و آن موضوعی بود که از بنده هم نبود و استناد به قرآن کردم، بنده آن را نگفتم قرآن گفته است الاعراب اشد کفراً و نفاقاً اجازه بفرمایید آن هم نه هر عربی همان عربی که مشمول این آیه هست (صحیح است) عرض بنده فقط بر سر این موضوع بود و الّا بنده حتی نسبت به ملت عرب آن ملت عربی که با ما هم‌پیمان هستند آن ملت عربی که با ما دوست هستند، بنده هیچ وقت نه خودم و نه دیگران حاضر نیستم که به آنها اهانت بکنیم. فقط یک موضوع است و آن موضوع راجع به این آقای همه کاره و هیچ کاره عراق است، عرض می‌شود حضورتان که بنده حقیقت امر این بود نمی‌خواستم دنباله مطلب چند روز قبل را ادامه بدهم زیرا خیال کردم موضوع، موضوع سیاست است. سیاست شب و روز ندارد، پدر و مادر نمی‌فهمد، ممکن است این آقایی که فعلاً حواسش جمع نیست از گفته خود معذرت بخواهد یا لاأقل گفته خود را توجیهی بکند، دیدم نه آقا علاوه بر این که از خودش منصرف نشده از شط‌العرب هم عبور کرده به محمره رسیده و از محمره هم تجاوز به خوزستان کرده، اما روی فکر و روی خیال و توهم. بنابراین بنده لازم دیدم که این قضیه را قدری روی آن صحبت کنم. دیدم آقای عبدالکریم قاسم علاوه بر این که مرد شمشیر خودش را می‌داند مثل این که وارد تاریخ هم شده دم از تاریخ زده که محمره چه بوده و متعلق نمی‌دانم به خلافت عثمانی بوده و ما ناچاریم که آن را دو مرتبه استرداد کنیم. بنده اجازه می‌خواهم در این باب یک تاریخی را به ایشان تذکر بدهم که این اشتباه تاریخی را نکنند. در سلطنت محمدشاه قاجار (آقایان استدعا می‌کنم توجه بفرمایید) ایران برای فتح هرات لشکر کشیده بود و شهر هرات را به محاصره انداخته بود و نزدیک به فتح بود، انگلیسی‌ها برای این که محمدشاه را از فتح هرات منصرف کنند و راهی برای هند باز نشود، کشتی‌های جنگی خودشان را در خلیج‌فارس حاضر کردند و بعضی از جزایر و بنادر خلیج‌فارس را اشغال کردند، آمدند تا بوشهر. از آن طرف دولت عثمانی آن وقت را که در کمال ضعف هم بود آن را هم تحریک کردند که بیا محمره را اشغال کن فقط برای این که یک دردسری، یک سرگرمی برای دولت ایران ایجاد کرده باشند. بالاخره عاقبت هم کار خودشان را کردند محمدشاه از هرات منصرف شد آمد و انگلیسی‌ها هم جزایر و بنادری را که تصرف کرده بودند تخلیه کردند. پاشای بغداد آم
به محمره، محمره را غارت کردند به عنوان متصرفی که مال ما هست آنجا را غارت کرد و قوه‌ای آنجا گذاشت. نجیب پاشا مرد نانجیبی که حاکم بغداد بود او هم کربلا و نجف را غارت کرد و خون زیادی ریخت و این قضیه موجب این شد که دولت ایران موضوع را تعقیب کند. از طرف دولتین انگلیس و روس سفرای آنها اقدام کردند که این موضوع به یک وجهی خاتمه پیدا کند، قریب سه سال در ارزنةالروم به سفارت مرحوم میرزاتقی‌خان امیرکبیر در حکومت حاج میرزا آقاسی رفتند برای حل این مشکل، بالاخره بعد از گفتگوهای زیاد قراردادی در هشت ماده بین دولت ایران و دولت خلافت عثماین منعقد شد. محمره الی‌الابد و کماکان به دولت ایران داده شد چون مال ایران بود (عمیدی‌نوری - جزو ایران بود) (ارباب - بغداد هم مال ایران بود) (سراج حجازی - در این موضوع بحثی نیست) اجازه بدهید، حد مملکت ایران در شط‌العرب معین شد کماکان محمره که امروز به نام خرمشهر نامیده می‌شود آن را تخلیه کردند، قوای عثمانی به دولت ایران کماکان برگشت بنابراین محمره هیچ وقت جزو دولت عراق نبوده. (سراج حجازی - بحثی در این باب نیست) بله بنده می‌خواستم جواب قاسم را بدهم. موضوع دیگر اساساً ما در اصل خود قضیه حرف داریم، یعنی در موضوع خود عراق زیرا که عراق سالیان دراز متعلق به ایران بوده عراق یک گوشه‌ای از امپراطوری ایران بوده (صحیح است) خود این کلمه بغداد این کتابی را که بنده امروز حاضر کرده‌ام کتابی است به قلم توفیق وبهی، سفری را که به نمایندگی پارلمان ایران رفتیم ما به عراق تحت ریاست و نمایندگی جناب آقای حاج عزالممالک اردلان، در خدمت جناب آقای عمیدی‌نوری و پنج نفر از نمایندگان، روزی در منزل این شخص برای بازدید رفته بودیم این مرد وزیر شئون اجتماعیه عراق بود که نمی‌دانیم حالا حیات داشته باشد یا در این پیش‌آمدها کشته شده باشد، مقصود از نوشته شدن این کتاب در اصول معنی بغداد است که این کلمه چه کلمه‌ای است. ایرانی است، سامی است، آریایی است، در این کتاب در پنجاه صفحه راجع به این کلمه بغداد بحث کرده. آنچه محققین و فلاسفه تحقیق کردند بالاخره مطابق این مدرکی که بنده الان آوردم به آقایان ارایه می‌دهم مسلم شده که بغداد اصلاً بغ و داد بوده است به معنی خدادداد. بنابراین کلمه بغداد کلمه‌ای است ایرانی و بغداد سالیان دراز متعلق به ایران بوده. آقای عبدالکریم قاسم به کلی از این جریان بی‌اطلاع‌اند و دعوای موهومی می‌کند و من باز در این موضوع توجه می‌دهم مطلب را به دولت ایران. اولاً آقا به عقیده بنده در این موضوعات تکلیف نماینده غیر از دولت است، ما به نام نماینده مبعوث مردم هستیم چیزی را باید بگوییم که مردم می‌خواهند و از قلب مردم صحبت کنیم، دولت تکلیف دیگری دارد البته به تکلیف خودش هم رفتار می‌کند. این هیجان و این احساساتی که از ملت ایران می‌رسد از موضوع دعاوی بیهوده و پوچ عبدالکریم قاسم در مردم ایجاد شده ما بایستی با مردم هماهنگی بکنیم، بایستی احساسات مردم را در این موقع ابراز بکنیم. البته امیدواریم دولت هم به تکلیف خودش عمل کنند تا آنجایی که ممکن است از طریق مسالمت و الا آخر الدوا هوالسیف باید در برابر قدرت، قدرت نشان داد و آنها را سر جای خود نشاند (احسنت) بنده عرض دیگری ندارم. (احسنت)
نایب‌رئیس - آقای نورالدین امامی بفرمایید.
نورالدین امامی - قبل از شروع به عرایضم جشن فرخنده و میمون ازدواج شاهنشاه را از طرف اهالی آذربایجان تبریک عرض می‌کنم و این موضوع علاوه یک افتخاری که برای ما دارد این است که ملکه کشور از فرزندان آن خاک مقدس است. سلسله بلکه از دودمان خیلی مهم و از اشخاص سرشناس و سادات اصلی و صحیح‌النسب آذربایجان است و شجره آنها خیلی نزدیک است به مرحوم حاج نظام‌العلما، یکی از مردان برجسته و خدمتگزاران حقیقی آذربایجان و میهن بوده و اولاد آن مرحوم در ایران همه سرشناس بوده. مرحوم حاج سیدالمحققین در اینجا چند دوره افتخار نمایندگی ملت ایران را داشته (اکبر - مرحوم ناظم‌الدوله را هم بفرمایید) و ما بالخصوص به این که ملکه همشهری ما است افتخار می‌کنیم. یک موضوعی که سروران عزیزم باید حضورتان عرض کنم مقصود از تشکیل این کمیسیون‌ها باید بفهمیم برای چه تشکیل می‌شود، هر کمیسیونی را مأمور یک عمل می‌کنند برای این که یک عده رفقای‌مان می‌روند آنجا می‌نشینند حلاجی می‌کنند، ما هم اگر نظری داشته باشیم به عرض‌شان می‌رسانیم یک چیز پخته در می‌آید. یک عده از آقایان هم در کمیسیون خارجه نشسته‌اند و خدمتگزار شما هستند. در هر موضوع خارجی اصلاً حق این است که با رفقای‌شان که در کمیسیون خارجه هستند یک مشورتی بکنید (صحیح است) از آنها سؤالاتی بکنید بعد بیایید. نماینده آزاد است، قول نماینده ملت زبان ملت است ولی و شاور هم فی‌الامر هم بالای سرما و رو به روی آقایان است این یک جمله معترضه بود. اما دیروز نزدیک ظهر بنده منزل بودم تلفن صدا کرد گفتند از خوی چند نفر از رؤسای عشایر می‌خواهند با شما صحبت کنند، بنده گوشی را برداشتم مخصوصاً یکی‌شان خیلی پیرمرد بود. او با یک حال تأثری از من خواست که من تسلیت آنها را به اهالی محترم و هم‌میهنان عزیز خوزستان عرض کنم و عرض کنم که افتخار داده ملت ایران به آنها، مرزبانی و مرزداری را، آنها همیشه به این عنوان مفتخرند و همیشه کمربسته برای انجام خدمت حاضرند. ما با ملت عراق برادر و هم‌کیش هستیم، ما همان طوری که رفیقم فرمودند آنجا وطن دوم ما است یک میلیون ایرانی آنجا نشسته حالا یک کسی که به قول مثل معروف او را توی ده راه نمی‌دهند خانه کدخدا را سؤال می‌کند، خود این آقا اگر راست می‌گوید مثل رؤسای ما مثل شاهنشاه ما بیاد توی خیابان و یکه راه برود. (رستم امیر بختیار - یک دفعه آمد مزه‌اش را چشید) او در اطاق در بسته نشسته، قارت و قورت می‌کند این مربوط به ملت نیست، ملت عراق تصور نمی‌کنم این قدر فکرشان کوچک باشد این یک فرد است و الّا پشه کی داند که این باغ از کی است
کو بهاران زاد و مرگش دردی است مگر طاق کسری نیست مجد و عظمت ایرانی را طاق کسری ثابت می‌کند. مگر احتیاج به مدرک دیگر دارد؟ احتیاج ندارد. ولی یک نفر وغ وغ کرده و الّا من تصور نمی‌کنم یک فرد دیگری این قدر اشتباه بکند و این راه کج را برود. بنده که چنین چیزی را تصور نمی‌کنم. عرایضم را هم تمام می‌کنم دست حق نگه‌دارتان (احسنت) - (احسنت)
۳- مذاکره در ارجاع لایحه اصلاحات ارضی به کمیسیون خاص و قبول آن طبق ماده ۳۵ آیین‌نامه
نایب‌رئیس - حالا وارد دستور می‌شویم. یک پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی نظر به این که قانون اصلاحات ارضی، یکی از مترقی‌ترین قوانین و از اهم مسائل اجتماعی کشور می‌باشد و نظر به این که رسیدگی لایحه مزبور در پنج کمیسیون مختلف ممکن است به طول انجامد، اینجانبان امضاکنندگان زیر پیشنهاد می‌نماییم که لایحه مزبور به کمیسیون خاص مرکب از سه نفر از هر یک از کمیسیون‌های کشاورزی، دادگستری، دارایی، کشور، فرهنگ ارجاع گردد تا مورد رسیدگی دقیق و سریع قرار گیرد. دکتر عمید - دکترشاهکار - دولت آبادی - دکتر نفیسی - موسوی - حکیمی - ساکینیان - ابتهاج - قوام - مهندس دهستانی - علامه - مهندس مهدی شیبانی.
نایب‌رئیس - آقای دکتر شاهکار بفرمایید.
دکتر شاهکار - بنده خیال می‌کنم پیشنهادی که تقدیم مجلس مقدس شورای ملی شده است مورد خواسته تمام نمایندگان محترم مجلس است که این قانون هرچه زودتر و مخصوصاً با دقت زیادی رسیدگی شود. اصل قانون به طوری که آقایان ملاحظه فرموده‌اند مشتمل بر ۳۶ ماده است که از نظرها و جنبه‌های مختلف باید رسیدگی بشود. از نظر حقوق مردم و حقوق مالک در کمیسیون دادگستری، از نظر اساس کشاورزی و روابط کشاورزی در کمیسیون کشاورزی، از نظر امور مالی در کمیسیون دارایی و بالاخره از نظر اوقاف در کمیسیون دارایی و از نظر کشوری در کمیسیون کشور. اغلب اتفاق می‌افتد که آقایان خودشان عضو یکی، دو، سه تا از این کمیسیون‌ها هستند و این یک مرتبه در کمیسیون کشاورزی رسیدگی می‌شود از نظر مبانی کشاروزی بعد از آنجا می‌رود در کمیسیون دادگستری از نظر اصول دادگستری و غیره این سبب یک اطاله وقت خواهد شد (صدرزاده - تضاد در نظر کمیسیون‌ها پیش می‌آید) و مخصوصاً تضادی پیش می‌آید که از این کمیسون برود به آن کمیسیون. دیگر از این جهت بود که این پیشنهاد تقدیم شد که این قانون که مبنای آن اصلاحات ارضی است یعنی رفرم زمین و مالکیت، از نظر روابط مالک و مستأجر، از نظر حدأکثر استفاده از زمین، از نظر تأمین حقوق مردم، چون برخلاف این نباید تعبیر بشود و به خلاف این هم مجلس شورای ملی نمی‌خواهد و برخلاف این هم دولت نمی‌خواهد در یک چنین کمیسیون مشترکی که طبق آیین‌نامه می‌تواند سه یا پنج عضو داشته باشد و چون پنج کمیسیون است پنج، سه نفر پانزده نفر. این بود که یک عده از آقایان قطع نظر از عضویت حزبی و جریانات حزبی یک عده از اعضای حزب مردم و میلیون این مطلب را پیشنهاد کردند که اگر موأفقت بفرمایید یک کمیسیون خاص تشکیل بشود. البته آقایان اطلاع دارند ارجاع این امر به کمیسیون فقط با خواسته رئیس مجلس و رأی آقایان کافی بود، ولی چون این امر یک امری است که همه آقایان علاقه‌مند بودند این بود که علاوه بر امضای مقام نیابت ریاست مجلس، آقایان دیگر هم این را امضا کردند که تصمیمی اتخاذ شود که این موضوع هرچه زودتر به کمیسیون خاص ارجاع بشود.
نایب‌رئیس - آقای مهدوی مخالفید؟
(مهدوی)- بله بفرمایید.
سعید مهدوی - بنده تصور می‌کنم که این عمل برخلاف اصول است و اصولاً شأن نزول این که لوایح باید به کمیسیون‌های مختلف ارجاع بشود، یک دلیلی داشته که کمیسیون‌های مختلف که اشخاص روی اطلاعات مربوط به هر کمیسیون که دارند در آن کمیسیون‌ها اسم‌نویسی می‌کنند. ممکن است این موارد از نقطه‌نظر همان اطلاعاتی که دارند رسیدگی‌های مختلف بشود و این کمیسیون‌های مختلف گزارش‌شان را بدهند و اغلب هم اتفاق افتاده که اختلافی هم
بین کمیسیون‌ها نبوده ولی چون دقیقاً رسیدگی شده ما دیدیم در مجلس زودتر به تصویب رسیده. اما اگر ما بیاییم این تز را قبول کنیم به نظر بنده اصلح آن است که ما کمیسیون‌های مختلفی که به آنها ارجاع شده مختلط تشکیل بدهیم، نه سه نفر چهار نفر، چون خود کمیسیون مختلط که تشکیل شد ممکن است این کمیسیون مختلط سو کمیسیون‌هایی تشکیل بدهد یعنی از هر کمیسیون چند نفری در آن کمیسیونی که اجتماع می‌کنند (یکی از نمایندگان - پیشنهادی هم که شده همین طور است، این طور نیست پیشنهاد شما) (یک نفر از نمایندگان - چطور می‌شود همه کمیسیون‌ها با هم تشکیل جلسه ندهند) وضع رسیدگی فرق می‌کند با این که از هر کمیسیونی سه نفر باشد. عرض بنده این است بنده با آن سه نفر از هر کمیسیون مخالف بودم. بنده عرض کردم که این کمیسیون مختلط تشکیل بشود و رسیدگی بکند به این لایحه ولی معمول این است که کمیسیون‌های مختلط که تشکیل می‌شود برای این است که افرادشان زیاد است و رسیدگی به لایحه مشکل می‌شود. آنها از بین خودشان چند نفری به نام سو کمیسیون انتخاب می‌کنند آن سو کمیسیون می‌رود رسیدگی می‌کند و گزارشش را می‌آید در آن کمیسیون مطرح می‌کند و بعد رسیدگی می‌کنند و رأی می‌دهند. نظر بنده این است که این سه نفر از هر کمیسیون از اجتماع این سه، چهار کمیسیونی که ارجاع شده انتخاب بشود این عرض بنده است.
نایب‌رئیس - آقای صدرزاده موأفقید؟(صدرزاده - موأفقم با یک اصلاح) بفرمایید.
صدرزاده - عرض کنم این لایحه اصلاحات ارضی یکی از مهم‌ترین لوایحی است که به مجلس شورای ملی در طول مشروطیت تقدیم شده. چون ما یک روابط و یک وضع مالکانه‌ای داشتیم که شاید در حدود دو، سه هزار سال ادامه داشته، الان یک روش جدیدی می‌خواهیم ایجاد کنیم. پس مجلس شورای ملی باید با نهایت دقت و حزم و احتیاط در این لایحه رسیدگی و اظهارنظر نماید.
در مقدمه لایحه دو نکته ذکر شده، یکی برای تکثیر تولید و یکی هم برای عدالت اجتماعی. این همان مطلبی است که شخص اول مملکت مکرر در مصاحبه‌های خودشان فرموده‌اند و مورد احترام و اعتقاد خاص ملت ایران است. اما یک مطلب هست و آن این است که این قانون حاضر ما را به این نتایج می‌رساندد یا نه؟ این محتاج به دقت است. البته از این کمیسیون به آن کمیسیون رفتن ممکن است در هر یک از کمیسیون‌ها نظریات مختلفی پیدا شود و سبب اطاله کار بشود، ولی خود دولت هم معتقد است که باید این لایحه با کمال دقت رسیدگی شود به دو دلیل. اول این که نخواستند تقاضای فوریت کند، در صورتی که می‌توانست تقاضا کند. دیگر این که تقاضا شود که به یک کمیسیون رجوع شود و نکرد، پس معلوم می‌شود خود دولت نظر داشته که نسبت به این لایحه دقیقاً رسیدگی شود که بعد در اجرا، تولید اشکال نشود و بنده هم معتقد هستم برای این که تضادی در افکار و نظریات کمیسیون‌ها پیش نیاید، کمیسیون‌های صلاحیت‌دار برای این کار مجتمعاً با هم تشکیل بیاید و رسیدگی بکند و نظریات خودشان را به مجلس شورای ملی تقدیم کنند. معنی ندارد در کمیسیونی که ۱۸ نفر عضو دارد و همه صاحب‌نظر و اطلاع هستند، ما بیاییم سه نفر از آنها را انتخاب کنیم. عده کمیسیون‌هایی که قرار است این لایحه ارجاع شود زیاد هست کمیسیون فرهنگ است، کمیسیون کشاورزی است و دارایی و دادگستری و کشور جمعاً پنج کمیسیون هست، تمام اینها بنشینند و نظریات‌شان را بفرمایند و گزارش آن را بیاورند اگر مجلس آن گزارش را جامع دانست به همان رسیدگی قناعت کند. این نظر بنده است به این اصلاح اگر آقایان موأفقت کنند که همه این کمیسیون‌ها مجتمعاً تشکیل بیابند و تصوب کنند.
نایب‌رئیس - عرض شود چون راجع به این پیشنهاد طبق ماده ۳۶ آیین‌نامه یک موأفق و یک مخالف می‌توانند صحبت کند، حالا ماده ۳۶ قرائت می‌شود تا آقایان توجه بفرمایند.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۶ - مجلس به ملاحظه اهمیت هر طرح یا لایحه قانونی می‌تواند به جای ارجاع به کمیسیون دایمی مربوط، با درخواست رئیس مجلس یا پیشنهاد پنج نفر از نمایندگان رأی دهد که از هر شعبه یا کمیسیون دو یا سه نفر برای عضویت کمیسیون خاص جهت رسیدگی به آن طرح یا لایحه انتخاب شود به این کیفیت که پس از توضیح مختصر رئیس مجلس با یکی از امضاکنندگان و نطق مختصر یک مخالف و یک موأفق (در حدود پنج دقیقه) به لزوم انتخاب مزبور رأی گرفته می‌شود و هرگاه طرح یا لایحه قانونی مشابهی پیشنهاد شود، ارجاع آن از طرف رئیس مجلس به همان کمیسیون در جلسه علنی اعلام می‌گردد.
نایب‌رئیس - با قرائت این ماده آقایان توجه فرمودند که ترتیب انتخاب کمیسیون خاص به چه ترتیب است (عمیدی‌نوری - من یک پیشنهاد اصلاحی دارم) آیین‌نامه می‌نویسد یک مخالف و یک موأفق مختصراً صحبت می‌کند (مهندس هدایت - موأفقین صحبت نکردند) آقای صدرزاده به عنوان موأفق صحبت کردند، آیین‌نامه صراحت دارد به این که از دو یا سه نفر از هر یک از کمیسیون‌ها بیش‌تر نشود. طبق پیشنهاد اقایان اگر بخواهیم پنج نفر از هر کمیسیون بکنیم باید ماده آیین‌نامه را اول اصلاح کنیم بعد برویم سر این مطلب (عمیدی‌نوری - مجلس رأی می‌دهد) برخلاف آیین‌نامه که نمی‌شود، آیین‌نامه اول باید اصلاح شود (عمیدی‌نوری - در لایحه نفت هم مجلس برخلاف آیین‌نامه مجلس رأی داد) اگر موأفقت می‌فرمایید پنج دقیقه تنفس بدهیم تا این مطلب پخته شود بعد رأی بگیریم.
(نیم ساعت پیش از ظهر جلسه به عنوان تنفس تعطیل و مقارن ظهر مجدداً تشکیل گردید)
نایب‌رئیس - آقای دولت‌آبادی بفرمایید.
دولت آبادی - بنده در اطراف نظامنامه توضیحی دارم. این پیشنهادی که از طرف نمایندگان محترم مجلس شد به منظور تسریع در کار لایحه اصلاحات ارضی، تمام آقایان به این نکته توجه دارند که این لایحه یکی از مؤثرترین لوایحی است که به مجلس آمده و دولت و مجلس علاقه دارند که این لایحه به طرز شایسته‌ای تنظیم و تصویب شود که مشکل را حل کند و ایجاد زحمتی هم نکنند (صحیح است) این اصل مطلب است. در عین حال مجلس می‌خواهد با تصویب این پیشنهاد حسن‌نیت خودش را با تأمین کردن تمام این نکات نشان بدهد. این هدف همه ما است، شتاب‌زدگی هم نیست، عجله‌ای هم نیست. رسیدگی برای تنقیح مصالح عالی مملکت هدف اساسی مجلس و دولت و هدف اساسی و اصلی شخص اعلیحضرت همایون است. اما از نظر آیین‌نامه اینجا صحبت ماده ۳۶ شد و روی دو نفر و سه نفر بحث شد در صورتی که می‌شود این پیشنهاد را مشمول ماده ۳۵ دانست. بنده ماده ۳۵ آیین‌نامه را می‌خوانم و توضیحی عرض می‌کنم تا نظر اصلی خودمان از بین نرود. ماده ۳۵ می‌گوید:
«ماده ۳۵ در مورد لوایح و طرح‌هایی که ارتباط اساسی آن به کمیسیون خاص روشن نبوده و جنبه‌های مختلفی داشته باشد رئیس مجلس می‌تواند کمیسیون خاصی از کمیسیون‌های مربوط تشکیل دهد و طرح لایحه را به آن کمیسیون ارجاع نماید.»کمیسیون مزبور مانند کمیسیون‌های دیگر از بین اعضای خود رئیس و منشی و مخبر انتخاب می‌کند و پس از شور نتیجه رأی خود را به مجلس گزارش می‌دهد.
اینجا یک اختلاف نظری پیش آمده بود که کار را قدری مشکل می‌کرد، در حالی که ماده صریح است که وقتی مطلب جنبه‌های مختلفی داشته باشد به کمیسیون خاص رود. کمیسیون‌های خاصی تشکیل نمی‌شود مگر در موارد خاصی و این ماده ناظر به این نیست که تمام اعضای کمیسیون‌های مختلف جمع باشند یعنی ۹۰ نفر را جمع کنیم که به این لایه رسیدگی کنند. از این ماده ۳۵ این طور استنباط می‌شود که بنا به درخواست رئیس مجلس کمیسیون خاصی تشکیل می‌شود از کمیسیون‌های مربوط و از هر کمیسیون پنج نفر انتخاب می‌کنیم و آن کمیسیون رسیدگی و دقت کند. باز هم بنده در حد خودم تصریح می‌کنم که این لایحه باید طوری تنقیح و تنظیم و مهیا شود که تمام منافع منظوره از آن تأمین شود بدون این که لطمه‌ای به وضع کسی وارد بشود. نسبت به روابط مالک با زارع، روابط مستأجر و مالک و قسمت‌های دیگر باید طوری تصمیمات اخذ شود که مشکلی بر مشکلات مردم افزوده نشود. آن کمیسیون باید این نکات را در نظر بگیرد و مجلس دوره ۱۹ باید از این لایحه دولت برای مملکت نتیجه صحیح بگیرد و کسب افتخاری برای خودش بکند. ما می‌خواهیم در راه مصلحت مملکت قدم برداریم به این ترتیب من پیشنهاد خودم را برای انتخاب پنج نفر تقدیم می‌کنم.
نایب‌رئیس - بنابراین اگر به عقیده آقایان پیشنهاد آقای دولت‌آبادی تأمین نظر مجلس را می‌کند، باید آن پیشنهاد اول پس گرفته بشود. (عده‌ای از نمایندگان - پس گرفتیم) (عمیدی‌نوری - اجرای ماده ۳۵ با خود رئیس مجلس است آن پیشنهاد هم که پس گرفته شد) آقای صدرزاده نظری دارید؟
صدرزاده - ما محتاج به یک طرح قانون جدیدی هستیم. ماده ۳۵ را در جلسه خصوصی حضور جناب آقای دولت‌آبادی و مقام محترم ریاست عرض کردم. در اینجا معنی کرده است که هرگاه یک لایحه‌ای جنبه‌های مختلف داشته باشد ممکن است از کمیسیون‌های مربوطه یک کمیسیون تشکیل بشود و رسیدگی کند. این لایحه جنبه‌های مختلف دارد. از لحاظ حقوقش کمیسیون دادگستری، از لحاظ کشاورزی کمیسیون کشاروزی، از لحاظ اوقاف کمیسیون فرهنگ و همین طور موارد دیگری دارد که کمیسیون‌های مختلف باید رسیدگی کنند و بعد نظریه‌شان را یک جا تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنند و این به سرعت کار هم کمک خواهد کرد چون ممکن است این کمیسیون‌ها اختلاف نظر پیدا کنند و از این کمیسیون برود به آن کمیسیون و در خارج انعکاس بدی پیدا کند در صورتی که ما حسن‌نیت داریم و می‌خواهیم این قانون با دقت رسیدگی شود. بنابراین تشکیل کمیسیون خاصی
از مجموع کمیسیون‌ها به اختیار مقام ریاست است. گمان می‌کنم آقایان هم تأیید بفرمایند این نظر را اختیارش را به مقام ریاست بدهیم دیگر لازم هم نیست دست به آیین‌نامه زده شود.
نایب‌رئیس - بنابراین طبق ماده ۳۵ ارجاع لایحه به کمیسیون خاص اختیارات رئیس مجلس است. آقایان اگر موأفقت دارند طبق این ماده عمل شود (صحیح است) برای این که نظر مجلس هم معلوم شود احتیاطاً رأی می‌گیریم این که طبق ماده ۳۵ رفتار کنیم.
دکتر بینا - اخطار نظامنامه دارم.
عده‌ای از نمایندگان - رأی لازم نیست.
نایب‌رئیس - آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار - اجازه بفرمایید استدعا می‌کنم دو دقیقه در یک محیط دقت به عرایض بنده توجه بفرمایید. عرض کنم این طرحی که داده شد امضای اول آن امضای جناب آقای دکتر موسی عمید است، امضای دوم آن مال شیبانی و آن بالا امضای آقای سلطانی و عده دیگر. این طرحی نیست که فراکسیون حزبی بدهد امضا آقایان فرمودید بعد هم یکی از آقایان فرمودند پس بگیرم، بنده پس نگرفتم. حالا عرض می‌کنم و هیچ گونه پافشاری هم ندارم اما بنده جلب توجه مقام محترم ریاست را به یک مطلب می‌کنم و آن این است که این ماده ۳۵ را (از نظر حقوقی و شخص خودم عرض بکنم جناب آقای صدرزاده دقت بفرمایید این نظر شخصی قضایی بنده است) ماده ۳۵ ناظر به این عمل نیست (فرود - هست) کی فرمود هست؟ (فرود - بنده عرض کردم) بنده بعداً به نطق جناب آقای فرود گوش خواهم داد. اما چرا نیست رئیس مجلس شورای ملی در زیر این لایحه نوشته است که به کمیسیون‌های دادگستری، کشور، دارایی، فرهنگ و کشاورزی ارجاع شده جناب آقای فرود دقت بفرمایید (صدرزاده - و جنبه‌های مختلف دیگر هم دارد) بنابراین مطابق این آیین‌نامه‌ای که در دست ما است تشخیص‌دهنده مرجع صلاحیت‌دار یک لایحه‌ای، رئیس مجلس است. بنابراین رئیس مجلس گفته است این کمیسیون‌ها رسیدگی کنند. این لایحه به کمیسیون کشاورزی رفت و چند جلسه هم تشکیل دادند و مشغول رسیدگی شدند طبق اطلاعی هم که به بنده دادند گفتند شاید هفته آینده کار کمیسیون کشاورزی تمام شود و بعد می‌رفت دادگستری و فرهنگ. یکی از رفقا و بنده فکر کردیم عوض این که برود آن کمیسیون و این کمیسیون، عوض کمیسیون‌های مختلف با اجازه آیین‌نامه این استفاده را کردیم که یک کمیسیون مختلط تشکیل بشود طبق ماده ۳۶. آن ماده این بود که مجلس به ملاحظه اهمیت هر طرح یا لایحه قانونی می‌تواند برای ارجاع به کمیسیون دایمی مربوط با درخواست رئیس مجلس با پیشنهاد پنج نفر از نماینگان رأی دهد که تشکیل بشود و آن لایحه به آن کمیسیون ارجاع شود. در عمل کردن به یک اشکالی پیش‌آمد کرد، اشکالی که پیش آمد این بود که تمام آقایان گفتند که با اصل فکر موأفقیم ولی انتخاب افراد برای کمیسیون اختلاط در هر کمیسیون سه نفر کم است. بنده گفتم نه، خیلی کار آسانی است آقای رئیس مجلس ممکن است لایحه را ارجاع بکنند به یک یا دو کمیسیون و دیگر به کمیسیون بودجه و کمیسیون کار و امور اجتماعی، دو، سه تا ۶ تا بر افراد این کمیسیون اضافه می‌شود. بنابراین ما عده را می‌توانیم ببریم بالا، فرمودند اینجا صحبت شد که با استناد ماده ۳۵ عمل کنیم ماده ۳۵ می‌گوید: «در مورد لوایح و طرح‌هایی که ارتباط اساسی آن با کمیسیون خاصی روشن نبوده» یک شرط این که ارتباط اساسی آن به کمیسیون خاص روشن نباشد و بعد می‌گوید «و جنبه‌های مختلفی داشته باشد» در یک چنین مواردی که یک لایحه یا طرحی مطرح می‌شود که معلوم نیست به کدام کمیسیون باید ارجاع شود، در این موقع رئیس باید تکلیف را معلوم کند و اختیار دارد. اگر آقای رئیس مجلس که در عین حال رئیس دانشکده حقوق است و حقوق را بهتر از همه می‌دانند ایشان تشخیص می‌دهند این طور است اعلام بفرمایند و دیگری را لازم نداند بفرمایند من رئیس مجلس می‌گویم که این قانون اصلاح اراضی از آن لوایحی است که از لحاظ روشن نبودن ارتباط اساسی آن به یک کمیسیون معینی باید به آن کمیسیون خاصی برود که از کمیسیون‌های مربوطه تشکیل می‌شود. من وظیفه وجدانی و قضایی خودم را اینجا عرض می‌کنم منوط است به نظر آقایان. اگر از متن ماده ۳۵ می‌خواهند استفاده بکنند این از اختیارات آقای رئیس است و مجلس هم مطابق این آیین‌نامه مکلف است تمکین بکند و بنده هم حرفی ندارم. اگر این طور نیست و آقایان عقیده دارید که باید کمیسیون خاصی طبق ماده ۳۶ برود و ۱۵ نفر کم است، آقای رئیس می‌توانند همان طور که ارجاع کرده‌اند به کمیسیون فرهنگ و کشاروزی به کمیسیون کار و امور اجتماعی هم ارجاع بفرمایند شش تای دیگر هم به عده پانزده نفر اضافه می‌شود، ۶ و ۱۵ می‌شود ۲۱ نفر. کار راه دارد این بود عقیده بنده.(فرود - بنده اخطار دارم) (صدرزاده - بنده اخطار نظامنامه دارم)
نایب‌رئیس - این دو ماده دو نکته اساسی دارد و مجوز هر ماده آن نکته است. ماده ۳۵ گفته است ارتباط اساسی آن به کمیسیون خاص روشن نباشد. نکته اساسی در این ماده روشن نبودن ارتباط اساسی آن است که معلوم نیست با کدام کمیسیون است، یعنی یک لایحه یا طرح می‌آید ارتباطش معلوم است ولی از لحاظ ارتباط اساسی‌اش معلوم نیست که اساساً ارتباط مستقیم‌اش با کدام کمیسیون است. اصل نکته این ماده در اینجا است آن ارتباط اساسی چون معلوم نیست خود رئیس مجلس اختیار دارد آن را به کمیسیون خاصی ارجاع بکند، اما ارتباط اساسی در این لایحه معلوم نیست که با کمیسیون دادگستری ارتباط دارد یا کمیسیون کشاورزی. اما در ماده دیگر و نکته اساسی آن در ارتباط اساسی نیست بلکه اساسی در مهم بودن و اهمیت لایحه است. بنابراین این دو ماده با دو مطلب ذوجنبتین است. این لایحه‌ای که پیشنهاد شده چون از لحاظ اهمیت مهم است متوجه ماده ۳۶ می‌شود، از لحاظ ارتباط اساسی هم روشن نیست که واقعاً باید برود به کمیسیون کشاورزی، باید برود به کمیسیون دادگستری اگر با این ماده بیش‌تر ارتباط دارد و با آن این پیشنهادی که شد ه یعنی پیشنهادی که از طرف آقای دولت‌آبادی شده این پیشنهاد مطلبش محتاج به رأی است. آن مطلب انتخاب پنج نفر از کمیسیون است که می‌فرمایید طبق ماده ۳۵ عمل شود. (صدرزاده - بنده مخالفم) ایشان می‌فرمایند چون این لایحه از لحاظ ارتباط اساسی با کمیسیون‌ها محرز نیست یک کمیسیون خاص تشکیل شود، النهایه این کمیسیون خاص اعضایش از هر کمیسیون پنج نفر باشد و به نظر بنده این قسمت محتاج به رأی است (صدرزاده - خلاف آیین‌نامه است) حالا مطلبی آقایان دارید بفرمایید؟ آقای مهندس هدایت اخطار دارید؟ (مهندس هدایت - بنده خیر) (صدرزاده - اخطار نظامنامه دارم) چون هفت، هشت نفر اخطار نظامنامه دارند آقای جلیلی مقدم هستند اخطار دارید (جلیلی - بلی) بفرمایید.
جلیلی - این عمل که می‌خواهید بکنید و رأی بگیرید به پنج نفر از هر کمیسیون، رأی گرفتن برای پنج نفر برخلاف نظامنامه است. همان طور که اینجا آقایان مکرر بیان فرمودند و مخصوصاً آقای دولت‌آبادی، این لایحه لایحه عادی نیست این یک لایحه مالیات بر درآمد نیست که بگوییم اگر اشتباه کردیم دو دفعه از سر بگیریم. این چیزی است که حسابش با سرنوشت مملکت است ما باید کاری کنیم که این قانون به طرز صحیحی تصویب شود. این قانونی است که سال‌ها مملکت بقا و پایداری‌اش شاید روی این قانون باشد یعنی خیلی مؤثر است و مربوط است به همه چیز این مملکت. بنابراین بایستی که با تأنی و با حوصله و فکر رفتار کرد. اول بدانید که بنده مالک نیستم شاید چیزی هم گیرم می‌آید ولی باید خیلی پخته و صحیح و با حساب و دلیل قوی این لایحه را تصویب کنیم یعنی این فکر چند سال است که به سر ما است که یک تجدیدنظری به وضع کشاورزی بشود. این یک چیز تازه و نویی نیست. آنها که این را نوشته‌اند خیلی روی آن مطالعه کردند ما هم باید روی آن مطالعه کنیم. اشخاصی که این لایحه را تهیه کرده‌اند آنها هم فکر ما را داشتند بنده می‌خواهم استدعا کنم اجازه بفرمایید طبق آیین‌نامه رفتار کنیم آیین‌نامه برای این است که هر روز دچار این کشمکش‌ها نشویم که معلوم نباشد به کدام کمیسیون برود. آیین‌نامه وقتی رویش عمل نشود به این گرفتاری‌ها برمی‌خوریم. در اینجا سه صورت ممکن است پیش بیاید، صورت اول این است که ارجاع کردند به کمیسیون‌های مربوطه یعنی به صورت عادی و اصولی یکی به صورتی است که مطابق ماده ۳۶ بیاییم عمل کنیم یعنی آقای رئیس طبق آیین‌نامه دستور بدهید که از کمیسیون دو تا سه نفر را انتخاب کنند. پس در این صورت پنج نفر نمی‌توانیم، چون ماده ۳۶ اجازه نمی‌دهد این هم یک صورت است. یک صورت هم طبق ماده ۳۵ است که بگویند برود به کمیسیون خاص ممکن است وقتی گفتیم طبق ماده ۳۵ عمل کنند خود کمیسیون بگوید پنج نفر بفرستیم ولی ناگزیر اگر خواسته باشیم که بگوییم طبق ماده ۳۵ عمل کنیم چون پنج نفر نمی‌توانیم انتخاب کنیم یا بایستی طبق آن ماده باشد از هر کمیسیونی دو، سه نفر یا طبق ماده ۳۵ باشد و همه باشند. از هر کمیسیون مربوطه به طوری که رجوع شده نه این که بگوییم پنج نفر، این جسارتی است در مقابل آقای دولت‌آبادی، برای این بود که بنده در خدمت آقای صدرزاده مدتی شاگرد ایشان بودم. در کمیسیون اصلاح آیین‌نامه مدتی روی این بحث شد خیلی زحمت کشیدیم که یک کاری بشود که در عمل با امر بغرنجی مواجه نشویم و وقت مجلس را بگیریم این بود که استدعا کردم به این ترتیب باشد.
نایب‌رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - عرض کردم این ماده را دولت تقدیم کرده خود دولت هم تقاضا کرده و به کمیسیون‌های متعددی هم ارجاع شده، ما نباید یک روشی اتخاذ کنیم که آن روش موجب شود که کمتر به این لایحه رسیدگی شود، در صورتی که ما می‌دانیم این لایحه به سرنوشت مملکت ارتباط دارد. اما نکته‌ای که جناب آقای
نایب‌رئیس فرمودند راجع به ماده ۳۶، عرض کنم می‌گوید ارتباط اساسی آن با کمیسیون خاصی معلوم نباشد یعنی یک کمیسیونی مرجع نباشد. مثلاً فرض بفرمایید یک مسأله‌ای صرفاً فرهنگی، این معلوم است که باید به کمیسیون فرهنگ برود اما گاهی ممکن است یک جنبه‌های دیگری هم داشته باشد که ارتباط اساسی‌اش با یک کمیسیون خاصی معلوم نباشد و کمیسیون‌های متعدد باشد و دلیل ما قسمت بعدی ماده است جناب
آقای دکتر شاهکار توجه بفرمایید که می‌نویسد و جنبه‌های مختلفی داشته باشد. این معنی آن قسمت اول است یعنی یک کمیسیون خاص و یک کمیسیون یکتا نباشد، کمیسیون‌های متعدد باشد و جنبه‌های مختلف معلوم است که وقتی جنبه‌های مختلف شد کمیسیون‌های متعدد می‌شود و این در صلاحیت و اختیار مقام ریاست است که از این جنبه اظهارنظر بفرمایند. اگر بخواهید رسیدگی شود مطابق ماده ۳۵ عمل کنید هم منظور آقایان تأمین شده است و هم منظور دولت که این لایحه با دقت رسیدگی شود.
نایب‌رئیس - بنده می‌خواهم عرض کنم که فرمایشات جنابعالی مؤید عرایض من بود.
صدرزاده - بله تأیید نظر حضرتعالی را کردم.
نایب‌رئیس - حالا مطلب دایر بر این است که آقایان پیشنهاد اولی که دادند پس بگیرند.
فرود - اخطار نظامنامه‌ای دارم.
نایب‌رئیس - بفرمایید.
فرود - استدعا می‌کنم به عرایض بنده توجه بفرمایید. اولاً عرایضی که بنده می‌کنم اینجا به هیچ وجه مربوط به اصل موضوع نیست من خودم کاملاً موأفق هستم و همه آقایان هم موافقند که هموطنان زارع ما وضعی بهتر پیدا کنند (صحیح است) این را همه ما قبول داریم. بنده تصور نمی‌کنم در این مجلس کسی با این مطلب و با اصل مطلب مخالف باشد. بنابراین عرایض بنده مربوط به اصل مطلب نمی‌شود ما در این مجلس به رئیس مجلس شورای ملی به اتفاق رأی دادیم (صحیح است) یعنی رئیس مجلس حقیقاً نزدمان محبوب است (صحیح است) یک مطلبی که مربوط به شخص رئیس مجلس می‌شود و ما نهایت احترام را می‌گذاریم. به عقیده بنده نزاکت اجازه می‌دهد ما این مطلب را با خود رئیس مجلس به میان بگذاریم یک جلسه هم عقب افتادن این موضوع به جایی برنمی‌خورد (دولت‌آبادی - قائم‌مقام ریاست هست) بنده مقصودم از ریاست مجلس ممکن است خود قائم‌مقام ریاست مجلس هم باشد خود نایب‌رئیس هم می‌تواند تصمیم بگیرد. ما حفظ حیثیت مقام ریاست را بکنیم از یک روز هم مصلحتی فوت نمی‌شود وقتی هم که اکثریت نمایندگان یک نظری داشته باشند به عقیده بنده رئیس مجلس به این نظر احترام می‌گذارد و هیچ دلیلی ندارد که تصور کنیم رئیس مجلس مخالف نظر آقایان عملی می‌کند. من شخصاً از نقطه‌نظر حفظ پرستیژ رئیس مجلس خصوصاً که در نظامنامه او را هم مقدم شمرده است یعنی گفته است رئیس مجلس یا به پیشنهاد ۵ نفر، من استدعا می‌کنم از آقایان که موأفقت بفرمایند با نظر رئیس مجلس چون فرقی هم از حیث مدت نمی‌کند رئیس مجلس می‌توانند این اجازه را بفرمایند و به اهمیت مطلب هم متوجه هستند و آقایان هم در این کار عجله نفرمایید فردا این قضیه حل می‌شود و من از نقطه‌نظر حفظ مؤفقیت رئیس مجلس این را عرض کردم خصوصاً که در نظامنامه اسم او مقدم است حالا خود دانید.
نایب‌رئیس - این طور که استنباط می‌شود اغلب آقایان مثل این که توأفق دارند یعنی این طور استنباط می‌شود که ماده ۳۵ عمل شود و البته رئیس مجلس از کمیسیون‌های مربوطه نه همه‌شان چند نفری برای این که اینها جمع شوند (صحیح است) یعنی طوری شود که هم رسیدگی و مداقه شود و هم از تزاحم و تکاثر اجتناب شود. بنده استنباطم این است که اگر آقایان موأفقت می‌فرمایید رئیس مجلس طبق ماده ۳۵ عمل کند (نمایندگان - بسیار خوب است) (صدرزاده - حالا به همین ترتیب عمل می‌فرمایید) بلی عمل می‌شود.
۴ - اعلام تصویب صورت‌مجلس
نایب‌رئیس - چون اکثریت حاصل است لذا تصویب صورت‌مجلس اعلام می‌شود.
۵ - بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون امور استخدام راجع به نحوه استخدام مهندسین و کمک‌مهندسین و تکنیسین‌ها و ارسال به مجلس سنا
نایب‌رئیس - حالا ماده ۳ لایحه مهندسین مطرح است. ماده ۳ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۳ - میزان حقوق پایه یک مهندسی شش هزار ریال و کمک‌مهندسی چهار هزار و پانصد ریال و حقوق پایه‌های ۲ و ۳ و ۴ برابراست با حقوق پایه قبل به اضافه چهل درصد حقوق پایه یک و حقوق پایه‌های ۵ و ۶ و ۷ برابر است با حقوق پایه قبل به اضافه سی درصد حقوق پایه یک و حقوق پایه‌های ۸ و ۹ و ۱۰ برابر است با حقوق پایه قبل به اضافه بیست درصد حقوق پایه یک.
تبصره ۱ - به مشمولین این قانون که تمام مدت کار را در کارگاه‌های مربوطه انجام وظیفه می‌نمایند در مدت اشتغال فوق‌العاده از سی تا پنجاه درصد حقوق پایه دریافتی به عنوان فوق‌العاده کارگاه پرداخته خواهد شد.
تبصره ۲ - ترتیب اعطای ترفیع مشمولین این قانون طبق آیین‌نامه خواهد بود که به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
نایب‌رئیس - آقای خلعتبری مخالفید؟
(خلعتبری - مخالفم) بفرمایید.
خلعتبری - بنده نسبت به اصل لایحه بسیار خوش‌بین هستم که فعلاً در این قسمت یک فکری شده است چون دولت احتیاج دارد و این لایحه احتیاج دولت را تأمین می‌کند. بنده می‌خواستم راجع به این ماده آقای وزیر صنایع و معادن توضیح بدهند و آن این است که بنده اطلاع پیدا کردم اشخاصی که در خارجه تحصیل می‌کنند مخصوصاً در رشته‌های مهندسی، اینها را در همان مملکتی که تحصیل می‌کنند قبل از این که تحصیلات‌شان خاتمه پیدا کند مخصوصاً در امریکا اینها را استخدام می‌کنند برای شرکت‌های خودشان و با کمال تأسف ما صادرات علمی داریم یعنی محصلین خودمان را می‌فرستیم مبالغ هنگفتی هم پول می‌رود و در خاتمه تحصیلش آن محصل دیگر به ایران برنمی‌گردد (صحیح است) عرض کنم چرا برنمی‌گردد؟ یکی از محصلینی که بنده دیدم در امریکا بود پسر یکی از اشخاص خیلی محترم مملکت است که در این مجلس هم حضور دارد، او می‌گفت که این محصلین ایرانی در امریکا برای‌شان یک اخطاریه و کاغذی فرستاده می‌شود آن محصلینی که دائماً به آنها می‌گوییم بعد از خاتمه تحصیل به ایران برگردید آن وقت در آخر نامه نوشته شده بود حقوق شروع به خدمت ۳۶۰۰ ریال، آن وقت در امریکا حقوق شروع به خدمت برای همان مهندس ۴۵۰ الی ۵۰۰ دلار است، برای این که امروز به مهندس احتیاج دارند. توجه بفرمایید شوروی‌ها که دارند از امریکا جلو می‌افتند از لحاظ این است که عمده محصلین مملکت شوروی مهندسین‌شان بیش از محصلین مهندس امریکایی است (صحیح است) و امروز هر مملکتی که در صنعت پیشروی کند کشاورزی و در امور فنی احتیاج مبرم به مهندس دارد و اگر ما مهندسین را جلب نکنیم ممالک دیگر جلب خواهند کرد و علت این که محصلین ما به ایران برنمی‌گردند برای این است که آنجا حقوق خدمت و حقوق شروع به خدمت به طوری است که چندین برابر اینجا است. بنده اطلاع دارم در بعضی از سنواتی که در امریکا سی، چهل نفر محصلین ایرانی فارغ‌التحصیل شده‌اند یک نفرشان حاضر نشده به ایران برگردد، بنابراین این لایحه خوبی است برای تشویق این آقایان. اما یک نکته‌ای خواستم عرض کنم که شروع به حقوق تا کنون دولت به این نکته توجه نداشته است، سی سال پیش ما شروع به کار را سی تومان، سی و دو تومان گذاشتیم مطابق قانون استخدام حال شما کرده‌اید ششصد تومان. این ششصد تومان در واقع همان سی تومان است. یک مهندسی که رفته ده سال، پانزده سال در امریکا تحصیل کرده و می‌خواهد برگردد شما فرض کنید رتبه ۳ می‌دهید، اگر شروع را شما از ششصد تومان حساب کنید این کرایه‌خانه نمی‌تواند بدهد این پولش فقط کافی است که بتواند کرایه‌خانه بدهد. این سیر تدریجی حقوق از ششصد تومان به هفتصد تومان و سیصد تومان حقوق، با بیست سال خدمت این با احتیاجات مملکت مطابق نیست. برای این که مهندسی که برمی‌گردد به ایران، این باید خانه داشته باشد خانه‌اش باید لاأقل تمیز باشد این اگر زن داشته باشد و یک بچه هم داشته باشد آن قدرها تفاوتی بین خرج این و یک رتبه ۶ نیست. آن قدر تفاوت نیست بنابراین این فاصله خیلی زیاد است. شما به کسی که رتبه ۹ دارد ۲۵۰۰ تومان بدهید و کسی‌که شروع می‌کند به خدمت ششصد تومان، این را نمی‌شود قبول کرد. حالا بنده نمی‌خواهم مانع شوم که این قانون تصویب شود اگر می‌توانید این ماده را جوری درست کنید که اگر مهندس بر می‌گردد، هزار تومان حقوق داشته باشد آن تفاوتی که در طول سنین خدمت بعدها تحصیل می‌شود آن را طوری به او بدهید که بتواند در شروع خدمتش آن حقوق را داشته باشد تا بتواند خانواده تشکیل بدهد. ما باید سعی کنیم که جوانان ما درآمدی داشته باشند، با آن درآمد خانه‌ای داشته باشد و خانواده تشکیل بدهند و به این مملکت علاقه‌مند باشند با خانواده داشتن. برای این که اگر خانواده نداشتند ممکن است هر روز بخواهند از این مملکت بروند و چون عده زیادی از محصلین در خارج از مملکت هستند که این قانون در حال آنها تأثیر دارد تقاضا می‌کنم که این را توجه بفرمایید و بنده با ششصد تومان مخالفم که این کافی نیست.
نایب‌رئیس - آقای عمیدی‌نوری موأفقید؟
عمیدی‌نوری - موأفقم.
نایب‌رئیس - بفرمایید.
عمیدی‌نوری - بنده با این ماده جناب آقای خلعتبری موافقم و خواستم ذهن جنابعالی را روشن کنم با اصلاحی که در کمیسیون شد. این ماده حقوق مهندس را معلوم می‌کند منهای اشتغال به کار در کارگاه. اگر خاطرتان باشد موقعی که قبلاً این لایحه مطرح بود مجلس با یک روح موأفق عمومی رأی داد که ما که رتبه‌های آقایان را می‌بریم به رتبه‌های مهندسی و باید از ششصد تومان شروع بکنیم برای این که اشتغال به کار مهندسی خودشان داشته باشند و به نفع مملکت باشد، روی همین موضوع مجلس رأی داد و بعد تصور کردند بعضی‌ها که بر ضررشان است.
بنده اطلاع دارم بعضی هستند محض اطلاع جنابعالی این قانون که اجرا شد در کارهای اداری و شاید کار ثباتی چون اینجا صحبت شد که ما معتقدیم بایگان هم باید مهندس باشد که بنده عرض کردم پیشخدمت هم اشکالی ندارد. بنده به جنابعالی اطمینان می‌دهم که در این ماده اگر پایه ششصد تومان را ببرید و هزار تومان هم بکنید این فقط مورد استفاده کسانی است که در اینجا فعلاً رتبه دارند و زندگی می‌کنند. این به درد آن فکری که جنابعالی می‌کنید برای محصلین ایرانی که در خارجه هستند دو هزار تومان هم بکنید، فایده‌ای نخواهد داشت. چون مطالعه‌ای که آنجا کردم دیدم محصل از موقعی که در دانشکده فنی دارد درس می‌خواند کارخانه‌جات و کارفرماها خودشان می‌آیند
اینها را قبلاً قرارداد می‌بندند پول مساعد می‌دهند که وقتی دیپلمه شدند بروند در کارگاه امریکایی یا انگلیسی کار کنند. اما این که فرمودید جنگ دنیا جنگ صنعت است، بنده در یکی از نطقه‌های دالس و شاید ایزن‌هاور بود که خواندم خودشان می‌گفتند بزرگ‌ترین دلیل و آن نکته‌ای که باید به آن توجه پیدا کنیم این است که کارشناسان فنی و صنعتی خودمان را باید کاری کنیم که از کارشناسان فنی و صنعتی شوروی جلوتر باشند و امروز شوروی‌ها کارشناسان فنی و صنعتی بیش‌تر تهیه می‌کنند، پس امروز جنگ، جنگ کارشناس است. جنگ، جنگ فنی است. اما در ضمن این جنگ فنی و کارشناسی این استفاده را می‌کنیم که از آقایانی که فعلاً در ایران تشریف دارند و به کارهای غیرمهندسی هم ممکن است اشتغال داشته باشند برای آنها رتبه قایل می‌شویم که از ششصد تومان پایه‌اش شروع شود برود تا به یک جایی که با آن اشلی که بنده می‌دانم به ۲۳۰۰ و ۲۴۰۰ تومان برسد و این مال کسانی است که کار می‌کنند. منهای کارگاه، در کارگاه هم که کار می‌کنند ۵۰ درصد اضافه شود آن وقت این ۵۰ درصدها هم آن طوری که حساب می‌شود روی حقوق و مزایا با ۵۰ درصد مجموع آنها را حساب کنیم که وقتی حساب می‌شود می‌رسد به حدود چهار هزار تومان برای بعضی از آقایان. بنابراین این اشل با این کیفیت در حال حاضر با تناسب با اشل سایر کارمندان مملکت به نظر بنده پایین نیست و اگر خوب اجرا کنند امیدوارم که لاأقل این مهندسین ما به جای خودشان برسند. عیب کار این است که در عین حال که توجه به کار مهندسین نمی‌شود، از مهندسین خودمان کار نمی‌گیریم. خود جنابعالی وکیل مازندران هستید، اطلاع دارید که دو ماه است الان راه کناره قطع شده. آقای وزیر دادگستری گفتند رفتم بابل نتوانستم بروم نوشهر گفتم می‌دانم، برای این که در خشک‌سرو محمودآباد دو ماه است دو پل قطع شده مردم توی لتکه و از روی آب می‌روند. الان دو ماه است وزارت راه نتوانستند دو تا پل چوبی آنجا درست کنند. چرا؟ همین مهندسین آنجا تشریف دارند تحقیق کردم گفتند بعضی از مهندسین عقیده‌شان این بود که باید پایه را با چوب بگذارند، رفتند چوب بگذارند آب چوب را برد. بعضی عقیده‌شان این بود که لتکه‌ها را پهلوی هم بگذارند و روی آن چوب بگذارند این کار افتاده روی اختلاف به عقیده آقایان مهندسین و دو ماه است راه کناره در جنب محمودآباد و بابل قطع شده. وزیر دادگستری شما رفت مازندران نتوانست جز بابل جای دیگری را ببیند. ما مهندس داریم و پول هم به آنها می‌دهیم اما کو کار و نتیجه؟ جناب آقای خلعتبری باید توجه داشته باشند ما در عین حال که وکیل کارمندان دولت هستیم، وکیل ملت ایران هستیم و ملت ایران که باید کار کند و این بار را تحمل کنند و مالیات بدهند و این جمع بودجه مملکت بیش‌تر شود، اینها هم بایستی این حقوق را بپردازند. بنابراین اگر معتقدید ششصد تومان کم است بنده عقیده‌ام این است که پس ایراداتی که در بحث مالیات داریم بکاهیم و آن مالیات را بگذاریم بیش‌تر بگیرند. من معتقدم که باید حقوق را داد در مقابل کار و حقوق در مقابل اشتغال به کار بدهند. ما متأسفانه این ماده اشتغال به کار را زدیم و با این تصوب جدیدی که کردیم این سه اشل مهندسین منهای کار فنی. بنابراین امیدوار هستم که این ماده به همین کیفیت هم که تصویب شود دولت این را طوری اجرا کنند که از آقایان مهندسین در کارگاه‌ها استفاده شود و احتیاجات مردم رفع شود.
نایب‌رئیس - پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام ریاست معظم پیشنهاد می‌نمایم که در ماده ۳ مذاکرات کافی است. مهندس فروهر
مهندس فروهر - بنده از طرف کلیه مهندسین از دولت که این ماده را آورده و یک سر و سامانی داده به کار و اگر نواقصی هم هست بعداً در لوایح دیگری رفع می‌کنیم و از حسن‌ظن آقایان نمایندگان که هم موأفق و مخالف همه موأفق بودند تشکر می‌کنم. استدعا می‌کنم این لایحه به همین ترتیب که هست و منطبق با امکانات مالی دولت است و ضمناً دولت اظهار می‌داشت که یک توازنی با سایر پایه‌ها رعایت کرده‌اند هر چند خود بنده عقیده دارم که کافی نیست ولی فعلاً استدعا می‌کنم به همین ترتیب تسریع در تصویب لایحه بفرمایید و بعدها که امکانات مالی دولت بیش‌تر شد ممکن است پایه مهندسی را از ششصد تومان به هزار و دو هزار تومان برسانند. هرچه مملکت جلوتر برود و ترقی کند سطح بالاتر خواهد رفت راجع به موضوعی هم که اظهار نگرانی فرمودند آقای عمیدی‌نوری که مهندسین کار نمی‌کنند خواستم عرض کنم که دولت اگر پولی ندارد که اعتبارش را بدهد تقصیر مهندسین آنجا که نیست. ثانیاً آن موضوعی را که فرمودید استفاده کادر فنی از دولت است و باید به دولت این تکلیف را کرد که از مهندسینی که در کادر دولت هستند در جاهای حسابی استفاده کند و از آنها کار بگیرد. اگر یک حکمی که خیلی فنی نباشد صادر شود، نمی‌شود به آن مهندس ایراد گرفت که چرا اجرا کردی چون اگر نکند تمرد محسوب می‌شود و این دولت است که باید از او استفاده کنند.
نایب‌رئیس - چون کسی اجازه نخواسته رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات. آقایانی که موأفقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
حالا رأی گرفته می‌شود به ماده ۳. آقایانی که موأفقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بعدی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۴ - از تاریخ تصویب این قانون برای مشمولین ماده یک که در وزارتخانه‌ها و مؤسسات وابسته به دولت اعم از این که به طور رسمی - قراردادی - حکمی - مشغول خدمت هستند با رعایت سنوات خدمت طبق مواد فوق، پایه آنان تعیین و در صورتی که حقوق آنان تکافوی حقوق پایه مربوطه را بنماید احکام پایه آنان صادر و به موقع اجرا گذارده خواهد شد و چنانچه حقوق آنها تکافوی پرداخت حقوق پایه مربوطه را ننماید وزارتخانه‌ها و مؤسسات وابسته به دولت می‌توانند احکام پایه‌ها را صادر و پرداخت مابه‌التفاوت را موکول به وجود اعتبار بنمایند. در هر حال این تفاوت از سال آتی در بودجه منظور و پرداخت خواهد شد.
نایب‌رئیس - آقای صدرزاده مخالفید؟ (صدرزاده - با یک جمله مخالفم) بفرمایید.
صدرزاده - بنابراین بود که ما با آن قانون وضع مهندسین را اعم از دون‌پایه و پایه، روشن کنیم این «می‌تواند» یعنی چه؟ مکلف است صادر کند نهایت آنهایی که حقوق‌شان رسا هست می‌دهند و اجرا می‌شود و آنهایی که نیست حکمش را باید صادر کنند. نمی‌تواند به اختیار او نیست باید صادر کند نهایت اجرایش را وقتی خواهد کرد که پایهٔ او بیاید به حدی که با حقوقش تطبیق کند. استدعای بنده این است که کلمه می‌تواند را به باید تبدیل کنند.
وزیر صنایع و معادن - موأفقم.
نایب‌رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد اصلاح آقای صدرزاده.
دولت‌آبادی - می‌تواند را به مکلف است تبدیل نمایند (صدرزاده - باید یا مکلف است تبدیل شود)
نایب‌رئیس - پس آقایانی که با این پیشنهاد که کلمه می‌تواند به مکلف است تبدیل بشود موأفقند قیام فرمایند. (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. به ماده چهار با این اصلاح رأی گرفته می‌شود آقایانی که موأفقند قیام فرمایید (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
ماده پنجم قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۵ - مشمولین این قانون که سابقه خدمت رسمی ندارند از قبیل کارمندان - پیمانی - حکمی و روز مزد، مکلف‌اند کسور بازنشستگی سنوات خدمت گذشته را براساس اشل مندرج در این قانون به اقساط متناسب پرداخت نمایند و کسانی که قبل از تصویب این قانون بازنشسته شده‌اند، مشروط بر این که نسبت به گذشته به هیچ وجه ایجاد تعهدی ننماید، پایه حقوق آنها از تاریخ اجرای این قانون به مأخذ حقوق بازنشستگی شاغلین ترمیم و پرداخت می‌شود و رتبه بازنشستگان شاغلین بالا مشمول این ماده خواهند بود.
نایب‌رئیس - آقای مهندس هدایت مخالفید؟ (مهندس هدایت - اینجا یک اشتباهی در چاپ شده است) بفرمایید.
مهندس هدایت - یک اصلاح عبارتی است که خیال می‌کنم اشتباه شده است. در سطر پنجم نوشته شده تعهدی ننمایند در صورتی که تعهدی ننماید صحیح است. (صدرزاده - اشتباه چاپی است)
نایب‌رئیس - بسیار خوب این اصلاح عبارتی است رأی گرفته می‌شود به ماده پنجم با این اصلاح. آقایانی که موأفقند قیام فرمایند. (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
ماده ششم قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۶ - دولت مکلف است از تاریخ تصویب این قانون تا شش ماه، لایحه قانونی استخدام کارمندان کشوری را با در نظرگرفتن احتیاجات و طبقه‌بندی مشاغل و مراتب علمی تهیه و تقدیم مجلس نماید.
نایب‌رئیس - آقای مهران مخالفید بفرمایید.
مهران - بنده عرایضی داشتم که به عنوان مخالف می‌خواستم راجع به این ماده صحبت کنم ولی امیدوارم که دولت حقیقاً توجهی به استخدام کشوری و طرز تنظم آن مقامات بکند. نکته‌ای که می‌خواستم به عرض برسانم این است که اولاً همان طور که جناب آقای خلعتبری گفتند این قانون آن طوری که هست لطف خاصی به مهندسین این مملکت نیست، مهندسین در هر کشوری مقامی ارجمند و خیلی شایسته‌تر از این دارند و باید به تدریج در کشور ما به حق و مقام خودشان برسند (احسنت) اینجا راجع به اشلی که پیش‌بینی فرمودید بنده یک نکته‌ای عرض می‌کنم و آن این است که یک محصلی که دارد در خارج از کشور یکی از رشته‌های مهندسی را طی می‌کند خانواده او ماهی ۱۲۰۰ تومان در ماه برایش خرج تحصیلی می‌فرستند. شما تصور می‌فرمایید اگر همان شخص از خارجه برگشت و خواست به این مملکت خدمت کند با ماهی ۶۰۰ تومان او را استخدام کنید، موبهت عظمایی به او بخشیدید؟
بنده امیدوارم این نکته اساسی و بسیاری نکات حساس دیگر را دولت در قانون استخدام که به موجب ماده ۶ قبول کرده‌اند بیاورند توجهی بفرمایند و اما نکته دوم که می‌خواستم عرض کنم این است که با تصویب این قانون اثر قانون ترمیم حقوق فرهنگیان را از بین می‌برید. ملاحظه بفرمایید شما یک لیسانسیه
را در دستگاه فرهنگ و سایر دستگاه‌های دولتی که تحصیلاتش معادل لیسانس و بالاتر از لیسانس است با رتبه یک و ماهی ۳۱۸ تومان حقوق استخدام می‌کنید. تحصیلات اینها همه یکی است پس مقدمه‌ای که عرض کردم تصویب این لایحه کار مهمی برای مهندسین نیست ولی در ضمن لایحه حقوق فرهنگیان و همچنین سایر لوایح فنی و اشل‌های فنی که در قوانین ما موجود است همه آنها تضعیف می‌شود. آقای مهندس شریف امامی، جنابعالی پس فردا برای استخدام همان طوری که توضیح فرمودید که برای استخدام مهندسین در مضیقه هستید چهار صباح دیگر برای استخدام معلم، برای استخدام قاضی، برای استخدام سایر مقامات هم در مضیقه قرار می‌گیرید. بنابراین استدعای من و تذکرم به دولت محترم جناب آقای دکتر اقبال این است که یک فکری بفرمایند و یک اشل اساسی و طبیعی و صحیحی برای امور فنی در نظر بگیرند و این قانون را بیاورند به طوری که تصویب این لایحه که اسباب رضایت خیلی مختصر مهندسین مملکت است اسباب نارضایتی طبقات دیگر نشود و من امیدوارم که دولت نسبت به وعده‌ای که در ماده ۶ این قانون دارد زودتر از مدتی که مقرر است و خوشبختانه در روزنامه اطلاعات دیدم که مبانی قانون استخدام کشوری را در دسترس افکار مردم می‌گذارد و از این معنی این طور درک کردم که این قانون هرچه زودتر به مجلس بیاید و امیدوارم لطفی بفرمایید که اصلاً این اشل کارهای فنی یک طوری تبدیل بشود. همان طور که آقای خلعتبری فرمودند بلکه اشل از این بالاتر هم برود باور بفرمایید با این اشل تلطف مخصوصی به مهندسین نشده امیدوارم این محبت نسبت به همه بشود و قانون استخدام ما انشاءالله اسباب تشویق بازار علم و فضل و دانش بشود. (احسنت)
نایب‌رئیس - آقای صدرزاده بفرمایید.
صدرزاده - عرض کنم حضور آقایان بنده می‌خواهم از این ماده و این بحث استفاده کنم و یک اغتنام فرصتی بکنم و یک نکاتی را تذکر بدهم راجع به قانون استخدام. استدعا می‌کنم جناب آقای مهندس شریف امامی توجه بفرمایند، ما در قانون اساسی یک اصلی داریم اصل ۹۶ که می‌گوید میزان مالیات‌ها را هر ساله مجلس شورای ملی به اکثریت تصویب و معین خواهد کرد. این را داشته باشید در آن سفر اولی که دکتر میلسپو آمد به ایران من راجع به سفر دومش حرفی نمی‌زنم، خدمتی که کرد تنظیم قانون استخدام بود که دستگاه استخدامی را در یک چهارچوب آهنینی قرار داد که نه می‌شد یک مستخدمی را بی‌جا بیرون کرد و نه می‌شد بی‌جا و بی‌خود یک مستخدمی را وارد کرد و در آن موقع پیش‌بینی کرد که یک حدأقلی برای معیشت مستخدم در رتبه اول معین شد که به نام اشل معروف شد. ولی در همان قانون اختیار داد به دولت که هر وقت وضع زندگی عوض شود می‌تواند اشل را بالا یا پایین ببرد. این که در قانون اساسی تصریح شده که میزان مالیات هر سال را مجلس شورای ملی می‌تواند تغییر بدهد، روی همین نظر است. یک وقتی ایجاب می‌کند که حقوق‌ها و مخارج مملکت زیاد بشود در همان موقع هم میزان مالیات مثلاً ده درصد از املاک مزروعی می‌گیرند می‌گویند چون امسال مخارج زیاد است و چون سطح زندگی بالاتر رفته است دوازده درصد می‌گیریم و یک سال هم که سطح زندگی پایین می‌آید پایین می‌آورند. ما قوانین زیادی تصویب کردیم برای قضات یک جور و دبیر و آموزگار جور دیگرظف برای پزشکان طریق دیگر و حالا هم می‌خواهیم برای مهندسین تعیین کنیم و چاره‌ای هم نیست. ولی وضع درست نیست و ما باید برگردیم به آن وضع سابق، یک قانون استخدام جامع و مانعی را تنظیم کنیم و بیاوریم به مجلس که تکلیف حقوق‌ها در آنجا معلوم بشود. البته باید مراتب علمی را در آن منظور داشت، سنوات خدمت را منظور داشت، ارزش کار را هم باید منظور داشت. این قانون را دولت وعده کرده ولی مدتی است که در این قانون در خارج از مجلس بحث می‌شود این قدر بحث لازم ندارد و حتی می‌خواهم پیشنهاد بدهند که مدت ۶ ماه چرا، اصلاً دو ماه و سه ماه برای این کار کافی است. الان چندین ماه است و چندین جلسه است که معاونین وزارتخانه‌ها روی این قانونی که تنظیم کرده‌اند بحث می‌کنند. آقایان می‌دانند یک عده‌ای از لیسانسیه‌های حقوق به ما تعرض دارند و نوشته‌اند که تکلیف ما را هم معین کنید. ما وعده می‌دهیم که قانون استخدام را بیاورند حق شما را هم منظور خواهیم داشت پس اگر موأفقت بفرمایید به جای این مدت ۶ ماه سه ماه، چهار ماه تا پایان سال باشد تا تکلیف این کار روزی معین بشود.
نایب‌رئیس - آقای وزیر صنایع و معادن بفرمایید.
وزیر صنایع ومعادن - چون وقت گذشته بنده به اختصار می‌پردازم و لازم دانستم به عرض آقایان برسانم. اولاً تمام مطالبی که فرمودید یادداشت کردم که مورد توجه قرار بگیرد (نمایندگان - متشکریم) و آنچه که لازم بود به عرض آقایان می‌رسانم. اهمیت قانون استخدام برای دولت کاملاً مشهود است و از گرفتاری‌های اساسی دولت همین قانون استخدام است ولی خوشبختانه طرح کامل برای آن ریخته شده و مشغول مطالعات دقیق‌تری هستند که یک قانون جامع و مانعی همان طور که فرمودند تقدیم مجلس شورای ملی بشود. مطلب این است و این مدتی که ۶ ماه است و در این قانون گنجانیده شده برای این است که وضع بودجه روشن بشود و بعد از این که وضع بودجه روشن شد یک مختصری هم وقت باید باشد که دولت امکاناتش را با آنچه تقدیم می‌کند تطبیق بدهد و در حدود امکاناتش باشد (صدرزاده - به عمر این مجلس می‌رسد؟) حتماً می‌رسد. این مشکلی که خواستم به عرض برسانم این است که در آنجا اشل متحرک پیش‌بینی شده است به این که هر سال حقوق کارمندان دولت بنابر وضع قیمت‌ها تغییر خواهد کرد و این مطلبی است که خیال می‌کنم نظر همه آقایان را تأمین خواهد کرد.
نایب‌رئیس - آقای دکتر شفیع امین بفرمایید.
دکترشفیع امین - مدتی که برای تعیین تکلیف سایر کارمندان معین کرده‌اند شش ماه است. بنده اولاً تشکر می‌کنم که این لایحه را برای تأمین زندگی عده‌ای از تحصیل‌کرده‌های مملکت آورده است و آقایان هم توجه بفرمایید تا انشاءالله این قانون تصویب بشود ولی چندین سال است برای قانون استخدام و برای تأمین حقوق کارمندان دولت هی قانون تهیه می‌شود، مطالعه می‌شود و اخیراً هم در روزنامه‌ها دیدم که در نظر گرفته‌اند و به نظر عموم رسیده. بنده حتم دارم آقایان همکاران محترم توجه دارند چرخ‌های این مملکت به وسیله کارمندان می‌گردد باید زندگی کارمندان تأمین بشود هیچ وقت نمی‌توانیم امیدوار باشیم که این مملکت آن طور که می‌خواهیم ترقی کند مگر این که حقوق‌بگیران ما در آسایش باشند. بنده صحبت لیسانسیه و مهندس و دکتر را نمی‌کنم، بلکه یک سوپر، یک کارمند جزء باید بتواند اعاشه زندگی خود را فراهم کند. این است که باز هم تأکید می‌کنم که این حقوق‌ها کافی برای زندگی یک نفر مهندس نیست ولی فعلاً کمکی است از نظر پزشکی و معالجه‌ای این را می‌گوییم می‌بینیم زندگی قضات هم تأمین نمی‌شود بعد چه می‌شود؟ لیسانسیه‌ای که ۲۰ سال کار کرده و تحصیل‌کرده و ۹۵۰ تومان حقوق می‌گیرد و ۸۰ تومان می‌دهد بازنشستگی، دیگر برایش چیزی نمی‌ماند. از این جهت است که بنده تقاضا می‌کنم ۶ ماه را محدود بکنند به سه ماه که اقلاً به عمر مجلس برسد. (وزیر صنایع و معادن - ۶ ماه حدأکثر است تا ۶ ماه) معمولاً حدأکثر را می‌گیرند. این را بفرمایید زودتر تقدیم کنند. (وزیر صنایع و معادن - قانون استخدام را تا فروردین به مجلس می‌آوریم) تشکر می‌کنم تا حدأقل زندگی برای کارمندان دولت تأمین کنیم. اعلیحضرت همایون شاهنشاه برای ببهود و ترقی مملکت علاقه‌مند هستند، زحمت کشیده‌اند فرد فرد آقایان علاقه‌مند هستند، هیئت دولت علاقه‌مند است که این طرح‌ها برای کارمندان دولت اجرا بشود. یک سپور باید حدأقل زندگی‌اش تأمین بشود یک اطاق کرایه می‌خواهد، سرباز در روز غذای سرد بهش بدهند بعد برسیم به لیسانسیه و دکترا. امیدوارم توجهی بفرمایید تا قانون استخدام زودتر به مجلس بیاید.
نایب‌رئیس - آقای دکتر بینا بفرمایید.
دکتربینا - بنده می‌خواستم در کلیات آخر لایحه صحبت کنم. استفاده کردم از مخالفت دکتر امین که در این ماده ۶ صحبت کنم و مخصوصاً از وجود آقای مهندس شریف امامی استفاده می‌کنم که بنده به ایشان ایمان دارم و عقیده دارم. بنده چهار ماه قبل وقتی راجع به ذوب‌آهن اینجا صحبت کردم ایشان به من وعده دادند قبل از فروردین ۳۸ من این قانون را خواهم آورد و به وعده‌شان عمل کردند و این قانون را آوردند و به یکی از آرزوهای ملت ایران جامه عمل پوشانیدند و من امیدوارم که به زودی کارخانه ذوب‌آهن را درست کنند و محصول آن به بازار بیاید. ولی آقای مهندس شریف امامی، شما از مهندسین لایق و مجرب و وطن‌پرست ایران هستید در این لایحه تذکراتی دارم و امیدوارم این تذکرات من هم از نظر جنابعالی و دولت واقعاً مقبول باشد و برای این مملکت فکری کنید. بنده از کار مهندسین ایرانی که در کارهای اقتصادی و اجتماعی فرهنگی راه، راه‌آهن، پل، سد، بندر ساختمان، لوله‌کشی، برق، آبیاری، سدسازی، کارخانه و تمام این کارهایی را که کرده‌اند و امروز ایران را در نتیجه استقرار و امنیت به یک کارگاه ساختمانی مبدل کرده‌اند تشکر می‌کنم. آقایان بنده قول می‌دهم موی یک مهندس ایرانی را به هزار مهندس اجنبی عوض نمی‌کنم و من افتخار می‌کنم که تمام این کارها به دست مهندسین ایرانی می‌شود ولی مهندسین ایرانی باید توجه داشته باشند موقعی که ما اینجا راجع به نفت صحبت می‌کردیم همین آقای خلعتبری بودند بنده و ایشان صحبت می‌کردیم اعلامیه‌ای به امضای بعضی از آنها پای این اعلامیه است هنوز خشک نشده اگر آن روز این قضیه نفت را تصویب نکرده بودند و اگر رأی صائب، رئیس مملکت و رئیس دولت و مجلسین نبود این کارگاه‌ها امروز در این مملکت به عمل نمی‌آمد و این مهندسین وجود نمی‌داشتند تا این پل‌ها و این سدها و این کارها را انجام بدهند. آن روز اینها ناسزا می‌گفتند آن روز ما را متهم کردند.
و اگر آن روز ما این کار را نکرده بودیم امروز ایران به این عظمت وجود نداشت. آنها می‌گفتند اول ما نفت می‌خواهیم و بعد ایران و ما می‌گوییم که اول ایران را می‌خواهیم بعد نفت. کسانی که در بختیاری آموزگاری می‌کردند و به نفع یک ملت بیگانه جاسوسی می‌کردند می‌رفتند اعلامیه‌ها امضا می‌کردند امروز در یک مملکت خارجی برای یک مملکت اجنبی دیگر جاسوسی می‌کنند. ما نباید به آنها اجازه
بدهیم. آنها نباید برای ما دایه مهربان‌تر از مادر بشوند اگر خائن نبودند بیایند در مملکت با ما همکاری کنند. دیدید که اینها اشتباه کردند چرا توجه نمی‌کنید (یک نفر از نمایندگان - بعضی‌هاشان تشریف دارند) به کوری چشم دشمنان ایران کاری که در این مملکت شروع شده به آخر رسید خواه آنان در مقابل خارجی‌ها بروند و بگویند که ایرانی‌ها کار نمی‌کنند و تمام زحمات ملت ایران و مهندسین ایران، کارگران ایران، تکنیسین‌های ایران را از بین ببرند، جلو آفتاب گل اندود کردن است. امروز این کارها شده و خواهد شد. آقای مهندس شریف امامی، شما یک کانونی دارید به نام کانون مهندسین این کانون مهندسین باید کانون وطن‌پرستی، کانون شاه‌دوستی باشد این کانون نباید کانون تخریب باشد. رئیس مملکت، رئیس دولت، مجلسین نمایندگان بنده به تمام این مواد رأی دادم آقایان شاهد بودید من می‌گویم ایرانی تاج سر من است آقای من است افتخار من است به روح رسول‌الله وقتی من ساختمان مجلس سنا را می‌بینم افتخار می‌کنم وقتی ساختمان سد را می‌بینم افتخار می‌کنم. آقایان مهندسین عزیز ما بیایید (یک نفر از نمایندگان - آقا همه این طور نبودند) ۵ نفر، ۶ نفر بودند. اکثریت مهندسین ایرانی تاج سر من هستند، خوب هستند، همه یکی نیستند. آنهایی که اعلامیه‌ها را امضا کردند و الان هم در این کانون هستند و آنجا را اداره می‌کنند باشند ولی جوانان را بیاورید مهندسین جوان را بیاورید وارد در این حقیقت‌ها بکنید از وجود آنها استفاده بکنید. مهندسین و تکنیسین‌ها زیر دست آنها کار می‌کنند آنها باید این کارگران و تکنیسین‌ها را برای وطن‌دوستی تشویق کند نه این که بعضی از آنها البته من می‌گویم از ۵ نفر تجاوز نمی‌کنند و متأسفانه آنها در کانون مهندسین هستند. باید مهندسین جوان را در سر کار بیاورید و جای آن مهندسین بگذارید اینهایی که زحمت می‌کشند و خیانت نکرده‌اند به آنها بسپارید بالاخره مملکت ما راهی که پیش گرفته می‌رود ترقی می‌کند. (احسنت)
نایب‌رئیس - عرض شود سه نفر از آقایان اجازه خواسته‌اند برای صحبت در ماده ۶ (نمایندگان - مخالفی نیست) پس پیشنهادی رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
اینجانب پیشنهاد می‌کنم در ماده ۶ سطر اول به جای ۶ ماه سه ماه نوشته شود. دکتر شفیع امین
بعضی از نمایندگان - پس بگیرید.
نایب‌رئیس - آقای دکتر شفیع امین
دکتر شفیع امین - جناب آقای مهندس شریف امامی قبول فرمودند که تا فروردین انشاءالله قانون را بیاورند بنابراین پیشنهادم را پس می‌گیرم.
نایب‌رئیس - بنابراین رأی گرفته می‌شود به ماده ۶. آقایانی که موأفقند قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. ماده ۷ قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۷ - دولت مأمور اجرای این قانون است.
نایب‌رئیس - رأی می‌گیریم به ماده ۷. آقایانی که موأفقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. کلیات آخر مطرح است آقای مهدی ارباب فرمایشی دارید.
ارباب - اگر قرار هست در کلیات آخر بحث شروع شود بنده عرضی دارم ولی اگر شروع نمی‌شود بنده هم صرف‌نظر می‌کنم (احسنت)
نایب‌رئیس - شروع بحث در کلیات با خود شما است اگر شروع نفرمایید نمی‌شود. (ارباب - اگر بنده باید شروع کنم صرف‌نظر می‌کنم) پس رأی گرفته می‌شود به کلیات آخر. آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به تمام لایحه آقایان موأفقین قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. آقای وزیر صنایع و معادن بفرمایید.
وزیر صنایع و معادن - بنده با کمال اختصار می‌خواستم از طرف خودم و از طرف تمام مهندسین ایرانی از آقایان نمایندگان محترم تشکر بکنم و این تشویقی که آقایان فرمودند موجب خواهد شد آنها در انجام وظایف خودشان بیش‌تر کوشا باشند.
۶- تعیین موقع و دستورجلسه بعد - ختم جلسه
نایب‌رئیس - بنده از آقایان استدعا دارم لایحه مربوط به اصلاحات ارضی همان طور که قرار شد به کمیسیون خاصی ارجاع بشود ۵ نفر هم انتخاب می‌شوند و استدعا دارم که آقایان تشریف بیاورند با سرعت، نه به سرعت بدون تأمل، با سرعت و تأمل اقدام بفرمایند تا کار تمام بشود. جلسه آینده روز پنجشنبه ساعت ۹ صبح خواهد بود.
(مجلس یک ساعت و پانزده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
نایب‌رئیس مجلس شورای ملی - دکتر موسی عمید