مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ آبان ۱۲۸۹ نشست ۱۷۹

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری دوم

درگاه انقلاب مشروطه

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم

مجلس شورای ملی ۳۰ آبان ۱۲۸۹ نشست ۱۷۹

مجلس شورای ملی ۳۰ آبان ۱۲۸۹ نشست ۱۷۹

جلسه ۱۷۹

صورت مذاکرات روز سه شنبه ۱۹ ذیقعده الحرام ۱۳۲۸

مجلس دو ساعت و نیم قبل از غروب آفتاب به ریاست آقای ذکاء الملک تشکیل شد.

صورت مجلس روز شنبه ۱۶ را آقای معاضدالملک قرائت نمودند

غائبین جلسه قبل سپهدار اعظم _ حاج امام جمعه بدون اجازه

حسن علی خان _ معتمد التجار _ صدر العلما _ حاج شیخ علی خراسانی _ دهخدا_ حاج سید نصراله با اجازه

مستشار الدوره _ ممتاز الدوله _ وحید الملک _ اقا شیح حسین یزدی _ دکتر امیرخان _ مشیر الدوله

آقا شیخ رضا _ حاج وکیل الرعایا _ حاج مصدق الممالک _ آقا شیح ابراهیم زنجانی _ کاشف _ افتخارالواعظین _ حاج سید ابراهیم _ مرتضی قلیخان بختیاری _ حاج عزالممالک _ نیرالسلطان _ دکتر حیدر میرزا _ سردار اسعد _ آقا شیخ هدی آقامیرزا رضا خان نائینی سر وقت مقرره حاضر نشده و کلی التجار و حاج میرزا زین العابدین قمی مریض بودند .

رئیس _ رد باب صورت مجلس ملاحظاتیکه هست بفرمایند .

آقا میرزا رضا خان نائینی _ بنده آن روز درکمیسیون تفتیش نان بودم از صبح تا سه ربع بعد از نهار در آنجا مشغول بودیم نهار نخوردیم بعد کهت حاضر شدم بنده را جزو غائبین سر وقت نوشته اند .

کاشف _ بنده راهم جزو غائبین سر وقت نوشته اند د رصورتی که حاضر بودم دیگر اظهاری نشد رئیس صورت مجلس را امضا نمود.

حاج شیخ الرئیس _ سئوالی داشتم تلگرافی که به آقای نایب السلطنه کردند جواب رسید یا خیر .

رئیس _ هنوز که جوابی نرسیده است . هر فقره استیضاح از طرف نمایندگان بقرار ذیل قرائت شد از طرف دکتر امیرخان .

مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی شید اله ارکانه بر همه واضح و مبرهن است و گویا تمام افراد ملت در این مسئله هم عقیده و همرای هستند که اولین سبب بدبختی ایران از نبودن معارف است معهذا با کمال تاسف مشاهد میشود که هیئت دولت بهیچوجه اهمیت به معارف نمیدهد چنانکه تا کنون کرسی وزارت معارف خالی است در این خصوص چند مرتبه از طرف نمایندگان محترم هم سئال شده است ولی منتج نتیجه نگردیده است بنا بر این بنده از حضرت رئیس الوزراء استیضاح میخواهم که معلومشود علت اینکه وزیر معارف معین نمیشود چیست مستدعی است از طرف مقام منیع ریاست مجلس مقدس به آقای رئیس الوزراء اخطار شود که هرچه زودتر برای جواب حاضر شوند ( دکتر امیرخان ) از طرف افتخار الواعظین .

حضور مبارک حضرت رئیس دارالشورای ملی ایران دام اقباله .

در خصوص سوء رفتار رئیس عدلیه خراسان و مبلغ عمده که برداشته طهران آمده و بحساب او رسیدگی نمی شود از وزارت عدلیه استیضاح خواهم خواست مقرر فرمایند بوزارت خانه مزبور اطلاع داده شود ( افتخارالواعظین )

رئیس _ اطلاع داده میشود که حاضر شده جواب میگویند .

راپورت کمیسیون عرائض و مرخصی قرائت شد که کمیسیون رد اوقات مقرره و فوق العاده منعقد چون جناب آقای ناصر السلام نماینده محترم برای رسیدگی به امور شخصی و خانوادگی تقاضای بیست روزه مرخصی نموده بودند در روز یکشنبه ۱۷ به کمیسون عرایض آمده دلایل خود را ذکر کرده دلایل ایشان پذیرفته باکثریت جهار رای از پنج رای مرخصی بیست روزه ایشان در کمیسیون تصویب شد .

نیز راپورت دیگری از کمیسیون مزبور قرائت شد که چون جناب آقای میرزا احمد قزوینی نماینده محترم آذربایجان بموجب علل خانوادگی تقاضای یک ماهه مرخصی نموده بودند در روز یکشنبه ۱۷ شهر جاری بکمیسیون عرائض آمده دلائل خود را ذکر نموده بلاخره باتفاق آراء پنج نفر اعضاء حاضره ۲۵ روزه به ایشان د رکمیسیون پذیرفته شد .

رئیس _کمیسیون عرائض و مرخصی تصویب کرده است مرخصی آقای ناصر الاسلام را ۲۰ روزه و مرخصی آقای آقا میرزا احمد را ۱۵ روزه حالا در صورتیکه ملاحظاتی د رآن نباشد باید در آن رای گرفت .

حاج سید ابراهیم _ چندی قبل در تابستان که بنده هم د رکمیسیون عرایض بودم قریب ده نفر اجازه خواستند و ما همینطور به مجلس یا دفعه راپورت آن ده نفر را داریم که یک دفعه تکلیف معین شود مجلس دید که اگر بنای اجازه باشد تبعیض که نمیتواند بکند باین جهت اجازه نداد حالا هم همینطور است بجهت اینکه خیلی از اشخاص هستند که تقاضای مرخصی کرده اند واجازه داده نشده بنظ ربنده اگر فتح باب شود باز هم همان قسم اجازه و مرخصی ده نفر و دوازده نفر بهمیان خواهد آمد و تدر خصوص آقا میرزا احمد بنده اطلاع دارم که عرضشان رفع محظور است که شرعا مواخذ نباشد .

آقا میرزا احمد _ همانطوریکه آقا فرمودند بنده هیچ مایل نیستم که به ولایت بروم الا اینکه مشکلی برای بنده پیش آمده است که خودم نمی توانم حل کنم و آنراباکثریت مجلس واگذار میکنم و آن این است کته یکی از کسان بنده که تقریبا اطاعتش جزو واجبات است کسالت دارند و بنده را خواسته اندو بنده ابا کردم و ایشان در ثانی دو نفر را فرستاده اند که یکی برادر بنده و یکی دائی بنده است ودیدم هیچ چاره ندارم بجز اینکه از مجلس رای بخواهم بهر طرف رای دادند تکلیفم از طرف دیگر ساقط میشود بهر طور که صلاح میدانند رای خواهند داد اگر رای دادند که بروم میروم اگر ندادند که عذر موجهی برای من خواهد شد .

فهیم الملک _ بنده عرضم در مقابل اجازه دادن یا اجاره ندادن نیست ولی میخواستم ار کمیسیون تفسیر استدعا کنم که تفسیر دو ماده قانون اساسی را در باب عده نمایندگان در خصوص مذاکرات مجلس معین کنند و زودتر راپورت بدهند که بعد از این بتواند مجلس ترتیب مرخصی را معین کند برای اینکه شاید واقعا اغلب نمیاندگان کار لازمی برایشان اتفاق بیافتد و نمیتوانند بروند و اگر از آن کمیسیون راپورت بدهند کار آسان میشود و مجلس میتواند رای بدهد و عده موافق آن ترتیبی که مقرر خواهد شد کافی خواهد شد از برای مذاکره و رای پس خوب است که زودتر راپورت آن داده شود .

کاشف _ بنده میبینم در خصوص اجازه دادن درباره اشخاص تبعیض میشود برای اینکه بعضی اشخاص سه ماه شش ماه اجازه خواسته اند و بالاخره تصویب شده است وبعضی مدت قلیلی اجازه میخواهند عذر موجهی هم دارند با این وصف اجازه داده نمیشود و از این قبیل بنده قبل از این اجازه خواسته بودم برای یک مدتی اجازه خواستند با وجود اینکه مدت کمی بود اجاره داده نشد بااینکه استعفا هم دادم قبول نکردند حالا اگر لازم نیست پس آقایان هم کارهای شخص خودشان را کنار بگذارند و کارهای عمومی را مقدم بر کارهای شخصی بدارند .

آقا میرزا احمد _ خیلی تعجب میکنم که در مقابل آن عرض که بنده کرده ام آقای کاشف اینطور اظهار کردند خود بنده عرض کردم که چندان مایل نیستم که به ولایات برگردم با وجود این ایشان همچو میفرمایند خیلی محل تعجب است .

دکتر اسمعیل خان – د رخصوص ناصر الاسلام چون حاضر نیستند لازم است توضیحی عرض کنم اخوی ناصرالاسلام دررشت فوت شده است در شهر هم نیستند در ده هستند چند نفر هم صغیر دارد اینها هیچ پرستار وکسی را ندارند جز آقای ناصر الاسلام که باید بروند و ترتیبی در کار آنها بدهند.

رئیس _ رای میگیریم کسانیکه پا راپورت کمیسیون عرایض در باب مرخصی ۲۰ روزه ناصر الاسلام همراه هستند قیام نمایند اغلب قیام نمودند و باکثریت تصویب شد حالا رای میگیریم .

به راپورت کمیسیون عرایض در باب مرخصی ۲۵ روزه آقا میرزا احمد کسانیکه موافق هستند قیام نمایند اغلب قیام نمودند و باکثریت تصویب شد . راپورت شعبه اول بعبارت ذیل خوانده شد . شعبه اول د رتاریخ سه شنبه ۱۲ و پنجشنبه ۱۴ شهر ذی قعده سه ساعت بغروب مانده در تحت ریاست آقای حاج فاتح الملک منعقد ودر خصوص نماینده ارامنه یوسف خان میرزا یانس بموجب یک طغرا اعتبارنامه تاریخ آوریل ۱۹۱۰ که از آذربایجان رسید ه بود و حاوی امضای انجمن نظار مرکزی آذربایجان بوده و و تصدیق این اعتبارنامه بموجب ورقه علیحده تاریخ ۲۱ ج ۲ – ۱۳۲۸ از ایالت آذر بایجان نیز ملاحظه شده مذاکرات زیاد بعمل آمد معلوم شد که هنگام انتخابات در دور اول به تمام ارامنه ایران از طرف انجمن نظار مرکزی ارامنه آذربایجان و خلیفه کل اخطار شده که درانتخاب یکنفر وکیل ارامنه شرکت نمایند ولی ارامنه اصفهان و بعضی بلاد امتناع از شرکت در انتخابات نموده اند و رجوع نموده اند برای انجمن ارامنه طهران و انجمن ارامنه طهران بنظامنامه انتخابات ایراداتی نموده که بایستی بکل ارامنه ایران حق انتخاب دو نفر نماینده داده شودولی چون تغیر نظامنامه در این موقع غیر ممکن بود که تمام انتخابات بهم میخورد و اسباب شکایات عامه میکردند لهذا بشعبه اول نمایندگی یوسف خان میرزا یانس راتصویب و تصدیق مینمایند در خصوص یکنفر دیگر نماینده ارامنه بسته به رای مجلس است .

حاج فاتح الملک _خواستم توضیح این مسئله راعرض کنم که در درجه اول آنها اطلاع داده اند بسایر نقاط و بطوریکه در راپورت ذکر شده بعضی ها ابا کرده اند و بعضی ها گفته اند که باشد تا خیر

بمابرسدواینهاتاآنروزیکه بایدصبرکنندصبرکردندلهذاآنهادرجه تانی راانتخاب کردندومیرزایانس خان منتخب شده است حالااگرسایرارامنه بخیال این باشندکه یکنفریادونفردیگرنمایندبآنهاحق داده شودباختیارمجلس است والامیرزایانس خان بموجب آن اعتبارنامه وتصدیق انجمن آذربایجان نمایندگی اوراتصدیق میکندحالادرخصوص یکنفرنمایند دیگربسته به رای مجلس است.

معاضدالسلطنه_اگرمجلس متقاعداست باین ترتیبی که آقای حاج فاتح الملک فرمودندعرضی ندارم واگرمخالف است آنوقت عرضی دارم.

محمدهاشم میرزا_اگرچه این مدتی است به مجلس آمده ولی بعقیده بنده این راپورت بایدچاپ ومطالعه نمیدانم اینچه چیزاست.آ

قاشیخ محمدخیابانی_اگرقبل ازطبع وتوزیع دراین خصوص رای گرفته میشودبنده عرض میکنم که برای ارامنه لازم است که احترام این نظامنامه رانگاه دارندوآنرامحترم بشمارندودراین دوره علاوه بریکنفرنماینده راتقاضانکنندمجلس هم نمیتواندخلاف نظامنامه را عمل نماید.

رئیس_موضوع قبول باعدم قبول نمایندگی ایشان است همانطورکه نوشته اندازطرف دولت اخطارشده است یادامنه که یکنفرنماینده خودشان بموجب قانون انتخابات کنندبعضیهاداخل شده اندوبعضی ها امتناع نموده انددرهرصورت شعبه اول صحت نمایندگی یوسف خان میرزایانس راقبول کرده است حالاآنهائیکه امتناع کرده اندبرای چه امتناع کرده اندویکنفردیگرنماینده میخواهندیانمیخواهندمربوط باین نیست مااول بایدببینیم مجلس نمایندگی میرزایانس راقبول میکندبرای ارامنه یاخیر.

حاج آقا_بلی همانطوریکه فرمود ند در باب یکنفرنماینده ارامنه رای گرفته شود انوقت درباب جز ثانیش گفتگوبشود ولی بنده دراین جز که نوشته بودند که اصفهان امتناع شده بود باید رای ارامنه هم انجا جز شودعقیده بنده این است که بعضی ملاحظات لازم است درآن بشودودقت شودکه بعداسباب اشکال نشودبنده تصورمیکنم که نظامنامه حوزه وانتخاب معین شده باشداگرچه بعضی میفرمایندنشده ولی بنده همچوتصورمیکنم که بایددرحوزه انتخاب نمایندگان درجه اول جمع شوندوآنوقت ازبین آنهانماینده درجه ثانی منتخب شودومابایدبدانیم دراین موقع وملتفت شویم که ارامنه اصفهان چراوکیل معین نکردندوامتناع کردندوحوزه انتخاب بچه جهت تبریز بوده ودرجه اول جمع شده انددرصورتی که گمان این است که درنظامنامه انتخابات معین شده باشدکه بایددرپایتخت جمع شوندوازاین منتخبین درجه اول نماینده درجه دوم انتخاب شودبایداین نکته راملتفت شده بنده تصورمیکنم که این راپورت بایدطبع وتوزیع شودتاتمام نمایندگان محترم ملاحظات خودرادرآن بنمایندویک طوری بشودکه بعدازاین مدتی که طول کشیده ونماینده ارامنه بمجلس نیامده اسباب اختلاف بین طوایف ارامنه نشودبایدتوضیح شود.

ادیب التجار_این اعتبارنامه میرزایانس خان مدتهااست آمده بمجلس میخواهم عرض کنم قبل ازآنی که شعبه اول تازه انتخاب شده است دررسیدگی این قدری اهمال کرده است هرکس بوده وهرکجاکه بوده این اعتبارنامه حل شده اسباب این گفتگوهاشده این بایداول ساعتی که رسیده بودبمجلس بهرشعبه که رجوع شده بودبایستی رسیدگی بشودکه نماینده ارامنه یاماشرکت کرده بوددرمجلس شورای ملی اینکه حاجی آقامیفرمایندمرکزانجمن نظارچرادرتبریزشده این چرای ایشان وبچه جهت درتبریزشده ودرنظام نامه قیدشده باشد که بایددرطهران درمرکزانتخاب باشدووکیل ارامنه معین شودهمچوتصریحی نشده است درخصوص این وکیل محترم ارامنه ایالت آذربایجان خیلی دقت کرده است بتمام ولایات ازطرف خلیفه گری آذربایجان تلگراف شده یک قدری تسامح کرده اندانتخاب خودمیرزایوسفخان وکیلی که حالامنتخب کرده اندهیچ جای حرف نیست اعتبارنامه اوباامضای مخبرالسلطنه حکمران آذربایجان الان درشعبه موجوداست وشعبه اول چهارجلسه تقریباکرده باحضوراعضای شعبه رسیدگی کرده انداین راپورت راچاپ کننداستدعامیکنم ازآقایان بهیچوجه اسباب شک وشهبه برایشان نشوددقتهائی راکه حضرات عالی میخواهندبکنندبیشترازآن دقت شده است استدعامیکنم که حضرت رئیس دراین باب مذاکره راختم بکنند ورای بگیرند

رئیس_درباب یک اعتبارنامه که درمجلس معارض پیداکردآنروزنمیتوان رای گرفت حالاازقراریکه حاج آقا اظهارکردندمعارضه دارندباین واسطه امروزنمیتوانم درآن رای بگیریم

کاشف_اظهاراتی که میکنندبنده لازم میدانم عرض کنم که ازطرف آنهامسامحه نشده است اظهارات آقای حاج آقاهم درخصوص اینکه انجمن نظاربایستی در طهران شده باشد خوداین کسانی ایراد دارند انها دراین خصوص ایرادی نکرده اند یک نفر نماینده علاوه می خاهند ودرخصوص این ادم ششماه است انتخاب نامه بمجلس امده است از این جهت شکایتی از تبریز نشده ومحل حرف نیست استدعا میکنم که گفتگو نشود ورای بگیرند

حاج عزالممالک _ د رنظامنامه واقع میگوید یا اینکه در باب انتخاب شخصی از بین نمایندگان معارضی باشد مباحثه آن در همانروز بسکه راپورت قرائت میشود واقع نخواهد شد. بنده مخالفت و وموافقت خود را عرض نمیکنم ولی بموجب این ماده امروز مباحثه نباید بشود و باید طبعو توزیع شود.

حاج سید نصراله _اینرا نبازد فراموش کرد کسیکه در انتخاب شخصی معاردضه میکند فقط نباید اظهار کند این لایق نیست باید مثلا بگوید سنش مقتضی نیست بآن شرایط نظامنامه طبع و توزیع هم قایده ندارد و من باید بدانم داه اشکال آن چیست والا این اعتبار نامه هم مثل سایر اعتبارنامه ها آمده است بشعبه و شعبه رسیدگی و تصدیق کرده است یک شاکی ندارد تردیدی هم در این نیست نهایت ما فی الباب تقاضا کرده اند که ما یکنفر و کلیل دیگر هم میخواهیم و ابدا از این شخص شکایت نکرده اند واین کسیکه میگوید مخالفم باید بگوید از چه راه مخالفم تا آنرا تعقیب کنیم به بینم صحیح است یا نه .

حاج آقا _ بعد از آنی که بنده عرض کردم که در این خصوص مخالفم بحکم نظامنامه باید طبع و توزیع شود تا من اعتراضات خودم را پخته کنم و بگویم در صورتیکه در ایران ارامنه در طایفه هستند و بعد آنکه خلیقه گری تبریز غیر از خلیقه گری اصفهان است و بعد از آنکه این همه زحمت کشیدیم که این معارضاتن رفع شود چطور میشود با آمدن یک اعتبارنامه بنده رای بدهم یا اینکه مقدمات و مواخذاتش را هیچ نفهمیده ام یا اینکه آن منافشات بزرگی در بین این دو طایفه میشود بنده عرض میکنم بهمان سببی که بآن سبب میگفتند ما باید دو نفر انتخاب کنیم همان سببی که علت تقاضای اینها در باب دو نفر وکیل شد همین مذاکره که شد که از خلیفه گری تبریز اطلاع داده شده وارامنه که در تحت امراو هستند اعتراض دارند همان سبب نظر بنده است باید دید که آنها اعتراض دارند یا تعرض غیر از اعتراض است ما باید تمام این مطالب را ملتفت باشیم که یکنفر از ارامنه که بیاید اینجا نمایده تمام ملت است ما باید تمام اینها را ملتفت شویم و این نمی شود مگر اینکه طبع و توزیع بشود و نظرات در آن معلوم شود .

حاج سید نصراله _ من میخواهم بفهمم که راه آخر تامل شما در چه چیز است بر اینکه نمایدگان باید تامل شمارا بفهمند که در چه تامل دارید باید بگوئید به این دلیل که در صحت این وکالت تامل دارم لهذا تکلیف میکنم که طبع و توزیع شود تا دیگران هم همراهی کنند بنده هم یکنفر وکیلم میخواهم د رانتخابات وکیل تامل کنم این وکیل اعتبارنامه اش به شعبه آمده است تا بحال هم شکایتی رسما در این هفت ماه از این آدم نیامده بس بگوئید راه تامل خودتان را تا من هم که یک نفر نمایده هستم شریک در تامل شما باشم و عقب اورا بگیرم .

رئیس _ بموجب نظامنامه باید هر وقتی که مخالف پیدا شد آنروز دیگر نمی توانیم بر آن مباحثه کنیم روز دیگر که آمد مجلس آنروز را مباحثه کنند تا به هر جا که ختم شد باید طبع و توزیع شود .

آدینه محمد خان _ این مسئله ۹ ماه است آمده اگر آقایان میخواستند مطابق با نظامنامه بکنند در این ۹ ماه میکردند اگر در

خصوص نمایندگی من مخالفی باشد باید ۹ ماه معطل شوم بدون معارض فقط برای اینکه یکنفر بی دلیل معارض است .

رئیس _ در نظامنامه نوشته است هرگاه در روزیکه اعتبارنامه آمد به مجلس و مخالفی بود در آنروز نمی توان مذاکره کرد باید بماند بروز دیگر راپورت شعبه چهارم راجع به دونفر نمایندگان عراق بمضمون ذیل قرائت شد .

در شعبه چهارم برای رسیدگی به انتخاب دو نفر نمایندگان عراق سه جلسه متعقد گردید جلسه اول در تحت ریاست آقای فهیم االملک نائب رئیس پس از رسیدگی به اعتبارنامه برای توضیح مطلب ملاحظه صورت انجمن نظارت سلطان آباد که مرکز حوزه انتخاب است با کثریت آراء لازم دانسته از وزارت جلیله داخل تقاضا شد صورتمجلس را بفرستند در جلسه ثانیه پس ار رسیدگی به آن چو ن شکایتی از شاهزاده اسداله میرزا مشیرالسلطان رسیده بود که معضی له در درجه اول منتخب و دارای ۶۱ رای بوده ولی در موقع انتخاب درجه ثانیه از ایشان رای نخواسته اند و کاغذی غیر رسمی بدون مهر از جناب حباب اله خان که یکی از اعضای انجمن نظار بوده در لف فرستاده بودند که انتقادی به انتخاب نموده و عدم صحت آن و مجبوریت خود را د رمهر کردن اعتبارنامه ادعا اظهار دارد محض اینکه مطلب درست واضح شود شرحی از شعبه به آقای مشیرالسلطان نگاشته شد که روز ۵ شنبه ۱۴ ذیقعده در شعبه حاضر شده دلائل شکایت خود را اظهار دارم روز مزبور سه ساعت و نیم به غروب مانده شعبه در تحت ریاست آقای ممتازالدوله منعقد گردید اعضای حاضره آقای بهجت _ آقای آقا سید حسین اردبیلی _ آقای افتخارالواعظین _ آقای معین الرعایا _ آقای ابوالقاسم میرزا _ آقای سید محمد باقر ادیب _ آقا میرزا ر ضا خان _ غائبین آقای ثقه الاسلام _ آقا سید محمدرضا – حاج وکیل الرعایا _ دکتر اسمعیل خان _ و آقای قوام الاسلام _ آقامیرزا اسد اله خان _ جواب کاغذ آقای مشیر السلطان قرائت شد که نگاشته بودند من مطلقا شکایتی نکردم فقط کاغذی که یک نفر از اعضاء انجمن نظار نوشته بود فرستادم چون کاغذ مزبور رسمیتی نداشت و نیز مطابق صورت مجلس آقای مشرالسلطا ن از منتخبین درجه اول نبودند زیرا که حاجی محمد حسین ساعت ساز که دارای اول آراء در مابین متخبین درجه اولی بوده ۶۶ رای در باره اش داده اند لحاظا شعبه چهارم انتخاب دو نفر نمایندگان عراق را که آقای فرمان فرما و آقای عبدالرضا خان رکن الممالک ( سالار فیروز ) باشند صحیح میداند و انتخابات درجه اولی و درجه ثانیه بر وفق شرایط و قانون مقرر در نظامنامه انتخابات وکلای مجلس مقدس به عمل آمده است .

آقا میرزا احمد _ خوبست اگر شعبه مخبر دارد توضیحی بدهد که اتمام انتخابات قبل از وقتی است که فرمان فرما وزارت جنگ را قبول کرده ام یا بعد از آنست اگر قبل بوده است که ایشان بواسطه قبول کردنشان شغل وزارت را مستعفی شده اند اگر بعد از آنست که باز هم غلط است .

افتخار الواعظین _برای استحضار خاطر آقایان عرض میکنم این انتخاب ۴ ماه قبل شده و اعتبارنامه را فرستاده بودند به شعبه ولی چون صورت انتخاب نیامده بود و کیفیت انتخاب را شعبه نمی توانست بفهمد این بود که بتوسط وزارت داخله از حکومت عراق صورت مجلس انتخابات عراق را خواستم صورت راهم فرستادند یکنفر که شاهزاده مشیرالسلطان باشد شکالیت میکرد که من جزو منتخبین درجه اول بوده ام ولی در مرتبه دوم که برای را ی گرفتن بوده است مرا اطلاع نداده است وقتیکه رجوع کردیم بصورت مجلس انتخاب معلوم شد مشیر السلطان جزء منتخبین درجه اول هم نبوده است بجهت انیکه کسیکه درباره او از همه کمتر رای داده شده بود و در درجه اول دارای ۶۶ رای بوده است و ایشان دارای ۶۱ رای بوده اند که هیچ از اول داخل متخبین درجه اول نبوده اند تا اینکه در انتخاب ایشان را شرکت بدهند و موافق نظامنامه از عراق ۴ نفر و از اطراف دو نفر باید حاضر شوند در حوزه انتخاب که عراق است یک محل را که خبر داده بودند تا یک مدتی که ضر ب العجل کرده بودند انجمن تا آنوقت نیامده بوده است و حق آنها ساقط شده بود ولی از یک محل دیگر منتخب ایشان آمده بود ۴ نفر از منتخبین درجه اول عراق حاضر شده و یکنفر از محل دیگر آمده د رمرتبه ثانیه در درجه ثانی شاهزاده فرمان فرما و یکنفر دیگر که اسمش در نظرم نیست ( رکن الممالک ) منتخب شدند و انتخابنامه هم به مهر نظار و تصدیق حکومت محل و در نهایت صحت و اعتبار است و شعبه چهارم هم صحت نمایندگی دو نفر نمایندگان عراق را تصدیق و تصویب میکند .

آقا شیخ اسداله _ بنده میخواستم عرض کنم اینکه آقا میرزا احمد فرمودند اشتباه فرمودند بجهت اینکه وقتی صحت اعتبارنامه آنها از مجلس گذشت آنوقت مختارند استعفا بدهند یا از وکالت یا از وزارت ولی قبل از آنکه استعفای آنها از مجلس نگذشته و مجلس هم رای نداده نمی توان گفت که مسفتعفی از وکالت هستنم به جهت انکه هنوز وکالت ایشان محقق نشده است .

رئیس _ ملاحضاتی در این راپورت نیست پس رای میگیریم کسانیکه تصدیق میکنند صحت نمایندگی شاهزاده فرمان فرما رابرای عراق مطابق راپورت شعبه چهارم قیام نمایند ( اغلب قیام ننمودند و رد شد ) .

رئیس _ اکثریت نشد .

ارباب کیخسرو _ بنده میدانم که شاهزاده فرمان فرما وزیر جنگ است و وزارت را بهتر از وکالت میداند ولیکن بموجب نظامنامه باید صحت اعتبارنامه او را قبول یا رد کنیم حال باید ببینیم این ردی که شده است بر صحت اعتبارنامه است یا ایمکه برای شغل وزارت است .

رئیس _ رای داده نشده است از مجلس حالا رای میگیریم در باب عبدالرضا خان - رکن الممالک ( سالار فیروزه ) موافق راپورت چهارم کسانیکه تصویب میکنند قیام نمایند ( اغلب قیام نمودند و باکثریت تصویب شد ) .

رئیس _ از دو نفر نماینده عراق یکنفر دگیر را باید عراق انتخاب نمایند .

افتخار الواعظین _ از مجلس شورای ملی تلگراف شود به حوزه انجمن عراق که از منتخبین درجه اول جمع شوند و از بین خودشان یکنفر را انتخاب کنند تقاضای آقای رئیس الوزراء از مجلس شورای ملی شیداله ارکانه

مقام مطیع منیع المجلس مجلس مقدس شورای ملی شید اله ارکانه چون مطابق قراردادی که شده باید برای امتحان حضرات مجتمعین مسجد جامعه کمیسیونی با حضور هیئتی از وکلای محترم و چند نفر از طرف وزرای عظام تشکیل شود خوبست هیئتی را که باید از آن مقام محترم متخب شوند زودتر معین فرمائید تا از طرف وزرای عظام هر چند نفری انتخاب و مشغول اینکار شوند .

افتخار الواعظین _ بنده معنی ابن تقاضا رانمی فهمم هیئت وزرا عظام اگر بخواهند یک عده را در وزارتخانه ها ی خودشان مستخدم کنند هیئتی را متخب کنند که برود صحت لیاقت و قابلیت آنها را تصدیق نمایند این ازوظیفه مجلس خارج است بهیچ وجه مجلس نمیتواند در امر امتحان مستخدمین وزارتخانه ها وادارات مداخله کند خود هیئت وزراء باید عده را معین کند اگر میخواهند آن را امتحان کنند آن وظیفه خودشان است که قون اجرائیه هستند و قوه مقننه به هیچ وجه حق ندارد در قوه اجرائیه مداخله کند این وظیفه قوه مجریه است .

حاج سید نصراله _ بر حسب و عده که داده شده به آنها حالابر حسب و عده عرض نمی کنم ولی اساسا وقتی که دولت وعده داد خیلی لازم است ولیکن همان طوریکه بیان کردند راجع به مجلس نیست اینرا خود دولت همانطوریکه آن وعده خودش را وفا کرد این وعده دیگرش راهم وفا کند از هر وزارتخانه یکنفر باشند که امتیاز لایق و نالایق را معلوم دارند این ربطی به مجلس ندارد و برعهده خودشان است و نباید از مجلس انتخاب شوند .

آقا میرزا احمد _بنده موافقم و عرض میکنم که مجلس هیچ وعده نداده است آن وعده را دولت داده است و باید وفا کند .

رئیس _ در باب مذاکره نمیکنم همینطور است که اظهار شد شاید بعضی همچو تصور کرده بودند که از مجلس هم کمیسیون تشکیل شود برای مساعدت آنها و لیکن چون واقعا این ربطی به مجلس ندارد خواهم جواب داد که از مجلس هم کمیسیونی تشکیل شود برای مساعت آنها و لیکن چون واقعا این ربطی به مجلس ندارد خواهیم جواب داد به آقای رئیس الوزراء که هر طور هیئت وزراء صلاح میدانند اقدام کنند مقصود اینست که وعده داده نشد که همچو کمیسیونی از طرف مجلس معین شود و البته بطوریکه از طرف دولت وعده داده شده باید ایفا شود و یک کمیسیونی از طرف هیئت وزراء باید در این باب تشکیل شود .

ادیب التجار _ عرض میکنم اگر مجلس هم این وعده را به آنها نداده است و از طرف وزراء داده شده

باشد در هر صورت باید وفا شود.

رئیس _ ازمجلس هم وعده داده شد که یک همچو کمیسیونی تشکیل شود و اینکار را انجام کنند ولی همچو وعده که خود مجلس کمیسیونی بفرستد اده نشد شروع بشور در قانون محاسبات عمومی کند .

ماده ۳۹ وزیر که کمیسیون ۳ ماده قرارداده بود بعبارت ذیل فرائت شد ( تفریغ بودجه ) .

ماده ۵۲ تفریغ بودجه لایحه قانونی است که وزیر مالیه بمجلس شورای ملی پیشنهاد میکند .

حاج سید ابراهیم _ اینجا یک ماده را سه ماده کردن بنده نمیدانم معنیش چیست مثلا اگر آن لفظ (( با رعایت تقسیمات بفصول و مواد )) این طرو شود که بموجب لایحه قانونی تفریغع بودجه با رعایت تقسیمات بفصول و مواد وزیر مالیه بمجلس شورای ملی پیشنهاد میکند کفایت میکند دگر محتاج بماده بعدض نیست تهمان کفایت میکند .

رئیس _ رای میگیریم کسانیکه با ماده ۵۲ کمیسیون بطرویکه قرائت شده موافقند قیام نمایند اغلب قیام نمودند باگثریت تصویب شد .

ماده ۵۳ کمیسیون بمضمون ذیل قرائت شد.

ماده ۵۳ موقع پیشنهاد کردن لایحه قانونی تفریغ بودجه از روز ختم دوره عمل منتهی تا ۱۵ ماه تعد خواه بود .

حاج آقا_خوب است مخبر محترم توضح بدهند که به چه مناسبت تا ۱۵ ماه بعد از دور ه ختم عمل موقع پیشنهاد لایحه قانونی تفریغ بودجه خواهد بود .

فهیم الملک _ دیوان محاسبات یک شور شده است در اینجا هم گفته شد کارهائی را باید بکنیدو بیاید بمجلس دوره عمل که ختم شد باید دوره عمل را تا چها رماه حساب کرد دو ماه هم دیوان محاسبات وقت دارد برای رسیدگی دوماه هم حق اعتراض خواهند داشت و این یک مدتی وقت لازم دارد شاید از ۱۵ ماه هم بیشتر طور بکشد آنجاهائیکه قانون محاسبات تمام و مدون و کاملا مرتب شده است وعمل میکنند باز تقریبا سه سال طول میکشد زیرا که خیلی کار دارد که از مجلس بگذرد و اینجا هم اگر کم ننوشته ایم زیاد هم ننوشته اینم این کارهائیکه در این ۱۲۰ ماده قانون نشوته شده است بیست ماه کاردارد باید تمام در عرض ۱۵ ماه بعمل بیاید .

افتخارالواعظین _ آ،جاهائیکه مفرمایند سه سال طول میکشد بودجه شان عبارت از هشتصد _ هفتصد کرور است نه بیست کرور گمان میکنم همینقدر کهوقت بدهیم بدیوان محاسبات که بتوانند رسیدگی کنند همانقدر کافی است دیگر اینمدت لازم نیست .

فهیم الملک _ این را هم بخاطر بیاورید که الان محاسبه این بیست کرور بیشتر از محاسبه هفتصرد هزار کرور سایر جاهاست .

محمد هاشم میرزا _ آ،جاهائیکه مالیات زیاد دارد اجزاء هم زیاد دارد اجزاء مناسب مالیات است .

حاج سید ابراهیم _ بلی ۱۵ ماه بعد را بنده خیلی زیاد میدانم اینموقع پشنهاد کردن است نه اینکه موقعی که مجلس باید رای بدهد . چطور میشود که ۱۵ ماه وقت بدهیم .

کاشف _ بنده گمان د ارم که این ماده باید اصلاح شود ۱۵ ماه بعد از ختم دوره عمل خیلی زیاد است مجدد ماده مزبور بطور ذیل قرائیت شد .

ماده ۵۳ موقع پیشنهاد کردن لایحه قانونی تفریع بودجه از روز ختم دروه عمل منتهی تا ۱۵ ماه بعد خواهد بود.

رئیس _ رای میگیریم بر ماده ۵۳ به آن طریقی که مخبر اطهار میدارند که ۱۵ ماه بعد باشد کسانیکه موافقند با آن ماده قیام نمایند ( اغلب قیام نمودند و به اکثریت تصویب شد )

ماده ۵۴ کمیسیون بعبارت ذیل فرائت شد .

ماده ۵۴ _ لایحه مزبوره باید شامل صورت قطعی تمام اعتبارات و عایدات ومخارج دوره مقتضیه بوده و نتیجه قسعی معاملات کل بودجه آنرا تصریح نماید و مستند بصورتهای ذیل است

(۱) صورت حسابهای وزراء و حساب کل مالیه .

(۲) صورت مجلس کمیبسیون تفتیش .

( ۳) راپورت سالیانه دیوان محاسبات .

کاشف _ صورت قطعی اعتبارات و عایدات که اینجا نوشته شده است عیادات ر نیم شود قطعی تصور کرد بجهت اینکه خیلی از عاید ات ممکن است در محل بماند و نتوانند معین کنند که عایدات چقدر است .

فهیم الملک _ این لایحه قانونی تفریغ بودجه معنی او این است که یک بودجه را که میخواهند عایدات و مخارجش را تصویب کنند مجلس شروع میکند به تعیین خرج تا آخر سال که بودجه اش معلوم شود و عایدات معین است که از تمام اعتبارات تخمینیه چقدر وصول شده است آنصورت حساب را که می آورند بمجلس که مجلس رای بدهد و بداند کهچطور عمل شده است آن صورت را میگویند قانون تفریغ بودجه که عایدات قطعی است "ن نتیجه تصویب تخمین مجلس را بطور قطعی میاورند و بمجلس میدهند ( گفته شد صحیح است .)

حاج سید ابراهیم _ در اینجا نوشته شده است سه راپوردت سالیانه دیوان محاسبات در آن مورد قبل آیا تکلیفش معلوم شد که آن چیزی را که دیوان محاسبات میدهد آیا مفاصا است یا حکم خوب است اینجا نوشته شود احکام دیوان محاسبات مستند است و خود راپورت سالیانه اعمال دیوان محاسبات مدخلیت ندارد .

فهیم الملک _ احکام دیوان محاسبات هیچ وقت بمجلس نمی آید دیوان محاسبات حسابهای محاسبین رایکی یکی رسیدگی کرده و حکمی میدهد آن احمام بمجلس نمیاید و نتیجه مخارج باید بیاید بمجلس د رماده پیش نوشتیم راپورتی میدهد یکی این که راپورتهای وزراء را با آنها مطابقه میکنند یکی هم معایبی که بنظرش میرسد آنراهم در ضمن آن راپورت باید بدهد بمجلس ولی احکامی را که بمحاسبین داده است آن لزومی ندارد که بمجلس بیاید .

رئیس _ رای میگیریم کسانی که با ماده ۵۴ بطوریکه خوانده شد موافقت دارند قیام نمایند اغلب قیام نمودند و به اکثریت تصویب شد .

ماده ۴۱ – لایحه وزیر و ماده ۵۵ راپورت کمیسیون بعبارت ذیل فرائت شد لایحه قانونی تفریغ بودجه با رعایت تقسیمات بفصول و مواد پیشنهاد مجلس شورای ملی خواهد شود .

رئیس _ ملاحظه در این ماده نیست و حالا رای میگیریم کسانی که موافقند بااین ماده موافق راپورت کمیسیون قیام نمایند .

رئیس _ تصویب شد .

ماده ۴۲ از لایحه وزیر و ماده ۵۲ راپورت کمیسیون بعبقارت ذیل فرائت شد .

صورتیکه ر تحت عنوان عایدات بلایحه قانونی راجهع به تفریغ معاملات هر دوره عمل منظم خواهد شد مواد ذیل را ناطق میباشد ( ۱ ) بر آورد عایدات ( ب ) حقوق ثابته از بابت مالیات و عایدات عمومی (ج) وجوهاتی تکه وصول شده است ( د) تتمه عایداتیت که باید وصول شود .

حاج سید ابراهیم _در بایحه تفریغ بودجه دگیر تخمین ندارد بر آورد عایدات برای چیست بر آورد عایدات محض معنی ندارد باید نوشت حقوق ثابته عایدات .

فهیم الملک _ چون این لایحه قانونی راجع خواهد بود بآن بودجه که تخمین تصویب شده است آنجه عایدات باینطور میتویسد مثلا از بابت تذکر در ابتدای سنه بتخمین تعیین شده بود صد هزار تومان بطور تخمین از برای مخارج مهیت شده است خود هزار تومان باقی مانده بطور تخمین فلان قدر .

حاج سید ابراهیم _ بنده این عبارت را نفهمیدم مهنی محاسبات این است کهمثلا چون ما نمیدانیمت اداره گمرک ما چقدر عایدات دارد از این جهت د رابتدار سنه یک مبلغی را تخمین میکنیم اما بعد از آنکه سنه مالیه گذشت دیگر تخمین معنی ندارد میدانیم چقدر عایدات ما شده است بعد از گذشتن سال دیگر نشده است تخمین چرا مینویسید میدانیم چقدر از بابت حقوق ثابته دولت بوده است چقدر خرج شده و چقدر باقی مانده کم و زیاد تخمین یا عمل کرد باید معین شود مثلا در این سنه مالیه و دورنه عمل باید معین شود که دوره عمل کرد داشتیم نه کرور مخارج این محقق است دیگر تخمین لازم نیست .

رئیس _ ظاهرا ملاحظه دیگر ی نیست حالا رای میگیریم کساینکهموافقند با ماده ۵۶ مطابق راپورت کمیسیون قیام نمایند .

رئیس _ باکثریت تصویب شد

ماده ۴۳ _ لایحه وزیر قرائت شد که در راپورت کمیسیون ۵۷ شده بود بعبارت ذیل .

ماده ۵۷ _ در صورتیکه د رتحت عنوان مخارج یا رعایت تقسیمان بفصول و مواد بلایحه قانونی راجعه بتفریغ معاملات هر دوره وعمل ضمیمه خواهد شد مراتب ذیل مصرح میباشد ( ۱) عبارت معینه ( ۲ ) حقوق ثابته دائنین دولت ( ۳ ) وجوه پرداخته شده ( ۴ ) تتمه مخارجیکه باید پرداخته شود .

حاج سید ابراهیم_اولا این لفظ مخارج چندان خوب نیست باید نوشته شود وجوه مخارج دیگر اینکه در ماده ۵ که گذشت در آنجا نوشتیم اعتباراتی که در سال داده شده است کلایا جزا آنچه موقع خرج پیدا کرده و حواله شده منتقل بدوره بعد میشود که چقدرش متعلق بسال بعد است همین طور که وجوه پرداخته شده را مینویسند

وجوهی هم که باید پرداخته شود باید بنویسند و اعتباراتی که باید بودره بعد منتقل شود باید بنویسیم .

فهیم الملک _ این مطلب که در ماده قبل ایراد فرمودند عایدات که تخمین شده معلوم میشود چقدر وصول نشده چقدر مصارف شده چقدر باقی مانده از روی همان شما ملتفت میشوید که چقدر مخارج کرده است و چجقدر برداشت شده است اعتباراتی که مخارج نشده است باید برگردد مخارجی که شده است و پرداخته نشده است آنرا باید ببودجه سال آینده برگرداند .

افتخارالواعظین _ آن عبارت مراتب ذیل را مصرح باشد ثانونی نیست نوشته شود باید مطالب ذیل را مصرح باشد .

رئیس _ ملاحظه دیگری نیست حالا رای میگیریم کسانی که با ماده ۵۷ راپورت کمیسیون بطوری که قرائت شد موافقند قیام نمایند .

رئیس _ باکثریت تصویب شد .

موادی که بکمیسیون ارجاع شده بود قرائت گردید .

ماده ۶ _ اعتباراتی که برای مخارج یک سنه مالیه معین شده است نباید مصرف مخارج سنه مالیه دگر بنویسد .

محمد هاشم میرزا _ بمناسبت لفظ (( اعتبارات را )) باید در آخر سطر بنویسند ( بمصرف مخارج سند مالیه دیگر بر سانند ) که لفظ ( برسد ) صحیح نیست و عبارت غلط میشود .

فهیم الملک _ لفظ اعتباراتی را غلط است ( اعتباراتی که ) باید باشد آنوقت عبارت درست میشود .

رئیس _ ملاحظه دیگری نیست گفتند خیر . حالا رای میگیریم کسانی که با ماده ۶ راپورت کمیسیون بطوری که خوانده شد موافقند قیام نمیاند .

رئیس _ باکثریت تصویب شد .

ماده ۲۰ بعبارت ذیل قرائت شد .

کلیه حقوق دیوانی بهر اسم و رسم که باشد باید در کتابچه علیحده مرتب شده جزو شعبه دیوان عمومیه و مستمر یات تقاعدی وزارت مالیه باشد هر یک از صاحبان حقوق مزبور که در ادارات دولتی مستخدم میشوند حقوق شخصی آتها جزو مقرری اداری محسوب خواهد شد .

شیخ اسداله _ در اینجا مینویسد کلیه حقوق اداری باید منظم بشود بهر اسم و رسم که باشد در کتابچه علیحده ولی اینجا مینویسد که در ادارات دولتی مستخدم میشوند بنده نمیدانم یعنی چه منحصر کردن ادارات بادارات دولتی صحیح نیسیت بجهت اینکه ادارات ملتی هم در مملکت است از قبیل انجمن های ایالتی و ولایتی و خود مجلس شورای ملی هم از این قبیل است در بین اینتها هم اشخاصی هستند که دارای حقوق هستند تبعیض کردن ادارات یعنی چه بنده نیمدانم بنده عرض میکنم اگر ما قانون کلی بنویسیم نباید فرق بگذاریم باید کلیه اشخاصی که دارای حقوق حقوق هستند و د رادارات مستخدمت هستند و تخحقوق اداری هم میبرند داخل در همین ماده قانون باشند بچهت اینکه شاید ما یک دروز حقوق برای انجنها تصویب کردیم در این صورت آنها از این قانون مستثنی میشوند آنوقت نباید حقوق آنها در این کتابچه ثبت شود اشخاصی هم که در مجلس هستند همین حال را دارند یک عده هستند که دارای حقوق دولتی هستند از اینجا هم حقوق میگیرند این باید معلوم شود که آنها جزو این قانون هستند یا خیر چرا ننوشته اند و تصریح نکرده اند و در صورتیکه جزء این قانون هستند چرا باید مستثنی باشند و خارج از این قانون باشند در این قانون تمام مردم باهم مساوی هستند فرق نیمکند بین وکلی و غیر وکیل .

حاج سید ابراهیم _ بلی بنده هم موافقم ولی عرض میکنم که مجلس هم ماز این حیث از ادارات دولتی است بجهت اینکهدولت عبارت است از عیئت حافظ مملکت و آن تمام قوا را شامل میشود هم قوه مقننه را هم قوه قضائیه را هم قوه اجرائیه را .

دکتر رضا خان _بنده عقیده ام این است که این عبارت طوری نوشته شود که شامل تمام اشخاصیکه حقوق اداری دارند میشود بطوریکه گفتند نمایندگان در مقابل قانون باتمام افراد مملکت مساوی تهستند بنده پیشنهاد کرده ام که یک جمله د رآخر این ماده نوشته شود آنرا قرائت نمایند

پیشنهاد دکتر رضا خان بعبارت ذیل فرائت شد . این بنده پیشنهاد میکنم که جزء آخر این ماده ۲۰ اینطور نوشته شود هر یک از صاحبان حقوق مزبور که در ادارات دولتی مستخدم و یا بسمت نمایندگی د مجلس مبعوث میشود حقوق شخص آنها جزء مقرری اداری و نمایندگی محسوب خواهد شد.

محمد هاشم میرزا _ در این موضوع در هشت ماه قبل آقای دکتر امسعیل خان پیشنهادی کرده بودند و جماعتی از تمایندگان هم مهر کرده بودند و هنوز آن نگذشته اگر آن بگذرد بنده دیگر عرض ندارم و محتاج باین پیشنهادها نیمدانم قانون را و اگر بناست که آن پیشنهاد بگذرد و همین جاتکلیف معلوم شود بنده عرض میکنم همینطور که آقا شیح اسداله فرمودند شاید یک روز ما مبخواهیم برای انجمنها حقوقی قرار بدهیم و حالا طوری آن عبارت نوشته شود که شامل حال آنها در آنموقع نشود پس بعقیده بنده عبارت باید طوری نوشته شود که شامل تمام افراد متصوره آن بشود .

حاج آقا _ بنده تصور میکنم این عبارتیکه نوشته شده هیچ نقص نداشته باشد و آقایانیکه پیشنهاد هم کرده بودند در کمیسیون هم بودند و مذاکرات همت در این باب در کمیسیون شده است و این عبارتیکه پیشنهاد شده است بسیار تمام است آقایانیکه میگویند کسانیکه د رمجلس هستند باید حقوق آنها در جزو حقوق مجلسشان محسوب شود باید ملتفت باشند که قوای مملکت به۳ قسم تقسیم شده است قوه مقننه قوه مجریه قوه قضائیه و اینکه بنده عرض میکنم عبارت جامع است بجهت اینکه در آنجا نوشته شده مستخدمین ادارات دولتی و دولت عبارت است از این سه قوه و این عبارت جامعی است آقایانیکه میفرمایند کسانیکه در مجلس هستند حقوق شخثی آنها باید جزء حقوق اداری آنهامحسوب شود همینطور شد و همینطور هم عمل کرده اند و در این عبارت تصور نمیکنم چیزی ناقص باشد و اگر بخواهند چیزی از او کم کنند یا بیفزایند باز ناقص میشود این معین است همینطوریکه قوای مجریه و قضائیه نگهداردو اثر دولتیت و مملکتی است همنطور است قوه مقننه این راکسانیکه متصدی امورند میدانند و تخفیفی هم باین مطلب نمی دهند هم چنانکه در حق مستخدمین مجلس هم همینطور محسوب شده است .

آقا میرزا احمد _ بنده در اساس مطلب همراهم ولی لفظ ادارات دولتی شامل حال مجلس نمیشود مجلس را اداره دولتی تنمیگویند اگر لفظ دیگری گذاشته شود بجای آن بهتر است .

حاج عزالممالک _ بنده گمان میکنم عبارت از دولت شامل حال همه ادارات باشد بجهت اینکه هر کسی از دولت موظف شد در مقابل خدمت او جزء ادارات دولتی محسوب میشود خواه در ادارات دیگر باشد یا در مجلس .

آقا شیخ اسداله _ اینجا مذاکره میشود که این عبارت شامل مجلس شورای ملی است و مذاکرات معلوم میشود لفظی است نه معنوی بنده عرض میکنم حالا که داریم مذاکره میکنیم و رای میگیریم بعضی میگویند که شامل مجلس هست بعضی میگویند شامل مجلس نیست در صورتیکه بین تخودمات در یک چنین موقعی مطلب محرز نیست چگونه خواهد بود حال آنیدگان و آنها چه خواهند فهمید .

افتخارالواعظین _ اولا عرض میکنم در جواب آقای آقا شیخ اسداله که اینکه میفرمایند شاید یک روزی برا ی اعضای انجمن ها و بلدیه حقوق قرار بدهیم این عبارت شامل حال آنها نمیشود بنده عرض میکنم ما برای اعضای انجمنها و بلدیه حقوق قرار نخواهیم داد و بآنها حقوق داده نخواهد شد امادر خصوص این ماده که اشتباهی در این لفظ درآیند خوانده شد یا خیر بنده تصور میکنم جای اشتباه نباشد بجهت اینکه ادارات دولتی شامل مجلس شورای ملی نخواهد شد اگر در خارج کسی بگوید اعظاء و اجزای ادارات دولتی کیانند بهیچوجه بذهن مخاطب نمایندگان ملت نخواهد آمد معنا در دو ذهن نیستند ولو اینکه مجلس و قوه مقننه یکی از قوای ثلاثه مملکت است پس اگر اختلافی در این نیست که حققو شخصی نمایندگان جزء حقوق اداری آنها محسوب شود خوب است نوشته شود صاحبان حقوق که در ادارات دولتی مستخدم میشوند و نمایندگان حقوق شخصی آنها جزء مقرری اداری دولتی محسوب خواهد شد که مخصوصا نمایندگان قید شود و الا بلفظ در ادارات دولتی مستخدم میشوند شامل نمایندگان نخواهد بود پیشنهادی در این باب از حاج شیخ علی خراسانی قرائت شد .

بهجت _ اینجادومطلب است یکی اساسی است یکی راجع باصلاح عبارتی است آنکه اساسی است این است که حقوق شخصی نمایندگان هم مثل سایرمستخدمین ادارت جزءحقوق اداری آنهامحسوب شودحق این است که بایدبشود بجهت اینکه تفاوتی درقانون نیست وبینی بین الله فرق گذاشتن بین دونفربیجهت ازانصاف دوراست واما درخصوص اصلاح عبارت همین قدراول لفظ خدمات دولت کافی است بجهت اینکه خدمات نمایندگان هم راجع بدولت است واین خدمت دولتی است یک اصلاح دیگری هم درعبارت لازم وآن این است که چون ممکن است حقوق دیوانی یکی زیادترازحقوق اداری اوباشدواستثناکل ازجزءهم غلط است بایدطوری نوشته شودکه صحیح باشدمثلابجهت اینکه ممکن است حقوق شخصی بعضی دویست تومان باشدوحقوق مجلس رامیگیرند۱۰۰تومان است بایدنوشته شوددرضمن محسوب خواهدشدویک کلمه دیگرهم لازم است نوشته شودکه این حقوق شخصی مادامیکه آن شخص داخل خدمت است محسوب خواهدشدوقتی که ازخدمت خارج شدندحقوق شخصی آنهاکاملابه آنهاداده خواهدشد

حاج سیدنصرالله_ همینطوری که گفته شدادارات دولتی شامل مجلس نمیشودواین هم که گفته شدوکلامادامیکه اینجاهستندحقوق شخصیشان جزءحقوق اداری احتساب شودمن قبول ندارم بجهت اینکه مدت خدمت وکالت محدوداست اولاعرض کنم که من که شاهی حقوق ندارم ولی اینراصحیح نمیدانم وصحیح نیست واین هم یک نغمه جدیدی است که ماراواداشته که خودرادرزحمت نیندازیم واین مسئله وادارخواهدکردبعضی اشخاصی راکه ماازوجودآنهادرمجلس امتناع خواهیم بردوآنهانمیتوانندبااین ماده پست نمایندگی راقبول کنندوخیلی بجای فایده ازوضع اینماده زیان میبریم من هیچ اینراصلاح نمیدانم

معززالملک_بنده موافقم باآقابعدازیک مخالف عرض دارم

آقاشیخ غلامحسین_اولاعرض میکنم قانون بایدخوب واضح نوشته شودکه بعدهااسباب خدعه نشودثانیااینکه بنده به کلی برخلاف آقای حاج سیدنصرالله عقیده دارم من نمیدانم چطوراین صحیح است که فراش که ماهی ۹تومان مواجب اداری داردوسالی بیست تومان حقوق شخصی داردآن بیست تومان ازحقوق اداری آن کسرشودولی نماینده که ماهی ۱۰۰تومان حقوق شخصی داردوحقوق دولتی هم داردآن ۱۰۰تومان باحقوق اداری آن محسوب نشودوبنده این عبارت راهم کافی نمیدانم به علت اینکه وقتیکه بودجه ۴ماه رفت بکمیسیون قرارگذاشت که همین درواقع باآن جرح وتعدیلی که کمیسیون دربودجه کرده بودعمل شودکه حقوق مستخدمین ادارات جزءحقوق اداری آنهامحسوب شودوهمینطورهم عمل شده است چه درمستخدمین ادارات وچه درباره نمایندگان که حقوق دیوانی نمایندگان هم جزءحقوق اداریشان محسوب شده وآقای کیخسروشاهدعرض بنده هستندواطلاع دارندکه حکام ولایات حقوق شخصی خودشان راگرفته اندوحقوق اداره هم داشته اندآنراهم گرفته اندازاین جهت بنده تکلیف میکنم که ماده به عنوان تنبه نوشته شودکه اینماده شامل نمایندگان ملت ووزراءدولت میشود

معززالملک_بنده مخالف هستم بااظهاراتی که میشودکه حقوق شخصی وکلاجزءحقوق اداری آنهامحسوب شوداولااگر مابخواهیم مقایسه کنیم نمایندگان رابه فراش گمان نمیکنم صحیح باشدفقط مامیتوانیم نمایندگان رامقایسه کنیم بامستخدمین ادارات ودرادارات شغلی که بکسی میدهنددرادارات ترتیب حقوق طوری است که هرکس بستگی پیداکرد به آنجادیگرمیداندکه سالهادرآنجاهست وحقوق اودرجه به درجه بالامیرودوهررتبه که داردحقوقی که باومیدهندکفایت مخارج اورادرآن رتبه میکنددرصورتیکه نمایندگی اینطورنیست بعلاوه بایدگفت حقوق اداری دائمی است وحقوق نمایندگی دردوسال است وحقوق اداری دائمی است وترفیع رتبه هم داردوحقوق نمایندگان مساوی است ترفیع رتبه هم نداردبدون اینکه معین شوداینهاچه اشخاصی هستندوبدیهی است که مخارج نمایندگان هم متفاوت است بعضی ازنمایندگان هستندکه مخارجشان شاید۳مقابل دیگران باشدویاآن حقوقی که میگیرندازمجلس نمیتوانندرفع احتیاجاتشان رابنمایندوبدین جهت ممکن است باحقوق شخصیشان یک طوری بگذراننددرصورتی که مابگوئیم حقوق شخصیشان رادرجزءحقوق نمایندگی محسوب دارندشایدبه این واسطه بعضی عناصرخوب که ماازآنهااستفاده میکنیم مجبورشوندکه بواسطه ضیق مالیه خارج شوندواین خیلی بداست مادرهرصورت بایدسعی کنیم که ازمجلس مابیرون نروداگرچه میدانم این عقیده دراقلیت خواهدبودوعقیده طرف مخالف غلبه خواهدکردلیکن عرض میکنم خوب بودکه به این عجله دریک چنین پیشنهادی که فوری میشودرای نگیرند

حاج سیدابراهیم_بنده عرض میکنم قانونی که درمملکت مینویسیم وقتی که موحب ترقی مملکت میشودکه تامین داشته باشداحکام الهی مخصوص نمیشودواگرببینیم حکمی مخصوصی میشود میتوانیم بگوئیم این حکم الهی نیست حکم الهی وقتی میشودکه تعمیم داشته باشدتمام مردم مساوی هستندوهیچ تفاوتی نداردبنده مقایسه نمیکنم نماینده رابافراش مقایسه میکنم نماینده رابایک صاحب منصب یاورمیر۵امنیه که امروزفلان راه راباو میدهندکه تامین بدهدآنجاراشب وروزجلوی گلوله میرودودرزحمت است ماهی ۱۰۰تومان میگیردومخارج خودش خانواده اش مهتروعلیق سایرلوازم راهم بایدازاین ماهی ۱۰۰تومان بدهدآنوقت اگریک حقوق دولتی داشته باشدآنهم بایددرجزواین ماهی صدتومان کسرشودآنوقت میگوییم که نماینده که ماهی صدتومان حقوق میگیردحقوق دیوانی اوکسرشوداین سزاوارنیست وآقای معززالملک گفتندبعضی عناصرخوب است ممکن است به واسطه اینکه حقوق دولتی آنهاجزوحقوق اداریشان محسوب شودخارج شوندبنده اینراردمیکنم وعرض میکنم عنصرخوب آن است که به زحمت خودراضی باشدازبرای اینکه به مملکت خودش خدمت کندنه اینکه طالب این باشدکه ازاینراه معاشش سهل تر بگذرد خودنمایندگان هم این نظررابایدداشته باشندکه آنهاکه درادارات دولتی خدمت میکنندچیزی غیرازآن حقوقی که ازدولت میگیرندندارندامانمایندگان درمقابل خدمتی که به ملت میکنندهمان حسن زنی است که ملت به آنهاداردبالاترین چیزهاست وآنهاراکافی است وبایدخیلی افتخارداشته باشندبنده استدعامیکنم آقایان نمایندگان به منتهادرجه ضیق رفتارکنندومکافاتشان راازملت همان حسن زنی رابخواهندکه بالاترین شرف است واینکه آقای معززالملک گفته است که خدمت نمایندگان دائمی نیست وخدمت اعضاءادارات دولتی دائمی است بنده عرض میکنم دربین خدمتگذاران ادارات دولتی اغلب اشخصای هستندکه داخل یک اداره که میشوندیقین ندارندکه تا۳ماه دیگردرآنجاباشنداغلب ۲ماه۳ماه بیشتر دراداره نیستندلااقل نمایندگان دوسال که درخدمت به ملت درمجلس هستندپس چرابایدحقوق دولتی آنهادرضمن حقوق اداری آنهامحسوب شودوحقوق شخصی نمایندگان درضمن حقوق اداریشان محسوب نشودعلاوه براین بنده استدعا کردم که قدری تخفیف درمخارجشان بدهندوقدری زحمت خودشان راترجیح ندهندبرتبعیض قانون پیشنهاده کرده ام آنرابخوانند

پیشنهادحاجی سیدابراهیم به عبارت ذیل قرائت شدبنده پیشنهادمیکنم که به عوض ذیل ماده ازلفظ هریک ازصاحبان نوشته شودهریک ازصاحیان حقوق شخصی که درادارات وخدمات دولتی حقوق شخصی آنهاهستندحقوق شخصی آنهامادامی که دراداره هستندجزءمقرری آنهامحسوب خواهدشدابراهیم الموسوی

پیشنهادی ازمحمدهاشم میرزا بهعبارت ذیل قرائت شد

پیشنهادمیکنم هریک ازصاحیان حقوق که داخل دراجزءهریک ازقوای مملکت میشوندحقوق شخص آنهاجزومقرری آنهامحسوب خواهدبود.

آقاشیخ ابراهیم_بنده عرض میکنم که شبهه رفع شودهرکس به سمت نمایندگی منتخب میشودودارای حقوق شخصی است خارج ازاین سه قسم نیست یاحقوق شخصی اوباحقوق نمایندگی اومساوی است فرقی نکرده است مثلانماینده ماهی صدتومان وسالی هزارودویست تومان حقوق نمایندگی داردوقبل از نمایندگی همین شخص سالی هزارودویست تومان حقوق شخصی داشته است بااینکه کمتراست مثلاهشتصدتومان حقوق شخصی قبل ازنمایندگی داشته بعددرنمایندگی چهارصدتومان هم اضافه میگیردازبرای این بهترمیشودیااینکه دوهزارتومان حقوق شخصی فرضاداشته وهزارودویست تومان حقوق نمایندگی میگیرددراینصورت هزارودویست تومان آنهاست حقوق نمایندگی محسوب میشودوهشتصدتومان هم علاوه

میگیردپس ضرری نیست که میگوینداین خدمت مترقی است بعدازاینکه دوره وکالت هم سررفت بازهمان حقوق سابقش رامیگیردواینکه آقای معززالملک گفتندبعضی عناصرخوب است که اگرحقوق شخصی آنهاجزءحقوق اداری انها محسوب شودنمیآیندبمجلس من چنین عنصری اصلادراین مملکت سراغ ندارم بلکه هستندبعضی هاکه میآیندخدمت میکنندوهیج هم نمیگیرند

محمدهاشم میرزا_مقصورازپیشنهادبنده این بودکه چون لفظ ادارات دولتی شامل نبوده باین جهت بنده پیشنهادکرده ام که شامل نمایندگان هم بشودوچون اذهان بدین مطلب مسبوق است گمان میکنم هرقدر مذاکره کنیم بی نتیجه باشدومطلب کشف نشودبهتراین است که پیشنهادهارای گرفته شوداگرپیشنهادهائی که شده است ردشدبازمذاکره شودومقصودبنده این بودکه چون کلیه ادارات شامل نبودازاینجهت پیشنهادکردم کلمه نوشته شودکه جامع باشد.

آقامحمدبروجردی_بنده ابتدارسماعرض میکنم که بنده هم حقوق ندارم شاهدبنده هم دفاترمالیه است ولی عرض میکنم که دراینکه گفته شدنماینده بافراش مساوی است ومقایسه بافراش کردصحیح است ازحیث اینکه اویک نفرازافراد ملت است ولی یک فرق بین نماینده وسایرافرادمستخدمین ادارات هست وآن این است که اغلب نمایندگان ازولایات وایالات میآیندرابایددرمحل خودشان مخارج بدهندبعلاوه یک مخارجی که مقتضی شان وکالت است دراینجالازم دارند دراینصورت اگربعضی ازانهایک حقوقی ازدولت داشته باشندبخواهندکسرکنندازحقوق نمایندگی آنهاشایدنتوانندگذران کنندواینکه مقایسه کردندنماینده راباجزاءمحترم ادارت نمیخواهم عرض بکنم که آنهادرخانهایخودهستندوخدمت میکنند ولی اینهابایدیک مخارجی درطهران بکنندپس این قیاس تمام نیست.

متین السلطنه_ازمذاکرات چنین معلوم میشودکه اذهان آقایان متوجه باین مطلب نبوده است که این عبارت شامل خدمات ملی هم میشودیاخیروچون پیشنهادهای زیادهم شده است تصورمیکنم اگرحالابدون اینکه غوردراصل مطلب بکنم واطراف مطلب رابادقت ملاحظه کنیم درآتیه دچاربعضی محظورات واشکالات خواهیم شدبنده تصورمیکنم اگرآقای مخبرتقاضافرمایندکه این ماده بکمیسیون برگردد ودرآنجاملاحظات دقیقه بشودوپیشنهادهاراهم ملاحظه فرمایندبعدمطلب پخته شده به مجلس برگرددبهترباشد ازروی بصیرت رای میدهیم

حسنعلی خان_بنده بطوراختصارعرض میکنم این مسئله که دراینجاذکرمیشوداساسی است بنده هم این عقیده رادارم که قانون باید عمومیت داشته باشدلیکن این مذاکره که دراین موقع میشودبی محل است مانباید درضمن اینکه این قانون راوضع میکنیم بیائیم این مطلب رامذاکره کنیم که وکیل حقوق میگیردوحقوقش درضمن حقوق شخصی اوبایدمحسوب سوددراغلب ازممالک وکلاابداحقوق نمیگیرنددرانگلستان نمایندگان حقوق نمیگیرندبنده عرض میکنم دکتراسماعیل خان دراینخصوص پیشنهادی کرده بکمیسیون قوانین مالیه هم رفته یک روزی آن پیشنهادراجزو دستورمیکنندوبادقت تمام درروی آن صحبت کنیدونظریات خودتان رااظهاربداریدوهرچه محلس را داددرآن همانطور عمل میشوداما اینکه حالادرضمن قانون دیگری آن مذاکره بشودویک رای بدهم بنده آنرابهیچوجه صحیح نمیدانم.

رئیس_حالادراین پیشنهادیکه شده است رای میگیریم.

بعضی اظهارکردندنبایدرای گرفت بایدپیشنهادهابرودکمیسیون .

رئیس_درهرصورت پیشنهادهامیرودبکمیسیون حالادرقابلیت توجه این پیشنهادهارای میگیریم اگرقابل توجه شدمیرود بکمیسیون حالاپیشنهاددکتررضاخان قرائت میشود.

شروع بقرائت پیشنهاددکتررضاخان شددراین موقع دکتراسمعیل خان واردمجلس گردید.

دکتراسمعیل خان_باین پیشنهادنمیشودرای گرفت.

رئیس-چرا

دکتراسمعیل خان_ این پیشنهادبه عین پیشنهادبنده است که دریک سال قبل پیشنهادکردم ورفت به کمیسیون قوانین مالیه که رای خودشانرا اظهاربدارندحالا اگررای میگیرندبهمان رای بگیرید

رئیس_این منافاتی بآن پیشنهادجنابعالی ندارداین یک پیشنهادی است شده است حالا بایدباورای گرفت.

وحیدالملک_بنده این مسئله راخارج ازموضوع میدانم بجهت اینکه آقایان تصورمیکنندکه این مسئله یکی ازاول مسائل(دموکراتی)است که آنقدرسختی میکنندواین اینطورنیست بنده وکلای ملت رازجزء مستخدمین دولت نمیدانم وبرحسب ترتیب وقوانین تمام دول متمدنه حاضرم ثابت ومدلل کنم که نمایندگان جزءمستخدمین دولت نیستند آیاقانون ارتقای رتبه که درحق مستخدمین دولت جاری خواهدبودیاخیردرصورتیکه این یکی ازقوانین مهمه مشروطیت است که مستخدم دولتی بایدازروی آن ارتقاءرتبه وشان پیداکندوحقوق مرتبه بالاتری رادارابشودامابه وکلای ملت این قانون شامل میشودیانمیشوداین راجواب بدهیداگراین راجواب ندهندمعلوم میشودکه ماجزءمستخدمین دولت محسوب میشویم یاجزءمستخدمین ملت درجواب آقایانیکه میگویندقوه مقننه یکی ازقوای ثلاثه است بنده عرض میکنم صحیح است ولی قوه مقننه یکی ازقوای ثلاثه است بنده هم همین رامیگویم قوه مقننه یعنی پارلمان پارلمان یکی ازقوای دولتی محسوب میشوداماهریک ازآقایان یکی ازقوای ثلاثه دولتی محسوب نمیشوندوهیچ یک ازآقایان یکان یکان پارلمان نیستندوقتیکه دورهم جمع شدیم یاآن شرایط وترتیب مخصوص پارلمان تشکیل میشودوجزءقوای دولتی میشودواین مسئله مهمی است وآن وقتیکه طرح آقای دکتراسمعیل خان آمدبه مجلس همین مسئله گفتگوشدکه اگرنمایندگان جزومستخدمین ادارات دولتی هستنددراغلب جاهابوکیل حقوق نمیدهنددرپارلمان انگلیس وکلاحقوق نمیگیرندشماهم ماهی صدتومان رابگیریدآنوقت معلوم میشودکه پارلمان جزءادارات دولتی است وشماجزءمستخدمین دولت هستیدیاخیر.

رئیس_حالامذاکرات بقدرکفایت شده است درپیشنهادهارای میگیریم کسانیکه تصویب میکندپیشنهاددکتررضاخان راقیام نمایند.

فهبم الملک_اینجادرقانون محاسبات عمومی مذاکره وشورمیشودیک مطلبی که غیرازچیزی است که مادرآنیم جزء شده اینست که دچاراین اشکال شده ایم وقتیکه دراین ماده شوردویم بعمل میآیدبنده گرفتاری داشتم ونتوانستم بیایم معلوم میشودکه درست مقصودازمندرج کردن اینماده ذکرشده است اینماده برای این ذکرشده است که دروقت آمدن بودجه های موقتی به مجلس بعضی مخارج بشودکه هیچ ربطی بادارات نداشت داخل دربودجه هابشودازقبیل حقوق بعضی زنهاوصفارکه بوسیله جزءآن وزارتخانه کرده بودندچون راهی داشتندکه حقوقشان دران اداره سهلتروصول شده است ماخواستیم که من بعداینطورنشودسیردیم بوزارتخانهاکه بودجه هائی که بعدبه مجلس میایدبایدفقط دارای حقوق اداری باشدنه حقوق اشخاص تادولت بداندکه برای بعدازاین خودش چقدرپول ازبرای فلان اداره لازم ندارد لکن یک محظوراتی پیش آمدکه معاون وزیرمالیه آمددرکمیسیون ومذاکره کردیم قرارشدبطوردوسه ماده درآخرقانون نوشته شوداین بودکه نوشته شده بودکلیه اشخاصی مرجع خدمات دولتی نیستندحقوق آنهاراازادارات بیرون بیاورندوبجای دیگرثبت وضبط نمایندکه حقوق هراداره منحصرشودبحقوق اجزاءخودوزارت خانه ونظردیگراین بودکه آن مخارج همه ساله لازم نیست که جزءبودجه همه ساله بیایدبمجلس ورای گرفته شودیک سال که آمدوتصویب شدتصویب شده است دیگردرسالهای آتیه تمام آنرانمیآوردندبه مجلس درهرسال تغیراتیکه پیداشده است میاورندغرض اینست که قرارشداشخاصیکه دارای حقوق شخصی هستندحقوق آنهاجزءدیون عمومیه ثبت شودواین نتیجه نداردبجزاینکه یک زحمتی فوق العاده حاصل میشودومقصوداصلی بدست نمیآیدبجهت اینکه اشخاصیکه دارای حقوق اداری هستندوحقوق شخصی هم دارندبعدازآنکه بناشدکه حقوق اداری آنهاعلیحده ثبت شودحقوق اداری راهم بگیرندهروقت ازاداره خارج شدندبرونددرآنجائیکه دیوان عمومیه ثبت میشوداسم خودشانراثبت کنندیادرموقع ورودباداره اسم خودشانرا حک کنند واین خیلی

تولید اشکال میگردد بعلاوه مقصود اصلی کاملا بعمل نمی آید در این جا مذاکره شد انطور قرار دادند که هریک از مستخدمین ادارات حقوق شخصی شان جزء حقوق اداری محسوب شود و حالا یک مطلب دیگری ضمنا داخل شده است بنده تقاضا میکنم که این ماده بهمین قسم می گذردئ آنوقت آن طرح آقای دکتر اسمعیل خان هم در کمیسیون قوانین مالیه هست آنهم بمجلس میاید قرار قطعی اینکار در این موقع داده میشود و اینطور هم نیست که کمیسیون آن طرح را مطرح مذاکره قرار نداده باشد در آن طرح مذاکرات بعمل آمده اینکه او عقب افتاده است بجهت این بود که این قانون محاسبات عمومی را جلو انداختند آن ماند و آن خواهد بمجلس آمد آقایان هم اذهان خود را حاضر میکنند هر توضیحی که لازم است در آنجا بعمل میاید حالا اولا خوبست به پشنهاد ها رای میگیریم اگر پیشنهادها قابل توجه شد که بکمیسیون رجوع میکنیم اگر قابل توجه نشد که بماده رای میگیریم و چیزی از دست ما نرفسته در راپورت کمیسیون د رپیشنهاد آقای دکتر اسمعیل خان آن مذاکرات را میکنیم .

رئیس _ حالا رای میگیریم به پشنهاد ها پیشهاد آقای حاج سید ابراهیم قرائت شد .

رئیس _ کسانی که با این پیشنهاد موافقند قیام نمایند .

رئیس _ اکثریت حاصل نشد حالا رای میگیریم به پیشنهاد شاهزاده محمد هاشم میرزا کسانیکه موافقند قیام نمایند ( رد شد ) .

پیشنهادی از آقا میرزا رضا خان نائینی قرائت شد بعبارت ذیل .

بنده پیشهاد میکنم بعوض هر یک از صاحبان حقوق الخ نوشته شود هر یک از صاحبان حقوق که در یکی از دو اثر ثلثه و شعبات آنها موظفند حقوق شخصی آنها جزو مقرری اداری محسوب خواهد شد (توضح) عموم وزراء و حکام و اعضاء انجمن ها هر کاه حقوقی برای آنها مقرر شود از این قانون مستثنی نخواهند بود ( رضا الطباطبائی )

رئیس _ دراین پیشنهادهائی که شده است درهیچ کدام اکثریت حاصل نشدپس حالارای میگیریم بخودماده.

وحیدالملک-بنده عرضی که کردم راجع باین بودکه وکلاءمستخدمین دولت نیستندعرض نکردم که حقوقشان جزءحق نمایندگی محسوب بشودیانشودیااصلابآنهاحقوق بدهیدیاندهیدبنده عرض میکنم اگروکلاجزءمستخدمین دولت بودندقانون اساسی بعضی حقوق وامتیازات ازبرای آنهامعین نمیکرد.

ادیب التجار_بازهم متحیریم که چطوررای بدهیم بنویسیدکه کلیه حقوق دولتی می نمیدانم این شامل حال نمایندگان میشودیانمیشودبنده بایداین رابفهمم اگرپول پول ملت است ودروجه مددمعاش نمایندگان میدهندوبتوسط وزارت مالیه داده میشودوازعایدات دولتی وملتی داده میشود که بایدحقوق شخصی نمایندکان هم مثل سایرارباب حقوق درمقابل این پولی که اینهامیگیرندمحسوب شودواگراین پولی که بعنوان حقوق نمایندگی به آنهاداده میشودازمال عایدات ملتی ومملکتی نیست وازمالیه دولت نیست وبتوسط وزارت مالیع بآنهاداده نمیشوددرآن صورت بنده عرض ندارم هم این رابگیرندهم حقوق شخصی خودشان رابگیرندبنده عرض میکنم کسی که واضح قانون است اول بایدقانون رادرحق خودش مخبری بداردبعدبرای سایرین.

حاج سیدنصرالله_اینکه فرمودندقانون تخصیص بردارنیست صحیح است ولی اینراهم باید بدانیم که اگرچه دولت عبارت است ازقوه مقننه وقضائیه واجرائیه وقوه مقننه مقوم قوه مجریه وقضائیه است مجلس درطول اینهاواقع است نه درعرض بطوریکه جناب وحیدالملک گفتنداین مجلس جزوادارات دولتی نیست مجلس خیلی مزایاداردکه درسایرادارات نیست نمایندگان خیلی مزایادارندکه درسایرمردم وکلای مجلس مستخدم دولتی نیستنداین هیچ ربطی بادارات دولتی نداردواگر شماقدری تامل بفرمائید این اشتباه رفع خواهدشدقانون درعمومیت خودش باقی است.

دکتررضاخان_اولابنده عرض میکنم بنده یکی ازاعضای کمیسیون نوشته شده این آن ماده هستم وآن ماده که درکمیسیون نوشته شده این آن ماده نیست جزء اخیرش تغییرکرده است ثانیااینکه اگربناشدبگوینداین قانون لازم نیست بنده عرض میکنم پس جزء اخیراین رابردارندآنهم لازم نیست والاچطورمامیتوانیم یک قانونی رادراینجارای بدهیم واشتثناءبکنیم درحق وکیل درصورتیکه وکیل هیچ تفاوتی باسایرین ندارداین وکیل که صاحب حقوق است تصادفی کرده وکیل هم شده حالابایدقانون رادرحق اواستثناءکنند درصورتیکه حقیرترازوکلاهستندکه حق نداشته انداین یک تقصیری برای آنهانیست ویک ترتیبی برای اینهاتصادفی است که صاحب حقوق وکیل شده است وتمام افراد مملکت درمقابل قانون باهم مساوی هستنددراینجا میخواهیدقانونی وضع کنیدکه باوکلاءیاسایر مردم دیگرمساوی نیستندسهل است دربین خودشان هم تفاوت حاصل میشودوبنده عقیده ام این است که جزءاخیرکمیسیون مذاکره نشده افزوده شده است

فهیم الملک_آقای دکتررضاخان چون قدری تندشدنددر ضمن قدری بمخبرکمیسیون وبخودکمیسیون توهین کردندنمیدانم چطورمیگویندکه جزءاخیرهم افزوده شده است کی افزود

حاج سیدابراهیم_بنده ازآقای حاج سیدنصرالله خیلی تعجب میکنم که میفرمایند مجلس جزءادارات است ازقوای ثلثه قبول دارم که قوه مقننه شرافت ومزیت داردوکالت شرافت داردولی اینهاربطی نداردباینکه مجلس جزءادارات نباشدبنده عرض میکنم تامعلوم شودکه ادارات دولتی شامل مجلس میشودیانمیشودنمیتوانیم رای بدهیم.

رئیس_حالایک ربع تنفس است.

بعدازتنفس مجدداجلسه تشکیل شده ماده۲۰راپورت کمیسیون راآقای میرزامرتضی قلی خان قرائت نمود پس ازآ نپیشنهادمیکنم ماده بیستم تاکلمه(وزارت مالیه باشد) اکتفاشودمابقی باشدطرح دکتراسمعیل خان به مجلس بیایدومطرح شده تکلیف معلوم شود(حاج سیدابراهیم و۱۴نفردیگر)

رئیس_درواقع پیشنهادکرده اندکه یک قسمتی ازاین ماده حذف شودماده مزبوربطوریکه پیشنهادشده بودبحذف مابقی قرائت شد.

ماده۲۰_کلیه حقوق دیوانی بهراسم ورسم که باشدبایددرکتابچه علیحده مرتب شده جزءشعبه دیوان عمومیه ومستمریات تماعدی وزارت مالیه باشد.

رئیس_رای میگیریم دراین ماده بااین تصرفی که شده است کسانیکه تصویب میکنندقیام نمایند(اغلب قیام نمودند)

ماده۲۱راپورت کمیسیون ازقراذیل قرائت شد.

شعبه دیون عمومیه درمقابل وزارت مالیع مسئول اجراوتطبیق قوانین مختلفه بحقوق مزبور خواهدبودهرسال یک حساب سالیانه ازاضافات وموضوعات که درعرض آن سال بدفترکل واردشده بدفترمحاسبات کل دیوان محاسبات خواهدبود.

رئیس_پس رای میگیریم کسانیکه بااین ماده بطوریکه خوانده شدموافقت دارندقیام نمایند(اغلب قیام نمودند)

ماده۲۲_راپورت کمیسیون بقرارذیل قرائت شد

حقوق مذکوردرماده۲۱ پس ازطبع وتوزیع بودجه سال اول درآتیه همه ساله بشرح وجزءدربودجه قلمدادنشده فقط میزان کل آن یاتعیین تفاوتی که نسبت بسال قبل حاصل شده است درج خواهدگردید

حاج سیدابراهیم_اینجانوشته است پس ازطبع وتوزیع بودجه سال اول درست واضح نیست خوب است اینطورنوشته شودکه پس ازطبع وتوزیع بودجه درسال اول یک لفظ (در)میخواهد.

افتخار الواعظین-گویاآقای حاج سیدابراهیم تقاضاکرده انددرسال اول تمام این حقوقی که جزءبجزءشرح داده خواهدشدآنوقت جمع آنکه مثلاپنج کرورمیشودازبودجه سال آتیه قیدمیشوددیگرجزءبجزءبطوریکه دربودجه سال اول شرح داده نشده است نوشته نخواهدشدکه فلان چقدروفلان چقدرهمین قدریک قلم نوشته میشودکه تمام حقوق دیوانی که خارج ازادارات هستند.

در هذه السنه پنچ کرور است مگر اینکه یکی از آن ارباب حقوق فوت کرده باشد یا حقوق جدیدی بکسی داده شده باشد که آن تفاوت ها را جزء بجزء شرح خاهند داد و الا سایرین را یک قلم خواهند نوشت که کلیه حقوقیکه جزء شهبه دیون عمومی است چقدر است .

رئیس_ دیگر مخالفی نیست اظهاری نشد .

رئیس _ رای میگیریم بر ماده ۲۲ بطوری که خوانده شد کسانیکه موافق هستند قیام تنمایند ( اغلب قیام نمودند )

ماده ۴۹ _ که در بین شور از مجلس به کمیسیون رجوع شده بود قرائت شد کمیسیون به عبارت یذل ماده مزبوره را اصلاح نموده بمجلس پیشنهاد کرده بود

. وزیر مالیه _ در آخر هر سال باید تشکیل یک میسیون ۱۲ نفری که عبارت خواهد بود از ۶ نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی ۳ نفر از سنا و ۳ نفر از دیوان محاسبات از حضور همایونی استدتعا نمایند تکلیف کمیسیون مزبور بقرار ذیل است اولا بستن و ختم نمودن روزنامه و دفتر کلی وزارت مالیه در آخر سال ثانیا مطالبه نمودن حسابهای دخل و خرج که وزراء طبع کرده اند با دفاتر محاسبات مرکزی هر یک از وزارت خانه ثالثا مطالعه کردن صورت محاسبات به وسائلی که در دست است از قبیل مقابله دفتر مزبوربا روزنامه و سایر دفاتر اداره محاسبات کل و بالنتیجه حساب محاسبین جزء خامسا نوشتن صورت مجلس که حاکی کیفیت امر بوده و باید طبع و بوزیر مالیه ومجلس شورای ملی داده شود .

سلیمان میرزا _ این ماده ۴۹ پس از آنکه برگشت به کمیسیون حالا که ثانیا راپورت داده شده است ابدا تغییری در آن داده شنده است زیرا که آنروز گفتگوها در موضوع مداخله مجلس سنا در امور مالیه بود نه اینکه شش نفر را سه نفر کنند و چهار نر را شش نفر موضوع گفتگو این بود که مجلس بهیچوجه مداخله د رامور مالیه ندارد و رای او در اموز مالیه بهیچوجه اثری ندارد و مداخله در امور مالیه را قانون اساسی ما مختص کرده است بمجلس شورای ملی برای چه ۶ نفر یا سه نفر از آن مجلس باید در این کمیسیون عضویت داشته باشد که پس از آنکه اگر مقصود از این عضوی که مجلس سنا در اینجا دارد این است که یک اطلاعی داشته باشد که پس از آنکه طبع و توزیع شد همه کس این اطلاع را پیدا میکند و این کمیسیون در صورتیکه از اعضاء مجلس شورای ملی و مجلس سنا تشکیل میشود که بروند در یک امری رسیدگی کنند که مجلس شورای ملی و مجلس سنا و هر دو بالاشتراک د رآنکار حق داشته باشند ویا اینکه قانون اساسی مداخله درامورمالیه را اختصاص میدهد بمجلس شورای ملی و مجلس شورای ملی و مجلس سنا را بی حق کرده است در اینصورت نمیدانم چه شده است که باز در کمیسیون حق بمجلس سناداده است و عده منتخبین آنراسه نفر قرارداده است و بنده همانطور که قبل از این در این خصوص مذاکره شد عقدیه ام این است که هیچکس نباید در این امر شرکت داشته باشد و خوب است این سوری نوشته شود که شش نفر از دیوان محاسبات انتخاب شود و آن سه نفر زیادی است .

ارباب کیخسرو _ بنده در کمسیون این عرض را کردم در اینجا هم عرض میکنم حالا اگر در اصل انتخاب از مجلس ماکره است نمیدانم ولی اینطوریکه در اینجا تقسیم کرده اند این ۱۲ نفر را که ۶ نفر از مجلس سنا میخواستم سئوال کنم تا وقتیکه مجلس سنا تشکیل نشده است در وقتیکه بخواهند این ۱۲ نفر را انخاب کنند برای این کمیسیون چه خواهد شد آیا ۹ نفر انتخاب خواهد شد یا اینکه ۶ نفر از مجلس شورای ملی و شش نفر از دیوان محاسبات انتخاب میشود این را خوباست توضیح بفرمائید که حل این مسئله بشود .

افتخارالواعظین _ د رخود انعقاد سنا گویا هیچیک از نمایندگان حرف نداشته باشند که مجلس دیگری هم غیر از این مجلس باید باسم مجلس سنا تشکیل شود ولی پس از آنکه در این گفتگوئی نیست باید ملاحظه کنیم که قانونی را که با وضع مخالف قانون اساسی نباشد و قانون اساسی در اصل ۴۶ تصزیح میکند که امور مالیه مخصوص خواهد بود به مجلس شورای ملی وقراردادهائی که میگذرد باطلاع مجلس سنا خواهد رسید که مجلس سنا ملاحظه خودش را نیز اظهار بدارند ولی مجلس شورای ملی باز مختار است که آن ملاحظات را قبول یا رد کند واین صریح در این است که بهیچوجه من الوجوه مجلس سنا حق مداخله در این امر ندارد پس وقتیکه مداخله نداشته باشد نمی فهمم که کمیسیونی که تشکیل می یابد که بروند برای تفتیش حساب وزارتخانها برای چه ۳ نفر از سنا باید برای عضویت این کمیسیون انتخاب شود اگر واقعا از برای این است که قانون باو این حق را داده است که می بینم قانون اساسی خلاف تصریح کرده است و میگوید مجلس سنا بهیچوجه حق مداخله د رامور مالیه ندارد و اگر فقط برای اطلاع است تکه همانطوریکه گفته شد لایحه قانونی تفریغ بودجه طبع و توزیع شد عموم از آن مطلع میشوند و البته مجلس سنا هم مطلع خواهند شد و در آخر عرض خودم را تکرار میکنم که مجلس سنا بهیچوجه حق مداخله و تفتیش در امور مالیه ندارد و عرض میکنم که تعیین ۳ نفر برای عضویت این کمیسیون مخالف است بااصل ۴۶ قانون اساسی .

فهیم الملک _ آنچه را در این ماده مخالف میبینند با قانون اسایس بنده نمی دانم از چه راه این با قانون اساسی مخالف است و چه حقی به مجلس سنا داده شده این یک کمسیونی است که معین میشود برای اینکه برود در محاسبات ورزاء تفتیش کند حالا فرض کنید هیچ اعظاء مجل و سنا نیست و در خارج یک کسب میرود حساب هیئت وزراء را تفتیش میکند مجلس هم البته رای میدهد حالا در این که ۳ نفر از این ۱۲ نفر از مجلس سنا معین شود نمیدانم چرا اینقدر ضدیت میشود در صورتیکه همانطوریکه در اصل ۴۹ قانون اساسی مداخله در امور مالیه را اختصاص میدهد به مجلس شورای ملی یک ماده دیگر بهم در قانون اساسی است که اگر تا این اندازه که در اصل دقت مینمائید در آن تامل کنند میبینند که برای اینکه نظری داشته باشند میتوانند از اعضای مجلس سنا در این کمیسیون انتخاب شوند و آن اصل ۱۱۹ است که می نویسد مجلس حق دارد برای اصلاح امور مالیاتی تو تسهیل روابط حکومتی در تقسیم ایالات و ممالک ایران و تجدید حکومتها پس از تصویب مجلس سنا را بخواهد و ما یک اصل مو خوانیم و میگوئیم که بااعضاء سنا بارطوبت هم نمی توان ملاقات کرد در صورتیکه نگفته اند بودجه را او تصویب میکند نگفته اند رای بدهد چون کمسیون تفتیش در همه جا معمول است که از پارلمان یعنی از هیئت مجلس تشکیل میشود د راین هم گفته اند دو سه نفر از اعضاء کمیسیون از مجلس سنا انتخاب شود و من مخالفتی در این ماده باقانون اساسی نمی بینم که حقی از مجلس سلیب شه باشد یا اینکه برای مجلس سنا حقی ملاحظه شده باشد باز هم اگر اکثریت مجلس این را تصویب نمیکنند رای بدهند که شش نفر از مجلس شواری ملی و شش نفر از دیوان محاسبات انتخاب شود

آقا حاج شیخ علی _ اینکه در قانون اساسی نوشته شده این است که امور مالیه راجع به سنا نیست والا اینکه چند نفر از اعضاء مجلس سنا برای اینت کمیسیون انتخاب شود این مخالفتی با قانون اساسی ندارد ولی یک مطلب دیگریکه در کمیسیون گفتم و انیجا هم می خواهم عرض کنم این است ک خوب است د راینجا قید میشوند که آن مجلس منعقد باشد و نبودن آن هر شش نفر از دیوان محاسبات انتخاب خواهد شد .

پیشنهاد آقای شیخ علی نیز بدین مضمون قرائت شد .

این بنده پیشنهاد میکنم که ماده ۴۹ اینطور نوشته شود

( وزیر مالیه در آخر هر سال باید تشکیل یک کمیسیون ۱۲ نفری که مرکب خواهد بود از شش نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی و سه نفر از سنا و سه نفر از دیوان محاسبات در ضورت بودن مجلس سنا و در صورت نبودن مجلس سنا هرشش نفر از دیوان محاسبات از حضور همایونی استدعا نماید تکلیف کمیسیون مزبور بقرار ذیل است تا آخر ماده )

وحید الملک _ بنده آنروز هم که در خصوص این ماده مذاکره میشد اجازه خواسته بودم در این ماده حرف بزنم ولی اجازه داده نشد مخبر کمیسیون فرمودند که دراغلب جاها معمول است که پارلمان یعنی هیئت مجلسین در امور مالیه تفتیش میکنند یعنی کمیسیونی منتخب بشود مرکب از اعضاء

مجلس سنا و مجلس شوار ی ملی بنده عرض میکنم این طور نیست اگر چه ظاهرا غریب بنظر میاید ولی در ممالک جمهوری از قبیل ( سوئیس ) و آمریکا اگر ملاحظه فرمائی می بینید که اینطور نیست واگر که تشکیلات سنا را در آمریکا فرضا ملاحظه بفرمائید می بینید که این بکلی منافات پیدا میکند با تشکیل مجلس سنا در بلژیک که قانون اسایس ما را از روی قانون اسای آنها نوشته اند آقایانیکه این قانون رااز روی قوانین فرانسه اتخاذ میکنند خوب است قانون اسایس مملکت را هم ملاحظه بفرمایند و به بینند که مقام مجلس در امور ملایه چیست و تشکیل سنا از چه بوده است بنده عرض میکم که در بلژیک مجلس سنا هیچ حق دخالت در امور مالیه ندارد مثل اینکه در اغلب ممالک هم مجلس سناندارد و اگر مجلس سنا دارند بنده این رامشکوک نمیدانم قانون فرانسه شاید همین حق را به سنا داده است ولی تشکیل سنای فرانسه و رای سنای بلژیک است و چون مجلس سنا در بلژیک این حق را ندارد که مداخله در امور مالیه بکند ما در قانونی که از روز قوانین بلژیک گرفته شده که از روی یک مشروطه بسیطه ایست چرا حق بدهیم به مجلس سنا که در امور مالیه مداخله کند تفتیش البته یک چیزی است که لازم است در غمل مالیه بشود یک چیزی است که همه حق دارند از آن مطلع شوند ولی حقی را که یک هیئتی آن را دارا نیست هیچ نبایدبه او داده شود از این جهت بنده عرض میکنم مکهاین کیفیت معنی مداخله در امور مالیه مال مجلس شورای ملی است و منحصر باو است و از او نباید سلب شود و عرض میکنم که این تفتیش را باید از طرف مجلس شورای ملی و یک تاسیس دیگری که کارش تفتیش است و برای تفتیش معین شده است بشود و بهیچوجه به مجلس سنا که بعد تشکیل میشود مربوط نسبت از برای اینکه به مجلس سنا این حق داده شده است .

وزیر مالیه _ عرض میکنم اینکه در قانون اساسی ما نوشته شده است که دراور مالیه فقط مجلس شورای ملی مداخله میکند یعنی در تصویب امور مالیه یعنی اگر مخارجی در مملکت بخواهند می کنند آن مخارج را مجلس شورای ملی باید رد یا تصویب کند و مجلس سنا در این موقع حق ندارد مگر بهمان شکلی که در قانون اساسی نوشته شده است که با آنطور می تواند ملاحظات خودش را بکند و قبول و رد آن ملاحظات هم با مجلس شورای ملی است اما اینکه یک کمیسیون انتخاب بکنند که کارش فقط یک نظارتی یا یک شهادتی باشد همین قدری که اینجا نوشته شده است که یک کتاب دفتری را ببندند یا اینکه مطابقه کنند صورت حساب را یا یکت دفتری این باعتقاد بنده یک چیزی است که اگر از کوچه چهار نفر حمال را انتخاب کنند این کار از او می آید این آنقدر اهمیت ندارد که بگویند ( از اعضاء مجلس سنا مبادا یک نفری در این کمیسیون باشد ) برا ی اینکه مبادا کفر واقع شود .

در این موقع دو فقره پیشنهاد ذیل قرائت شد .

(۱) از طرف شاهزاده محمد هاشم میرزا

این بنده پیشنهاد میکنم که ماده ۴۹ چنین نوشته شود .

وزیر مالیه در آخر هر سال باید تشکیل یک کمیسیون ۱۲ نفری که مرکب خواهد بود از ۶ نفرنمایندگان مجلس شورای ملی وشش نفرازدیوان محاسبات ازحضورهمایونی استدعانمایدتکلیف کمیسیون مزبوربقرارذیل است تاآخرماده )

(۲)ازطرف آقای حسین علی خان.

بنده پیشنهادمیکنم که این کمیسیون فقط مرکب باشد ازمجلس شورای ملی دیوان محاسبات بدین طریق ۸نفرازاعضاءمجلس و۴نفرازاعضاءدیوان محاسبات.

حاج شیخ اسدالله_اینکه این قانون اقتباس ازقانون فرانسه یابلژیک شده است بنده کاری بآن ندارم امااینکه مخالفت باقانون اساسی داردبنده هرچه ملاحظه میکنم میبینم که دراین خصوص مخالفتی نیست میگویندکه تصریح قانون اساسی براین استکه بعدازمجلس شورای ملی کسی حق ندارددخالت درامورمالیه بکنداگرچنین چیزی هست بیاوردببینیم قانون اساسی میگویدجرح وتعدیل مالیات مخصوص مجلس است میخواهم بدانم که تفتیش جرح وتعدیل است.

فعلایک حقی است که امروزمامیخواهیم به مجلس سنابدهیم وان این است که نوشته میشودکه کمیسیونی مرکب از۱۲نفرکه شش نفرازمجلس شورای ملی وسه نفرازدیوان محاسبات وسه نفرازمجلس سنابروندتفتیش بکننددرمحاسبات وزراءراپورت بدهندوای نه دخالتی است درامورمالیه نه جرم ونه تعدیل نه تصرف درامورمالیه شمامینماینداگرشما باینطور بخواهید سخت بگیریدکه اعضاءدولت دخالت درامورمالیه نکنندکه نمیشودآیاوزراءازهیئت دولت نیستند وتمام مالیات بتوسط آنهانمیرسدپس یک مرتبه بگوئیدکه مالیا ت گرفتن برخلاف قانون اساسی است.

سلیمان میرزا_اینجااگرآقایان دقت بفرمایندخواهنددیدکه هیچ همچوچیزی نیست بنده این اصلهارامیخوانم وآقای شیخ اسدالله همه آنهاراتجزیه وترکیب بفرماینداصل ۴۶ قانون اساسی میگوید پس ازانعقادسناتمام اموربایدبتصویب هردومجلس باشداگرآن امورازسنایاازطرف هیئت وزراءعنوان شده بایداول سال درمجلس تنقیح وتصویب شده باکثریت آراءقبول وبعدبتصویب مجلس شورای ملی برسدولی اموری که درمجلس شورای ملی عنوان میشودبرعکس ازاین مجلس بمجلس سناخواهدرفت ایشان گویااشتباه کردند برای اینکه پشت سر اینکه تمام امو ربتصویب هر دو مجلس میگذرد و هرچه که از مجلس سنا گذشت باید بمجلس سورای ملی بیاید و تصویب شود و هرچه که از مجلس شورای ملی گذشت باید بمجلس سنا برود یک استثنائی هم هست بجهت اینکه مینویسد مجر امومر مالیه مخصوص به مجلس شورای ملی خواهد بود یعنی غیر از مجلس شورای ملی کسی حق ندارد مداخله در امور مملکتی نمایدوقراردادمجلس درامورمذکوره باطلاع مجلس سنا خواهد رسیدکه مجلس مزبورملاحظات رابمجلس ملی اظهارنمایدولیکن مجلس ملی مختاراست که ملاحظات مجلس سنارابعدازمداقه لازمه قبول یاردنمایدپس معلوم شدکه درغیرازامورمالیه پس ازآنی که خودمان آنهارااصلاح کردیم ورای دادیم میتوانیم خلاصه کارخودمان رابآنجابفرستیم وآنهااگرنظریاتی دارندضمیمه آن مینمایندوبازبفرستندآنوقت هم مامختاریم دراینکه آن نظریات راقبول یاردکنیم اماهیچ حق نداده است که دروقتیکه مامشغول عمل هستیم آنهاراشریک درعمل خودمان قراربدهیم آقاب وزیرفرمودندکه اینکارآنقدراهمیتی نداردواز۴تفرحمال هم برمیآیدبنده اینکارراخیلی مهم میدانم برای اینکه تنهانشستن وختم کردن روزنامه نیست بنده وظایف این کمیسیون رامیخوانم مینویسد(تکلیف کمیسیون مزبوربقرارذیل است)

اولابستن وختم نمودن روزنامه ودفترکل وزارت مالیه درآخرسال ثانیامطابقه نمودن حسابهای دخل وخرجی که وزراطبع کرده اندیادفاترمحاسبات مرکزی هریک ازوزارتخانه هاثالثامطابقه کردن صورت محاسبات کل مالیه بادفترکل وزارت مالیه رابعارسیدگی بدفترکل محاسبات بوسایلی که دردست است ازقبیل مقابله دفترمزبورباروزنامه وسایردفاتراداره محاسبات کل وبانتیجه حساب محاسبین جزءخامسانوشتن صورت مجلس که حاکی کیفیت امربوده وبایدطبع وبه وزیرمالیه ومجلس شورای ملی داده شود

.بهترین کارهائیکه امورمالیه داردهمین هااست که آن اختصاص رابما داده اندازاین راه میتوانیم استفاده ازآن حق خودمان بکنیم فرضاکه اتفاق آراءهم این راتصویب کرده درصورتیکه باین صراحت مخالف باقانون اساسی ومداخله دادن سنا درامورمالیه باشدمن نمیدانم این رای چه صورتی خواهدداشت.

وزیرپست_پس ازاین همه فرمایشات شاهزاده من نمیدانم چطوراین مطلب مخالف قانون اساسی است من تعجب میکنم ازمثل شماکه این فرمایش رامیکندروح قانون اساسی است ومقصودقانون گذارازاین اصل این بوده است که دروضع مالیات برای ممکلت مجلس سناحق مداخله رانداردحالاحکمت این وفلسفه این چه چیزاست البته خوانده ایدکه برای این بوده اندبآن جهت حق بآنهانداده اندوهمینطوردلائل دیگرهم لابددارداینجافعلامذاکره دراین است که کمیسیون که تشمیل میشودبریا تفتیش ورسیدگی بمحاسبات وزراسه نفرازاینهاازاعضاءمجلس سناانتخاب شودحالااگروزیرمالیه خواستندبرای مبالغه درکلام بفرمایندکه حمال هم میتوانداین کاررابکندربطی بموضوع نداردمقصوداین است که نوشته شودکه درموقع تشکیل یک همچوکمیسیونی سه نفرازاعضاءمجلس سناکه (سناتر)میگویندیعنی مجلس(کملین)مجلسی که اعضاءآن اشخاصی هستندکه مدتهادرادارات بوده اندتجربیات دارنداطلاعات دارندودرهرکاری میتوانند اقدام کنندوسه نفرآنهامیتوانندهمه جورخدمت کنندبرای عضویت این کمیسیون انتخاب شودحالاشماتصورمیکنیدکه این یک حقی است که بمجلس سناداده میشودکه درامورمالیه حق داشته باشدوسه نفر(سناتر)

که دراین کمیسیون باشندرای مجلس شورای ملی راردخواهندکردواین حق ازمجلس سلب شودبایدبمجلس سنادراین باب حق داده شودتااینکه سرکاروالابفرمائیداین مطلب مخالف قانون اساسی است اصلااین کمیسیون برای این است که بروندبرسندباینکه این کتاب مطابقه میکندیانمیکندچیزدیگری نیست بنده حیرت میکنم که این چه اشکالی است این چه اصراروتشددی است که میفرمائیدبنظربنده این مطلب هیچ اشکالی نداردوهیچ مخالفتی باقانون اساسی نخواهدداشت برای اینکه درموقعی که برای تفتیش وهمانطورکه نوشته شده است برای مطابقه دفاتروزارت مالیه بایکدیگروبستن یک هیئتی رامیخواهیم ازمجلس شورای ملی بدیوان محاسبات بفرستیم درآن ساعت میگوئیم سه نفرهم ازمجلس سنابیایندودراین امریک نگاهی بکنیداین باکدام اصل قانون اساسی مخالف است حالااینجااتفاقاازاول اذهان مانسبت بسنا مسمو شده است بنده باین کاری ندارم ولی عرض میکنم اگرسه نفر (سناتور)یعنی اشخاص بصیروکسانی که اطلاعات صحیحه ازترتیب ادارات دارندداخل دراین کمیسیون که برای تفتیش معین میشودباشدخیلی مفیداست وبنده ضامن میشوم که هیچ ضرری نداشته باشد.

وزیرمالیه_این اظهارات مراواداشت که یک چندکلمه بازاینجاعرض کنم وآن این است که بنده هیج حمایتی ازمجلس سنائی که هنوزمنعقد نشده است ندارم اما عرض میکنم که اساسابایدمطالب را یک شکلی عنوان کردکه یک تغییرات غلطی واقع نشودمثلادرقانون اساسی نوشته شده است امورمالیه بامجلس است وقتی که مااینطوربخواهیم آنراتعمیم بدهیم که بگوئیم تمام جزئیات امورمالیه راجع بمجلس است حتی شمردن ودادن بیست ودو تومان ملی است پس بایدمجلس شورایملی اصلا تحویلدارخانه مملکتی بشوداینطورنیست قانون اساسی میگویدجرح وتعدیل امورمالیه یعنی وضع مالیات درمملکت ازحقوق مختصه مجلس شورایملی است وکیل دیگرحق وضع ندارد واینکه دریک کمیسیونی که اصلاتشکیل آن برای تفتیش درمحاسبات وزراءومطابقه دفاتروبستن آنهاست اگرسه نفرازمجلس سنادران باشدبهیچوجه مخالف باقانون اساسی نخواهدبود.

آقاسیدحسین اردبیلی_اینجااختلاف نظرازدوراه است یک وقت هست که باوجوداین سه نفرازمجلس سنارالازم میدانیم ازنظراینکه میگوئیم چه ضررداردکه چندنفرازاشخاصی که اطلاعات دارندوآن اطلاعات برای ماخیلی مفیداست همانطوری که آقای وزیرپست وتلگراف فرمودنددخالت بدهیم بنده عرض میکنم اگراز این نقطه نظراست خیلی خوب است که چندنفرباهم ازاداره گمرک که خیلی اهل حساب هستندواطلاعات ازترتیبات دفترداری وادارات دارندومیتوانیم ازانهاهمان استفاده رابکنیم ومداخله باین کاربدهیم برای اینکه خیلی مفیداست وهمچنین ازسایرادارات مثل بلدیه مثلایک چندنفری هم ازآن اداره بگوئیم انتخاب شودآنوقت مااینراانکارنمکنیم درصورتی که اختلاف نظرازاین راه نیست فقط نقطه نظرآنهائی که درتصویب این تامل دارند اینست که قانون اساسی مایک اختصاصی درامورمالیه بمجلس شورای ملی داده است وگفته است که امورمالیه فقط بامجلس شورای ملی است واینکه آقای وزیرمالیه فرمودندکه این درتصویب مالیه است اینطورنیست اگرملاحظه فرمائیدقانون اساسی کلیه امورمالیه راازتسویه وتسهیل وجرح وتعدیل وکسرحقوق وبرقراری آن وهرنوع مطالبی راکه راجع بامورمالیه است تمام راازوظایف امورخاصه مجلس شورای ملی قرارداده ومجلس سنارادراین باب دخالتی نداده است ومخصوصااورااختصاص داده است باینکه درامورمالیه حق مداخله ونظررانداردانتخاب سه نفر ازمجلس سنادراین کمیسیون اگرچه بفرمایش بعضی ازآقایان جزئی است ولی یک حقی است که بدون حق بمجلس سناداده ایم واوراباین واسطه حق داده ایم که مداخله درامورمالیه بکندوبنده عرض میکنم درصورتی که صریح قانون اساسی مااین حق رااختصاص بمجلس شورایملی داده است ودیوان محاسبات تشکیل میشودومیروندتفتیش رسیدگی میکنندپس ازآنی که راپورت آنرابمجلس شورایملی دادندعموم مردم مطلع خواهندشدآنوقت مجلس سناهم اطلاع پیدامیکنداگربرای اطلاع است واگربرای چیزدیگراست که همانطوریکه گفته شدبرخلاف قانون اساسی است.

متین السلطنه_بنده عقیده ام اینست که اگرمجلس سنائی میداشتیم ویک مجلس شورای ملی یامجلس سنادراین یک سال کارکرده بودحالااین مذاکرات را نمیکردیم بجهت اینکه همان قانون که مختص میکندامورمالیع زابمجلس شورای ملی این حق راهم بمجلس سنامیدهدمه مجلس سنااگربخواهدمیتوانددرامورمالیه نظرکندبلکه همین قانون اساسی ازاین شدیدترهم میرودکه دریک موقعی باتصویب هیئت وزراءانفصال مجلس شورای ملی راهم میخواهداین قوانین اساسی ما است اگرمیخواهیدملاحظه کنیدهمه راملاحظه کنیدالبته هیچکس منکرنیست که امورمالیه ازمختصات مجلس شورای ملی ولی ازآنطرف هم کسی منکرنخواهدبودکه بهترین طریقی که مجلس شورای ملی میتواندبرای اجرای این قانون اتخاذکندهمان حق دادن انتخاب یک عده است برای این کمیسیون تااینکه موجب دفع مشاجره بین مجلس شورای ملی ومجلس سناباشدوباین نظریعنی فقط برای اینکه مشاجره بین مجلس سناوشورای ملی واقع نشودبنده تصویب میکنم سه نفرکه سهل است شش نفرهم اگرازمجلس سنابرای عضویت این کمیسیون انتخاب شودضرری نداردبجهت اینکه این هیچ مربوط باین نیست که آنها درامورمالیه دخالتی داشته باشندواگرمانظرمان براین باشدکه حتی المقدورمشاجره ومنازعه بین مجلس شورای ملی ومجلس سنانباشدمیدانیم بهترین وسیله برای اینکارهمین است که درموقع ازطرف مجلس شورای ملی آنهاراهم مطلع سازندکه ازطرف آنهاهم یک عده بامامورین مجلس شورای ملی دراین تفتیش هم نظروشریک شوندوآنوقت هیج مشاجره ومنازعه واقع نشوداین است که ازاین نقطه نظرعیب نداردکه بگوئیم یکعده ازسنادراین کمیسیون باشندوبانظریات اعضاءآن کمیسیون همراه باشندوبنده تصورنمیکنم که این مشاجره یک وقتی بین بلدیه یاداره گمرک ومجلس شورای ملی واقع شودتااینکه فرمایش آقا سیدحسین صحبح باشدکه میفرمایندپس بهترین این است که یکعده هم ازبلدیه یااداره گمرک برای این کمیسیون انتخاب شود.

منتصرالسلطان_اینکه میفرمایندکه ضررنداردبرای رفعمشاجره چندنفرهم ازمجلس سنادراین کمیسیون تفتیش عضویت داشته باشداین رابنده خیلی بعیدمیدانم که مایک حق ثابت باین بزرگی خودمان رابیائیم بدهیم بدیگری واین مثل این است که من میگویم هرکس هروقت بخواهدمال مرابفروشدمختاراست واگرمایکقدری دراصل ۱۸قانون اساسی دقت وتامل کنیم رفع اشتباهات ازماخواهدشدوچون اصل۴۶دراینجاخوانده شدوکاملاحلاجی شدفهمیدندکه مجلس سنابهیچ وجه دراین موردحق مداخله نداردبنده هم این اصل ۱۸رامیخوانم تااینکه نمایندگان محترم کاملامسبوق شوندکه مجلس سناابداحق ندارددرامورمالیه مداخله کندتااینکه سه نفریاش نفراعضاءآن دراین کمیسیون انتخاب شود.

اصل۱۸_تسویه امورمالیه جرح وتعدیل بودجه تغییردروضع مالیاتها ردوقبول درعوض وفروعات همچنان ممیزهای جدیده که ازطرف دولت اقدام خواهدشدبتصویب مجلس خواهدبود.

پس هیچوقت به مجلس سنادراین کارهایعنی درتسویه امورمالیه وجرح وتعدیل مالیات حق مداخله داده نشده است واینراازحقوقمنحصره ووظایف مختصه مجلس شورایملی است وبعقیده بنده هر قدردراین خصوص مذاکره کنیم نتیجه نخواهدداشت برای اینکه مخالف اصل۱۸و۴۶قانون اساسی است وهرقدردراین خصوص اوقات مجلس شورای ملی راصرف کنیم واسباب تصدیع نمایندگان محترم بشویم فایده نداردودراصل۱۰۲درباب دیوان محاسبات که ذکرمیکننداین جا هم مشروحابنویسدکه دیوان محاسبات که رسیدگی درامورمالیه میکندایدازطرف مجلس شورای ملی رسیدگی کندوصورت کلیه محاسبات مملکتی رابایدیانضمام ملاحظات خودتسلیم مجلس شورای ملی مینمایدواگرمجلس سناحقی داشت درامورمالیه ومیتوانست نظریاتی درآن بکنددراینجاهم باوحق داده میشدودرعمل دیوان محاسبات مداخله میکرد.

سپهداراعظم_اصل۱۹قانون اساسی راهم بخوانید.

منتصرالسلطان_اصل۱۹راهم میخوانم

وتشریح میکنداصل ۱۹مجلس حق داردبرای اصلاح امورمالیاتی امورمالیه نه مداخله درمحاسبات دولتی وهیئت وزراء وتسهیل روابط حکومتی اینهارادقت کنیدکه خیلی مهم است درتقسیم ایالات وممالک ایران یعنی درتجدیدممالک بادقت ملاحظه فرمائیدوتجدیدحکومتهاپس ازتصویب مجلس سنااجرای آراءمصوبه راازاولیاءدولت بخواهداینهاهیچکدام راجع باین نبودکه مجلس سنابتواندمداخله درامورمالیه کندخوب است یک قدری انصافاتصورکنیم که چه باری بدوش ماگذاشته اندتصورکنیم که چه باری بدوش ماگذاشته اندوحقوق سی کرورملت بیچاره راکه بگردن خودگرفته ایم وبقرآن قسم خورده ایم که حفظ کنیم چطوربیائیم اینجابنشینیم وبگوئیم چه ضررداردازبرای اینکه مشاجره ومنازعه بین مجلس شورای ملی ومجلس سنانشودچندنفری دراین کمیسیون که برای تفتیش محاسبات وزراءمعین میشودازمجلس سنا انتخاب شودکه آنهاهم درآن نظری داشته باشندوبرخلاف قانون اساسی حق بدهیم بآنهادرامورمالیه مداخله کنندوبنده نمیدانم چگونه میتوانیم بااین مذاکرات دراین خصوص رای بدهیم.

رئیس_مذاکرات بقدرکافی دراین خصوص بعمل آمد حالابایدرای بگیریم جمعی اجازه نطق خواستنداظهارکردندکه مذاکرات کافی نیست

رئیس_پس رای میگیریم دراینکه مجلس شورای ملی مذاکره راکافی میداندیاخیرکسانی که مذاکرات رامافی میدانندقیام نمایند (اغبل قیام نمودند)

رئیس_ مجلس مذاکرات راکافی دانست حالادرپیشنهادهائیکه شده است رای میگیریم پیشنهائآقاشیخ علی قرائت شد.

رئیس_حالا بنده یک تقاضائی ازآقای آقاشیخ علی میکنم که پیشنهادایشان راموخربداریم ازبرای اینکه ببینیم اساسامجلس انتخاب یک عده راازمجلس سنابرای عضویت این کمیسیون تصویب میکندیاخیر؟

پیشنهادشاهزاده سلیمان میرزابعبارت ذیل قرائت شد.

وزیرمالیه درآخرهرسال بایدتشمیل یک کمیسیونی ۱۲نفری راکه مرکب خواهندبوداز۶نفرازنمایندگان مجلس شورای ملی و۶نفرازدیوان محاسبات ازحضورهمایونی استدعانمایدتاآخرماده.

رئیس_رای میگیریم دراین پیشنهادشاهزاده سلیمان میرزافقط ۶نفرازدیوان محاسبان وشش نفرازاعضاءمجلس شورای ملی انتخاب شودکسانیکه این پیشنهادراتصویب میکنند قیام نمایند۲۸ نفرقیام نفرنمودندچون اکثریت نبودردشد.

ثانیاپیشنهادآقای حسنعلی خان قرائت شد.

رئیس_رای میگیریم براین پیشنهادآقای حسنعلی خان که هشت نفرازاعضای مجلس شورای ملی وچهارنفرازدیوان محاسبات انتخاب شود کسانیکه این پیشنهادراتصویب میکنندقیام نمایند۳۲نفرقیام نمودندنیزچون اکثریت نبودردشد.رئیس_حالارای میگیریم برماده۴۹بطوری که کمیسیون پیشنهادکرده است.

ماده۴۹بطوریکه کمیسیون پیشنهادکرده بودقرائت شددراین موقع عده ازاشخاص که مخالف پیشنهادکمیسیون بودندازمجلس خارج شدند

رئیس_عده برای اخذرای کافی نیست

لسان الحکماء_ حالاکه شبهه شده است دراینکه این ماده مخالف قانون اساسی است بنده دراینکه اینماده مخالف قانون اساسی است بنده تقاضامیکنم اینراهم رجوع کنیدبکمیسیون تفسیربرای اینکه تفسیربکندواشتباه رفع شود(گفته شدلازم نیست)

رئیس_ حالاچون عده برای اخذرای کافی نیست اخذرای دراین خصوص رامیگذاریم برای جلسه آتیه وچون جلسه خصوصی هم داریم عجاله جلسه علنی راختم میکنم جلسه آتیه روزپنجشنبه ودستورآن ازاینقراراست اخذرای آخری درقانون محاسبات عمومی _شوددرامتیازطلاشوئی کوه زر_شوردرباب مستخدمین بلژیکی مجلس خصوصی است.

مجلس تقریبا یکساعت ونیم ازشب گذشته خصوصی شد.