مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ شهریور ۱۳۳۳ نشست ۳۵

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری هجدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ شهریور ۱۳۳۳ نشست ۳۵

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره

شنبه ماه ۱۳۳۴

سال یازدهم

شماره مسلسل

دوره هجدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۱۸

جلسه: ۳۵

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه دوم شهریور ماه ۱۳۳۳

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مجلس.

۲- بیانات قبل از دستور آقایان: خرازی، صارمی، شوشتری و خلعتبری

۳- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای اردلان

۴- تقدیم لایحه اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت دو ماهه مرداد و شهریور به وسیله آقای وزیر اقتصاد ملی و طرح و تصویب فوریت آن

۵- طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به الغای لوایح ناشیه از اختیارات آقای دکتر مصدق

۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه

مجلس دو ساعت و یک ربع پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.

۱- تصویب صورت مجلس

رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

غائبین با اجازه- آقایان: دکتر افشار، مشایخی، مکرم، تربتی، محمود ذوالفقاری، اسکندری، بهادری، حمیدیه، محمود افشار، افشار صادقی، امامی خویی، بیات ماکو، بوداغیان، ثقه‌الاسلامی، شفیعی، دکتر عدل، مهندس اردبیلی، رضا افشار، دکتر سید امامی، افخمی، سرمد، سالار، بهزادی، علم، مرآت اسفندیاری، جلیلی، مصطفی ذوالفقاری، دکتر بینا، ایلخانی‌زاده، امید سالار، حائری‌زاده، ابراهیمی، میر اشرافی، فرود. غائبین بی‌اجازه- آقایان: کدیور، امیر تیمور کلالی.

رئیس- نسبت به صورت مجلس جلسه قبل نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد.

۲- بیانات قبل از دستور آقایان: خرازی، صارمی، شوشتری و خلعتبری

رئیس- سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند، آقای خرازی.

خرازی- آقایان همکاران محترم مستحضر هستند که یک سال و چند روز است که از قیام ملی ۲۸ مرداد گذشته و در ظرف این مدت هم دولت فعلی سر کار بوده، بنده می‌خواهم از احساسات پاک و بی‌شائبه‌ای که در روز قیام ملی ۲۸ مرداد تمام اهالی کشور به منصه ظهور رسانیدند مخصوصاً اهالی تهران و نمایندگانی که از استان‌ها و شهرستان‌ها آمدند (صحیح است) و سران عشایر و ایلات وطن‌خواه و شاه‌دوست که آمدند (صحیح است) صمیمانه در این قیام ملی شرکت کردند (صحیح است) صمیمانه تشکر بکنم (صحیح است) و ملاحظه هم فرمودید که مردم ثابت کردند که دیگر دنبال دولت‌های ریاکار و عوام‌فریب نخواهند رفت (عبدالصاحب صفایی- انشاء‌الله) موضوع دومی که بنده می‌خواستم عرض کنم راجع به سیل است چون از حضرت آقای شوشتری تقاضا کردم بنده در این مورد وارد نمی‌شوم و ایشان به طور تفصیل خاطر نمایندگان محترم را که توجه هم دارند متوجه‌تر خواهند کرد، موضوع دیگر که می‌خواستم به عرض آقایان برسانم و فن خودم است یک سال است که همان طور که عرض کردم از عمر این دولت می‌گذرد البته دولت در درجه اول مشکلاتی راجع به امنیت داشت و به حمدالله همه می‌بینیم چه در شهرستان‌ها و چه در طرق و شوارع امنیت کامل برقرار است (الحمدالله) و حالا دولت از موضوع نفت هم تقریباً فراغت حاصل کرده و موقع آن رسیده که دولت توجه کافی به موضوعات اقتصادی که اهم مطالب است و در حقیقت می‌شود گفت از کارهایی است که دقیقه‌ای نباید از آن غفلت کرد باید اقدامات جدی در قسمت‌های امور اقتصادی بشود و همچنین در دستگاه‌های دولتی یعنی در وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی باید با فساد باعلی درجه مبارزه بشود (دکتر جزایری- مستخدمین دزد بی‌عفت را باید بیرون بکنند از دستگاه، در دستگاه دولت مستخدمین دزد بی‌عفت وجود دارد) (عبدالصاحب صفایی- دزد را باید بیرون کرد با عفت هم باشد باید بیرونش کرد) توجه بفرمایید آقایان عرض می‌کنم که در دستگاه دولتی اشخاص فاسدی هستند که در سابق و در زمان دولت‌های سابق هم بوده‌اند و حالا هم هستند و مخرب هم هستند (صحیح است) اینها باید طرد بشوند (صحیح است) بنده صریح و بی‌رودربایستی عرض می‌کنم ما با آقایان وزرا شیر نخورده‌ایم اگر رئیس دولت حسن نیت دارد وزرایش هم باید حسن نیت داشته باشند و برای مردم این مملکت کار بکنند و حقیقتاً یک اشخاصی را که اعلیحضرت همایونی در کابینه فعلی تأیید کردند ما هم به پیروی از منویات ایشان آنها را تأیید کردیم ولی اگر اینها عاجز باشند و کارشان را نتوانند بکنند و با دستگاه فساد نتوانند مبارزه بکنند داهی ندارند که ما به آنها رأی اعتماد بدهیم، ما رأی اعتماد می‌دهیم به شخص نخست وزیر و اشخاصی که بتوانند در این بدبختی برای مملکت کار بکنند (صحیح است) آمدیم سر مسائل اساسی همیشه صحبت می‌شود از اینکه باید سطح تولیدات بالا برود سطح زندگی مردم باید برود بالا مردم استطاعت خرید پیدا بکنند و صادرات تا فزونی پیدا بکند نسبت به واردات ولی این کار هیچ وقت روی یک نقشه صحیح نبوده است بنده به نظرم این طور می‌آید و مخصوصاً خوشوقتم که جناب آقای وزیر اقتصاد ملی هم اینجا تشریف دارند بنده صریح عرض می‌کنم یک روز هم در خدمت آقایان نمایندگان محترم تهران حضور اعلیحضرت همایون شاهنشاهی شرفیاب بودیم عرض کردم دولت و وزارت امور خارجه باید با خارجی‌ها تفاهم ایجاد بکنند این را خواهش می‌کنم توجه بفرمایند جنگ بین‌المللی اول و دوم و خدای نکرده جنگ بین‌المللی سوم که دارند مقدماتش را فراهم می‌کنند اینها همه سر بازارهای دنیا و سر امور اقتصادی است (صحیح است) آمریکا در فاصله بین جنگ بین‌المللی اول و دوم سه بازار عمده داشت، یکی آمریکای جنوبی بود که دست خودش بود، یکی هم اروپا بود که آلمان‌ها از او گرفته بودند و یکی همچنین بود که ژاپن از او گرفته بود و برای این وارد جنگ شد و الان هم که این دو بلوک دارند مقدمات جنگ را فراهم می‌کنند برای این است که بازار چین به دست‌شان بیفتد، بنابراین ما باید با اینها حسن تفاهم ایجاد کنیم که بگذارند ما در امور اقتصادی خودمان آزاد باشیم و با نقشه‌هایی که ما داریم مطمئن باشید احتیاجی به کمک خارجی‌ها نداریم و حتی احتیاجی هم به درآمد نفت ندارمی به شرط اینکه توجه بشود (صحیح است) ملاحظه بفرمایید ما در درجه اول احتیاج داریم که وزارت اقتصاد ما مجهز باشد کارهای اقتصادی ما در یک مرکز متمرکز باشد، یک‏ قسمت را وزارت اقتصاد ملی نداشته باشد و یک قسمتش را وزارت دارایی و یک قسمتش را سازمان برنامه و اینها هم هماهنگی نداشته باشند این بر علیه آن و آن بر علیه این، این خیال می‌کند که وزارت اقتصاد ایران است و آن یکی خیال می‌کند که وزارت دارایی فرانسه است. وقتی به این قسمت توجه کردیم و یک مرکز اطلاعاتی داشتیم که در ظرف ۲۴ ساعت به ما اطلاع بدهد که در بازارهایی که ما داریم چه تصمیماتی بر له یا برعلیه ما گرفته می‌شود یا نسبت به عوارض و حقوق گمرکی کالاهای صادراتی ایران در بعضی ممالک افزایش قائل می‌شوند بنابراین ما باید یک مرکزی داشته باشیم در وزارت اقتصاد ملی ولو روزی هزارها تومان پول تلگراف بدهد این اطلاعات را جمع بکند و لازم است چه در قسمت اقتصادی و چه در قسمت سیاسی ما هیئت‌های سه نفری از اشخاص صحیح داشته باشیم با اعتبارات کافی که اینها در پایتخت‌های ممالکت عمده در گردش باشند، اطلاعات صحیح داشته باشند و همه روزه به دولت اطلاع بدهند. از اینکه گذشتیم ما سالیانه پنجاه میلیون لیره واردات داریم و بیست و پنج میلیون لیره صادرات و خلاصه ما توازن بازرگانی نداریم توازن مالی هم آقایان بهتر از بنده می‌دانند که نداریم و تا حالا هم دولت موفق نشده که توازن مالی و توازن بازرگانی را برقرار بکند و در چند سال پیش یعنی از شهریور ماه ۱۳۲۰ به این طرف، چون قبل از شهریورماه درآمد نفت صرف خرید اسلحه و مهمات می‌شد در زمان اعلیحضرت فقید. بعد از آن یک قسمت از درآمد ارزی ما از درآمد نفت بود یک قسمت هم از ارزی بود که شرکت سابق نفت برای مایحتاج خودش در بازار ایران به نرخ رسمی می‌فروخت و گواهینامه‌اش را هم دولت استفاده می‌کرد بیست و پنج میلیون واردات ما را قند و شکر و چای و سیمان و اینها تشکیل می‌دهد، ما در ایران یک ثلث از این اجناس را تهیه می‌کنیم ما سالیانه ۲۴۰ هزار تن مصرف قند و شکرمان است و بین ۱۶ الی ۲۰ هزار تن مصرف چای‌مان است روزی هزار تن مصرف سیمان‌مان است سالی صد و پنجاه میلیون متر مصرف پارچه‌های نخی‌مان است ملاحظه بفرمایید برای یک مملکتی ننگ و عار نیست که برای خاک رس و سنگ آهن (مهندس جفرودی- سنگ آهک) ببخشید، سنگ آهک که مواد اولیه سیمان را تشکیل می‌دهد و قسمت اعظم قیمت سیمان خارجی کرایه آن است ما این قدر کارخانه در داخله ایران نداشته باشیم که برای خاک رس و سنگ آهک بیاییم پول بدهیم به خارجی‌ها! ما پنبه به اندازه کافی برای ۱۵۰ میلیون متر پارچه نخی داریم و یک سوم آن را در داخله چه کارخانه‌های سازمان برنامه و چه کارخانه‌های داخلی تهیه می‌کنند و باید باقی پنبه خودمان را بفرستیم به خارجه و کارگرهای خودمان اینجا بیکار باشند و ما بفرستیم آنجا به آنها مزد بدهیم، در برابر کرایه بدهیم بیاورند چیت و چلوار به ما بفروشند. در قسمت قند و شکر سازمان برنامه برای اینکه کمیسیون بگیرد بنده همچو بی‌رودربایستی و صریح عرض می‌کنم هی می‌گوید می‌خواهیم چهار تا کارخانه قند دیگر بخریم و هی کمیسیون تشکیل می‌دهند بنده حاضرم که یک کمیسیون دیگری تشکیل بشود یا در همین کمیسیون برنامه بنده ثابت می‌کنم که همین کارخانه‌جاتی که هست اگر سالی ده ماه کار بکنند ما صادرات قند هم خواهیم داشت علاوه بر این که ۲۴۰ هزار تن خودمان را هم تکافو می‌کند (دکتر جزایری- سازمان برنامه می‌خواهد کارخانه‌جات را بفروشد) این کارخانه‌جات قند در سال حداکثر بین دو ماه الی چهار ماه کار می‌کنند ولی پرسنل و سایر چیزهایش مال یک سال است، یک سال پرسنل می‌دهیم علتش این است که هر جا کارخانه قند هست به مناسبت گرانی کرایه بیش از شعاع صد کیلومتر چغندر کاری صرف نمی‌کند در صورتی که اگر از این ماشین‌های شیره‌کشی بیاورند در مراکز چغندر بگذارند هم کشاورزی مملکت ترقی می‌کند و سطحش بالا می‌رود و هم چغندر به اندازه کافی هست شیره‌اش را می‌کشند و در انبارهای کارخانه رزرو می‌کنند و می‌توانند کار بکنند (صحیح است) یکی هم موضوع چای است موضوع چای و حمایت از محصول داخلی نه نسبت به چای بلکه هر محصول و مصنوعی که در داخله کشور تهیه می‌شود با یک شرایطی باید تحت حمایت واقع بشود و نظایر و مشابهش هم باید ورودش محدود شود (صحیح است) ولی این نباید طوری باشد که وضع چای مخصوصاً قیمت چای خارجی به قسمی در بازار ایران بالا برود که یک زارع یک خروار گندم بدهد یک‏ کیلو چای بگیرد (ارباب- پروانه چای کیلویی هفتاد ریال است) (صفاری- طرز عمل بد است) (صحیح است) چون می‌دانید که دو ثلث اهالی ایران نان و چای می‌خورند اگر ما نان و چای اینها را هم تأمین نکنیم چه بکنیم؟ یک موضوع دیگری که بنده می‌خواستم توجه آقایان نمایندگان را جلب کنم این است که این کشاورزی عهد دقیانوسی دیگر به درد ما نمی‌خورد کشاورزی ایران با یک برنامه صحیح مکانیزه شود و ماشینی بشود که رعایاتی که به علت عدم تکافوی محصول‌شان از دهات می‌آیند به شهرستان‌ها و عملگی می‌کنند یا در کارخانه‌جات کار می‌کنند اینها درآمدشان برود بالا و نیایند به شهر و دردرجه اول بایستی اصلاحات از ده شروع بشود و اگر دهات‌آباد بشود قصبات آباد می‌شود باید دهات را آباد کرده و زندگی طبقه مولده ثروت که عبارت از زارع و کارگر باشد تأمین بشود و در دهات خودشان به خوبی زندگی بکنند، قند، شکر، و چای و قماش نخی‌شان به ارزان‌ترین قیمت در اختیارشان گذاشته بشود و ژاندارم به آنها زور نگوید یا کدخدا به آنها زور نگوید و اینها به زندگی‌شان علاقمند بشوند و بعد هم وزارت کشاورزی موضوع بذر را اصلاح کند و موضوعات آبیاری را تأمین کند. ما اگر در خوزستان نمی‌توانیم سد بسازیم می‌توانیم از این برق‌ها استفاده کنیم. از سی هزار کیلو وات متجاوز در آبادان برق است که خوابیده، می‌توانیم کابل‌های هوایی بکشیم به اطراف کارون و از آبادان تمام اطراف رودخانه کارون را کابل هوایی بکشیم و با الکترو موتور و موتور پمپ اطراف کارون را آبیاری بکنیم و چند سال وقت لازم ندارد و می‌شود در طرف شش ماه با یک پروژه‌ای از برق آبادان به نفع رود کارون استفاده شود (نقابت - آقا نفت سیاه را گران کردند و جلو زراعت را هم گرفتند. اسم خوزستان را نبرید زیرا همه در تخریب خوزستان هستند) اسم خوزستان را نبرم؟ به عقیده بنده یکی از موجبات اینکه باعث شده که مردم در تهران جمع بشوند و آقایان نمایندگان شهرستان‌ها هم حق دارند که به تهران حمله کنند و ما هم که خودمان تهرانی هستیم حق می‌دهیم به آقایان علتش این است که تمام مقررات اجرایی را آورده‌اند به تهران، هر که به بخاری نزدیک‌تر است بیشتر گرم می‌شود این قانون انحصار تجارت خارجی است که همه کارها را آورده است متمرکز کرده است در تهران. تهرانی شب یا روز فوراً می‌فهمد که دولت راجع به قند و شکر این تصمیم را گرفته است تا اهالی خوزستان و آذربایجان و بنادر خلیج بخواهند مطلع شوند لااقل سه روز عقب هستند و اگر با رادیو هم مطلع شوند تا بخواهند تقاضای‌شان را با تلگراف هم برسانند که سه روز عقب هستند اگر شهرستان‌ها آباد بشوند تهران هم آباد می‌شود. این تبعیض که راجع به نرخ نان در تهران هست یکی از عللی است که مردم را در تهران متمرکز می‌کند در دهات اشخاصی هستند که می‌بینند درآمد ندارند ولی تهران می‌آیند روزی شصت ریال حقوق می‌گیرند نان را هم کیلویی ۴ ریال می‌خورند باید نرخ نان و قیمت نان نسبت به تمام شهرستان‌ها یکسان باشد و تبعیض هم قائل نشوند و هر وقت هم که می‌خواهند نرخ نان را تعیین کنند این کاری نیست که چهار نفر بنشینند دور هم یک نرخ معلوم کنند شاه را گول می‌زنند نخست وزیر را گول می‌زنند مردم را گول می‌زنند می‌گویند که نان را آوردیم پایین با نرخ تعیین کردن که نمی‌شود قیمت نان را پایین آورد اگر کسی بخواهد نرخ شیر را تعیین کند باید از علوفه‌ای که از دهن گاو و گوسفند می‌رود پایین بنشیند روی حساب، حساب کند بگوید شیر کیلویی چند بنابراین نرخ‌های صناعی نبایستی عملی بشود. باید یک اشخاص مخصوص بنشینند حساب کنند و نرخ تعیین کنند.

رئیس- آقای خرازی وقت شما تمام شد.

خرازی- بنده از آقایان استدعا می‌کنم موافقت بفرمایند یک ربع دیگر وقت به بنده بدهند.

رئیس- بسته است به نظر آقایان، آقایانی که موافقند آقای خرازی یک ربع ساعت دیگر صحبت کنند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. بفرمایید آقای خرازی.

عبدالصاحب صفایی- به شرطی که با ارزانی نان موافقت بفرمایید.

خرازی- تشکر می‌کنم. بنده با ارزانی نان موافقم به شرطی که نرخ صناعی نباشد با هر چه صناعی باشد مخالفم باید طبیعی باشد باید بنشینند حساب دقیق بکنند نرخ معلوم بکنند دولت هم اگر می‌خواهد ضرر نان را بدهد راجع به تهران تنها ندهد راجع به شهرستان‌ها هم بدهد چون اهالی مملکت در مقابل قانون یکسان هستند. موضوع دیگری که خواستم توجه آقایان محترم را جلب بکنم موضوع استخراج مواد معدنی است عرض کردم ما باید در امور اقتصادی خودمان استقلال داشته باشیم و دولت‌ها توجه داشته باشند الان چند سال است که موضوع استخراج معادن مورد توجه یک عده و یک شرکت‌هایی قرار گرفته و خیلی هم خوب عمل کرده و می‌کنند ولی بایستی به اینها از حیث ماشین‌آلات و از حیث معافیت مالیات کمک بشود ملاحظه بفرمایید یکی از درآمدهای ما نفت است ما سرب داریم انتیمون داریم، گوگرد داریم، خاک سرخ داریم حتی نمک داریم که صدها هزار تن

از ما می‌خرند باید در قسمت ماشین‌آلات به اینها کمک بشود و روی اصول علمی این مواد استخراج بشود و بنده اطمینان می‌دهم که پنجاه میلیون واردات ما که هیچ جا صدهای میلیون لیره درآمد مواد معدنی غیر از نفت می‌توانیم داشته باشیم بنابراین یکی از موضوع‌هایی که باید مورد توجه دولت و مردم قرار بگیرد موضوع استخراج مواد معدنی است (صحیح است) ولی متأسفانه این را باید گفت که توجه نمی‌شود در موضوع صادرات وسایل باربندی خیلی اهمیت دارد بنده اگر خدمت آقایان عرض می‌کنم با اطلاع کامل عرض می‌کنم که یکی از تجار ده هزار تن سنگ سرب با شور و بها معامله کرده بود قیمت گونی آقایان این را اغراق تصور نفرمایید چون این سنگ سرب با مواد خارجی صادر می‌شود اگر این تصفیه بشود. تصفیه موقت این قدر ما پول کرایه وغیره نمی‌دهیم قیمت گونی از قیمت سنگ سرب زیادتر بود بنابراین یکی از موضوعاتی که باید توجه بشود و دولت کمک کند موضع تهیه گونی در داخل کشور است خود مردم حاضر هستند اهالی شیراز مخصوصاً کازرون حاضر بودند یک کارخانه گونی سازی بیاورند در کازرون بگذارند و حتی نمونه کنف هم بردند و کاشتند و خیلی خوب شد ولی سازمان برنامه به هیچ وجه در قسمت امور اینها با آنها کمک نکرد در صورتی که اگر کمک بکنند خود مردم کارخانه‌جات گونی می‌آورند و دیگر ما برای گونی و چتایی پول به خارجه نمی‌دهیم (صحیح است) یکی از موضوعات دیگری که بایستی مورد توجه مجلس شورای ملی قرار بگیرد این است که یک سازمان برنامه‌ای برای هفت سال درست کردند پنج سالش هم گذشته و سه سالش هم چون مخارج سازمان برنامه از درآمد نفت بود و متأسفانه سه سال درآمد نفت نداشتیم این دستگاه عاطل و باطل ماند آن وقت که علما و عقلای قوم ما به فکرشان رسید که بیایند سازمان برنامه درست کنند منظورشان این بود که سازمان برنامه در این یک سازمان کار تمام وزارتخانه‌ها را بکند و مخصوصاً کارهای عمرانی و تولیدی را بکند حالا نه سازمان برنامه کارش را می‌کند و نه وزارتخانه‌ها و کمیسیون سازمان برنامه باید توجه بکند و رسیدگی بکند که تکلیف چیست و این سازمان با این بودجه هنگفت حقیقتاً کاری انجام می‌دهد یا خیر؟ بنده عرض می‌کنم که آنجا یک محلی است برای گرفتن حقوق (مهندس جفرودی- و چیزهای دیگر) و این قسمت قضاوتش با خود مجلس است یکی از موضوعاتی که در امور اقتصادی در ترقیات هر کشوری مؤثر است موضوع ارتباطات است، در ارتباطات حمل و نقل در درجه اول است اعم از زمینی و هوایی و دریایی (یک نفر از نمایندگان- اگر وزارت راه را منحل کنند درست می‌شود) ما آقایان پنجاه میلیون لیره واردات داریم در حدود ده میلیون لیره (این را توجه بفرمایید) ما در سال کرایه بحری می‌دهیم. اگر حقیقتاً یک توجهی بکنید یک شرکتی تشکیل بشود با ممالک خارجه گفتگو بکند بنده اطمینان می‌دهم که اگر چند تا کشتی پنج هزار تنی وارد بکند و این حمل و نقل را خودمان بکنیم هم قیمت کشی در می‌آید هم ما با این فقر ارزی که داریم سالی ۱۰ میلیون لیره کرایه بحری را نمی‌دهیم یکی هم قسمت حمل و نقل هوایی است که متأسفانه باید عرض کنم که ما وضع حمل و نقل هوایی‌مان عقب رفته یک شرکت هواپیمایی هست که دولت به آن کمک نمی‌کند یک شرکت پارس هم تشکیل شده در تمام دنیا به شرکت‌های هوایی کمک می‌کنند و آوانتاژ می‌دهند که اینها بتوانند زندگی بکنند یکی هم راه‌های‏ زمینی‌مان است که متأسفانه وزارت راه ما به قدری عاجز است که حتی خاک نمی‌تواند در راه‌ها بریزد دیشب در روزنامه‌ها همه آقایان خواندید بنده با مدرک صحبت می‌کنم و دیروز هم در انجمن سیل‌زدگان یکی از اکیپ‌هایی که رفته بود کمک بکند گفت ما بین چابان و آیینه‌ورزان را خودمان سیصد تومان دادیم خاک ریختند که اتومبیل بتواند بگذرد در روزنامه ما هم خواندیم که راه مخصوص جاده کرج چند روز بسته بود که والاحضرت شاهپور علیرضا هم در راه مانده بودند، راه میگون و قشم یا پل آبگرم یا راه خراسان یا راه آذربایجان همین طور خراب است و قابل عبور نیست روزی دو سه هزار نفر به زیارت حضرت ثامن‌الاحجج علیه السلام می‌روند این وزارت راه این قدر استطاعت ندارد که این راه را لااقل یک مقدار خاکریزی بکند متصل هم می‌شویم بین وزیر راه و معاونش قهر و قهرکشی است، اینکه وضع مملکت نمی‌شود قهر و قهرکشی می‌خواهند بکنند هر دو استعفا بکنند بروند خانه‌های‌شان یا توجه بفرمایید هنوز تلفن هیچ وضعیتی ندارد شما اگر توانستید نمره ۸ را که مال شمیران است بگیرند، هنوز تلفن‌ها خراب است یک مثلی می‌گویند که موش توی سوراخ نمی‌رفت جاروب هم به دمش بستند وزیر پست و تلگراف کارهای خودش را نمی‌کند یک کار دیگر هم به او می‌دهند ما حاضر نیستیم با این وزرای عاریتی کار بکنیم ما وزرای صالح و فعال می‌خواهیم که به درد مملکت و این مردمان فقیری که از قند و شکرشان مالیات می‌دهند بخورند، ما به اینها احتیاج داریم نه اینکه همه‌اش توی روزنامه باشد و توی رادیو باشد و حرف باشد ما عمل می‌خواهیم بنده شخصاً عرض می‌کنم که اگر دولت تیمسار سپهبد زاهدی بخواهد رأی بگیرد بنده فقط به خودش رأی می‌دهم نه به وزرایش.

رئیس- آقای صارمی.

صارمی- همکار محترم آقای خرازی راجع به روز ۲۸ مرداد و قیام ملی ایران اشاره‌ای فرمودند (رضایی- جنابعالی هم راجع به سوم شهریور بفرمایید) (یک نفر از نمایندگان - سوم شهریور فرداست) به عقیده بنده این روز در تاریخ ایران اهمیت فوق‌العاده به سزایی دارد و هر چند درباره این موضوع گفتگو و مذاکره بشود قابل توجه و لازم و ضروری خواهد بود زیرا به طور قطع و یقین این روز بود که استقلال مجدد ایران را به ما اعطا کرد (صحیح است) اوضاع را تثبیت کرد و یک ایران نوین خداوند تبارک و تعالی به ما لطف و مرحمت کرد. بنابراین شکرگزاری تذکر موضوع نهایت ضرورت و لزوم را خواهد داشت البته یک روز ملت ایران که محرومیت‌های فوق‌العاده دیده بود قیام کرد و نهضتی کرد برای اینکه بتواند استیفای حق کند بدبختانه و متأسفانه این نهضت انحراف حاصل کرد و کار به مرحله‌ای رسید که ممکن بود به نیستی و نابودی ایران تمام شود و اگر روز ۲۸ مرداد نرسیده بود و قیام ملی ایران و ملت شجاع و حق‌شناس ایران وجود نداشت نه تنها انحراف از نهضت وجود داشت بلکه خدای نکرده مملکت هم نیست و نابود شده بود و شاید اگر روز ۲۸ مرداد به وجود نیامده بود و قیام ملی ملت ایران پیدا نشده بود امروز عده زیادی از ماها که در این سالن نشسته‌ایم و وظیفه نمایندگی را انجام می‌دهیم در قید حیات نبودیم (محمودی- کسان دیگر هم بودند) عده دیگری هم اگر می‌آمدند نه به این صورت بود و اگر جنابعالی تصور بفرمایید که آن عده می‌آمدند و مفید فایده‌ای بودند بنده راجع به آن هیچ حرفی نداشتم ولی یقین بدانند با این وضع نمی‌آمدند (محمودی- این را تأیید می‌کنم) بنابراین چون روز ۲۸ مرداد ماه مصادف با تعطیل مجلس شورای ملی بود در اولین جلسه پس از تعطیل تابستانی تذکر این موضوع نهایت لزوم را داشت و بنده به نام یک نفر ایرانی وظیفه خود می‌دانم از کلیه افرادی که در قیام ۲۸ مرداد مداخله داشتند و تأثیر وجودی داشتند سپاسگزاری و احترام بکنم (صحیح است) البته هر کس به نوبه خود و به سهم خود خدماتش اگر درجات تأثیرش تفاوت داشت ولی به طور قطع و یقین ۲۸ مرداد و این قیام خواسته ملت ایران بوده است به نحو کلی و مطلق ولی افرادی مجری این خواسته ملت شدند و فداکاری کردند و فداکاری آنها در خور تمجید و تحسین و تقدیر خواهد بود. بنابراین بایستی از کلیه افراد همان طور که عرض کردم که تأثیر وجودی آنها در همان قیام ۲۸ مرداد زیادتر بوده است اظهار امتنان و تشکر زیادتری کرد بنده بسیار خوشوقت و مسرور هستم که توفیق پیدا می‌کنم امروز روز ۲۸ مرداد و قیام ملی را به ملت ایران تبریک بگویم و بسیار خوشوقت هستم و افتخار می‌کنم که قیام ۲۸ مرداد را به مظهر تام و تمام ملت ایران یعنی اعلیحضرت اقدس همایونی تبریک عرض کنم (صحیح است) با این ترتیب یک اوضاع ثابتی فعلاً به خواسته خداوندی در مملکت به وجود آمده است و خیال می‌کنم قدردانی از این موضوع این است که ما مراقبت و مواظبت بکنیم که اصلاحاتی در این مملکت شروع بشود و ریشه فساد از این مملکت برکنده بشود و هر یک از ماها هر یک از افراد ایرانی به سهم و به نوبت خودش اگر بخواهد قدردانی از قیام ۲۸ مرداد بکند بایستی دنبال و پیرو اصلاحاتی برای این مملکت باشد تا ما بگوییم روز ۲۸ مرداد مبدأ تاریخ جدیدی در ایران بوده است و اگر بخواهیم بگوییم که حقیقتاً مبدا تاریخ جدیدی در ایران است بدون تردید بایستی اصلاحات در این مملکت شروع بشود و اقداماتی برای عمران و آبادی و تهیه نان برای یک عده بیچاره و پابرهنه که سهم فوق‌العاده به سزائی در ۲۸ مرداد داشته‌اند بشود در مرحله اول بنده خیال می‌کنم مبارزه با فساد وظیفه هر فردی باشد که در این مملکت زندگانی می‌کند این موضوع را به نحو تذکر عرض کردم ولی امیدوارم که دولت فعلی و هیئت دولت و همان طور که جناب آقای خرازی هم فرمودند اگر چنانچه فعالیت و حدیتی در این مورد ما امروز به عمل نیاورده‌اند البته گرفتاری‌های فوق‌العاده‌ای داشته‌اند و حقیقتاً نمی‌توان منکر شد که ایجاد امنیت در این مملکت بسیار مشکل بود رشته‌ها از هم گسیخته شده بود و اگر هم مفاسدی در این مملکت وجود دارد بنده معقتدم دنباله اوضاعی است که قبل از ۲۸ مرداد در این مملکت وجود داشته است و به وجود آمده است (موسوی- همه وزرا مأمور انتظامات نیستند) جناب آقای موسوی تصور می‌کنم قبول بفرمایید که یک دستگاهی وقتی خواست وظایفش را انجام بدهد وظیفه خودش را تقسیم می‌کند و الا هم و فالاهم را رعایت می‌کند اگر یک موضوع مهم‌تری پیدا بشود به طور مطلق و کلی آن دستگاه توجهش نسبت به آن موضوع خواهد بود. فرق نمی‌کند، فرض بفرمایید هیئت دولت که تشکیل می‌شود باید یک تصمیماتی بگیرند و نظریاتی را اجرا بکنند و این هیئت دولت وقتی که اوقاتش مصورف به این کار شد من این را برای دفاع آقایان عرض نمی‌کنم من خودم معتقد هستم که مسامحه شده است، غفلت شده است (موسوی- پس بنده عرضی نمی‌کنم) بنده خودم شکوه زیاد دارم و حتی یک‏ موضوعات بسیار حیاتی و اساسی برای حوزه انتخابیه خودم خواسته‌ام که اگر انجام نیابد و انجام ندهند به بدبختی و فقر و فاقه یک عده‌ای کمک خواهد

کرد و منتهی به این خواهد شد که یک روز در این مجلس بنشینیم و برای آنها اعانه جمع بکنیم (ارباب - خیلی جاها این طور است) البته همه جا این طور است موضوع خاصی نیست که بنده بخواهم تذکر بدهم و ثابت بکنم که عرض بنده درست است به هر حال امیدوارم انشاء‌الله افراد ملت و اعضا دولت همه با هم تشریک مساعی بکنند که در آتیه جبران گذشته بشود و خیلی موجب تأسف است که در این ایامی که ملت ایران جشن و شادی داشته است به یک عده از هم میهنان ما صدمات زیادی از سیل رسیده است و بنده وظیفه خودم می‌دانم که نسبت به موضوعی که دیروز قطعاً به عرض آقایان رسیده است راجع به حادثه زلزله در بوشهر که یکی از استان‌های فارس بوده است اظهار همدردی بکنم و قطعاً اجازه خواهم داشت از طرف آقایان نمایندگان اظهار تأثر کرده باشم (صحیح است) و در این صدمه بسیار شدیدی که به اهالی بوشهر وارد شده است امیدوارم دولت توجه بیشتری بکند و تا آنجایی که امکان داشته باشد به اهالی زلزله‌زده و بیجا و بی‌خانمان بوشهر که تمام خانه‌هاشان از بین رفته است کمک‌های قابلی که می‌تواند بکند تا به حیات خودشان ادامه بدهند دولت باید هر مبلغ و مقداری که مقدور باشد بدهد بنده عرایض خودم را خاتمه می‌دهم و با اجازه آقایان بقیه وقت خودم را به آقای ارسلان خلعتبری می‌دهم.

رئیس- پنج دقیقه دیگر از وقت شما مانده است. آقای شوشتری.

شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم، بنده همه آقایان می‌داند چون متأثرم نمی‌توانم صحبت بکنم راجع به ۸ مرداد که آقایان جشن ملی خطاب می‌فرمایند و عموم ملت ایران این روز را که استخلاص ایران از آن وضعیت آشفته عجیب بود روز میمون می‌داند و جشن می‌گیرد خود من یکی از عواملی بودم که از روز اول با عوام‌فریبی مخالفت کردم و بیش از یک ساعت با برنامه یک مردم فریبی مبارزه کردم ولی در این روز ۲۸ مرداد در جشن شرکت نکردم و در هیچ مجلسی نرفتم واین آیه را می‌خوانم هر کسی هر چی می‌خواهد بفهمد دنیا هم بفهمد خارجی‌ها هم بفهمند فمن اعرض عن ذکری قان له معیشه ضنکا آقایان ما چهار است دچار سیلیم من آمده‌ام برای سیل صحبت بکنم سیل مردم فریبی، سیل افترا، سیل تهمت، سیل برکندن خانواده‌هایی که خادمین مملکت بودند الان هم همان‌ها چسبیده‌اندو مشغولند دارند مرمان خدمگذار را متهم می‌کنند متأسفانه همان اشخاص امروز ریشه دوانده‌اند و در کارها مداخله می‌کنند ناچارم بگویم ما باید برویم جل و پوست‌مان را برداریم و برویم هر چند خدمت کردیم به مملکت واگذار کنیم به یک عده دیگر ولی آقایان نمایندگان محترم، ملت ایران، تهرانی‌ها، دنیایی که مراکز خیر دارید بدانید برای مملکت یک سانحه و سیل عجیبی آمده است بیش از چهل قطعه، بیش از چهل از مملکت ما دچار سیل شده (صحیح است) مردم مردند، تکه تکه شدند، دست‌ها، پاها، سرها، انگشت‌ها، از توی آب‌ها گرفته می‌شود، مخصوصاً سیل امامزاده داود که تلفات آنجا را به طور تحقیق نمی‌دانم اما آنچه مسلم است عده مقتول بیش از هزار نفر بوده است آقایان این همه زن و بچه داشتند برادر داشتند اقربا و اقوام داشتند بی‌خانمان شدند. بنده همه می‌دانید این را برادرم می‌داند اغلب آقایان می‌دانند تا سه چهار سال قبل که قدرت داشتم و قدرت مالی تا حدی داشتم که بتوانم بروم به ییلاق می‌رفتم در لوشان در خانه‌ای که مال یک زن بیچاره‌ای بود که شوهرش حمامی بود یک تکه زمین به کمک من و یک عده‌ای یک جایی ساخته بود با چدن اطاق آقای مسعودی هم تشریف آورده بودند دیده‌اند تمام اینها را یکسره کند بدبخت بیچاره آن زن در اثر بیست سال زحمت تکه زمینش آباد شده بود، خانه‌ای که آن را پنجاه شصت هزار تومان می‌خریدند اینها همه رفت سیل آمد و همه را برد سه بچه‌اش را هم آب برد حالا چطور شد که خداوند سه بچه او را نجات داد این را من نمی‌دانم آمد توی خانه من. من چیزی نداشتم به او کمک کنم، والله نداشتم، به قدری که داشتم کمک کردم و به شیر و خورشید سرخ هم گفتم کمک کند و البته در تمام مملکت مردم به این صورت افتاده‌اند کجا را بگویم؟ میگون را بگویم، امام‌زاده داود را بگویم، آذربایجان را بگویم، گرگان را بگویم، من نمی‌دانم، طرود را بگویم. آقایان نمایندگان چرا نشسته‌اید مردم خیر کمک کنید به اینها اینها زن و بچه دارند من نمی‌توانم حرف بزنم (حالت گریه به ناطق دست داد) من مثل دیگران گریه مصنوعی ندارم من که غش نمی‌کنم من قلبم قوی‌تر از اینهاست ولی:

بنی‌آدم اعضای یکدیگرند

که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی‌غمی

نشاید که نامت نهند آدمی‏

آقایان نمایندگان محترم یک قسمت مملکت ما خراب شده بیش از چهارصد و چهل پل را آب برده است دنیا باید به ما کمک کند این دنیایی که ما را به هم انداخته مملکت ما در اثر این سه سال مردم فریبی به فقر و بیچارگی افتاده به ما کمک کنند آقایان هستند اینجا سه نفر وزیری که آمدند نشستند بروند به تیمسار محترم سپهبد زاهدی بگویند فکر اساسی بکند سه چهار وزارتخانه، وزارت راه، وزارت بهداری، وزارت کشاورزی یا بنگاه آبیاری اینها باید با شیر و خورشید سرخ بنشینند زحمت بکشند برای این بیچاره‌ها یک کاری بکنند شما نمی‌دانید چقدر محصول ایران در اثر سیل از بین رفته است (صحیح است) باید اول مردم را به طرف خدا برد عرض کردم فمن اعرض عن ذکری فان له معیشتاً ضنکا وزرای ما علمای ما تمام باید همت بکنند بنشینند با این آقای خرارزی که عضو این جمعیت است بنشینند شالوده بریزند آخر چرا من سیر باشم همسایه‌ام گرسنه، چرا من در رفاه و آسایش باشم و مردم هموطنم در فقر و مسکنت و بیچارگی، آقایان من نمی‌خواستم حرف بزنم مزاجم علیل شده اب این همه روحم روح عصبانی شده هرچه می‌شنوم هر چه می‌بینم هرچه شالوده اصلاحات می‌ریزم یک عده مفسد خراب می‌کنند آخ آخ بعد از شصت سال که روی حصیر می‌نشینم حالا دارم خائن می‌شوم چرا؟ چون یک عده مردم فریب ذهن مردم را مشوب می‌کنند و نمی‌گذارند که من خدمتگزاری بکنم و انجام وظیفه بکنم و در خدمتگزاری خود موفق بشوم آقایان من می‌میرم از بین می‌روم یک عده شما جوانید بدانید بدانید به حق ذات پروردگار برای خدا می‌گویم و این اندرز را می‌دهم غیر از عمل خیر غیر از خدمت به مردم برای انسان چیزی باقی نمی‌ماند (صحیح است) اگر معتقد به معادید که انشاء‌الله هستید بیایید برای آخرت‌تان خانه بنا کنید مردم بی‌خانه و لانه شدند مردم بی‌سرپرست شدند مردم بی‌اولاد و بی‌مادر و خواهر شدند تسلیت بدهید فکری بکنید دولت فکری بکند اعلیحضرت همایون شاهنشاه محبوب ما فکری بکند به دنیایی آنها که دست محبت به طرف ما دراز می‌کنند بگویید به ما کمک کنند بیش از صد میلیون تومان والله بیش از دویست میلیون تومان به مردم خسارت مالی خورده (صحیح است) غیر از جانی اینها باید جبران بشود باید دو مرتبه زمین‌ها آباد بشود باید به وضع بناها رسیدگی کرد اگر سیل بیاید و چهار روز دیگر تهران را سیل می‌گیرد و سیل بند تهران را درست کنید اینها را من قبلاً گفته‌ام در وزارت کشور ۷۰ ورق ۰ ورق نوشته‌ام و نظر داده‌ام آن وقت که من در خراسان بودم داشتم اصلاحات می‌کردم باید برای تمام شهرها سیل بند درست بشود برای همه جا باید فکر اساسی بشود به لفاظی با گریه و غش مصنوعی که کمک نمی‌شود باید شجاعت و شهامت به خرج داد اینها (اشاره به آقایان وزرا) اگر اشتباه می‌کنند با کمال مروت باید بگویم آقا شما اشتباه می‌کنی اگر مقام دیگری اشتباه می‌کند باید تذکر داد اما نه به صورت نفاق بلکه به صورت وحدت کلمه به صورت دوستانه عرض کردم چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار، از این جهت توجه نمایندگان محترم و مردم خیر دنیا را جلب می‌کنم و در اینجا به روح پاک این بیچارگان که طبق اخبار مذهب ما آنها در حکم شهیدند مغروقند زیر آوار رفته‌اند از اینجا طلب مغفرت برای اینها می‌کنم و از دولت هم می‌خواهم که یک مجلس تذکر عمومی در مسجد ارک است در مسجد شاه است در هر جا هست برای طلب مغفرت برای آنها ترتیب بدهد آقا از پنج هزار نفر تلفات بیشتر است اینها استطاعت ندارند شما بیایید پدری بکنید بیایید ای صاحب عزاها بیایید ای سوته دلان گرد هم آییم و مبلغی مثل فلسفی مثل چهار نفر دیگر بروند مردمان را ارشاد کنند که به این بدبخت‌ها کمک بشود اینهایی که صد میلیون دویست میلیون درآمد پیدا کردند و از دادن مالیات به دولت هم با ساختن صورت استنکاف می‌ورزند اینها را ارشاد کنید این کارها را بکنید آقایان نمایندگان محترم من این عرایض را کردم و امیدوارم از مقام محترم آقایان نمایندگان که بنده را عفو بفرمایند (احسنت) پنج دقیقه وقتم را هم می‌دهم به آقای خلعتبری.

رئیس- آقای خلعتبری.

خلعتبری- عرایض بنده امروز راجع به مسئله‌ای است که تمام آقایان نمایندگان محترم مخصوصاً نمایندگان ولایات علاقه خاصی به آن دارند آقایان اکثراً تشریف بردند حوزه‌های انتخابیه خودشان را سرکشی کردند دیدند مردمی واقعاً نجیب وطن‌پرست صبور بردبار و علاقمند مملکت و در عین حال دارای حوایج و احتیاجاتی هستند که حتماً باید در فکر این مردم بود البته در شرایط حاضر تمام آنچه را که مورد علاقه همه ماست نسبت به شهرستان‌ها نمی‌توانیم اجرا بکنیم برای اینکه این اصلاحات عظیم محتاج به پول و درآمد است و بدون درآمد اصلاحات اساسی امکان ندارد ولی یک مسائلی هست که آن مسائل امکان دارد بنابراین حالا که چند نفر از آقایان وزرا هم تشریف دارند آن مطالب را تذکر می‌دهم و گمان می‌کنم که آقایان در خاتمه عرایضم تمام همکاران محترم تصدیق کنند اگر در جزییات هم تصدیق نکنند در کلیات تصدیق بکنند که این موضوع مورد توافق همه آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی است آقایانی که به ولایات رفته‌اند و عده زیادی به دیدن آقایان آمده‌اند دردهای خودشان را گفته‌اند من خیلی دلم می‌خواست که موکلین نمایندگانی که از ولایات هستند مانند موکلین تهران زندگی یک وکیل را از صبح تا غروب مطالعه بکنند وظیفه وکیل طوری شده است که باید از صبح تا دو بعد از ظهر در ادارات دولتی باشد یک عده هم بدنامی برای وکلا درست می‌کنند در صورتی که بیشتر وکلا از صبح تا دو بعد از ظهر از این اطاق به آن اطاق می‌روند، آن مدیر کل را بچسب، آن رئیس اداره

را بچسب، آقا دارو می‌خواهیم دارو بفرستید اشرار مسلح را بگیرید ژاندارم‌ها تعدی می‌کنند آقا اینکه کار وکلا نیست مأمورین وظیفه خودشان را انجام نمی‌دهند وظایفی که به عهده مأمورین دولت است به عهده وکلا افتاده است (نقابت- آقای خلعتبری یکی بی‌نتیجه است بی‌نتیجه است) اجازه بدهید حالا بنده عرض می‌کنم آقایان هم باید حقیقتاً این کار را از دولت بخواهند چون اگر دولت در پنج شش ماه یا یک سال نتواند این کار را انجام بدهد پس کی بیاید انجام بدهد هی می‌گوییم فلان حادثه پیش آمد به حمدالله به خیر گذشت، فلان حادثه پیش آمد به حمدالله به خیر گذشت، آقا کاری کنید حوادث از بین برود، توی این مملکت می‌بینیم می‌گویند احتیاج این را ایجاب می‌کند پس بنابراین من معتقدم آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی حقیقتاً اقداماتی را که ممکن و مقدور است بخواهند ما نمی‌خواهیم شما الان کارخانه برق بیاورید اما شما الان می‌توانیند جلوی تعدی و تجاوزاتی که به مردم در ولایات می‌شود بگیرید آقایان روزی نیست که صدتا تلگراف برای بنده که از همه آقایان بی‌عرضه‌تر هستم نرسد اینها که ۷ یا ۸ نفر بیشتر نیستند ما که ۱۳۰ نفر وکیل هستیم خسته شدیم. حرف ما خیلی اساسی است انتقاد و مخالفت با کار که مخالفت با دولت نیست آقا علاقمند دولت رفیق دولت کسی است که تذکرات صحیحی بدهد و دولت را راهنمایی بکند (صحیح است) بنده می‌خواستم عرض کنم این مسائلی را که خدمت‌تان عرض کردم این مسائل مورد علاقه تمام آقایان است ولی این طرز کار و رویه‌ای که تا به حال بوده است و از این به بعد هم اگر باشد کار درست نمی‌شود باید وقتی فهمیدیم یک رویه‌ای و یک سیستمی مندرس شده است آن را عوض کرد و یک سیستم بهتری جایش گذاشت بنابراین بنده می‌خواستم توجه آقایان را به بعضی از نکات جلب کنم و آن این است که یک سیستمی برای رسیدگی به امور و شکایات مردم وجود داشته این سیستم صحیح نیست اولاً عدم رضایت مردم از چه چیز است اولا به علت بد کار کردن دستگاه‌های دولتی و نبودن مراقب و ناظر است یک دسته از مردم مسلماً به یک دسته دیگر از مردم تعدی و تجاوز می‌کنند (صحیح است) و من متأسفم که ملاکین بدنام هستند توی این مملکت دفاع نمی‌خواهم بکنم از ملاکین چون بنده همچو ملکی ندارم که بخواهم بگویم ولی تعدیاتی به مردم می‌شود که هیچ ربطی هم به مالکین ندارد یک عده‌ای هستند از تعدی تجاوز به مردم ده برابر مالک درآمد دارند از شرارت از زورگویی از غارت درآمد دارند و این وضعیت و درآمد را با کمک مأمورین دولت برای خودشان فراهم می‌کنند (صحیح است) مأمورین دولت اینها را حمایت می‌کنند مردم از دست اینها آسایش ندارند تنها کاری که مردم می‌کنند تلگراف می‌زنند به نخست وزیر و وزیر و بازرسی نخست وزیر و به مقامات دیگر این تلگرافات همه جمع می‌شود پیش یک نفر یک آقایی پیدا می‌شود و زیرش می‌نویسد که ضبط شود و یا می‌نویسد که اقدام‏ بشود آن وقت یک کاغذی می‌نویسند به ژاندارمری که موضوع چیست آن هم جواب می‌دهد که شاکی غلط کرده اصلا همجو چیزی نیست اینها شب و روز با هم هستند این سیستم نشد و حقیقتاً ممکن نیست یک مملکتی را این جور اداره کرد مردم به کلی از این وضع ناراضی هستند و جان مردم به لب آمده مردمان وطن‌پرست مردم شاه‌دوست مردمانی که به دولت خودشان علاقمند هستند و وقتی وضعیتی پیش می‌آید اینها خودشان را به مخاطره می‌اندازند ولی بعد باز هم همان است سیستم ادارات دولتی ایران سیستم کاغذ بازی است از بیست سال قبل به این طرف تنها کاری که دولت‌ها می‌کنند هر ۳ ماه چهار ماه یک هیئت بازرسی می‌فرستند این هیئت می‌رود به محل‌ها دو ماه سه ماه می‌ماند مردمان خوب مردمان شریف قضات درستکار می‌روند هر کدام دو سه خروار پرونده تهیه می‌کنند که فلان شهر باید آبش چطور بشود فلان شهر امنیتش باید این طور اصلاح بشود وضع ارزاقش باید این طور باشد این گزارش‌ها جمع می‌شود دو سه خروار هیچ کس اینها را نمی‌خواند و هیچ کس به آنها توجه نمی‌کند. بنده استاندار گیلان بودم خدا شاهد است آن قدر گزارش راجع به امنیت آنجا دادم یک آقای سلیمی هست که از دوره سابق بازنشسه شده در ثبت اسناد این یک روز به من گفت فلانی خیلی دلم به حالت سوخت گفتم چرا گفت خدا رحمت کند دکتر سمیعی را یک روزی به من گفت این کارتن را ببین چیست من نگاه کردم دیدم که پنجاه شصت گزارش هست که تو برای گیلان داده‌ای و به هیچ یک ترتیب اثر داده نشده این سیستم غلط را باید از بین برد سیستم کاغذبازی را باید از بین برد و به جایش یک سیستم جدیدی آورد بنده از بدو وکالت به آقای سپهبد زاهدی پیشنهاد کردم که بایستی در انتخاب استاندارها که در ولایات بسیار مؤثر هستند نهایت دقت را بکنید استانداری وقتی می‌خواهید استاندار تعیین کنید باید چند روز در هیئت دولت روی این موضوع بحث کنید مطالعه شود شخصی باشد سابقه داشته باشد مرد درستکاری باشد من نمی‌خواهم به استاندارها توهین بکنم ولی مقصودم این است که خیلی باید دقت شود و بعد یک چیزهایی است که مربوط به شهرستان‌ها است شما می‌خواهید در شهرتان یک چاهی احداث کنید باید سه ماه در اداره شهرداری‌ها بدوید و اداره شهرداری‌ها هی با این شهرداری مکاتبه کند (صدقی- شش سال هم بدید فایده ندارد) ۱۳۷ شهرداری در ایران هست که اینها را باید اداره امور شهرداری‌های تهران اداره بکند آخر آقا مگر این امکان دارد باید شهرداری‌های شهرها این کارها را به عهده بگیرند آقا یک استانداری انتخاب بکنید و در امور محلی به استاندار اختیار بدهید الان نزدیک شهر بابل پهلوی قصر اعلیحضرت همایونی من از آقایان اجازه خواهم گرفت که این را عرض بکنم در راه بابل یک تکه راه خراب شده الان دو سه سال است همین طور هست به اداره راه می‌گویم آقای عمیدی نوری چند ماه پیش تشریف داشتند ملاحظه فرمودند رئیس راه مراجعه می‌دهد به مرکز چند ماه کمیسیون تشکیل می‌دهد این را که عرض کردم برای نمونه است مسائل امنیت است مسائل استان‌ها است تعدیات مأمورین دولت است باید برای اینها یک فکر اساسی کرد بنده به نظرم این می‌رسد که اول یک کاری بکنیم که در استان‌ها یک تشکیلاتی به وجود بیاید که مردم احتیاج به مراجعه تهران نداشته باشند (صحیح است) باید این سیستم کاغذبازی از بین برود اخیراً آقای معقول پست بازرسی نخست وزیری انتخاب شده است بسیار مرد درستی است (ارباب - این طور نیست آقا) (صدقی - بسیار مرد شریفی است) (ارباب - درست نیست این طور نیست تشخیص بنده درست است این طور نیست)

رئیس- آقای خلعتبری وقت شما تمام شده.

خلعتبری- با اجازه آقایان ده دقیقه دیگر می‌خواهم صحبت کنم.

رئیس- آقایانی که با ده دقیقه ادامه بیانات آقای ارسلان خلعتبری موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمایید آقای خلعتبری.

صدرزاده- آقای خلعتبری راجع به گرفتن سلاح از دست افراد هم صحبت کنید.

خلعتبری- بنده عرض کردم که یکی از بدبختی‌ها دادن تفنگ به اشخاص است در ولایات بنده خودم استاندار گیلان بودم و دیدم بیشتر دزدی‌هایی که می‌شد به وسیله اشخاصی است که تفنگ دارند (صحیح است) پیشنهاد کردم به دولت و دولت هم موافقت کرد که از آنها سلاح گرفته شود حالا بنده عرض می‌کنم که اگر آنها وجودشان برای یک روزی لازم است این تفنگ‌ها را لشکر داشته باشد روز مبادا آنها را بدهد به دست اینها و بگوید آقا بفرمایید بگیرید در زمان صلح که تفنگ به دست‌شان می‌دهید خودتان هم باید تفنگ از دست‌شان بگیرید اینها در ولایات با تفنگ شرارت می‌کنند دزدی می‌کنند محصول مردم را می‌برند غارت می‌کنند اینها آقایان مسائلی است که باید مورد توجه واقع شد دردای ما زیاد است که برای این دردها علاجی باید فکر کرد و به نظر بنده اولین وسیله علاج آن این است که در شهرها و ولایات یک سیستم کنترل وجود داشته باشد حالا در روزنامه‌ها اعلان شده است که هر کس به کسی رشوه داد خبر بدهد یکی از روزنامه‌ها نوشته بود چون مدتی است این اعلان شده و کسی خبر نداده بنابراین رشوه و اختلاس صورت نگرفته اگر دولت دلش را به این خوش کرده بسیار خوب این دلخوشی درست نیست اختلاس و ارتشا و این کارها صورت می‌گیرد و عجب این است که تمام مالک زارع تاجر و مردم زحمتکش همه از این اوضاع ناراضی هستند این علاجش به نظر بنده این است که در هر شهرستانی بعد از انتخاب استاندار خوب و اختیارات به استاندارها راجع به امور شهرداری راجع به راه‌سازی راجع به مسائل امنیت در این قبیل مسائل بدهند یک تصویب نامه‌ای وزارت کشور صادر کرده من خودم دو دفعه رفتم آنجا به خواهش آقای نخست وزیر الان ۶ ماه است آنجا خوابیده است در صورتی که نخست وزیر حاضر است که اجرا شود ببینید کاغذبازی این سیستم نمی‌گذارد یک تصویب نامه‌ای که مفی به حال دولت است اجرا بشود اینکه اعلام بکنند هر کس رشوه داد بیاید خبر بدهد این فایده ندارد رشوه‌گیر باید بداند که مراقب هست آن وقت رشو نمی‌گیرد پس ریشه را بکنید در تهارن یک آقای معقول کافی نیست من پیشنهاد می‌کنم همان طور که برای سازمان برنامه ۱۸ نفر و بیشتر تعیین می‌کنید برای سایر ادارات هم از بهترین اشخاص صالح‌ترین اشخاص آنها که سال‌ها خدمت کرده‌اند از قضات از استادها دعوت کنید در بازرسی نخست وزیری و از آنها استعداد فکر بکنید و آنها اختیار داشته باشند وسیله داشته باشند که بروند به فارس به جاهای دیگر خودشان در حکم وزیر باشد مردمانی باشند که هوس‌هایشان گشته باشد نه مثل بعضی جوانان هوسران که الان در رأس بعضی ادارات دولتی هستند و زن‌های مردم را دعوت می‌کنند و من شرم دارم اسم ببرم (یکی از نمایندگان- اینها را بیرون نمی‌کنند) دولت اگر اطالع دارد این مردمی که این طور به مملکت‌شان علاقمند هستند چرا حق‌شان را حفظ نمی‌کنند آقایان در هر استانی پنج بازرس از عالی‌ترین اشخاص باید تعیین کرد این را باید خدمت افتخاری داد از اشخاصی باشند که سال‌های زیاد وزیر بوده‌اند از استادان حقوق و یک اشخاصی که به معرض استاندارها باشند بروند شهرستان‌ها و بازرس‌های استانداری باشند یک دسته بازرس از تهران با تمام وسایل در اختیار استانداری‌ها باشد که اگر کسی یا مأموری تعدی کرد رسیدگی کند که متجاوز و متعدی بداند که اگر امروز عملی

واقع شد فردا گرفتار است اما امروز اشرار و متجاوزین می‌دانند هر عملی بکنند مصونند و جز یک کاغذنویسی و جز یک تلگراف کردن هیچ طوری نمی‌شود هر قدر صحبت بکنید فایده ندرد در ولایات جاهایی هست پلی بوده مختصر خرابی پیدا کرده که اگر ۵۰۰ تومان خرجش می‌شد ساخته می‌شد ولی امروز همان پل را باید ۵ میلیون تومان خرجش بکنید والله تمام پل‌های مازندران برای صد تومان و پانصد تومان خراب شد و از بین رفت این اگر بازرسی باشد و اختیار داشته باشد و آنجا بگردد و ببیند و بیاید اینجا گوش وزیر راه را بگیرد و بگوید این کارها را باید انجام بدهی بیاید در هیئت دولت و وضع مردم را بگوید وقتی مردم بدانند که مراقب در کار هست البته دیگر کسی تعدی نمی‌کند این است که بنده خواهش می‌کنم آقایان موافقت کنند که این سیستمی که برقرار است یعنی سیستم کاغذبازی از بین برود شما حالا یک تقاضایی دارید بروید وزارتخانه‌ای و تقاضایی بکنید و شش ماه طول می‌کشد بروید این کاغذبازی را ببینید (میراشرافی- تقاضاهای اول و دوم که گم می‌شود و بعد که‏ لجاجت کردید شش ماه طول می‌کشد) حالا بنده تقاضا می‌کنم و امیدوارم که این تقاضای من مورد تأیید آقایان نمایندگان باشد که برای مراقبت در اجرای وظایف مأمورین دولت برای کنترل امور مخصوصاً در استان‌ها باید یک سیستم عملی که رفع شکایت از همه مردم بکند و تقاضای تمام مردم را عملی بکند این سیستم را در نظر بگیرد و این سیستم را بعد از یک ماه در مجلس معرفی بکند و اگر نکرد واقعاً باید مورد اعتراض قرار بگیرد.

۳- تقدیم یک فقره سؤال از طرف آقای اردلان

رئیس- وارد دستور می‌شویم. آقای اردلان

اردلان- بنده در موقع تعطیل مجلس به مسافرتی رفته بودم راجع به اصلاحات استان غرب چیزهایی است که به عرض می‌رسانم ولی چون از شهرداری تهران چیزهایی دیده‌ام و چیزهایی شنیده می‌شود این بود که ذکر آن مطالب را گذاشتم برای بعد فعلاً سؤالی از وزارت کشور کردم که این را خواهش می‌کنم اطلاع بفرمایید برای جواب حاضر شوند.

رئیس- برای دولت فرستاده می‌شود.

۴- تقدیم لایحه اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت دو ماهه مرداد و شهریور به وسیله آقای وزیر اقتصاد ملی به قید یک فوریت و طرح و تصویب فوریت آن

رئیس- آقای وزیر اقتصاد ملی.

وزیر اقتصاد ملی (دکتر شادمان)- چون آقای وزیر دارایی به واسطه گرفتاری‌های فوق‌العاده‌ای که دارند نتوانسته‌اند اینجا بیایند لایحه دو دوازدهم راجع به مرداد ماه و شهریور ماه امسال را بقید یک فوریت بنده تقدیم می‌کنم.

رئیس- قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

ریاست محترم مجلس شورای ملی

چون لایحه بودجه سال ۱۳۳۳ کل کشور که طی شماره ۴۸۸۹ به تاریخ ۲۳/۲/۱۳۳۳ تقدیم و تحت رسیدگی قرار گرفته تاکنون به تصویب نرسیده تا موجبات پرداخت حقوق و کمک کارمندان و سایر هزینه‌های مستمر و غیرمستمر وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی فراهم گردد لهذا ماده واحده ذیل به منظور تحصیل اجازه پرداخت هزینه‌های مذکور با قید دو فوریت پیشنهاد و تقاضای تصویب آن را دارد.

ماده واحده- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود حقوق و کمک و مزایای کارمندان و خدمتگزاران و مصارف مستمر و غیرمستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاه‌های دولتی و سایر مخارج کشور را بابت مرداد و شهریور ماه ۱۳۳۳ در حدود دو دوازدهم اعتبارات سال ۱۳۳۲ و با رعایت مقررات و مصوبات سال مزبور کمیسیون بودجه و سایر قوانین و مقررات مالی و همچنین دو دوازدهم اعتبار کمک به سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی منظور ردیف ۷۲ صورت شماره ۲ پیوست لایحه بودجه پیشنهادی سال ۱۳۳۳ کشور و اعتبار بودجه مجلس سنا به مأخذ دو دوازدهم بودجه سال ۱۳۳۱ با احتساب مبلغ کمک و مبلغ یکصد و پنجاه هزار ریال بابت مقرری آقایان سناتورها و سایر مخارج دفتری و اداری آن در فروردین ماه ۱۳۳۳ و پنجاه و یک میلیون ریال اضافه اعتبار سال جاری ژاندارمری کل شکور موضوع ردیف ۱۰ صورت شماره ۲ ضمیمه لایحه بودجه پیشنهادی ۱۳۳۳ کل کشور با رعایت مقررات مربوطه از درآمد عمومی کشور پرداخت نماید اعتباراتی که در بودجه سال ۱۳۳۲ کمتر از دوازده ماه منظور شده به مأخذ ماهیانه قابل استفاده خواهد بود.

نخست وزیر - وزیر دارایی‏

رئیس- این دو دوازدهم محتاج به دو فوریت نیست چون لایحه مالی است یک فوریت نیست چون لایحه مالی است یک فوریت بیشتر لازم ندارد و حالا فوریت لایحه مطرح است. آقای نورالدین امامی بفرمایید.

نورالدین امامی- این لوایح دو دوازدهم وقتی که به مجلس شورای ملی می‌آید همیشه اکثر اوقات موقعی به مجلس از طرف دولت تقدیم می‌شود که چند روز هم از ماه گذشته که می‌بایستی حقوق‌ها پرداخت بشود و تأخیر نشود این است که نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برای اینکه مستخدمین دولت به حقوق‌شان برسند و مخصوصاً مستخدمین کوچک پاها و آموزگاران و آنهایی که از اول ماه تا آخر ماه از بقال و عطار قرض می‌کنند و دیگر اعتبار بیشتری هم به آنها نمی‌دهند از این جهت کمتر صحبت می‌شود امروز هم یک جهت خاصی پیدا کرد که بنده با کسالت شدیدی که دارم با این فوریت مخالفت می‌کنم این است که چند نفر از نمایندگان محترم در قبل از دستور راجع به ۲۸ مرداد و سیل‌زدگان صحبت کردند و اگر حقیقتاً نمایندگان محترم و دولت قائل است که در روز ۲۸ مرداد قیامی شده و استقلال کشور را حفظ کرده چرا در این ماده واحده دو دوازدهم برای این اشخاص که در راه آزادی ایران شهید شده‌اند برای وزارت آنها فکری نکرده و اگر دولت قائل است که مملکت را نصفش را سیل برده و عده‌ای بی‌پدر شده‌اند، بی‌پسر شده‌اند، بی‌خانمان و گرسنه شده‌اند، چرا در این لایحه دو دوازدهم دولت برای آنها فکری نکرده است با اعانه که نمی‌شود باید یک لایحه می‌آوردند امروز مقدم بر آنها برای این بدبخت‌ها و گرسنه‌ها و آنهایی که آواره شده‌اند و نمی‌دانند کجا زندگی کنند نان شب بچه‌های‌شان را کی باید بدهد حق خانواده شهدای ۲۸ مرداد که همه می‌دانیم به نان شب محتاجند برای آنها دولت چرا فکری نکرده؟ والا بنده با دو دوازدهم مخالفتی ندارم البته باید حقوق مستخدمین دولت داده شود بنده این تذکر را عرض می‌کنم که دولت باید برای این دو موضوع یک فکر عاجلی بکند اگر شده است از حقوق تمام مستخدمین بپردازد از حقوق وزرا کم کند از حقوق نمایندگان ببرد برای این دو دسته فکری بکند (احسنت).

رئیس- دولت در دو دوازدهم هیچ گونه خرجی نمی‌تواند پیشنهاد بکند مگر آنچه در بودجه داشته باشد ولی البته لوایح دیگری مستقلاً می‌تواند تقدیم بکند و اقدام بکند آقای وزیر اقتصاد ملی بیانی دارید؟ (وزیر اقتصاد ملی- عرضی ندارم) البته وقتی که به فوریت رأی گرفته شد لایحه چاپ می‌شود و در جلسه آینده مطرح می‌شود برگ مخالف و موافق گذاشته می‌شود آقایانی که اساساً مخالفند و یا می‌خواهند صحبتی کنند ثبت نام می‌کنند حالا باید به فوریت رأی گرفته شود آقایانی که موافق با فوریت هستند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای چاپ فرستاده می‌شود.

۵- طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع به الغای لوایح ناشیه از اختیارات آقای دکتر مصدق

نقابت- لایحه اختیارات را مطرح بفرمایید.

رئیس- جزء دستور است حالا قرائت می‌شود.

(به شرح زیر خوانده شد.)

گزارش از کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی.

کمیسیون دادگستری طرح پیشنهادی جمعی از آقایان نمایندگان در خصوص الغا کلیه لوایح ناشیه از اختیارات آقای دکتر مصدق را در جلسات متعدد مورد مطالعه و رسیدگی قرار داد. نظر به اینکه عقیده اعضای کمیسیون بر این است که قوای مملکت طبق صراحت اصل ۲۸ قانون اساسی همیشه از یکدیگر منفصل و ممتاز خواهد بود و نظر به اینکه قوانین اختیارات دکتر مصدق در محیط ارعاب و اخافه و برخلاف قانون اساسی و مصلحت مملکت از تصویب گذشته لذا طرح مزبور را به شرح زیر اصلاح و تنظیم نمود که اینک تقدیم و تقاضای تصویب آن را دارد:

ماده واحده- کلیه لوایح آقای دکتر محمد مصدق ناشیه از اختیارات حاصله از ماده واحده مصوب مرداد ماه ۱۳۳۱ و ماده واحده تمدیدی آن مصوب بهمن ماه ۱۳۳۱ چون برخلاف قانون اساسی بود ملغی است.

تبصره ۱- کلیه قوانین و آیین‌نامه‌های قانونی قبل از اجرای لوایح مذکور در فوق به قوت خود باقی است.

تبصره ۲- هر کس با ایجاد هر گونه وسایلی از مجلسین تقاضای تفویض اختیارات قانون‌گذاری بکند به حبس مجرد از ۲ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد.

تبصره ۳- هر یک از نمایندگان مجلسین که اختیارات قانون‌گذاری را به شخص با دولتی تفویض کند مادام‌العمر از حق انتخاب مجلسین محروم خواهد شد.

مخبر کمیسیون دادگستری- عمیدی نوری.

صدرزاده- بنده یک تذکر نظامنامه‌ای دارم طبق ماده ۸۰.

رئیس- ماده ۸۰ راجع به دستور است.

صدر زاده- بله راجع به دستور است.

رئیس- بفرمایید.

صدرزاده- در سوابق دستور مجلس که بنده ملاحظه کردم یک طرحی به امضای عده‌ای از آقایان نمایندگان است و بعد هم یک درخواستی کرده‌اند که به قید سه فوریت طرح بشود و مخصوصاً در آن درخواست خودشان تذکر داده‌اند که قبل از طرح گزارش باشد.

رئیس- قبل از طرح که وارد نیست برای اینکه اولاً باید تکلیف گزارش معلوم بشود که این طرح وارد هست یا خیر شاید اصلاً این گزارش تصویب نشد.

صدرزاده- بنده این را تقاضا کردم که قبل از طرح گزارش مطرح شود.

رئیس- این تقاضا وارد نیست شاید

اصلاً گزارش تصویب نشد محتاج به آن طرح هم نشدیم پس از تصویب گزارش البته آن طرح هم مطرح خواهد شد.

تیمورتاش- بعد از تصویب گزارش که این طرح معنی ندارد طرح باید قبلاً مطرح بشود.

صدرزاده- در آن طرح تقاضا شده قبل از طرح گزارش مطرح شود.

رئیس- بی‌خود نوشته است تشخیص آن با من است گزارش کمیسیون دادگستری مطرح است برگ مخالف و موافق دارد آقای عبدالصاحب صفایی بفرمایید.

عبدالصاحب صفایی- بنده با آن خبری که از کمیسیون دادگستری به عرض مجلس رسیده متأسفانه مخالفم (دکتر شاهکار- بسیار مخالفت به جایی است تأسف ندارد) تأسفم هم از این لحاظ بود که به عقیده بنده کمیسیون قوانین دادگستری آن طوری که شاید و باید در تنظیم این طرح دقت نفرموده‌اید و چیزهایی در این قسمت اضافه شده است که به عقیده من از لحاظ قانون‌گذاری صحیح نیست نه قابل طرح است نه قابل تصویب است و نه قابل اجرا در تمام این سه مرحله این طرح اشکل دارد البته باید عرض کنم بنده با آن قسمت مقدمه ماده واحده مبنی بر لغو کلیه قوانین مصوبه یا هر اسم دیگری اگر قانون هم نخواهیم برای بگذاریم که به وسیله اختیارات تصویب شده است بنده موافقم زیرا بعد از آنکه اصل اختیارات صحیح نبود و مطابق قانون اساسی نبوده است طبعاً کلیه مطالب ناشیه از امر غیرقانونی غیر قانونی است (میراشرافی- آقای صفایی اختیاراتی نبود نمایندگان مجلس را همین جا تا ساعت ۱۲ شب محصور کردند این رأی را گرفتند اختیاراتی نبوده است) در ذکر الفاظ مفهوم واقعیش منظور است یک چیزی به نام قانون اختیارات مشهور شده لاعلاج برای ذکر مطلب بنده ناچارم همان را تکرار کنم البته آزادی نبوده تمام فرمایشات شما صحیح است ولی بنده چه جور عرض کنم چه جمله‌ای پیدا کنم که مفهوم و مدلول مطالب آقا را داشته باشد بنابراین ناچارم که قانون اختیارات عرض کنم و بگویم برخلاف قانون اساسی است بنابراین کلیه مصوبات ناشیه از اختیارات بنده موافقم که باید لغو بشود البته سه امر دیگر هم باید رعایت بشود اولاً این قوانین مدت دو سال است اجرا می‌شود و یک حقوق مکتسبی برای اشخاص حاصل شده به این سادگی و سربستگی لغو کلیه آنها به نظر بنده صحیح نیست (صحیح است) به علاوه یک قسمت از این قوانین قوانین مالی بودند از اشخاص پول گرفته شده و این پول قابل پس دادن نیست و تبعیض اینکه آن عده دادند صحیح بوده امروز می‌گوییم برای اینکه خلاف قانون است گرفته نشود درست درنمی‌آید برای اینکه اگر امری خلاف قانون واقع شده گذشته و حال علی‌السویه باید باشد چون اختیارات غیر قانونی بوده این لوایح ناشی از اختیارات غیرقانونی است لغو امر غیر قانونی از روز اول باید کان لم یکن باشد هیچ دلیلی ندارد که یک عده‌ای از افراد گرفتار یک امر غیرقانونی باشند و ما امروز از این تاریخ بگوییم که دیگران مشمول نشوند این صحیح نیست پس بنابراین چون امر غیرقانونی اتفاق افتاد ما باید در عین اینکه از امروز لغو می‌کنیم نسبت به گذشته تصمیم بگیریم یا صحیحش بدانیم یا باطل اگر صحیح دانستیم حقوق عده‌ای پامال می‌شود و این به نظر بنده صحیح نیست لذا به نظر بنده ماده واحده که کلیه قوانین را از این تاریخ لغو کند مطابق عدل و انصاف نیست زیرا اگر این قوانین صحیحاً وضع شده است الان نمی‌توانید لغوش کنید اگر صحیحاً نبوده و سوءاستفاده شده بنابراین از روز اول غلط بوده هیچ دلیل ندارد که یک امر غلطی را به یک عده از افراد این مملکت تحمیل بکنید واجرا بکنید و از این تاریخ بگوییم لغو است بنابراین کلیه قوانین باید از این تاریخ لغو باشد و نسبت به گذشته مجلس شورای ملی آن قسمتش را که خوب و صحیح بوده قبول بکند و آن قسمتی که صحیح نبوده است برگرداند و باطل بداند البته این لوایح چند نوع است یک قسمتش هیچ سابقه نداشته است مثل قانون مربوط به تشکیل بانک ساختمانی و اراضی موات یک قانون ابتدایی است طبق این قانون اعمالی انجام شده بعضی‌ها سلب تصرف‌شان شده برای بعضی‌ها تصرف جدیدی ایجاد شده (یک نفر از نمایندگان- قسمت اعظم دعوی سر همین است) همه دعواها غلط نیست بعضی‌هایش درست است بنده معتقدم به اینکه اراضی موات مال دولت است و هیچ کس حق نداشته است اراضی موات دولت را حتی یک قدم تصرف و تصاحب کند این کاملاً صحیح است ولی ما آمدین یک مالکیت‌هایی برای مردم درست کردیم این را باید الان تصحیحش کرد چون این قانون اگر لغو بشود برگشت به قوانین دیگر مشکل ایجاد می‌کند خلاصه عرضم این است که نمی‌توانیم سربسته به کلیه لوایح ناشیه از اختیارات بگوییم لغو از این تاریخ و تکلیف گذشته را معلوم نکنیم و تکلیف آینده را معلوم نکنیم سه مرحله دارد یک گذشته دارد یک حال دارد یک آینده، برای هر سه مرحله باید تعیین تکلیف کرد باید این سه مرحله را روشن کنیم اما راجع به‏ تبصره دوم و سوم مطلقاً بنده این را دون شأن قانون‌گذاری و مجلس شورای ملی می‌دانم (صحیح است) با اینکه جناب آقای عمیدی نوری از لحاظ قضایی استاد بنده هستند استدعا می‌کنم توجهی به این موضوع بفرمایید بنده قانون اساسی الان در اختیارم نیست ولی مواردی دارد که اگر قانون اساسی به دستم برسد معلوم می‌شود که این تبصره سه برخلاف قانون اساسی ضمیمه این طرح شده است برای اینکه یکی از اصول قانون اساسی می‌گوید نمایندگان در دوره نمایندگی مصونیت دارند و در اظهارات خود آزادند حدود قانون اساسی که بسته به نظر بنده و شما نیست بسته به نظر نماینده است (یک نفر از نمایندگان- خلاف قانون است) اجازه بفرمایید ما ماده واحده را داریم می‌گذرانیم به عنوان اینکه اختیارات برخلاف قانون اساسی بوده و لغو می‌کنیم در عین حال در همین طرح به عنوان اینکه خلاف قانون اساسی عمل شده داریم خلاف قانون اساسی رفتار می‌کنیم اصل چندم است.

رئیس- قانون اساسی در اختیار شما گذاشته می‌شود اصل ۱۳ است.

صفایی- اصل ۱۳ نیست استدعا می‌کنم جنابعالی جناب آقای ارسلان خلعتبری این اصل را پیدا کنید آنجا می‌گوید نمایندگان در اظهار عقیده آزاد هستند و هیچ نماینده‌ای را نمی‌توان به هیچ عنوان برای مذاکرات و نظری را که در مجلس شورای ملی اظهار داشته است تعقیب کرد (خلعتبری - اصل ۱۵ است) «اصل پانزدهم مجلس شورای ملی حق دارد در عموم مسائل آنچه را صلاح ملک و ملت می‌داند پس از مذاکره و مداقه از روی راستی و درستی عنوان کرده با رعایت اکثریت آرا در کمال امنیت و اطمینان با تصویب مجلس سنا توسط شخص اول دولت به عرض برساند که به صحه همایونی موشح و به موقع اجرا گذارده شود. «پس هر نماینده‌ای حق دارد آنچه را به صلاح ملک و ملت می‌داند در مجلس مذاکره کند و رأی بدهد و یک اصل دیگری هم دارد که نماینده برای نظری که می‌دهد قابل تعقیب نیست بنده این را هم دیده‌ام که می‌گویند نماینده‌ای به واسطه مذاکراتی که در مجلس نموده قابل تعقیب نیست مصونیت معنایش این است که قابل تعقیب باشد (عمیدی- مصونیت دارد) ما در این لایحه می‌خواهیم برخلاف مصونیت نمایندگی برخلاف آزادی عقیده نمایندگان محترم مجلس شورای ملی اصلی تصویب کنیم و بگوییم اگر وکیلی در موضوعی عقیده‌ای داشت برای آن عقیده جرم قائل بشویم ما داریم می‌گوییم هر یک از نمایندگان مجلسین که اختیارات قانون‌گذاری را به شخصی یا دولتی تفویض کنیم مادام‌العمر از حق انتخاب شدن محروم خواهد شد آقایان این اولین نتیجه‌اش این است که بعد از این تبصره چند نوع تبصره دیگر دولت بیاورد حالا این تبصره را ما خودمان آوردیم که ما می‌گوییم اگر اختیارات قانون‌گذاری را داد وکیل تعقیب بشود یک دولتی هم پیدا می‌شود می‌گوید اگر نمایندگان در سیاست خارجی مداخله کردند مادام‌العمر از وکالت محروم بشوند می‌گوییم برای چه؟ می‌گوید اگر مصونیت دارید پس آن تبصره سه چیست؟ هیچ مانعی ندارد به عقیده من بعد از تصویب این تبصره دولتی بیاید بگوید اگر نماینده‌ای در مجلس شورای ملی در سیاست خارجی مداخله کرد تا دو دوره از نمایندگی محروم باشد اینها هیچ فرق نمی‌کند با این تبصره‌ای که در اینجا هست هیچ تفاوت ندارد (شوشتری- اصل ۳۸ است) متمم است یا اصل است (شوشتری- اصل ۳۸ خود قانون اساسی) اصل ۳۸ می‌نویسد «اعضای مجلس شورای ملی باید رد یا قبول مطالب را صریح و واضح اظهار بدارند و احدی حق ندارد ایشان را تحریص یا تهدید در دادن رأی خود بنماید اظهار رد و قبول اعضای مجلس باید .....» این را هم اجازه داده که هیچ وکیلی را نمی‌توان محروم کرد از اظهار عقیده و رأی. آقایان ما داریم الان راجع به اختیاراتی که به آقای دکتر مصدق داده شده است اعلان می‌کنیم که این اختیارات برخلاف قانون اساسی بوده، چون برخلاف قانون اساسی بوده بنابراین اعتبار ندارد چه بسا از آقایانی که در دوره ۱۷ بودند و این رأی را دادند یک استدلال‌هایی دارند آنها اعتراف نخواهند کرد که ما مرعوب بودیم و ترسیدیم می‌گویند یک نماینده‌ای هستیم که مصالح عالیه مملکت را این طور تشخیص دادیم که باید این کار را بکنیم یک وکیل را که نباید از اظهار عقیده در چنین موضوع نموده‌اید شما محرومید از وکیل شدن به خصوص در یک موضوع نظری موافقت و مخالفت با قانون اساسی البته بنده عقیده‌ام این است که با وضع حاضر هر قانونی که برخلاف قانون اساسی بگذرد سندیت ندارد خلاصه عرض بنده این شد که در این قسمت این تبصره بر خلاف قانون اساسی است و با قسمت بالا چون آن لوایح ناشیه از اختیاراتی بوده که بر خلاف قانون اساسی بوده لغو می‌کنیم تعارضی دارد به علاوه یک امر بی‌فایده‌ای است که شوخی تلقی می‌شود به نظر بنده این امر نمی‌تواند قانون باشد این شوخی است (اردلان- بنده جواب آقا را می‌دهم) جناب آقای اردلان اگر بخواهید صحبت بکنید که تکلیف مخلص معلوم است بنده عرضی ندرام به نظر بنده این قانون نمی‌تواند باشد برای اینکه بر خلاف قانون اساسی است عرض کنم ما می‌گوییم هر کس به دولتی اختیاری داد چون اختیار بر خلاف قانون اساسی است محروم از وکالت است ما نمایندگان دوره ۱۸ که نمی‌توانیم وظایف نمایندگان دوره ۱۹ را تعیین کنیم صددر

صد همه قوانین که در دوره‌های ۱۶ و ۱۴ و ۱۵ و ۱۲ گذشته روی نظر و تشخیص وکلای آن دوره بوده به همان دلیلی که ما امروز می‌گوییم قانون اختیارات دوره ۱۷ صحیح نیست و باطل است دوره ۱۹ اگر بنا باشد وکلا به دلخواه‌شان یا تحت تأثیر رفته‏ جمع می‌شوند در این بارگاه و یک طرحی تهیه می‌کنند و می‌گویند که این قانون، این طرح کان لم یکن این را لغوش می‌کنند و بعد می‌نشینند هر کاری دلشان می‌خواهد می‌کنند ما که نمی‌توانیم بگوییم که وکلای دوره ۱۹ مکلفند از رأی وکلای دوره ۱۸ تبعیت بکنند (صدرزاده- هر دو مجلس در عرض همند) جناب آقای اردلان وکلای دوره ۱۹ موظف به تبعیت از عقیده ما نیستند همان طوری که بنده و جنابعالی استقلال در عقیده و رأی داریم نمایندگان دوره ۱۹ که مسلماً بعضی از ماها در اینجا نیستیم چون سن‌مان به حد نصاب می‌رسد بنابراین نیستیم تا جناب آقای اردلان دفاع بکنند خواهند گفت که آقایان نمایندگان دره ۱۸ در تصویب این طرح اشتباه کردند این طرح لغو و کان لم یکن بوده بعد آقای وزیر دادگستری یک ماده اختیاراتی می‌آورد و اختیارات می‌دهد به دولت و هر کاری می‌خواهد می‌کند اجرا و عدم اجرایش همیشه بسته به تصمیم نمایندگان است چون ما مجلس مؤسسان که نیستیم که وضع قانون‌مان برای ادوار بعد سندیت داشته باشد این مجلس یک دوره عادی است که تعیین تکلیف برای نمایندگان دوره بعد نمی‌تواند بکند فرض کنید که تعیین تکلیف کردیم این را اول لغوش می‌کنند بعد لایحه‌ای را که به میل‌شان و به صلاح‌شان تشخیص دادند تصویب می‌کنند بنابراین این تبصره ۳ از لحاظ مخالفت با قانون اساسی در حکم اختیارات است برای اینکه مصونیت نمایندگی را از بین می‌برد از لحاظ عمل هم شوخی است برای اینکه نمایندگان دوره ۱۹ و ۲۰ و ۲۱ اگر چنین پیش آمدی برایشان کرد ابتدا این را لغو می‌کنند بعد هر کاری که دل‌شان خواست انجام می‌دهند یک مطلب دیگر در اینجا بوجود می‌آید که من معتقدم که این تبصره ۲ و ۳ در لفافش یک مطلب دیگر دارد و آن مطلب به صورت پیشنهاد بعد خواهد آمد و عبارت از این است که اگر وضع قانونی بر خلاف قانون اساسی جرم است و لازمه‌اش محرومیت وکلایش از نمایندگی است پیشنهادی خواهند کرد که دوره ۱۷ هم باید مشمول این قضیه بشود برای اینکه جرم فرقی نمی‌کند در صورتی که این اخلاقاً صحیح نیست یک نمایندگانی که مصونیت داشتند یک لایحه‌ای که نمی‌توانم عرض بکنم با تهدید من باید عرض کنم با عقیده‌شان برای اینکه بنده حاضر نیستم به ۸۰ نفر یا ۷۰ نفر اهانتی بکنم که آنها واقعاً آلت بودند و اگر هم بودند واقعاً زیبنده نیست و این را نمی‌شود گفت و به عقیده من مصلحت این است که جناب آقای عمیدی نوری و جناب آقای اردلان موافقت بفرمایند که ما این دو تبصره را حذف بکنیم و ابداً این بدعت را نگذاریم و نمایندگان را از مصونیت محروم نکنیم آزادی نطق و بیان و رأی و عقیده را هم از نمایندگان نگیریم و امیدوارم که نمایندگان در هر دوره‌ای خود وجدان و انصاف و شرافت‌شان را در نظر بگیرند و هیچ گاه بر خلاف شرافت و انصاف و وجدان علیه مصالح یک ملتی حرف نزنند قانون تصویب نکنند حالا اگر کردند خدا مرگ‌شان بدهد عیر از این کار ما هیچ چیز دیگری نمی‌توانیم بکنیم و اما در تبصره اول که کلیه قوانین و آیین‌نامه‌های قانونی که قبل از لوایح بوده به قوت خود باقی است بنده اینجا هم عرضی دارم زیرا کلیه این قوانین که قبل از قانون اختیارات به موقع اجرا گذارده شده همه در حین عمل نواقصی داشته همه آقایان می‌دانند قانون شهرداری‌ها قوانین دیگر مثل آیین دادگستری و سایر قوانین که داشتیم ما الان علم داریم که اینها نواقصی داشت ملاحظه می‌فرمایید قوانین قبل از آزمایش ممکن است انسان توجه به نفس آنها نکند توجه زیادی به معایب آنها نکند ولی بعد از آزمایش علم داریم که یک قسمت از قوانین قبل از قوانین مصوبه از قانون اختیارات نواقصی داشته چطور ما این نواقص را که علم داریم می‌توانیم بگوییم که این قوانین به قوت خودش باقی است بنده یقین دارم که آقایان قضات دادگستری که در مجلس تشریف دارند مخصوصاً می‌دانند که آیین‌نامه‌های دادگستری که اصلاح شده است نواقصی داشته قوانین شهرداری‌ها سابقاً یک نواقصی داشته است که اصلاح شده الان ما اجازه بدهیم آن قوانین ناقص و فاسد وغلط به موقع اجرا گذاشته بشود اینکه صحیح نیست (نقابت- نه ناقص بود نه فاسد همه‌اش درست بود) یک (ب) اضافه که داشته باشد جناب آقای نقابت شما امروز با علم‌تان که آن قانون یک (ب) اضافه داشته است نمی‌توانید اجازه بدهید که اجرا بشود (اردلان- دومی هم ناقص بوده) بنده نگفتم که دومی را اجرا بکنید بنده همچو حرفی نزدم (دکتر جزایری- یک پرونده ۸ سال در محکمه‌گیر می‌کرد) بنده عرض کردم در یک امور قضایی که بستگی با مصالح عموم دارد و من یقین دارم همه آقایان حب و بغض‌شان را مدخلیت نمی‌دهند (صحیح است) در مجلس همه آقایان در مصالح عالیه کشور متحدند که باید حفظ مصالح عالیه مردم را کرد منتهی ممکن است که بنده در عرایضم اشتباه بکنم و جناب آقای عمیدی اشتباه نکنند چون حدت نظر دارند و در بیان مصون‌تر از بنده هستند ولی اجازه بدهید بنده عرایضم را بکنم بعد تریبون در اختیار آقایان است البته اکثریت مجلس آنچه را صلاح تشخیص داد عمل خواهد کرد تردید ندارد هشتاد درصد از قوانین به موجب قانون اختیارات پس و پیش شده در آن نواقصی بوده است بنده یقین دارم که جناب آقای نقابت در دادگستری صد دفعه در مورد نواقص آیین دادگستری اظهاراتی فرموده‌اند که این کافی نیست برای احقاق امور مردم من می‌گویم که شما چرا برمی‌گردانید؟ آقایان بنشینند تصمیم بگیرند بنده عرضم این نیست که کلیه قوانین مصوبه مصدق اجرا بشود چون عرض کردم این را برخلاف قانون اساسی می‌دانم ولی عرض کردم که دو محظور اینجا وجود دارد اولاً حقوق مکتسبه مردم (نقابت- مثل چی؟) مثل قانون مالیاتی که وضع شده است، مثل قانون بیست درصد، مثل قانون شهرداری‌ها، مثل قانون آیین دادگستری به موجب آیین دادگستری یک عده‌ای را محکوم کردند، یک عده‌ای را تبرئه کردند برای افراد یک حقوقی هست الان که شما این را لغو می‌کنید اگر پرونده‌ای در مرحله استیناف باشد اگر به موجب این آیین‌نامه‌ها حکم صادر شده باشد در محکمه ابتدایی به علت اینکه در مرحله ابتدایی به استناد این آیین‌نامه‌ها حکم داده شده این شخص محکوم می‌شود افرادی در مرحله ابتدایی و استینافی حکم کردند طبق آیین‌نامه فعلی و مقررات فعلی این را شما لغوش می‌کنید و برمی‌گردانید به آیین‌نامه‌های قبلی این در تمیز نقض خواهد شد چرا؟ برای اینکه در آن تاریخی که در تمیز رسیدگی می‌کنند این قوانین لغو شده آقای عمیدی نوری می‌فرمایند عطف به ماسبق نمی‌شود عرض می‌کنم این بیان آقا کاملاً صحیح است عطف به ماسبق نمی‌شود ولی در بعضی موارد این طور نیست اگر به علل دیگری نقض شد و برگشت به استیناف طبق کدام مقررات رسیدگی می‌شود؟ اگر به یک علل دیگری در تمیز نقض شد برگشت هفتاد درصد مطلب از لحاظ قضایی به عقیده من قابل بحث است ما الان یک محظور داریم که آقایان باید حل بکنند در اینکه این لوایح بر خلاف قانون اساسی است و باید لغو شود همه موافقیم ولی باید رعایت کنیم ما دشمنی با قوانین مصدق نداریم ما دشمنی با اختیارات داریم می‌گوییم اختیارات بر خلاف قانون اساسی است اگر چهار تا قانون به نفع مردم وضع شده و برای طبقات مختلف قابل استفاده است هیچ دلیل ندارد که ما یک خط روی همه بکشیم این صحیح نیست پس بنابراین به عقیده بنده باید یک راهی را پیدا کرد که هم قوانین ناشی از اختیارات لغو بشود و هم حقوق یک افراد از بین نرود و به نظر بنده آن قسمتی که در کمیسیون دادگستری در چند روز پیش تصویب شده است اگر ضمیمه بشود به این طرح بنده موافق می‌شوم به شرط اینکه این تبصره دوم و سوم که بر خلاف قانون است حذف بشود (صارمی- پیشنهاد شده) بنده هم دارم همان پیشنهاد را تأیید می‌کنم وامیدوارم که ما در عین اینکه می‌خواهیم حفظ قانون اساسی را بکنیم خودمان ناقض قانون اساسی نشویم.

رئیس- یک پیشنهاد رسیده که این طرح مسکوت بماند.

عمیدی نوری- بنده عرض دارم آقای اردلان هم می‌خواهند صحبت بکنند.

رئیس- مطابق ماده ۱۴۴ یک پیشنهادی رسیده که مسکوت بماند و این هم مطابق آیین نامه است حالا ماده ۱۴۴ قرائت می‌شود توجه بفرمایید

(به شرح زیر خوانده شد.)

ماده ۱۴۴- هر یک از نمایندگان حق دارد از مجلس کتباً تقاضا نماید که طرح یا لایحه قانونی که به مجلس مراجعه شده است موقتاً یا دائماً مسکوت بماند در این قبیل موارد در خصوص رد یا قبول این تقاضا قبل از اینکه در موضوع اصلی بحث شود پس از توضیح مختصر پیشنهاد کننده و پاسخ آن از طرف یک مخالف که باید با رعایت اختصار کامل به عمل آید و محدود به بحث در موضوع باشد رأی گرفته می‌شود در صورتی که تقاضاهای متعددی بشد و منجر به اخذ رأی گردد تعیین حق تقدم و تأخر با رئیس مجلس است مگر در مواردی که تقدم آن مطلب در نظامنامه تصریح شده باشد.

عمیدی نوری- اینجا تصریح دارد قبل از اینکه این طرح شود باید پیشهاد سکوت مطرح بشود چون گفته قبل از طرح مطلب ایشان و حالا که گزارش طرح شده نمی‌شود قبل از اینکه جواب گفته شود به پیشنهاد رأی گرفت توجه بفرمایید تصریح دارد قبل از طرح مطلب.

رئیس- همچو چیزی ندارد توجه بفرمایید مجدداً قرائت می‌شود.

(به شرح سابق خوانده شد.)

عمیدی نوری- قبل از طرح می‌گوید الان طرح شده آقای صفایی مخالفت کردند چطور می‌شود که جواب گفته نوشد این تصریح دارد قبل از اینکه طرح بشود.

صدرزاده- این طور نیست.

رئیس- منظور این است در هر مرحله‌ای که باشد قبل از اینکه در موضوع اصلی بحث بشود پیشنهاد سکوت می‌شود داد.

عمیدی نوری- صراحت عبارت حاکی از این است که حالا نمی‌شود چون در موضوع بحث شده.

صدرزاده- اگر طرح نشده باشد که نمی‌شود پیشنهاد داد.

قنات آبادی- قبل از طرح که خودش مسکوت است پس بنابراین بعد می‌شود پیشنهاد سکوت داد.

تیمورتاش- در هر موقع می‌شود پیشنهاد سکوت داد.

رئیس- این بحث آقایان بی‌مورد است آقای صدرزاده شما توضیح‌تان را بدهید بعد آقای مخبر هم توضیح می‌دهند.

مشایخی- بنده مخالفم و وقت خواستم.

صدرزاده- البته وقت توضیحی که برای این مسئله باید داده شود مختصری است ولی مطلب باید قدری روشن‌تر بشود بنده قبلاً از آقایان استدعا می‌کنم اگر وقت من نارسا و مختصر بود و کافی نبود یک وقت بیشتر به بنده عنایت کنند تا من بتوانم خوب در این باب صحبت کنم این اختیارات یعنی این لوایحی که آقای دکتر مصدق‌السلطنه دادند این مخالف با قانون اساسی است من در همین بابت می‌خواهم صحبت کنم.

رئیس- شما راجع به موضوع پیشنهادتان باید صحبت کنید.

صدرزاده- اجازه بفرمایید نمایندگان قطع کلام نفرمایید بنده همان را می‌خواهم بیان کنم الان در محافل علمی این شهر این مطلب مورد بحث است و دنباله این بحث حتی به روزنامه‌ها هم کشیده شده است. این یک مسئله علمی است این نیست که اختیارات قانون‌گذاری به دکتر مصدق داده شده باشد تا خلاف قانون اساسی شده باشد بلکه اجازه داده‌اند به او که یک لوایحی را به موقع اجرا بگذارد و برای تصویب به مجلس شورای ملی بیاورد و این این طور نیست که حقوق قوه مقننه را سلب کرده باشد (تیمورتاش - نه آقا این طور نیست) اجازه بدهید خواهش می‌کنم احساسات‌تان را دخالت ندهید در مسائل علمی قدری توجه بکنید.

رئیس- شما خارج از موضوع صحبت می‌کنید تقاضای‌تان را اینجا نوشته‌اید در این مورد طبق آیین‌نامه باید بوجه اختصار نوشته شده.

صدرزاده- چشم اطاعت می‌کنم اینجا این گزارش هم که از کمیسیون رسیده است در تبصره سوم می‌گوید هر یک از نمایندگان مجلسین که اختیارات قانون‌گذاری را به شخص یا دولت تفویض کند از حق انتخاب مجلسین محروم خواهد شد این هم که مخالف قانون اساسی بود که خود آقای صفایی فرمودند و بعد می‌گویند که یک پیشنهادی داده‌ایم که بعضی از این قوانین در دست اجرا است و لازم است که آنها برقرار بماند بنده در اولین دفعه در همین جا که بیان کردم و آقای رئیس اجازه نفرمودند بیاناتم را ادامه بدهم در همان جا تذکر دادم که بسیاری از این قوانین مفید است و مورد عمل واقع شده و عمل آنها به صلاح مردم است وزارت دادگستری و هر یک از وزارتخانه‌ها هر کدام از این قوانینی که در اجرا دارند و آنها را مفید و لازم می‌دانند آنها را تقاضا بکنند و مجلس تأیید بکند اجرا آن را و هر کدام از قوانین را که لازم نمی‌داند الغا آن را تقاضا بکند (صحیح است) بنده به این جهت تقاضا کردم که این گزارش مسکوت بماند برای اینکه روی این گزارش مطالعه نشده و این بدون مطالعه تهیه شده الان این موادی دارد برخلاف قانون اساسی شما هر کدام از این قوانین را که لازم ندارید پیشنهاد کنید لغوش کنند هر قانونی که مجلس خواست لغو می‌کند خواه از اختیارات باشد خواه غیر از آن این طور لغو کردن یک دسته از قوانین که برای مردم حقوق ثابته ایجاد کرده است و مدتی مملکت به او عمل کرده این تقاضا را کردن و بعد آمدن دو مرتبه بعد از ده روز همان پیشنهاد را برای تصویب فرستادن این عمل لغوی است بنده تعجب می‌کنم که چه طور اصلاً این گزارش را نوشته‌اند.

رئیس- آقای مخبر کمیسیون.

عمیدی نوری- راجع به پیشنهاد سکوت توضیح عرض کنم یا در اصل مطلب؟

رئیس- اصلاً پیشنهاد سکوت در حکم خروج از دستور است هر نماینده‌ای می‌تواند پیشنهاد بکند که موضوعی از دستور خارج شود و بعد هم تابع رأی مجلس است که رأی بدهد یا ندهد (مشایخی - مخالف باید صحبت کند) آقای نقابت نوبت آقای نقابت است. (مشایخی - نوبت بنده است ملاحظه بفرمایید) نوبت آقای نقابت است.

نقابت- عرض کنم که یک سال است که دولت فعلی شاغل خدمت است و مجلس شورای ملی هم به انضمام مجلس سنا تشکیل شده و قوه مقننه وجود دارد و از روز اول صحبت این شد که قوانین یا لوایح یا مصوبات که دولت سابق به اتکای اختیاراتی وضع کرده است بعضی‌ها مخالف قانون اساسی است بعضی‌ها تجاوز از این اختیارات است بعضی هم معتقدند که اختیارات مبنای صحیح قانونی ندارد، از این سه نظر مطلب بیرون نیست با این طول زمان و مذاکراتی که شد حتی در اولین روز افتتاح مجلس خاطر مبارک آقایان هست که یک طرحی آقایان امضا کردند با هشتاد امضا فرمودند که این لوایح به طور مطلق لغو شود عبارت هم کان لم یکن بود گویی که نبوده است از اول بنده از آنها هستم که این طرح را امضا نکردم و معتقد بودم که یک قدری باید مطالعه کرد معذلک به احترام مصوبات مجلس شورای ملی که قیام و قعود شما موجد قانون است و حقوق موضوعه‌ای در کشور ایجاد می‌کند قیام فرمودید و این لایحه را تصویب فرمودید و به کمیسیون دادگستری ارجاع فرمودید. (صدرزاده- تصویب نکردند فوریتش تصویب شد) در کمیسیون دادگستری زمانی که این قضیه مطرح می‌شد با دولت تماس گرفته شد در یکی از جلسات هیئت دولت تقاضا فرمودند که مهلتی بدهید تا اول یک ماه که ببینیم مطالعه کنیم از این ۲۵۶ فقره لوایح که گفتند صد فقره‌اش مربوط به وزارت دادگستری است و بقیه‌اش مربوط به وزار دارایی و راه و غیره مطالعه کنیم ببینیم آنها که مورد حاجت است آنهایی که دست و بال دولت را نمی‌بندد و او را در مضیقه نمی‌گذارد آنها را بیاوریم به مجلس و تقاضای تصویبش را بکنیم بقیه را هم ملغی کنیم و بسیاری از این لوایح بود که مدت داشت و مدتش منقضی شد مثلاً دعاوی وزارت جنگ و مردم باید تا تیرماه ۳۱ رسیدگی بشود و مدتش گذشت و دعاوی دولت با اشخاص و اشخاص با دولت از منقول و غیرمنقول مربوط به زمان می‌شد اینها یک سلسله لوایحی است کمیسیون عدلیه این مماشات را کرد به جای یک ماه دو ماه و سه ماه باز هم تخفیف داد و از طرف دولت هم بعضی از این لوایح به مجلس آمده است من جمله لایحه بیمه‌های اجتماعی است که وزارت کار آورده در کمیسیون مطرح است از وزارت دادگستری هم یک لایحه‌ای راجع به انحلال و الغا دیوان کشور و بعضی ترتیباتی که آنجا بود و اعتبار احکام قضایی را صادر شده آوردند اینجا تصویب شد و رفت و بقیه هم در دست تهیه است و هنوز نیاورده‌اند به طوری که در جلسه پری روز در کمیسیون دادگستری آقای وزیر دادگستری فرمودند این لوایح حاضر شده و می‌آورند در این حین یک سلسله حرف‌ها پیدا شد یعنی بعضی‌ها بعضی دیگر را متهم کرده گفتند که چون به موجب این قانون یک قسمت اراضی که دولت گرفته از دست دولت می‌رود بیرون و اشخاصی می‌خورند نکند که این اشخاص با بعضی تماس گرفته باشند این گونه سوء ظن‌ها پیدا شد و فوراً باز شامه تیز یک عده‌ای که همیشه حافظ حیثیت اجتماعی نمایندگان هستند دخالت کرد و یک طرحی تهیه کردند گفتند برای اینکه خلاء حاصل شود برای اینکه مالی از اموال دولت از دست نرود تا زمانی که دولت لوایحی قائم مقام لوایح باطله را بیاورد و در کمیسیون تصویب شود و خلایی حاصل بشود در این فاصله آن مقدار لوایح هم به قوت خود باقی باشد تا دو ماه (صدرزاده - این لازم نبود) به عرضم توجه کنید شما آقای صدرزاده ما وکلای دادگستری عادت داریم که گوش بدهیم و عین کلامش را درک بکنیم و جواب بدهیم بنابراین یک طرحی هم تهیه شد در کمیسیون دادگستری که پریروز تشکیل شد.

صدرزاده- جناب آقای رئیس به بنده کم مجال دادید و به ایشان زیاد.

رئیس- اصلاً می‌خواهم ببنیم جنابعالی این حق را دارید یا ندارید.

صدرزاده- این بسته به رأی جنابعالی است.

رئیس- آقای نقابت به طور اختصار بفرمایید موقعی که آن تبصره مطرح شد صحبت بفرمایید.

نقابت- خواستم در مورد این ماده ۱۴۴ عرض کنم که پیشنهاد سکوت از ناحیه یکی از آقایان نمایندگان نسبت به یک نظریه‌ای که هشتاد نفر امضا کردند تصویب شد چندین ماه عمل شد اقدام شد (صدرزاده - تصویب نشد) یک مقرراتی رویش وضع شد حالا آمده به یک صورت طرحی اگر واقعاً این پیشنهاد را بخواهید مورد تصویب قرار بدهید و عمل بفرمایید واقعاً نتیجه این خواهد شد که تمام این اقدام‌ها و این طرح‌ها و مصوبات تمام این پیشنهادها تمام این نزاع‌ها متکی بوده به یک احساسات بی‌مطالعه‌ای به این جهت یک اهانت معنوی است به یک عده‌ای از آقایان بنده معتقدم که این لایحه از دستور خارج نشود ولی هر نظر اصلاحی آقایان دارند پیشنهاد کنند.

رئیس- آقای عمیدی نوری.

عمیدی نوری (مخبر کمیسیون دادگستری)- بنده در تأیید فرمایشات جناب آقای نقابت خواستم ذهن همکاران محترم مخصوصاً جناب آقای صدرزاده را که خودشان یکی از قضاتند یکی از وکلای مبرز دادگستری فارس هستند جلب بکنم که از شئون اساسی و حیاتی قوه مقننه این است که واضع قانون باشد (صدرزاده- اختیار هم می‌تواند بدهد به کمیسیون داده است) اجازه بفرمایید مجلس ۱۸ آن چنان مجلسی است که یک دولتی را که ما همه تخطئه آن را می‌کنیم و راجع به ۲۸ مرداد پشت این تریبون امروز صحبت‌ها شد بر تجلیل حکومت حاضر و تخطئه کردیم آن کسی که قیام کرده بود بر علیه استقلال ما یک چنین شخصی قوانین را خودش نوشت خودش امضا کرد خودش اجرا کرد این یک ژست اصولی بود که می‌بایستی این مجلس در همان جلسه اول بگوید که این اختیارات برخلاف قانون اساسی بود و این عمل یک چنان علی است که من خیال نمی‌کنم با هشتاد امضایی که در مجلس شورای ملی شد و آقایان طرح‌شان آمد به کمیسیون دادگستری این را ما امروز بگوییم اصلا برود از بین و آن ملاحظات دیگری که جناب آقای صفایی کردند در موقع خودش و نظریات دیگر آقایان همه صائب در موقع خودش بحث می‌کنیم ولی این صحیح نیست همان طوری که جناب آقای نقابت فرمودند یک نظر اصولی صحیحی (صدرزاده -

اصولی نیست) که فوریت هم داشته است تمام این تشریفات تهیه گزارش کمیسیون و طرحی که الان داده شده و آقایان متوجه شده پیشنهادهای‌شان را هم خواهند داد و اصلاحات هم خواهند کرد این را مخدوش بداند.

صدر زاده- آقا اخطار دارم طبق ماده ۱۵۱.

رئیس- وارد نیست.

صدرزاده- اجازه بفرمایید این ماده مربوط به رأی است در تمام لوایح قانونی که مالیات و عوارضی را ملغی می‌کند طبق ماده ۱۵۱ این رأی باید با ورقه گرفته بشود.

رئیس- این رأی چه ربطی به لوایح مالی دارد؟

صدرزاده- در میان این لوایح مقدار زیادی لوایح مالی بوده است.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای صدرزاده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد (عبدالصاحب صفایی- ما نفهمیدیم) می‌خواستید توجه داشته باشید تا بفهمید تصویب نشد، آقای اردلان.

اردلان- آقایان توجه بفرمایند به نظر بنده یک موضوع اساسی و اصلی در اینجا مطرح است ممکن است نظریاتی در جزئیات گزارش دادگستری باشد ولی این مربوط به اصل موضوع نیست آقایان با اصل موضوع که موافقت دارند و خیال نمی‌کنم هیچ کس از نمایندگان مخالفتی با اصل موضوع داشته باشند باید رأی به ورود در گزارش بدهید بعد نظریات اصلاحی که دارید البته همه ما آزادیم که فکر خودمان را در این باب پیشنهاد بکنیم اما به عنوان اینکه اینجا یک نقصی دارد و اینجا یک چیزی باید علاوه شود و یک چیزی باید کسر بشود اصل موضوع را از بین نبرید توجه بفرمایید آقا می‌گویید یک چیزهایش مفید است اگر چنگیز آمد توی این مملکت و خواست یاسای چنگیزی را توی این مملکت اجرا کند و به نفع بنده هم بود و به ضرر آقایان هم بود باید که بگوییم به به اینکه نشد ما می‌خواهیم بگوییم که بعد از چهل و چند سال مشروطیت ما قانون اساسی و مشروطیت خودمان را محکم می‌کنیم به واسطه این رأی که یک نفر حق وضع قانون توی این مملکت ندارد غرض این است آقا اگر یادتان نرفته (صفایی- این را موافقیم همه) آقا اگر موافقید پس چرا چهار ساعت بحث می‌کنید که این مسکوت بماند (صفایی- عوضی گرفتید آقای اردلان) بنده برای اینکه آقایان همه توجه داشته باشند یک چیزی را می‌دانید و چند دفعه هم خوانده‌اید برای اینکه آقایان متوجه به اساس این کار بشوند اصل ۲۷ قانون اساسی را می‌خوانم.

قوای مملکت بسه شعبه تجزیه می‌شود.

اول: قوه مقننه که مخصوص است بوضع و تهذیب قوانین و این قوه ناشی می‌شود از اعلیحضرت شاهنشاهی و مجلس وشورای ملی و مجلس سنا و هر یک از این سه منشا حق انشا قانون را دارد ولی استقرار آن موقوف است بعدم مخالفت با موازین شرعیه و تصویب مجلسین و توشیح به صحه همایونی لکن وضع و تصویب قوانین راجع به دخل و خرج مملکت از مختصات مجلس شورای ملی است شرح و تفسیر قوانین از وظایف مختصه مجلس شورای ملی است.

دوم: قوه قضائیه و حکمیه که عبارت است از تمیز حقوق و این قوه مخصوص است به محاکم شرعیه در شرعیات و به محاکم عدلیه در عرفیات.

سوم: قوه اجراییه که مخصوص پادشاه است یعنی قوانین و احکام به توسط وزرا و مأمورین دولت به نام نامی اعلیحضرت همایونی اجرا می‌شود به ترتیبی که قانون معین می‌کند.

اصل بیست و هشتم- قوای ثلاثه مزبوره همیشه از یکدیگر ممتاز و منفصل خواهد بود.

بنابراین یک رئیس دولتی نمی‌تواند قانون وضع کند (صفایی - تردیدی در این نیست) (صدرزاده - کمیسیون‌ها هم نمی‌توانند؟) حالا که تردید ندارید گزارش کمیسیون دادگستری چه می‌گوید؟ می‌گوید این چیزهایی که بر خلاف قانون اساسی به نام اختیارات وضع شده اینها لغو می‌شود به نظر بنده خیلی حرف ساده و صحیح و متبنی است و این باعث این خواهد شد که توی این مملکت کسی تقاضای اختیارات از مجلس شورای ملی نکند حالا توی این مواد چیزهای خوبی است ما که دولت را دستش را نیستیم بگوید حالا بنده چرا عرض می‌کنم که اگر یک لایحه‌ای یک طرحی عین آن چیزی را که دکتر مصدق تصویب کرده بیاید بنده باهاش مخالفت می‌کنم برای اینکه نباید سابقه بشود که یک کسی حق داشته باشد خودش یک چیزی را وضع کند و اجرا کند و ما آن را تأیید کنیم چرا برای اینکه شأن مجلس شورای ملی است که خودش قانون وضع کند.

صدرزاده- انظر الی ما قال و ولاتنظر الی من قال.

رئیس- آقای صدرزاده من ناچارم به شما تذکر بدهم آن وقت می‌گویید که رعایت جانب منرا نمی‌کنید مجلس را چرا شلوع می‌کنید؟

اردلان- عرض می‌کنم آقا برای اینکه اصل مشروطیت و قانون اساسی در مملکت مستقر بماند یک کسی خیال دخالت در حقوق ملت ایران نکند رأی بدهید به ورود در شور این مواد پیشنهادی کمیسیون دادگستری بعد آقا با فلان تبصره‌اش مخالفید تجزیه‌اش را پیشنهاد کنید اصلاحی دارید اصلاحش را پیشنهاد کنید آقا با اصل موضوع موافقت کنید والا به عنوان اینکه یک چیزی خوب است به عنوان مثل عرض می‌کنم که نظر آقا این است که فلان قانون جدید خوب است بنده می‌گویم خیر قانون قدیم خوب است می‌فرمایید که قوانین عدلیه ناقص بود از کجا همین چیزهایی که وضع شده است خیلی ناقص نباشد اینها یک چیزهایی است که مورد دقت است بنده باز عرض می‌کنم به احترام قانون اساسی آقا به احترام مشروطیت ما برای اینکه تکذیب بکنیم عملی را که یک آدمی برخلاف قانون و به زور و تهدید از مجلس شورای ملی اختیاراتی گرفت به اصل موضوع رأی بدهید بعد وارد شور در مواد بشوید.

رئیس- آقای مخبر بفرمایید.

مخبر (عمیدی نوری) - چون جناب آقای صفایی یک فرمایشاتی در کلیات فرمودند اجازه می‌فرمایید آقایان که بنده یک توضیحاتی عرض کنم و ذهن آقایان را روشن کنم اولاً خیلی جای تعجب است که جناب آقای صفایی آن چنان کسی که اعلام جرم در اولین جلسه‌ای که هنوز رسمیت حاصل نشده بود روی شدت احساسات و علاقه کامل نسبت به مبارزه با یک کسی که با یک اصول غیرقانونی در این مملکت در مدت درازی تسلط پیدا کرد و اراده خودش را به صورت قوانین در این مملکت اجرا نمود و مخصوصاً چند ماده از مواد اعلام جرم جناب آقای صفایی همین بود که چرا ایشان چنین کاری کرده‌اند و آمده‌اند برخلاف قانون اساسی اختیارات گرفتند و البته بنده حق دارم تعجب کنم که جناب آقای صفایی که این عمل را جرم دانستند و اعلام جرم بر علیه او داده‌اند (صفایی- حالا هم جرم می‌دانم) امروز آمده‌اند و مخالفت می‌کنند با یک چنین گزارشی که خودشان هم در مقدمه قرائت فرمودند و ماده واحده‌اش را هم قبول دارند و قبول دارند که باید همه آن لوایح ملغی بشود بنابراین بنده در اصل موضوع اتخاذ سند از فرمایشات جناب آقای صفایی می‌کنم که ایشان هم که به عنوان مخالف آمدند و صحبت کردند موافق الغای این قوانین بوده و هستند (صفایی- با تبصره‌هایش مخالف بوم واستدعا می‌کنم به کمیسیون دادگستری هم توصیه بکنید که اعلام جرم بنده را رسیدگی بکند) اجازه بفرمایید ایشان فرمودند که در طرح چرا اولش (کان لم یکن) بود و حالا شد (از این تاریخ) البته خود آقای صفایی یکی از امضا کنندگان طرح بودند و معتقد بودند که کان لم یکن در اصل باشد. (صفایی- به شرط تبصره‌ها) اجازه بفرمایید در کمیسیون دادگستری صحبت کردیم اولاً به آن ترتیب این قانون عطف به ماسبق می‌شد و قوانین عطف به ماسبق شدنش خلاف اصول است ثانیاً آقای صفایی ما همان حقوق مکتسبه‌ای که جنابعالی برایش اینجا سنگ بسینه می‌زنید آن را دارم برای شما توضیح می‌دهم ما همان حقوق مکتسبه‌ای که بعضی‌ها به دست آورده‌اند آن حقوق مکتسبه را حفظ کردیم بنابراین این گزارش که به عرض آقایان رسیده مبتنی بر حفظ حقوق همان‌هایی هست که نظام وظیفه را خریدند و معاف شدند همان‌هایی است که مالیات دادند که همان بانکی است که آقایان فرمودند تأسیس شد جناب آقای صدرزاده این تأثیرش نسبت به تأسیس بانک ساختمانی (شوشتری- فرق نمی‌کند) احسنت و تأثیرش نسبت به این اراضی که این ارضی هم متعلق به ملت ایران است و هیچ کس هم حقی نسبت به آن ندارد و تقاضای ثبت هم داده‌اند و به فرض هم کسی اعتراضی داشته رفته‌اند مشغول محاکمه هستند بنابراین خواستم یکی از نکاتی که مورد توجه جناب آقای صفایی بود و تصور فرمودند که ممکن است حقوقی از بین رفته باشد توضیح عرض کرده باشم که با ذکر از این تاریخ حقوق مکتسبه محفوظ می‌ماند این قسمت از مقرراتی که ایجاد می‌کنیم بانک ایجاد شده اراضی موات ثبت شده به نام دولت تمام محفوظ و مضبوط است و هیچ عملی بر خلاف حقوق مکتسبه نشده بلکه همان نظر کلی عموم آقایان محترم و نمایندگانی که هشتاد امضا فرمودند آن را ما در قالب قضایی تهیه نموده‌ایم اما اشکالاتی که راجع به او تبصره فرمودید (صفایی- آنها را حذف بکنید) بنده نظر کلی را عرض می‌کنم و البته رأی رأی آقایان است در شور مواد پیشنهاد خواهید داد اصلاحات خواهد شد این را بنده خواستم عرض بکنم که یکی ماده اولش این است که آقا فرمودند که من معتقد نیستم که یک قوانینی که قبلاً بوده همه‌اش صحیح بوده است بنده به آنها موافقم اگر یک قوانینی غلط بود مقام مقننه آقایانی که اینجا تشریف دارند آقایان خودشان طرحی می‌دهند و لغو می‌کنند و یا دولت می‌آورد و لغو می‌شود ولی مادامی که یک چیزی به نام قانون از این مجلس گذشته از قوه مقننه گذشته ما باید آن را محترم بداینم چنان که قوانین جزایی هم اجرای قوانین را لازم دانسته‌اند و اگر وزرا و مستخدمین دولت قوانین را اجرا نکنند آقایان خودتان اعلام جرم می‌فرمایید بنابراین اگر در تبصره اول تصریح شده است که قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌های قانونی قبل از اختیارات به قوت خود باقی است این هم رعایت یک اصل حقوقی است و رعایت احترام تصمیمات همین قوه مقننه است (صحیح است) و اینجا نبایستی یکی از نمایندگان پشت تریبون

به عنوان اینکه بعضی از قوانین ناقص است اصولا با جرای آن‏ قانون مخالف باشد و بعد هم بگویند مصوبات یک آدم غیر قانونی که با اصول غیر قانونی سلطه پیدا کرده و اختیارات غلطی گرفته و آنها را عوض کرده است صحیح است این صحیح نیست که از زبان یک نماینده مجلس شورای ملی از پشت تریبون این صحبت بشود (صدرزاده- ماده ۸۷) (صفایی- ماده ۸۷) همان طوری که عرض کردم قوه مقننه می‌تواند هر مطلبی را به صورت طرح یا به صورت لایحه در اطرافش صحبت بکند و این تبصره را عرض کردم که از نظر قوانین و از نظر اصول تنظیم شده اما تبصره ۲ به عقیده بنده اگر آقایان واقعاً تبصره ۳ را قبول نکردند این را قبول کنید که تبصره دو از نظر مملکت لازم است چرا؟ برای اینکه تبصره دو از نظر نمایندگان تهیه نشده است از نظر دولت است عبارت تبصره این است که می‌گوید هر کس با ایجاد هر گونه وسایلی از مجلس تقاضای تفویض اختیارات قانون‌گذاری بکند به حبس مجرد از ۲ تا ده سال محکوم می‌شود این ناظر است به کسانی که بر علیه قوه مقننه بر علیه مصونیت شما آقایان بر علیه حق قانون‌گذاری شما آقایانی که اینجا نشسته‌اید برود یک وسایلی برانگیزاند یعنی چه کند؟ یعنی محیط ارعاب ایجاد کند یا نمایندگان مجلس را ببرد تهدید بکند و بگوید که من می‌خواهم که شما اختیارتان را به من تفویض کنید این مجازات بشود و بنده تصور می‌کنم که این تبصره مقام شامخ قوه مقننه را بالاتر برده احترامی به شما گذاشته شده مصونیت حق وکیل مجلس را حفظ کرده است جز این چیز دیگری نیست بنده عقیده دارم که نمایندگان محترم ملت به یک چنین تبصره‌ای که حافظ قوه مقننه است باید بیش از کمیسیون علاقه به خرج بدهند و به اتفاق آرا رأی بدهند اما تبصره سوم که اینجا تصور شده است برخلاف قانون اساسی است بنده البته این را حق می‌دهم چون بعضی از آقایان نمایندگان محترم چون خودشان می‌خواهند قانون وضع کنند و محرومیت برای خودشان نمی‌خواهند قائل بشوند یک قدری ممکن است در نظرشان مشکل بیاید که خوب چرا من بیایم حق خودم را محدود بکنم این صحیح نیست تا وقتی که قائل هستیم که یک عده افراد استفاده از وسایلی می‌کنند برای اینکه محیط ارعابی ایجاد بکنند و از ما یک حق غیر قانونی بگیرند ما باید قائل بشویم که این افرادی که ممکن است تحت تأثیر ضعف نفس قرار بگیرند تا خدای نکرده کمپی زنی در خارج بکنند و یک اختیاراتی به یک آدم غیر پارلمانی بدهند ما یک همچو اشخاصی ضعیف النفسی را محروم می‌کنیم از این حق آن وقت این هیچ تناقضی با قانون اساسی ندارد دو اصلی که خواندند راجع به اصل مصونیت است اصل آزادی رأی دادن است جناب آقای صدرزاده اصل مصونیت هیچ ارتباطی با موضوع ندارد مخصوصاً اینکه ما می‌خواهیم قائل بشویم که ماده‌ای وضع می‌کنیم که این ماده و اصل در حدود قانون اساسی است همان طور که جناب آقای اردلان قرائت کردند قوای ثلاثه مملکت به موجب قانون اساسی ممتاز و منفصل است قوه مجریه باید اراده آقایان را اجرا کند قوه مجریه حق ندارد خودش قانون وضع کند و خودش اجرا کند (شمس قنات‌آبادی- حالا که اراده خودش را اجرا می‌کند با روزنامه‌ها هر کار که دلش خواست می‌کند) اجازه بفرمایید یک وکیل مجلس هم حدود و حقوقش محدود به حدودی است که قانون اساسی قید شده که باید قوه مقننه قانون وضع کند و نظارت بکند در عمل دولت در قانون اساسی به هیچ وجه اجازه داده نشده است که وکیل حق قانون‌گذاری خودش را به دیگری تفویض بکند آقایان وکلا دادگستری اینجا تشریف دارند شما وقتی که یک دعوی حقوقی دارید بنده را وکیل می‌کنید می‌روم از دعوی شما در عدلیه دفاع می‌کنم آیا بنده حق دارم که این وکالت را به دیگری واگذار کنم؟ حق ندارم مگر آنکه در وکالتنامه حق توکیل قید شده باشد آن وقت حق دارم آقایان نمایندگانی را که ملت ایران آنها را انتخاب کرده آنها باید خودشان قانون وضع بکنند حق ندارند این اختیارات را به دیگری واگذار بکنند مرد حقوقی نمی‌تواند در این موضوع تردید داشته باشد حالا من نمی‌دانم چطور جناب آقای صدرزاده معتقدند که در محافل علمی در کدام محفل علمی در کدام محفل حقوقی می‌شود گفت که قوه مقننه حق دارد اختیار قانون‌گذاری خودش را به دیگری واگذار کند؟ آن کسی که این را بگوید این را بهش نمی‌شود گفت محفل علمی آن مطلبی که گفته شد به او اختیار تهیه لوایح داده شده این چه حرفی است لایحه همان است که دولت تهیه می‌کند می‌آورد مجلس‏ در مجلس وقتی آقایان تصویب فرمودند اجرا می‌کند اما اگر کسی لایحه‌ای خودش امضا کرد خودش اجرا کرد بعد هم اشخاصی را مجازات کرد و مالیات گرفت این قانونی نیست چطور می‌شود این را گفت لایحه و در بعضی محافل علمی که بعضی از آقایان صحبت می‌کنند البته آقایانی هستند که مخالف همین مجلس ۱۸ هستند آنها معتقدند که وضع اخلال‌گری که تا ۲۸ مرداد در این مملکت بود بعد باز هم باشد اینها حق ندارند اسم‌شان را محافل علمی در این مملکت بگذارند و یک امر اصولی که در این مملکت شده این امر را تخطئه بکنند بنابراین بنده عقیده دارم که وکیل نمی‌تواند این حق را به دیگری واگذار کند و این تبصره سومی که عرض کردم راجع به آن چنان وکیل است که برخلاف قانون اساسی اقدامی بکند و حقی را که ملت ایران به او واگذار کرده بیاید در این مجلس ضعف نفس نشان بدهد و این حق خودش را به یک قلدری واگذار کند و او بیاید بگوید آقا من قانون وضع می‌کنم آقایان آیا شما یک چنین وکیلی را قابل وکالت می‌دانید (عده‌ای ازنمایندگان- خیر) وقتی شما معتقد هستید که یک چنین شخصی نمی‌تواند قابل وکالت باشد چطور می‌آیید با تبصره ۳ مخالفت می‌کنید بنده معتقد هستم این گزارش که در کمیسیون دادگستری تنظیم شده از نظر اصول از نظر اصل و از نظر حق قوه مقننه که به دنیای متمدن ثابت بکند که مملکت ما یک مملکت پارلمانی است مملکت ما مملکتی است که قوه مقننه‌اش حی و زنده است و می‌تواند در مملکت خودش قوانین وضع کند نظارت کند بر اعمال قوه مجریه جامع تنظیم شده و ضمناً همان طور که مذاکره شد یک مسائلی هست که این مسائل الان در جریان است وبرای اینکه خلائی حاصل بشود همان طور که جناب آقای نقابت فرمودند با تماسی که با جناب آقای وزیر دادگستری گرفته شد و پیشنهادی که شده برای رفع اشکال کار بود که ما هم بتوانیم این اصل را رعایت کنیم طبق این گزارش و هم دست و بال دولت بسته نباشد تا موقعی که قوانین اصلاحی شان تکمیل بشود و تکلیفش معلوم بشود آن هم در کمیسیون دادگستری که موافقتی شده که به نظر آقایان خواهد رسید و آقایان هم موافقت خواهند کرد بنابراین خواستم این را عرض بکنم که این گزارش از نظر اصول کاملاً صحیح و شایسته توجه نمایندگان محترم مجلس است برای آنکه مزید اعتبار و موجد قدرت نظام قوه مقننه است که آقایان هستید (احسنت، احسنت)

۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه

رئیس- وقت گذشته است پیشنهاد کفایت مذاکرات هم رسیده است فعلاً جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه دستور مذاکره در این گزارش (صدرزاده- آقا حق بنده) بنده چیزی نفهمیدم که در مورد شما گفته شده باشند.

(مجلس بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد).

رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت