مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ خرداد ۱۳۳۳ نشست ۱۷

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری هجدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ خرداد ۱۳۳۳ نشست ۱۷

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره

شنبه ماه ۱۳۳۴

سال یازدهم

شماره مسلسل

دوره هجدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۱۸

جلسه: ۱۷

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه دوم خرداد ماه ۱۳۳۳.

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مجلس.

۲- تقدیم یک فقره سؤال از طرف آقای دکتر بینا.

۳- تقدیم چند فقره تلگراف از طرف آقایان امید سالار و مهندس اردبیلی.

۴- طرح خاتمه مذاکره لایحه اجازه پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت اردیبهشت ۱۳۳۳.

۵- مذاکره و تصویب سه فوریت واصل طرح پیشنهادی مربوط به الغا طرح قانونی مصادره اموال آقای قوام.

۶- طرح و خاتمه مذاکره لایحه اضافه اعتبار وزارت دفاع ملی.

۷- تعیین موقع و دستور جلسه بعد، ختم جلسه.

مجلس ساعت ده و سی و پنج دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.

۱- تصویب صورت مجلس.

غائبین با اجازه آقایان- اخوان، کی‌نژاد، احمد فرامرزی، صفاری، قوامی، قراگوزلو، دکتر شاهکار، اقتدار صادقی.

غائبین بی‌اجازه آقایان- سلطانی، ثقه‌الاسلامی.

رئیس- نسبت به صورت جلسه پیش نظری نیست، آقای صفایی.

عبدالصاحب صفایی- در موضوع غائبین در رأی بنده با اجازه بودم و از حضور مبارک‌تان اجازه گرفتم بی‌اجازه قید شده.

رئیس- اصلاح می‌شود آقای نورالدین امامی.

نورالدین امامی- آقای ثقه‌الاسلامی را غایب بی‌اجازه نوشته‌اند در صورتی که بنده به استحضار مقام ریاست رساندم.

رئیس- بسیار خوب آن هم اصلاح می‌شود دیگر نسبت به صورت مجلس نظری نبود (اظهاری نشد) صورت مجلس مذاکرات جلسه پیش تصویب شد.

۲- تقدیم یک فقره سؤال از طرف آقای دکتر پیرنیا

رئیس- آقای دکتر پیرنیا.

دکتر پیرنیا- آقایان استحضار دارند که یک بودجه سنگینی با کسر شش میلیارد ریال پیشنهاد شده و چون به نظر بنده این یک اثر سویی از نظر اقتصادی و سیاسی داشت این است که بنده یک سؤالی تهیه کرده‌ام که تقدیم مقام ریاست می‌کنم.

میراشرافی- آقای دکتر لباس کهنه‌های جهودها را هم می‌گذارند توی بودجه مملکت لباس کهنه جودها به بودجه مملکت چه کار دارد؟ (زنگ رئیس).

۳- تقدیم چند فقره تلگراف از طرف آقایان امید سالار و مهندس اردبیلی

رئیس- آقای امید سالار.

امید سالار- عرض کنم همه روزه تلگرافاتی مبنی بر غارت مردم از طرف قشقایی‌ها در جنوب می‌رسد که برای نمونه سه فقره‌اش را تقدیم مقام ریاست می‌کنم و استفاده می‌کنم از حضور آقای وزیر دفاع ملی (نمایندگان- وزیر جنگ) از آقای وزیر جنگ استدعا می‌کنم که زودتر دستور فرمایند در آباده یک پادگان قوی تشکیل گردد خواهد ماند (نمایندگان- خدا نکند) برای نمونه سه فقره از تلگرافات را تقدیم می‌کنم.

رئیس- آقای فرامرزی.

عبدالرحمن فرامرزی- چون حالا صحبت از ناامنی پیش آمده من هم از آقای وزیر جنگ استدعا می‌کنم در صحرای باغ لارستان که یک عده دزد نفر همیشه مزاحم مردمند آنجا هم یک یادگان بگذارند (صحیح است).

رئیس- این مذاکرات خارج از ترتیب آیین‌نامه مجلس شده است، آقای مهندس اردبیلی سؤالی دارید؟

مهندس اردبیلی- یک شکایتی از آقای مهندس طاهرزاده رسیده که تقدیم می‌کنم برود به کمیسیون عرایض.

رئیس- این قبیل مطالب نباید در صورت مجلس گفته شود عین شکایت را به کمیسیون عرایض بفرستید.

(۴- طرح و خاتمه مذاکره لایحه اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت اردیبهشت ۱۳۳۳.)

رئیس- لایحه یک دوازدهم مطرح است. قرائت می‌شود.

(به شرح ذیل قرائت شد.)

ماده واحده- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود حقوق و کمک مزایای کارمندان و خدمتگزاران و مصارف مستمر وغیر مستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاه‌های دولتی و سایر مخارج کشور را بابت اردیبهشت ماه ۱۳۳۳ در حدود یک دوازدهم اعتبارات سال ۱۳۳۲ و با رعایت مقررات قانون بودجه و مصوبات سال مزبور و سایر قوانین و مقررات مالی از درآمد عمومی کشور پرداخت نماید. اعتبار بودجه مجلس سنا به مأخذ یک دوازدهم بودجه سال ۱۳۳۱ با احتساب مبلغ کمک برسم علی‌الحساب پرداخت و پس از تصویب بودجه سال جاری محسوب و واریز خواهد شد.

نخست وزیر- سپهبد زاهدی‏

رئیس- آقای بهادری.

بهادری- قبلاً از طرف آقایان نمایندگان آذربایجان از مقام ریاست استدعا می‌کنم نسبت به طرح اعتبارنامه آقای ایلخانی‌زاده توجهی بفرمایند که زودتر در مجلس مطرح شود (صحیح است) اصولاً بنده برای خاطر رفاه وضعیت کارمندان دولت موافقم که هر چه زودتر حقوق و اضافات به مستخدمین دولت پرداخت شود فعلاً در این کشور به نظر بنده از کارمندان دولت بیچاره‌تر طبقه‌ای نداریم در این گرانی روزافزون با وضعیت بدی زندگانی می‌نماید و با مختصر حقوقی باید زیست کنند یکی هم طبقه کارگر است که اصولًا دولت باید برای جلوگیری از این گرانی طاقت فرسا تدابیری اتخاذ نماید چون فعلًا مجال کافی نداریم به طور مختصر علل مخالفت خود را در این لایحه به عرض می‌رسانم مخالفت بنده با این لایحه یک دوازدهم برای این است که تقریباً یک دوازدهم چند دوره است که بدعتی شده یعنی از دوره ۱۴ این بدعت گذاشته شده و در این چند دوره همیشه دولت‌ها می‌خواهند با یک دوازدهم عمرشان را بگذرانند در ادوار گذشته به خاطر دارم که فقط دوبار آن هم در آخر سال یعنی اسفند ماه آن سال بودجه مملکت تصویب شده بقیه ادوار همه‌اش یک دوازدهم گذشته، آقایان یکی از وظایف عمده مجلس شورای ملی رسیدگی به دخل و خرج مملکت است که قانون اساسی این وظیفه مهم را مختصاً به مجلس شورای ملی واگذار نموده است مملکت ما امروز محتاج اصلاحات فوری است و مادامی که بودجه منظم و مرتبی نداشته باشیم نمی‌توانیم این دستگاه‌های زنگ زده اقتصادی‌مان را راه بیندازیم و موفق نخواهیم شد آقایان قریب سیزده سال است که رضا شاه فقید از ایران رفته ما نتوانسته‌ایم این برنامه‌های عمرانی و اقتصادی خودمان را راه بیندازیم سهل است آنچه هم که درست شده بود از دست می‌دهیم مثلا در این ۱۳ سال بقیه ساختمان راه‌آهن یکی مال مشهد و دیگری راه‌آهن تبریز است که همین طور راکد مانده است (صحیح است) حالا هم با این وضعیتی که ما داریم یعنی حکومت در حکومت ما یک دستگاه وزارت بهداری داریم عین آن دستگاه را در سازمان برنامه داریم (صحیح است) همین طور سایر دستگاه‌ها یکی دولتی است یکی هم مال برنامه اینها هیچ کدام به درد مملکت نمی‌خورد (صحیح است) علت همه اینها به نظر بنده عدم تصویب بودجه و عدم نظارت مجلس در امور دخل و خرج مملکت است من از آقای وزیر دارایی متشکرم که برای اولین بار به موقع بودجه را تقدیم مجلس کردند ولی صراحتاً عرض می‌کنم منحصراً مجلس این ماه به عنوان کمک به وضعیت کارمندان اجازه یک دوازدهم را می‌دهد فکر می‌کنم اکثریت همکاران محترم دیگر اجازه نخواهند داد به عنوان طرح یک دوازدهم لایحه‌ای دولت به مجلس بیاورد عقیده دارم اعضای محترم کمیسیون بودجه تا ۱۵ روز بودجه مملکتی را مورد مطالعه و رسیدگی قرار داده و گزارش آن را به عرض مجلس شورای ملی برسانند و عقیده دارم که مجلس شورای ملی در عرض یک ماه صبح و عصر و شب تمام اوقات خودشان را صرف کنند برای بودجه مملکتی (شوشتری- قانون هم همین را می‌گوید) تا تکلیف بودجه مملکتی را تعیین نمایند بلکه امسال به یاری خداوند برنامه‌های عمرانی و اصلاحی این مملکت شروع بشود در ضمن بنده از موقع استفاده کرده و تذکراتی به عرض می‌رسانم نمی‌دانم آقای وزیر دارایی برای کسر بودجه مملکتی چه فکری نموده‌اند گرچه بنده هنوز بودجه را کاملًا مطالعه نکرده‌ام ولی مبالغ هنگفتی شما کسر بودجه دارید آقای وزیر دارایی دیگر ملت ایران قادر نیست که مالیات غیرمستقیم بدهد هزینه زندگی طوری بالا رفته که دیگر امکان ندارد کسی بیشتر از این مالیات بپردازد.

رئیس- آقای بهادری مذاکره در یک دوازدهم غیر از این مطالب است.

بهادری- بنده راجع به یک دوازدهم عرض می‌کنم.

رئیس- شما به عنوان یک نفر مخالف صحبت می‌کنید و بیشتر از این نمی‌شود صحبت کرد از موضوع خارج نشوید و راجع به همان مطلب بفرمایید قسمت دوم ماده ۱۳۸ آیین‌نامه قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

هیچ گونه پیشنهاد یا تبصره یا ماده الحاقیه چه در حین تقدیم از طرف دولت و چه در موقع مذاکرات از طرف نمایندگان راجع به دوازدهم بودجه مجاز نخواهد بود و موقع طرح آن هم بعد از توضیحات مختصر پیشنهاد کننده و جواب مختصر یک نفر مخالف اخذ رأی به عمل خواهد آمد.

رئیس- توجه فرمودید حالا به طور مختصر در خود یک دوازدهم بودجه وارد بشوید حالا بفرمایید.

بهادری- عرض کنم حالا در این کشور علاوه بر مالیات عوارضی هم هست من حساب کردم که ملت ایران بیشتر از مالیات عوارض می‌دهد به عناوین مختلف (صحیح است) و هر کس هم که دستش می‌رسد یک عوارضی تحمیل می‌کند من در تبریز بودم یک چیزی شنیدم آقای رئیس بانک ملی تبریز برای این که یک دستگاه فیلمبرداری عوارض درست کرده ملاحظه بفرمایید کار طوری شده است که وضع عوارض به بانک ملی هم رسیده است باید جلوی اینها را بگیرند (اردبیلی- کی به کیه) واقعاً حیف است باید مخصوصاً دستگاه‌های اقتصادی را راه بیندازید با داشتن این همه اراضی و آب و زمین شما می‌توانید کسر بودجه را از اینها تأمین کنید آقایان توجه بفرمایید مثلاً ما در آذربایجان دشت مغان داریم آمده‌اند یک شرکتی در آنجا تأسیس کرده‌اند حالا سرمایه آنجا نگذاشته‌اند دویست هزار هکتار زمین است در سال گذشته هیچ گونه بهره‌برداری در آنجا نشده است و سالی مبالغی دولت ضرر می‌کند من نمی‌دانم این دستگاه‌های وزارت کشاورزی ما چه می‌کنند از آنجا ما سالی صد هزار تن پنبه و سایر حبوبات (یک نفر از نمایندگان- گندم) می‌توانیم به دست بیاوریم اینها یک تذکراتی است که چون مقام ریاست اجازه نفرمودند بنده نمی‌خواهم بیش از این در اطراف این موضوع صحبت کنم و بر خلاف امر ایشان رفتار کنم یکی هم موضوع راه‌ها است که استدعا دارم که آقا توجه بفرمایید که این بودجه‌هایی که از طرف وزارت راه خواسته شده فوراً داده شود (شوشتری- اصلاً راه نیست) چون راه اکثر نقاط مملکت خراب است بنده فعلاً از بقیه عرایضم صرف‌نظر می‌کنم و موکول می‌کنم به موقع طرح بودجه (احسنت).

رئیس- در این لایحه یک دوازدهم یک کلمه‌ای است که خود آقای وزیر دارایی هم توجه دارند آقای اردلان توضیح می‌دهند و خود ایشان اصلاح می‌کنند، آقای اردلان.

اردلان- چون در یک دوازدهم پیشنهاد نمی‌شود داد بنده با جناب آقای وزیر دارایی هم صحبت کرده‌ام فعلاً به نام توضیح یک کلمه‌ای از این پیشنهاد دولت حذف شود و یک کلمه صحیح و بهتری گذاشته شود آن موضوع این است که در اینجا نوشته شده قانون بودجه آقایان مطلع هستند که سال ۳۲ قانون بودجه از مجلس شورای ملی نگذشته قانون چیزی است که مجلس شورای ملی تصویب بکند و به صحه ملوکانه برسد (صحیح است) کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی نسبت به بودجه پیشنهادی دولت نظریاتی داده و رایزنی به مجلس شورای ملی داده و حالا به جای کلمه قانون بودجه باید گذاشه شود مصوبات سال ۳۲ کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی (صحیح است).

عمیدی نوری- پیشنهاد اصلاحی بدهید.

عبدالصاحب صفایی- در یک دوازدهم پیشنهاد نمی‌شود داد.

رئیس- آقای وزیر دارایی.

وزیر دارایی (آقای دکتر امینی)- عرض کنم راجع به تذکری که جناب آقای اردلان فرمودند بنده موافقم که به جای قانون بودجه گذاشته شود که مقررات مصوبه کمیسیون مجلس شورای ملی (صحیح است).

رئیس- پس لایحه به این طور که اظهار داشتند اصلاح می‌شود.

وزیر دارایی- ضمناً بنده خواستم به طور اختصار راجع به فرمایشاتی که جناب آقای بهادری فرمودند جوابی عرض کرده باشم ایشان فرمودند که تأخیری در تقدیم بودجه از طرف دولت‌ها به مجلس شواری ملی همیشه بوده بنده تصدیق می‌کنم همان طوری که فرمودند سیاست مالی اقتضا دارد که بودجه در موقع خودش تسلیم بشود و آقایان نمایندگان هم در اطراف دخل و خرج مملکت اظهار نظر کامل بکنند بنده به گذشته کاری ندارم ولی در این دوره به موقع خودش بودجه تقدیم مجلس شده و همان طوری که در جلسه گذشته عرض کردم امیدوارم که هر چه زودتر جلسه کمیسیون بودجه تشکیل شود و به بودجه رسیدگی کنند چنان که امروز جناب آقای اورنگ هم فرمودند که کمیسیون بودجه را برای روز شنبه دعوت کرده‌اند و امیدوارم همان طوری که آقای بهادری تذکر فرمودند شب و روز کار بکنند تا این که زودتر گزارش بودجه به مجلس تقدیم شود بنده خوشوقتم که جناب آقای دکتر پیرنیا سؤالی فرموده‌اند راجع به درآمد دولت و کسر بودجه دولت که در موقع خودش جواب عرض خواهم کرد که به چه ترتیب این کسر تأمین خواهد شد که رفع نگرانی آقایان بشود راجع به تذکرات کلی آقای بهادری می‌خواهم عرض کنم چنانچه قدرت مالی دولت اجازه بدهد البته دقت خواهد شد ولی با کسری که در بودجه مشاهده می‌فرمایید که با آن سرعت انجام شود نسبت به مالیات‌های غیرمستقیم که اشاره فرمودند البته در این بودجه ملاحظه خواهید فرمود که به مالیات‌های غیرمستقیم چیزی اضافه نشده است ولی نسبت به اصل مالیات مستقیم و غیر مستقیم بنده عرایضی دارم که در موقع خودش عرض خواهم کرد (انشاءالله).

رئیس- نظر دیگری نیست لایحه برای مجلس سنا فرستاده می‌شود (شوشتری- به چه عنوان؟) به عنوان اظهار ملاحظات مطابق قانون اساسی (احسنت).

۵- مذاکره و تصویب سه فوریت و اصل طرح پیشنهادی مربوط به الغا طرح قانونی مصادره اموال آقای قوام

رئیس- طرحی که به مجلس شده به قید سه فوریت قرائت می‌شود. (به شرح زیر خوانده شد.)

مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی.

چون اصل شانزدهم متمم قانون اساسی مقرر می‌دارد «ضبط املاک و اموال به عنوان مجازات و سیاست ممنوع است» توجه به اصول دیگر ماده واحده ذیل را پیشنهاد می‌نماییم-

ماده واحده- قانون مصادره اموال آقای احمد قوام ملغی و کان لم یکن است.

مشایخی، محمودی، باقر بوشهری، اورنگ، مسعودی، مکرم، امیر تیمسار افشار، امیر احتشامی، عبدالصاحب صفایی، صادق نراقی، بزرگ‌نیا، تیمورتاش، پور سرتیپ، غضنفری، اردبیلی، موسوی و ۶۳ امضای دیگر.

رئیس- پیشنهاد کننده یک توضیح مختصری می‌دهد. آقای مشایخی.

مشایخی- بنده آن قانونی را که به نام قانون مصادره اموال قوام‌السلطنه دوره هفده مجلس شورای ملی به تصویب رسیده است قانونی نمی‌دانم و عقیده دارم نام آن را باید تصمیم گذاشت. نه قانون

(یک نفر از نمایندگان، روی عصبانیت بود) زیرا آن چیزی که بر خلاف قانون اساسی و قانون شرع وضع شود قانون نیست واین عنوان را نمی‌توان به آن داد این تصمیمی که در دوره هفده مجلس شورای ملی گرفته شده است و اسم آن را قانون گذاشته‌اند برخلاف قانون اساسی است و هر تصمیمی که برخلاف قانون اساسی گرفته شود باید بی‌اعتبار و بلااثر اعلام شود (صحیح است) قانون اساسی که پایه و شالوده محکم مشروطیت است و کلیه قوانینی که در مجلس وضع می‌گردد باید بر اساس آن استوار باشد شامل اصولی است که سریعاً این طور کارها را منع کرده است اصل ۹ متمم قانون اساسی حاکی است که افراد مردم از حیث جان و مال و مسکن و شرف محفوظ و مصون از هر گونه تعرضی هستند و متعرض احدی نمی‌شود شد مگر به حکم و ترتیبی که قوانین مملکت تعیین می‌نماید (صحیح است) اصل ۱۵ متمم قانون اساسی مثمر است که هیچ ملکی را از تصرف صاحب ملک بیرون نمی‌توان کرد.

رئیس- آقای مشایخی فوریت مطرح است راجع به فوریت صحبت کنید بعد اگر در اصل موضوع صحبتی دارید در خود ماده واحده بفرمایید.

مشایخی- بسیار خوب، هیچ ملکی را نمی‌شود از تصرف مالک ملک بیرون کرد مگر به موجب قانون، در اصل ۱۶ واصل ۲۷ و ۲۸ هم ...

رئیس- این مربوط به اصل قضیه است اینها مربوط به فوریت نیست.

مشایخی- به هر صورت بنده این قانون را مخالف قانون اساسی می‌دانم و معتقد هستم که بدون فوت وقت نقض شود.

رئیس- فوریت اول مطرح است آقای قنات‌آبادی با فوریت مخالفید؟

قنات‌آبادی- بله بنده با فوریت و عدم فوریتش مخالفم.

رئیس- بفرمایید.

قنات‌آبادی- قبل از این که علت مخالفتم را با این طرح تقدیمی آقایان نمایندگان بیان کنم اسامی آقایان محترمی را که پای این طرح را امضا کرده‌اند قرائت می‌کنم برای این که در فوریت‌های بعدی و موقعی که خود ماده واحده مطرح می‌شود مقام ریاست توجه داشته باشند که این آقایان محترمی که خودشان این لایحه را امضا فرموده‌اند یعنی با قید سه فوریت تقدیم مقام ریاست کرده‌اند حق نداشته باشند به عنوان مخالف با فوریت و یا اصل لایحه صحبت کنند (مهدوی- تمام اینها مسلمانند) گر مسلمانی از این است که ماها داریم- وای اگر از پس امروز بود فردایی، ماشاءالله آقای سعید مهدوی ماشاءالله امضاکنندگان این آقایان هستند. مشایخی، محمودی، باقر بوشهری، اورنگ، مسعودی، مکرم، امیر نیرومند، افشار، امیراحتشامی، عبدالصاحب صفایی، (چند نفر از نمایندگان- این چه ارتباطی با فوریت دارد؟) صادق نراقی، بزرگ‌نیا، تیمورتاش، پورسرتیپ، غضنفری، اردبیلی، موسوی، بهبهانی (همهمه نمایندگان، زنگ رئیس، اینها چه ارتباطی دارد؟)

رئیس- اینها چیست که می‌خوانید؟

قنات‌آبادی- اولاً تمنا می‌کنم از مقام ریاست که به آقایان نمایندگان بفرمایند که اگر لازم است که تذکری داده شود مقام ریاست باید تذکر بدهند.

رئیس- گفتم که آقایان ساکت باشند.

قنات‌آبادی- اجازه بفرمایید این اسامی آقایانی است که پای این طرح را امضا کرده‌اند.

رئیس- این مربوط به فوریت نیست اسامی قبلاً اینجا خوانده شده.

عبدالرحمن فرامرزی- جناب آقای رئیس ایشان می‌خواهند بفرمایند که این آقایان حق ندارند که مخالفت بکنند قصد ایشان این است والا قصد دیگری ندارند.

صفایی- مگر امضای‌شان را پس بگیرند.

قنات‌آبادی- مطابق آیین‌نامه حق پس گرفتن امضای خود را ندارند بله بنده قصدم این بود اول هم که عرض کردم، توماج، تجدد، امید سالار، سرمد، دکتر پیرنیا، سالار بهزادی، خلعتبری، هدی، دکتر مشیر فاطمی، سعیدی، فرود، میراشرافی، رضایی، اریه، بهادری، شادلو،، کاشانیان، مهدوی، کدیور، دکتر آهی، زنگنه، دولتشاهی، افخمی، معین‌زاده، اکبر شاهرخ‌شاهی، دکتر وکیل، داراب، شفیعی، بیات ماکو،، جلیلوند، قراگوزلو، امامی، بوشهری، دکتر عدل، عباسی، حمیدیه، ابراهیمی، خرازی، ظفر، جفرودی و چند امضای دیگر (مهدوی- مهدوی را دروغ می‌گوید، بنده امضا نکرده‌ام) (حشمتی، بنده هم امضا کرده‌ام).

قنات‌آبادی- من این را از آقای نقیب گرفته‌ام از خودم ننوشته‌ام اما فوریت معمولاً روی موضوعاتی قرار می‌گیرد که اگر در موقع خودش و موقع مقتضی آن عمل انجام نشود و آن موضوع تصویب نشود و آن قانون مورد تأیید نمایندگان مجلس شورای ملی قرار نگیرد یک مصلحت بزرگی یک مهمی راجع به اجتماع از بین برود و دفن شود مثلاً دولت ما موظف است که آخر برج که می‌شود به کارمندان دولت حقوق بدهد و چون بودجه هم در مجلس تصویب نشده و کارمندان ما هم احتیاج به پول دارند لازم است لایحه یک دوازدهم وقتی به مجلس می‌آید با فوریت بیاید که نمایندگان با فوریت به آن رأی بدهند که یک مصلحتی فوت نشود و کارمندان بی‌بضاعت آخر برج پول داشته باشند و بتوانند زندگیشان را اداره کنند و نظیر این مطلب است که لازم است وقتی این قبیل لوایح تقدیم مجلس می‌شود با فوریتش مخالفت نشود امااین لایحه‌ای که با قید سه فوریت آمده و فریاد واسلام ای یک عده‌ای هم بلند شده بنده نمی‌دانم که چه لزومی داشته و چه مصلحتی از بین می‌رفته است و چه مفسده‌ای مترتب می‌شده است که این طرح با قید سه فوریت داده می‌شود ممکن بود یک آدم بدبخت و گرسنه و فقیری یک حقی از او گرفته شده باشد یا یک پولی را از او به زور به زعم آن عده‌ای که خیال می‌کنند به زور گرفته شده است و این واقعاً گرسنه بود و می‌آمدند یک تصمیم فوری راجع به آن اتخاذ می‌کردند و حال آن که معنی انجام موضوع به خصوص که خارج شدن املاک آقای قوام‌السلطنه از قید ملکیت ایشان. این به معنی خود آن قانونی است که در دوره هفده بعد از کشتار سی‌ام نیز در مجلس تصویب شده بود در این مورد هیچ یک از این معانی انجام نشده است در این مورد به هیچ وجه این قانون اجرا نشده است در معنا ایشان حکومت‌شان را بر املاک‌شان داشته‌اند و در معنی تصرفات غیر قانونی با وجود این قانون هم می‌شده است (مشایخی- قانون نبوده است) اولاً این مطلب را یک بار دیگر هم اینجا عرض کردم که مجلس می‌تواند تصمیم بگیرد و یک موضوعی را قانونی بداند یا قانونی نداند البته با تشریفات قانونی و با تشریفاتی که آیین‌نامه معین کرده اما یک فردی در هیچ زمانی و در هیچ موردی حق ندارد عمل یک مجلس را تخطئه کند (مهدوی- مجلس نبوده یک عده چاقوکش بوده‌اند این برخلاف قانون اساسی است) البته آقایان نمایندگان محترم همه شان می‌توانند به فوریت این طرح رأی بدهند و اسم آن بشود یک قانونی که آن قانون گذشته را نسخ کرده یا به قول آقایان کان لم یکن کرده است اما یک فرد به هیچ وجه حق ندارد که بگوید یک مجلسی کارش قانونی نبوده یا قانونی بوده است (عبدالرحمن فرامرزی- چطور حق ندارد؟) زیرا تصمیمی که مجلس می‌گیرد این دیگر قانونی است و اگر بنا بشود که زیرش بزنیم می‌شود به زیر خیلی از این حرف‌ها زد بنابراین بنده که با این فوریت مخالفم با فوریت دوم هم مخالفم و با فوریت سوم هم مخالفم و با خود ماده واحده هم مخالفم می‌خواهم به آقایان محترم عرض کنم که واقعاً شما برای فقرا و مجروحین مملکت هم به همین فوریت تصمیم می‌گیرید؟ (سالار بهزادی- حقوق فقرا بهتر حفظ می‌شود) حقوق فقرا را با حفظ حقوق اشراف حفظ می‌کنید اشتباه می‌فرمایید. این مجلس برای این درست نشده است که ما بیاییم دور هم جمع بشویم و تمام هممان صرف این بشود که حقوق طبقه اشراف را حفظ کنیم (مهدوی- آقای قنات‌آبادی این حرف‌ها را بگذارید. از رئیس شهربانی شاهرود پول گرفتن حفظ حقوق فقرا است؟!) و ما مال و جان آنها را ولو هر کاری که مرتکب بشوند و هر جرمی را که مرتکب بشوند حفظ بکنیم به این دلیل بنده به این فوریت مخالفم (مهدوی- چرا باید این مزخرفات را بشنویم).

رئیس- اسم موافقی که اینجا نوشته شده آقای عمیدی نوری است (عمیدی نوری- بنده موافقم جواب عرض می‌کنم) بفرمایید.

عمیدی نوری- جناب آقای قنات‌آبادی، بنده از کسانی هستم که این طرح را امضا نکرده‌ام مع‌هذا موافق هستم با فوریتش (احسنت) دلایلش را هم خدمت‌تان عرض می‌کنم.

رئیس- راجع به فوریت باشد.

عمیدی نوری- راجع به فوریت است هر عملی که بر خلاف قانون اساسی و به نام تصمیم مجلس شورای ملی یا قوه مقننه عنوان بشود یک دقیقه هم ازش بگذرد این عمل باید لغو بشود و هر تأخیری ولو یک دقیقه هم در عمل غیر قانونی که حیثیت و احترام مملکت را می‌برد بشود این غلط است و باید به فوریت آن را لغو کرد (میراشرافی- خوب بود راجع به کارمندان بازنشسته هم آقایان این رعایت را می‌کردند که آن را به چاه‌ویل نفرستند) این هم صحیح است و به همان دلیل جناب آقای میراشرافی صحیح می‌فرمایید بنده و جنابعالی عقیده داشتم که به فوریت باید بشود و آقایان هم رأی دادند و آن طرح هم باید به فوریت تصویب می‌شد و انشاءالله باز هم تمام خواهید شد یک دلیلی که می‌خواهم آقای قنات‌آبادی را قانع کنم همین است که جنابعالی در دوره هفده تشریف داشتید و همین لایحه غیر قانونی که آبرو و حیثیت قضایی مملکت را برده با سه فوریت گذراندید شما که طرفدار سه فوریت یک عمل غیر قانونی که بر خلاف موازین قانون اساسی است بودید چطور حالا می‌گویید لغو یک چنین عمل غیرقانونی نمی‌بایستی با سه فوریت باشد بنده از عمل خودتان اتخاذ سند می‌کنم از اقرار خودتان و عمل غلطی که در دوره گذشته شد و معتقد بودید که بایستی با فوریت و سه فوریت این لایحه بگذرد دیگر حاجتی به دلیل نیست چون اقرار خودتان را دلیل گرفتم.

رئیس- به فوریت اول رأی گرفته می‌شود، آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد فوریت دوم مطرح است، آقای قنات‌آبادی.

قنات‌آبادی- اولاً جناب آقای عمیدی نوری بعضی موضوعاتی هست که مرهون اوقاتش است در مجلس هفدهم که به این لایحه قانونی با قید سه فوریت رأی داده شد علتش این بود که در و دیوارهای این شهر تهران رنگین به خون ابنای وطن ما بود و افکار عمومی آن روز جداً عصبانی بود برای این که

متأسفانه توی این مملکت با طبقه حاکمه و با این قبیل اشخاص محترم هیچ وقت از روی جد عمل نمی‌شود اگر یک وقت یک تحولی بشود یک دری به تخته بخورد یک اوضاعی برگردد اغلب پزشک احمدی‌ها را محاکمه می‌کنند و از بین می‌برند این را من و شما و همه افراد این مملکت می‌دانیم و حال آن که اگر بنا بشود توی این مملکت گناهان و جنایات را قسمت بکنند این افراد امثال پزشک احمدی‌ها نسبت گناهان‌شان به طبقه حاکمه مثل یک می‌ماند به صد (مهدوی- این دو سه ساله را هم بفرمایید) جناب آقای عمیدی نوری آن روزی که مجلس این تصمیم را گرفت آن روز در مقابل یک خلبان سرتاسری در سراسر کشور مواجه بود (مهدوی- هیچ همچو چیزی نیست فقط از طرف توده‌ای‌ها بود) شما آقایان محترم به سهم خودتان می‌توانید تکذیب بکنید (مهدوی- همه مردم می‌دانند) شما نمی‌توانید هیچ وقت از طرف همه مردم صحبت بکنید.

مهدوی- به خصوص شما هم نمی‌توانید از طرف طواق‌ها بفرمایید.

فرامرزی- این یکی که حسابی بود.

رئیس- آقایان صحبت نکنید والا به شما تذکر بدهم.

قنات آبادی- بنده به مقام ریاست عرض می‌کنم تذکر بفرمایید آقایان از حدودی که آیین‌نامه برایشان تعیین کرده تجاوز نکنند آقای مهدوی امیدوارم شما اجرتان را از خود آقا بگیرید، مضاعف، آقای مشایخی شما از طرف آقای قوام‌السلطنه از آقای مهدوی تشکر بکنید خیلی جوش می‌زنند و عصبانی هستند علی‌ایحال آقای عمیدی نوری آن روز مردم عصبانی بودند خود شما هم که قطع نظر از جنبه وکالت و قطع نظر از همه حب و بغض‌ها و مخالفت‌ها و موافقت‌ها با این حرف‌ها یک روزنامه نگارید یعنی ناظر به حقایق و واقعیات اجتماع هستید می‌دانید آن روز به قدری عصبانیت در سرتاسر کشور حکومت می‌کرد که مجلس هفدهم مجبور بود برای این که به این همه احساسات و به این همه علاقمندی و به این همه مبارزات و این همه خون‌های بی‌گناهی که ریخته شده جواب داده شود این لایحه را با قید سه فوریت تصویب کند و حال آن که هیچ یک از آن شرایط آن روز حالا وجود ندارد.

رئیس- آقای عبدالصاحب صفایی در فوریت موافقید (بلی) به طور مختصر صحبت بفرمایید.

صفایی- به نظر بنده جناب آقای شمس قنات‌آبادی در عوض مکرر به پشت تریبون آمدن و یادی از گذشته کردن خوب بود که خواهش دوستان‌شان را قبول می‌فرمودند و یک مقداری از عصبانیت کم می‌کردند من به ایشان حق می‌دهم که هم مخالف باشند و هم با حرارت صحبت کنند ولی تعجبم از رفقای دیگر بنده است که بی‌جهت در برابر عصبانیت ایشان حرارت نشان می‌دهند و اخلاقاً رفقا نمی‌بایست این کار را بکنند زیرا اکثریت همیشه حاکم است و اقلیت هم حق دارد که حرفش را بزند آقای شمس که در آن روز با آن شدت صحبت می‌کردند اگر امروز دفاعی از گذشته نکنند خوب خود ما به ایشان ایراد می‌گیریم که چرا مخالفت نکردید رفقا باید توجه کنند که عصبانی‌شان نکنند به هر حال بیانات‌شان صحیح بود که در قوانین عادی سه فوریت لزوم ندارد و در جریان عادی همین طور که فرمودند اگر حق آنی فوت نشود بایستی همان جریان عادی خودش را سیر کند ولی در این مورد که یک اصولی از بین می‌رفته است نظر امضاکنندگان یعنی ما امضاکنندگان انی طرح معتقدیم قانونی بر خلاف شرع و بر خلاف قانون اساس گذشته است (صحیح است) خود جناب آقای شمس حق باید بدهند که اگر قانونی بر خلاف قانون اساسی و برخلاف شرع گذشت کوشش باید بشود که اثر آن را در اولین ازمنه امکان از بین برد (صحیح است) درست است کسی امشب بی‌نان نمی‌ماند یا اثر آنی فوت نمی‌شود ولی اگر اثری برخلاف شرع مطهر اسلام در اثر یک تحریک احساسات و یا امیال فقط همان احساسات غلطی که مکرر به جناب آقای شمس عرض کردم یک ملتی را احساسات نمی‌تواند رهبری کند و افکار گاهی به غلط تحریک می‌شود مجلس شورای ملی کانون ارشاد و رهبری ملت است نه این که کورکورانه از آن احساسات غلط پیروی کند اگر بنا بشود مجلس شورای ملی، دولت‌ها از احساسات غلط افراد از احساسات تحریک شده افراد بدون لاونعم پیروی کند همیشه گمراه خواهیم بود ما باید مجلس شورای ملی را تبدیل به یک کانون ارشاد و رهبری عوام بکنیم ما باید مردم را هدایت بکنیم و متوجه‌شان کنیم که این تفکری که برایشان پیش آمده صحیح بوده و یا غلط بوده است در روز سی‌ام تیر احساساتی پیدا شد ...

رئیس- آقای صفایی خواهش می‌کنم تمام بفرمایید چون فوریت مطرح است.

صفایی- بنابراین چون فوریت این لایحه از این لحاظ تقاضا شده بود که قانونی برخلاف شرع و برخلاف قانون اساسی گذشته این بود که نمایندگان محترم عجله داشتند این اثر را خنثی کنند و ثابت کنند که در اولین زمان امکان قوانین بر خلاف قانون شرع و قانون اساسی کان لم یکن است.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به فوریت دوم آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد فوریت سوم مطرح است آقای شوشتری.

شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم، بنده خیلی متأثرم که چرا آقایان یک قدری بیشتر غور نمی‌فرمایند در اینجا پیشنهادی که شده مطالعه بفرمایند و راجع به فوریت غیر فوریت روی یک اصولی صحبت بشود که آن اصول در خارج منعکس به حسن اثر بشود بنده امور آتی و فوتی را مثلاً راجع به کنکره که چهل و چند امضا از نمایندگان محترم شد وقتی که جناب آقای رئیس آن تقریر را فرمودند و شروع شد در اصل قضیه که آن بلافاصله از میان نرود قانع شدم و اینجا اگر به نام فوریت صحبت می‌کنم از نظر موازین شرع است اگر در قانون مصادره اموال آقای احمد قوام چون بنده در تاریخ اسرار حادثه خراسان که نوشته‌ام چون من این طرح را امضا نکرده‌ام آنجا نوشتم آقای احمد قوام همیشه با من مخالف بوده و به من لطف نداشته و من هم اغلب سیاست ایشان مورد پسندم نبوده است، اگر این طور نبود و بوی مخصوصی برده نمی‌شد ازش وارد می‌شدم به مراحل دیگر و اما این که مخالفت می‌کنم اما چون در اصل موضوع آقای قنات‌آبادی خیلی متأسفم که در آن موقع یک عده روحانی آشنا به قواعد فقه و آیات قرآنی توی مجلس نشسته بودند مقدمه قانون را مفسد فی الارض نوشتند اگر هم به فرض محال این طور باشد مصادره مال حرام است مصادره مال غلط است مصادره مال برخلاف نص صریح قرآن کریم است مرتد را هم باید گردن زد کسی که به ذات مقدس پروردگار یا قرآن کریم و یا اصولی از کتب مقدس آسمانی اهانت کرد باید گردنش را بزنند ولی مالش مال وراث است این را به شما بگویم یک قانونی روی هیجان و بی‌مطالعه آورده‌اند این قانون حتماً در اول امکان باید از بین برود آقایان فکری بکنید بیایید یک روز دو روز مطالعه کنید طوری بشود که اینجا ما انشا کنیم و بفهمانیم که روی نادانی یا عدم توجه برخلاف نص قرآن کریم بر خلاف قانون اساسی بر خلاف اسلام و طریقه حقه جعفریه اثنی عشری چیزی از مجلس شورای ملی گذشته و اگر اشتباهاً صادر شود قانونیت ندارد (صحیح است) و به همین دلیل وقتی گفته‌اند در قرضه ملی ۶ درصد جایزه است آمدم اینجا گفتم که قانونیت ندارد احل الله البیع و حرم الربوا جایزه رباهست و حرام است، حرام است آقایان این قانون اصلاً قانونیت ندارد (صحیح است) چرا بی‌مطالعه باشد بگذارید برگردد توی مجلس بگذارید بیاید به مجلس، من گفتم که انتصابات دوره ۱۷ بسیار متأسفم که سه قانون از آن مجلس گذشته که پشت اسلام و مذهب جعفری را لرزانده است.

رئیس- آقای شوشتری نباید از فوریت خارج بشوید.

شوشتری- روی فوریت است اجازه بفرمایید این سه قانونی که گذشته که کمر اسلام را شکست یکی توقیف و تعطیل احکام اسلام بود و متأسفم که روحانوین در مجلس بودند و این طور شد (فرامرزی- اسلام کمر ندارد) پس بگذارید در فوریت سوم برود مطالعه شود و بیاید و بگوییم که اصلاً قانون نبوده تصرفی که کرده‌اند حرام بوده حلال همان است که اسلام گفته حرام همان است که اسلام گفته این برخلاف اسلام است و حرام بوده لذا با فوریت سوم به این جهت مخالفم که اصلاً باید بگوییم این مطلب طبق قانون اسلام بشود یعنی بگوییم که حرام بوده و قانونیت نداشته است.

رئیس- آقای نورالدین امامی.

نورالدین امامی- بنده وقتی که مریض هم نبودم مثل جناب آقای شوشتری نمی‌توانستم صحبت کنم خیلی خوشوقتم که بنده از ایشان به عنوان موافق صحبت می‌کنم بیانات ایشان مام موافقت بود و توجه دارند نمایندگان محترم این قانون اصلا قانون نبوده است و برخلاف قانون اسلام بوده است الناس مسلطون علی اموالهم و انفسهم این برخلاف نص صریح قرآن بوده و برخلاف نص صریح قرآن مجلس ایران نمی‌تواند قانونی وضع کند هر کس مجرم است قانون باید او را مجازات کند اموالش مال ورثه است همان طور که گفتم احتیاجی به برگشتن نیست ما می‌گوییم کان لم یکن یعنی عمل غلطی شده است و آن عمل غلط لغو است والسلام احتیاج به توضیح بیشتری هم ندارد.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به فوریت سوم آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است اصلاحی باید در ماده واحده شود که قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

ماده واحده- طرح قانونی مصادره اموال آقای احمد قوام ملغی و کان لم یکن است.

رئیس- کلمه قانون را باید بنویسند طرح قانونی یعنی طرحی است که از طرف مجلس پیشنهاد شده آقای قنات‌آبادی مخالفید (قنات‌آبادی- بله) بفرمایید.

عمیدی نوری- بنده پیشنهاد داده‌ام و می‌خواهم چند کلمه عرض کنم.

بزرگ‌ابراهیمی- بنده تذکر نظامنامه‌ای دارم اجازه می‌فرمایید؟

رئیس- طبق چه ماده‌ای (ابراهیمی- ماده ۹۰) ماده ۹۰ وقتی است که اگر کسی نسبت به کسی اظهاراتی بکند آن شخص توضیح بدهد و رفع اشتباه بکند به شما که مربوط نمی‌شود (ابراهیمی- به بنده خیر به تیپ بنده) این که حرف نشد. اینجا مجلس است و باید حرف صحیح زد (خنده نمایدگان) بفرمایید آقای قنات‌آبادی.

قنات‌آبادی- بر خاک شهیدان مدوان مرکب را. با خیر باش که خون از سرزین می‌گذرد بنده علت این که در مخالفت با فوریت‌ها

در مخالفت با اصل این لایحه صحبت نکردم موجه بودن این طرح را از نظر شرع و از نظر قصاص و از نظر این که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید ولکن فی القصاص حیوه یا اولی الالباب و سایر موارد دیگر مطلبی عرض نکردم (فرامرزی- مربوط به مصادره نیست) یک قدری تأمل بفرمایید جناب آقای فرامرزی، بنده می‌خواهم راجع به این مطلب مفصلاً صحبت بکنم انشاءالله به مطالب یکی یکی می‌رسیم و هر جایی که برخلاف حق بود جنابعالی که بنده احترام عمیقی برای جنابعالی قائل هستم می‌توانید تشریف بیاورید و توضیح بدهید (فرامرزی- قصد بنده اینست که اسلام خیلی لاستیکی نشود که به هر دو طرف بچسبد) آقایان محترم فرمودند که احساسات غلط نباید منشا اثر باشد من هم قبول دارم که احساسات غلط چه فرد چه مقام چه دسته بهش ترتیب اثر نباید داده شود این بسیار کار بیجا و بی‌موردی است اما اگر آمدیم احساسات حق بود اگر آمدیم هیجانات حق بود اگر آمدیم و دیدیم که خواست یک عده صرفاً احساسات نیست بلکه توأم با آرزوها و آمال و سعادت آن قوم است دیگر ما نمی‌توانیم روی این احساسات و این هیجانات عنوان احساسات غیرصحیح بگذاریم زیرا آن احساساتی صحیح نیست و نباید منشا اثر باشد که منشا عقلایی نداشته باشد اما اگر احساسات یک قوم یا یک فردی روی یک مبنای عقلایی تحریک شد روی یک مبنای عقلایی به هیجان آمد این احساسات را دیگر نمی‌شود فرد یا اجتماعی نادیده بگیرند بعد از این که ۴۳ نفر آمدند در این مجلس و در این سالن و همین جا نشستند و به آقای قوام‌السلطنه رأی تماید دادند در صورتی که ۲۷ هشت نفر از نمایندگان در خارج بودند تاکنون هم همچو سابقه‌ای نداشته و فقط یک ۴۳ نفری بروند یک جایی بنشینند و رأی بدهند به تمایل نخست‌وزیر مراجعه می‌توانید بفرمایید به مجالس گذشته و مواقعی که رأی تمایل می‌گیرند ببینید که این رأی تمایل گرفتن در موقع خودش بی‌نظیر بوده (یکی از نمایندگان- دوره ۱۴) مجلس ۷۰ نفری که آیین‌نامه (فرامرزی- همین دوره هم) آن مطلب را بنده در موقع خودش عرض کردم مجلس ۷۰ نفری یا ۱۳۶ نفری باید تابع آیین‌نامه باشد فرمان نخست وزیری ایشان را از اعلیحضرت شاه گرفتند برای تمایل در این مطلب هیچ کاری ندارم من می‌خواهم در اینجا به این آقایان که خیال می‌کنند که آن هیجان عمومی که در سرتاسر کشور و در این طهران که خود ما ناظر و شاهد بودیم می‌خواهند این احساسات را بدون اهمیت و ارزش جلوه و تجلی بدهند می‌خواهم به این آقایان بگویم اولاً این طور نیست و این احساسات و هیجانات چند روزه یک علت حقیقی داشت که این علت را شخص قوام‌السلطنه به وجود آورد (یکی از نمایندگان- توده‌ای‌ها بودند) به این مطلب هم می‌رسیم مردم ایران سال‌ها بود که همان طور که همه شما می‌دانید به وسایل گوناگون از شرکت غاصب سابق نفت مورد تجاوز و تعدی قرار گرفته بود استعمار انگلستان هم برای حفظ موقعیت خودش به انواع و اقسام وسایل متشبث می‌شد، روزبه‌روز فشار خودش را به مردم زیادتر می‌کرد، مردم ایران قیام کردند بر حسب موقعیت هم جلو رفتند حالا چه آنهایی که باطناً خوششان نمی‌آید قبول بکنند و چه قبول نکنند علی‌ایحال در صحنه مبارزات مردم ایران پیروز و موفق شدند و حیثیت و آبروی ایران در دنیا روزبه‌روز بالاتر رفت و یک عده‌ای هم در خلال قیام مردم ایران به انواع و اقسام وسایل و لطایف صف شکنی می‌کردند سنگ لای چرخ و چوب لای چرخ نهضت و جنبش مردم می‌گذاشتند اینها سرافکنده و بدبخت شدند و توی کوچه‌ها متواری شدند هر یک از گوشه فرار رفتند مردم ایران با روشن‌بینی کامل توجه داشت که چه می‌خواهد و برای چه قیام کرده و چه اشخاصی مانع و رادع او در پیشرفت هستند بنده نمی‌خواهم (تیمورتاش- در درجه اول حکومت وقت بود) نفهمیدم چه فرمودید هر وقت خواستید بنده بفهمم یادداشت کنید و بفرستید این نکته را آقایان محترم خوب می‌دانند که نهضت ملی نهضت مقدس ملی که گفته می‌شود معنای بسیاربسیار بزرگی دارد و ما آن دسته که می‌گوییم نهضت ملی و علاقمند به این مطلب بوده‌ایم و هستیم و فردا هم خواهیم بود و برای این مطلب هم تا پای مرگ ایستادگی خواهیم کرد گرفتار لفظ نیستیم با معنای این جمله «نهضت مقدس ملی ایران» سروکار داریم معنای این جمله در درجه اول کوتاه کردن دست هر سیاست بیگانه از حق حاکمیت ملت ایران است (صحیح است) و معنای دومش طرد آبادی و اشخاص و افرادی است که در این مملکت شناخته شده‌اند که با عقیده‌شان با وجودشان به نفع سیاست‌های بیگانه کار می‌کند (صحیح است) (یک نفر- این را همه قبول دارند) (مهدوی- مثل جبهه ملی) (شوشتری- مخصوصاً حسین فاطمی) این معنای دومش بود حالا بعضی از این معنا عصبانی می‌شوند چون معروف است چوب را که برمی‌دارند گربه دزده حساب کار خودش را می‌کند حالا اینها عصبانی بشوند ما چه کار داریم ما می‌گوییم معنی دوم و مفهوم دیگری که ما از معنای نهضت مقدس ملی ایران درک کرده‌ایم و همه مردم درک کرده‌اند این بوده که همه آنهایی که خودشان خانواده‌شان غاشیه کش استعمار در این مملکت بوده‌اند از صحنه سیاست ایران طرد بشوند (صحیح است) این معنای دوم است البته یکی از این معانی هم ملی کردن صنایع نفت بوده است و حکومت و تسلط مردم ایران بر این منابع زرخیز یک مطلبی را که بنده امروز می‌خواهم عرض کنم و از آقایان نمایندگان استدعا می‌کنم به این مطلب توجه کنند آن مطلب این است که هیچ بدی محور برای بد دیگر نمی‌تواند باشد یعنی اگر خدای نکرده یک کسی عمل بدی را مرتکب شد یک شخصی با آن عامل بدی مخالف بود نباید یک بد دیگری را مرتکب بشود، اگر کسی بدی کرد باید جزای همان بد را به او داد والا یک عمل بدی مجوز برای اعمال بد دیگر نمی‌شود آن آقایانی که وقتی صحبت گذشته می‌شود همان طوری که یک روز در این مجلس و پشت این تریبون کردم یک گذشته پرافتخاری است، همه چشم‌شان متوجه کارهای بدی است که در گذشته شده است من می‌خواهم از اینها انصاف بطلبم که آقایان محترم یک کار بدی اگر یک شخصی و یک اشخاصی کردند مجوز نیست که بنده و شما هم امروز همان بد را مرتکب بشویم یعنی اگر آن روز آزادی‌کشی شده است هیچ مجوزی ندارد که ما امروز آزادی‌کشی بکنیم، اگر دیروز حق کشی شده است هیچ مجوزی ندارد که ما هم امروز حق کشی بکنیم چون کارهای بد مال افراد است مال اشخاص است ولی نهضت‌ها و جنبش‌ها مال ملت‌ها و مردم است ما نباید تلافی فلان مرد و فلان شخص که کار بد کرده است سر مردم دربیاوریم و با مردم مخالفت بکنیم یعنی کسانی که با آقای مصدق السلطنه مخالف هستند تلافی مصدق السلطنه را نباید سر ملت ایران در بیاورند. آقای قوام‌السلطنه فرمان نخست وزیری‌شان را از اعلیحضرت شاه گرفتند (پورسرتیپ- بعد از رأی تمایل) و جریان آن را عرض کردم، قدم اول حکومت ایشان آن اعلامیه کذایی ایشان بود که اگر شما تاریخ را ورق بزنید و به احوال دیکتاتورهای دنیا مراجعه بکنید و بررسی بکنید و سرگذشت نرون‌ها را بخوانید همچو اعلامیه‌ای به این قرصی علیه آزادی، علیه حمایت، علیه حیات یک اجتماع هیچ کس صادر نکرده و هیچ کس ... (پورسرتیپ- او گفت و نکرد دیگران کردند) مجوز نمی‌شود بنده الان این مقدمه را برای این گفتم جناب آقای پورسرتیپ که اگر بنده بد کردم مجوز عمل بدی برای دیگری نمی‌شود، بد را باید گفت هر کس بد کرده باید بدیش را گفت باید با بدی مبارزه کرد، بنده نمی‌گویم چون به ما بد کردند، مال ما را نباید گفت، هر کس بد کرد باید گفت آقای شوشتری باید با بدیش مبارزه کرد، حرف گفتن فایده ندارد، یک آدم باشرف وقتی در مقابل خودش زمامدار بد می‌بیند با او می‌جنگد، با او مبارزه می‌کند همان طوری که دیگران کردند آن چیزی که برای مردم ایران از اعلامیه کذایی آقای قوام‌السلطنه بسیار بسیار ایجاد نگرانی کرد آن این بود که مفهوم این اعلامیه تهدید یک عده و یک دسته نبود این اعلامیه نهضت ملت ایران و جنبش قهرمانی مردم ایران را تهدید کرده بود و می‌خواست محکوم کند آقایان محترم جناب آقای عبدالصاحب صفایی می‌فرمایید احساسات تحریک شده به غلط را نباید بهش ترتیب اثر داد، من هم قبول دارم، ولی احساسات مردم قهرمان تهران در ۲۷ و ۲۸ و ۲۹ و ۳۰ تیر به غلط تحریک نشده بود، احساسات آنها را آقای قوام‌السلطنه با صدور آن اعلامیه تحریک کرد و مردم دیدند که موجودیت و نهضت و همه چیز آنها را دارد تهدید می‌کند (میراشرافی- متنش را آقای مورخ الدوله نوشته بود) بنده کاری به متنش ندارم‏ (فرامرزی- حریت نبود یک نقطه بالای حریت بود می‌دانید یک نقطه بالای حریت چیست) بنابراین جناب آقای صفایی مجلس ۱۷ در مقابل احساسات غلط مردم تهران و شهرستان‌ها قرار نگرفته بود مجلس ۱۷ در مقابل احساسات صحیح و منطقی مردم قرار گرفته بود (پورسرتیپ- احساسات آمیخته با چوب و چماق هم بود) (صفایی- احساسات بدون چوب چماق پیشرفت نمی‌کند (زنگ رئیس).

رئیس- بگذارید صحبت‌شان را بکنند.

قنات‌آبادی- خواهش می‌کنم جناب آقای پورسرتیپ رعایت حال بنده را بفرمایید و اما این که آقایان محترم هی اینجا دم از دین زدند و اظهار تأسف فرمودند که مجلس ایران این لایحه را چرا گذرانده و این بر خلاف شرع است البته اگر ماده واحده را مطالعه فرموده باشید این ماده واحده دو قسمت دارد، یک قسمت تعقیب خود آقای قوام‌السلطنه است، یک قسمت هم خارج شدن اموال ایشان از ملکیت ایشان برای خون بهای شهدای سی‌ام تیر این لایحه این دو قسمت را داشت، قسمت تعقیب ایشان قانون تعقیب و مجازات وزرا را معلوم کرده است و متأسفانه برای مملکت همان طوری که عرض کردم وزرا و امرا و اشراف و برجستگان قوم از تعرض مصونند. من امروز در مقابل مجلس شورای ملی و در مقابل ملت ایران یکی از حقایق گذشته را می‌خواهم فاش بکنم- آقایان می‌دانید که یکی از علل مخالفت ما با آقای دکتر مصدق‌السلطنه بعد از ۳۰ تیر چه بود (مهدوی- بله، راه ندادن بعضی نظریات و چیزهای شخصی) آقای مشایخی یک پوآن دیگر برای ایشان اضافه کنید.

فرامرزی- آقا شما سؤال کردید ایشان هم جواب دادند.

قنات‌آبادی- یک یو آن هم برای خودتان اضافه کنید. یکی از علل واقعیش این بود که بعد از این که کشتار فجیع در تهران و شهرستان‌ها شد و یک عده از هموطنان ما خون‌شان بر در و دیوار ریخته شد و بعد از این که حکومت دوباره به دست آقای

مصدق‌السلطنه افتاد ما دیدیم آن طور که باید و شاید تعقیب مسببین این قتل و خونریزی نمی‌شود ما در مقابل شما و ملت ایران عرض می‌کنیم چون شنیده بودیم که مؤمنین می‌خواهند بگذارند و بروند ما شب‌ها می‌رفتیم تا صبح در فرودگاه مهرآباد نه این که با کسی کار داشته باشیم، من می‌رفتم با آقای دکتر بقایی و چند نفر دیگر برای این که مبادا کسی یک عملی برخلاف قاعده بکند چون شنیده بودیم که آقای قوام‌السلطنه می‌خواهند نیمه شب بروند بعد هم فهمیدیم که خیر دولت و شخص آقای مصدق‌السلطنه چندان علاقه‌ای به تعقیب مسببین حادثه ۳۰ تیر ندارند. حالا هر که هر چه می‌خواهد قضاوت بکند (مهدوی- این قابل تحسین است) یک پوآن دیگر اضافه کنید (مهدوی- پوآن چیست؟) یک نقطه، آخر این نطق من برای بعضی‌ها نان و آب دارد (شوشتری- این حرفها چیست؟) آخر آقای شوشتری این نطق برای بعضی‌ها نان و آب دارد (مهدوی- یک مزخرفی می‌گوید) (زنگ رئیس).

رئیس- چی گفتی؟ ساکت باشید. حرف نزنید آخر شما هی حرف می‌زنید و ایشان هم جواب می‌دهند، آخر این چه جور مجلسی است، مگو آقا بفرمایید آقا (نورالدین امامی- آقا یک قدری مؤدب‌تر حرف بزنید پشت بلندگو می‌گویید و همه می‌شنوند).

رئیس- چی گفتی؟

نورالدین امامی- آقا یک قدری مرتب‌تر، مؤدب‌تر صحبت کنید، صدایتان توی صفحه پر می‌شود، چی گفتی، چی گفتی چیست؟

رئیس- آقایان بنشینید که صحبت بکنند رعایت آیین‌نامه را چرا نمی‌کنید دائم حرف می‌زنید ناطق دارد صحبت می‌کند همه هم که موافقید بگذارید حرفش را بزند.

نورالدین امامی- واقعاً مجلس را خوب اداره می‌کنید!

رئیس- فردا شما بیا اداره کن. شما نایب رئیس هستید.

امامی- آقا مؤدب صحبت کن، بنده معاون آقا نمی‌توانم باشم.

رئیس- عادت کرده‌اند به مزخرف گفتن، خیال می‌کنند مکتب خانه است.

نورالدین امامی- (در حال خروج از تالار جلسه) مؤدب صحبت کن (همهمه شدید نمایندگان، زنگ رئیس، دعوت به سکوت).

رئیس- آقایان گوش بدهید بفرمایید آقای قنات‌آبادی.

قنات‌آبادی- بنده از این پیش آمد خیلی متأسفم و ضمناً هم تشکر می‌کنم از مقام ریاست که از حق یک فردی که در موقعیت خاصی دراقلیت قرار گرفته با نهایت شجاعت و شهامت دفاع می‌کنند (صحیح است).

رئیس- باید همیشه دفاع از اقلیت کرد اخلاقاً باید آقایان اجازه بدهند که اقلیت صحبت بکند (صحیح است، صحیح است).

قنات‌آبادی- آقای قوام‌السلطنه به دنبال آن اعلامیه که یک سندی است از آزادی‌کشی و تاخت و تاز به نهضت ملی ایران دستور دادند که مردم را در کوچه و بازار به مسلسل ببندند اولاً این مطلب را اینجا امروز برای همیشه حس می‌کنم و به عرض آقایان نمایندگان می‌رسانم بعضی از کسانی که می‌خواهند قیام ملی سی‌ام تیر را تخطئه بکنند می‌گویند که آن روز توده‌ایها بودند تهرانی که یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد، این یک میلیون و دویست هزار نفر آن روز در طهران به هیجان آمده بودند این عده خائن در طهران عده شان خیلی کمتر از آن است که عده‌ای فرض می‌کنند هیچ وقت آنها تعداد واقعی‌شان از دو سه هزار نفر تجاوز نمی‌کند و دو سه هزار نفر هیچ وقت نمی‌توانستند تمام کوچه‌ها و خیابان‌های تهران را مملو از آدم بکنند و حال آن که اینها همان طوری که در روزهای اول مبارزه برای ملی شدن نفت در سراسر کشور با اعلام این مطلب که بیایید نفت جنوب را ملی کنید و بیایید قرارداد ۱۹۳۳ را لغو کنید صف شکنی و کارشکنی می‌کردند، در آن روز یعنی در روزهای ۲۹ و ۳۰ تیر هم توده‌ای‌ها کاری جز صف شکنی و کارشکنی نداشتند و کارشان این بود که می‌رفتند پشت صفوف مقتدر ملت قرار می‌گرفتند، سنگ و آجر به طرف نیروی انتظامی را که تحریک می‌کردند خودشان فرار می‌کردند و این مطلب را بنده بعد از جریان ۳۰ تیر در مجلس هم گفتم، بنابراین خواهش می‌کنم آقایان محترم توجه بکنند که اینها ارزش آن را ندارند، قدرت آن را ندارند که چنین جنبشی به وجود بیاورند این جنبش متعلق به ملت بود و مجلس ۱۷ هم روز جنبش ملت را روز قیام ملی شناخته است و اگر ما هم قبول نداشته باشیم روز روز قیام ملی بوده است چه بخواهیم قبول بکنیم و چه نخواهیم قبول بکنیم مجلس ۱۷ در مقابل این امر قرار گرفت که یک عده‌ای به دستور جناب آقای قوام‌السلطنه به مسلسل بسته شدند (فرود- ابداً آقای قوام‌السلطنه همچو دستوری نداند) اصل مسئولیت وزرا را مطالعه بفرمایید رئیس‌الوزرای مسئول آن روز مملکت کی بود؟ آقای قوام‌السلطنه به زعم آن وکلایی که به ایشان رأی تمایل دادند و مأمورین انتظامی هم در اختیارشان قرار داشته و مأمورین انتظامی هم به دستور ایشان مردم را به مسلسل بسته بودند آقا کشتار از روز ۲۷ تیر شروع شده بود آقای عمیدی نوری روز ۲۸ تیر دو نفر از رفقای خود بنده را دم بازار با گلوله یکی را مغزش را داغان کردن و یکی را با گلوله به قلبش زدند که متأسفانه من نمی‌دانستم امروز این لایحه مطرح می‌شود و بعد از یک دوازدهم ما به این مطلب می‌پردازیم والا آن اوراق و آن عکس‌ها و آن نوشته‌جات را می‌آوردم و تقدیم نمایندگان محترم می‌کردم مجلس هفده روی احساسات بی‌ارزش مردم قیام نکرد و به این لایحه رأی نداد بلکه مجلس هفدهم یک تصمیم بزرگ قانونی گرفت که دیگر در این مملکت کسانی که بر مسند نخست وزیری تکیه می‌زنند حق نداشته باشند دستور قتل عام مردم را بدهند لذا تصمیم گرفت که حداقل کاری که ممکن است در قصاص از خون‌های پاک آن همه شهیدان بی‌گناه گرفته شود، این بود که ثروت آقای قوام‌السلطنه در اختیار بازماندگان شهدای ۳۰ تیر قرار بگیرد و حال آنکه آن روز من به بعضی از رفقام که شاید راضی نباشند اسمشان را بیاورم همآن روز گفتم که در کشور ایران گمان نمی‌کنم آقای قوام‌السلطنه و امثال ایشان هر کس که می‌خواهد باشد مورد مجازات قرار بگیرد، البته آقایان منکر آن نیستند که در آن چند روز یک عده‌ای توی این مملکت کشته شدند در خود این میدان بهارستان و خیابان ناصریه و در سایر نقاط شهر یک عده‌ای کشته شدند اگر بنا بشود رئیس دولت وقت مسئول این کشتار نباشد، پس مسئول این کشتار کیست؟ اگر آن کسی که اعلامیه می‌دهد که گشتبان را سیاستی دیگر آمد و آن سیاست دیگر را با حمله و هجوم به نهضت ملی ایران بکمک سرنیزه نشان می‌دهد اگر او مسئول نباشد پس مسئول کیست؟ آقایان نمایندگان محترم قطع نظر از همه حب و بغض‌ها و همه این موافقت‌ها و مخالفت‌ها ناظر بر اعمال ورفتار آشکار و نهان ما خدای بزرگ است شما که امروز می‌خواهید به این لایحه رأی بدهید شما که پای این طرح را امضا کرده‌اید و شما که اینجا نشسته‌اید و مصممید که به این ماده واحده رأی بدهید متوجه باشید که یک عده‌ای در اثر حکومت چند روزه آقای قوام‌السلطنه یتیم‏ و در به‌در شده‌اند و خون یک عده‌ای بی‌گناه بدون جهت به دست مأمورین حکومت آقای قوام‌السلطنه در این شهر ریخته شده است، بنابراین آن موقعی که می‌خواهید رأی بدهید و قیام بکنید خدا و ارواح بازماندگان آن شهدا را در نظر بگیرند، دیگر عرضی ندارم.

شوشتری- ماده ۹۰ قربان.

رئیس- آقای شوشتری بگذارید برای بعد، موقعش برسد.

شوشتری- استدعا کردم قربانت بروم آقا به من توهین شده است احکام قرآن را نمی‌شود عوض کرد من می‌خواهم به این آقا بفهمانم که تو سواد نداری من تحمل ندارم آقا توهین شده است این بی‌سواد عامی مطالبی گفت ...

رئیس- عصبانی نشوید آقای شوشتری، حق شما محفوظ است آقای صفایی.

عبدالصاحب صفایی- معلوم می‌شود طبع این طرح جنجال دارد (میراشرافی- مثل طبع صاحبش است) ملاحظه بفرمایید واقعاً از یک جریان خیلی عادی آقای رئیس عصبانی شدند.

رئیس- بنده از بی‌نظمی مجلس عصبانی شده‌ام والا هر کس هر چیزی که می‌خواهد بگوید به بنده مربوط نیست من رئیس هستم البته نمی‌شود همه با هم حرف بزنند (شوشتری- آقا توهین شده است من باید جواب بدهم به این اراذل و اوباش) بسیار خوب آقای شوشتری نوبت شما هم می‌رسد.

عبدالصاحب صفایی- استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند که موضوع را به یک جای حساس کشاندند و چون ما را حواله کردند به وراث شهدا بنابراین آقایان توجه بفرمایید که بد جایی گرفتار شده‌ایم اگر درست این قضیه حل نشود و واقعاً معلوم نشود که خون این شهدا به عهده کیست چه می‌شود چون بنده معتقدم که شهدایی هست و خون آن شهدا به عقیده بنده به عهده مجلس ۱۷ است نه قوام‌السلطنه (صحیح است) و بنده ثابت می‌کنم که اگر قیامی شده بر علیه مجلس ۱۷ شده نه بر علیه شخص قوام مجلس هفدهم باید جواب بدهد که آیا عملش صحیح بوده یا نه در حکومت مشروطه وقتی که یک حکومت طبق قوانین و مقررات مصدر کار شد اعمال آن حکومت قانونی است (فرامرزی- پس بنابراین ما یک چیزی هم طلبکاریم) و بر طبق قانون اساسی ما در موقعی که مجلس شورای ملی باشد با رأی تمایل و فرمان اعلیحضرت همایونی شخصی نخست‌وزیر می‌شود و دارای اختیارات قانونی است و اولین مسئولیتش حفظ انتظامات کشور است در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۳۳۰ مجلس با ۴۲ یا ۴۱ رأی به اکثریت رأی به نخست وزیری آقای قوام‌السلطنه می‌دهد و طبق آن رأی تمایل فرمان همایونی صادر می‌گردد (صحیح است) پس تا اینجا حکومت آقای قوام‌السلطنه یک حکومت قانونی بوده و هر عملی که انجام داده است تا موقعی که استعفا نداده در حدود قانون بوده است، بعد از این فرمان اقلیتی در مجلس هفدهم پیدا می‌شود که به نظر بنده آن اقلیت بر علیه حکومت مشروطه قیام کردند (صحیح است) ده بیست نفر ۲۶ یا بیست و پنج نفر از وکلای دوره هفدهم مجلس شورای ملی در مجلس متحصن می‌شوند بر علیه اکثریت یعنی اکثریتی که رأی تمایل به حکومت قوام داد، اکثریت در مجلس متحصن می‌شود و مردم را تحریک به قیام و شور و شر می‌کند (یکی از نمایندگان- اقلیت) بله اقلیت در مجلس متحصن می‌شود و مردم را تحریک به شورش و قیام بر علیه اکثریت می‌کند این یک امر مسلم تاریخی است که جای بحث ندارد و بدون شک

اعلامیه‌ای بنده متوجه نبودم که این طرح مطرح می‌شود والا سوابق این قضیه مخصوصاً آن اعلامیه‌ای را که بیست و پنج یا بیست و شش نفر اقلیت مجلس هفدهم اعلام کرد و مردم را تحریک به قیام کرد می‌آوردم و ثابت می‌کردم اگر کسی بر علیه مشروطیت و بر علیه قانون اساسی اقدام کرده آن اقلیت متحصن بوده است، زیرا اکثریتی رأی داد و فرمان همایونی صادر شد به حکم مشروطیت و عدد اقلیت باید متابعت کند و اجازه بدهد رئیس دولتی که اکثریت انتخاب کرده است بیاید به مجلس و اقلیت هم برود پشت تریبون در مجلس هر ایراد و مخالفتی دارند بکنند، ولی این آقایان اقلیت بر خلاف قانون اساسی، بر خلاف سیرت متحصن شدند در مجلس و مردم را تحریک کردند بر علیه قانون اساسی (صحیح است) این بود که عرض کردم مجلس شورای ملی باید کانون هدایت افکار عمومی باشد، به این دلیل بود که عرض کردم که نمایندگان مجلس شورای ملی باید رهبری بکنند مردم رانه کورکورانه از دنبال اقلیت تحریک شده بر غلط باشند پس اگر قیامی شده است قیام صحیح بوده است بر علیه اکثریت مجلس بوده است و کسی که در آن میان جایی نداشته است قوام‌السلطنه بوده است (مشایخی- صحیح است) حکومت نظامی هم اگر آن روز بوده مولود حکومت قوام‌السلطنه نبوده حکومت نظامی در دوره مصدق السلنطه با اجازه مجلس هفدهم برقرار بوده، آقایان حکومت نظامی یعنی چه؟ حکومت نظامی یکی از مواد پنج یا هشتش تجمع را باید متفرق بکند، این حکومت نظامی را دوره هفدهم تأیید کرده بود، این حکومت نظامی را مصدق السلطنه تقاضا کرده بود و ابداً حکومت قوام کاری به این کار نداشت، این قضیه را در اینجا عرض می‌کنم، در این سه روز مجال رسیدگی به این قضیه به آن دولت داده نشد، واقع قضیه این بود بنده عصر همان روز جز متحصنینی از لحاظ روزنامه‌نگاری در مجلس شورای ملی بودم، آقا فراری تشریف آوردند و مژده این امر را به من دادند و واقعاً مژده بود، برای این که به عقیده من اگر آن روز مصدق السلطنه توی خانه‌اش نشسته بود و قوام‌السلطنه بر سر کار می‌ماند ملت ایران این قدر زیان و ضرر نمی‌دید واین همه بدبختی نمی‌کشید این همه کشته نمی‌داد و من واقعاً آن روز آقای فرامرزی خبر شما را به عنوان مژده قبول کردم ولی واقعاً یک عده‌ای یا به عنوان اشتباه یا روی هر چیز در مجلس متحصن شدند آقای قنات‏آبادی می‌فرمایند یک اعلامیه‌ای آقای قوام‌السلطنه داده است البته این صحیح بوده است که سیاست گذشته تغییر کرده بوده است مگر نه این است که حالا همین حکومتی که ما امروز لوایحش را تصویب می‌کنیم سیاستش با سیاست مصدق السلطنه مخالف است؟ این اعلامیه بهانه‌جویی است به هر تقدیر مقصود بنده از این مقدمه این بود که حکومت قوام یک حکومت قانونی بوده حفظ انتظامات هم در وظیفه حکومت نظامی بود، حکومت نظامی هم مولود حکومت مصدق‌السلطنه و مجلس هفدهم بوده و تحریکی از طرف آن دولت نشده و عملی نشده است که ابعث قیام بشود، من نمی‌فهمم می‌گویند ملت قیام کرده برای چه؟ مگر قوام‌السلطنه چه کرد در آن سه روز. ارگ قیام منطقی و صحیحی باشد قیام، قیام ۲۸ مرداد است، یعنی ملت می‌دید که دارد به طرف فنا و نیستی می‌رود، می‌دید دولتی که او را رهبری می‌کند به غلط رهبری می‌کند و تمام حقوقش پایمال می‌شود قیام می‌کند در سه روز حکومت قوام چه شده بود که ملت قیام کرد؟ جز این که یک عده‌ای در مجلس تحریک کردند قوام‌السلطنه کاری نکرده بود که مستلزم قیام ملت باشد همین نشان می‌دهد که قیامی از طرف ملت نبوده، تحریکاتی بود، انشاءالله از طرف اجنبی نبود، شاید یک روزی این معما حل بشود که این جریان ۳۰ تیر چه بود، برای آن که نیم بعد از ظهر همه قضایا تمام شده بود، اوضاع آرام شده بود و مطلبی پیش نیامده بود که قیامی بشود، به هر حال بحث در این زمینه خارج از بحث بنده است، مقصودم این است که اگر قیامی بود در هر حال قوام کاری نکرد که مستلزم قیامی باشد و اگر قیامی شده بر علیه نمایندگان و مجلس شورای ملی بوده، نه بر علیه شخص قوام، بعد از این مقدمه می‌آییم بر سر نفس قانونی که تصویب شده، این قانونی که از مجلس ۱۷ گذشته است از سه جهت ایراد دارد، جنبه شرعیش را کنار می‌گذاریم چون از وظیفه من خارج است، زیرا بحث در امور شرعی و تطبیق قانون شرع شاید در صلاحیت بنده نباشد، ولی از این جهت که این قانون بر خلاف قانون اساسی بوده است مسلماً در حدود صلاحیت بنده است، عرض می‌کنم اصل ۱۶ قانون اساسی می‌گوید- ضبط املاک و اموال مردم به عنوان مجازات و سیاست ممنوع است.

قنات‌آبادی- به عنوان مجازات نبوده، به عنوان خون‌بها بوده است.

عبدالصاحب صفایی- یک دفعه دیگر می‌خوانم (قنات‌آبادی- به عنوان دیه بود) آن هم مجازات است در شرع در مجازات‌ها یکی هم دیه است (قنات‌آبادی- دیه اخص از مجازات است) مجازات یکی دیه و یکی قصاص است، دوباره می‌خوانم ضبط املاک و اموال مردم به عنوان مجازات و سیاست ممنوع است، اصل پانزدهم هیچ ملکی را از تصرف صاحب ملک نمی‌توان بیرون کرد مگر با مجوز شرعی و آن نیز پس از تعیین و تأدیه قیمت عادله است اینها مصرحات قانون اساسی است (قنات‌آبادی- با خون قیمتش را داده بودند).

رئیس- آقای قنات‌آبادی جنابعالی هم گوش کنید تا ناطق صحبت کند (قنات آبادی- چشم).

عبدالصاحب صفایی- آقا تشریف نداشتید عرض کردم که قیام بر علیه مجلس بود نه بر علیه قوام‌السلطنه، در آن سه روز که قوام کاری نکرد، برای این که مجلس رأی داد به حکومت او، در آن ۳ روز که قوام کاری نکرد که مستحق قیام باشد، قیام بدون دلیل که قیام نیست (قنات‌آبادی- اعلامیه طلیعه‌اش را نشان داد) اعلامیه، مردم اعلامیه زیاد دیده‌اند، یک اعلامیه که باعث قیام ملت ایران نمی‌شود، یک اعلامیه چهار خطی یکمقدار عبارت تند فرضاً داشته باشد بیست میلیون ملت ایران قیام می‌کنند که چرا چنین اعلامیه‌ای نوشته شده؟

کریمی- قبول کردید که بیست میلیون نفر قیام کردند؟

قنات آبادی- عرض کردم آن اعلامیه نهضت ملت ایران را تهدید کرده بود.

رئیس- آقای قنات‌آبادی بین الاثنین صحبت نکنید، آقای صفایی جنابعالی ادامه بدهید دیگر جملات را جواب نفرمایید.

عبدالصاحب صفایی- چون آقای رئیس فرمودند وقت نیست ...

رئیس- وقت دارید راجع به فوریت صحبت کنید.

عبدالصاحب صفایی- قیام، قیام ۲۸ مرداد بود که با منطق و دلیل در موقعی که آقای مصدق‌السلطنه مسلط بوده است بر این مملکت مجلس را منحل کرده بود، شاه از مملکت خارج شده بود، تمام مخالفین در زندان بودند، هیچ دسته‌ای که بتوانند بر علیه او حرفی بزند وجود خارجی نداشت، آن عمال سیاستی که می‌فرمودند و به همان وسیله داد و فریاد می‌کردند از ایران خارج شده بودند ارتش در اختیار ایشان بود، ژاندارمری در اختیار ایشان بود، هیچ قوایی که بتواند در مقابل حکومت قد علم کند وجود نداشت، مردم لخت پابرهنه قیام کردند به آن اندازه قیام‌شان قوی و شدید بود که ارتش اسلحه را زمین گذاشت، این را بهش قیام می‌گویند آقای قنات‌آبادی نه در آن موقعی که فردی آمده با رأی مجلس بر سر کار و هیچ کاری انجام نداده (قنات‌آبادی- با رأی مجلس نبوده است.) ۲۵ نفر از آقایان در مجلس مستحصن شده‌اند و مردم را تحریک به قیام کرده‌اند، اگر آن روز قیامی شده بر علیه مجلس شده اگر تحریک کننده بوده وکلای اقلیت دورده هفدهم بوده‌اند، اینها یک حقایق تاریخی است و اگر امروز ما نخواهیم قبول بکنیم حتماً در آتیه نزدیکی قبول می‌شود، بنابراین یک طرحی که بر خلاف قانون اساسی بر خلاف قانون شرع و برخلاف مروت از مجلس با تهدید گذشته قانونی نیست من قیافه آقای میراشرافی را می‌بینم متأثر می‌شوم، این طرح این طور گذشته که یک عده چاقوکش در بالا ریخته و نمایندگان مجلس شورای ملی را از سالن مجلس بیرون کردند و رئیس مجلس تأیید کرد این قضیه را این طرح در آن مجلس و به آن صورت گذشته است که یک نماینده‌ای که حق سخن دارد بیرونش کردند از آن جلسه. بنابراین یک طرحی که با آن فوریت نه به طور عادی و نه مطابق شرع بود و نه با انسانیت تطبیق می‌کند آن باید لغو شود در این صورت من از جناب آقای شمس قنات‌آبادی خواهش می‌کنم و استدعا می‌کنم توجه بفرمایند همه ماها ممکن است اشتباه بکنیم هیچ کس مصون از اشتباه نیست ولی مرد سیاسی و رشید و توانا کسی است که اگر یک روزی متوجه شد اشتباه کرده با کمال جوانمردی در مقابل ملت ایران تعظیم می‌کند و می‌گوید من اشتباه کردم ملت ایران (قنات‌آبادی- جانمی، احسنت) هیچ عیبی ندارد مسلماً کوچک نمی‌شود آن شخص معترف ولی لجاجت فرد را کوچک می‌کند و موجب اشتباهات پی‌درپی می‌شود، عرایضم را بنده ختم می‌کنم و امیدوارم جناب آقای شمس یک مقدار حوصله بفرمایند.

رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

مقام شامخ ریاست.

بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم. نقابت.

رئیس- آقای فرامرزی هم همین پیشنهاد را داده‌اند، آقای نقابت بفرمایید.

نقابت- بنده علت این که پیشنهاد کفایت مذاکرات تقدیم کردم این بود که قرار نبود امروز جلسه رسمی تشکیل بشود به لحاظ تعطیل و روزهای قتل و روزهای عزیز، مقتضی این بود که تعطیل بشود ولی مخصوصاً مقام ریاست و آقایان محترم موافقت کردند که امروز جلسه بشود، برای این که یک دوازدهم بگذرد و حقوق کارمندان دولت داده شود، حالا اگر از لحاظ مقتضای فوریت این مسئله مطرح شده وقتی که مطرح شده چاره نیست، باید درش بحث کرد، اگر بخواهیم یک بحث سیاسی را بکشیم اینجا و اختلاف سلیقه بین دو دولت یا بین دو دسته از مردم یا بین دو دسته از نمایندگان را مطرح بکنیم، این یک فراغت بال، یک آرامش خاطر، یک راحت وجدان می‌خواهد که در محضر چند قاضی بی‌طرف این مسئله مطرح بشود و قضایا صحبت بشود اختلاف عقیده بسیار است ممکن است این طرف بکشد، آن طرف بکشد و صحیح نیست که یک مسائلی را ما به جزئیاتش وارد بشویم و اعمال تعصب بکنیم، شأن مجلس شورای ملی عدالت گستری است، اجرای عدالت است توأم با سیاست نه عدالت خشک و مطلق، البته اصولی در قانون اساسی مثل

اصل هشتم است که تمام اهالی مملکت در مقابل قانون متساوی الحقوقند یعنی اگر مجرمی تقصیر کرد باید تعقیب بشود فرقی نمی‌کند اشراف باشد یا فقرا و مساکین (صحیح است) اصل پانزدهم هیچ ملکی را از تصرف صاحبش نمی‌توان خارج کرد و پشت سرش و بلافاصله دارد مگر به حکم قانون بنابراین این اصول که ایجاد حق می‌کند پشتش هم یک حکم قانونی دارد و آن حقی است که به مجلس شورای ملی داده می‌شود وضع قانون بکند (حشمتی- این طور نیست در ماده اشتباه می‌کنید) نخواستم با نظرتان مخالفت کنم چون من مخالف نیستم ضبط املاک و اموال به عنوان مجازات وسیاست ممنوع است مگر به حکم قانون اصل هفدهم می‌گوید سلب تسلط مالکین و متصرفین از املاک و اموال متصرفه ایشان به هر عنوانی که باشد ممنوع است مگر به حکم قانون اصل ۶۰ مجلسین تقصیر وزرا را در محضر دیوانه‌خانه تمیز عنوان خواهد کرد اصل ۶۰ مهمتر از این اصول است اینجا به مجلس شورای ملی حق می‌دهد که هر یک از وزار یا نخست‌وزیرها مرتکب تقصیری شدند تقصیر آنها را در محضر دیوانه‌خانه تمیز عنوان کند و او را مورد تعقیب قرار بدهد تا قوه قضاییه از روی دلایل و از روی جهات مثبته به کار رسیدگی بکند اصل هفتاد، تعیین تقصیر و مجازات وارده بر وزرا را در موقعی که مورد اتهام مجلسین باشند یا در امور اداره خود دچار اتهامات مدعیان کردند منوط به قانون مخصوصی است که آن هم قانونی است که تصویب شده و عمل می‌شود ماده ۸۳ قانون مجازات عمومی هر یک از وزار یا اعضا ...

رئیس- آقای نقابت ملاحظه بفرمایید که اینها مربوط به پیشنهاد کفایت مذاکرات نیست.

نقابت- زیادتر که از کفایت مذاکرات هست حق با آقاست به هر صورت منظور بنده این است که در قانون یک مقرراتی هست یک مطالبی هم جز دلایل موافق ومخالف هست دو دسته هم منطق مختلفی دارند کفایت مذاکرات از این جهت در مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌شود که اینجا همه آقایان که تشریف آورده‌اید مرمان مطلعی هستید مردمانی هستید که عمری را در سیاست و مطالعه و تماس با افکار جامعه و حوایج عامه گذرانیده‌اید مبتدی نیستید خلاصه به اینجا آمده‌ایم مطلعیم یک قدری به اوضاع و احوال آگاهیم می‌دانیم کی خوب کرد کی بد کرد قضاوت ما یا رأی ما معلوم می‌شود قضاوت ما آقایان با آن ورقه‌ای که می‌دهیم با آن رأیی که می‌دهیم معلوم می‌شود (صحیح است) اینجا عنوان طرفداری اشراف یا فقرا هم مسلماً نباید باشد زیرا که حقیقت هم نیست (صحیح است) همه می‌دانند وقتی که کابینه مرحوم فروغی در دوره سیزدهم سر کار بود یکعده مخصوصاً ایستادند که فروغی ساقط شود و آقای قوام داوطلب بود تنها کسانی که ایستادگی می‌کردند برای بقای فروغی ۶۵ نفر وکلا بودند که یکی از آنها هم بنده بودم علتش هم این بود که می‌گفتیم این قرارداد سه جانبی که با متفقین بسته شده شرط اول بستن قرارداد مالی است بگذارید این مرد که پشت این تریبون سنگ بر سرش خورد (شوشتری- خدا رحمتش کند) بگذارید این قرارداد مالی را ببندد این برای مملکت چند میلیارد فرق می‌کند آن وقت می‌خواهید برود برود نشد فشار آوردند آقای قوام داوطلب بود بنده پشت همین تریبون ایستادم و اوضاعی از حکومت ایشان در خراسان بیان کردم ولی از روی تاریخ آقای شوشتری نخواندم مشهوداتم بود دیدم در میدان ارک هیجده مرد را با گلوله تکه‌تکه کردند (نادعلی کریمی- احسنت) در مشهد این را دیدم بنده یازده ماده در اثر عمل قوام‌السلطنه با زن و بچه‌ام در به در بودیم همه می‌دانند (فرامرزی- این دیگر جز کفایت مذاکرات نبود) صحیح است آقای فرامرزی به قول معروف هذا شقشقه من طرفدار شخص نیستم طرفدار کفایت مذاکرات هستم از این جهت که الکلام یجر الکلام ما طرفدار شخص نیستیم دل خوشی هم از قوام نداریم حقی هم از او نمی‌گیریم و طرفداری هم از او نمی‌کنیم خدا گواه است که یک سال و نیم دو سال است که او را ملاقات نکرده‌ام اما به حکم عدالت به حکم این که دماغ من با منطق و در قانون دادگستری تربیت شده در اینجا حق را حق و باطل را باطل می‌دانم و هر وقت هم وارد می‌شوم در این مجلس می‌گویم رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق را جعل لی من لدنک سلطاناً نصیراً. با این کیفیت موافقت بفرمایید مذاکرات کافی باشد ما یادی از گذشتگان کنیم خدا بیامرزد مرحوم تدین را یک روزی بر علیه تدین ...

رئیس- خدا رحمتش کند آن مرحوم را آقای نقابت کافی است در پیشنهاد کفایت مذاکرات بفرمایید.

نقابت- به هر صورت من معذرت می‌خواهم اگر یکی دو جمله حاشیه رفتم چون خیلی مشکل است که ناطق خود را کنترل بکند واقعاً صحبت کردن مشکل است برای این که تمام جهات را باید رعایت کرد ضمناً هم مراحم آقای رئیس را می‌خواهد هم توجه رفقا را می‌خواهد هم حدود نظامنامه رعایت شود خواهش می‌کنم به کفایت مذاکرات رأی بدهید و قضاوت ما رأی ماست.

رئیس- آقای صارمی با پیشنهاد کفایت مذاکرات مخالفید؟ (صارمی- خیر) آقای قنات‌آبادی مخالفید؟ (قنات‌آبادی- بله) بفرمایید (شوشتری- بنده مخالفم) شما ماده ۹۰ خواسته‌اید محفوظ است.

قنات‌آبادی- بنده مخالفتم با کفایت مذاکرات به جهت این است که آقای عبدالصاحب صفایی در موافقت با ماده واحده خواستند چنین وانمود بفرمایند که مردم آن روزها علیه مجلس قیام کردند و این بی‌لطفی است و این طور نبوده است بنده در عرایضم عرض کردم که مردم علیه کسی قیام کردند که نهضت ملی ایران را مورد تهدید قرار داده بود و دلیل این که عرض کردم نهضت ملی ایران مورد تهدید واقع شده بود مفاد اعلامیه آقای قوام‌السلطنه است مفاد این نه این طور است که ایشان فرمودند به صورت یک اعلامیه و چون از این اعلامیه‌ها خیلی منتشر شده است اهمیتی ندارد ونباید برایش اهمیتی قائل شد این طور نبود این اعلامیه غیر از اعلامیه‌های دیگر بود در این اعلامیه آقای قوام‌السلطنه مستقیماً به نهضت ملی ایران حمله کرده بود و مردم برای دفاع از نهضت خودشان علیه آقای قوام‌السلطنه قیام کردند یکی از مطالب دیگری که می‌خواهم عرض بکنم به پیروی از بیانات جناب آقای نقابت واقعاً حق با ایشان است صحیح است مذاکرات کافی است اما یک نکته‌ای فقط اینجا می‌خواهم تذکر بدهم و آن این است که در این مجلس و در مجلسی که به قول جناب آقای نقابت برای عدالت تشکیل بشود تاکنون آنچه که ما دیده‌ایم این اجرای عدالت و ایجاد عدالت در پیرامون منافع اشراف بوده است و لاغیر.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد کفایت مذاکرات، آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد یک پیشنهاد از آقای کریمی رسیده که وارد نیست.

عمیدی نوری- بنده پیشنهاد داده‌ام.

رئیس- پیشنهاد آقا هم تأمین شد.

عمیدی نوری- بنده پیشنهاد دادم طبق آیین‌نامه باید توضیح بدهم باید تعیین تکلیف بشود جناب آقای رئیس مطالعه در قوانین بفرمایید مقصود این نیست که خودتان تشخیص بدهید و بفرمایید که وارد نیست باید مطرح بشود و رسیدگی بشود.

رئیس- بفرمایید توضیح بدهید پیشنهاد قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد).

پیشنهاد می‌نمایم کلمه قانون مندرجه در ماده واحده تبدیل به طرح شود. عمیدی نوری‏

رئیس- آقای عمیدی نوری.

عمیدی نوری- عرض کنم که بنده این طرح را امضا نکردم برای این که یک اشکال اصولی در این طرح هست و آن این است که نوشته شده است قانون مصادره اموال قوام ملغی است اگر ما بخواهیم تصدیق بکنیم به این که آن یک قانون بوده و آن را لغوش کردیم البته در شأن مجلس هست که قانونی را لغو بکند ولی به قدری این موضوع برخلاف موازین قانون و آن معنای واقعیش بود که صلاحیت این را ندارد که ما بنویسیم قانون مصادره اموال قوام‌السلطنه (صحیح است) مخصوصاً اگر آقایان خاطرشان باشد در موقعی که این طرح غیر قانونی و خلاف اصول از آن مجلس به صورت ارعاب و تهدید گذشت مجلس سنا دایر بود و طرح غیرقانونی مجلس هفدهم در مجلس سنا در کمیسیون دادگستری ماند بنده تعجب می‌کنم چطور یک طرحی که در بودن مجلس سنا در کمیسیون دادگستری سنا ماند این را ما قانون تلقی کنیم و اساساً آن دولتی که یک طرحی که در مجلس سنا تصویب نشده و در کمیسیون بوده این را دستور اجرا داده آن دولت دولتی است که باید تعقیب قانونی بشود (صحیح است) برای این که حق ندارد دولت یک طرحی را که نصفه کاره مانده است این را به صورت قانون عمل کند خصوصاً این که مجلس شورای ملی قوه مقننه است طبق قانون اساسی اصل ۲۶ و ۲۷ که در فصل قوای مملکت نوشته شده قوای مملکت همیشه از هم متمایز است قوه قضائیه باید کار خودش را بکند به هیچ وجه مجلس شورای ملی نمی‌تواند حکم مجازات شخصی را بدهد مجلس شورای ملی می‌تواند قانون وضع بکند که از این تاریخ به بعد هر کس مرتکب فلان جرم شد فلان مجازات در حقش هست این قانون می‌رود در عدلیه و قوه قضائیه رویش قضاوت می‌کند و رأی می‌دهد و آن وقت آن کسی که طبق قانون باید تعقیب شود، تعقیب می‌شود مجازات می‌شود، بنابراین بنده این موضوع را عنوان قانونی برایش قائل نیستم و معتقد هستم یک طرح غیر قانونی و مخالف قانون اساسی است و پیشنهاد کردم کلمه قانون در این ماده واحده تبدیل بشود به طرح.

رئیس- مجدداً قرائت می‌شود.

(به شرح سابق قرائت شد.)

شوشتری- بنده مخالفم.

رئیس- پس اینجا نوشته می‌شود طرح قانونی آقای فرامرزی اگر مخالفید بفرمایید.

شوشتری- بنده مخالفم.

رئیس- آقای فرامرزی اولند.

میراشرافی- پیشنهاد دهندگان قبول کردند.

رئیس- حق دارد یک نفر مخالف صحبت کند. آقای فرامرزی بفرمایید.

عبدالرحمن فرامرزی- اگر بنده حق دارم که در مخالفت به اندازه آقای نقابت بروم که بیایم آنجا پشت تریبون.

رئیس- اگر تشریف نیاورید بهتر است ایشان خودشان هم قبول کردند می‌توانید در موضوع صحبت کنید بفرمایید.

عبدالرحمن فرامرزی- من هم مثل آقای عمیدی نوری معتقدم که آن قانون نبوده برای این که قانون بودن شروطی دارد اول این که باید مطابق قانون اساسی باشد تا قانونیت پیدا بکند (صحیح است) و مطابق اصولی از قانون اساسی که خواندند این قانون دوره هفدهم مطابق قانون اساسی نبوده (صحیح است) و آنهایی هم

که جناب آقای نقابت همه جا اتکا فرمودند، فرمودند مگر به حکم قانون صدور حکم قانونی شروطی دارد شما که وکیل عدلیه هستید می‌دانید محکمه باید رأی بدهد که این طور بوده و باید مالش را ضبط کرد (صحیح است) عرض می‌کنم که این قانون دوره هفدهم مجلس من وضعیت آن روز چون من خودم آن روز رأی ندادم یعنی وقتی از اینجا آقای میراشرافی را بیرون کردند من هم بیرون رفتم و یکی هم آقای صراف‌زاده اینجا بودند آن هم گفت من رأی نمی‌دهم و رفتند (یکی از نمایندگان- آقای هدی هم رأی ندادند).

میراشرافی- ولی آقای قائم‌مقام بیرون نشسته بودند و آمدند که رأی بدهند.

فرامرزی- خوب حالا کاری نداریم مطابق آن صورتی که رفتند در عدلیه و اکثریت رأی نداده‌اند این را کاری ندارم عرض کنم این قانون عجیبش این بود که اول مصادره اموال قوام بشود و بعد محاکمه‌اش بکنند اول آقا رأی داده‌اند که مالش را مصادره بکنند بعد هم قانون گذرانده‌اند که رسیدگی بکنند ببینند که تقصیر دارد یا ندارد من از آقای وزیر جنگ سؤالی می‌کنم من حالا وضعیت آن روز را نمی‌خواهم بگویم از شما آقای وزیر جنگ می‌پرسم اگر الان یعنی امروز بازار تهران و مردم شور بدند و آمدند در خانه شما و رئیس الوزرا و باشگاه افسران چه کار می‌کنید؟ (وزیر جنگ- ما قانون را اجرا می‌کنیم) بسیار خوب حال کی مقصر است؟ مطابق ماده ۷۰ قانون کیفر عمومی هر کسی که مردم را تحریک کرده من نمی‌خواهم وارد بحث بشوم ولی عرض می‌کنم که این واقعاً از لحاظ قانونیت صحیح نیست در تمام دنیا یک محکمه‌ای هست به نام سوپرم باست () به نام محکمه عالی اگر مجلس شورای ملی و سنا هر دو رأی دادند به قانونیت یک امری و آنها مطالعه کرده دیدند که این قانون بر خلاف اصل قانون‌گذاری است قانون مجلس شورای ملی و سنا هر دو را آن محکمه لغو می‌کند به نظر من فرقی نمی‌کند حالا زیاد هم نمی‌خواهم حرف بزنم فقط خواستم سه تذکر بدهم، یکی این که قوام‌السلطنه یک عملی کرده در آن روز، قوام‌السلطنه در ۳۰ تیر عملی را کرده که دکتر مصدق در ۲۲ مرداد سال پیش کرده عده کشتگان را هم حساب کنید ببینید کدام یک بیشتر بوده (میراشرافی- عده کشتگان ۲۸ مرداد در خانه مصدق را هم بفرمایید) جناب آقای شمس قنات آبادی یک کلمه فرمودند برای دفاع از خودم می‌گویم فرمودند که اشخاصی متهم به صف شکنی می‌شدند بخود جنابعالی هم این تهمت را زدند بعد از این که از آن دستگاه آمدید بیرون (قنات‌آبادی- شما فراموش کردید که چه موقعی بود که من این کار را کردم) و تمام دلایلی که شما آوردید اگر جرم قوام السلطنه ثابت بود مجرمیتش مسلم بود، جنایتش مسلم بود، هیچ یک از اینها مجوز مصادره اموالش نیست (صحیح است) یک کسی وقتی من در اصفهان بودم ...

رئیس- آقای فرامرزی خارج نشوید.

فرامرزی- قرار شد قربان که یک قدری کش داشته باشد یک وقتی من در اصفهان بودم یک شخصی بود به اسم فتح‌الله کلانتری می‌گفت یک کسی آدم کشته بود او را بردند کلانتری اول جیبش را می‌گشتند ببینند چقدر پول دارد بردارند حالا شما جیبش را می‌گردید ببینید چقدر پول دارد بردارید یا خودش را محاکمه می‌کنید و محکوم می‌کنید خلاصه به جرم جنایت جیبش را چاپیدن درست نیست اگر دیه هم باشد در اسلام دیه هست ولی یک شروط و یک قانونی دارد بنده خواستم از خودم دفاع بکنم.

رئیس- رأ می‌گیریم به این اصلاح عبارتی که طرح قانونی به جای قانون گذاشته شود آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگری نرسیده نسبت به ماده واحده رأی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد. به مجلس سنا فرستاده می‌شود.

۶- طرح و خاتمه مذاکره لایحه اضافه اعتبار وزارت دفاع ملی

رئیس- لایحه اضافه اعتبار وزارت جنگ مطرح است (شوشتری- پس ماده ۹۰ بنده چه شد) بعد به شما اجازه می‌دهم از ماده ۹۰ استفاده کنید (بهادری- جلسه فوق‌العاده تعیین بفرمایید). ماده واحده قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

مجلس شورای ملی.

در بودجه پیشنهادی سال جاری کشور که جداگانه تقدیم گردیده مبلغی اضافه اعتبار برای وزارت دفاع ملی و مرزبانی منظور شده و چون برای امکان پرداخت بعضی از مصارف ضروری احتیاج به استفاده قسمتی از اضافه اعتبار پیشنهادی دارند و بنابر ضرورت ایجاب نموده است که قبل از تصویب بودجه کل کشور مجوز پرداخت آن را استدعا دارد-

ماده واحده- از اضافه اعتباری که در بودجه پیشنهادی سال ۱۳۳۳ کل کشور برای وزارت دفاع ملی و مرزبانی منظور شده فعلاً مبلغ ششصد و سی و شش میلیون ریال به منظور امکان پرداخت ترفیع و اضافات قانونی افسران ودرجه‌داران وافراد و مزایای مربوطه و تهیه خواربار و پوشاک و ساز و برگ و اعتبار بودجه سال جاری مرزبانی و همچنین پرداخت تعهدات سال گذشته وزارت مزبور تصویب و به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود به تدریجی که مورد احتیاج باشد از محل درآمد عمومی کشور با رعایت مقررات در اختیار وزارت نامبرده بگذارند.

نخست وزیر- سپهبد زاهدی- وزیر دفاع ملی- سرلشگر هدایت‏

رئیس- آقای بهادری مخالفید (میراشرافی- آقای بهادری چند کلمه هم راجع به قشقایی‌ها بگویید حالا که این بودجه تصویب می‌شود آن خائنین را هم بگیرند به دار بزنند).

رئیس- این به بودجه ربطی ندارد در موقعش هر چی می‌خواهید بگویید ولی به بودجه ربطی ندارد.

بهادری- در موقع طرح فوریت این لایحه بنده مخالفت کردم و علت مخالفت خودم را به عرض رسانیدم البته این رقمی که آقای وزیر جنگ لایحه آورده‌اند برای کمک درجه‌داران وسربازانی است که در مرز خدمت می‌کنند اصولاً فکر می‌کنم که همه آقایان نمایندگان محترم میل دارند و موافقند افسران و درجه‌دارانی که در حدود و ثغور این مملکت خدمت می‌کنند وسایل آسایش و زندگی آنها به نحو احسن فراهم بشود ولی بنده چون شخصاً یک قسمت‌هایی از این نواحی مرزی را دیده‌ام این بود که امروز صبح که به جلس آمدم دیدم که تابلو را آوردند بنده به نام مخالف اسم نوشتم عرض می‌شود البته این رقمی که آقا آوردند جز بودجه مملکتی هست حالا اصرار دارند که این زودتر به تصویب برسد و خرجش را زودتر بکنند این را من اصولاً موافق بودم که جز بودجه مملکتی مطرح بشود حالا اشکال دارید عجله دارید و نیاز دارید که زودتر مطرح بشود این هم یک حرفی است ولی آقای وزیر جنگ آنچه بنده در مرزها دیدم وضعیت مرزهای ما خیلی بد است و مصلحت نمی‌دانم که این مطالب را اینجا عرض بکنم وضعیت مرزهای ما خیلی خراب شده است و بنده مجبورم این مطالب را عرض کنم که شما در مرز مسکن ندارید. وسایل ندارید. ارتباط ندارید. سرباز شما زندگی ندارد باید برای اینها یک فکری بفرمایید یا بودجه اضافی بیاورید یا از بودجه‌های زائد وزارت جنگ و بودجه‌های تجملی غیر ضروری نمی‌دانم به عنوان بازرسی اینها را بزنید و یک فکری برای نواحی مرزی بکنید سرباز شما آنجا جلو بیگانه ایستاده و باید یک وضع آبرومندی داشته باشد بنده در قسمت‌های مغان و ارسباران دیدم که سرباز شما فاقد همه چیز است توی یک آلاچیق زندگی می‌کند، آب ندارد، خوراک ندارد، زندگی ندارد، انصافاً حالا نسبت به سابق تا اندازه‌ای خواربار به آنها می‌رسد سابق بر این آن هم نبود و اینها مزاحم دهات بودند ولی حالا خوب است که اینها می‌رسد ولی از لحاظ پوشاک و مسکن اینها با نهایت بدی زندگی می‌کنند و این آبروی مملکت است من عقیده دارم که از هر طریقی باشد آقایان توجهی بکنید لایحه‌ای بیاورید به مجلس و امیدوارم که نمایندگان محترم همگی علاقمند باشند که در مرزها درجه‌داران و سربازانی که برای این مملکت خدمت می‌کنند یک زندگی آبرومندی داشته باشند (صحیح است، احسنت) این بود که بنده خواستم این قسمت را به جنابعالی تذکر بدهم در این قسمت آقا یک ترتیبی بدهید که این منظور تمام آقایان عملی بشود و ضمناً یک چیزی را که خیلی متأسفم آن ساختمان گمرک بازرگان است و چون آقای وزیر دارایی هم تشریف دارند متذکر می‌شوم ساختمان آنجا در دوره مرحوم رضا شاه خیلی آبرومند و مجلل بنا شده بود در حوادث شهریور این ساختمان از بین رفته و وزارت دارایی مجدداً داد به یک کنترات‌چی نمی‌دانم هفتصد هزار توممان یا ششصد هزار تومان اعتبار داده شد آنجا را ساختند (مهندس اردبیلی- با خشت ساختند) بعد از شش ماه از بین رفت و ساختمان خراب شد و الان سربازان ایرانی در آنجا وضعیت خیلی بدی دارند مخصوصاً آقای افخم‌السلطنه که نماینده آنجا هستند به بنده می‌گفتند وضع آنها در مقابل ترک‌ها بسیار بد است و سربازها می‌روند از طرف ترکیه آب می‌آورند ببیند چه وضعی دارند این را من استدعا می‌کنم آقا یک توجهی بفرمایید (مهندس اردبیلی- شیروانیش را باد برده) این ساختمانی که خیانت شده آن مقاطعه‌کاران را تحت تعقیب قرار بدهید و عاجلًا اقدام بفرمایید که آن ساختمان خوب درست بشود بنده از موقع استفاده می‌کنم و ضمن این لایحه‌ای که شما آوردید عرض می‌کنم وضعیت ژاندارمری ما باز خیلی بد شده اخیراً خیلی شکایت به ما می‌رسد که اینها مزاحم دهات هستند، آقا مگر شما به اینها حقوق نمی‌دهید، فوق‌العاده نمی‌دهید، خرج سفر نمی‌دهید، اینها دائماً مزاحم دهات هستند و هر دهی که یک بستی دارد مالک و زارع آن شاکی است که اینها را از اینجا بردارید و من نمی‌دانم بعد از چند سال چرا ژاندارمری ما دوباره به وضع چند سال پیش برگشته که پست‌ها را اجاره می‌دهند (میراشرافی- رئیس ژاندارمری آقای گلپیرا را تفکیک بکنید، خیلی آدم خوبی است) خودش خیلی آدم خوبی است ولی مثل این که به دستگاه‌هایش توجه نمی‌کند.

رئیس- آقای نقابت.

نقابت- عرض کنم که در متن لایحه قید شده است که ششصد میلیون یا شصت میلیون تومان از اضافه اعتباری که برای وزارت جنگ در بودجه سال ۳۳ پیش‌بینی شده است علی‌الحساب برای ترفیعات و اضافات و کمک‌های افسران و افراد ارتش و مرزبانی داده شود. در ماه ۳۸ آیین‌نامه

که در مورد بودجه اجازه بعضی مذاکرات می‌دهد ممنوع نکرده است که در مورد بودجه یک وزارتخانه یا اضافه اعتبار مربوط به یک وزارتخانه نمایندگان یک مطلبی نگویند یعنی به اندازه پیشنهاد کفایت مذاکرات محدود نیست. بنده از این موقع و این ماده و به عنوان موافق، به دلیل این که رأی موافق به دولت دادم و اعتماد هم داریم، با اساس موافقم، طبیعی است که نسبت به مقدار و رقم و مصرف صورت ریز بودجه داده شده است که آن هم در موقع مقتضی مطرح می‌شود و موردنظر قرار می‌گیرد ولی یک مطلبی که مربوط به مرزبانی و مرزهاست واتفاقاً حوزه وکالت بنده هم در مرز است مجبورم تذکر بدهم و از حضور جناب آقای وزیر دارایی هم استفاده کنم و آن این است که بین مأمورین دولت در سرحدات اعم از مأمور مرزبانی، لشگری، وزارت کشور، وزارت دادگستری، وزارت دارایی فرقی نیست، همه مأمور دولتند، همه مأمورین با احترام و نماینده شخص اعلیحضرتند در موقعی که این مأمورین را دسته جمعی دستگیر می‌کنید و تبعید می‌فرمایید توجهی به این حیثیت عمومی مأمورین هم باید کرد، مأمورین گمرک خوزستان دسته جمعی دستگیر و به تهران تبعید شده‌اند.

میراشرافی- رئیس گمرک خرمشهر ماهی ۵۰ هزار تومان به آقای آبتین باج می‌دهد این وضع باید اصلاح شود.

نقابت- در میان اینها یک مردمانی هستند، آقای شیخ علیخای جهانگیر یک مردی است که چهل سال در گمرک خدمت کرده (میراشرافی- یا دری هم همین طور) (کریمی- یاوری از خانواده‌های بسیار محترم کرمانشاه است و مرد بسیار پاکی است) متشکرم، بنده که قاضی قضیه نبودم که ببینم کی مقصر است کی بی‌تقصیر است در بین این مأمورین ممکن است مأمورین صحیح‌العمل یا مأمورین خاطی وجود داشته باشد علی ایحال مأمور دولت است، علی ایحال نماینده شما هستند و یک مطلب دیگر هم هست و آن این است که ملت شرافتمند خوزستان را در هر جایی که صحبت می‌شود می‌خواهند متهم کنند در صورتی که خوزستانی مرتکب قاچاق نمی‌شود، خوزستانی در داخل این نخلستان‌ها با دست‌های آبله‌دار و شکم گرسنه و بدن لخت زندگی می‌کند، نه آب دارد و نه برق دارد، نه غذا دارد، نه کولر دارد، یازدهد ماه به این درخت خرما نگاه می‌کند تا ده من خرما گیرش بیاید (میراشرافی- کی نگاه می‌کند؟) ملت خوزستان مردمی که توی این نخلستان‌ها هستند، اینها مرتکب قاچاق نمی‌شوند (میراشرافی- پس کی می‌شود؟) مرتکب قاچاق را حالا به شما معرفی می‌کنم، مرتکب قاچاق آنهایی می‌شوند که مقررات اقتصادی کشور را برخلاف حوایج اقتصادی می‌نویسند و اجرا می‌کنند، ریشه این کار در قوانین و مقررات است وقتی مقرر می‌شود که حوایج کشور به مقدار کافی نیاید یا محصول کشور به مقدار کافی صادر نشود، محصول برنج خوزستان، خوزستان یک برنجی دارد که برنج گرده قرمز است، این قابل خوردن نیست، جناب آقای میراشرافی توجه بفرمایید.

میراشرافی- آقای وزیر دارایی دارند از دزدهای گمرک دفاع می‌کنند می‌گویم دفاع نکنید.

رضایی- مگر ممکن است که کسی بدون کمک مرزبانی قاچاق کند.

نقابت- ... عرض می‌کنم که به هر صورت ماه رمضان است و باید صلوات بفرستید جلسه هم طول کشیده در فاصله‌اش هم سیگاری نمی‌شود کشید از این جهت آقایان یک قدری نگران هستند، به هر صورت محصول خوزستان یک قسمت عمده‌اش برنج است، در دشت میشان، در شادگان، در دزفول برنجی به وجود می‌آید قرمز و درشت واین برنج را به صورت نواله درست می‌کنند و اگر هم صادر شود محل مصرف برنج خوزستان یک قسمتی عمانات و بحرین هستند، جای دیگر خریدار ندارد با ایتالیا وارد و یا صادر نمی‌شود و تنها محصولی است که هست یعنی در این باتلاق چیز دیگری نمی‌توانند تهیه بکنند مگر چیزی به او تعلیم بدهند. این برنج مال پارسال مانده و مشرف به خرابی است و اجازه صدور به آنها نمی‌دهند اگر بگوییم آقا اجازه بدهید که در مقابل فروش اینها یک پری یا پریم قائل شوند، می‌گویند که آقا جواز فروشی می‌شود. این بد است، این خوب است، بالنتیجه رعیت خوزستان فقیر مانده، مع‌ذلک همین رعیت مرتکب قاچاق می‌شود، نکته‌ای که واقعاً تشدید می‌کند قاچاق را، آقای وزیر جنگ توجه بفرمایید، قضیه پلیس گمرکات و گارد مرزی است، مقرر داشته‌اند که ۹ میلیون تومان بودجه داده می‌شود به پلیس گمرکات برای حفظ گمرکات و جلوگیری از قاچاق، وقتی به بودجه این میلیون تومانی که در مرز خرج می‌شود مراجعه کنید می‌بینیم که این ۹ میلیون تومان اکثراً خرج پرسنل شده و خرج افسران و درجه‌داران یا اشخاصی شده است که در مرز اقامت ندارند از این محل پول می‌گیرند ولی در تهران یا سایر نقاط هستند و این مصرف نمی‌شود، این دستگاه جلوگیری کننده چهار تا جیپ نمی‌تواند بخرد، یک موتور لنج نمی‌تواند بخرد که توی شط جلوگیری از قاچاق بکند، یعنی مبدا را جلوش را بگیرد، بعد از این که جلو مبدا را نگرفت طبیعتاً جلوگیری از قاچاق نمی‌شود و کسانی که در ایران قاچاق می‌کنند ایادی خارجی هستند، آقا ایرانی مرتکب قاچاق نمی‌شود اشخاص خارجی، اهل بحرین (دکتر بینا- بحرین مال ایران است، خارجی نیست، بحرین مالی ایران است این را اصلاح بفرمایید) یک کسی گفت به بچه‌اش قربان چشم‌های بادامیت بروم بچه گفت من بادام می‌خواهم، چرا از یک حرفی به حرف دیگر می‌روید وقتی می‌گویم خارجی بعد اسم چند مملکت را می‌بریم یک محل هم اتفاقاً مال ما است این دلیل این نمی‌شود که آن خارجی منحصراً اطلاق به همان محل می‌شود این جور مذاکرات باعث می‌شود که متن حرف فراموش می‌شود. به هر صورت یک عده‌ای از خارج کشور می‌آیند یک مقداری گوسفند می‌خرند، یک مقداری خواربار می‌برند یک مقداری کالاهای دیگر می‌برند در مقابل یک مقداری هم کالاهای خارجی به وسایل مختلف وارد وارد می‌کنند، البته آنهایی که زمینه‌اش کم است، آنهایی که در مملکت کسر وارد شده و چاره‌ای ندارد جز این که از راه قاچاق بیاید و حالا اسم آن جنس‌ها را نمی‌برم برای این که اگر اسم آن جنس‌ها را ببرم (میراشرافی- دکتر امینی اوقاتش تلخ می‌شود) به دلیل این که تا اسم آن را ببرم یک عده‌ای می‌گویند ما از آن جنس‌ها تولید می‌کنیم البته تولید می‌کنیم ولی به مقدار کافی نیست به این جهت گران می‌شود و اختلاف قیمت دو محیط و تفاوت فاحش ایجاد این وضع را می‌کند که قاچاق وارد بشود بالنتیجه یک مردمی آلوده می‌شوند. مردم خوزستان در ادوار گذشته به عنوان این که شرکت نفت انگلیس و ایرانی در آنجا بوده است (میراشرافی- شرکت سابق) شرکت سابق و اسبق، به آن عنوان حقی از دولت ایران دریافت نمی‌داشتند آن طوری که سایر ایالات می‌گرفتند، اینها در قسمت زراعت در قسمت صناعت، در بهداری و سایر شئون وارد نبوده‌اند هیچ چیز نمی‌دانند برخلاف بعد از این مدت ده سال اولین محلی که زیر پای قشون اجانب واقع شد آنجا بود و بعد تیفوس آمد، مالاریا آمد، آبله آمد، و حمالی‌هایی که مردم در آنجا کردن، کمک‌هایی که کردند و به هیچ وجه این مرز ایران نسبت به اوضاع عمومی و سیاست دولت وقت هیچ عمل خلافی نکرد مالیاتش را سر وقت داد نظام وظیفه‌اش را سر وقت داد. امروز باید یک توجه و عنایتی به آنجا بشود (صحیح است) که هم خوزستانی را متهم به قاچاق نکنید و هم مأمورینی را که به خوزستان می‌فرستید برای این کارها استدعا می‌کنم از بهترین مأمورینتان جدا بکنید. ما وکلا حق داریم در جهت منفی اظهار عقیده بکنیم یعنی حق داریم بگوییم که فلان مأمور به فلان دلیل در فلان جا خطا کرده اما حق نداریم به شما اصرار کنیم التماس کنیم که آقا حتماً زید یا عمرو را بفرستید (صحیح است) زیرا ممکن است که ما با او بند و بست کنیم ممکن است مسئولیت برای ما داشته باشد ما کار نداریم کی را می‌فرستید، هر کسی را می‌فرستید بفرستید، اما آقا مردمی را که می‌فرستید پس فردا خودتان آنها را می‌گیرید می‌آورید، یک بازرس می‌رود آنجا گزارش می‌دهد بست نفر را توقیف می‌کنید، من شنیدم پشت سر آن در حدود دویست نفر از اهالی خوزستان را گرفتند، توقیف کردند و می‌آورند به طهران، هنوز اسم آنها را نمی‌دانم مشخصات آنهارا نمی‌دانم فقط تلگراف شده که آقا پاشو و بیا بنده با اجازه آقایان فردا صبح هم مرخص می‌شوم می‌روم جریان را هم حضور آقایان و نمایندگان محترم، آنچه حقیقت است می‌نویسم چون کار دیگر از این گذشته است که ما یک حقیقتی را بپوشانیم مع‌ذلک ما با این شصت میلیون موافقت می‌کنیم، می‌دهیم، آنچه را هم داشته‌ایم می‌گذاریم در طبق اخلاص ولی در مقابل از دولت مورد اعتمادتان توجه و عنایت و اصلاحات در تمام شئون مملکتی را می‌خواهیم (صحیح است).

رئیس- آقای وزیر جنگ.

وزیر جنگ- بنده خیلی خوشوقت هستم که آقایان نمایندگان اینجا فرمودند که ما بایستی یک فکری برای زندگانی سربازان به خصوص در مرز بکنیم، این نکته البته بسیار اهمیت دارد برای این که روبه‌روی آنها هم سربازان کشور همسایه که ما برای رفاه و آسایش آنها هم فکر بکنم و به همین دلیل هم هست که به عرض آقایان رسیده است که ما توجه کردیم که وضعیت مرزها و حفاظت مرز و وضعیت مرزبانی خوب نیست به این دلیل آمدیم و نشستیم و مطالعات بسیار کردیم و این عوامل مختلفی که در مرزها داشتیم که کدام یک کار علی‌هده می‌کردند و کار آنها هم توأم نبود و گاهی هم بر خلاف هم اقدام می‌کردند و نتیجه آن یک همچو عیوباتی است که می‌بینیم که قاچاق به این زیادی است و تمام دستگاه‌ها در این امر مسئولیت دارند و باید دست به دست هم بدهند تا این معایب مرتفع شود به این جهت تصمیم گرفته شد و یک اداره مرزبانی که عبارت از کلیه عوامل سابق است تشکیل شود و این بودجه هم برای کار به این سازمان جدید است و بنده امیدوار هستم که با این سازمان جدید و کمکی که می‌فرمایید و راهنمایی که می‌فرمایید بتواند یک قسمت از این کارها را انجام بدهیم و از این معایب جلوگیری بکنیم (انشاءالله).

رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات از طرف آقای محمود جلیلی رسیده است که قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

ریاست معظم، پیشنهاد کفایت مذاکرات را می‌نماید.

رئیس- آقای جلیلی.

جلیلی- البته همان طور که آقایان مستحضر هستند این لایحه ولت هم تقریباً ضروری است و نظیر همان یک دوازدهم است برای این که در اینجا قید شده که این اعتبار

باید به مصرف خواربار و پوشاک و لوازم ضروری افراد مرزبانی و سایر افراد نظامی برسد و اینها هم مستخدم کشورندو نظیر همان‌هایی هستند که در یک دوازدهم کارش تمام شد بنابراین بنده می‌خواستم استدعا بکنم که آقایان موافقت بفرمایند با این پیشنهاد موافقت شود چون وقت هم گذشته است اگر هم صحبت بشود بالاخره این لایحه تصویب خواهد شد.

رئیس- آقای دکتر بینا فرمایشی داشتید؟ با این پیشنهاد موافقید؟

دکتر بینا- راجع به فرمایشات آقای نقابت عرضی داشتم.

رئیس- آقای عمیدی نوری با کفایت مذاکرات مخالفید (عمیدی نوری- بلی مخالفم) بفرمایید.

عمیدی نوری- بنده در لایحه اسم ننوشتم برای این که آقایان دیگری که اسم نوشته بودند فکر می‌کردم که از توضیحات آقایان از موافق و مخالف استفاده می‌توانم بکنم و تشخیص بدهم که منظور از این ماه واحده چیست؟ آقای جلیلی که پیشنهاد کفایت مذاکرات را دادند فرمودند این دنبال همان یک دوازدهم است در صورتی که (جلیلی- من همچو چیزی نگفتم، گفتم مثل همان است) اگر دنبال همان یک دوازدهم قید می‌شد ولی پیداست که یک لایحه مستقلی است ولی بنده می‌خواستم علت این که مخالفم با کفایت مذاکرات عرض کنم و علت این است که بنده هنوز که می‌خواهم رأی بدهم و طرفدار دولت هستم تشخیص ندادم که موضوع چیست اینجا نوشته است که از اضافه اعتباری که در بودجه پیشنهادی سال ۱۳۳۳ کل کشور برای وزارت دفاع ملی و مرزبانی منظور شده پس پیداست که یک لایحه بودجه سال ۱۳۳۳ است یعنی دولت می‌خواهد بگوید من یک طرف لایحه بودجه سال ۳۳ را داده‌ام به مجلس و مجلس هم طبق مقررات و قوانین مالی مطرح کرده و به کمیسیون رفته است و یک طرف دیگر هم می‌گوید این بودجه سال ۱۳۳۳ که به مجلس دادم ۶۳۶ میلیون ریالش را علی‌الحساب اجازه بدهید پرداخت بشود به علاوه قید هم کرده‌اند اضافه اعتبار در حالی که جناب آقای وزیر دارایی در لایحه‌ای که دادند در مقدمه لایحه بودجه تصدیق فرمودند که وضع مالی مملکت به قدری بد است که ما امسال هیچ گونه عایدات جدید نداریم و در مقابل مخارج مستمری ثابت‌مان چند میلیارد کسر داریم حالا این اضافه اعتبار منظور در بودجه سال ۳۳ چه چیز هست البته اگر تشریح می‌فرمودند و روشن می‌شد آن وقت ممکن بود که بشود به کفایت مذاکرات رأی داد والا الان مجلس، یعنی بنده خودم نمی‌فهمم که این چیست یک جا می‌گوییم که اعتباری نداریم، یک جا اضافه اعتبار قائل هستیم. نکته دیگر این که این مبلغ را دولت می‌خواهد برای یک ارقام کلی ترفیع اضافات قانونی افسران و درجه‌داران، مزایای مربوطه تهیه خواربار و پوشاک و همچنین پرداخت تعهدات سال گذشته پس پیداست که این رقم کلی که در اینجا ذکر شده مقداریش مربوط به سال گذشته است، خوب این چه جوری است، سال گذشته که لایحه تفریغ بودجه نیامده (صدقی- اصل لایحه بودجه‌اش هم تصویب نشده) اصل لایحه بودجه هم تصویب نشده، حالا ما بیاییم تصویب بکنیم که ۶۳۶ میلیون ریال داده بشود برای یک ارقامی که یکیش هم تعهدات سال گذشته است، به نظر بنده یعنی وجدان من، عرض می‌کنم آقایان همکاران محترم قانع نشدم که ما چه چیز را می‌خواهیم تصویب بکنیم، به این جهت بنده با کفایت مذاکرات مخالفم و استدعا می‌کنم که این نکته را جناب آقای وزیر دارایی و جناب آقای وزیر جنگ تشریح بفرمایند که ما بدانیم چه چیز را تصویب می‌کنیم.

رئیس- آقای وزیر دارایی.

وزیر دارایی (دکتر امینی)- عرض کنم جناب آقای عمیدی نوری که فرمودند تشخیص ندادم به نظر بنده خوب هم تشخیص فرمودند که این یک اضافه اعتباری است برای وزارت دفاع ملی چون در بودجه ۱۳۳۲ یک مبلغی از اعتبار وزارت دفاع ملی کسر شده بود که در سال گذشته اواخر سال که خود جنابعالی هم در هیئت وزرا تشریف داشتید تصویب کردیم که یک اضافه اعتباری به وزارت دفاع ملی داده بشود و اگر ممکن بود که این را در دنبال یک دوازدهم بنویسم البته این کار را می‌کردیم، ولی معمولًا در یک دوازدهم جز همان یک دوازدهم به اصطلاح خشک، چیز دیگر نمی‌شود اضافه کرد، به این جهت بود و از نظر علاقه‌ای که همه آقایان به وضع ارتش دارند و برای این که خواربارشان زودتر تهیه بشود و ترفیعات‌شان هم که بر خلاف سایر ادارات کشوری تقریباً اترماتیکمان داده می‌شود ناگزیر شدیم که این طرح را بیاوریم که به عنوان علی‌الحساب اضافه‌ای را که در سال ۳۳ برای ارتش پیش‌بینی شده فعلاً پرداخته بشود اگر غیر از این می‌کردیم کار اردیبهشت و شاید احتمالًا ماه‌های بعد ارتش معوق می‌ماند، بنابراین می‌خواستم استدعا کنم که این را موافقت بفرمایید تصویب شود، اشکالی هم ندارد، اما راجع به کسر اعتبار بودجه در وزارتخانه‌های دیگر و به خصوص در وزارت دفاع ملی یک اضافاتی پیش‌بینی شده و کسر بودجه با توجه به این اضافات است و علاوه بر این ماده‌ای هم دارد در قانون بودجه که پرداخت این مخارج موکول بداشتن عواید است و علی‌ایحال اگر درآمدی نبود، خرجی هم نخواهد داشت.

رئیس- آقای اردلان.

اردلان- بنده مخالفم.

رئیس- آقای دکتر پیرنیا مخالفید یا موافق؟

دکتر پیرنیا- بنده مخالفم، ببخشید موافقم.

رئیس- آقا پیشنهادتان را دادید و می‌توانید که بعداً صحبت بکنید.

دکتر پیرنیا- بنده موافقم با کفایت مذاکرات.

رئیس- اگر موافقید با کفایت مذاکرات بفرمایید.

یک نفر از نمایندگان- آقای نقابت صحبت کردند.

رئیس- آن که مربوط به کفایت مذاکرات نبود، بفرمایید آقای دکتر پیرنیا.

دکتر پیرنیا- اجازه بفرمایید اینجا جناب آقای عمیدی نوری علت مخالفت‌شان با کفایت مذاکرات راجع به این کلمه اضافه اعتبار بود و عطف به بودجه سال ۱۳۳۳. بنده فکر می‌کنم که اگر جناب آقای وزیر دارایی و جناب آقای وزیر جنگ موافقت بفرمایند که این مقدار اضافه اعتبار پیشنهادی ۱۳۳۳ و کلمه فعلاً حذف بشود و فقط شصت میلیون تومان بودجه بدهند به وزار جنگ بدون این که اضافه اعتباری قید شود مخالفت آقای عمیدی نوری مرتفع می‌شود و ایشان هم متقاعد می‌شوند و می‌توانند رأی بدهند به هر حال اگر موافقت بکنید بنده این اصلاح را پیشنهاد دادم و اگر به این صورت اجزاه بفرمایید اصلاح شود بنده با پیشنهاد کفایت مذاکرات موافقم.

رئیس- آن پیشنهاد رسیده و بعداً مطرح می‌شود. رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات، آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. یک پیشنهادی از آقای دکتر پیرنیا رسیده که قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

پیشنهاد می‌کنم ماده واحده به ترتیب زیر اصلاح شود-

به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مبلغ ۶۳۶ میلیون ریال به منظور امکان پرداخت ترفیع و اضافات قانونی افسران و درجه‌داران و افراد و مزایای مربوطه و تهیه خواروبار و پوشاک و ساز و برگ و اعتبار بودجه سال جاری مرزبانی و همچنین پرداخت تعهدات سال گذشته وزارت مزبور به تدریجی که مورد احتیاج باشد از محل درآمد عمومی کشور با رعایت مقررات در اختیار وزارت نامبرده بگذارند.

رئیس- آقای دکتر پیرنیا.

دکتر پیرنیا- جناب آقای وزیر دارایی یک بودجه‌های پیشنهاد فرمودند که شش میلیارد ریال کسر دارد و این بودجه هزار میلیون تومانی برای مردم ایران بدون این که بخواهیم تظاهری و عوامفریبی بکنیم وجداناً و انصافاً خیلی سنگین است (صحیح است) روزی سه میلیون تومان شما بایستی برای ادارات فقط بودجه بپردازید واین بودجه را شما می‌خواهید بکنید ۵/ ۴ میلیون تومان در روز و این غیر قابل تحمل است. از طرف دیگر تمام آقایان محترم علاقه دارند که اعتبارات وزارت جنگ و افسران و سربازان پرداخته شود و این موضوع ربطی به اضافه اعتبار ندارد به خصوص که یک رویه ناپسندی در ایران و در مجالس مقننه سایر ممالک وجود دارد به خصوص در مجلس فرانسه و آن این است که یک بودجه با کسر درآمد و اضافه اعتبار خیلی زیادی را می‌آورند و بعد هر یک ماه یک قسمتش را از تصویب مجلس می‌گذرانند و بعد آخر هر ماه که شد مثلاً وزیر فرهنگ می‌آید و یک قانون می‌آورد و یک مواردی هم ذکر می‌کند برای خدمت به فرهنگ و بعد وزیر بهداری می‌آید یک چیزهای دیگر صحبت می‌کند و به این جهت ملاحظه می‌فرمایید بعد از شش ماه یا بعد از سه ماه آقایان یک بودجه شانزده یا هفده میلیارد ریالی را تصویب فرمودند بدون این که محل درآمدش معین شده باشد و بدون این که مطالعه‌ای شده باشد به همین جهت برای این که جمع بین دو نظر شده باشد و این موضوع هم سابقه نشود و اضافه اعتبارات غیر مصوب ملاک تصویب یک خرج جدیدی قرار نگیرد بنده پیشنهاد کردم که اجازه بفرمایید که اولاً کلمه فعلاً حذف بشود و ثانیاً نوشته بشود که به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مبلغ ۶۳۶ میلیون ریال برای این چیزهایی که احتیاج داشته در اختیار وزارت جنگ بگذارند تا به این ترتیب حقوق اساسی پارلمان که نظارت در بودجه و تصویب بودجه است به این وسیله یواش یواش از دست نرود و روز بروز بودجه سنگین‌تری بر ما تحمل نشود (صحیح است).

رئیس- آقای وزیر دارایی.

وزیر دارایی- عرض کنم جناب آقای دکتر پیرنیا که خودشان معاون وزارت دارایی بودند بنده تعجب می‌کنم که چنین پیشنهادی را چطور می‌کنند فرض بفرمایید که این اضافه اعتبار باشد یا اعتبار مطلق باشد بالاخره باید توی بودجه برود حالا فرض بفرمایید که شما این عبارت را بردارید، تصویب هم بفرمایید این را بنده کجا جا بدهم؟ قطعاً در بودجه کل کشور باید یک محلی باشد و از برداشتن این عبارت نگرانی جنابعالی مرتفع نمی‌شود. نگرانی جنابعالی را آنجا مرتفع می‌کند که اگر دقت فرموده باشید بنده دو جور خرج آورده‌ام یک جور خرج مسلم که ۱۲۰۰ میلیون تومان است و بقیه‌اش هم یک جور خرجی است که اگر یک درآمد اتفاقی برای کشور پیدا بشود پرداخت می‌شود و تصویب آن خرج مستلزم پرداخت نیست مقید و مشروط به درآمد است بنابراین

چه نگرانی دارد؟ و جنابعالی که بودجه فرانسه را مطالعه فرمودید آنجا هم یک مقداری به عنوان کردی بلو که هست، فرض بفرمایید که این هم همان کردی بلوکه است بنده اینجا اظهار فضیلت و علم نمی‌خواهم بکنم، ولی وقتی که این بودجه تقدیم شد بنده توضیح خواهم داد که به این ترتیب اگر درآمدی بود ما خرج می‌کنیم و اگر درآمدی نبود ما خرج نخواهیم کرد و یک حواله بی‌محلی است که انجام نخواهد شد. بنابراین بنده تقاضا می‌کنم که این را تصویب بفرمایید و به هیچ وجه من- الوجوه این پیشنهاد جنابعالی تأثیری در مطلب ندارد.

دکتر پیرنیا- آقا بنده توضیح دارم.

رئیس- دیگر توضیح نمی‌شود آقای مشایخی مخالفید (مشایخی- مخالفم) بفرمایید.

مشایخی- دولت وظیفه خودش را که تقدیم بودجه به مجلس است انجام داده و بعد از افتتاح مجلس شورای ملی در اولین فرصت بودجه خودش را تسلیم کرده و وظیفه ماست که بودجه مملکتی را رسیدگی کنیم اقلامش را جز به جز رسیدگی کنیم. هزینه‌های ضروری و لازم را تشخیص بدهیم و حشو و زوایدش را حذف بکنیم. آقای رئیس کمیسیون بودجه هم دعوت کردند که پس فردا جلسه کمیسیون بودجه تشکیل بشود و در کمیسیون به بودجه رسیدگی بشود، اما همان طور که پرداخت آن یک دوازدهم ضرورت داشت و بر اساس توضیحاتی که آقای وزیر جنگ و آقای وزیر دارایی دادند این هم یک لایحه‌ای است که آورده‌اند از برای تصویب هزینه‌های ضروری و هزینه‌های فوق‌العاده‌ای که امروز برای تقویت نیروهای ارتش و مرزبانی کمال ضرورت را دارد من معتقدم که ما مقید به حفظ امنیت مملکت‌مان هستیم ما که معتقد هستیم که باید نیروی ارتش و مرزبانی و ژاندارمری کشور را تقویت بکنیم و حمایت بکنیم مطلب را باید از این نظر مورد توجه قرار بدهیم که این بودجه را آقای وزیر جنگ ضروری تشخیص داده‌اند بنابراین به عقیده من تصویب آن همان طوری که یک دوازدهم ضرورت داشت بایستی مورد توجه واقع بشود و آن را تصویب بکنیم و البته وقتی که بودجه تفصیلی مورد توجه کمیسیون و نمایندگان مجلس واقع شد آقایان هم نظریات خودشان را در آنجا می‌توانند بفرمایند بنابراین بنده تقاضا می‌کنم که ایشان پیشنهادشان را پس بگیرند.

رئیس- این پیشنهاد آقای دکتر هم چیزی نیست، اصلاح عبارتی است.

میراشرافی- پیشنهاد خوبی است آقای وزیر جنگ قبول می‌کنند (جمعی از نمایندگان- یک بار دیگر قرائت شود.) (پیشنهاد آقای دکتر پیرنیا یک بار دیگر به شرح زیر قرائت شد.)

رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر پیرنیا آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب نشد دیگر پیشنهادی نیست. فرستاده می‌شود به مجلس سنا برای اظهار نظر.

۷- تعیین موقع و دستور جلسه بعد، ختم جلسه.

رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم این چند روز ایام تعطیل بود ولی متأسفانه این یک دوازدهم را آقایان دیر آوردند و ناچار شدیم جلسه داشته باشیم وحالا اگر مجلس سنا پس فردا که جلسه دارند فرستادند به مجلس پنجشنبه من اطلاع می‌دهم و اگر نیامد یکشنبه مجلس است و علی‌ایحال مجلس روز پنجشنبه ساعت ۱۰ خواهد بود. (یک ساعت و بیست دقیقه بعد از ظهر مجلس ختم شد.)

رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت‏