مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر (میزان) ۱۳۰۳ نشست ۷۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر (میزان) ۱۳۰۳ نشست ۷۱
جلسه ۷۱ صورت
مشروح مجلس یوم سه شنبه ۲۹برج میزان ۱۳۰۳مطابق۲۲شهر ربیع الاول ۱۳۴۳
(مجلس یکساعت ونیم قبل از ظهر بریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید)
(صورت مجلس یوم یکشنبه ۲۷میزان را آقای اقبال الممالک قرائت نمودند)
رئیس- آقای نظام لتولیه. (اجازه)
نظام الولیه- میخواستم عرض کنم نظمیه مشهد بواسطه قروضی که برایش پیش آمده خیلی در مضیقه افتاده بنده پیشنهاد میکنم راپورت کمیسیون بودجه راجع به نظمیه مشهد را در دستور مقدم بدارند.
رئیس- آقای عراقی (اجازه)
حاج آقای اسمعیل عراقی- راجع به صورت مجلس عرضی ندارم بعد از تصویب صورتمجلس
رئیس- آقای قائم مقام الملک.(اجازه)
قائم مقام الملک- راجع به صورت عرضی ندارم
رئیس- آقای دامغانی.(اجازه)
شریعتمداردامغانی- بنده در دستور عرضی ندارم
رئیس-عده برای تصویب صورت جلسه کافی نیست
نجات- آقایان چرا نمیآیند چرا اینطور میکنند
(چند نفرآقایان نمایندگان وارد شدند)
رئیس- نسبت به صورتجلسه دیگر ایرادی نیست
(اظهار نشد)
رئیس-آقای عراقی (اجازه)
حاج آقااسمعیل عراقی- بنده میخواهم خاطر مبارک آقایان نمایندگان محترم را به دو مطلب متوجه کنم که درقانون اساسی هم مطرح شده است و تصور نمی کنم چه رفقای محترم بنده که در فراکسیون اقلیت هستند و چه سایر آقایانی که در سایر فراکسیون میباشند و چه سایر نمایندگانی که منفردند هیچکدام در این دو مطلب اختلافی داشته باشند راجع به فروع است. آن دو مطلب یکی راجع به انجمن های ایالتی و ولایتی است که دراصل۹۰ و۹۱و۹۲ و۹۳ قانون اساسی مینویسد و متأسفانه در دوره چهارم تشکیل نشد و در این دوره هم که هشت ماه از عمر مجلس میگذرد هنوز نسبت به انجمن های ایالتی و ولایتی تصمیمی گرفته نشده است و هرروز در ولایات اختلافی بین حکام و رؤسای ادارات تولید میشود و آقایان نمایندگان محترم ولایات مجبورند از کارهای بزرگ مجلس صرفنظر نموده وقتشان را صرف کارهای کوچک ولایات کرده و به این وزارتخانه و آن وزارتخانه مراجعه نموده ووقتشان کمتر صرف کارهای بزرگ مملکتی بشود. لهذا بنده میخواهم از آقایان نمایندگان استدعا کنم که در قضیه انجمن های ایالتی و ولایتی عطف توجهی بفرمایند که زودتر تشکیل شده و در ولایات نظارتی به امور ادارات دولتی داشته باشند و اختلافاتی که راجع به مالیات و چیزهای دیگر پیدا میشود مطابق حقی که به آنها داده شده است آنها راتصفیه نموده وکمتر وقت نمایندگان صرف کارهای ولایات بشود. مطلب دیگر که میخواهم به عرض آقایان برسانم و در قانون اساسی هم مطرح است قضیهء آقایان علماء است که باید پنج نفرشان در مجلس باشند ودراصل آن هم هیچ اختلافی بین آقایان نمایندگان نیست و اگر اختلاف جزئی باشد کمااینکه در بعضی شعبات صحبت شد سرچیزهای فرعی است خوب است آن راهم آقایان نمایندگان محترم در شعب خودشان بنشینند و آن اختلافات جزئی را رفع کنند که انشاء الله این قضیه را هم مجلس تمام کند و هر قدر ممکن است این دو قضیه را بیشتر دنبال کنیم که در این دوره پنجم ختم شود.
رئیس- آقای مقام الملک.(اجازه)
قائم مقام الملک- در جلسه گذشته یکی از نمایندگان مجترم در موضوع آراء با ورقه اظهاراتی نمودند و شاید غرض ایشان راجع به مسئله خصوصی نبود بلکه میخواستند آرائیکه منفیاً یا مثبتاً داده میشود مشخص شود که عموم بدانند. راجع به مسئله بوداغیانس یک سوء تفاهمی حاصل شده و برای خودبنده هم یک فکری ایجاد شده است و من رأی داده ام در صورتیکه مطلع نبودم که سابقه این مسئله چیست مثال عرض کنم چون خود بنده مطلع نبودم بنابراین از مقام محترم ریاست خواهش میکنم امر بفرمایند که مخبر کمیسیون بودجه یا سایر آقایان که اطلاع دارند این مسئله را توضیح بدهند که رفع سوء تفاهم بشود و معلوم شود این شصت وپنج نفر که رأی داده اند از روی چه مدرک رأی داده و در رأی خودشان هم ثابت هستند.
رئیس-آقای دامغانی.(اجازه)
شریعتمدار دامغانی- تقریباً شش ماه است که یک عده اشخاص در مجلس متحصن هستند ویک طلبی از دولت دارند و گویا محل انکار وزارت مالیه هم نباشد و حالا هم موقع زمستان است و بایداینها هم راحت شوند وبروند خانه هاشان. میخواهم عرض کنم همین طورکه اوقات مجلس بیخود میگذرد اوقات دیگران را ما نبایستی ضایع کنیم و بالاخره بایست کمیسیون عرایض باتبادل نظر با دولت یک تصمیم قطعی دربارهء آنها اتخاذ کند و اگر واقعاً طلبی دارند به آنها بدهند و کار هم طلب ندارند یک مرتبه یک تصمیمی اتخاذ کنند که قطع ماده بشود.
رئیس- آقای معتمد السلطنه-(اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده در دستور عرض داشتم.
رئیس- آقای میرزا یدالله خان.(اجازه)
آقامیرزا یدالله خان- مهمترین امور امروز در مملکت مسئله زراعت است و مکرر از طرف نمایندگان در این موضوع مذاکره شده و بنده هم پیشنهادی تقدیم کردم متأسفانه از طرف وزارت مالیه و مجلس ابداً توجهی در این موضوع نشده مقدمه مسئله گاومیری یک چیزی است و پیش آمدمحصول امسال بعینهء مثل مسئله بازشیشه و چوب است. آقایان یک قدری از این مسئله غافلند از طرفی رعیت کارندارند بذرندارند نان ندارند و ازطرف دیگر مأمورین مالیه با کمال فشار اسباب زحمت رعایا را فراهم کرده اند بنده از مقام محترم ریاست و نمایندگان تقاضا میکنم که در اینخصوص یک توجهی بفرمایند که انشاء الله رعایا آسوده شده و درآتیه مردم دچار قحط و غلا نشوند.
رئیس- شاهزاده شیخ الرئیس-(اجازه)
محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس. در این مدت مشروطیت درچهار دورهء مجلس غالباً روزنامه رسمی داشتند در دوره اول هم که روزنامه رسمی نبود تمام مذاکرات نمایندگان را با یک شوق و ذوقی در روزنامه های محلی و روزنامه هائی که آن وقت مینوشتند درج میشد ونسبت به مذاکرات نمایندگان هیچ سوء تفاهمی در خارج رخ نمیدادوبه هریک از ولایات که روزنامه میرفت می فهمیدند که نماینده آنها درچه موضوع موافق و در چه موضوع مخالف بوده است وادله اش را میدیدند وآن وقت یا تصدیق میکردند یا تنقیدمیکردند. یا مینوشتند چرا رأی دادی. متأسفانه در دوره چهارم وپنجم ما به این موضوع موافق نشدیم که یک روزنامه رسمی داشته باشیم که تمام نطقهای ما را بنویسد و هیچ سوء تفاهمی در اطراف نشود ویک سند رسمی در مقابل باشد. حالا چون موضوع روزنامه رسمی مطرح نیست بیش ازاین چیزی عرض نمیکنم این مطلبی که پریروز از تصویب مجلس گذشت برای بنده خیلی ناگوار بود بنده به عقیده خودم عرض میکنم که هیچ تناسب نداشت. بطوری در مجلس مذاکره میشود آراء بوداغیانس خوانده شود مثل اینکه یک کسی در خارج سوء تفاهمی برایش تولید شده است. بنده هم باخواندن آراء موافقت کردم بعد معلوم شد مغرضین در خارج هستندحرارت آنها فروننشسته است و چون ادله باآن آراء قرائت نشد بازهمان مزخرفاتی که میگفته اند ادامه داده. لهذا بنده معتقدم که تمام دوسیه بوداغیانس و تمام آنچه که در ادوار مختلفه در سه چهار کابینه گذشته که بنده به همه شان رأی اعتماد داده ام تمام آنها خوانده شود.
یک نفر ازنمایندگان-طبع و توزیع شود.
شیخ الرئیس- بنده دو پیشنهاد دارم یکی اینکه مجلس اجازه بدهد از اول شروع به این قضیه که هفت هشت سال قبل ازاین است دریکی روزنامه ها نوشته شود آنهائی که رأی داده اند چه نظر داشتند و مخالفین چه نظر وممتنعین چه نظر و مایک مطالب مهمه در مد نظر داشتیم و همه منتظر بودند مسائل مهمه لاینحلی که از دوره های دیگر باقی مانده است حل وتصفیه شود ومطالب خیلی مهمی در نظر آقایان ازقبیل معاهدات وسایر مطالب آیا یک نماینده ای که بر حسب یک اصول مسلمه و اطلاعات کافیه رأی میدهد خودش هم باید بارأیش به تمام ولایات رود برای اینکه یک منقدی که در آنجا هست و اطلاع ندارد به تمام مجلس حمله نکند. یا یک بدبختی که وکیل نشده است و تقصیر بنده هم نیست حرفهای دیگری نزند. لهذا برای آقایان نمایندگان شدت اشتیاق پیدا شده که تماماً از اصل قضیه کاملاً مطلع شوند حتی آقای قائم مقام هم که میفرمایند من رأی داده ام میل دارند کاملاً ببینند وبنده هم پیشنهاد کردم که دوسیه در مجلس خوانده شود و اگر میفرمایند وقت مجلس تلف میشود اجازه بدهند در یکی از روزنامه های محلی از اول تا آخرش درج شود و این پیشنهاد را هم علی سبیل التردید به مقام ریاست تقدیم میکنم که هرکدامش را تصویب فرمودند به موقع اجرا گذاشته شود.
نجات- به صورت کتابچه کنند. مدرس- تمام دوسیه را باید چاپ کنند.
رئیس- مراجعه میشود به شعبه ها. آقای زعیم.(اجازه)
زعیم- درصورتیکه به شعب مراجعه میشود بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقای سرکشیک زاده. (اجازه)
سرکشیک زاده- بنده میخواستم از مقام محترم ریاست تقاضا کنم بفرمایند که طبع و توضیع شود.
رئیس- پیشنهاد طبع و توزیع شود.
سرکشیک زاده- خیر دوسیه امر.
رئیس- وقتی که از شهب برگشت به مجلس طبع و توزیع میشود. آقای تدین. (اجازه)
تدین- بنده اینطور احساس میکنم که تمام آقایان مایلند به اینکه اطلاع کاملی از جزئیات دوسیه من البدوالی الختم پیدا کنند و به این جهت لازم نمیدانم اطلاعاتی که در این زمینه دارم به عرض برسانم قبل از این پیشنهاد میخواستم بطور اجمال چون در کمیسیون بودجه عضویت دارم اطلاعات خود را بیان کنم. ولی حالا صرف نظر میکنم برای اینکه وقتی دوسیه آمد تمام قسمتهایش برای همه روشن و آشکار میشود ولی بطور اجمال عرض میکنم که این معامله کشتیهای دریاچه ارومی جهت عمده اش متوجه به سیاست خارجی بوده. اصولاً تصفیه این امرو وقوع آن یکی از مسائلی است که کاملاً به نفع ملت و دولت ایران بوده است. بعضی از نمایندگان البته باید متذکر این نکات باشنددر موضوعاتی که به سیاست خارجی ارتباط پیدا میکند دقیق تر باشد تا آن موضوعاتی که مربوط به امور داخلی است و بعلاوه این موضوع در یک کابینه هائی حل شده است که رئیس الوزراءهای آنها کاملاً طرف اعتماد بوده اند و بطور اجمال عرض میکنم حل این قضیه از کابینه اخیر آقای مستوفی الممالک شروع و در کابینه اخیر آقای مشیرالدوله تقریباً تمام شده است واین کابینه فعلی قضیه تمام شده در دوره گذشته را به مجلس آورده است وما از نقطه نظر اعتمادی که به آقای مشیرالدوله در آن وقت داشتیم و حالا هم داریم و ایشان هم در کمیسیون بودجه از نقطه نظر سیاست خارجی ومصالح مملکت تصدیق کردند که این قضیه خوب قضیه ایست از این جهت کمیسیون رأی داد و سایر آقایان هم موافقت کردند. و بیشتر ازاین لازم نمیدانم دراین باب وارد شوم و اگرتصویب کنند که دوسیه به نظر آقایان برسد آن وقت این قسمت و سایرقسمتهای دیگر که عرض نکردم تصدیق خواهند فرمود که صحیح بوده است
رئیس-آقای نظم الملک.(اجازه)
نظم الملک- بنده عرضی ندارم
رئیس- آقای مشاراعظم.(اجازه)
مشاراعظم- بنده تصور میکنم پیشنهادی که راجع به این موضوع شده که دوسیه آن طبع ونشر شود نوشدارو پس از مرگ است یک کاری نباید بگذرد یا بگذرد وحالا گذشته است و ازتویک حرفهائی در اطراف آن زدن هیچ تأثیری در اصل قضیه نخواهد داشت اعم ازاینکه قضیه صحیح باشد یا غلط ولی مطلب که باید کشف کتمان نگردد این است آقایانی که در اینجا رأی داده اند این شصت و پنج نفر هیچکدام دوسی را شخصاً مطالعه نکرده بودن مگر چند نفر ازآنها که در کمیسیون عضویت داشته اند و دوسیه را تحت نظر گذرانده اند. ولی نمایندگان دیگر که رأی موافق دادند البته به اعتماد کسانی بوده است که آنها راخودشان به عضویت کمیسیونهای بودجه و خارجه وسایر کمیسیونهائی که این امورمربوط به آنها است انتخاب کرده بودند وبنده یک قدری واضحتر عرض میکنم راجع به این موضوع در خارج اطاق پارلمان هم خیلی تأکید میشد و اصرار میشد که این یک قضیه ایست که بامنفعت مملکت بستگی و ارتباط دارد و بایستی نمایندگان محترم رأی بدهند و زودتر بگذرد. این تبلیغات هم دربین نمایندگان میشدوبواسطه همین تبلیغات بود که شاید اشخاصی که میخواستند بااین موضوع مخالفت کنند موافقت کردند خودبنده از یکی از آقایان نمایندگان که کاملاً مطالعه کرده بودند پرسیدم اظهار کرد که بعد نظریه ام را به شما میگویم و به من اظهارکرد که این قضیه حتماً بایستی بگذرد فقط چیزی که اسباب تعجب بنده شد وگمان میکنم غالب آقایان نمایندگان هم متعجب هستند این است که درخارج تشویق میکردند که این موضوع حتماً باید بگذرد بعدازآنکه آراء خوانده شد معلوم شد که خودآنها ممتنع بودند ورأی ندادند وبنده حالا اسم نمیبرم درصورتیکه اعتماد ما بقول آن اشخاص بود که رأی دادیم ولی خودآنها باید ملتفت باشند نمایندگانی که آنهارا انتخاب کرده اند و به آنهارأی داده اند که در کمیسیون بودجه و سایر کمیسیونها عضو باشند آنها باید هروقت هرنظری که پیدا میکنند دیگران هم تعقیب کنند برای اینکه به رأی اعضاء کمیسیونها اعتماد دارند و اگر از زبان آنها چیزی بشنوند اهمیت میدهند واگر مااینجا رأی دادیم به اعتماد قبول آنان بود. حالا دراطراف آن چیزهائی میگویند که هیچ قضاوتی نمیشود کردوهر قضاوتی هم بکنند دیگرمفید نخواهد بود.
نجات- برای اطلاع مردم است.
رئیس- آقای زعیم (اجازه)
زعیم- بنده قبل ازآقای تدین اجازه خواسته بودم که عرایضم را عرض کنم لیکن نظر به فرمایشی که ایشان کردند وفرمودند در اموری که یک قسمتش مربوط به سیاست خارجی میشود نباید زیاد زیاد به کشمکش انداخت بنده عرض نکردم برای اینکه قضیه به شعباتی که به حکم قرعه انتخاب شده و هیچ نظر سیاسی در آن نیست مراجعه شده و درآنجا قضیه راحل میکنند. ولی مؤخر فرمایش آقای تدین بنده را ناگزیر کرد که ثانیاً تحصیل اجازه نموده و یک قسمت از مطلب راتوضیح بدهم برای اینکه میرود به شعبات و بنده میدانم که از آنجا هیچوقت بیرون نمیآید. بعلاوه همانطور که آقای مشاراعظم فرمودند نوش دارو پس از مرگ سهراب است. ولی در حل قضیه که نبایستی این کار بشودو برخلاف مصالح است آن راهنوز بنده مطالعه نکرده ام اما ازآقایان رفقای اکثریت خودم پرسیدم توضیحاتی برای بنده دادند ولی صحبتی که اقلیت داشت واعتراض شدیدی که کرد حتی از مجلس خارج شد برایاین بود که مذاکرات راکافی نمیدانست و تقاضا کرد که مجلس خصوصی تشکیل شده و به آن قضیه عطف توجهی بنماید ولی به این اعتراض عطف توجهی نکردند درصورتیکه در قانون اساسی تصریح دارد «هرگاه ده نفر تقاضای مجلس خصوصی کردند باید جلسه خصوصی تشکیل بشود» درصورتیکه آقایان اقلیت پانزده نفر هستند ولی موافقت بااین تقاضا نشد. درصورتیکه جلسه خصوصی برای این بود که دراطرافش صحبت شده وبه یک قسم سرخری در مجلس تصویب نشود و اما اینکه فرمودند در کابینه های سابق که طرف اعتماد بوده اند قضیه حل و تصفیه شده این را خود آقای مشیرالدوله و آقای مستوفی الممالک بهتر میتوانند بیان کنند وبنده این قسمتی را که عرض کردم از نقطه نظر رفقای اقلیتی خودمان است. خوب کابینه که اکثریت داشت و این قضیه درآن مطرح شده بود چه مانعی پیدا کرد که درآن زمان به مجلس نیاوردند
تدین- مجلس نبود
مدرس- ده سال است مطرح است زعیم- چرا میگفتند در کابینه آقای مستوفی الممالک شروع شده ودر کابینه آقای مشیرالدوله ختم شده درصورتیکه در زمان کابینه ایشان ختم شده کابینه ایشان در زمان مجلس بود
آقاسیدیعقوب- خیر در کابینه آقای مشیرالدوله مجلس نبود
زعیم- بنده یکی از اشخاصی بودم که تقاضا کردم و تأیید کردم فرمایش آقای طهرانی را باینکه آراء در مجلس قرائت بشود و متأسفانه همان حرفی است که آقای شیخ الرئیس در پشت تریبون فرمودند و فرمودند برای اینکه گفته نشود یک اشخاصی رأی داده اند بدون مطالعه (متأسفانه اینطور پیش میآید) برای اینکه اشخاصی که اطلاع کامل دارندامساک میکنند و خودداری میکنند دراینکه عقیده خودشان را بطور صریح بگویند. تأسف دراینست که نمیگویند و وقتیکه نمیگویند البته اشخاص هم درست اطلاع ندارند دوسیه را هم اسم جنبهء سیاست خارجی رویش میگذارند و دیگر دست هیچکس به آن نمیرسد آنوقت البته یک رأیی داده میشود که ..(بنده باز برای آن قسمت از فرمایش آقای تدین که فرمودند: چون جنبهء سیاست خارجی دارد باید در اطرافش کشمکش نشود. بنده بیش از این تصریح نمیکنم) بازهمان پیشنهاد آقای سرکشیک زاده را تأیید میکنم که برود به شعبات و درآنجا مطالعات بشود ولی اگر روزنامه ای بود که میشد در آن روزنامه مطالب رابه معرض افکار عمومی گذاشت یعنی مخالفین بتوانند حرفهای خودشان راصریح بنویسند بنده موافقت میکردم که در روزنامه نوشته شود یک عده موافقین به سهو وجنجال حرف خودشان را میزنند وهرلایحه با هرادله محکمی که در مخالفت باشد درج نخواهد شد. اینست که بنده پیشنهادی که برود به شعب و مطالعه بشود مکفی نمیدانم وبیش از این هم عرض نمیکنم
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- بااینکه عقیده بنده این بود که این مسئله مطرح نشود ولی فرمایشات آقای مشاراعظم و آقای زعیم و آقای تدین هرسه یک عبارتی در کلامشان بود که ناچارم دفاع کنم ماهم اعتمادبه کابینه آقای مشیرالدوله داشتیم وهم به این کابینه واین که آقایان میفرمایند نوش دارو بعد از مرگ است یعنی چه؟ آقایان وکسانی که داخل سیاست میشوند و میخواهند زمام امور مملکت را در دست بگیرند از یک هو وجنجال که درطهران درکنار فلان خیابان فلانکس فلان حرف را زده میگویند چه باید کرد؟ عرض میکنم اگر مااین مملکت را چهار روزه مثل پاریس بکنیم بازهریک از ماگرفتار تهمت و افتراء هستیم و نوشدارو نبوده است یک مجلس یک قدمهای خیلی بزرگی برداشته است هم کابینه آقای مشیرالدوله مصاب بوده است و هم کابینه آقای مستوفی الممالک مصاب بوده است وهم کابینه آقای سردار سپه خدمت کرده است نه نوشدارو بوده است و نه سهراب مرحوم شده است یک خدماتی کرده اند و دریاچه ارومیه را نجات داده اند و الان هم سالی هشتادوپنج هزار تومان اجارهء آن در کیسهء دولت وارد میشود و بکلی آنرا نجات داده اند اینهائیکه آقایان فریاد میزنند نیست و مکرر در دوره سوم و چهارم بلکه شنیده ام در خارجه هم همینطور مردم به هیئت قانونگذار تهمت میزنند نباید اهمیت داد. خدا شاهد است و قرآنی که در اینجا تلاوت کردیم و قسم خوردیم آن واقعست مابین ماوملت که خیانت به مملکت نکنیم. ما آنچه که سعادت ملت بوده است رأی داده ایم و پیش خدای خود وجدان خود مسئول هستیم و آنهائیکه افتراء می زنند خودشان میدانند انشاءالله اگر معصیتی داشته باشیم کمتر میشود.
یک نفر ازنمایندگان- این مطلب مطرح نیست
نجات- مطرح باشد چه ضرردارد الان دوسیه را بیاورند بخوانند
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- بنده نمیخواهم وقت مجلس ضایع بشود
رئیس- آقای مشیرالدوله (اجازه)
مشیرالدوله- چون آقای مشاراعظم یک بیاناتی فرمودندو در ضمن آن بیانات گمان میکنم ایرادی متوجه من باشد چون من درآن روزی که رأی داده روی ورقه سفید اسم خودم را نوشتم و خیال میکردم این ورقه سفید علامت قبول است ولی بعد که اینجا خوانده شد معلوم شد که بنده را جزو ممتنعین حساب کرده اند و بعد که از آقایان پرسیدم گفتند که میبایست روی ورقه را نوشت سفید یا بمنزله سفید چون اینرا ننوشته اید شما را ممتنع تصور کرده اند. لذا بنده خواستم اینرا توضیح بدهم که ورقه را که بنده دادم بمنزله سفید بوده است و تصور میکردم چون خود ورقه سفید است دیگر نوشتن سفید توضیح واضح است. اما در این ضمن هم لازم است توضیح دیگری عرض کنم یعنی چون آقای تدین فرمودند این کار رادر کابینه آقای مستوفی الممالک شروع شده و در کابینه بنده ختم شده بنده لازم میدانم در این باب هم یک توضیحاتی بدهم که مطلب واضح شود. همانطوریکه مذاکره شد کار در کابینه آقای مستوفی الممالک شروع شده و در کابینه بنده مذاکرات در جریان بوده و دنبال و تعقیب میشد تا این مذاکرات به یک زمینه عملی به همان زمینه که درمجلس پیشنهاد شد خاتمه یافت ولی چیزی امضاء نشد و قراردادی منعقد نشد و جهتش این بود که بنده و وزیر خارجه وقت یک انتظاری داشتیم ومنتظر بودیم که آن مسئله رفع بشود تا قرارداد امضاء بشود و این ترتیب عملی و مجری شود. حالا آن چه انتظاری بود اینجا نمیتوانم عرض کنم و اگر آقایان نمایندگان خواسته باشند در یک کمیسیون خصوصی عرض میکنم و مادام که ماسرکار بودیم از این که مااین مسئله را عملی بکنیم و خاتمه باین قسمت بدهیم به این جهت این موضوع در کابینه بنده خاتمه نیافت برای اینکه کابینهء بنده نظر به مصالح مملکتی که بطور مجمل عرض میکنم لازم میدانست این مسئله ریشه کن بشود و در عین حال میخواستم طوری بشود که بکلی این مسئله خاتمه پیدا کند که دیگر هیچ جای نگرانی در آتیه نباشد وچون یک انتظاری داشتیم نتوانستیم در آن وقت خاتمه بدهیم.این توضیحی بود که لازم میدانستم عرض کنم.
رئیس- آقای نصرت الدوله.(اجازه)
نصرت الدوله- بنده در مقدمه صحبت در مجلس نبودم و نمیدانم که به چه صورتی این مطلب مورد بحث و مذاکره شده ولی مذاکراتی که دراطراف این قضیه میشود به یک مسئله مرا متوجه کرده است و متعجبم و میخواهم یک تذکری عرض کنم که این مذاکرات رااز نقطه نظر اصول و از نقطه نظر قوانین جاریه اسمش را چه میگذاریم؟ آیا استیضاح یا سؤال وکیل از وکیل است؟ بفهمیم. اگر محاکمه بعدی یا به اصطلاح اروپائیها اینکسترمیس است؟ بدانیم یک رأی است داده شده. این هم یک طرزیست که سابقه میشود درآتیه والا یک مطلبی در مجلس مطرح میشود(چنانکه در موقعی که این مسئله مطرح بود به عرض آقایان رساندم چون سمت مخبری کمیسیون خارجی را داشتم) یک مطلبی برحسب یک لایحهء دولت که از مجاری قانونی خود به مجلس آمده بود ودر یک کمیسیون صلاحیت دار خارجه و بودجه کاملاً مورد مطالعه شده بود. دوسیه ها (همانهائیکه به آنها اشاره میشود) تمام اورلق آن تحت نظر ودقت آمده بود وبا علم واطلاع و بصیرت به اطراف این کار اعضاء دو کمیسیون لازم دیده بودند مثل اعضاء دولتهای قبلی (چنانکه آقای مشیرالدولله هم حالا بیان فرمودند) که این مسئله ریشه کن بشود و حقیقة یک خدمت بزرگی به این مملکت کرده اند بالاخره اینطور صلاح دیده بودند که یک رائی دادندوآوردند به مجلس در مجلس هم موافق و مخالف صحبت کردند ورأی دادند حالا میخواهیم ببینیم این تجدید مذاکره برای چیست؟ آیا ماباید عادت بکنیم ودیگران راعادت بدهیم که یک سایقه های غلط بگذاریم؟ یااینکه تمام قوانین جاریه رازیرپا بگذاریم یا بقول آقای سیدیعقوب خودمان راچنان به مردم مستضعف معرفی کنیم که یک رأی را که ازروی فهمیدگی داده ایم برای اینکه چهارنفر هوچی در بیرون چهارتا مزخرف میگویند مااین مسئله را هی مطرح میکنیم وبخواهیم خودمان راتبرئه کنیم یا قضایا را بخواهیم اثبات کنیم. این طور نیست مقام وکالت و نمایندگی یک مقامی است که بایدهمیشه قضایا را بطور رشیدانه مطرح کنند والبته یک نماینده که عقیده اش مخالف بایک قضیه ایست حقش است که دفاع کند تمام دلائلش راهم در در مجلس اظهار کند وهرکس هم که موافق است صحبت میکند و حکمیت بااکثریت مجلس است بالاخره باید یک وقتی تمام شود وباید مسائل دردنیا هررشته که باشد یک انتهائی داشته باشد بنده تصور میکنم که آقایان باعطف نظر به یک اصل کلی یک تصمیمی بگیرند که دراین مسئله یا مسائل دیگر نگذارند این ترتیب ها پیش بیاید بنده نمیدانم چه پیشنهادی بوده است و چه تصور میکنم که هرقدر وهرشکلی این مشئله تعقیب شود بعداز مذاکراتی که درمجلس علنی شده و رائی که داده شده تصویب کردن سابقه های غلط است.
رئیس- خوب هفت هشت نفردیگرهم اجازه خواسته اند.
(بعضی اظهارکردند: مذاکرات کافیست وبعضی دیگر گفتند کافی نیست)
رئیس- معلوم شود تاظهر دراین باب باید حرف زد…
مدرس- یک بیانی شاهزاده کردند لازم است دفاع کنم.
رئیس- راجع به کمیسیونها آقایان قراری دارند؟
بعضی از نمایندگان- بلی داده شده. خوبست تنفس داده شود.
رئیس- سه ربع به ظهر است انتخابات تجدید خواهد شد یاهمان انتخابات سابق صحیح است؟
بعضی از نمایندگان- تجدید میشود.
کازرونی- به چه دلیل باید تجدید بشود.
رئیس- اگر تجدید باید بشود باید پیشنهاد بشود رأی بگیریم. آقای حاج عزالممالک.
حاج عزالممالک- بنده پیشنهادی تقدیم تقدیم کردم.
( بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد میکنم انتخاب کمیسیونها تجدید شود. حاج عزالممالک- نظر بنده درتجدید انتخابات کمیسیونها دو موضوع بود لیکن ممکن است راجع به نظربنده آقایان اختلاف داشته باشند این است که توضیح نمیدهم ازچه نقطه نظر تجدید شودو ممکن است درتجدید انتخابات هرکس از نقطه نظر خودش رأی بدهد وروی هم رفته (بدون این که نظر خودم را تکرارکنم در عرایض روز گذاشته ام) با تبادل نظریکه با قسمت اعظم آقایان نمایندگان شد گمان میکنم موافق باشند که تجدید شود حالا اگر آقایان موافقند که درخصوص کمیسیونها تجدید انتخاب بشود فبها واگر موافقت نمیکنند همان رائی است که داده اند.
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- بنده گمان میکنم که قانون جای تردیدی در این موضوع برای ماباقی نگذاشته است. یک عده که کافی برای رأی بود در مجلس تشریف داشتند. ازطرف دیگر مقام ریاست هم ابلاغ شد که بروند مشغول انتخاب شوند یک عده ممتنع شدند ونرفتند. فرض کنید این رأی اینجا با ورقه سفید وکبود داده میشد آنوقت چطور این باطل است؟ تجدید بشود یعنی چه؟ اگر چنانچه اشخاصی که رفتند رأی دادند رأیشان نصف بعلاوه یک نیست خوب دومرتبه بروند انتخاب کنند البته قانون معین کرده واگر دومرتبه هم اینطور شد دفعه سومی مثل سابق از روی اکثریت نسبی انتخاب میشوند چنانکه در انتخابات سابق هم اشخاصی بودند که به ۲۰رأی انتخاب شدند. بنده نمیدانم اگر مقصود از تجدید اینست که آراء قرائت شده ولی نصف بعلاوه یک اعضاء نبوده اند وباید تجدید کنند بنده موافقم ولی اگر مقصوداینست که آن رأیی که داده اند چون یک عده امتناع کرده اند کان لم یکن باشد. بنده گمان میکنم نسخ یک مادهء قانون را رأی داده و این ترتیب صحیحی نیست که برای نسخ ماده قانون یک پیشنهادی بکنند وفی المجلس بایک قیام وقعود رأی بگیرند وهیچ قانونی حال ثبوت ودوام به خود نمی گیرد
رئیس- رأی میگیریم
نصرت الدوله- یک توضیحی از طرف پیشنهادکننده لازم است
رئیس- توضیح دادند واگر میخواهید صحبت کنید هفت هشت نفردر این موضوع اجازه خواسته اند رأی میگیریم پیشنهاد آقای حاج عزالممالک. آقایانی که تصویب میکنند قیام فرمایند
.(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد آقایان تشریف ببرند بیرون برای رأی دادن چند نفری که اجازه خواسته بودند حالا میتوانند حرف بزنند
کازرونی- بنده یک سؤالی دارم
رئیس- بفرمائید
کازرونی- تجدید یعنی چه؟ یعنی رایهائی که سابق کان لم یکن باشد اینکه خلاف قانون است به عقیده بنده. (ممکن است اشتباه کرده باشم یا نفهمیده باشم) حالا از مقام ریاست سؤال میکنم که این عرایضی که بنده کردم غلط بوده یا صحیح؟ موافق قانون بوده یا خیر؟ واین تجدید موافق قانون است یاخیر؟
رئیس- شما چرا درسایر موارد یک چنین سؤالی نمیکنید آقای دست غیب. (اجازه)
دست غیب- خواستم عرض کنم فرمایش آقای کازرونی وارد نیست و این تجدید هم مخالف قانون نیست
رئیس- راجع بمسائلی که قبل از دخول دستور دراول مجلس باید مذاکره شود چندنفری اجازه خواسته اند. آقای دست غیب و آقای دامغانی وآقای معتمدالسلطنه وآقای نظم الملک وچندنفردیگر وبعد آقای مدرس میفرمائید مذاکره نشود؟
بعضی از نمایندگان-خیرکافی است.
رئیس- وارددر دستور بشویم؟
بعضی از نمایندگان- بلی
رئیس- راپورت های دیروز جزو دستور است. راپورت کمیسیون بودجه قرائت میشود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه میدهد مبلغ هفتهزار و نهصدوهفتادویک تومان وهفت هزار دینارقروض نظمیه مشهد رااز بابت سنوات ماضیه از محل صرفه جوئی بودجه سنه ماضیه تنگوزئیل وزارت داخله محسوب و پرداخت نماید
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب(اجازه)
(حاضرنبودند)
رئیس-آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- بنده بااصل واساس این مسئله مخالفتی نمیتوانم بکنم زیرا اطلاعی ندارم ونمیدانم از چه قرار بوده و چرا باید حالا هفت هزار و پانصدتومان داد هرکه اطلاع دارد رأی میدهد هرکه اطلاع ندارد رأی نمیدهد لکن عرض بنده همانست که مکرر گفته ام اینصورت جزء خرجهائی که به مجلس میآیند بنده وقتی میتوانم رأی بدهم که درضمن بودجه کل باشد. بنده می بینم این صورت جزء خرج وارد مجلس میشود ماهم رأی میدهیم غافل ازاینکه محلش کجااست وازکه باید بگیریم واگردرآخر سال مبلغی کسر بیاوریم ازکجا باید تهیه کنیم بنده خواستم بدانم کمیسیون بودجه از وزارت مالیه سؤال کرده که بجای این هفت هزاروپانصد تومان که در بودجه علاوه کرده عایدی تهیه کرده یا نه پرسیده که این هفت هزاروپانصد تومان که علاوه بر بودجه خودمان باید تأدیه کنیم محلش کجااست وازچه جا باید داده شود آیا دخل وخرج مملکت بااین اضافه مطابقه میکند یانه عرض بنده این بود عمادالسلطنه
مخبر- این اظهارنگرانی که فرمودند دراین مورد بخصوص موضوع ندارد برای اینکه این خرجی نیست که بخواهد تصویب بشود وبرود به وزارت مالیه بموجب حواله پولی پرداخته شود وبعداز این خرج کند این پولهائی است که نظمیه خراسان در سنوات سابق درسه چهارسال پنج سال کسر داشته و پرداخته است. حالا برای اینکه میخواهند تصفیه حسابهای گذشته رابکنند یک سند خرجی لازم است وزارت مالیه از وزارت داخله مطالبه سند خرج کرده وزارت داخله هم به مجلس پیشنهاد کرده وصورت مخارجش راهم داده اند مخارجی هم هست که در موقع خودش لازم بوده از قبیل مخارج محبوسین ومخارج لازمه دیگر که درآن موقع دربودجه ها پیش بینی نشده بوده است وعلاوه بر بودجه بوده مالیه محل هم پرداخته حالا هم که تصویب شود چیزی بر بودجه اضافه نمی شود وهمان پولی است که داده اند ومقصود ازاین لایحه بدست داشتن یک سند خرج است
کازرونی- خیلی خوب
رئیس- عده برای مذاکره کافی نیست.
(دراین موقع جلسه تعطیل وپس ازنیم ساعت تشکیل گردید)
رئیس- شاهزاده شیخ الرئیس-(اجازه)
محمدهاشم میرزاشیخ الرئیس- راجع به قسمت نظمیه مشهد اگرچه گمان میکنم آقای عمادالسلطنه توضیحات کافی دادند ولی بجهت اینکه بکلی رفع سوء تفاهم شود. عرض میکنم اینها مخارج فوق العاده بوده و خیلی لازم ازاینکه فراریها وپناهندگان که به ایران میآمدند خرجی لازم داشت که اینها رااز مشهد به طهران بفرستند که دراینجا لوازم معیشت شان را فراهم بیاورند تااینکه با وطانشانشان مراجعت کنند یا به ممالکشان تلگراف کنند وازاین قبیل مسائل بنابراین این مخارج فوق العاده بود که دربودجه پیش بینی نشده کم کم اسباب کسر بودجه شد.
رئیس-(خطاب به شیخ الرئیس) آقا قدری تأمل بفرمائید. آقایان باید تشریف ببرند بیرون برای رأی دادن.
شیخ الرئیس- کم کم اسباب کسر بودجه شد حالاهم که آمده بمجلس ازنقطه نظر حفظ ترتیباتی است که درمالیه بایدباشد پارسال هم قرار گذاشتند که این گونه مخارج رااز محل صرفه جوئی های نظمیه بکنند علی ای حال این پولی نیست که حالا خرج بکنند و فقط بعنوان سند خرجی است برای وزارت مالیه والا تأسیسات تازه نیست که بربودجه مملکت تحمیلی بشود که حالا آقایان میخواهند ببینند محلش رادر بودجه کل دارند یانه پولی که سابقاً خرج شده است. امروز هم برای آن از صرفه جوئی های بودجه محلی پیداکرده اند چیزتازه نیست وفقط یک تصویب لازم دارد که مجاری قانونی خودش راطی کرده باشد لهذا گمان میکنم بااطلاعات بیشتری که آقایان ممکن است بعدنسبت به این قسمت پیدا کنند هیچ جای نگرانی در رأی دادن به این مطلب نیست وهیچ تحمیلی هم بربودجه نیست.
رئیس- آقای دست غیب (اجازه)
دست غیب- بنده ازدو جهت بااین لایحه مخالفم یکی از جهت اینکه آقای شاهزاده فرمودند خرج شده. من که اینصورت راندیدم وخبرندارم که درچه کابینه بوده وچه ترتیب خرج شده صورت جزئش چه بوده فقط آقای عمادالسلطنه مخبر محترم میفرمایند صورتش هست ماهم البته اعتمادو اطمینان داریم بااینکه فرمایش ایشان صحیح است ولی البته صورت جزء راباید ماببینیم تااینکه بفهمیم ومعلوم شود درچه کابینه بوده. چه پرداخته شده. که داده که گرفته. دیگراینکه اگراینطور نشود ممکن است فردا بیایند و بگویند صدهزارتومان درفلان کابینه خرج شده حالا شما بیائید وتصویب کنید و کم کم راه اینطور تصویبها باز بشود. اینست که بنده عقیده دارم تا صورت جزء مخارج نیایدبه مجلس وآقایان نمایندگان نبینند نمیشود این خرج راتصویب کرد.
مخبر- اینکه فرمودند صورت جزء بنظر آقایان نرسیده و باید به مجلس بیاید هیچوقت معمول نبوده که این قبیل چیزها صورت جزئش هم همراهش باشد پس فلسفه کمیسیون بودجه ونشستن هجده نفرعضو وتحقیق کردن آنها چیست؟ وچه فایده ای دارد؟ میفرمایند ممکن است یک وقت یک صدهزارتومان دیگرهم بیاورند وتصویبش راازمجلس بخواهند بنده گمان نمیکنم که کمیسیون بودجه این قدر سهل انگار باشد که هرچیزی راآنجا بیاورند فوری بدون رسید وتأمل رأی بدهد وتصویب کند همان طور که شاهزاده فرمودند این یک مخارج فوری و ضروری بوده است که درنظمیه آنجا شده است ودریک کابینه ویک موقعی هم بوده که مجلس نبوده یعنی چهارپنج سال قبل پیش آمده است وازبابت بودجه های آژان وافراد نظمیه پرداخت کرده است وبعد برای مواجب آژانها اضافه بربودجه پول داده شده حالا که میخواهند بودحه ها راتصفیه بکنند چون سند خرج صادرنشده بوده میخواهند صورت قانونی پیدا کند اینست که وزارت داخله بمجلس پیشنهاد کرده است بااین حال آقایان مختارند میخواهند رأی بدهند نمیخواهندرأی ندهند.
رئیس- آقای تدین. (اجازه)
تدین- بنده موافقم.
رئیس- آقای کازرونی. (اجازه)
کازرونی- آقا میفرمایند که صورت جزء معمول نبوده که بمجلس بیاید اولاً اگرمعمول نبوده هیچ مانع قانونی هم ندارد. ثانیاً صورت جزء مخارج همیشه معمول بوده است وتا اندازه ای که مقدور بوده طبع وتوزیع میگردیده ودرهر صورت به چه دلیل شما ازما میخواهید که رأی باین لایحه بدهیم آیا میفرمائید نظربه اینکه درکمیسیون بودجه تصویب شده و کمیسیون بودجه هجده نفر عضو دارد که غالباً ده نفر حاضر میشوند یک چیزی را هفت هشت نفر یا همان ده نفر یا تمام هجده نفر تصویب کرده اند شما شما میخواهید یک مجلس صدوده نفری (یابیشتر یاکمتر رابدون اینکه دلائلی را دیده باشند همین قدر که ده نفر یا هشت نفر قانع شده اند تبعاً رأی بدهند؟! اعضاء کمیسیون مسؤل عقیده خودشان هستند و معلومات خودشان برای خودشان است. من هم که رأی میدهم یا نمی دهم یا امتناع میکنم مسؤل عقیده خودم باید باشم. ابداً من رأی تبعی برای خود قائل نیستم. اما وجود کمیسیونها که فرمودند) برای اینست که بافراق بال بنشینند دقتهائی بکنند ونتیجه دقتهایشان را بیاورند بمجلس یعنی دقتهائی که ممکن نیست تمام افراد بکنند. لکن بهمین قدر که اکثریت کمیسیون بودجه رأی داده ماهم رأی بدهیم گمان نمیکنم صحیح باشد. بنده دراول مردد بودم یعنی نمیدانستم که باید رأی بدهم یا نباید بدهم ولی حالا جزئاً فهمیدم که نباید رأی بدهم چرا؟ بجهت همین توضیحاتی که آقای مخبر دادند. به من گفتند که تو مجبوری وواجب است باینکه رأی بدهی بجهت اینکه یک مخارجی (برخلاف قانون) شده وزیادتر ازبودجه بوده و گذشته ما رأی دادیم شما هم باید رأی بدهید. اگراین دلیل یک دلیلی است ویک اصلی است که مامیتوانیم متابعت کنیم پس بهتراینست که حکومتهای وقت خودشان بروند ازروی میل و ارادهء خودشان خرجهائی بکنند وبعد بیاورند بمجلس ما هم از روی همین اصل تصویب کنم. چراباید خرج بکنند؟ مگرمجلس دوره چهارم نبود؟ اگر در ایام فترت اتفاق افتاده بود خوب عذر موجهی بود…
. عماد السلطنه مخبر- همینطور هم هست.
کازرونی- اما در صورتیکه در دوره چهارم بوده و مجلس هم بوده دخل وخرج هم باید بتصویب مجلس شورای ملی باشد هیچ دلیلی ندارد که ما جمیع قوانین موضوعه خودمان را اصلاً وفرعاً لغزنده و غیرثابت بکنیم. ماباید حتماً وقطعاً باین موضوع رأی ندهیم تا نظایر پیدا نکند ودفعهء دیگر نتوانند برخلاف تصویب مجلس مقدس ونمایندگان ملت چیزی بگیرند و چیزی بدهند اگر بنا باشد ما این دفعه تصویب کردیم سابقه میشود ودفعه دیگر هم همین طور میشود این دلیل ندارد که خرج بکنند بعد بیاینداز مجلس استیذان کنند اول از مجلس رأی بگیرند بعد خرج بکنند. بنده کاملاً مخالفم وازروی عقیده هم مخالف شدم وقطعاً ورقه کبود میدهم.
رئیس- آقای تدین. (اجازه)
تدین- یک قسمت از بیانات آقای کازرونی بنده گمان میکنم برخلاف محسوس بود اولاً کسی نگفته بود ایشان یاسایر نمایندگان تبعیت بکنند وهیچ اجباری هم نیست ونمیشود کسی رامجبور کرد ومانع آزادی عقیدهء اوشد وباو گفت حتماً شما رأی بدهید. فلسفه تشکیل کمیسیون برای این است که اگر بخواهند تمام مسائل را درمجلس علنی مطرح کنند زیاد طول می کشد. بنابراین یک هیئت کوچکتری تشکیل میدهند و دقت های لازمه درمسائل میشود ورسیدگی میکنند اطراف امر و راپورت میدهند. مخبر کمیسیون هم در مجلس مدافعه میکند ازعقیدهء کمیسیون اگر آقایان متقاعد شدند رأی میدهند نشدند رأی نمیدهند. ولی اینجا یک مطلبی است که باید عرض کنم و آن این است که بعضی از آقایان نمایندگان کمتر توجه میکنند بلوایحی که به مجلس میآید و ممکن است یک مرتبه قرائت کنند وبعد مقدمه لوایحی که از طرف دولت میآید ازنظرشان محو شودو مخصوصاً این لایحه که مطرح است در مقدمهء لایحه دولت بطور تفصیل ذکر شده است که این مخارج چه بوده است ومتعلق به چندسال قبل یعنی قبل از دوره چهارم است ولی آقایان یا آنرا نخوانده اند یا فراموش کرده اند حالا که میفرمایند مااطلاع نداریم صورت جزء رابیاورید. راپورت کمیسیون مجلس که طبع وتوزیع میشود. قبلاً هم جزو دستور میشود. کمیسیون بودجه هم بازاست برای اینکه اگر آقایان توضیح بخواهند بروند درکمیسیون واسناد ومدارک را مراجعه بکنند فرصت هم داشتند ودراین مدت میتوانستند تشریف بیاورند آنجا دوسیه مطالبی که دراین باب به کمیسیون آمده است ببینند یا شما را قانع می کرد وقانع نمی کرد چرا آقایان تشریف نیاوردتد توضیح بخواهند؟ این مسئله جزء موضوعات تازه ایست که درمجلس رسم شده ورفته رفته معلوم میشود تمام قضایا باید به مجلس علنی بیاید اگر این عملی باشد من حرف ندارم ولی متأسفانه عملی نیست وبرخلاف اصول است. بنابراین بنده به آقایان تذکر میدهم که میتوانند مراجعه کنند به مقدمهء لایحه دولت درآنجا قید شده است که این مسئله مربوط به سه چهار سال قبل است ودردوره فترت بوده وقبل از مجلس دوره چهارم است که این عمل واقع شده وپول داده شده است.امروز وزارت مالیه میخواهد تصفیه محاسبه کند و سند خرج میخواهد حالا شما رأی ندهید این پولی که به فلان محبوس داده شده است از برای مخارج شام و نهارش میشود رفت از اوگرفت؟ یا پولی که داده اند بدارالایتام یا عده فقراء یا مخارج دیگر شده شاید اشخاص اصلاً مرده باشند بروند ازکجا بگیرند؟ پس این که این جا اظهار میشود که «چرا بمجلس نیامده است» در موقعی این خرج شده است که اصلاً مجلس چهارم نبوده است در موقع فترت خرج شده چه رأی بدهید چه رأی ندهید تأثیری درواقع ندارد. فقط یک سندخرج است ولی اینکه میفرمایند ماباید ازاین قبیل چیزها جلوگیری کنیم تااین که درآتیه نظایرش واقع نشود این یک اصلی است اما این مسئله از امر جلوگیری نمیکند. چیزهای دیگری است که بادازاین قبیل قضایا جلوگیری کند. تالایحه محاکمه وزراء را ازمجلس نگذرانیم بصرف اینکه این لایحه را رد کنید آن لایحه را ردکنید ازاین کار جلوگیری نمیشود. بایک فشار ویک توافق نظری که تمام نمایندگان دوره چهارم داشتند لایحه محاکمه وزراء آمدورفت بکمیسیون آن کمیسیون اصلاً مفقود شد وقتی اینطور است چه کارش میتوانید بکنید؟ باین که ردبکنید مقصود حاصل نمیشود. حالا چه رد کنیم چه تصویب کنیم تصور میکنم مذاکره زیاد دراین خصوص فایده نداشته باشد.
(جمعی از نمایندگان گفتند مذاکرات کافی است. جمعی دیگر گفتند کافی نیست)
رئیس- رأی میگیریم بکفایت مذاکرات…
اخگر- بنده با کفایت مذاکرات مخالفم. رئیس- بفرمائید. اخگر- آنچه مشهود میشود یک اصلی دارد در مجلس تعقیب میشود و آن این است که در هرموضوعی یک قدری که درمجلس مذاکره شد گفته میشود مذاکرات کافی است ودلایلی که مخالفین وموافقین لایحه دارند گفته نمیشود وبالنتیجه اسباب قیل وقال برای خارج میشود وبالاخره مثل مسئله بوداغیانس منجر میشود باین که در مجلس دوباره شرح مفصلی درآن موضوع مذاکره شود پس بهتر این است که وقتی یک قضیه مطرح میشود بگذارند مذاکرات بشود وقضیه خوب حلاجی بشودکه بعد محتاج اینطور تکرارها نشود و بهمین دلیل بنده دلائلی دارم برای مخالفت باین لایحه و عرض میکنم مذاکرات کافی نیست باید مذاکرات بشود ودلایل گفته شود بعد از آن که واقعاً ازطرفین تمام شد رأی بگیرندکه دیگر محتاخ بتکرار نباشیم.
رئیس- آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند.
(عده برخاستند)
رئیس- معلوم میشود کافی نیست آقای مشاراعظم.(اجازه)
مشاراعظم- این نوع لوایح که گاهی بمجلس میاید فورمولی است که تازه آمریکائی ها پیدا کرده اند. مخارج مال یک سنوات خیلی بعیدی است که در موقع خودش میبایستی رسیدگی میشد. اگر بموقع بوده است تصویب میکرده اند واگر بیمورد بوده است تصویب نمیکرده اند این نوع مخارج بجای اینکه درموقع خودش تحت رسیدگی در بیاید و صحت و سقمش معلوم شود گذاشته‌اند و حالا آورده‌اند به نظر مجلس شورای ملی میرسانند در موقعی هم که مجلس شورای ملی نبود این میسیون آمریکائی همین نوع پیشنهادها را به هیئت دولت میکردند که شما در هیئت وزراء آن مخارجی که مال سنوات گذشته است تصدیق بکنید. در صورتیکه مخارج در موقع خودش پرداخت شده و تصفیه هم شده و با آن کتابچه هائی هم که باید وارد شده است و به نظر بنده این عمل عمل غیرلازمی است و هیچ ضرورت نداشت که مخارج یک سنه را که هیچ معلوم نیست چه کسی مخارج کرده و مسئولش کیست و این پول برای مورد مهمی مصرف شده یا نه ـ بموقع بوده یا نبوده دولت این زمان و مجلس امروزه تصویب کند. به نظر بنده هیچ ضروری ندارد که مجلس شورایملی مخارجی را که مربوط به این عصر و این سنه نیست و خیلی قدیمی است بیاید رسیدگی کند و تصویب نماید و بلکه نباید در این باب توجهی بکند. بنده تصور نمیکردم که کمیسیون بودجه هم این مسئله را قابل توجه قرار می‌داد و نمیدانم بچه نظری کمیسیون بودجه این مسئله را قابل توجه قرار داده است و عقیده دارم که اصلا توجه به چنین موضوعی بیموقع است.
رئیس ـ آقای اخگر. (اجازه)
اخگر ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ آقای نظام‌التولیه.(اجازه)
(خارج شده بودند)
رئیس ـ آقای کازرونی.(اجازه)
کازرونی ـ مخالفم.
رئیس ـ آقای دست غیب. (اجازه)
دست غیب ـ مخالفم.
رئیس ـ آقای رئیس التجار. (اجازه)
رئیس التجار همانطور که مکرر گفته شد این لایحه راجع به یک مخارجی است که سابقاً شده و ضروری بوده و در مقدمه لایحه دولت هم ذکر شده و چنانچه آقایان هم مکرر گفتند کمیسیون بودجه برای همه آقایان باز است که هرکدام میخواهند تشریف بیاورند به جزئیاتش رسیدگی کنند. اصل مسئله این است که عرض میکنم هفت هزار و پانصد و کسری در سنه گذشته نظمیه خراسان باقی داشته است و بواسطه چند فقره اختلاف و حدوث و بعضی قضایا که از جمله یکی مسئله مهاجرین و محبوسین بوده است این مخارج شده است. از این جهت بود که در دوره چهارم رئیس نظمیه خراسان را از طهران معین کردند. سابقاً که رئیس سوئید داشت از بودجه مراکز مواجب میگرفت ولی آن رئیس نظمیه که از این جا فرستاده بودند چون سوئدی نبود مواجب او را حکم داده بودند که از بودجه نظمیه خراسان بپردازند و او هم سه هزار تومان برداشته است در انقلاب سه ماهه خراسان در ابتدای کودتا رئیس نظمیه آنجا تغییر کرده است و یک مقداری هم رئیس انقلاب خراسان حکم کرده است باو بپردازند و در نتیجه این عمل یک عده آژان بیجاره ماهی هشت نه تومان هفت ماه حقوقشان مانده بوده است و میروند در آستانه مبارکه متصحن می شوند و تلگرافات زیادی به هیئت دولت میکنند و هیئت دولت هم تلگرافات مفصلی به اداره نظمیه و مالیه مشهد میکند و مذاکرات زیادی در این قضیه به عمل میآید تا اینکه بالاخره هیئت دولت حکم میکند که رؤسای ادارات بنشینند و در این باب تصمیمی اتخاذ کنند و رؤسای ادارات هم پس از رسیدگی کامل چون می‌بینند که این صورت ربطی به آژان ندارد و آژان گرسنه لخت را باید مواجبش را داد و تاکنون هم هرچه کرده‌اند خوب یا بد گذشته است بالاخره تصدیق کرده‌اند که این هفت هزار و پانصد خورده باید بآژان داده شود وبه علاوه مطابق خبر اخیری که پیدا کرده‌ام و حالا بعرض آقایان میرسانم این است که دو هزار و ششصد تومان از این مبلغ را با خود اداره نظمیه خراسان قرار داده‌اند که از بابت بودجه هذه‌السنه اش قبول کند و باید این قسمت در راپورت کمیسیون معین شود. در این صورت به نظر بنده آن دو هزار و ششصد تومان باید از این لایحه موضوع شود و پنج هزار تومان و کسریش که باقی می‌ماند به عقیده بنده باید این مبلغ تصویب شود و این هم همانطور که آقا فرمودند داده شده است و یک چیز تازه نیست. و روز اول هم که این لایحه را به کمیسیون بودجه آوردند خود بنده هم یکی از مخالفین بودم ولی بعد که آقای معاون وزارت داخله آمدند و همینطور که آقایان بیان کردند توضیحات صحیحه دادند بنده قانع شدم ولی چون قرار داده‌اند که این دو هزار و ششصد تومان از بودجه هذه‌السنه نظمیه مشهد کسر شود اینست که به عقیده بنده این لایحه باید پنجهزار تومان و کسری بشود.
رئیس ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ در ضمن مدافعاتی که از این لایحه میشد یک کلماتی به گوش بنده رسید که حاکی در این بود که چون در دوره فترت این اتفاق افتاده و مجلس هم نبوده از این جهت باید تصویب شود. این یک سابقه خطرناکی است که به عقیده بنده به هیچ وجه من‌الوجوه نباید زیربارش رفتو نباید معتقد شد که اگر در دوره فترت یک اتفاقی افتاده است چون دوره فترت بوده و مجلس هم نبوده است باید تصویب شود خیر مخصوصاً اقداماتی که در دوره فترت میشود مجلس نباید آنها را تصویب کند. در اینجا گفته میشود که یک پولهائی لازم بوده است و خرج شده است. البته هر پولی که شما بخواهید خرج کنید یا بکسی بدهید او لازم دارد و این دلیل نمیشود که یک پولی داده شود در مقابل هیچ اداره نظمیه مشهد هم مثل سایر نظمیه‌های ایالات و ولایات دارای یک بودجه بوده است و مطابق بودجه بایستی خرج کند. رئیس اداره که زیادتر از بودجه خودش خرج کند مسئول است. البته بودجه را برای این تصویب میکنند که در حدود بودجه رئیس اداره یا شخص مسئول خرج بکند. اگر بنا باشد این اصل را معتقد شویم که چون یک خرجی شده است و عجالتاً هم نباید پولی بدهیم پس بنابراین باید تصویب کنیم این یک کار غلطی است زیرا در آتیه تولید خطرات زیادی میکند و ممکن است که یک مبالغ زیادی خرج کنند و بعدها هم در اینجا همین منطق را بگوئیم که چون خرج شده و گذشته و حالا هم که پولی نباید بدهیم و فقط یک امضاء خشک و خالی است بنابراین باید تصویب کنیم و این در آتیه اسباب زحمت میشود ـ و اینکه فرمودند راجع به مخارج محبوسین و غیره بوده و همان طور که خودشان فرمودند قبل از دوره چهارم بوده است ـ علت اینکه به مجلس چهارم مراجعه نکرده‌اند چیست؟ و چرا به مجلس دوره چهارم نیاورده‌اند تصویب بکنند و به علاوه اگر یک مخارج فوق‌العاده در یک اداره پیدا شود میبایستی رئیس آن بدولت راپورت بدهد و دولت هم که برای مخارج فوق‌العاده یک اعتباراتی دارد البته از آن داده میشود. پس اساساً معلوم میشود که این یک طلب معوقه است از بابت چهار پنج سال پیش که حالا میخواهیم زنده‌اش کنیم و من مخالفم با اینکه از بودجه معارف و سایر ادارات کسر شود ولی در این موضوع اضافه بر بودجه خودش خرج شود و اگر خیلی هم نخواهیم در این موضوع مدافه کنیم ناچاریم از اینکه بگوئیم بدون اجازه مصرف کرده است از این جهت بنده مخالفم
مخبر ـ بنده خیلی متأسفم که بعضی کلمات شنیده میشود و آن وقت تشریف میآورند اینجا و بخلاف آنچه گفته‌اند تعبیر میکنند. کسی اینجا نگفت مخارجی که در دوره فترت میشود باید تصویب کرد یا هر عملی که در دوره فترت کرده‌اند مجلس تصویب کند. آقای تدین هم که توضیح دادند فرمودند که این مخارج قبل از دوره چهارم شده. بلی صحیح است. و اینکه میفرمایند چرا در دوره چهارم نیاوردند به مجلس همان طور که آقای مشاراعظم اظهار داشتند این فورمول جدید مستشاران آمریکائی است. که به عقیده بنده خیلی خوب فورمولی است. یعنی اگر یک خرجی هم در یک جائی شده است آن را باسم موقوف المطالبه باقی نمی‌گذارند تا آنکه حساب بدهی هر شخصی معلوم شود و آن وقت سند خرج رسمی صادر میکنند و آن پول را از بابت آن محل محسوب میدارند. و اما این که میفرمایند اضافه بر بودجه چرا خرج کرده‌اند و چرا ما باید حالا اینجا تصویب کنیم. این را هم بنده خیلی متأسفم وقتی که اینجا توضیح میدهند آقایان یا درست گوش نمی دهند یا این که نمی‌خواهند بفهمند و بنده باز امروز عرض میکنم که پول بکسی داده نمیشود و شما هم چه تصویب کنید چه نکنید در هر صورت پولی داده شده و اگر تصویب بکنید حساب مالیه را منظم کرده‌اید و اگر هم تصویب نکنید باز هم فرقی نمی کند یک پولی خرج شده است و امروز هم پول به کسی داده نخواهد شد واین یک سند خرجی است.
رئیس ـ آقای نظام‌التولیه موافقید
نظام‌التولیه ـ بلی موافقم
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس ـ آقایان مذاکرات را کافی میدانند؟
(گفتند بلی)
رئیس ـ پیشنهاد آقای رئیس التجار قرائت میشود
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد میکنم مبلغ دو هزار و ششصد تومان از این لایحه که مطابق اطلاعات بنده قرار شده در هذه‌السنه ماهی دویست و شصت تومان نظمیه مشهد از حقوق خود کسر و بمالیه مشهد مسترد و محسوب دارد در این لایحه قید شود که آن دو هزار و شش صد تومان بسر عایدات هذه‌السنه افزوده شود.
رئیس ـ بفرمائید
رئیس التجار ـ بطوری که قبلا عرض کردم این هفت هزار و پانصد و کرسی که مخارج شده دو هزار و ششصد تومان آن را بطور قطع شهربانی مشهد قبول کرده است که ماهی دویست و شصت تومان از همین بودجه امسال کسر بکند بدهد بمالیه و همین معامله را هم تا حالا کرده‌اند لهذا بنده پیشنهاد میکنم که در این لایحه قید شود که این دو هزار و شش صد تومان را که از نظمیه مشهد پس میگیرند بحساب جمع بیاورند.
رئیس ـ آقای کازرونی پیشنهاد کرده‌اند که این لایحه بر گردد به کمیسیون بودجه و پس از تجدیدنظر به مجلس بیاید آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی ـ علت پیشنهاد بنده اینست که اختلافاتی در اظهارات موافقین می‌بینم. بعضی از آقایان میفرمایند مربوط بدوره فترت است. آقای رئیس التجار میفرمایند مربوط به قبل از دوره چهارماست و در ضمن بیاناتشان هم اظهار داشتند که دو هزار و شش صد تومانش را باید پس بگیرند. البته یک همچو مسئله به نظر آقایان دارای هیچ اهمیتی نیست ولی تصدیق می فرمایند که این قبیل اختلافات اسباب تزلزل عقیده و آراء میشود. مثلا آقای رئیس‌التجار الان پیشنهاد کرده‌اند که دو هزار و شش صد تومانش را موضوع کنند. بنابراین ممکن است این لایحه برود درکمیسیون بودجه و آنجا در اطرافش یک مطالعات و دقتهای لازمه بفرمایند و نظریات مجلس را هم که سنجیده‌اند البته اگر لازم دانستند که رد کنند رد میکنند و اگر صلاح دیدند موضوع کنند که موضوع میشود در هر صورت با این وضعیتی که پیش آمده است بنظر بنده تصویبش خطرناک است. حالا نه راجع باین شش هفت هزار تومان باشد این چندان مهم نیست اما ممکن است فردا برادر و خواهر و عمه پیدا کند. از این جهت است که بنده مقتضی نمیدانم که باسم ایام فترت این لایحه در مجلس تصویب شود اینست که بنده پیشنهاد کردم برگردد بکمیسیون که در اطرافش بدقت ملاحظه کنند که یک خطراتی در آتیه پیدا نشود.
رئیس ـ رأی میگیریم باین پینشهاد
یک نفراز نمایندگان ـ بکدام پیشنهاد.
رئیس ـ پیشنهاد ارجاع به کمیسیون آقایانیکه این پیشنهاد را تصویب میکنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد پیشنهاد آقای زعیم هم عین همین پیشنهاد است باید رأی گرفته شود به پیشنهاد آقای رئیس التجار کمیسیون اظهار رأی نمیکند؟
ضیاءالواعظین ـثانیاً بخوانند
(پیشنهاد آقای رئیس‌التجار به شرح سابق مجدداً قرائت شد)
مخبر ـ این پیشنهاد آقای رئیس‌التجار اینجا جایش نیست برای اینکه میفرمایند مطابق اطلاع شخصی که پیدا کرده‌ام ماهی دویست و شصت تومان از عایدات بودجه نظمیه صرفه‌جوئی میشود که باید کسر بکنند و بحساب جمع بیاورند البته این صحیح است ولی حالا خوب است باین لایحه رأی بدهندو بعد آنچه صرفه جوئی میشود البته به حساب جمع میآورند و حالا از این نقطه نظر معوق گذاردن این لایحه به نظر بنده خوب نیست و بنده استدعا میکنم که پیش نهادشان را پس بگیرند و به این لایحه رأی بدهند زیرا فرق نمیکند وقتی که کسر بشود باز هم بجمع عایدات میآید و دیگر اینکه البته بودجه نظمیه به کمیسیون بودجه میآید و در آن موقع ما هم حاضریم و سایر آقایان اعضاء کمیسیون هم موافقت میفرمایند که این مبلغ از بودجه نظمیه کسر شود.
رئیس‌التجار ـ اجازه میفرمائید.
رئیس ـ بفرمائید.
رئیس‌التجار ـ چون همانطور که آقای مخبر توضیح دادند بودجه نظمیه مشهد به کمیسیون بودجه خواهد آمد فعلا بنده پیشنهاد خود را مسترد میدارم.
رئیس ـ مسترد میدارید
رئیس التجار ـ بلی.
رئیس ـ آقای وکیل الملک پینشهاد کرده‌اند که جلسه ختم شود. توضیحی دارند بفرمایند.
وکیل الملک ـ نظر بنده این است که می‌بینیم که در اطراف این لایحه هر یک از آقایان میخواهند مذاکرات و شاید هم اگر رای بدهند ندانند چطور رای میدهند و ترتیب رای گرفتن این لایحه مشکل میشود این است که بنده معتقدم جلسه ختم شود و آقایانی که مخالفند تشریف می‌برند در خارج توضیحات کافیه میخواهند و بعد از آنکه اطمینان کامل پیدا کردند آن وقت میتوانند درست رأی بدهند.
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ مذاکرات به قدر کفایت در این موضوع شده است و آقایان هم مذاکرات را کافی دانسته‌اند و پیشنهاد ها هم قرائت شده و بنده تصور میکنم که بالاخره باید رأی بگیرند آقایان هم هرچه را فهمیده بر طبق آن اطلاعاتشان باید رأی بدهند برای اینکه امروز دو ساعت و نیم است تا آمده‌ایم اینجا نشسته‌ایم واقعاً هیچ کاری انجام نداده‌ایم و حالا هم اگر بنا باشد جلسه را ختم کنیم برویم به نظر بنده کار خوبی نیست در هر صورت خوب است آقایان باین لایحه رأی بدهند.
رئیس ـ رأی میگیریم به پیشنهاد آقای وکیل‌المللک. آقایانیکه تصویب میکنند جلسه ختم شود قیام نمایند
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد. باید رأی گرفته شود بماده واحده با ورقه آقایانیکه تصویب میکنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد.
(در این موقع اخذ و استخراج آراء به عمل آمده و نتیجه بطریق ذیل حاصل گردید) ورقه سفید علامت قبول ۴۰ سایر اوراق ۴۳
رئیس ـ عده حضار ۸۵ با چهل و سه رأی رد شد ولی گویا استخراج آرائیکه شده است صحیح نبوده میبایستی اوراق کبود را بشمارند نشمرده‌اند (اوراق کبود تعداد شده هشت ورقه بود)
رئیس ـ خبر کمیسیون بلاتکلیف ماند.
اسامی موافقین ـ آقایان: مشیراعظم. شریعتمدار. حاج میرزا اسدالله . میرزا خان افشار. سردار معتمد. سپهدار اعظم . ملک التجار. حاج سیدالمحققین. یاسائی . رئیس التجار. فتح الله میرزا . ارباب کیخسرو . میرزا سلیم خان ایزدی. امیر اعلم . قائم مقام الملک صدرائی. دبیر اعظم. مدبرالملک. تدین میرزا یدالله خان. وحیدالدوله. شریعت زاده نصرت الدوله . معتمدالسلطنه. سیف‌الله خان نظام التولیه. عظیمی . مشیرالدوله. سردار فاخر. آقا شیخ جلال‌الدین. آقا سید کاظم سهراب خان. محمد هاشم میرزا. آقا شیخ محمدعلی تهرانی. ضیاءالاطبا. ضیاءالواعظین. ملک‌الشعراء. هایم. امین الشریعه. عمادالسلطنه.
اسامی مخالفین. آقایان: اخگر. صدق‌السلطنه. دست غیب. حاج میرزا علیرضا. دیوان بیگی. آقا سید محی‌الدین. کازرونی. حاج آقا اسمیعل. اوراق بن قید سفید و آبی. آقایان اعتبارالدوله. سلیمان میرزا. یمن الملک مقوم الملک. صدرالعلماء.
رئیس ـ آقای دست غیب تشریف بیاورید. این راپورت را قرائت بفرمائید. راپورت راجع به نمایندگی آقای سهرابخان است اجازه میفرمائید قرائت شود؟
بعضی از نمایندگان ـ بلی قرائت شود.
(آقای دست غیب راپورت مزبور را بشرح ذیل قرائت نمودند)
شعبه ۶ در دوسیه و اعتبارنامه آقای سهرابخان وکیل ارامنه و کلدانی مراجعه پس از ملاحظه و دقت راپورت آن را تقدیم مجلس شورا مینماید. در هفدهم ثور ۱۳۰۳ مطابق با اول شوال ۱۳۴۲ در شهر تبریز اعلان انتخابات منتشر و از بیست و هفتم ثور مطابق با پانزدهم شوال شروع به دادن تعرفه نموده و در این مدت انجمنهای فرعیه بلاد جزو آذربایجان (مراغه. میان دو آب. ساوجبلاغ. ارومیه. سلماس. قراجه داغ) برحسب مأموریت انجمن مرکزی اعزام و تشکیل و از روز اول و دوم و سوم جوزا شروع به اخذ آراء نموده کلیه اوراق تعرفه منتشره در شهر تبریز هشت صد و سی و سه ورقه و آنچه اخذ شده ۷۹۹ ورقه و کلیه اوراق تعرفه منتشره در ولایات جزو ۱۸۴۱ ورقه و آنچه اخذ شده ۱۸۳۱ ورقه و از تمام آراء مأخوذه از شهر تبریز و ولایات که بالغ بر دو هزارو ششصد و سی رأی بوده آقای سهرابخان باکثریت هزار و پانصد و نود و هشت رأی انتخاب و مطابق ماده ۴۴۵ نظامنامه انتخابات انجمن نظار تا یک هفته جلسات خود را ادامه داده برای اخذ شکایات و چون حضوراً و کتباً شکایتی نرسیده بود روز پنجشنبه دوازدهم شهر محرم ۱۳۴۳ صورت مجلس را نوشته و جلسات خود را خاتمه داده. لذا شعبه شش باکثریت صحت انتخاب آقای سهراب خان را تصدیق و راپورت آن را تقدیم مجلس مینماید.
رئیس ـ آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس بنده موافقم اگر مخالفی هست دفاع کنم. رئیس ـ رأی میگیریم به نمایندگی آقای سهراب خان آقایانیکه نمایندگی ایشان را تصویب میکنند قیام فرمایند
(جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به مرخضی آقای مصدق‌السلطنه قرائت میشود
(بشرح ذیل قرائت شد)
آقای مصدق‌السلطنه نماینده محترم بواسطه بقیه کسالت تا آخر برج میزان برای استعلاج استجازه مرخصی نموده بودند و حقوق خود را در مدت مزبوره تقدیم کتاب خانه مجلس داشته کمیسیون پس از مشاوره تصویب مینماید که غیبت ایشان در مدت مذکوره با اجازه ثبت شود. رئیس ـ رأی میگیریم بمفاد خبر کمیسیون آقایانیکه تصویب میکنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. راپورت مرخصی آقای سالار اشرف قرائت میشود. (باین مضمون قرائت شد آقای سالار اشرف نماینده محترم به ملاحظه لزوم انجام امورات شخصیه که در غیبت ایشان دچار اختلال شده و اعاده نظم موکول به حضور خودشان در محل میباشد و ماهه استجاره مرخصی از اول برج عقرب نموده کمیسیون پس از مشاوره تصویب مینماید که در مدت مزبوره غائب با اجازه ثبت شوند
رئیس ـ آقای یاسائی (اجازه)
یاسائی ـ بنده با این طور راپورت که از کمیسیون مرخصی داده میشود مخالفم زیرا نوشته‌اند آقای سالار اشرف برای انجام امور شخصی میخواهند تشریف ببرند و این به نظر بنده عذر موجهی نیست که ما تصویب کنیم فرق نمیکند همه ماها یک کارهای شخصی داریم البته اگر این است ممکن است مجلس را ول کنیم و برویم عقب کارهای شخصی و به عقیده بنده اصل مسلم ثابتی را که در باب مرخصیها باید درنظر بگیریم همان است که در راپورتهای دیگر نوشته میشود که برای عذر موجهی است و برای یک پیش آمدهائی است که ناگزیرند از اینکه استجازه بکنند ولی برای انجام کارهای شخصی که آقایان میخواهند بروند بامور شخصی خودشان رسیدگی بکنند و حقوق هم بگیرند به نظر بنده این عذر موجه نیست و بنده مخالفم.
رئیس ـ آقای کازرونی. (اجازه)
کازرونی ـ رفیق محترم بنده همچو خیال کردند اجازه که گرفته میشود باید برای کارهای نوعی باشد در صورتیکه این طور نیست و استجازه برای کارهای شخصی است و البته هرکس که استجازه میکند برای یک پیش آمدهائی است یا اینکه مریض است و میخواهد رفع مرض از خودش بکند یا اینکه مالش در مخاطره است و میخواهد جلوگیری از آن خطر بنماید یا طفلش یا عائله‌اش مریض هستند و در معرض مخاطره واقع شده‌اند و مجبور است از اینکه استجازه کند و برود آنها را از این مخاطرات نجات بدهد و یقین بدانید که نه من و نه سایر رفقای من برای کارهای نوعی استجازه نمیکنیم. کارهای نوعیرا را باید این جا انجام بدهیم دیگر اینکه آقایان وکلا حق دارند که در مواقع لازمه از مجلس استجازه مرخصی کنند و معمول هم بوده است و خواهد بود و حالا ما به طور خصوصی درباره این شخص محترم میآئیم این استجازه را رد کنیم و نپذیریم بنده یک جهتی برایش نمیبینم و کمیسیون عرایض هم که بنده به شرف عضویت آن مایلم مذاکره کرده و دلائل این شخص را موجه دانسته است.
رئیس ـ رأی میگیریم آقایانیکه مرخصی آقای سالار اشرف را دو ماهه از اول برج عقرب تصویب میکنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. خبر دیگر.
یک نفر از نمایندگان ـ مدتی از ظهر گذشته است
رئیس ـ همین یکی است
(بترتیب ذیل قرائت شد)
شاهزاده فتح الله میرزا نماینده محترم به ملاحظه اینکه اثاثیه منزلشان در عراق است و پاره گرفتاری‌ها که رفع آنها موکول به حضور خودشان است درمحل مذکور یک ماهه از دهم برج عقرب استجازه مرخصی نموده بودند کمیسیون پس از مشاوره تصویب مینماید که در مدت مزبوره غیبت ایشان با اجازه ثبت شود.
رئیس ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر ـ خوب است همین طور که در تمام ادارات دولتی مرسوم است که هر سالی یک ماه مرخصی برای مأمورین در نظر میگیرند برای وکلای مجلس هم همین طور قرار بدهند که هر وقت لازم بدانند و ضرورت داشته باشد یک ماه از حق مرخصیشان استفاده بکنند و دیگر یک ماه و دو ماه و چهار ماه از مجلس اجازه مرخصی نگیرند.
رئیس ـ رأی میگیریم. آقایانیکه مرخصی یک ماهه شاهزاده فتح الله میرزا را از دهم عقرب تصویب میکنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد.
وزیر فوائد عامه ـ دو فقره لایحه قانونی است که تقدیم مجلس شورای ملی میشود. یک فقره آن راجع به معافیت ماشینهای فلاحتی و صنعتی گمرکی است و یک فقره آن هم مربوط به اجازه یک نفر مهندس برای جنگل ها است که آن هم تقدیم مجلس شورای ملی میشود و البته مراجعه خواهد شد به کمیسیون های مربوطه
کازرونی تقاضای فوریت هم میکنید.
وزیر فوائد عامه ـ خیر نظر این به که لایحه که فوریتش تصویب شد هنوز در کمیسیون مانده و تکلیفش معین نشده است بنده دیگر جرأت نمیکنم ولی میخواستم عرض کنم که لوایح زیادی از طرف وزارت فوائد عامه تا حال تقدیم شده است و تکلیف هیج یک از آنها معین نشده است خواستم استدعا کنم که هرچه زودتر تکلیف آنها را معین فرمایند.
رئیس ـ جلسه ختم میشود. جلسه آتیه روز پنجشنبه، دستور اولا پیشنهاد آقای داور و پیشنهاد آقای دولت آبادی راجع به اقتصادیات. ثانیاً پیشنهاد شاهزاده شیخ الرئیس راجع به قضیه بورانس یعنی همین پیشنهادی که امروز داده‌اند. ثالثاً دو فقره خبر از کمیسیون بودجه راجع به ورثه ضیاء الدین خان و سادات زنوزی آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا ـ عرضی ندارم
رئیس ـ آقای حاج عزالممالک. (اجازه )
حاج عزالممالک ـ عرض بنده همان بود که فرمودید.
رئیس . آقای یاسائی.
یاسائی ـ بنده میخواستم عرض کنم که پیشنهاد شاهزاده شیخ الرئیس راجع به قضیه بوداغیانس چه عنوان قانونی خواهد داشت بعد از اینکه قضیه تمام شده و رأی هم داده شده است دیگر احاله‌اش به شعبه چه صورتی دارد و مقصودم سوال از مقام ریاست بود که آیا یک مجوز نظامنامه داریم و اگر یک مجوزی پیدا کرده‌اند بفرمایند تا ما هم مطلع شویم والا رأئی است داده‌ایم تصویب هم شده و تمام شده است و بفرمایش آقای مشیرالدوله اطلاع هم داشتیم و قضیه هم گذشته وبهو خارجیها هم اضطرابی برای ما حاصل نمیشود و در تحت تاثیر هوا واقع نخواهیم شد ما یک مسئولیتی داریم و همان طوری که شاهزاده نصرت الدوله فرمودند رأی خود را هم رشیدانه میدهم و وجداناً هم پیش موکلین خود مسئولیتی نداریم برای اینکه عقیده‌مان اینست و قسم هم خورده‌ایم که خیانت نکنیم و خیانت هم نخواهیم کرد.
رئیس ـ آقای ضیاءالواعظین. (اجازه)
ضیاءالواعظین ـ بنده خواستم از آقای وزیر فوائد عامه سؤال کنم راجع به آن سؤالی که آن روز از ایشان شد جوابی نداده‌اند اگر ممکنست امروز یا جلسه بعد جواب بفرمایند.
وزیر فوائد عامه ـ کدام سؤال؟
ضیاءالواعظین ـ راجع بواکنها
وزیر فوائد عامه ـ جواب خیلی مفصلی بآقای دست غیب دادم.
رئیس ـ آقای شریعتمدار. (اجازه)
شریعتمدار دامغانی ـ بنده از آقای وزیر خارجه سؤالی داشتم و تقدیم مقام ریاست هم کرده‌ام و چون در حد لزومست تقاضا میکنم اخطار بفرمایند بیایند جواب بدهند
رئیس ـ اخطار میشود. آقای دست غیب. (اجازه)
دست غیب ـ سؤالاتی از وزراء شده است و علت اینکه نمیآیند جواب بدهند چیست در نظامنامه داخلی برای جواب استیضاح یک ماه مدت معین شده است: یک ماه است؟ دو ماه است؟ سه ماه است؟ چهار ماه است؟ چندین ماهست سؤال شده است چه علت دارد که نمیآیند جواب بدهند؟
رئیس ـ بهمه آقایان وزراء اخطار میشود که برای جلسات بعد حاضر شوند
. (مجلس یک ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی مؤتمن الملک