مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ فروردین ۱۲۸۹ نشست ۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۹ فروردین ۱۲۸۹ نشست ۸۱
صورت مشروح مجلس روز سه شنبه هشتم شهر ربیع الاول ۱۳۲۸
مجلس دو سه ساعت و نیم قبل از غروب در تحت ریاست آقای مستشار الدوله منعقد گردید و صورت مجلس روز شنبه پنجم را آقا معاضد الملک قرائت کردند.
رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست ؟
وکیل التجار ـ فقط بنده می‌خواستم عرض کنم که همان طور که آقایان وکلا چهار به غروب مانده تشریف می‌آوردند و مجلس سه به غروب تشکیل می‌شد حال هم می‌خواستم عرض کنم که خوب است سه به غروب حاضر شوند.
تلگرافی از داودخان کلهر به توسط وکلای محترم کرمانشاه مشعر بر استقراض داخلی قرائت کردید لایحه از انجمن مساوات ایرانیان کربلای معلی مشعر بر استقراض داخلی و اعانه اطلاعی که رسیده است فوراً هفتاد و پنج تومان جمع شده و برات تجارتی کرده‌اند و قرار گذاشته‌اند که هر چه جمع شود بفرستند.
آقا سید حسین اردبیلی ـ حال به واسطه حس ایرانیت تلگراف و لوایحی که به مجلس می‌رسد با یان جوش وطن پرستانه خوب است گرماگرم اقدامی شود و نتیجه گرفته شود آیا آن کمیسیونی که برای این مسئله تشکیل شده است اقدامی کرده است یا خیر؟
رئیس ـ البته اقدام کرده‌اند.
رئیس ـ از اقایانی که در آن کمیسیون عضویت دارند استدعا می‌شود زودتر اقدام نمایند.
اسدالله میرزا ـ بنده چون مخبر آن کمیسیون هستم اصلاعاً عرض می‌کنم که اقدامات شده است راپورت زیاد رسیده است به پاره ملاحظات نیامده است البته خواهد آمد لیکن حالا باز شنیده می وشد در اعانه و نباید این صحبت بشود وما محتاج به اعانه نیستیم بنده لازم می دانم اظهار کنم که عنوان اعانه را نباید کرد و اگر کمیسیون پیشنهادی می‌کند در باب استقراض داخلی است .
رئیس ـ بلی نظریات ولایات مختلف است به آنها جواب داده خواهد شد که استقراض است .
وکیل التجار ـ بنده اول دفعه که در این باب صحبت شد عرض کردم در موقعی که آن تلگراف اعانه رسید گفتم اطلاع داده شود که بگیرند و بدهند پول اعانه را به ملاحظه اینکه آن پول از میان می‌رود و معلوم است که این اقدام نشده است و گمان می‌کنم اگر هر کس بخواهد به خیال خود یک اقدامی کند خیلی اسباب زحمت خواهد شد.
رئیس ـ اولاً اگر پولی جمع شود این اسباب زحمت نخواهد شد و باید تصور کرد که از کجا آمده است .
وکیل الرعایا ـ بنده موقعی که اجازه خواستم گمان نمی‌کردم که حضرت والّا آنچه را بنده می‌خواستم بگویم نگویند معلوم است که اعانه گرفته نمی‌شود صحیح است لیکن یک چیزی است که قبل از عفو عمومی اشخاصی که سهمی در حق آنها تعیین شده است بدانند که این مبلغ تا دینار آخر از ایشان گرفته خواهد شد و فرمایش حضرت والّا را سند قرار بدهند.
رئیس ـ این مسئله ربطی به موضوع ندارد ( راپورت کمیسیون بودجه راجع به حقوق حصن السلطنه را آقای میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند ) مشعر بر این که از وزارت امور خارجه کاغذی رسیده است که حصن السلطنه ماهی یکصد و بیست و پنج تومان از طرف دولت معین شده به او بدهند خواسته و سه سال است که او در آنجا است و مقروض شده است خواسته‌اند هزار تومان به او داده شود.
وکیل التجار ـ آنچه مسلم است این مقدار را مجلس سابق تصویب کرده بنده هم بودم یک مواجبی داشت ویک خرج تحصیلی مواجب پانصد تومان داشت دویست تومان او کسر شد سیصد تومان هم خرج تحصیل به او داده شده ششصد تومان همان ششصد تومان به او برسد کافی است .
وکیل الرعایا ـ در این مجلس هر وقت مذاکره تحصیل می‌شود از آنجائی که همه آقایان راغبند به تحصیل زود می گوئید داده شود نباید دید که او چه کرده و چه تحصیل می‌کند و اخلاق او مفید است یا خیر در صورت فایده باید داد و الا صاحبان پول خیلی محتاج ترند بنده شاید عرض کنم یک وقتی در مجلس شورای ملی به کمک آقای احتشام السلطنه هزار تومان به او داده شد که برود تحصیل کند بعد مدتی در تهران مانده است و خرج کرده است بعد از مدتی رفته است از او سئوال کنید چه تحصیل کرده بعد هم هشتصد تومان از صندوق قفقاز به او رسیده بعد باید دانست که چند وقت در آلمان گردش کرده و در مدارس آنها هم بوده حالا باید دید چه تحصیل کرده و در خصوص قراردادی که باید به او داده شود در این خصوص مخصوصاً باید توجهی کرد او بعد از واقعه ناگوار مجلس از تهران رفته و هزار و هشتصد تومان پول گرفته وحالا هم پیشنهاد کرده است که این پول را بدهید و بنده لازم دانستم که اطلاع خودم را عرض نمایم .
فهیم الملک ـ همین طور که فرمودند سیصد تومان خرج تحصیل و سیصد تومان مواجب قبل از آمدن یک پول برای اسب و لباس و غیره داده شود چون ورود در اکادمی نظام آلمان مخارج فوق العاده داشت و این مخارج کافی نبود برای روسیه هزار تومان به توسط سفارت برلن که همه روزه مطالبه می‌کردند فرستاده شد و مبلغ سیصد تومان هم آقای ناصر الملک به بانک داده بودند محمد علی میرزا هم دست خط کرده بود ولی معلوم نکرده بود که همیشه به او داده شود لیکن تحصیلاتش هم خوب است و اینجا وجهی هم که کمیسیون پیشنهاد کرده است خیلی کمتر از آن است که آنجا معین شده است لیکن چون او سمت رسمیت دارد برای اینکه سمت (ایسته متری) دارد و معرفی شده است به توسط سفارت ایران و این مخارج را دولت باید بدهد و اگر مخارجی غیر از مخارج تحصیل دارد آن را دولت متحمل نخواهد شد این بود که کمیسیون همین قدر را کافی دانست آن هزار تومان را که به طور انعام داده‌اند آن تتمه بیش از مخارج دو سه ساله اومیشود این است که این سیصد تومان را می‌دهند و می‌فرستند در کمیسیون این طور تصویب شد که ششصد تومان از برای او زیاد نیست این بود که عجالتا گفتند ششصد تومان بدهند و زودتر حرکت بدهند بیاید تهران و این وجه هم بیش ژارژ دافر فرستاده می‌شود که او اطلاع بدهد بعد آنجا تحقیق بشود اگر تحصیل کرده است بدهند اگر خرج دیگری دارد راجع به دولت نیست.
حاجی شیخ علی ـ چون مخارج فوق العاده که مجلس می‌دهد از هر وزارتخانه ممکن است بیاید اول باید به کمیسیون مالیه برود بعد به کمیسیون بودجه برود و این ارباب کیخسرو خارجه آمده است پس باید به کمیسیون مالیه برود کمیسیون مالیه امعان نطری نماید و آنچه به عقیده بنده می‌رسد این طور لغو است.
فهیم الملک ـ این فوق العاده نبود این را وزارت خارجه تصور کرده بود که برقراری و استمراری است و وزارت مالیه چون سندی نداشت به این جهت بود که به مجلس فرستاده‌اند.
دکتر علی خان ـ در کمیسیون معارف چند فقره از این قبیل آوردند و در آنجا چنانچه در راپورت ذکر شده بود قرار شد نظامنامه از برای آنها و محصلین خارجه نوشته شود گویا مجلس قول کرد نمیدانم چه شده است که این را استثنا کرده است و گمان می‌کنم وقت مجلس بیشتر قیمت دارد از اینکه گفتگو در مخارج یک نفر محصل که معلوم نیست استحقاق داشته باشد یا خیر آن قدر گفتگو کنیم خوب است گفتگو در یک چشمه مالیه کنیم.
حسن علی خان ـ ایراد آقای دکتر علیخان را بنده تصدیق نمی‌کنم برای اینکه آن تقاضای معارف راجع به شاگردانی بود که می‌خواهند بروند تحصیل کنند این آدم تحصیلاتش تمام شده است حالا باید به علاوه اینکه سمت رسمیت داشته است باید ملاحظه آبروی خودمان را بکنیم که از میان نرود و عرض می‌کنم خودمان باید اسباب تشویق بشویم که مردم اطفال خودشانرا بفرستند از برای تحصیل و موافق اطلاعاتی که من دارم یکی از صاحب منصبهای خوب ما است که امروزه این گونه اشخاص کاری را لازم داریم که مصدر کار نمائیم و فایده ببریم یکی از صاحب منصبان عثمانی در سفارت ایران تعریف کرده است از این جوان اگر آن هم مثل سایر صاحب منصبهای ما است که از کار افتاده‌اند و نباید کاری کند در این صورت نمی‌گویم بیاید به جهت اینکه فایده نخواهد داشت ولی اگر واقعا قدم در عالم تجدد گذاشته‌ایم و بخواهیم ادارات خود را از روی رفورم صحیح بگذاریم جوانی که ساله رفته اسدالله میرزا و تحصیل کرده و گران هم تمام نشده است چرا باید در این مبلغ که ششصد تومان داده شود تامل نمائیم و حال آنکه در سایر مواقع تامل نداریم بنده تمنا می‌کنم که آنها را مجلس بیاورد تشویق کند و کار بدهد.
رئیس ـ این مطلب ظرفیت بیشتر از این مذاکره را ندارد حال رأی می‌گیریم در راپورت کمیسیون بودجه هر کس دارد به این راپورت ورقه سفید خواهد انداخت.
وکیل الرعایا ـ بنده اجازه می‌خواهم.
رئیس ـ مطالب جزئی است دیگر قابل مذاکره نیست.
(ورقه رأی برای قابل توجه بودن توزیع گردید.)
(عده ۶۴ ورقه سفید علامت قبول ۳۱ ورقه آبی علامت رد ۱۵ امتناع ۱۴.)
اسامی تصویب کنندگان:
ممتاز الدوله ـ محمد هاشم میرزا ـ معتمد التجار ـ فاتح الملک ـ میرزا رضا خان ـ شیبانی ـ قوام السلام ـ دکتر اسمعیل خان ـ تقی زاده ـ میرزا ابراهیم خان ـ موتمن الملک ـ صدیق حضرت ـ حاجی آقا ـ مستشار الدوله ـ اسدالله خان ـ معزز الملک ـ معاضدالملک ـ وزیر زاده ـ فهیم الملک ـ میرزا علی اکبر خان دهخدا ـ صدر العلما ـ حسن علی خان ـ ارباب کیخسرو ـ دبیر الملک ـ متین السلطمه ـ اسدالله میرزا ـ مصدق الممالک ـ محمد کریمخان ـ وکیل التجار ـ افتخار الواعظین.
اسامی رد کنندگان:
عز الملک ـ وحید الملک ـ ابو القاسم میرزا ـ سلیمان میرزا ـ شیخ ابراهیم زنجانی ـ سید حسین کزازی ـ محمد اسمعیل کاشف ـ حاجی میرزا آقا ـ تربیت ـ وکیل الرعایا ـ داوود خان ـ شیخ علی خراسانی ـ نوبری ـ سید جلیل ـ شیخ اسمعیل هشترودی.
رئیس ـ تکلیف معوق است تجدید نظری در کمیسیون باید بشود.
حاجی آقا ـ چندین مسئله ناصحیح گذشته و معوق مانده مجلس این است که تکلیف این مسئله از مجلس نگذشته تصور می‌کنم در صورتیکه او اتمام یابد رفع این محظورات می‌شود آن این است که امتناعیون داخل کدام رشته‌اند.
رئیس ـ مسلم است وقتی که نپذیریند رد است.
(راپورت کمیسیون پست و تلگراف در باب استخدام مستر ارنست نبو شش ماهه از اداره هند و اروپ و لایحه وزارت مالیه در یان خصوص قرائت گردید کمیسیون به ملاحظه اینکه به موجب پروگرام وزراء از برای ادارات وزارتخانه‌ها مستشارهای دائمی خواهند آورد این استخدام موقتی را تصویب نکرده بود.)
دکتر علیخان ـ بنده عرض می‌کنم آوردن مستخدمین اروپائی لزومش بر همه آقایان واضح است و لازم به شرح نیست ولی می‌خواستم از مخبر کمیسیون سئوال کنم که آیا تحقیقی کرده‌اند که خیال وزراء در آوردن مستشارها به چه نوع است و به چه ترتیب خواهند آورد یا خیر اگر به این طور است که به عقیده بنده باید همین را رأی داد تا کم کم تمام وزارت خانه‌ها هم بیاورند و اگر غیر از این است که معلوم شود می‌خواستم ترتیب این را بدانم.
دکتر اسمعیل خان - کمسیون پست و تلگراف نمی‌توانست با معاون یا وزیر یک موضوع اساسی را مذاکره کرده نماید کمسیون اعتمادش بان رو گرامی بود که هیئت وزراء بمجلس پیشنهاد کردند و می‌گوید که این شخص را که میخوتهد بیاورید مسلم است نمی‌تواند در شش ماه ان چیز و ان ترتیبی را که مجلس شورای ملی ان چیز و ان ترتیبی را که مجلس شورای منتظر ان است فراهم و مرتب نماید وگفته است شما که بخواهید بیاورید کسی را به عنوان مستشار بیاورید مقصود این است که کمسیون همان چیز یرا که هیئت وزراءپیشنهاد کرده‌اند همان را اساسا قبول کرده است و دیگر داخل جزئیات ان نشده است.
شیبانی ـ بنده استخدام موقتی ارنست نیو را برای اداره پست و تلگراف لازم میدانم و این را نمی‌شود برای آن اصلاح کلی که ما در اداره پست و تلگراف انتظار داریم رد کرد و به عقیده بنده این تقاضای وزیر خیلی خوب است و بعد اگر قراری در اساس مستشارها داده شد در این هم می‌شود و از این استخدام شش ماهه لابد استفاده قابل خواهد شد و اگر نشود این اندازه را بنده مضر میدانم.
متین السلطنه ـ در اینجا وقتی از مطالب پروگرام مذاکره می‌کنیم خوبت است جدیت به آن ندهیم زیرا به به فصول آن پروگرام کمتر عمل شده است و سابقا که این پیشنهاد به مجلس آمده بود صحبت از استخدام شش ماهه بود و گفتیم در این مدت نمی‌شود ترتیبی در اداره این وزارتخانه داد و حالا که ثانیاً به مجلس آمده است قبل از آنکه داخل صحبت شویم خوب است معاون وزارت پست و تلگراف اظهار کنند که الان هم در شش ماهه اصرار دارند یا تغییر در مدت می‌دهند.
معاون وزارت پست ـ وزارت پست و تلگراف نظر ترتیبی که در راپورت کمیسیون نوشته شده است که بایستی برای تمام وزارتخانه‌ها مستشار آورده شود لازم میداند که برای اداره خود هم مستشار بیاورد لیکن چون این اندازه اصلاحات فوری را لازم دانیست این بود که این استخدام شش ماهه را پیشنهاد کرد که در این شش ماهه تا اندازه‌ای که میسر است ترتیبی برای اداره خود بدهد بعد که تمام وزارت خانه‌ها برای خود مستشار میاورند این وزارتخانه هم مستشار دائمی برای خود خواهد آورد.
دکتر اسمعیل خان ـ آقایانی که از وضع اداره مسبوق هستند میدانند که آدمی که قرار شد در یک اداره در این مدت بیاید تا مشغول کار شود مدت استخدامش تمام می‌شود علاوه بر این وزارت پست و تلگراف می‌گوید در موقعیکه وزارتخانه‌ها مستشار برای اداره خود جلب می‌کنند من هم مستشار دائمی میاورم و وقتیکه آن مستشار آمد ترتیبات این مستشار را که در این مدت داده است خواهد به هم زد این بود که کمیسیون این استخدام موقتی را قبول نکرد و گفت اگر مستشار لازم دارید از همین حالا جلب کنید نه اینکه بعد از شش ماه دیگر این کار را بکنید.
تقی زاده ـ به عقیده بنده این استخدام شش ماهه هیچ ربطی به آوردن مستشارهای دائمی برای ادارات ندارد و این هیچ چیز بزرگی نیست که ما در نظر بگیریم و بگوئیم که مثلاً ما می‌خواهیم صد هزار قشون درست کنیم و چون نمی‌توانیم این را الان درست کنیم پس باید دو هزار قشون را به هم مرتب کنیم و برای حفظ نظم این هیچ مانع این نیست در پروگرام وزراء بود که سی هزار قشون درست کنند این مانع نیست که یک هزار از برای حفظ نظم مملکت مرتب کنند و این استخدام شش ماهه یک چیزی نیست که به کمیسیون رجوع شود و کمیسیون بگوید که شش ماه نباشد یا کمتر باشد یا بیشتر باشد این راجع به وزیر است که بگوید شش ماه یا ده ماه مرا لازم است و هیچ لزومی ندارد د رصورتی که وزیر بگوید من شش ماه مستخدم می‌خواهم بیاورم بگوئیم که باید ده سال باشد این طور نیست این که اینجا میاورند برای این است که ما اصلاحات را ببینیم و ترتیبش در دست بماند منتهی اگر تغییری یا اصلاحی به نظر ما رسید می‌توانیم تجدید کنیم و یک چیز که از ابتدای افتتاح مجلس تا به حال بنده مکرر عرض کردم و در نظر داشتم این بود که کلیه کنتراتها را حصر کرده و یک ترتیبی برای آنها در آمدن به مجلس داد که اگر اصلاحاتی هم به نظر ما بیاید تکلیف آن معین باشد و این استخدام موقتی را عقب انداختن برای این که بعد از شش ماه می‌خواهیم مستشار دائمی بیاوریم صلاح نمیدانم یک چیزی را که می‌بینیم لازم داریم و نمی‌کنیم این را باید طول بدهیم تا کلیه مستشارها بیاید در اینجا نوشته شده است که این شخص در تهران است و در اداره و اصلاحاتی را که می‌خواهد بکند می‌کند آن وقت می‌رود به اداره خودش و این به نظر بنده عیبی ندارد و صحیح نیست که ما این اصلاح کم را برای این که یک اصلاح کمی را در نظر داریم و اقدام نکنیم و پیشنهاد زیر را صحیح میدانم.(گفتند صحیح است.)
منتصر السلطان ـ بنده می‌خواهم عرض کنم مقصود از آوردند مستشار چیست البته برای اصلاح آن اداره است چیز دیگر نیست و کرارا در این خصوص با وزیر و معاون صحبت شده است این شخص آن اندازه که باید اطلاع کامل داشته باشد ندارد به این جهت این کمیسیون رد کرده است و اگر می‌دانست که این شخص در این مدت می‌تواند ترتیبی در کار این اداره بدهد البته تصویب میکدر بلکه اگر کمیسیون می‌دانست که این در شش ماه به اندازه یک ماه می‌تواند کار کند و اصلاحات نماید تصویب می‌کرد.
معاون وزارت پست ـ خوب است از این مسئله رد شویم و ببینیم که آقایان تمام اظهاراتی که می‌کنند در ضمن آن نسبت به معاون یا وزیر می‌دهند مثل اینکه آقا در بیانات خود فرمودند که معاون وزارت پست گفته است این شخص به درد نمی‌خورد در صورتیکه بنده خودم این پیشنهاد را کرده‌ام دیگر چطور این طور اظهاری می‌کنم و امروز می‌گویم که این آدم کار کرده است سیم کشی را بلد است رگلمان می‌تواند بنویسد و برای شش ماه خیلی خوب است و همین طور که آقای تقی زاده فرمودند ۱۵ سال است در ایران یعنی در تهران است زبان فارسی را بلد است و زحمات او دیده شده است وزارت پست و نظر به اینکه این آدم ترتیبات صحیح می‌تواند بدهد وجود او را برای این مدت لازم دانسته که بیاید به اندازه‌ای که ممکن است اصلاحات بنماید تا ببینیم مستشارهای دائمی باید بیایند یا خیر دیگر نمیدانم کمیسیون چه ملاحظه داشته است که این را رد کرده است.
دکتر اسمعیل خان ـ کمیسیون نخواست داخل جزئیات شود گفت چون باید مستشار دائمی آورده شود از الان اقدام به آوردند همان شود دیگر ابدا داخل جزئیات نشده است و نمی‌تواند بشود.
دکتر علیخان ـ این دلیلی که اینجا در راپورت ذکر شده است که وزراء چون در پروگرام پیشنهاد کردند که مستشارهای دائمی بیاوردن پس نباید این استخدام موقتی را بپذیریم بنده تصویب نمی‌کنم برای اینکه معلوم نیست وزارت چه قدر آدم لازم دارد ممکن است اشخاص متعدد لازم داشته باشد و اینکه گفته شد این شخص از عهده برنمیاید این راجع به وزیر است بنده سئوال می‌کنم آیا وزیر در این کار بیناتر است یا کمیسیون البته وزیر بیناتر است و در صورتیکه وزیر بگوید برای شش ماه لازم است دیگر کمیسیون نمی‌تواند رد کند
دکتر اسمعیل خان ـ خیلی عجب است بنده نظر کمیسیون را عرض کردم به چه ملاحظه این را رد کرده است کمیسیون یک مطلب اساسی پیشنهاد کرده دیگر داخل جزئیات نشده است.
اسدالله میرزا ـ بنده اگر چه اعضاء کمیسیون فوائد عامههستم ولی با این رأی کمیسیون مخالفم و اینکه آقای منتصر السلطان فرمودند که این شخص از عهده برنمیاید این طور نیست این شخص قابل است می‌تواند اصلاحات بنماید فقط کمیسیون مدت را کم دانسته که در شش ماه نمی‌شود آن اصلاحات لازمه را مجلس در نظر دارد بنماید و این نکته را رد می‌کنم که میگویند مستشارها از خارجه خواهند آورد برای اینکه بدبختانه از آن روزی که پروگرام به مجلس آمده است می‌بینیم وزرای ما قدمی پیش نرفته‌اند واقدامی نکرده‌اند و مادامی که اقدامی در جلب مستشارها نشده است و از این یک نفر که متخصص است در این فن وزارت پست می‌توانند خیلی انتفاع ببرد و مانع از آوردند مستشارهای دائمی نخواهد شد و بنده هم عقیده هستم با آنهائی که آوردند این یک نفر را صلاح دانسته که در شش ماه قبول شود و بعد از شش ماه اگر از وجود او به طور صحیح منتفع شدند و لازم داشتند که دوباره تجدید می‌کنند در هر صورت عقیده بنده این است که باید این را قبول کنیم و نباید مقید باشیم که برای ده سال یا یازده یا پانزده سال مستشار بیاوریم.
کاشف ـ بنده هیچ منافی نمیدانم که وزیر این اظهاراتی که برای آوردند مستشار موقتی می‌کند همین اقدام را در آوردن مستشار دائمی بکند و مکرر صحبت شد و گفتند که این یک نفر اگر تصویب شود شاید شروع به جلب مستشار دائمی شود و این مطلب سه ماه هست که عنوان شده و حالا بعد از سه ماه می‌خواهیم مذاکره کنیم و اگر الان تصویب شود این شخص چگونه می‌تواند اصلاحات نماید پس بهتر این است که اقدام در جلب مستشار دائمی شود برای ادارات خصوصا اداره تلگراف که خیلی اهمیت دارد و از تمام ادارات فعلا مختل تر و بدتر است.
متین السلطنه ـ این قسمت آخر فرمایش آقای کاشف را بنده اهمیت می‌دهم ولی سئوال ابتدائی بنده این بود که آیا وزارت پست و تلگراف اصرار در شش ماه دارند یا نه از قرار اظهار وزارت پست و تلگراف معلوم شد هنوز اصرار دارند حال اینکه ممکن نیست که در شش ماه ترتیبی داده شود و اگر غرض امتحان او است همان طور که آقای تقی زاده فرمودند ممکن است که فعلا شش ماه استخدام شود اگر صحیحا کار کرد و پسندیده شد که بعد از شش ماه دو مرتبه شش ماه دیگر تجدید شود و همین طور استدامه پسدا کند و چنانچه گفته شد این شخص مهارتی در سیم کشی و غیره دارد اطلاعات کافی هم دارد ولی باید دانست که این شهص چه سمتی دارد که بتواند تغییرات کلی در پرسنل این اداره بدهد علاوه بر آن یک نکته مهمی که بنده در نظر دارم این است که وزارت پست و تلگراف الان یک نفر اروپائی مستخدم دارد چرا از وجود او انتفاع نمی‌برد که محتاج به آوردند یک نفر جداگانه نباشد و امروزه مواجب گزافی داده نشود.
وکیل الرعایا ـ بنده گمان می‌کنم ما اگر راضی باشیم وزراء مستشار بیاورند از همین اینجا معلوم می‌شود اگر امروز یک مستشار میاوردند و او هم مکلف بود که کارها را ترتیبی در او بدهد برای اینکه شکایت کردند از اینکه ترتیبات مرتب نیست و حالا که وزیر می‌گوید که یک نفر آدم لازم دارم که استفاده کلی در مدت شش ماه از وجود او بکنم میگوئیم صلاح نیست پنج ماه است که وزیر این را پیشنهاد کرده است و ما همین طور به تأخیر انداخته‌ایم وزراء در پروگرام خودشان گفتند ما مستشار از خارجه میاوریم باید این را دانست که این شخص را که می‌خواهند بیاورند در واقع شاگرد آن مستشار است و این شخص مدت زیادی است که در تهران است و از ترتیبات مسبوق است در هر صورت بنده از اشخاصی هستم که با پیشنهاد وزیر موافقم و اینکه توضیح نداده است بنده عرض می‌کنم شما اگر وزیر را مسئول میدانید که بر حسب مسئولیت خود امروزه این یک نفر را لازم دانسته دیگر مذاکره کردن و این قدر وقت تلف کردند لازم ندارد شاید توضیح نخواستند که او جواب بدهد برای آلمان که نمی‌تواند توضیح بدهد پس باید این را تصویب کنیم و اگر رأی ندهیم شاید احتمال این برود که خدای نخواسته ما طالب نیستیم اداره پست و تلگراف یک ترتیب صحیحی پیدا کند بنده موافقم و تصویب این پیشنهاد را لازم میدانم دیگر سایر آقایان را نمیدانم که چه رأی داشته باشند.
رئیس ـ مذاکرات کافی است حال باید رأی گرفت اول به راپورت کمیسیون که پیشنهاد وزیر را رد کرده است رأی می‌گیریم هر کس با راپورت موافقت دارد باید قیام نماید.
(اغلب قیام نکردند.)
رئیس ـ راپورت کمیسیون رد شد پس حالا رأی می‌گیریم به پیشنهاد وزارت اول لایحه وزیر قرائت نمود.(آقا مرتضی قلیخان لایحه وزیر را قرائت نمود.)
رئیس ـ عجالتا باید معلوم شود که استخدام یک نفر اروپائی را قبول کنیم یا تأخیر بعد از آن که رأی گرفتیم و معلوم شد قبول شده است رجوع می‌شود به کمیسیون بودجه اول باید رأی گرفت.
تقی زاده ـ این کنترات است نمی‌شود ابتدا رأی گرفت باید ماده به ماده شور شود و بعد از شور رأی گرفته شود.(مقاوله نامه بین اداره تلگرافی ایران و هند و اروپ قرائت شد.)
اسدالله میرزا ـ این وقتی که فرستاده شد راپورت کمیسیون به مجلس نیامده بود حالا که به مجلس آمده داده شده است عقیده بنده این است که این برود به کمیسیون خارجه که تغییرات لازمه را داده بفرستند به کمیسیون پست یا کمیسیون قوانین مالیه بعد از آن به مجلس بیاید به جهت آنکه دو ماه قبل این پیشنهاد شده است و حالا هم در بعضی از مواد تغییر پیدا شده است که باید به کمیسیون رفته ثانیاً به مجلس بیاید.
معاون وزارت پست ـ در این مسئله هیچ تغییری پیدا نشده و نخواهد شد به جهت اینکه ملاحظاتی که باید بشود وزارت پست کرده است و با این شخص قرارداد نموده و گفته است شما را در مدت شش ماه در این مبلغ قبول می‌کنیم حالا اگر بخواهیم به او بگوئیم یک قران از این اندازه کم شود نمی‌شود ملاحظاتی را که لازم بوده کرده‌ایم و به او گفته‌ایم که از ساعتی که مجلس تصویب کند به شما حقوق می‌دهیم و الان هم از زمانی که مجلس این را تصویب نماید او مستخدم است و حقوق خواهد گرفت سایر فصولش هم به هیچ وجه تغییر پذیر نیست و اگر بخواهید داخل مواد آن بشوید یا تغییری در آن بدهید ابتدا خوب است قبول نکنید برای اینکه هیچ ممکن نیست تغییری در آن داده شود زیرا که ما آنچه دقت لازم بود کرده‌ایم.
وحید الملک ـ بنده به مناسبت این را با کمیسیون خارجه نمی‌بینم.
متین السلطنه ـ مقصود از تمام این تاسیسات این است که سهوهای بزرگی که سابق شده است نشود و حالا که مجلس قبول کرده است این مسئله را اقلا باید مواظب بود که یک کنترات مضحکی بسته نشود یک شخصی که در تهران است چه جهت دارد که کنترات او را روپیه بنویسند و عقیده‌ام این است که تا در فصول آن مذاکره نشود نمی‌تواند رأی داد خوب است این برود به کمیسیون پست و تلگراف و از آنجا برود به کمیسیون بودجه بعد از آن به مجلس بیاید.
نوبری ـ به عقیده بنده مطرح قرار دادن این مسئله ابدا صحیح نیست چون به کمیسیون بودجه نرفته است این باید اول برود به کمیسیون بودجه اگر کمیسیون بودجه اجاره داد به مجلس بیاید و مطرح شود.
رئیس ـ اولاً اساساً باید معلوم شود که این را مجلس قبول می‌کند یا خیر بعد از رأی گرفتن اگر قبول شد همان طور که گفته شد یا به کمیسیون خارجه می‌رود یا به کمیسیون پست و تلگراف.
کاشف ـ اینجا می‌نویسد که این شخص در اداره هند و اروپ مستخدم است در صورتی که آنجا مستخدم است چه طور می‌تواند استخدام ما را قبول کند و اگر آزاد است پس چرا طرف کنترات اداره هند و اروپ شده است این ملاحظات باید بشود.
فاتح الملک ـ این باید برود به کمیسیون فوائد عامه و در آنجا نظریات در آن شود آن وقت به مجلس بیاید.
وکیل التجار ـ بعد از آنکه راپورت کمیسیون رد شد ایرادات عجیب می‌شود شما میدانید که مستخدمین خارجه این کنترات را با روپیه معین می‌کنند که قیمت قران با پول آنها گاهی گران می‌شود گاهی ارزان یعنی تفاوت پید می‌کند و اینکه گفته شد این شخص در اداره هند و اروپ مستخدم است چه طور می‌تواند در اداره تلگراف استخدام قبول کند چون این شخص فعلا در آنجا مستخدم است و کنترات او با آن اداره است و این شش ماه را وزارت پست و تلگراف خواهش کرده است که به این اداره فرستاده شود و بعد از اینکه خدمت خود را در این شش ماه انجام داد اگر بخواهند دوباره منترات را تجدید نمایند آن وقت یک رسمی بین آنها است که آن را می‌دهند و حالا نمی‌توانیم بگوئیم که حکما بعد از شش ماه نگاه می‌داریم و حکما آن پول را خواهیم داد اگر خوب بود و به کار خورد و ترتیبی برای این اداره داد و خواستید که بیشتر باشد آن وقت این ۱۲۵ روپیه را می‌دهید و تجدید کنترات می‌کنید این مطالب چیزی نیست که در آن مذاکره شود.
حاج آقا ـ اینکه آقای وکیل التجار فرمودند که بستن آن کنترات را با روپیه برای تفاوت قران است این روپیه در تمام ممالک هست یک کنتراتی در خارجه بسته شد که با روپیه باشد خصوصا همان طوری که آقای متین السلطنه فرمودند که این ۱۵ سال است که در ایران است ما خودمان باید به طوری که مصلحت خود را میدانیم رفتار کنیم نه اینکه ملاحظه حال آنها را بنمائیم و صرفه خود را از دست بدهیم و اما در باب اینکه مدت را چه قدر تصویب کنیم عقیده من است که چون کمیسیون این را اساساً رد کرده است در جزئیات آن نظری نکرده است و حالا که راپورت کمیسیون را مجلس رد کرده است همان طوری که شاهزاده اسدالله میرزا فرمودند این باید ثانیاً برود به کمیسیون و در آنجا نظریات در آن بشود بعد به مجلس بیاید.
تقی زاده ـ این مسئله کمیسیون را خیلی اهمیت می‌دهند و مثل این است که نرفته به کمیسیون نمی‌شود به مجلس بیاید این طور نیست این مسئله از کمیسیون فوائد عامه گذشته و رأی خود را داده است حالا وقتی که مجلس می‌گوید باید این استخدام بشود و دوباره کمیسیون چگونه می‌تواند در آن نظرات کند و بر خلاف عقیده خود رأی بدهد این باید برود به کمیسیون دیگر و کمیسیون خارجه هم ربطی به این کار ندارد برای اینکه این ملاحظات سیاسی چندان ندارد واین ملاحظه‌ای که کردند و گفتند باید این باشد تا تمام مستشارها که در پروگرام وزراء ذکر شده است بیایند این به نظر بنده هیچ صحیح نمی‌آید برای اینکه این یک اصلاحات فوری را که لازم شده است اصلاح می‌نماید و منافاتی با آوردند مستشارهای دائمی ندارد دیگری ندارد برای اینکه فعلا کمیسیون بودجه اهمیتی ندارد وقتی اهیمت پیدا می‌کند که عایدات مملکت را تماما بداند و در یک صفحه پیش از او حاضر باشد که وقتی یک مصرفی پیدا شد بتواند نظر کند و ببیند این مصرف محل دارد یا ندارد و به غیر از این طور نمی‌شود به او اهمیت را داد و حالا لازم هم نیست که این مسئله را راجع به آنجا کنیم از این پولها خیلی صرف می‌شود در غیر اصلاحات و در این مورد چنانچه گفتند البته آن ملاحظاتی که باید بشود شده است و تصدیق می‌کنم فرمایش آقای متین السلطنه را هم در مسئله روپیه هم در مدت و آن چیز را که آقای کاشف گفتند که چرا این کنترات به اداره هند و اروپ امروز اداره دولتی است که دولت انگلیس باشد و مستخدم آن اداره مستخدم دولتی است و در این مدت که در واقع به عنوان عاریت می‌خواهند این شخص را بیاورند بدون اجازه دولتی نمی‌شود و در مسئله رأی گرفتن به عقیده بنده نمی‌شود رأی گرفت برای اینکه چون ما قطع کردیم این ماده شور شود و رأی گرفته شود و بر اینکه پنج ماه دیگر نماند ممکن است به هر کمیسیونی می‌رود تعجیل در راپورت دادن آن بنمایند که بیش از این معطل نشود یا اینکه اگر مجلس تصویب کرد در خود مجلس مطرح شود.
اسدالله میرزا ـ عرضی را که بنده کردم اگر معاون وزارت مخالفت نمی‌کردند این قدر مذاکره نمی‌شد و می‌گذشت و رفتن این را به کمیسیون خارجه مناسب نمیدانم اگر باید برود باز باید به کمیسیون پست و تلگراف برود و در آن دو دفعه که به کمیسیون رجوع شد در هر دو دفعه اساساً رأی دادند در مرتبه اول گفتند که این راجع به ترتیب اداره است و با خود وزیر است و در مرتبه دوم به ملاحظه اینکه وزراء مستشارهای دائمی خواهند آورد رد کردند و حالا که مجلس اساساً تصویب می‌کند برای مواد کنترات تا اندازه اجمال باید برود به همان کمیسیون که در جزئیات آن مذاکره کرده توضیحات بدهند که مجلس قانع شود و اما اینکه چرا این کنترات را با روپیه بسته‌اند ولو اینکه در تمام ممالک این روپیه هست و کنترات را از روی آن نمی‌بندند ولی به عقیده بنده ضرری ندارد و شاید هم جهتی داشته باشد پس در هر صورت بنده لازم میدانم که این برود به کمیسیون که بعضی توضیحات از وزیر بخواهند و مواردی که باید تغییر بکند غوررسی و مداقه کنند و راپورت بدهند تا مجلس داخل مذاکره شود از این مسئله می‌گذریم اینکه گفته شد این برود به کمیسیون بودجه به عقیده بنده که این مسئله ربطی به کمیسیون بودجه ندارد برای اینکه شما می‌خواهید یک نفر مستخدمی را از اداره دیگر موقت برای اداره یک وزارت خانه بیاورید و حقوقی به او بدهید ممکن است همین وجه را رئیس اداره به شما بدهد و بدون اینکه ۳ تومان کسر یا اضافه داشته باشد و وزیر هم که با شما همراه است در این صورت بودجه نمی‌تواند حرفی بزند به علاوه رفتن به کمیسیون بودجه در وقتی مفید است که بودجه کلیه در کمیسیون باشد و صورت جمع و خرج مملکت که هنوز به کمیسیون نیامده است که ببیند برای این مصرف محلی دارد یا اینکه محلی ندارد پس به عقیده بنده رفتن این به کمیسیون پست و تلگراف که ملاحظه نموده و موادی را که قابل توجه میداند یا رد می‌کند راپورت بدهد که مجلس داخل مذاکره شود.
معاون وزارت پست ـ بنده خیلی افسوس می‌خورم که در این مسئله کوچکی که از طرف وزارت پیشنهاد شده است این قدر مذاکره می‌شود وزارت پست یک نفر مستخدم در مدت شش ماه در میزانی که پیشنهاد کرده است لازم دارد مجلس شورای ملی باید یا اساساً رد کند یا قبول کند والّا در جزئیات آن قرار داده شده است و فصول آن ابدا تغییر پذیر نیست و استدعا می‌کنم مجلس دو مسئله را تصویب کند یکی اساس این استخدام را و یکی وجهش و در فصول دیگرش ابدا ممکن نیست تغییری داده شود.
رئیس ـ پیشنهادی است که آقای معاضد الملک کرده‌اند خواند می‌شود.
بنده تقاضا می‌کنم که مجلس شورای ملی برای استخدام یک نفر اروپائی برای اصلاحات اداره پست و تلگراف یک ماهه ۱۸ تومان به وزارت پست اعتبار بدهد.
(شاهزاده اسدالله میرزا و آقای تقی زاده گفتند به این پیشنهاد باید رأی گرفت.)
رئیس ـ شما می‌خواهید یک ماه در این مسئله مذاکره کنید اینکه نمی‌شود راپورت کمیسیون رد شد حالا باید به پیشنهاد وزیر رأی گرفت.
معاضد الملک ـ بنده عرض می‌کنم اگر ابتدا وزیر پست و تلگراف اعتبار خواسته بود این قدر طول نمی‌کشید الان قریت سه ماه است که گذشته تا رأی کمیسیون فوائد عامه به مجلس آمده است و سه ماه دیگر هم باید معطل شوند تا کمیسیون پست یا کمیسیون خارجه با کمیسیون بودجه به مجلس راپورت بدهد با این تفصیل چگونه این کار خواهد گذشت.
وحید الملک ـ در این پیشنهاد نمی‌شود رأی گرفت و در پیشنهاد وزیر هم باید دانست که کنترات خواهد بود یا اینکه کنترات نیست اگر کنترات نیست که می‌شود رأی گرفت و اگر کنترات است باید ماده به ماده شور شود.
رئیس ـ مذاکرات کافی است بیش از این وقت مجلس نباید تلف شود حالا رأی می‌گیریم اول به پیشنهاد رأی می‌گیریم هر کس این پیشنهاد آقا معاضد الملک را تصویب می‌کند قیام نماید.(قیام نکردند.)
رئیس ـ حالا به پیشنهاد وزیر رأی می‌گیریم هر کس اساساً استخدام یک نفر اروپائی را تصویب می‌کند قیام نماید.
(اغلب قیام کردند.)
رئیس ـ آقای حاج شیخ علی پیشنهادی کرده‌اند خوانده می‌شود.
این بنده پیشنهاد می‌کنم که این کنترات برگردد به کمیسیون پست و تلگراف و تجدید نظر شده به مجلس برگردد.
اسدالله میرزا ـ بنده تاسف می‌خورم از اینکه معاون وزارت پست و تلگراف عرایض بنده را رد کردند و حالا اظهارات ایشان مخالف است با این پیشنهاد.
تقی زاده ـ بنده عرض می‌کنم نزدیک بود که یک سهو بزرگی بشود برای اینکه مخالف قانون اساسی بود برای اینکه سه روز حرف زدیم که کنترات باید به مجلس بیاید و پولش هم در اینجا تصویب شود و ماده به ماده باید مباحثه شود و این هم مثل کنترات است و البته اگر به کمیسیون برای دو مطلب است یکی اینکه تصویب می‌شود یا تصویب نمی‌شود و یکی برای پولش است آنهائی که میگویند به کمیسیون پست و تلگراف برود برای این است که معلوم شود کدام ماده قبول می‌شود و کدام قبول نمی‌شود و کدام تغییر باید داده شود و نظریات خود را در آن بکند پس نظر آقایان در حقیقت به دو نکته است یکی پول و یکی کنترات و در خود کنترات چون هنوز آن طرحی که پیشنهاد شده از مجلس نگذشته است باید به مجلس مذاکره نماید و حرف به حرف آن تصویب شود.
رئیس ـ پیشنهاد آقای حاجی شیخ علی یک مرتبه دیگر خواند شود.(آقای مرتضی قلیخان پیشنهاد را ثانیاً قرائت نمود.)
اسدالله میرزا ـ اجازه میفرمائید عرضی دارم.
رئیس ـ مذاکرات کافی است حال به این پیشنهاد رأی می‌گیریم تا کار به جائی منتهی شود هر کس پیشنهاد آقای حاجی شیخ علی را به طوریکه خوانده شد تصویب می‌نماید قیام کند.(اغلب کردند.)
رئیس ـ با اکثریت تصویب شد رجوع می‌شود این مسئله به کمیسیون پست و تلگراف که تجدید نظر کرده راپورت بدهد.(راپورت کمیسیون نظام قرائت شد
مشعر بر اینکه محمد علی میرزا، حشمت الدوله و حاجی محمد تقی اجازه داد که پنج هزار تفنگ و یک کرور فشنگ مختلف گرفته بودند و این مقدار را خریده‌اند لیکن وارد نکرده‌اند دو هزار قبضه تفنگ و به همین نسبت فشنگ به دولت حق الاجاره ورود می‌دهند و د رخریداری بقیه تفنگ و فشنگ هم دولت حق تقدم دارد و هر کس هم می‌خرد با اجازه دولت باشد و از طرف شمال هم وارد می‌کنند.
وکیل التجار ـ بنده گمان می‌کنم این همان تفنگ و فشنگی است که در مجلس عالی مذاکره شده بود از برای آذربایجان خریده شود باری به این کاری نداریم لیکن نمیدانم در موقعیکه حمل اسلحه را قدغن می‌کنیم چه طور می‌توانیم رأی بدهیم که سه هزار تفنگ و سیصد هزار فشنگ بین مردم متفرق شود این را کی می‌خرد مردم می‌خرند این تفنگ شکاری نیست بنده صلاح نمیدانم از این تاریخ به بعد یک قبضه تفنگ یا یک گلوله فشنگ وارد شود به این جهت بنده چنین تصور می‌کنم حالا که یک چنین اقدامی شده است و بیعانه داده‌اند دولت اقدامی کند که یک ضرر زیادی به آنها نخورد و آن ضررها را برگرداند به اینطور که قبول کند در صورتیکه اگر ملاحظه اصل مطلب بشود باید با آنها ترتیب دیگر رفتار کنیم.
معزز الملک ـ چون جناب وکیل التجار فرمودند که این همان تفنگی است که در زمان محمد علی میرزا در مجلس عالی مذاکره شده بود به این جهت لازم است بنده شرح آن را عرض کنم در زمان محمد علی میرزا حاجی محمد تقی و حشمت الدوله این مقدار تفنگ را از دولت اجازه خواسته بودند و خریده بودند بعد رحیم آقا نام تبریزی را هم شریک در این کرده بودند آن هم یک تفصیلی دارد باری تا وقتی که محمد علی میرزا خلع شد و دولت، دولت ملی شد این تفنگها وارد نشده بوده آنها به شورای نظامی اظهار داشتند شورای نظامی به وزارت جنگ اظهار داشت وزارت جنگ به شورای ملی فرستاد و از مجلس به کمیسیون نظام رجوع شد و کمیسیون نظام این طور صلاح دانست که این تفنگها مستقیما به تهران وارد شود دولت حق تقدم در خریداری داشته باشد و شرایط دیگری هم با اظهارات آقای وکیل التجار مخالفتی ندارد این در صورتی بود که بودجه دولت اجازه خریداری تمام را ندهد ولی در صورتیکه اجازه بدهد البته بهتر است و کمیسیون هم تصویب می‌کند.
وکیل الرعایا ـ در اینجا دو سه طرف پیدا کرد مطلب و بنده با هر سه مخالفم اولاً باید دانست که دولت اگر بخواهد اسلحه بخرد مناسبتر می‌خرد دیگر آنکه دولت تفنگهای مختلف نمی‌خرد کسانی که برای ماهیانه صد و هشتاد تومان دادن به یک مستخدم اروپائی صحبت می‌کنند بدانند که در اینجا صحبت صد هزار تومان است به علاوه این تفنگها برای معطلی خیلی خرج برداشته و عیب کلی این است که تفنگها و فشنگها یک جور نیست و ما باید بدانیم که یک روز باید تمام تفنگ و فشنگ مملکت یک جور باشد که اگر یک مرتبه از یک سرحد ما فشنگ خواستند ما بدانیم فقط فلان مقدار فشنگ باید فرستاد دیگر عقب این نباید بگردیم که چه قسم فشنگ باید فرستاد و تفنگهای آنها چه قسم است و چیزی که با تمام این موانع ما را اجاره می‌دهد که یک مساعتی با آنها بنمائیم این است که دو سه نفر گیر کرده‌اند و چاره ندارند و تحمل تمام این ضرر را نمی‌توانندبنمایند به این جهت مجلس باید ترحما یک چاره کند لیکن تا یک اندازه هم مجلس می‌تواند ترحم نماید به ملاحظه اینکه از مال مردم اجاره می‌کند که بدهند باید ملاحظه کرد که صاحبان پول هم راضی هستند یا خیر چون مثلاً پنجاه هزار تومان را که ما اجاره می‌کنیم که به یک نفر بدهند باید تصور کرد که از پنجاه هزار گرفته می‌شود پس آن قدرش را بنده تصور می‌کنم که بتوانیم اجازه بدهیم که همان مقداری که دولت می‌تواند بخرد به همان قیمت ترحما به آنها بدهد و این تفنگها را خود دولت قبول کند گر چه میدانم که این مقدار پول را هم که حالا دولت می‌دهد دور ریخته است برای اینکه چهار سال بعد به دردش نمی‌خورد لیکن از برای استخلاص این سه نفر بیچاره که گیر کرده‌اند آن قدر را اجازه می‌توان داد.
اسدالله خان ـ می‌خواستم عرض کنم در صورتی هم که دو هزار قبضه تفنگ و دویست هزار فشنگ به ودلت واگذار نمایند باز منتی به دولت نگذاشته‌اند به جهت اینکه همین مقدار قیمت گمرک ورود است که قریب صد هزار تومان می‌شود و در هر صورت یا به اسم گمرک با به اسم دیگر با این مقدار دولت می‌رسید به علاوه اگر ما اجازه ورود ندهیم چه ندهیم چه خواهند کرد غیر از اینکه خودش در تفلیس بپوسد و اینها یک حق الارض بدهند.(در این موقع خواستند رأی گرفته شود به تقاضای بعضی مجددا راپورت قرائت شد.)
رئیس ـ حالا رأی می‌گیریم به این راپورت کمیسیون نظام هر کس موافقت دارد قیام نماید.
رئیس ـ رد شد آقای آقا سید جلیل سئوالی داشتید از وزارت پست و تلگراف.
سید جلیل ـ در خصوص این ۲۶ نمره تمبر از یک شاهی به بالا که بیست و شش بسته ساعت چیان وارد کرده است می‌خواستم از وزارت پست و تلگراف سئوال کنم که بدون اجازه وزیر پست و تلگراف چه طور وارد کرده است؟
معاون وزارت پست و تلگراف ـ این ساعت چیان کسبش در خارجه فروش تمبر است در چندی قبل یک تمبری به طور نمونه آورد در وزارت پست و تلگراف اظهار داشت که من یک تمبر درست کرده‌ام که روی آنها صورت عمارات قدیم ایران نقش شده است چنانچه یک هفته اداره پست از این تمبر کار بکند و مقرر نمایند به پاکات الصاق شود شود در پست خانه‌ها و بعد باطله اش را به خودم واگذار نمایند پنج هزار تومان به دولت تقدیم می‌کنم وزارت پست و تلگرافت مطلب را به مجلس وزراء پیشنهاد کرد هیئت وزراء به ملاحظه اینکه موجب بی ترتیبی اداره پست می‌شود قبول نکردند.
سید جلیل ـ در صورتی که هیئت وزراء رد کرده‌اند چه طور بیست شش بسته وارد کرده‌اند.
معاون ـ اولاً بیست و شش بسته نیست بیست و شش نمره است به طور نمونه ثانیاً اینکه هیچ اهمیتی ندارد یک چنین تمبری قیمتی ندارد وقتی قیمت دارد که اداره پست قبول کند.
رئیس ـ یک ربع تنفس است.(مجلس متفرق شد مجدد مقارن غروب جلسه در تحت ریاست آقای ممتاز الدوله منعقد شد.)
نایب رئیس ـ خاطر آقایان مسبوق است که آقای حجت الاسلام آقای شیخ محمد تقی نجل مرحوم آیت الله حاجی میرزا حسین طاب ثراه مدتی است که از عتبات عالیات به عزم تشرف به مشهد مقدس حرکت فرموده‌اند در این مقام بودیم که به علاوه تشریفات و تجلیلاتی که از طرف دولت به عمل می‌آید ما هم مستقلا تشریفاتی از برای ورود ایشان به عمل بیاوریم و مخصوصا امروز آقای حاجی سید نصرالله قرار بود جلسه مخصوصی داشته باشد از برای پذیرائی ایشان و ترتیبات آن لیکن متاسفانه حاال خیر رسید که تعمدا بی خبر تشریف آوردند معلوم است هر یک از آقایان فردا تشرف به حضور مبارکشان و تشکر از ایشان می‌توانند مشرف شوند و هیئت رئیسه هم فردا حضور مبارکشان مشرف خواهند شد.
(راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح قانونی آقا شیخ ابراهیم زنجانی در احصائیه نفوس قرائت شد مشعر به اینکه کمیسیون مبتکرات طرح مزبور را قابل توجه دانسته طرح قانونی نیز قرائت شد.)
نایب رئیس ـ در قابل توجه بودن طرح مزبور رأی می‌گیریم هر کس قابل توجه میداند قیام نماید.
نایب رئیس ـ اکثریت حاصل شد حال به کمیسیون داخله رجوع می‌شود.
(راپورت کمیسیون بودجه قرائت شد متضمن اینکه رقعه از وزارت مالیه رسیده بود مشعر بر اینکه حاجی تقیخان در مراجعت از جده از کالسکه افتاده پایش شکسته و عجالتا از کار افتاده است چون در راه خدمت به دولت آن صدمه به وارد شده وزارت مالیه نظر به تصویب وزارت امور خارجه تصویب می‌کند که سالی یک صد و بیست تومان درحق او برقرار شود و کمیسیون بودجه نیز مبلغ مزبور را در حق مشارالیه به ملاحظه مذکور تصویب می‌نماید.)
فاتح الملک ـ بنده چون از حال او مسبوقم عرض می‌کنم سالی که بنده مشرف شده بودم به مکه او هم بود و خیلی زحمت کشید در حق حجاج در خصوص کرایه کردند شتر و تهیه اسب حجاج و غیره و این ایام با پای شکسته آمده است تهران چندی پیش هم او را دیدم با حال فلاکتی اگر نمایندگان محترم تصویب کنند نقد به او پول داده شود خیلی به جاست.
نایب رئیس ـ این محتاج به مذاکره زیاد نیست رأی می‌گیریم هر کس تصویب کمیسیون را تصویب می‌کند ورقه سفید خواهد انداخت رأی گرفته شد.
معاضد الملک ـ عده حضار ۵۹ ورقه سفید ۳۶ کبود ۳ امتناع ۲۰.
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد.
اسامی تصویب کنندگان:حاجی آقا ـ آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ حسن علی خان ـ مرتضی قلیخان ـ معاضد الملک ـ معزز الملک ـ لسان الحکما ـ تربیت ـ وکیل الرعایا ـ دکتر اسمعیل خان ـ موتمن الملک ـ میرزا داوود خان ـ معتمد التجار ـ فهیم الملک ـ سید جلیل ـ شیبانی ـ دکتر امیر خان ـ حاجی فاتح الملک ـ قوام الاسلام ـ وزیر زاده ـ ممتاز الدوله ـ دهخدا ـ ابوالقاسم میرزا ـ اسدالله خان ـ ذکاالملک ـ منتصر السلطان ـ متین السلطنه ـ صدیق حضرت ـ ارباب کیخسرو ـ وکیل التجار ـ میرزا ابراهیم خان ـ مصدق الممالک ـ اسدالله میرزا ـ شیخ علی ـ طباطبائی ـ دبیر الملک.
اسامی رد کنندگان:
ادیب التجار ـ نجات ـ معین الرعایا.
نایب رئیس ـ خاطر آقایان مسبوق است که آن روز خواستیم آن دو نفر کسر کمیسیون قوانین مالیه را انتخاب کنیم به واسطه اینکه عده کافی نبوده‌اند خوب است امروز آن دو نفر را انتخاب کنیم.
معین الرعایا ـ بنده به واسطه کسالت مزاجم نمی‌توانم در دو کمیسیون حاضر شودم آن روز هم عرض کردم نپذیرفتند لکن حالا استدعا می‌کنم عوض بنده را انتخاب نمائید چون بنده نمی‌توانم حاضر شوم.
رئیس ـ پس سه نفر باید انتخاب کرد اسامی اشخاصی که قابل انتخابند بخوانید.(قرائت کردند هم چنین اسامی اعضاء کمیسیون قوانین مالیه را قرائت کردند.)
محمد هاشم میرزا ـ بنده را جزو قابلین انتخاب نوشته بودند در صورتی که من در دو کمیسیون عضویت دارم.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ یک چیز مفصلی چاپ شده توزیع هم شده به کمیسیون رجوع می‌شود کمیسیون نظرات خود را کرده پاره‌ای نظرات یا اصلاحات دارد حالا باید تمام آن چیز اولی را در ضمن راپورت بنویسد دو مرتبه یا نظرات خود را راجع به آنجا نماید.
نایب رئیس ـ توضیح بفرمائید.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ مثلاً قانون عدلیه چاپ می‌شود بین وکلا توزیع هم می‌شود بعد به کمیسیون عدلیه می‌رود کمیسیون عدلیه اصلاحاتی دارد راپورت که به مجلس می‌دهد در ضمن راپورت تمام قانون را باید بنویسد یا فقط مواد اصلاحیه را بنویسد و اشاره به مواد قانون می‌نماید کافی است.
نایب رئیس ـ این راجع است به نظر خود کمیسیون لکن از برای اصلاح یک ماهه لازم است در راپورت نوشته شود همان ماده اصلاحیه دیگر لازم نیست صد ماده در ضمن راپورت نوشته شود.
وکیل الرعایا ـ یک قسمت را از فرمایش آقای آقا شیخ ابراهیم زنجانی جواب گفتید و یک فسمت از مطلب ایشان بی جواب ماند غرض ایشان این است که اگر بعضی مواد را کمیسیون تغییر داد لازم است مواد تغییر داده شده دو مرتبه به مجلس بیاید یا خیر.
نایب رئیس ـ غرضشان را خودشان بیان کردند.
وکیل الرعایا ـ غرضشان همین بود.
نایب رئیس ـ خوب است جناب آقا شیخ ابراهیم زنجانی مطلب خودشان را بنویسند تا رفع اختلاف بشود دستور روز پنج شنبه راپورت کمیسیون بودجه راجه به حقوق عظیم زاده طرح آقای وحید الملک راجه به تغییر تاریخ و طرح آقای ابو القاسم میرزا راجع به مراتع دولتی طرح معتمد التجار راجع به محصلین ایرانی در خارجه راپورت کمیسیون بودجه راجع به برقرار کردند حقوق پسر مرحوم یحیی میرزا راپورت کمیسیون راجع به وظیفه رئیس سابق گمرک ارومیه راپورت کمیسیون معارف راجع به قوانین اساسی معارف.
محمد هاشم میرزا ـ قرار بود طرح آقای فهیم الملک در باب حقوق تفاعد جزو دستور شود دیگر طرح آقای وکیل الرعایا بود که جزو دستور بود اینها خیلی لازم است که زودتر از مجلس بگذرد.
نایب رئیس ـ آنها حاضر نبود و از طبع خارج شده است.
وکیل الرعایا ـ بنده می‌خواستم از مجلس استدعا کنم طرح قانونی راجع به روده را در دستور پس فردا بگذارند در فوریت این طرح دو مرتبه رأی گرفته شده و بنده هزار ورقه از آن طبع و توزیع کردم تصور می‌کنم هر یک از آقایان دو سه نسخه داشته باشند و به واسطه نگذشتن آن هم جماعتی بلا تکلیفند هم دو وزارت خانه در زحمت است.
نایب رئیس ـ درست است شما طرح خودتان را طبع کردید لکن راپورت کمیسیون طبع و توزیع نشده است حالا هم بسته به رأی مجلس است چنانچه تصویب کنند که بدون طبع و توزیع راپورت کمیسیون به مجلس بیاید ممکن است در دستور پس فردا بگذارین حالا در این باب رأی می‌گیریم هر کس تصویب می‌کند این طرح بدون اینکه راپورت طبع و توزیع شود به مجلس بیاید قیام نماید.
نایب رئیس ـ با اکثریت پذیرفته شد این را هم بنویسند جزء دستور پنجشنبه.
ادیب التجار ـ بنده می‌بینم هر چه جزء دستور مجلس گذاشته می‌شود راجه به خرج است بنده استدعا می‌کنم طرح آقای منتصرالسلطان راجه به دخانیات جزء دستور گذاشته شود.
نایب رئیس ـ آن طرح از کمیسیون برنگشته است.
ادیب التجار ـ پس استدعا می‌کنم زودتر برگردد.
ارباب کیخسرو ـ خوب است یک تغییری در وقت مجلس داده شود برای اینکه سه ساعت به غروب مانده تشکیل می‌شود دو ساعت از شب رفته تمام می‌شود و بعد از این شبها کوتاه است خوب است چهار به غروب به مجلس بیایند که سه و نیم مجلس منعقد شود.
اسدالله میرزا ـ من بعد هوا گرم است و چهار به غروب حاضر شدند مشکل است از سه ساعت به غروب تا یک ساعت از شب رفته کافی است.
میرزا ابراهیم خان ـ خوب اطلاع بدهند معاون وزارت خارجه هم حاضر باشد روز پنج شنبه برای وظیفه رئیس گمرک سابق ارومیه.
متین السلطنه ـ آقایان میدانند که بنده خیلی اصرار داشتم که دستور مجلس در مجلس معین شود و این مسئله محسنات زیاد دارد و اگر بنا بود دستور مجلس با اکثریت مجلس معین شود شاید خیلی از مطالبی که در دستور گذاشته شد گذاشته نمی‌شد به جها اینکه بنده می‌بینم آن مطالب اولیه چندان اهمیت نداشت و خیلی مفید میدانم که دستور مجلس با اکثریت معین شود دیگر آنکه خیلی لازم میدانم که طرح آقای ذکاءالملک راجه به روزنامه رسمی هر چه زودتر جزء دستور گذاشته شود.
نایب رئیس ـ از برای روز پنج شنبه همان طرح راجع به عمل روده کافی است لیکن بعد به مجلس آن طرح را میاوریم.
حسن علی خان ـ بنده هم لازم میدام طرح بنده راجه به مسئولیت وزارت دربار زودتر به مجلس بیاید.
(نایب رئیس حرکت کرد مجلس تقریبا دو ساعت از شب گذشته ختم شد.)