مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ شهریور (سنبله) ۱۳۰۱ نشست ۱۳۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ شهریور (سنبله) ۱۳۰۱ نشست ۱۳۸
جلسه ۱۳۸
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه بیست و هشتم محرم ۱۳۴۱ مطابق ۲۹ سنبله ۱۳۰۱
مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید صورت مجلس یوم چهارشنبه ۲۸ سنبله را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس- آقای حاج نصیرالسلطنه غائب با اجازه بوده‌اند و در صورت جلسه غائب بی اجازه نوشته شده و آقای حاج میرزا عبدالوهاب هم راجع به مستمریات اظهار نمودند نه راجع به شهریه‌ها.
آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - در صورت جلسه نوشته شده است که در جلسه گذشته گفته شد که مؤسسات رهنی بر خلاف شرع است در صورتی که بنده خاطر ندارم چنین چیزی گفته شده باشد بلکه گفته شد این دائره در وزارت فواید عامه به جهت جلوگیری از تجاوزات این مؤسسات و این هم مخالف با شرع انور نمی‌‌باشد. آقای عمادالسلطنه اظهار کردند که در سایه این مؤسسات بعضی خلاف شرع ها از قبیل گرفتن ربا و غیره می‌شود وگرنه چنین چیزی گفته نشد که این مؤسسات خلاف شرع است بلکه مؤسسات رهنی خیلی خوب و وجود آن‌ها هم لازم است.
رئیس- آقای عمادالسلطنه (اجازه)
عمادالسلطنه - در صورت جلسه نوشته شده است که بنده با وجود مؤسسات رهنی مخالف بوده ام در صورتی که چنین نیست من گفتم با اجحافاتی که این مؤسسات به نام فواید عامه می‌کنند مخالفم.
رئیس- آقای آصف‌الممالک (اجازه)
آصف‌الممالک- بنده راجع به دستور عرضی داشتم.
رئیس- حالا موقع مذاکره در دستور نیست. راجع به صورت جلسه دیگر مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
صورت جلسه با این چند فقره اصلاح تصویب شد.
آقای آصف‌الممالک (اجازه)
آصف‌الممالک- می‌خواستم تقاضا کنم راپُرت کمیسیون عدلیه از دستور امروز خارج شود تا در کمیسیون مجدداً در آن تبادل نظری شده بعد به مجلس بیاید.
رئیس- راپُرت کمیسیون عدلیه راجع به قانون هیئت منصفه جزء دستور امروز بود.
آقای آصف الممالک تقاضا می‌کنند از دستور امروز خارج شود.
در این باب مخالفی هست؟
(گفته شد - خیر)
راپُرت کمیسیون مبتکرات راجع به انضمام خلجستان به حوزه حکومتی قم مطرح است.
(آقای امیر ناصر راپُرت مزبور را به شرح ذیل قرائت نمودند)
- کمیسیون مبتکرات طرح قانونی پیشنهادی آقای آقا میرزا ابراهیم قمی‌نماینده محترم قم و جمعی دیگر از آقایان نمایندگان را در خصوص انتزاع خلجستان از حوزه حکومت عراق و الحاق آن به حوزه قم مطرح مذاکره قرارداده و باتفاق قابل توجه بودن طرح مزبور را تصدیق و رأی دادند. مخبر کمیسیون - حاج میرزا مرتضی
رئیس- آقای نجات (اجازه)
آقا میرزا محمد نجات- عرض ندارم.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- موافقم
رئیس- مخالفتی نیست؟
(اظهاری نشد)
رأی می‌گیریم به مفاد راپُرت کمیسیون مبتکرات که انضمام حکومت خلجستان را به حوزه حکومتی قم تصویب کرده آقایانی که این طرح را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
راپُرت شعبه اول است راجع به نمایندگی پور رضا قرائت می‌شود.
(به ترتیب ذیل قرائت شد)
خبر از شعبه اول به مجلس شورای ملی راجع به عدم صلاحیت شعبه و رسیدگی به دوسیه انتخابات بوشهر و توابع راجع به انتخاب آقای شیخ عبدالکریم و پور رضا. شعبه اول در ضمن رسیدگی به دوسیه انتخابات بوشهر و توابع به صورت مذاکرات جلسات شعبه سابق مراجعه نموده معلوم شد که شعبه سابق دوسیه مزبور را تحت شور قرار داده و در آخرین جلسه خود به اکثریت صحت انتخاب آقا محمود پور رضا را تصدیق کرده‌اند. لذا این شعبه خود را برای رسیدگی در این موضوع صالح نمی‌داند. (سید محمد تدین)
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده مخالفم
رئیس- راجع به چیز چیز مخالفید؟
آقا سید یعقوب- راپُرتی را که شعبه اول داده است که نمایندگی پور رضا صحیح است با آن مخالفم.
(همهمه نمایندگان)
آقا سید یعقوب- تکلیف بنده چیست؟
رئیس- بفرمائید.
آقا سید یعقوب - به قدری همهمه می‌کنند که نمی گذارند من حرف بزنم. اول مسئله ای که مجلس همیشه باید در نظر داشته باشد این است که قوانین خود را مقدس بشمارد و به قوانینی که سابقاً از مجلس گذشته عمل کنند و مسلماً هم همینطور است ما وکلا که قسم خورده‌ایم و به قول شاهزاده سلیمان میرزا که مکرر فریاد می زند باید مواظب قانون اساسی باشیم قانون اساسی ما را ملزم کرده است قوانینی را که از مجلس می‌گذرد واجب‌الاطاعه و‌الرعایه بدانیم و علاقه مند باشیم که دولت و ملت آن قوانین را اجراء کنند تا در سایه آن قانون مایه سعادت و ترقی خود نائل شویم پس مادامی که ما مواظبت از قانون نکنیم و خدا نخواسته اطاعت قانون را نکنیم و این تکلیف را از خودمان برداریم مسلماً قوانین از بین رفته و از درب بهارستان بیرون نمی‌روند.
محمد هاشم میرزا- بنده سئوال نظامنامه‌ای دارم.
رئیس- بگذارید نطقشان تمام شود بعد شما صحبت کنید.
آقا سید یعقوب- گمان می‌کنیم حضرت والا خیلی عجول هستند زیرا بنده به مقام ریاست که حافظ نظامنامه اند عرض کردم مخالفم و به تکلیف خودم عمل کردم و مخصوصاً مجدداً آقای رئیس سئوال فرمودند با چه چیز مخالفی عرض کردم با تصدیق نمایندگی پور رضا و فرمودند مخالفتم را بیان کنم ...
محمد هاشم میرزا- اخطار نظامنامه‌ای داشتم خواستم عرض کنم.
آقا سید یعقوب- اجازه بخواهید بعد صحبت کنید مقصود بنده هم توجه دادن ذهن آقایان است به قانون انتخابات. در قانون انتخابات صریحاً می‌نویسد یعنی یک شرایطی است در منتخب و یک شرایطی است در منتخب و قانون ما هم فارسی است و هیچ اشکالی ندارد عباراتش صریح‌الدلاله و قاطع‌المعنی که ابداً تغییر بردار نیست می‌نویسد: منتخب یعنی آن کسی که حق دارد سیاست مملکت را در دست بگیرد و حق دارد از طرف ملت بیاید این‌جا و قانون برای ترقی و سعادت مملکت و ملت وضع کند باید دارای سی سال باشد و این ماده صریح قانون است. ماده شش که شرایط انتخاب شوندگان را می‌نویسد می‌گوید وکیل مسلمان باید مسلمان باشد باسواد باشد سن او کمتراز سی سال و زیاده از هفتاد سال نباشد ما صحت انتخاب بوشهر را هیچ نمی‌توانیم اشکال کنیم برای اینکه بوشهر و تنگستان و دشتستان و بعضی بنادر دیگر که جزء آن‌جا است دو نفر نماینده دارد که یکی از آن‌ها آقای آقا میرزا علی کازرانی است که حالیه این‌جا هستند و یکی بعد از ایشان است و مجلس به اکثریت بلکه باتفاق صحت نمایندگی آقا میرزا علی کازرانی را تصویب کرده و گفتند دوسیه انتخابات آن‌جا صحیح است و آقا میرزا علی کازرانی هم جزء نمایندگان و در رأی دادن و موافقت و مخالفت با ما شریک شدند و حالا قریب چهارده پانزده ماه است که عمر شریف خودشان را در مجلس در وضع قوانین صرف می‌نمایند پس مجلس دوسیه انتخابات انجمن نظار مرکزی بوشهر را تصدیق کرده و همچنین تصدی کرد که اعضاء انجمن مرکزی بوشهر صحیح‌القولند و این قانون انتخابات هم که ما باید از روی آن عمل کنیم فارسی نوشته شده و مثل سابق نیست که برای هر عبارت عربی سی معنی کنیم و صریحاً می‌نویسد شخص منتخب نباید کمتر از سی سال داشته باشد و این سی سال یعنی سی دوازده ماه باید از سن منتخب گذشته باشد و از بوشهر علماء و تجار اصناف مختلفه همه نوشتند و تلگراف کردند که آقا محمود ملقب به پور رضا در موقعی که انتخاب شد بیش از بیست و چهار سال نداشت و در انجمن نظار مرکزی هم در این مسئله هیچ اشکالی نیست و همه متفق‌الکلمه این مسئله را تصدیق کردند و می‌گویند مطابق این قانون که شما وضع کرده اید و به دست ما داده اید چون سن او کمتر است او صلاحیت ندارد و منتخب آن کسی است که بعد از او در درجه دوم حائز اکثریت است حالا می‌خواهند بگویند چون پور رضا شخص فاضل و متجدد و حساس و دارای دیپلم است نمی‌شود او را رد کرد. آقا این شرطی است که در قانون صریحاً نوشته شده از این‌جا به حاج غلامعلی بهبهانی که به گفته تجار شخص مقدس و متدینی است و جد آقا محمود است تلگراف کرده و سن او را سئوال کردند جواب داد حالا بیست و پنج سال دارد از آقا رضا پدرش سئوال کردند جواب داد نورچشمی بیست و پنج سال دارد و این سئوالات موقعی بود که یک سال از انتخاب او گذشته بود قباله ازدواج مادرش را در انجمن برده و نشان دادند معلوم شد بیست و پنج سال دارد تام علماء و تجار و اعیان بوشهر نوشتند به خدا بیست و پنج سال دارد حالا بنده بیایم تمام تلگرافات علماء اعیان تجار جد و پدر او را کنار بگذاریم و بگوییم چون پور رضا متجدد است بیست و چهار سال ندارد و سی سال دارد؟! خیر چنین نیست به موجب قانون هفت نفر از اعضاء صحیح‌القول انجمن نظار بوشهر که صحت قول آن‌ها در موقع تصویب اعتبارنامه آقا میرزا علی کازرانی تصدیق شد متفقاً تصدیق کرده‌اند پور رضا که بعد از آقا میرزا علی کازرانی حائز اکثریت است دارای شرایط انتخاب شدن نیست و باید بعد از او کسی که حائز اکثریت نسبتی است به وکالت برقرار شود و این مسئله سابقه هم دارد و ما این‌جا وکلائی داریم که دارای اکثریت نسبی شده‌اند حالا چه شده است که ما بیائیم پافشاری کنیم در صورتی که شعبه اول هم از گردن خودش رد کرده و به شعبه سوم محول کرده و در شعبه سوم هم از دوازده نفر فقط چهار پنج نفر رأی داده‌اند در این صورت ما چطور می‌توانیم قانوناً دیانتاً و امانتاً حق شیخ عبدالکریم را از بین ببریم و حال آنکه قانون دیانت صحت و امانت این حق را به ما نداده است به چه اعتبار ما این حق را پامال کنیم. ما در این‌جا قسم یاد نموده ایم حالا چطور بیائیم برخلاف قسم رفتار نمائیم؟ این عقاید بنده است اینهم دوسیه است و بر هر یک از آقایان محترم هم مسئله مشتبه است ممکن است به دوسیه و تلگرافات مراجعه نموده آن‌ها را مطالعه نمایند تا مطلب معلوم و عرایض من واضح شود. من نمی‌گویم پور رضا صلاحیت ندارد می‌گویم به حد بلوغی که در قانون انتخابات معین شده نرسیده است و سنت کمتر از سی سال می‌‌باشد چون به حد بلوغ نرسیده است به این جهت این مقام به او نمی‌رسد و توهینی هم نکردم که خدای نخواسته به مقام تجدد او بر بخورد می‌گویم به حد بلوغ نرسیده است اگر کسی هم اشکال دارد این دوسیه است و اینهم اعضاء شعبه هستند بنده هم مخالفم و حاضر هستم که جواب آقایان را بدهم.
محمد هاشم میرزا - بنده اشکال نظامنامه ای دارم
رئیس- بفرمائید
محمد هاشم میرزا- عرض می‌کنم در این‌جا نوشته است که شعبه سابق راپُرتی داده راپُرت شعبه سابق که خوانده نشد اگر این راپُرت را به منزله راپُرت شعبه سابق یعنی راپُرت صحت انتخابات ایشان می‌دانند وقتی یک مخالف پیدا شد باید به جلسه بعد محول شود بنده ملتفت نمی‌شوم مطابق کدام ماده قانون آقای آقا سید یعقوب به بنده اعتراض کردند بنده خودم را محق می‌دانم.
رئیس- باید معین شود این شعبه باید راپُرت بدهد یا شعبه سابق
محمد هاشم میرزا- مقصودم این بود که آقای آقا سید یعقوب داخل دو اصل موضوع شدند.
رئیس- پریروز عرض کردم آقای آقا سید یعقوب همیشه از موضوع خارج می‌شوند.
آقا سید یعقوب- بنده اجازه می‌خواهم توضیح بدهم شاهزاده محمد هاشم میرزا به من اعتراض می‌کند که حضرتعالی هم که تصدیق می‌کنید دیگر بیرون جان از دست او در نمی‌برم
رئیس- آقای نظام‌الدوله (اجازه)
نظام الدوله - بنده راجع به این قضیه از آقای مخبر می‌خواهم سئوالی بکنم
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- بنده هم همین اشکالی را که شاهزاده محمد هاشم میرزا فرمودند می‌خواستم عرض کنم که حضرتعالی جواب فرمودید و تکلیفش معین شد.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- همین قسم که این‌جا صحبت شد و آقای رئیس هم اشاره فرمودند این شعبه حق رسیدگی را از خودش سلب کرده و گفته است چون در شعبه سابق رأی داده شده است باید مخبر همان شعبه به مجلس راپُرت بدهد و از خودش هیچ اظهار عقیده نکرده البته در صورتی که شعبه سابق یک رأیی داده باشد شعبه فعلی نمی‌تواند دیگر داخل در رسیدگی بشود حالا همین موضوع مطرح مذاکره است که آیا شعبه فعلی باید داخل رسیدگی شده و در صحت و سقم انتخابات مذاکره کند یا همان رأیی که شعبه سابق داده است باید راپُرتش به مجلس بیاید؟ بنده عقیده دارم در صورتی که شعبه سابق به این کار رسیدگی کرده و اظهار عقیده کرده و این عمل قطع شده راپُرت آن به مجلس بیاید آنوقت اگر آقایان اعتراضی دارند باید به ترتیب موافق و مخالف صحبت نماید و در آن موقع این صحبت‌ها مورد دارد ولی امروز مورد ندارد و باید این راپُرت را تصدیق کرد و راپُرت شعبه که قبلاً رسیدگی به این مطلب نموده است به مجلس بیاید.
رئیس- مطلب این است اگر آن شعبه هم راپُرت بدهد شاید بعضی از آقایان اعتراض نمایند که چون مدت آن شعبه مقتضی شده است مورد ندارد بنده می‌بینم که افکار آقایان در این باب حاضر نیست پس بهتر این است که در جلسه خصوصی در این باب مذاکره بشود بعد در جلسه علنی تکلیف را معین بفرمائید.
مدرس- بنده اجازه خواستم سابقه هم دارد.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده در اصل قضیه عرض دارم که حالا مذاکره نمی‌شود.
رئیس- داخل در اصل قضیه نمی‌شویم.
آقای محقق‌العلماء (اجازه)
محقق‌العلماء- بنده هم در اصل قضیه عرض داشتم.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- راپُرتی را که شعبه اول داده است تصمیم شعبه سابق را حکایت می‌کند بنده عقیده دارم مخبر یا منشی همان شعبه راپُرت خودشانرا به مجلس بیاورند و دیگر محتاج به رسیدگی ثانوی نیست برای اینکه ما به اعضاء شعبه سابق اعتماد داشتیم و آن‌ها هم رأی خودشان را داده‌اند حالا اگر بیائیم به شعبه دیگر رجوع کنیم که رسیدگی کند مثل این است که نسبت به اعضاء شعبه سابق اظهار عدم اعتماد کرده‌ایم من عقیده دارم که همان راپُرت شعبه سابق را مخبر یا منشی به مجلس بیاورد و مطرح شود.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - بنده همانطوری که صحبت شد داخل در اصل قضیه نمی‌شوم ولی چون رئیس شعبه هستم که این راپُرت را تقدیم داشته است باید توضیح بدهم وقتی که شعبه را منعقد کردیم خواستیم به دوسیه این امر مراجعه کنیم یک نفر از اعضاء شعبه که در شعبه سابق هم عضو بودند اظهار داشتند که ما صلاحیت رسیدگی به این امر را نداریم زیرا در شعبه قبل که صورت مجلس هم این است (کتابچه ارائه دادند) و از برای آقایان می‌خوانم و در وقتی که شعبه این رأی را داده موعدش منقضی نشده بود و در جلسه دهم قبل از ظهر چهارشنبه پانزدهم رجب مطابق ۲۴ حوت صورت مجلس را در جلسه رسمی خودشان نوشته‌اند و یک رأیی اتخاذ کرده‌اند پس دیگر این اعتبارنامه حق ندارد به شعبه ما بیاید و ما صلاحیت رسیدگی آنرا نداریم و مخبر آن شعبه باید راپُرت شعبه خود را به مجلس تقدیم نماید و بر طبق آن موافق و مخالف صحبت می‌کنند و تکلیف معلوم می‌شود و برای این مطلب به نظامنامه هم رجوع کردیم دیدیم چنین حقی به ما داده نشده است که داخل رسیدگی به این مطلب بشویم این بود که قرار شد بنده و یک نفر دیگر که آقای صدرالاسلام بودند خدمت آقای رئیس شرفیاب شده و کسب تکلیف بکنیم که آیا موافق نظامنامه که ایشان نظامنامه را در نظر دارند چون عمل فرموده‌اند ما صلاحیت رسیدگی مجدداً داریم یا نه؟ ایشان فرمودند در صورتی که صورت مجلس نوشته شده و رأی هم داده شده است باید به مجلس راپُرت داده شود این بود که ما هم به مجلس راپُرت دادیم و چون چند روز قبل آقای رئیس یادآوری می فرمودند که فلان شعبه کارش عقب مانده ما خواستیم به مجلس اطلاع بدهیم که شعبه اول اگر یک سال و نیم دیگر هم طول بکشد در این موضوع نمی‌تواند رأی بدهد و این شعبه دیگر حق ندارد و وظیفه شعبه قبل بوده به این جهت شعبه اول مسئول عقب افتادن اعتبارنامه نمی‌‌باشد زیرا شعبه قبل در جلسه دهم به تاریخ پانزدهم رجب مطابق بیست و چهارم حوت رأی خودش را داده است و به عقیده بنده این موضوع هیچ قابل مذاکره نیست این یک اطلاعی است که به مقام ریاست داده شد و حالا این شعبه رأی بدهد یا آن شعبه سابق در هر حال مخبر این شعبه که مخبر شعبه سابق هم هست راپُرت را خواهد نوشت و وکلا به ترتیب موافق و مخالف عقاید خود را اظهار می‌نمایند و هر چه هم نتیجه رأی اکثریت شد مطاع است به این جهت گمان می‌کنم دیگر موضوعی از برای مذاکره نمی‌ماند و عقیده بنده این است که مخبر این شعبه که مخبر شعبه سابق هم هست راپُرت شعبه را نوشته به مجلس تقدیم نماید تا آقایان هم بطور موافق و مخالف اظهار عقیده نموده و مجلس رأی بدهد.
رئیس- برای اینکه از موضوع خارج نشویم موضوع را این طور قرار می‌دهیم مذاکرات در این است که این شعبه باید راپُرت بدهد یا شعبه سابق.
آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه - همان طور که آقایان فرمودند نظامنامه و جریانی که تا امروز معمول بوده این قضیه را پیش بینی نکرده است به عقیده بنده گذراندن یک اعتبارنامه فقط دادن راپُرت است شعبه سابق و شعبه فعلی هیچکدام راپُرتی به مجلس تقدیم ننموده‌اند و این قضیه ناتمام است و تصور می‌کنم موضوعی که مختلف فیه است همان مسئله سن است و این قضیه را اگر زودتر تعقیب نکنیم شاید ده پانزده روز دیگر مدت شعبه اول هم تمام شود و باز به تأخیر بیفتد. بنده عقیده‌ام این است که چون مخبر این شعبه و شعبه سابق یکی است باید مخبر راپُرت خودش را به مجلس بیاورد ولی نظریه شعبه فعلی را باید ملاحظه کرد چون عملیات شعبه سابق ناتمام است و همین شعبه اول که این راپُرت را داده باید راپُرت جامع تری تهیه نماید و ایرادات آن را مشروحاً در راپُرت بنویسند و تقدیم مجلس نمایند تا در آن خصوص مذاکره شود. پیشنهادی هم تقدیم مقام محترم ریاست نموده ام که بیش از این وقت مجلس را تضییع نکنم.
رئیس- این پیشنهاد جنابعالی مشکل گشائی نمی‌کند زیرا می‌نویسد شعبه مربوطه اما معلوم نیست مقصود شما راپُرت کدام شعبه است.
مستشارالسلطنه- مقصود شعبه فعلی است.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- انتخاب پور رضا مصادف با مشکلاتی شده. شعبه اول که رأی امتناع داده بعد چون آقای مخبر شعبه رأی داده‌اند به این واسطه راپُرت آن را به مجلس تقدیم نکرده‌اند و همانطور که شاهزاده سلیمان میرزا اظهار کردند شعبه بعد هم صلاحیت نداشته که در موضوع انتخاب او داخل مذاکره شود و موکول به رأی شعبه سابق نموده‌اند در هر حال عقیده بنده این است که باید مذاکره شود در اینکه پور رضا برای وکالت صلاحیت دارد یا نه؟
باید در هر صورت مطلب در این جلسه یا جلسه بعد مطرح مذاکره شود.
تدین- اجازه می‌فرمائید؟
رئیس- بفرمائید.
تدین - بنده هم در شعبه سابق و هم در شعبه حالیه که مدت آن هنوز منقضی نشده مخبر بوده ام شعبه سابق پس از اینکه چندین جلسه تشکیل داد و مذاکرات زیادی در این خصوص کرد و یک اطلاعاتی هم از خارج تحصیل کرد که تمام مدارک آن الآن در دوسیه موجود است بالاخره بطوری که شاهزاده سلیمان میرزا اظهار کردند در جلسه اخیر شعبه مذاکرات را کافی دانست و به صحبت انتخاب پور رضا رأی داد عده اعضاء حاضر شعبه در آن جلسه نه نفر بودند و کلیه اعضاء شعبه دوازده یا سیزده نفر بودند رأی مخفی هم گرفته شد از نه نفر عده حاضر دو نفر رأی امتناع دادند که یکی از آن دو نفر هم خود بنده بودم دو نفر هم رأی مخالف دادند و پنج نفر دیگر رأی موافق و مطابق نظامنامه داخلی اکثریت شعبه رأی داده‌اند که پور رضا منتخب است بنده در همان جلسه عرض کردم که چون هیچیک از دلائل طرفین نتوانسته است بنده را قانع و متقاعد کند بنابراین یک عقیده ثابتی نداشته و حالت تردیدی دارم و نیز عرض کردم که اگر راپُرت شعبه به مجلس برود چون رأی ثابتی ندارم نمی‌توانم از عقیده اکثریت اعم از اینکه بر له باشد یا بر علیه دفاع کنم بهتر این است که یکی از آقایان موافقین را به سمت مخبری انتخاب کنید تا از عقیده شعبه در مجلس دفاع کند و مابین اعضاء آقایان دیگری هستند که این کار از آن‌ها ساخته است شاید در این بین حالت تردید بنده هم رفع شود این بود که مسئله موکول به جلسه بعد شد و دیگر جلسه تشکیل نشد و چون این شعبه هم مطابق اظهاراتی که شد نمی‌توانست رأی شعبه سابق را رد کند و آن‌جام این امر فقط از وظایف مجلس است لذا رفع صلاحیت از خود کرده ولی در عین حال بنده موافقم که همان شعبه اول این وظیفه را باید آن‌جام بدهد و راپُرت خود را تقدیم مجلس کرده تا مجلس هم رأی خودش را بدهد.
رئیس- آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- گمان می‌کنم مطلب خیلی اشکال ندارد زیرا ما هیچ دلیلی برای نسخ رأی شعبه سابق در دست نداریم و همان رأی به حالت اعتبار خود باقی است و بایستی همانطور که قانون می‌گوید راپُرت آن به مجلس بیاید تا موافق و مخالف حرف بزنند از این جهت عقیده بنده هم همان است که آقای تدین فرمودند و حرف زدن بیش از این را اسباب تضییع وقت مجلس می‌دانم.
رئیس- مذاکرات کافی است؟
مدرس - رأی محکمه دومی همیشه مناط اعتبار است نه رأی محکمه اول و چون این مسئله سابقه پیدا می‌کند باید امروز حل شود.
رئیس- آقای ملک الشعراء (اجازه)
ملک‌الشعراء - بنده گمان نمی‌کنم این مسئله محتاج به مذاکره زیاد باشد و همانطور که اظهار شد بایستی آقای تدین مخبر شعبه سابق که در این شعبه اخیر هم عضویت داشته و مخبر بوده‌اند راپُرت خودشان را به مجلس داده در همان روز عقیده شعبه را اظهار کند نظر به عللی که گفته شد مخبر یا تعلل ورزیده یا صلاح ندانسته و این کار را نکرده است حالا هیچیک از علل قضیه مربوط به ما نیست و هر ساعت که ما بخواهیم به این کار رسیدگی کنیم مطابق قانون ناچاریم به راپُرت آن شعبه که حق رأی دادن را داشته رسیدگی کنیم زیرا شعبه مزبوره بر خلاف قانون رأی نداده بلکه در مدت قانونی خود رأی داده است و مخبر شعبه هم باید یک راپُرتی تهیه کند و به مجلس بیاورد برای شعبه هم قابل استیناف نیست و تأخیر در تقدیم راپُرت هیچوقت رأی یک شعبه را متزلزل نخواهد کرد و نظامنامه موجوده هم اشاره در این باب نمی‌کند که اگر یک رأیی به تأخیر افتاد آن رأی از قوت و اعتبار خود می افتد به این جهاتی که عرض شد شعبه بعد حق مداخله در این امر را نداشته چنانچه مداخله هم نکرده است و عقیده بنده این است که مخبر شعبه سابق باید دلائلی که بر صحت انتخاب پور رضا اقامه شده ذکر کنند بعد اگر خودشان عقیده ثابتی نداشتند و نخواستند دفاع کنند مختارند آن وقت موافقین البته دفاع خواهند کرد در هر حال رأی شعبه به قوه خود باقی است و تأخیر راپُرت هم هیچگاه باعث تزلزل آن رأی نخواهد شد و آن رأی به ضمیمه صورت مجلس و سایر مدارک باید به مجلس بیاید و در این‌جا رأی گرفته شود.
تدین - اجازه می‌فرمائید؟
رئیس- بفرمائید
تدین - آقای ملک‌الشعراء در ضمن بیاناتشان بطور تردید فرمودند که مخبر یا تعلل کرده ...
ملک‌الشعراء- عرض کردم تعلل یا عذر مشروع
تدین - تعلل یا عذر مشروع لاعلی‌التعیین شامل همه است. در هر حال بنده تعلل نکردم و هیچ قانونی در دنیا مخصوصاً قوانین موضوعه و نظامات داخلی ما کسی را که مخبر بوده مجبور نمی‌کند که استعفا ندهد. بنده باید از عقیده شعبه مدافعه کنم بسیار خوب حاضرم ناقل‌الصوت شده و تمام مذاکرات شعبه را در این‌جا نقل کنم ولی نسبت به یک چیزی که بنده عقیده ندارم چطور می‌توانم شخصاً دفاع کنم این چه توقعی است که شام از من دارید؟ البته نسبت به چیزی که عقیده دارم حاضرم کاملاً دفاع کنم ولی عرض کردم در این مورد دلائل طرفین هیچکدام بنده را قانع نکرد و به همین ملاحظه در شعبه هم به آقایان عرض کردم من چون حالت تردیدی دارم نمی‌توانم مخبر باشم و مدافعه کنم بنابراین خوب است دیگری را به این سمت معین فرمائید و تصور نمی‌کنم در این امر تعللی شده باشد در عین حال عرض کردم حاضرم راپُرت شعبه را بدهم و عین آن صورت جلسه را نوشته و تقدیم کنم بعد بنده این‌جا بنشینم و جنابعالی و سایرین که موافقید دفاع فرمایند. این حاق واقع و حقیقت مسئله است و خیال پرده پوشی هم ندارم.
رئیس- رأی می‌گیریمبه کفایت مذاکرات
(بعضی گفتند - مذاکرات کافی نیست)
رئیس- رأی می‌گیریممعلوم می‌شود.
آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- معلوم می‌شود مذاکرات کافی است.
آقای مستشارالسلطنه پیشنهادی کرده‌اند قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(بشرح ذیل قرائت شد)
مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی
چون هیچیک از دو شعبه راپُرت قطعی و معمولی را نداده‌اند لازم می‌دانم راپُرت جامعی شعبه مربوط تهیه نموده و طبع و توزیع شود تا مجلس بتواند بطور کافی اطلاع بهمرساند سپس در جلسه آینده تکلیف آن معلوم شود. مستشارالسلطنه
رئیس- عرضشان از شعبه مربوطه شعبه حالیه است (خطاب به مستشارالسلطنه) توضیحی دارید بدهید.
مستشارالسلطنه- مختصراً عرض می‌کنم وظیفه شعبه در رسیدگی به دوسیه اعتبارنامه فقط دادن راپُرت است و تا راپُرت نداده وظایف او ناتمام است و چون عملیات آن شعبه ناتمام مانده و مدتش منقضی شده شعبه بعد باید عملیات را از سر بگیرد و راپُرتش را بدهد و برای اینکه وقت مجلس تلف نشود بنده معتقدم بطوریکه معمول هم بوده شعبه عملیات خودش را نموده و راپُرت خود را تهیه و طبع و توزیع کرده به مجلس به مجلس بدهند تا به نظر نمایندگان رسیده مطالعات بشود تا در جلسات بعد رأی قطعی در آن گرفته شود.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- همانطور که مخبر محترم آقای تدین فرمودند و بنده هم عرض کردم شعبه قبل راپُرت خودش را قبل از ما نوشته و صورت مجلس هم حاضر است ولی چون مخبر جزء ممتعنین بوده است پای صورت مجلس را امضاء نکرده‌اند ولی شعبه ذیل آنرا امضاء نموده است و برای اینکه شعبه یک مخبر دیگری انتخاب کند لازم بود جلسه دیگری تشکیل گردد ولی جلسه و شعبه تشکیل نشده تا مدت شعبه منقضی شده بنابراین امر واقع شده یعنی حکمت و فضیلت گفته شده مثل اینکه صیغه جاری شده ولی کاغذ گم شده و از بین رفته ولی بواسطه گم شدن کاغذ معامله متزلزل نمی‌شود زیرا همان وقت که صیغه خوانده شده معامله واقع گشت و حالا برای حل قضیه ممکن است کاغذ دیگری نوشت شعبه هم به اکثریت رأی داده امضاء رئیس شعبه هم در ذیل صورت مجلس هست ما هم برای اینکه محکمه استینافی برای شعبه قائل نشده باشیم این بود که مبادرت به این امر کردیم زیرا در غیر این صورت بیم این می رفت که این مسئله یک سابقه شده و همه روزه برای شعبات و کمیسیون‌ها تجدید بشود و حالا هم مقتضی است همان راپُرت نوشته شده و به مجلس بیاید آنوقت هر کس موافق است اظهار موافقت کند و هر کس مخالف است مخالفت کند تا مطلب شود این شرح قضیه است و در اصل قضیه هم بعد عقیده خودم را عرض خواهم کرد یک سئوالی هم می‌خواهم بکنم و آن این است که اگر در شعبه ببینیم کاری عقیده من است آیا می‌توانم استعفا بکنم یا نمی‌توانم؟ زیرا اگر بشود استعفا کرد اعضاء شعبات حاضر نمی‌شوندو فلان مطلب همینطور می‌ماند برای شعبه بعد وقتی که ماند به شعبه دیگر شعبه دیگر هم همینطور مسامحه می‌کند و بالاخره تا آخر دوره مجلس راپُرتش داده نمی‌شود بنابراین گمان می‌کنم در اصل قضیه هیچ تفاوتی پیدا نمی‌شود زیرا اگر من موافق باشیم دیگری مخالف است یا بالعکس پس اصل قضیه این است که یک مطلبی که در شعبه طرح شده راپُرتش به چه ترتیبی باید تقدیم مجلس شود این است که بنده این پیشنهاد را چندان قابل توجه نمی‌دانم.
رئیس- رأی می‌گیریمبه قابل توجه بودن پیشنهاد آقای مستشارالسلطنه. آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگری از طرف آقای مدرس رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که شعبه حالیه کاملاً رسیدگی کرده راپُرت بدهد. (مدرس)
رئیس- آقای مدرس (اجازه)
مدرس - بنده نظر به حالیه ندارم نظر به سابقه دارم. اگر یک مسئله را حالا این‌جا رأی بدهند این سابقه می‌شود بنده عرض می‌کنم حکم چه چیز است؟ چون شعبه محکمه است حکم این است که شخص عقیده خود را بنویسد تا حال (راجع به هر چه بوده است) حکم عبارت از راپُرت بوده است از این ببعد اگر آقایان می‌خواهند اینطور قرار بدهند که حکم عبارت از اظهار عقیده است این مسئله سابقه ندارد در احکام عدلیه هم حکم عبارت از ابلاغی است که به طرف می‌شود و همان راپُرت است اظهار عقیده تنها حکم نیست و اگر این مطلب برای بعد سابقه شود شاید مصلحت نباشد حالا با آقایانی است که این مسئله را تعیین بفرمایند.
رئیس- آقای گروسی (اجازه)
حاج شیخ محمد حسن گروسی- بنده در این‌جا با آقای مدرس مخالفم. حکم صادر شده لازمه اش این است ابلاغ شود و اگر ابلاغ نشده حکم از حکمیت نمی افتد به این جهت بود که بنده یکی از اعضاء شعبه بودم گفتم من نمی‌توانم رسیدگی کنم زیرا حق آن شعبه سابق است و هر چه نظرشان باشد حق یا باطل باید ابلاغ نمایند.
رئیس- رأی می‌گیریمبه پشنهاد آقای مدرس ...
مدرس- بنده مقصودی نداشتم مقصودم سئوال بود حالا چون کسی جواب بنده را نداده به این جهت پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم.
محمد هاشم میرزا- اجازه بفرمائید تا جواب ایشان را بدهم.
رئیس- پیشنهادی از طرف آقای حاج امین‌التجار رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم راپُرت رأی شعبه سابق به مجلس بیاید در مجلس قبول یا رد شود. (امین‌التجار)
محمد هاشم میرزا- محتاج به پیشنهاد نیست.
رئیس- پیشنهاد آقای حاج امین‌التجار این است که شعبه سابق راپُرت خود را نوشته به مجلس بفرستد اگر توضیحی دارید بفرمائید.
حاج امین التجار - خیر عرضی ندارم.
آقا میرزا ابراهیم قمی - اجازه می‌فرمائید توضیح بدهم؟
رئیس- بفرمائید
آقا میرزا ابراهیم قمی - بطوریکه آقای تدین اظهار کردند خودشان حاضر هستند این راپُرت را بنویسند و به مجلس بیاورند و دلائل طرفین را اظهار کنند و اگر ایشان این کار را بکنند و این قضیه در مجلس حل شود بهتر است و همانطور هم که فرمودند موافقین مدافعه می‌کنند و گمان نمی‌کنم محتاج به مدافعه مخبر باشد و قضیه حکم را هم که آقای مدرس فرمودند همان تضعیف شفاهی حکم است و رأیی که در شعبه می‌دهند همان حکم است که بعد ابلاغ می‌شود.
رئیس- آقای نصرت‌الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله - بنده نفهمیدم چرا آقایان پیشنهاد آقای رئیس را در بدو امر نپذیرفتند که در خارج یک قدری در این امر مطالعه کنند و حالا قریب یکساعت است که ما مشغول مذاکره هستیم آقایان تصدیق می‌کنند که این مسئله قانونی است الآن نمی‌دانم به رأی شعبه حاضر قائل هستیم یا نه زیرا چنانچه گفته شد استیناف از رأی شعبه سابق جایز نیست از آن طرف تردید دارند آیا شعبه سابق مراحل کافیه را برای اینکه راپُرت بدهد طی کرده است یا نه اگر آقایان موافقت بفرمایند بهتر این است که این مسئله در خارج مطالعه شود تا زودتر این مطلب حل شود برای اینکه از نقطه نظر قانونی یا نظامنامه مبادا مجلس یک رأیی بدهد و بعد معلوم شود مخالفت یا ترتیبات داشته و تصور می‌کنم اگر پیشنهادی را که آقای رئیس فرمودند بپذیرند بهتر است یک پیشنهادی هم به نظر بنده رسیده ولی ممکن است اشخاصی که تردیدشان از بنده کمتر است پیشنهاد کنند چون خود بنده تردید دارم نمی‌خواهم پیشنهاد کنم و اگر آقایان دیگری باشند که بخواهند وجه حلی برای این کار پیدا کنند بنده عرض می‌کنم که کمیسیون تحقیق هم یک راه حلی است که رسیدگی در این امر نموده و مجلس را از این مذاکرات مستخلص کند.
رئیس- رأی می‌گیریمبه پیشنهاد آقای امین‌التجار و آقا میرزا ابراهیم قمی.
آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند) قابل توجه شد
رئیس‌الوزراء- به طوریکه خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است یکی از مواد مهمه پروگرام دولت که از دو کابینه قبل شروع و تاکنون تعقیب شده موضوع اصلاح وضعیت اقتصادی است و بالاختصاص یکی از وسائل حصول این مقصود استخراج منابع ثروت تحت‌الارضی به وسیله شرکت های خارجی و استفاده از ودایع طبیعی مملکت است در اولین قدم اجرای این مقصود دولت موضوع استخراج معادن نفت شمال را مورد توجه قرار داد متجاوز از یک سال است در واشنگتن با استاندارد اویل کمپانی و از چندی قبل در تهران با سینگلر اکیاریش کمپانی دریافت و بلافاصله پس از تهیه هر دو پیشنهاد از مجلس تقاضا نمود کمیسیونی از آقایان نمایندگان معین و به مشارکت دولت پیشنهادهای مزبور را تحت مداقه و مطالعه قرار دهند تا هر کدام بیشتر مقرون به صلاح و صرفه مملکت باشد از طرف دولت رسماً به مجلس پیشنهاد بشود این بود که کمیسیون خاصی در مجلس تشکیل و در اطراف قضیه مطالعات دقیقه بعمل آمد لیکن چون ممکن بود اتخاذ تصمیم قطعی در کمیسیون به طول آن‌جامد و از طرف دیگر اهمیت موضوع مستلزم تسریع خاتمه امر بود و بعلاوه شایعاتی در اطراف قضیه منتشر می گردید که مناسب تر بود اتخاذ تصمیم قطعی را دولت از مقام محترم مجلس تقاضا نماید این بود که در ضمن لایحه مخصوصی هر دو پیشنهاد رسماً به مجلس تقدیم شد تا هر کدام به تصویب مجلس برسد به موقع اجراء گذاشته شود متأسفانه اتخاذ این ترتیب نیز با نظامات داخلی مجلس موافقت ننموده پیشنهادهای مزبور ثانیاً رجوع به دولت گردید اینک دولت در مقابل نظریه مجلس شورای ملی خود را مواجه با یک مسئولیت بزرگی می‌داند که اولاً در تقدیم این پیشنهاد لازمه دقت را در حفظ منافع و مصالح مملکت بعمل آمده رویه را اتخاذ نماید که کاملاً مقید به آن‌جام مقصود و قابل قبول باشد ثانیاً چون مدتی است آن‌جام این امر به تعویق افتاده و تأخیر آنرا به جهاتی دولت مقتضی نمی‌داند این است که به فوریت پیشنهاد ضمیمه را تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد و تقاضا می‌کند بدون فوت وقت مورد توجه نمایندگان محترم واقع شده تصویب آنرا اعلام فرمائید. ضمناً توضیح می‌نماید که چون پیشنهادهای مختلفی از کمپانی‌ها رسیده بود که هر یک دارای مزایا و محسناتی بوده دولت در تهیه این پیشنهاد با کمال دقت مواد پیشنهادهای مختلفه را سنجیده هر یک را مفیدتر و نافع تر می‌دانست اختیار و در این پیشنهاد ضمیمه نموده بطوریکه نمی‌توان تصور نمود که این پیشنهاد حاوی تمام مواد هر یک از پیشنهادهای سابق عاری باشد و در واقع پیشنهاد ضمیمه نه مطابق پیشنهاد کمپانی استاندارد و نه موافق کمپانی سینگلر است بلکه یک پیشنهادی است که رأساً و مبتکراً از طرف دولت تهیه شده و پس از تصویب مجلس شورای ملی عین آن به هر دو کمپانی مراجعه خواهد شد و هر کدام پیشنهاد مزبور را پذیرفتند امتیاز به آن کمپانی اعطاء خواهد گردید و چنانچه هر دو کمپانی حاضر برای قبول آن شدند به هر یک ثانیاً مجلس تصویب نماید واگذار می‌شود امیدوار است در این موقع که مملکت از حیث وضعیت اقتصادی فوق‌العاده دچار بحران و عسرت است و متأسفانه برای بکار انداختن منابع طبیعی مملکت به سرمایه‌های داخلی دسترسی نیست آقایان نمایندگان محترم با یک نظر عمیق موضوع فوق را مورد توجه قرار داده در اسرع اوقات به تصویب پیشنهاد مزبور اقدام و مساعی دولت را در سرعت آن‌جام و حسن ختام امر تأیید فرمایند.
محمد هاشم میرزا- اجازه می‌فرمائید؟
رئیس- راجع به چه مطلب است؟
محمد هاشم میرزا- راجع به عملیات کمیسیون سئوالی داشتم و می‌خواستم ببینم کمیسیونی که در این‌جا نوشته بودند که در مجلس بوده آیا راپُرت آن هم به ما داده می‌شود که بتوانیم با اطلاع کامل داخل مذاکره بشویم یا خیر؟ باید خودمان از خارج تحقیق کنیم؟
رئیس- اول باید تکلیف ارجاع این پیشنهاد را به کمیسیون معین کنید بعد آن سئوالی را که می‌خواهید بکنید در موقع خودش معلوم خواهد شد.
محمد هاشم میرزا - بنده هم به همین مناسبت عرض کردم که می‌خواستم از عملیات کمیسیون مسبوق شوم.
رئیس- کمیسیون دوازده نفری را می‌فرمائید؟
محمد هاشم میرزا - بلی
رئیس- آن کمیسیون غیر رسمی بود و راپُرتش به مجلس نمی‌آید.
آقای شیخ اسدالله
حاج شیخ اسدالله- بنده با این پیشنهاد موافقم و بعد از یک مخالف عرایض خود را عرض می‌کنم.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- یک جمله در آخر این پیشنهاد بود که می‌خواستم اعتراض کنم اگر اجازه می‌فرمائید حالا عرض کنم واِلا بعد عرض می‌کنم.
رئیس- امروز باید تکلیف ارجاع این پیشنهاد به یک کمیسیونی معین شود.
نصرت‌الدوله - قبل از این که مجلس راجع به ارجاع این پیشنهاد به یک کمیسیونی رأی بدهد فقط بنده با موافقت با این ترتیب می‌خواهم یک تذکری به آقایان بدهم و آن این است که این مسئله قانون سی‌ام عقرب ۱۳۰۰ را نقض نمی‌کند یعنی قانونی که سابقاً در موضوع نفت شمال نوشته شده است.
رئیس- آقای سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - در مسئله ای که فرمودید به کدام کمیسیون ارجاع شود بنده می‌خواستم عقیده خود را در این باب عرض کنم که به کمیسیون فواید عامه ارسال شود.
رئیس- چون بعضی ممکن است که عقیده شان این باشد که به کمیسیون فواید عامه ارسال شود و بعضی معتقد باشند که به کمیسیون خاصی برود خوب است ابتداء تکلیف این امر را معین بفرمائید بعد از این دیگر کاری نداریم.
مستشارالسلطنه - عقیده بنده این است که به کمیسیون خارجه و فواید عامه ارجاع شود بهتر است که کمیسیون خارجه و فواید عامه تواماً در این موضوع رسیدگی نمایند.
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی - مسئله نفت از اموری نیست که راجع به قوانین مالیه باشد و همچنین گمان می‌کنم راجع به کمیسیون فواید عامه هم نیست بنده عقیده‌ام این است کمیسیون خاصی منتخب شود که به این پیشنهاد رسیدگی نمایند.
رئیس‌الوزراء- بنده هم نظر آقای کازرونی را تأیید می‌کنم و تقاضا می‌کنم کمیسیون خاصی معین شود.
رئیس- پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب چه بود؟
آقا سید یعقوب - به نظر بنده هم کمیسیون خاص بهتر است.
مستشارالسلطنه- بنده هم با نظر آقای رئیس‌الوزراء موافقت دارم.
رئیس- پس پیشنهاد خود را مسترد می‌دارید؟
مستشارالسلطنه - بلی
رئیس- حالا نسبت به پیشنهاد آقای کازرانی که آقای رئیس الوزراء هم تأیید کردند مخالفی هست؟
(گفتند خیر)
دوازده نفر از هر شعبه دو نفر معین می‌فرمائید مخالفی نیست؟
آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله- اگر این دوازده نفر از مجلس انتخاب شوند به عقیده بنده بهتر است تا از شعبه انتخاب شوند به جهت اینکه شخصی که از مجلس انتخاب می‌شود بالاخره با رأی هشتاد نفر انتخاب می‌شود و آن اشخاص که از شعبه انتخاب می‌شوند با رأی هشت نفر یا ده نفر و البته نظریه بنده اولویت دارد.
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - بنده با آقای فتح‌الدوله مخالفم برای اینکه یک مسئله مهمی است و هر چند انتخاب زیادتر باشد بهتر است پس باید از شعب انتخاب شود اما اگر از مجلس انتخاب شود ممکن است بگوئیم که از یک دسته معین انتخاب می‌شوندو دسته دیگر در این انتخاب شرکت ندارند بنابراین عقیده بنده این است که باید از خود شعبات منتخب شود.
رئیس- رأی می‌گیریمبه پیشنهاد آقای فتح‌الدوله
فتح‌الدوله - چون بنده می‌بینم مجلس به هیچوجه موافقت با نظریه بنده ندارد و می‌خواهند با یک نظریه خاص کمیسیون را انتخاب کند به این جهت بنده عرض ندارم و پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم.
رئیس- پس از شعب معین خواهد شد در موقع تنفس شعبه ها تشکیل می‌شود و از هر شعبه دو نفر معین بفرمائید بالفعل چند دقیقه تنفس می‌شود.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- نتیجه انتخاب شعبه ها از قراری است که عرض می‌کنم.
از شعبه اول شاهزاده سلیمان میرزا و آقای تدین
از شعبه بدوم شاهزاده نصرت‌الدوله و آقای حاج شیخ اسدالله
از شعبه سوم آقایان حاج نصیرالسلطنه و حاج سیدالمحققین
از شعبه چهارم آقایان آقا سید محمد صادق طباطبائی و مدرس
از شعبه پنجم آقایان سهام السلطان و آقا سید یعقوب
از شعبه ششم شاهزاده محمد هاشم میرزا و آقای ارباب کیخسرو. آقای وکیل‌الملک مطلبی داشتید؟
وکیل‌الملک- بنده متجاوز از سی روز است راجع به سردار مقتدر و سالار ظفر سنجابی پیشنهادی کرده‌ام گویا در موقعی بود که در کمیسیون بودجه مذاکرات راجع به شهریه‌ها ختم شده بود ولی تقاضا دارم پیشنهاد بنده قرائت شود نظر به اینکه جزو شهریه است و نه جزو مستمری و یک وجهی است که باید به قروض آن‌ها داده شود.
رئیس- مدتی است یک پیشنهادی شده است و جزو دوسیه مانده است اگر موافق باشید جزو دستور می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
چون شهریه آقایان سردار مقتدر و سالار ظفر سنجابی موقتی است و تا زمانی است که در تهران اجباراً توقف دارند امضاء کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم که شهریه سردار مقتدر سنجابی و سالار ظفر سنجابی بواسطه علل و موجباتی که آقایان نمایندگان مستحضرند تمام داده شود و چیزی کسر نشود (به امضای بیست و هشت نفر از نمایندگان)
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب - عرضی ندارم.
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی - بنده عرض می‌کنم چون سردار مقتدر رفته است موضوع بکلی مرتفع شده است دیگر چیزی نیست که جزو دستور قرار دهیم.
وکیل‌الملک- فرمایشات آقای حاج میرزا مرتضی صحیح است و از روزی که سردار مقتدر رفته است البته به او حقوقی داده نمی‌شود ولی تا موقعی که در تهران بوده باید وجه آن پرداخته شود.
رئیس- اول باید رأی بدهید که جزو دستور باشد یا نه؟
محمد هاشم میرزا- چون این‌ها میهمان دولت محسوب می‌شوندباید به آن‌ها شهریه داد ولی حالا باید دید که بعد از گذشتن قانون شهریه دیگر محتاج است که در مجلس مطرح شود یا نه؟ این را بنده نمی‌دانم و سئوال می‌کنم.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - البته هر مطلبی را که آقایان موافقین و مخالفین می‌فرمایند صحیح است به این ترتیب آقایان پیشنهاد کرده‌اند که سردار مقتدر و سالار مظفر که دو نفر آزادی خواه هستند و زحمت ها کشیده‌اند و یک مدتی هم در این‌جا میهمان بوده یا اجباراً بوده‌اند و یک وجهی داده می‌شده که به آن‌ها داده شود بگویند از این شهر بیرون نرو گوینده باید خرج او را بدهد و آقایانی که پیشنهاد می‌فرمائید از این نظر پیشنهاد می‌فرمایند که مخارج مدت اقامت ایشان را بپردازند و هیچ عنوان شهریه در بین نیست و بعضی هم می‌گویند ما یک قانون شهریه را تصویب کرده‌ایم و اگر بنا شود یک استثناآتی را قبول کنیم هر روز گرفتار اشکال خواهیم شد و می‌گویند فلان شخص هم مستحق است و باید در حق او رعایت شود به این جهت بنده عرض می‌کنم که هر دو مطلب در موقع خودش پسندیده است و بنده راه حلی برای این امر می‌دانم و آن این است که آقایان پیشنهاد کنندگان عبارت مطلب را تغییر بدهند و این مبلغ را که می‌خواهند بابت قروض به سردار مقتدر بدهند که به طلبکاران او پرداخته شود خوب است به این عبارت پیشنهاد کنند که به دولت تذکر داده می‌شود که از طرف دولت پیشنهاد شود که مجلس فلان مبلغ از بابت قروض سردار مقتدر تصویب نماید کمیسیون هم موافقت کرده و زودتر از مجلس می گذرد در این صورت نقصی به قانون شهریه وارد آمده و مطلب هم به زودی صورت می‌گیرد و اگر پیشنهاد کنندگان با عرایض بنده موافقت کنند گمان می‌کنم مقصود طرفین حاصل شود.
رئیس- این موضوع راجع به مسئله بودجه است چون روی یکشنبه و چهارشنبه برای بودجه معین شده است بهتر این است که بماند برای روز یکشنبه و تا آن روز هم شاید این ترتیباتی که فرمودند اصلاح شود.
آقای آقا میر سید حسن کاشانی (اجازه)
آقا میر سید حسن- باز از کمیسیون معارف نتیجه حال معلمین را سئوال می‌کنم که آیا هنوز تکلیفی برای آن‌ها معین شده است یا نه؟
(بعضی از نمایندگان - آقایان معلمین تشریف بردند)
رئیس- آقای تدین (اجازه)
آقا سید محمد تدین - خاطر آقایان مستحضر است که در یکی از جلسات گذشته شرحی از اقدامات کمیسیون به عرض رسید در نتیجه اقداماتی که کمیسیون نموده و مساعدتی که از طرف آقای رئیس‌الوزراء شد آقایان معلمین قانع شده و به تحصن خودشان خاتمه دادند. بنابراین مسئله خاتمه یافت.
رئیس- جلسه آتیه شنبه سه ساعت و نیم به ظهر مانده دستور لایحه ممیزی عمومی در این باب مخالفی نیست؟
آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
آقای حاج میرزا مرتضی – اگر مقتضی باشد لایحه انتقال دستگاه چراغ برق سلطنتی هم به آستانه حضرت معصومه جزو دستور شود.
رئیس- این مسئله راجع به بودجه است و یک شنبه مخصوص امور بودجه است.
(مجلس تقریباً نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
مؤتمن الملک