مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ خرداد ۱۳۲۸ نشست ۱۷۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۵
جلسه: ۱۷۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یک‌شنبه بیست و نهم خرداد ماه ۱۳۲۸
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - نطق قبل از دستور آقایان: صدرزاده - تقی‌زاده - عباسی - حاذقی
۳ - تقدیم سه فقه لایحه از طرف آقای وزیر کشور راجع به استقلال شهرداری‌ها و لوله‌کشی آب شهر مشهد و شهر تهران
۴ - بقیه مذاکره در اطراف گزارش کمیسیون کشور راجع به انتخابات
۵ - تقدیم و تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی جمعی از نمایندگان راجع به قدردانی از خدمات اعلیحضرت فقید
۶ - تصویب دو فوریت لایحه استقلال شهرداری‌ها
۷ - بقیه مذاکره در اطراف گزارش کمیسیون کشور راجع به انتخابات
۸ - موقع و دستور جلسه آینده - ختم جلسه
مجلس دو ساعت و ده دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای رضای حکمت تشکیل گردید
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس - آقای اردلان نسبت به صورت مجلس نظری دارید؟ بفرمایید.
اردلان - عرض کنم در جلسه گذشته چنان چه در صورت جلسه منعکس است نسبت به ماده ۱۲۶ نظامنامه است که در سر نوشت جلسه امروز ما خیلی مؤثر است و آن این است که پیشنهادات را هیئت رئیسه مطالعه بفرمایند و هر کدام که جامع‌تر است آن را قرائت بفرمایند و الان اگر بخواهند تمام را به ترتیب بخوانند به نتیجه نخواهیم رسید.
رئیس - ترتیب این کار داده شده است آقای کشاورز صدر بفرمایید.
کشاورز صدر - بنده در نطق قبل ار دستوری که در جلسه گذشته کردم اظهار نمودم که همان طور که در شهرستان‌ها یک خانه‌ای‌که اجاره می‌دهند به مستأجر برای مستأجر حق سکوت ایجاد می‌شود بنابراین زارعی که سی الی چهل سال رعیتی کرده برای او هم یک چنین حقی قائل شوند اینجا نوشته شده است که مالک به زارع ملکی را اجازه می‌دهد یک حقی قائل شود. یک موضوع دیگر اشاره کردم که پانزده یا ده در صد اگر به رعیت داده شود فایده ندارد این را باید جمع بکنند به مصرف فرهنگ و بهداشت برسانند و این باز نوشته شده است که ۱۵ یا ۱۰ در صد زارع بدهد خواستم تذکر بدهم که اصلاح بشود.
رئیس - اصلاح می‌شود آقای دولتشاهی بفرمایید
دولتشاهی - در جلسه گذشته در جواب عرایض آینده آقای رئیس فرمودند که نمی‌شود رأی گرفت و دوباره در مقابل فرمایش آقای امیر تیمور گفته می‌شود اگر قسمت آخر او حذف بشود می‌شود در رأی گرفت در ثالث باز گفته می‌شود نمی‌شود رأی گرفت اولاً می‌خواستم عرض کنم و استدعا کنم از مقام ریاست اگر فرض کنیم یک لایحه‌ای دارای ۵ ماده است چهار ماده را اگر رأی دادند می‌توانند که آن ماده آخر را رأی ندهند یا خیر و در ثانی این اختلاف نظر از چه بوده است.
رئیس - شما پیشنهادی کردید باید پیشنهاد طوری باشد که بشود رأی گرفت و مخالف با جریان سابق ماده نباشد و این که آقایان بخواهند سه چهار موضوع را در یک پیشنهاد بگذارنند این صحیح نیست باید یک موضوع پیشنهاد شود و آن پیشنهاد هم به موقع داده شود که بشود رأی گرفت طرز پیشنهاد شما هم صحیح نبوده است آقای دکتر طبا بفرمایید.
دکتر طبا - راجع به بیانات جلسه گذشته بنده در خارج سوء تعبیری شده بود خدمت آقایانی که بنده را می‌شناسند و حضور دارند خواستم عرض کنم که بنده به هیچ یک از همکاران خودم توهین نکردم (صحیح است)
رئیس - آقای حاذقی.
حاذقی - در صفحه دوم روزنامه منعکس است که بنده در جلسه گذشته ضمن تذکر مختصری عرض کردم برای این که مجلس بتواند تصمیم نهایی راجع به ماده شش و این که افراد خودشان رأی بدهند بگیرد مقتضی است که نظر نهایی دولت هم معلوم بشود مقصودم این بود که در همه جای دنیا اکثریت مجلس به نظر دولت احترام می‌گذارند این گناهی نیست چون
در خارج منعکس شده است که دولت در تصمیمش دلسرد و ضعیف شده است خواستم نظرش را بگوید و چون یکی از همکارانم مرا تخطئه کردند خواستم بگویم همان طور که در صورت جلسه منعکس است نظرم این بوده که دولت تصمیم نهایی خود را بگوید که ما هم پشتیبانی بکنیم.
وزیر کشور - دولت نظرش را گفته است.
۲ - نطق قبل از دستور آقایان: صدرزاده - تقی‌زاده - عباسی - حاذقی
رئیس - چند نفر از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند (دستور - دستور) اگر آقایان اجازه بفرمایند به طور اختصار صحبت بشود اگر چه امروز وقت هم دیر است ولی چون آقای صدرزاده فردا مسافرتی می‌کنند به شیراز اجازه داده شود که مختصراً صحبت کنند. بفرمایید آقای صدرزاده.
دهقان - بروند و بیایند صحبت کنند.
اردلان - آقای صدرزاده بعد از خاتمه لایحه انتخابات تشریف ببرید.
صدرزاده - همکاران معظم بنده اجازه می‌دهند تلگراف مختصری که از شیراز از ناحیه آیهالله آقای حاج سید نورالدین رسیده به استحضار آقایان معظم برسانم و آن این است: از مقام محترم ریاست و رؤساء محترم کمیسیون‌های مجلس استدعا می‌کنم که از لحاظ وظایف دینی و رعایت جهات اجتماعی و صحی کشور به این در خواست توجه فرموده و طرحی را که مورد تصویب کمیسیون مبتکرات هم واقع شده در دستور مجلس قرار دهند. عرض دیگر راجع به وضعیت اقتصادی است که امروز در اکثر محافل و مجالس پایتخت مورد بحث قرار گرفت و همه از سختی و بیکاری می‌نالند (صحیح است) وقتی در مرکز مملکت از مضیقه اقتصادی بحث و گفتگو باشد حال مردم شهرستان‌ها که از بسیاری چیزها محرومند به خوبی معلوم است مطابق تلگرافاتی که اخیراً از فارس داشتم مردم از اوضاع اقتصادی آنجا سخت اظهار نگرانی کرده و از وعده‌هایی که برای بهبود اوضاع با آنها داده شده و به مقام عمل نرسیده، به تظلم آمده‌اند در این دو سال اخیر مردم فارس به پیروی از نظر و توجه خاص اعلیحضرت همایونی از به عمران و آبادی نقاط دور افتاده مرکز هر دسته و جمعیت و بلکه فردی در خور استعداد و توانایی و همت خود دست به فعالیت زدند و اشخاص نیکوکار هم از خود آثار خیری بوجود آوردند و این معنی مورد توجه شاهنشاه معظم قرار گرفت ولی متأسفانه آن طوری که باید و شاید و متناسب با این جنبش باشد از طرف دستگاه‌های دولتی وسایل پیشرفت و تسهیلات هنوز فراهم نگردیده - تنها یک وقت را به طور نمونه به عرض مجلس می‌رسانم در سال گذشته کشاورزان فارس در سرما و گرما چغندر به عمل آورده و به کارخانه قند مرودشت تحویل داده‌اند و از محصول آنها هم متاعی مفید و رواج برای کشور بدست آمده که دولت هم از فروش آن ارقام بزرگی استفاده کرده است ولی متأسفانه تاکنون که چند ماه از سال می‌گذرد هنوز کشاورزان به دنبال قیمت آن می‌دوند شاید سایر هموطنان ما در نقاط دیگر کشور هم که کارخانه و چغندرکاری است به همین درد مبتلا باشند به هر حال اگر بنا شود که بهای متاع رواج و مفید مولدین به این نحو به آنها داده شود دیگر انتظار چه کوشش و جنبشی باید از مردم داشته باشیم از جناب آقای ساعد که به حسن‌نیتشان ایمان دارم استدعا می‌کنم که به این موضوعات توجه سریعی مبذول فرمایند و مردم را از یأس و ناامیدی نجات دهند و تصدیق بفرمایند که جز آنکه پای عمل آن هم عمل سریع و فوری به میان آورند به نحو دیگری نمی‌توان مردم را متقاعد ساخت دیگر در این زمینه فعلاً چیزی عرض نمی‌کنم. همین قدر استدعا می‌کنم که این برنامه ۷ ساله را که به نظر اکثر علاقمندان مفتاح سعادت و بهبودی اوضاع در جمیع شئون کشور تشخیص یافته هر چه زودتر به موقع عمل و اجرا گذارند بلکه بهبودی در وضعیت مردم پیدا شود. مطلب سوم بنده راجع به متقاعدین است بسیار به جا است که دولت افرادی را که از لحاظ سن و دوره خدمت به حد نصاب قانونی رسیده‌اند متقاعد می‌سازد و تاحدی از بار سنگینی که بردوش دولت و مردم از لحاظ کثرت مسخدمین موجود است بکاهد ولی حال آنها را هم نباید از از نظر دور داشت - دو سه روز قبل تلگرافی داشتم که یک نفر آموزگار که ۴۵ سال به خدمت فرهنگی اشتغال داشته با داشتن عائله سنگین متقاعد شده و در این دوره پیری و ناتوانی به سختی می‌گذارند ۴۵ سال خدمت پر زحمت و خسته کننده آن هم در راه تعلیم و تربیت ابناء مملکت چقدر ذی‌قیمت است و باید جامعه از این اشخاص و خدمات آنها به نحو شایسته قدردانی کند از جناب آقای وزیر فرهنگ که الحق علاقه خاصی بفرهنگ دارند تمنی می‌کنم که معناً و ماداً وسایل قدردانی از خدمات این قبیل خدمتگذاران را هر چه زودتر فراهم فرمایند و تا آنجا که ممکن است نسبت به وضعیت آنها رسیدگی نمایند که لااقل بعد از چندین سال خدمت که اولاد مردم را تربیت کرده‌اند اولاد و ابناء خود آنها از ادامه تحصیل باز نمانند مستخدم را باید به عده لازم نگاهداشت و چه در دوره خدمت و چه در دوره تقاعد باید وسایل آسایش آنها را فراهم کرد که با فراغ خاطر به خدمت دولت بپردازند.
رئیس - آقای تقی‌زاده.
تقی‌زاده - بنده عرض مختصری دارم قبلاً لازم می‌دانم دو کلمه عرض کنم که این نظامنامه مجلس حق نطق قبل از دستور را به طور مطلق داده مانند سابق نیست که بفرمایند بعضی اجازه خواسته‌اند و آقایان بفرمایند دستور، دستور حتماً به قدر ربع ساعت حق داده شده و این را به طور حاشیه عرض کردم. اما آن قسمتی را که می‌خواهم عرض کنم خیلی مختصر است این هم میسر بود که به صورت یک اعتراضی به صورت مجلس عرض کنم و هم به قول آقای کشاورز صدر به عنوان ماده ۹۰ ولی همان طوری که گفته شد آن را یک حمله‌ای تشخیص نمی‌دهم که به عنوان مدافعه عرض کرده باشم بنده و خواهش و تمنی کردم که باید هم این طور بشود که هیچکس تعصب مخصوصی نداشته باشد که بنده بخواهم حرف دیگری را مغلطه بکنم به معنای دیگر بگویم اگر معنای دیگر می‌کند می‌تواند توضیح بدهد بنده این جا در جلسه نبودم دیدم که بعضی از عبارات و الفاظ مرا به طوری که خلاف مقصود بنده است صحبت کرده‌اند بنده عرض کردم که رأی مضاعف یعنی این که یک آدم چند رأی داشته باشد این صحیح نیست چه آن به اندازه خانه‌هایی باشد و یا بفرمایید که خانه هم ندارد و توجه بفرمایید خانه مقامش کمتر از حیوانات است یا این که چند گوسفند داشته باشد یا مثلاً چند تا اسب داشته باشد و از برای آن بتواند رأی خودش را بدهد این صحیح نیست بلکه باید رأی خودش را بدهد این را گفتم که رأی خودش را بدهد و در آن روز عرض این که گفتگو می‌شود که رأی کم می‌شود عده آراء کم می‌شود گفتم برای این که رأی کم می‌شود پس هر کسی برای خانه‌هایش، برای اطفالش برای گوسفندانش بتواند استفاده کند! مقصودم این نبود که به مردم توهین کرده باشم و منظورم این نبود که مردم مثل گوسفندند و از آقای ملک مدنی که چندین دوره با ایشان همکاری داشتم و کمال محبت را نسبت به ایشان دارم انتظار نداشتم که این طور کم لطفی بفرمایند ولی من همیشه حمل به صحت می‌کنم عرض می‌کنم که حتماً ایشان اشتباه کرده‌اند و عرض نکردم که ایشان خواستند به این وسیله دلیل بنده را باطل بکنند و اما این را خواستم عرض کنم که گوسفند اصولاً حیوان شریفی است و یکی از اشرف حیوانات است و در بی‌آزاری و کم آزاری مثل است بنده عرض کردم همه ماها کاش بنده خودم هم به اندازه گوسفند بی‌آزار بودم و کم آزار قصدم تلویحی نبوده است یکی از آقایان گفت که شاید تلویح نظرم این بوده که آنهایی که گوسفند را می‌برند به پای صندوق گرگند این قصد را هم نداشتم لهذا امیدوارم که این توضیح کافی باشد و به اصل مطلب برویم اصل مطلب این است که این بدبختی‌ها و بیچاره‌ها این افراد ایلات و دهات، این دهاتی‌ها اینها که جان داده‌اند در راه مملکت همه شریفند و اشرف از بنده هستند ولی هر یک از آنها برود رأی خودش را بدهد (صحیح است) چرا دیگری رأی او را بدهد؟ بنده از آنهایی هستم که عقیده دارم هر کسی که استقلال رأی دارد آن وقت که می‌بیند آن چیزی که رأی اوست اگر میل دارد به یک عده‌ای می‌دهد و بنده اگر به موافقت به کفایت مذاکرات رأی نمی‌دهم به علت این است که میل دارم مطلب حلاجی بشود بعد از آن ما با انصاف و بی‌غرضی و با وجدان رأی بدهیم.
رئیس - آقای عباسی.
عباسی - سختی و کثرت برف و شدت سرما و طول زمستان پارسال را همه آقایان مسبوق و لازم به تصدیع توضیح نیست مخصوصاً در نقاط سردسیر و کوهستانی که البته شدیدتر بود (اردلان -صحیح است) در اثر همین سختی و طول زمستان و ماندن برف روی زمین تا یک ماه بعد از عید متأسفانه قسمت اعظم محصول گندم و جو حوزه انتخابیه بنده سقز، بانه، تیلکوه، خورخوره. فیض‌الله به یکی پوسیده و از بین رفته و بدبختانه امسال بهار هم باران خیلی کم آمده مثل این که طبیعت خواسته قهر خود را به مردمان بیچاره و زارعین مظلوم آن نواحی نشان دهد در این خصوص تلگراف متعدد به بنده رسیده که برای استحضار آقایان فقط به قرائت دو فقره اکتفا می‌کنم:
ساحت مقدس مجلس شورای ملی رو نوشت جناب آقای نخست وزیر رونوشت وزارت دارایی رونوشت ریاست کل غله و نان رونوشت آقای عباسی نماینده محترم سقز در نتیجه زمستان نظیر سال گذشته و کثرت برف محصول مناطق تیله کوه و خورخوره
که منطقه
کوهستانی و سردسیر است پوسیده و فاسد گردیده است در بهار امسال نیز دوام برف از بذر افشانی بهار مانع اخیراً نیز عدم بارندگی باران مختصر زراعت که باقی بود به کلی از بین رفت مالک و رعایا این دو منطقه در حال حاضر دچار بدبختی و یأس از حیات خود گردیده ما امضاء‌کنندگان ذیل از طرف عموم به مقام تقاضا بر آمده که به نام ترحم باهالی این سامان مقرر فرمایند غله سنندج ضمن رسیدگی به وضعیت فلاکت بار قاطبه اهالی بشعبه غله ایرانشاه دستور فرمایند از موجودی خود تأمین نان اهالی این دو بلوک را فرموده و ما را به مراحم اولیای امور امیدوار فرمایند محمد حبیبی مظفر حبیبی محمود سلطانی خور خوره کریم هفوردی تیله کو سرمست رشیدی رشید حمیدی خور خوره محمد صلاح شاه پرست خورخوره روفسا سلیمان‌پور خور خوره صلاح سلمانی خور خوره رشید دیوانی خور خوره عبدالله سلطانی خور خوره عطاء الله منصوری تیله کو صالح دونداری تیله کوه عبدالرضا تیله کو محمد همه ویسی تیله کو علی همه ویسی صالح همه ویسی محمد خالصی علی منصوری باقی رضایی تیل کوه احمد شفیعی تیله کوه محمد شفیع تیله کوه
توسط جناب آقای عباسی نماینده محترم ساحت مقدس مجلس شور ای ملی جناب آقای نخست وزیر رونوشت وزارت دارایی رونوشت ستاد ارتش زمستان بی‌نظیر گذشته به کلی محصول حوزه شهرستان سقز را از بین برده و بدبختانه از دهم فروردین برخلاف هر ساله باران نیامده و موجب وحشت عمومی را از تولید قحطی فراهم نموده زیرا زراعت دیمی قابل چیدن نیست و آبی هم اکثر فاسد شده است اینک دست تضرع و استمداد را به طرف اولیای امور دراز نموده که تا وقت باقی است مقرر فرمایند به زراعت موجوده بررسی شود در صورت صحت عرایض بندگان به حال رعایای فلک زده حوزه ترحمی فرمایید چون اهالی شاه‌پرست سقز حق دارد که به اتکاء حسن رفتار به مراحم شاهنشاه محبوب و دولت امیدوار و در این بدبختی مورد عطوفت و کمک واقع گردند حسن پاشا اردلان امیر اصلان اردلان سالم وکیلی صادق صدیقیانی علیرضا اردلان علی شیرزادی سلیم پاکزاد حسین وکیلی جعفر شیربی درویشی صدیق محمدزاده عبدالله فاتح عبدالله اخوان حسن محمد حسین احمدی مالک براکرم و ثوقی محمود شهلایی اخوان علی فروزش عبدالله فروزش احمد وکیلی ملک وکیلی محمدامین اردلان محمود.
استدعا از هشت دولت دارم فوراً به عرایض ایشان توجه و یک نفر مأمور صالح و بی‌نظر اعزام و رسیدگی نمایید و در صورت صحت اظهاراتشان معلوم و مورد تصدیق مأمور اعزامی واقع شد به حال آن بیچارگان ترحم نموده و اسباب خلاصیشان را از قحطی و گرسنگی فراهم آورند و نگذارند یک ملت شاه دوست و زارع که همه در تولید اقتصادی کشور خدمت شایانی نموده‌اند از بین برود و برای رفاه حال اهالی سقز و بانه دستور دهند سه چهار تا نانوایی از طرف اداره غله و نان دایر نمایند البته این تفصیل که به عرض آقایان رسید کتباً به جناب آقای نخست وزیر و وزیر دارایی و رئیس غله و نان نوشته و عرض کرده‌ام ولی چون ممکن است زودتر توجه نفرمایند و وقت بگذارد این بود ناچار بودم در مجلس مطرح و به عرض نمایندگان محترم برسانم بلکه انشاءالله دولت در اعزام بازرس تسریع نماید و همین طور از اهالی منطقه مهاباد به خرابی محصول و اعزام بازرسی تقاضاهایی شده است چون مهاباد در مجلس نماینده ندارد علیهذا بنده از دولت استدعا دارم نسبت به آنجا هم توجه و دستور بدهند به تقاضاهای ایشان رسیدگی به عمل آید.
رئیس - آقای حاذقی.
حاذقی - چهار نکته است که به طور خلاصه و سریع به عرض آقایان نمایندگان محترم می‌رسانم و وارد دستور می‌شویم موضوع اول، عده‌ای از آقایان اساتید دانشگاه و معلمین به من مراجعه کردند و یک عرضی داشتند که من به آقاین نمایندگان محترم به طور اختصار عرض می‌کنم و آن عرض هم این است که این آقایان گفته‌اند که الان در حدود چهل و چند سال از مشروطیت ایران می‌گذرد پانزده دوره مجلس شورای ملی تشکیل شده در بیشتر از این دوره‌ها اگر توجه بشود به حوزه‌های انتخابیه‌ای که آراء زیادی داشته‌اند اکثر افراد باسواد مملکت از شرکت در رأی خودداری داشته‌اند منطقشان هم این بوده است که چون رأی ما مستهلک است در مقابل آراء اشخاصی که ندانسته و نفهمیده رأی می‌دهند بنابراین زحمات و تلاش ما بیهوده است و به هدر می‌رود و چرا ما وقتمان را درباره کاری که می‌دانیم نتیجه ندارد صرف بکنیم استدعا دارند که پانزده دوره است که به این طرز عمل می‌شود یک دوره یا دو دوره هم اجازه بدهند که کار به عکس بشود این همان طوری که در دوره‌های گذشته آنهایی که نمی‌دانستند به کی رأی می‌دهند رأی می‌دادند حالا اجازه بدهند که این دوره به عکس بشود یعنی آنهایی که می‌دانند به کی رأی می‌دهند و می‌توانند اسم منتخبین خودشان را بنویسند مطابق نظر دولت طبق این قانونی که به مجلس داده و مطابق نظر عده زیادی از آقایان نمایندگان به همین کیفیتی که ماده ششم را دولت تنظیم کرده و به مجلس شورای ملی داده به همین کیفیت تصویب بشود (سزاوار - این نطق قبل از دستور است؟) چرا حرف بزنند آنهایی هم که می‌توانند اسامی منتخبین خودشان را بنویسند رأی بدهند و دیگر در این زمینه با بیانات کافی آقای تقی‌زاده هیچگونه مجالی برای عرض اضافی نمی‌گذارد این بود که بنده فقط اکتفا کردم به این مختصر و به نظر آقایان می‌گذارم، نکته دوم راجع به قانون تشدید مجازات رانندگان است آقایان در نظر دارند که اوایل دوره پانزدهم دولت یک لایحه‌ای آورد که مجازات رانندگان را تشدید کند تا هر روز از کشته شدن اشخاص بی‌گناه و بینوا که همان طوری که آقای تقی‌زاده الان معذرت خواستند که هیچ نظری نداشتند به اهانت افرادی را مثل گوسفند زیر می‌گیرند و می‌کشند و خانواده آنها را به روز سیاه و بدبختی می‌کشانند و تازه پس از رسیدگی‌های زیادی برای مرتکب آن یکی دو سال یا ۶ ماه حبس می‌نویسند ملاحظه بفرمایید در هفته گذشته آقایان شنیدند در میدان تجریش یک اتومبیلی توانست هشت، ده نفر را، مجروح و مقتول سازد و همین طور دیروز آقایان شنیدند که یک اتوبوسی که ظرفیتش ۲۴ نفر است ۴۴ نفر مسافر در توی یک محوطه کوچکی روی هم ریخته با چهار تن بار آورده کنار راننده و شاگرد به سلامتی پیاده شده‌اند و اتوبوس را با ۴۴ نفر مسافر تسلیم موج رودخانه و صخره‌های رودخانه کرده‌اند و در نتیجه به طوری که روزنامه‌ها اطلاع می‌دهند روی بی‌احتیاطی راننده و سهل‌انگاری مأمورین شهربانی این جریان بوجود آمده است آقایان دستگاه مملکتی برای جلوگیری از تعدی افراد است هر فردی دلش بخواهد به حق دیگری تجاوز کند به خصوص فرد بی سوادی که متأسفانه از تربیت هم به قدر کافی بهره ندارد شوفر و راننده برای جان مردم ارزشی قائل نیست و حاضر است آنها را تسلیم مرگ کند با فجیع‌ترین وضعی و خانواده‌های آنها را به روز سیاه بنشانند (یمین اسفندیاری - آقای حاذقی هر شوفری هم این طور نیست) و این از وظایف دستگاه شهربانی است مأمورین شهربانی باید به این جریان رسیدگی کنند و نگذارند که افراد از حق خودشان تجاوز کنند آن وقت آقای کهبد که نماینده حوزه کرج هستند می‌گویند رفته‌اند آنجا دیده‌اند که عده زیادی مجروح شده‌اند و از این ۴۴ نفر ۱۴ نفر مرده‌اند (یک نفر از نمایندگان - ۲۱ نفر مرده‌اند) ۲۱ نفر و عده زیادی هم مجروح و دست و پا شکسته که هیچ وسیله بهداشتی نبوده حتی ایشان می‌فرمودند یک آمبولانسی که در بهداری کرج بوده آن را وزارت بهداری به تهران آورده است و هیچ وسیله‌ای نبوده است که آنها را به یک مریضخانه یا درمانگاهی منتقل کنند و معالجه کنند بنابراین دولت بایستی نخست به این مسئله حیاتی توجه کند و کمیسیون دادگستری هم قانون تشدید مجازات رانندگان را زودتر تصویب کند (کشاورزصدر - شور اولش به اتمام رسیده) (دکتر اعتبار - آقا تمام مأمورین شهربانی و متنفذین مملکت خودشان صاحب این اتوبوس‌ها هستند) این را بنده نوشتم بشهربانی و گفتند که معرفی بکنید که کدام افسر شهربانی صاحب اتوبوس است.
اگر جنابعالی سراغ دارید بنویسید به من لطف کنید تا بفرستم مسئله سوم راجع به اصلاح دستگاه قضایی است آقایان قضات یک نامه‌ای سر گشاده به همه آقایان نوشته‌اند و توقع آنها این است که خوب است یک توجه اساسی به حسن جریان قضایی مملکت بشود تا این پرونده‌های معوقه که در بایگانی دادگاه‌ها و دادسراها هست مورد رسیدگی قرار بگیرد و مردم از دستگاه قضایی مملکت دلسرد نباشند این است که از کمیسیون محترم دادگستری تقاضا می‌شود در این لایحه تقدیمی دولت حداکثر توجه برای حفظ حقوق قضات و سرعت جریان محاکمات و رسیدگی به شکایات مردم بشود که دستگاه قضایی مملکت احترام بیشتری در نزد مردم پیدا کند قسمت دیگر توزیع قند و شکر بود این دفعه سوم است که عرض می‌کنم و از آقای وزیر مشاور هم خواهش کردم که به اطلاع دولت برسانند که مردم از این رویه‌ای که وزارت دارایی در توزیع قند و شکر پیش گرفته بی‌اندازه عصبانی و ناراضی هستند باید ترتیبی بدهند که به سود طبقات ضعیف باشد و آن مردمی که بایستی استفاده کنند بتوانند استفاده کنند، اشخاص متمکن می‌توانند قند و شکر را کیلویی ۵۰، ۶۰ ریال بخرند ولی سایر افراد بینوا را همه سنگ آنها را به سینه می‌زنند غذای عادی آنها عبارت است از چای و نان چای می‌خورند فروش قند و شکر نه تنها در تهران بلکه از مشهد که بنده چند تلگراف داشتم که می‌نویسد گروه گروه از مردم می‌آیند در شعبه‌ها و دست خالی بر می‌گردند این است که خواهش می‌کنم دولت توجهی بکند به این مسئله که
فروش قند و شکر به یک صورت مناسبی در بیاید و مردم از این نارضایتی بیرون بیایند.
۳- تقدیم سه فقره لایحه از طرف آقای وزیر کشور راجع به استقلال شهرداری‌ها و لوله‌کشی آب شهر مشهد و شهر تهران
رئیس - آقای وزیر کشور.
وزیر کشور - دو سه لایحه است که این جا تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم و از کمیسیون کشور استدعا می‌کنم که هر چه زودتر تکلیف این لوایح را روشن بکند یکی راجع به استقلال شهرداری‌ها است که قبلاً هم لایحه‌ای در این زمینه تقدیم شده بود که بنده آن را پس می‌گیرم و یک لایحه‌ای که مطالعه شده تقدیم مجلس می‌کنم و امیدوارم که این کار زودتر انجام بشود که یک کار مهم و حیاتی است و تا این کار انجام نشود امور شهرداری کشور اصلاح نخواهد شد (صحیح است) یکی دیگر لایحه‌ای است راجع به لوله‌کشی آب شهر مشهد که تقدیم می‌کنم استان قدس رضوی حاضر شده است که لوله‌کشی شهر مشهد را انجام بدهد و چون امتیاز خاصی است که باید انجام بشود استدعا می‌کنم که زودتر تصویب بفرمایید که شهر مشهد لوله‌کشی بشود یک موضوع دیگر راجع به لوله‌کشی شهر تهران است که چون خیلی همه است و تا به حال لایحه قانونی آن تهیه نشده بود بانک ملی حاضر شده است که اعتبار لازم را در اختیار شهرداری بگذارد و در ظرف ۲۵ سال این قرض مستهلک شود به اصطلاح اصل و فرع پرداخته شود این لوایح را تقدیم می‌کنم.
رئیس - این لوایح به کمیسیون‌های مربوطه فرستاده می‌شود یک طرحی با قید دو فوریت از طرف آقایان نمایندگان رسیده است که قرائت می‌شود که اگر فوریت آن تصویب شد برای طبع و نشر می‌رود (دکتر اعتبار - خلاف نظامنامه است در آخر جلسه باید قرائت بشود) در اول و آخر جلسه (دکتر اعتبار - خیر قربان در آخر باید قرائت بشود) بسیار خوب در آخر جلسه قرائت می‌شود به شرط این که آخر جلسه مجلس از اکثریت نیفتد.
غائبین جلسه گذشته قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
غائبین با اجازه - آقایان: مهندس رضوی - دکتر راجی - رحیمیان - علی اقبال - مهندس هدایت - حسین وکیل - شریعت‌زاده - نیک‌پور - امامی اهری - عدل اسفندیاری.
غائبین بی اجازه - آقایان: شادلو – اورنگ - قوامی - گنجه - بهار - دکتر شفق - گلبادی - عباس اسکندری - فاضلی - ناصری.
دیر آمد گان با اجازه - آقایان: ضیاء ابراهیمی سلطانی - منصف - افخمی - اسدی.
دیر آمدگان بی اجاز ه- آقایان: محمدحسین قشقایی - بیات - آقاخان بختیار - مسعود ثابتی - اسلامی - دکتر امینی - هراتی.
۴ - بقیه مذاکره در اطراف گزارش کمیسیون کشور راجع به انتخابات
رئیس - در جلسه پیش پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری مطرح بود حالا قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری قرائت شد)
ماده ششم- دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه کارت انتخاباتی و تا زمانی که کارت انتخاباتی تهیه و تنظیم نشده است با ارائه شناسنامه مسلم که به مهر انجمن خواهد رسید یکی از اوراق مذکور در بالا را از انجمن دریافت می‌نماید و سپس در محلی که در اطاق انجمن برای نوشتن رأی معین شده رأی خود را نوشته به صندوق می‌اندازد.
رئیس - آقای دکتر متین دفتری.
دکتر متین دفتری - بنده به طوری که بعد توضیح عرض خواهم کرد در نظر این است که اینجا بین این دو عقیده‌ای که در مجلس پیدا شده که در مقام خودشان هر دو قابل احترام هستند اختلاف را رفع کنم بنده خیلی متأسفم که در بیان عقیده در بین آقایان یک اظهاراتی شد که وسیله سوء‌تفاهم رفع بشود و با توضیحاتی که بنده عرض خواهم کرد خدمت آقایان این ماده با اتفاق مجلس بگذرد نه این که اقلیت و اکثریت به این مناسبت استدعا می‌کنم که به دلایل بنده توجه بفرمایید بعد هر کس هر نظری دارد به عنوان مخالف ممکن است اظهار بکند بنده عبارت ماده ۶ پیشنهادی کمیسیون را که به عقیده بنده مادهالمواد است این طور پیشنهاد کردم دو مرتبه خودم می‌خوانم که آقایان توجه بفرمایند: دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه کارت انتخاباتی و تا زمانی که کارت انتخاباتی مرتب و تنظیم نشده است با ارائه شناسنامه مسلم که به مهر انجمن خواهد رسید یکی از اوراق مذکور در بالا را از انجمن دریافت می‌نماید سپس در محلی که از طرف انجمن برای رأی نوشتن تعیین شده است رأی خود را نوشته و به صندوق می‌اندازد کمیسیون کشور با قبول این اصل که انتخاب کنندگان باید سواد خواندن و نوشتن داشته باشند متأسفانه آن را موکول به ارائه کارت انتخاباتی کرده است در صورتی که می‌دانند تهیه این کارت به این زودی‌ها میسر نیست بنده تصدیق می‌کنم که معلول کردن کارت انتخاباتی یک اصلاح مهمی هست که از این که کمیسیون کشور به فکر کارت انتخاباتی افتاده است کمال تشکر را دارم اما نمی‌دانم به چه علت کمیسیون اخیراً شرط سواد را که مورد توجه عموم اصلاح طلبان است تعلیق به تهیه کارت کرده است در صورتی که می‌دانید در کشور چند سال وقت لازم است برای این کار بنده می‌خواستم آقایان توجه بفرمایند که کارت انتخاباتی مگر چیست؟ کارت انتخاباتی یک ورقه‌ای است که افراد در ممالک راقیه قبل از شروع انتخابات از اداره ثبت احوال می‌گیرند و در واقع گواهی‌نامه‌ای است که می‌رساند دارنده آن واجد شرایط انتخاب کردن است این کارت چیز دیگری نیست توجه بفرمایید این کارت انتخاباتی که این قدر در اطرافش صحبت می‌شود یک گواهی‌نامه‌ای است در کشور ما تاکنون جای گواهی‌نامه را اوراق تعرفه گرفته است که در انجمن نظار برأی دهندگان می‌دهند البته وظیفه انجمن نظار است که هر کس برای رأی دادن مراجعه بکند با مطالبه ورقه شناسنامه از او و محرز کردن هویت او و این که ابراز کننده شناسنامه واقعاً صاحب آن است و ساکن محل است و سایر شرایط انتخاب کردن از حیث سن و غیره در مورد او جمع باشد برای او تعرفه صادر کند و به موجب آن تعرفه آن شخص رأی خود را می‌تواند در صندوق بیندازد بنده نمی‌دانم چطور شده است که تاکنون با نبودن شرط سواد که بدون تردید و به تصدیق همه منشاء تقلبات است به این تعرفه برای احراز هویت انتخاب کنندگان اکتفا کردیم و حالا که شرط سواد پیش آمده است که خود آن شرط سواد از تقلب در تنظیم ورقه رأی حتماً جلوگیری می‌کند و آزادی رأی دادن را برای رأی دهنده تأمین می‌نماید آیا باید بگویند تعرفه را غیر کافی بدانیم و کارت انتخاباتی را لازم بدانیم و یک اصلاح اجتماعی تعلیق تقریباً به محال بکنیم آقایان تردید نفرمایید که بهترین طریقه برای تأمین آزادی انتخابات این است که رأی دهنده ورقه خود را در اطاق انجمن یعنی در جایی که از فشار و تهدید مصون است بدست خود تنظیم بکند و در صندوق بیندازد اگر کسی نتواند رأی خودش را خودش تهیه بکند و فقط آلت رأی انداختن از طرف دیگری بشود بهتر است که اصلا رأی ندهد (عده‌ای - صحیح است) شایسته آزادی اصولاً کسی است که از آزادی بتواند استفاده کند کسی که چشم ندارد یا در تاریکی است مسلماً نمی‌داند زیبایی و جمال چیست و کسی که گوش ندارد موسیقی را نمی‌تواند درک کند. خواندن و نوشتن هم که حداقل سواد است که ما در اصطلاح می‌گوییم کوره سواد برای استفاده از آزادی و حقوق سیاسی مثل قوه باصره و سامعه برای استفاده از جمال و غنا است اهلیت دارا بودن حقوق، این را توجه بفرمایید، اهلیت دارا بودن حقوق در تهران امروز برای هر فردی شناخته شده است اما اهلیت استیفای حقوق به اصطلاح حقوقیون یعنی استفاده عملی از حق موقوف رشد است که در همه کس نیست صغار و محجورین که دارای همه گونه حقوق مدنی هستند مجاز نیستند همه حقوق خود را اعمال کنند و اگر قبل از رشد حقشان را بدست خودشان بدهند البته آن را به آسانی از کف می‌دهند و نصیب دیگران می‌شود و غاصب مال صغیر را می‌خورد و اگر صغیر محروم و مسلوب‌الحق اظهار عدم رضایتی بکند غاصب مال مغصوب را بر علیه او حربه کرده دمار از روزگارش بر می‌آورد در مورد حق انتخاب کردن هم انتخاب کننده بیسواد رأی خود را با فریب یا تهدید اشتباهاً یا کرهاً به کسانی می‌دهد که هرگز میل ندارند او دارای سواد و شعور سیاسی بشود و از بدبختی نجات پیدا بکند. به کسانی می‌دهد که میل دارند او را تا ابد به حال بردگی و گاو شیرده نگاهدارند کسانی که به اصل دوم قانون اساسی استناد می‌کنند که مجلس شورای ملی نماینده قاطبه اهالی مملکت ایران است که در امور سیاسی و معاش وطن خود مشارکت دارند فراموش کرده‌اند که به موجب قوانین طبقاتی که ارزش آنها خیلی زیاد است مطابق قوانین فعلی از حق انتخاب کردن محروم هستند مثل نسوان که نصف نفوس مملکت را تشکیل می‌دهند یا اشخاصی که سنشان از بیست سال کمتر است که اگر حساب کنیم عده‌شان خیلی زیاد است در همین شهر تهران هزاران جوانان و نونهالان باهوش دبیرستان دیده هستند که به موجب قانون حق انتخاب کردن ندارند در صورتی که نوکر بیسواد آنها و سپور بیسواد کوچه آنها را دسته دسته پای صندوق می‌برند و اوراقی را که آنها هیچ نمی‌دانند اسم کی‌ها روی آن نوشته شده بدستشان می‌دهند که در صندوق بیندازند آیا به این وضع می‌شود گفت که چون اشخاص کمتر از بیست سال حق انتخاب کردن
محروم هستند، این مجلس نماینده قاطیه اهالی نیست؟ (دهقان - این منطق درست نیست آقای دکتر) (اردلان - کاملاً درست است فرمایش آقا درست نیست) تا آخر گوش بکنید من رضایت همه را جلب می‌کنم.
کشاورز صدر - آقای رئیس پنج دقیقه تمام شده.
رئیس - آقای دکتر متین دفتری به اختصار بفرمایید.
دکتر متین دفتری - مسئله خیلی مهم است مجلس اجازه خواهد داد که من عرضم را تمام کنم (نورالدین امامی - آقا حرف‌هایش خیلی متین است اجازه بدهید بفرمایند) ما نمی‌خواهیم احدی را از حق انتخاب کردن محروم کنیم فقط می‌خواهیم هر کس رأی می‌دهد خودش رأی بدهد و آلت دیگری نشود و اگر عاجز است برود رفع عجز از خود بکند (عده‌ای - صحیح است) آقایان کسی که چراغ ندارد بهتر است از راه تاریک عبور نکند تا در چاه نیفتد (احسنت) آقایان بیایید و در روزهای آخر این مجلس با تصویب شرط سواد برای انتخاب کنندگان پایه مشروطیت یعنی حکومت مردم بر مردم را که تاکنون به واسطه سوء جریان انتخابات بی‌اثر مانده و نسخ شده است محکم کنیم و این وسیله یک نام نیک تاریخی برای دوره پانزدهم تحصیل کنیم تا آینده‌گان ایراد نکنند که دولت چنین اصلاحی را پیشنهاد کرد ولی مجلس مانع شد و ما را متهم کنند که خواسته‌ایم این ملت تا ابد در ظلمت جهل و نکبت بماند و مانع شده‌ایم که مردم نمایندگانی به مجلس بفرستند که عدالت اجتماعی را در این سرزمین برقرار کنند باری آقایان که به ماده پنجم رأی داده‌اید و درماده ششم هم شرط خواندن و نوشتن را برای انتخاب کننده قائل شده‌اید اجراء آن را موکول به کارت انتخاباتی نکنید (عده‌ای - صحیح است) اینجا هم توجه بفرمایید خواهش می‌کنم توجه بفرمایید بنده هم در پیشنهاد خودم کارت انتخاباتی در دست نزده‌ام و آن را ایفاء کرده‌ام منتها اضافه نموده‌ام مادام که کارت انتخاباتی تهیه نشده شناسنامه به جای آن قبول شود (صحیح است) و قید «شناسنامه مسلم» کرده‌ام تا انجمن نظار دقت کند که ارائه کننده شناسنامه واقعاً صاحب آن باشد (صحیح است) تا شناسنامه‌های مرده‌ها و اموات را نیاورند در این صورت کارت انتخاباتی یک امر مستحبی می‌شود نه واجب (سلطان العلماء - همه‌اش مستحب است) و اطمینان داشته باشید که اگر انجمن از معتمدین واقعی هر محل تشکیل بشود که غالباً ساکنین محل خود را می‌شناسند و صندوق انتخابات هم از دستبرد محفوظ بماند و مردم در محافظت آن کوشش کنند هیچ جای نگرانی باقی نخواهد ماند.
رئیس - آقای دکتر متین دفتری خلاصه بفرمایید که یک ربعتان تمام شد.
دکتر متین دفتری - آقایان اصل ماده ۶ را با عبارتی که پیشنهاد شده تصویب بفرمایید اگر در فروغ نظری دارید مثلاً برای ایلات و دهاتی‌ها که مسلم است اکثراً سواد ندارند و در عین حال قسمت مفید و لازم‌الاحترام و مولد ثروت این مملکت را تشکیل می‌دهند باید فکری کرد که در دوره شانزدهم به کلی از حق انتخاب کردن محروم نمانند و فرصت داشته باشند که تحصیل سواد بکنند برای دوره بعد ممکن است تبصره‌ای در نظری گرفت که به طور استثناء و ترتیبی که برای آنها مثل سابق آراء شهرنشینان با سواد را مغلوب و تحت‌الشعاع ننماید آنها هم بتوانند معدودی نماینده جداگانه به مجلس بفرستند خود بنده این تبصره را در نظر گرفته‌ام که بعد به عرض آقایان خواهد رسید مسلم بدانید بنده کمال حسن‌نیت را دارم و میل دارم که این شرط سواد به بهترین وجهی در مجلس تصویب بشود و همه موافقت بکنند که کسی مخالف این حرف در مجلس نباشد در مورد فرمولی که بنده پیشنهاد کردم ممکن است که آقایان هم فرمول دیگری بفرمایند و در نظر بگیرند همه اهتمام خواهیم کرد که با یک تبصره‌ای حقوق زارعین و کشاورزان و ایلات ایران را هم حفظ بکنیم برای دوره شانزدهم ولی این اصل که سواد خواندن و نوشتن از اعم اصلاحات این مملکت محسوب می‌شود این را ردش نکنید بنده در تبصره خودم این فرمول را در نظر گرفتم که برای ایلات و کشاورزان استثنائاً در دوره شانزدهم حقی قائل بشویم که بعد از این که تکلیف این پیشنهاد معلوم شد آن مطرح باید بشود.
دهقان - اخطار نظامنامهای دارم طبق ماده ۱۲۶.
رئیس - دوازده پیشنهاد این طوری رسیده به عقیده بنده این از همه جامع‌تر است ایراد دیگری ندارد بنده می‌گویم ماده ۱۲۶ را بخوانند.
دهقان - قربان خیر چون رد شده است پیشنهاد آقای امامی که شبیه این است این را دیگر نمی‌شود طرح کرد.
رئیس - این تطبیق باماده ۱۲۶ نمی‌کند تشخیص با رئیس است.
دهقان - قربان تشخیص آن وقتی است که نسبت به هیچکدام رأی نگرفته باشند جناب عالی باید مطابق ماده ۱۲۶ پیشنهاد جامع‌تر را انتخاب بفرمایید بعد رویش رأی بگیرید ولی وقتی مشابهش رد شد دیگر نمی‌شود خوانده شود.
رئیس - آقای آصف.
آصف - خاطر آقایان محترم مستحضر است که بنده در این قسمت همه را به سکوت گذارنده و باصفای فرمایشات موافق و مخالف قناعت کرده‌ام (صحیح است) ولی دو چیز محرک شد که امروز بنده اینجا یک عرایضی را به عرض برسانم اولاً علاوه از این که دوازده دوره در مجلس شورای ملی قسم یاد کرده‌ام در بدو مشروطیت در منزلی که الان متعلق بجناب آقای قائم مقام الملک حاج آقا رضا رفیع است یک قسم دیگری را هم بنده یاد کرم در آن موقع آن خانه‌ها متعلق به مرحوم وزیر نظام یعنی سردار کل بود بنده با یک عده از آزادی‌خواهان این کشور یک قرآنی را امضا کردیم که نسبت به قانون اساسی و مشروطیت وفادار باشیم (احسنت) از آن تاریخ تاکنون یک موارد مهمی در ایران پیش آمد و بنده عملاً وفاداری خودم را نسبت به این قانون اساسی ثابت کردم (صحیح است) اول مهم‌تر از همه قیام محمدعلی میرزا و سالارالدوله بود بر ضد مشروطیت یگانه کسی که از غرب بر علیه سالارالدوله قیام کرد بنده بودم و آقایان بختیاری و مجاهد و آزادی‌خواهان آن روز دوش به دوش برای حفظ قانون اساسی و مشروطیت می‌جنگیدیم دیگران از دولت حقوق می‌گرفتند ولی بنده از مال پدر خرج میکردم و جانم را در کف گذاشته بودم بحمدالله موفق شدیم و بعد نمی‌خواهم وارد جزئیات امر بشوم در تحولات شهریور در قضایای آذربایجان و مهاباد هم اینجانب وطن پرستی و آزادی‌خواهی خود را عملاً نشان داده‌ام (صحیح است) حالا در اینجا می‌خواهم راجع به ماده ۶ و تبصره‌ای که کمیسیون پیشنهاد کرده است عقیده خودم را عرض کنم عقیده بنده از روی همان عقیده و ایمانی است که در دوره زندگانیم تعقیب کرده‌ام حالا هم برای این اصل این عرایض را عرض می‌کنم در ضمن بیانات همایونی سخن راندند علاوه از این که خداوند تبارک و تعالی یک صفات حمیده‌ای را در وجود این شاهنشاه به ودیعه گذشته طرف علاقه تمام افراد ملت ایران است (صحیح است) اهل سنت و جماعت نظر به این که پادشاه عادل را ذوشوکت می‌دانند، علاقه‌مان بیشتر است این موضوع مذهبی موجب می‌شود که بهتر و بیشتر در انجام منویات خیرخواهانه اعلیحضرت جدیت کنیم اما اعلیحضرت به دولت امر فرمود لایحه اصلاح انتخاباتی را به مجلس بیاورد و البته همان عقیده‌ای که در وجودشان هست اجازه داده و می‌دهد که نمایندگان موافق و مخالف هم نظریات خود را به عرض مجلس برسانند (صحیح است) بنده از موافقین این تبصره هستم دلایل من هم این است که عرض می‌کنم اولاً هر کس با باسواد مخالف بکند خودش را بیسواد به جامعه معرفی کرده است منظور این قسمت نیست منظور این است یک شکافی در قانون اساسی پیش نیاید و مقصود دوم این که ایران سه میلیون عشایر دارد (صحیح است) بنده با اغلب آنها تماس داشته‌ام و دارم از کرد و لر و شاهسون و غیره که یکی از افتخارات بنده این است که موکلین بنده بیشتر از همان عشایرند. لازم می‌دانم بنده جمله‌ای از ایمان و عقیده این عشایر را توضیح بدهم در معاملات بین خودشان کمتر محتاج می‌شوند که به اسناد رسمی مراجعه بکنند با همان عقیده و ایمان ذاتی که خداشناسی و شاه‌دوستی و میهن‌پرستی باشد با همدیگر معامله می‌کنند به این جهت بحمدالله در بین ایشان شمس جلالی هم بوجود نیامده همان رؤسای عشایر به تهران می‌آیند و به افتخار شرف حضور اعلیحضرت شاهنشاه نائل می‌شوند و به انواع توجهات مستفیض می‌گردند.
رئیس - راجع به مخالفت با پیشنهاد است و پنج دقیقه دقیقه بیشتر نمی‌شود صحبت کرد.
آصف - بنده تصور نمی‌کردم در هیچ موردی راجع به نظریات آقای دکتر متین دفتری مطلبی عنوان بشود که بنده مخالفت بکنم. ایشان هم اصولاً با نظر من راجع به عشایر موافقند بنده عقیده‌ام این است با طرز انتخاباتی که در میان عشایر می‌شود لازم است آقایان روشن بشوند که تشکیلات عشایری شبیه به تشکیلات حزبی است یعنی همان طور که یک کمیته‌ای تصمیمات می‌گیرد و به افراد حزب اطلاع می‌دهد یک عده‌ای از رؤسا و مجربین قوم جمع می‌شوند تصمیم می‌گیرند مثلاً خود آقای دکتر متین دفتری را کاندید می‌کنند بعد از این که تصمیم آن هیئت به اطلاع سایرین رسید افراد موافقت می‌کنند آنهایی که سواد دارند خودشان می‌نویسند و آنهایی که بیسواد هستند خودشان تقاضا
می‌کنند از روی عقیده و ایمان همان کاندید را برایشان بنویسند و برخلاف بعضی از آقایان که بدون رعایت نزاکت فرمودند یک عده حیوان می‌آیند بنده عرض می‌کنم که یک هیأت انسانی می‌آید به طرف صندوق و آرائش را از روی عقیده می‌ریزد. ما با یکدیگر دعوایی نداریم نظر همه نظر اصلاحی است دولت یک لایحه‌ای آورده و موافق و مخالف نظر خودشان را گفته‌اند بنده عرض می‌کنم اگر چنانچه آقایان این ارقام را نسبت به عشایر که یک عده کثیری از این پانزده میلیون هستند قائل ندارند مأیوس فرموده‌اند بالاخره برهان قاطع رأی اکثریت مجلس شورای ملی است که همه به آن احترام می‌گذاریم (صحیح است).
رئیس - آقای سزاوار
مخبر - خیلی مایه تأسف است که باز در اطراف ماده ۶ و مذاکراتی که می‌شود تصور می‌شود که راجع به موضوع با سواد یا بیسواد است که در انتخابات شرکت کنند در صورتی که این طور نیست بنده تصور نمی‌کنم در مجلس شورای ملی افرادی باشند که اینها طرفداری از جهل و نادانی بکنند هیچ چنین فکری نیست همان طوری که بنده عرض کردم کمیسیون کشور لایحه دولت را مطالعه کرد و لایحه را که دولت با حسن‌نیت آورده بود کمیسیون کشور نظر داشت که هم به نتیجه قطعی رسیده باشد و هم جلوگیری از تقلبات شده باشد. آقای دکتر فرمودند که تعرفه انتخاباتی جانشین همان کارت انتخاباتی است این طور نیست تعرفه را ملاحظه بفرمایید حسن می‌رود به جای حسین بیسواد یک ورقه شناسنامه هم ممکن است بگیرد. این تعریفی که فرمودند که این تعرفه انتخاباتی همان کارت انتخاباتی است این طور نیست کارت انتخاباتی اگر بنا شد بین تمام افرادی که باید شراکت کنند در انتخابات این مملکت توزیع و تقسیم شود، این هویت کامل شخص است حتی وضعیت اخلاقی از جهت این که صلاحیت آن را دارد در انتخابات و رأی دادن شرکت بکند یا نکند در آن معین شده ولی تعرفه انتخاباتی، تعرفه‌ای که تاکنون داده می‌شده بیش از این نیست که یک کسی مراجعه می‌کند با یک ورقه شناسنامه‌ای که معلوم نیست مربوط به او هست یا نیست این را می‌دهد و تعرفه‌ای می‌گیرد پس تعرفه نمی‌تواند جانشین کارت انتخاباتی که کمیسیون کشور پیش‌بینی کرده است بشود مضافاً به این که یکی از پیش‌بینی‌هایی که شده جلوگیری از تقلب است اگر بنا باشد با همان شناسنامه باشد اگر یک کسی با چند شناسنامه با فرض این که بگوییم سواد نوشتن هم داشته باشد، با چند شناسنامه رفت شرکت کرد. (یکی از نمایندگان - ماده جزایی پیش‌بینی کرده مجازات دارد) بله ماده جزایی سابق هم بوده، اگر رفت شرکت کرد با یک شناسنامه توانست چند دفعه رأی بدهد این نقص غرض است بنابراین کمیسیون کشور با مطالعه کامل پیش‌بینی کرد که اگر دولت موفق نمی‌شود برای دوره شانزدهم کارت انتخاباتی را تهیه بکند برای دوره هفدهم آماده بکند که دوره هفدهم شرکت کنند (عده‌ای - صحیح است) بنابراین هیچگونه نظر مخالفی همان طور که جلسه قبل توضیح دادم، راجع به این که یک عده‌ای طرفدار با سواد باشند و یک عده‌ای طرفدار بیسواد، همچو چیزی در بین نیست. کمیسیون کشور هم اکثریت قریب به اتفاق آن طرفدار این هستند که باید طبقه باسواد در انتخابات شرکت بکنند اما به چه طرز؟ به این طرز که اسمش را بیاوریم صورت قانونی بگذاریم در لایحه اما در معنی همان تقلبات سابق بشود این صحیح نیست این نقض غرض است بنابراین خواهش می‌کنم آقای دکتر متین دفتری پیشنهادشان را مسترد کنند انشاءالله تا دوره آتیه مقدماتی کار فراهم شود
رئیس - پیشنهادی رسیده به امضای بیش از پنج نفر که نسبت به پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری با ورقه رأی گرفته شود. قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
امضاکنندگان پیشنهاد می‌نماییم نسبت به پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری با ورقه اخذ رأی شود صدرزاده - دکتر عبده - صادقی - معتمددماوندی - حائری‌زاده - مسعودی - نورالدین امامی - اردلان.
حائری‌زاده - پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری را مجدداً قرائت کنید.
رئیس - پیشنهاد را مجدداً قرائت کنید توجه بفرمایید. (مجدداً قرائت شد)
ملک مدنی - اجازه می‌فرمایید در آیین‌نامه سابق ممتنع و مخالف نبود حالا که آیین‌نامه عوض شده باید توضیح داده شود که اشتباه نکنیم.
رئیس - البته ممتنع به حساب نمی‌آید و رأی مثبت مناط اعتبار است یعنی اگر رأی مثبت با ورقه دادند تصویب می‌شود.
ملک مدنی - پس الان که عده حاضر ۹۸ نفر است باید ۴۹ نفر رأی بدهند یعنی اگر ۵۰ تا مثبت نداشته باشد قبول نشده است.
رئیس - بله اگر نصف به علاوه یک با امضاء یعنی ۵۰ نفر رأی مثبت بدهند تصویب می‌شود.
دهقان - اگر امتناع کرد از رأی دادن در حکم مخالف است.
رئیس - بلی.
مکی - اسامی رأی دهندگان باید نوشته شود؟
رئیس - باید امضاء داشته باشد رأی با ورقه اخذ رأی شروع می‌شود، الان عده حاضر ۱۰۴ نفر است (اسامی آقایان نمایندگان برای اخذ رأی به ترتیب ذیل خوانده شد)
آقایان: عباس نراقی - شریعت‌زاده - معتمد دماوندی - اردلان - دکترفلسفی - عبدالقدیر آزاد - حاذقی آشتیانی‌زاده - رفیع - دکتر بقایی - یمین اسفندیاری - دکتر معظمی - دکتر اعتبار - برزین - مکی - محمدعلی مسعودی - حائری‌زاده - صفوی - دکتر عبده - ابولقاسم امینی - امیرتیمور - مسعود ثابتی - سید علی بهبهانی - صاحبدیوانی - کهبد - سزاوار - منصف - اسدی. اعراز - نیک‌پی - آصف - محمود محمود - صادقی - سید هاشم وکیل - لیقوانی - بهار - دکتر مجتهدی - دکتر ملکی - نبوی - وثوق - دکتر مصباح‌زاده - کشاورزصدر - سلطان‌العلماء - احمد دهقان - رضوی شیرازی - مشایخی - قبادیان - کفایی - ملک مدنی - دولتشاهی - نصرت الملک - ملکی - افخمی - صاحب جمع - کامل ماکویی - قهرمان - عباس مسعودی - دکتر متین دفتری - بوداغیان - باتمانقلیج - مامقانی - نورالدین امامی - بهادری - فتحعلی افشار - مکرم - شریعت‌زاده - پالیزی - ظفری - امیرحسین ایلخان - صفا امامی - مهدی ارباب - معین‌زاده - گرگانی - ابوالقاسم بهبهانی - عرب شیبانی - عباسی - سلطانی - ضیاء ابراهیمی - سالار بهزادی - خوئیلر - امیر نصرت اسکندری - حاج میزا حبیب‌الله امین - احمد اخوان - ناصرالدین ناصری - شهاب خسروانی - ملک‌پور - عامری - ارباب رستم گیو - تقی‌زاده - احمدفرامرزی - هراتی - نواب - غضنفری - حسن اکبر - خسرو قشقایی - عزیز اعظم زنگنه - ناصر ذوالفقاری - محمد ذوالفقاری - دکتر آشتیانی - فولادوند - صدرزاده - دادور - موسوی.
(پس از شماره آراء چهل و شش ورقه سفید نتیجه شد)
رئیس - از ۱۰۴ نفر عده حاضر ۴۶ رأی موافق است بنابراین پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری تصویب نشد.
اسامی موافقین - آقایان: ملک‌پور - احمد فرامرزی - شریعت‌زاده - ارباب گیو - دکتر متین دفتری - بوداغیان - مامقانی - اردلان - محمود محمود - محمدعلی مسعودی - هاشم وکیل - دکتر بقایی - شریف‌زاده - حسین مکی - حاذقی - آزاد - یمین اسفندیاری - حائری‌زاده - معتمد دماوندی - دکتر فلسفی - حبیب‌الله امین - تقی‌زاده - نورالدین امامی - شهاب خسروانی - دکتراعتبار - دکتر عبده - اسدی - حاذقی - بهار - معین‌زاده - دکتر مصباح‌زاده - محمد ذوالفقاری - سلطان‌العلماء - کفایی - دکتر مجتهدی - دکتر ملکی - عرب شیبانی - دکترآشتیانی - ناصر ذوالفقاری - مسعود ثابتی - دادور - خوئیلر - صدرزاده - سالار بهزادی - ابوالقاسم بهبهانی - عباس مسعودی.
اسامی مخالفین - آقایان: لیقوانی - ارباب - مشایخی - قبادیان - نبوی - آشتیانی‌زاده - خسرو قشقایی - عامری - عباسی - غضنفری - باتمانقلیج - ضیاء ابراهیمی - افخمی - ملک مدنی - ملکی - نواب دولتشاهی - کهبد - صاحبدیوانی - بهبهانی.
مخالف بی‌اسم چهار ورقه ممتنع ۳۱ ورقه رئیس - این پیشنهاد تصویب نشد.
مکی - رد هم نشده است آقا نظامنامه را بخوانید، ممتنع را مخالف حساب نمی‌کنند.
رئیس - نظامنامه را مطابق کدام ماده بخوانم مطابق نظامنامه باید ماده‌ای که طبق آن اخطار می‌شود ذکر شود.
مکی - ماده ۱۵۰
رئیس - بسیار خوب ۵۳ رأی مثبت می‌خواست
دماوندی - ماده ۱۵۰ را بفرمایید قرائت شود.
رئیس - ماده ۱۵۰ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد) ماده ۱۵۰ رأی دادن در مجلس بر سه قسم است با قیام و قعود- علنی- رأی مخفی ماده ۱۵۱ به طور کلی در تمام مسایل با قیام و قعود رأی گرفته می‌شود مگر در موارد ذیل.
رئیس - این دلیل است بر این که نصف به علاوه یک باید رأی مثبت بدهند بنده خودم موافقم که رأی داده شود ولی رأی نداند. ماده ۱۶۶ را قرائت کنید.
(ماده ۱۶۶ به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۶۶- هر یک از نمایندگان در کلیه مسایل مطروحه که منتهی به اخذ رأی می‌شود باید رأی خود را نفیاً یا اثباتاً اظهار کند در صورتی که امتناع نماید جزء موافق یا مخالف محسوب نخواهد شد و در هر مطلبی طبق قانون اساسی باید نصف به علاوه یک عده حاضرین در جلسه نسبت برد یا قبول آن مطلب صریحاً رأی دهند و در غیر این صورت آن مطلب بلاتکلیف می‌ماند.
مکی - بلاتکلیف است.
دکتر فلسفی - رد نشده است.
رئیس - تصویب هم نشده.
جمعی از نمایندگان - رد هم نشده است.
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای شریعت‌زاده به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده ششم به ترتیب زیر اصلاح شود - ماده ششم - دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده (که باید باسواد باشد) به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه شناسنامه یکی از اوراق مذکور در ماده فوق را از انجمن دریافت می‌نماید سپس در محلی که در اطاق انجمن برای نوشتن رأی معین شده رأی خود را نوشته به صندوق می‌اندازد.
تبصره ۱- دولت مکلف است ضمن سرشماری مملکت کارت‌های انتخاباتی را که باید قبلاً تهیه شده باشد به اشخاصی که حق انتخاب کردن دارند تسلیم نماید در انتخابات دوره ۱۷ قانونگذاری داشتن کارت انتخاباتی الزامی خواهد بود.
تبصره ۲- ترتیب تهیه کارت انتخاباتی و توزیع آن طبق آیین‌نامه‌ای که باید به تصویب کمیسیون کشور مجلس برسد معین خواهد شد.
رئیس - قسمت اول این پیشنهاد تصویب نشده است تبصره‌ها را می‌شود رأی گرفت قسمت اول همان پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری بود (معتمد دماوندی - وقتی بلاتکلیف شد باید پیشنهادات مشابه خوانده شود) آقای شریعت‌زاده بفرمایید.
شریعت‌زاده - بنده اجازه می‌خواهم و از آقایان استدعا می‌کنم موقع مهم کنونی را تشخیص بدهند و توضیحات رفقای خودشان را با دقت گوش بدهند اینجا گفته شده است که پیشنهاد بنده مشابه با پیشنهاد جناب آقای دکتر دفتری است (صحیح است) در صورتی که در پیشنهاد ایشان تصریح به لزوم با سواد بودن نشده است و در پیشنهاد بنده تصریح شده که رأی دهنده باید با سواد باشد بنابراین پیشنهاد بنده هم متن هم تبصره‌اش غیر از پیشنهاد ایشان است (صحیح است) از این جهت بنده می‌خواهم در پیشگاه نمایندگان ملت توضیحاتی به عرض برسانم ولی استدعا می‌کنم به مقتضای علاقه‌ای که به آینده مملکت دارند به آن توضیحات با کمال خونسردی و مهربانی گوش بدهند اگر مقرون بحقیقت و متکی به منطق بود بپذیرند و الارد کنند به نظر بنده لغت دمکراسی و مفاد عمومی قوانین ما متضمن لازم با سواد بودن است زیرا وقتی که قانون رأی دهندگان را ملزم می‌کند که باید رأی مخفی باشد مخفی بودن رأی متضمن شرط باسواد بودن است بنابراین اگر ما اینجا تصویب می‌کنیم که باید انتخاب کنندگان یعنی رأی دهندگان باسواد باشند یک حقیقتی را تأیید کرده‌ایم و مفاد عمومی قوانین خودمان را تأیید کرده‌ایم زیرا در دموکراسی ما رأی دادن باید مخفی باشد و مخفی بودن متضمن شرط باسواد بودن است (یکی از نمایندگان - کجا اجرا می‌شود؟) استدعا می‌کنم اگر آقایان مطلبی داشته باشند جای بحث و انتقاد پشت این کرسی خطابه است طبق نظامنامه قطع کلام ناطق صحیح نیست بنابراین در استدلال اگر آقایان نظری داشته باشند در حدود قانون می‌توانند بفرمایند (بعضی از نمایندگان - بفرمایید) عرض کردم که طبق مفاد عمومی قوانین ما هیچ جای تردید نیست باید رأی دهنده به طور مخفی رأی بدهد و این الزامی متضمن بلکه صریح او شرط باسواد بوده است بنابراین طبق مفاد عمومی قوانین ما هر کس که می‌تواند رأی خودش را بنویسد یعنی باسواد است حق اظهار رأی دارد (صحیح است) حالا ممکن است که بعضی از آقایان انتقادی داشته باشد نسبت به این قوانین عرض می‌کنم، انتقاد نسبت به قوانین مجوز نااطاعتی نیست هر قانونی که وجود دارد لازم الاطاعه است بنابراین نظر به این که طبق قوانین ما رأی مخفی است و الزام مخفی بودن رأی همان شرط باسواد بودن است تصریح بلزوم باسواد بودن بر طبق قانون است (صحیح است) اما راجع به کارت انتخابات بنده معتقد هستم خود آقایان باید بیشتر دقت کنند که یک پیشنهادی یا یک قانونی اجرایش عملاً در موقع خودش مقدور باشد (صحیح است) کارت انتخابات از آن مطالبی است که باید با یک مقدماتی با یک ترتیبی در سرتاسر مملکت بین کسانی که می‌توانند رأی بدهند توزیع بشود (صحیح است) و این عمل به این زودی غیر ممکن است (احسنت) از این نظر بنده پیشنهاد کردم که دولت در موقع سرشماری از جمله وظایفی که دارد باید کارت‌های انتخاباتی توزیع بکند زیرا ما از نظر تعهد بین‌المللی که داریم آخر ۱۹۵۰ در سرتاسر مملکت سرشماری را انجام بدهیم و بهترین موقع همان موقع است که در موقع سرشماری مملکت به کسانی که صلاحیت انتخابات را دارند کارت انتخاباتی هم داده شود از این نظر تبصره را پیشنهاد کردم و در اینجا هم تصریح کردم که دولت مکلف است در انتخابات دوره ۱۷ کارت انتخاباتی را حتماً توزیع بکند بنده استدعا می‌کنم که آقایان به اهمیت موقع توجه کنند و از قوانین دموکراسی خودشان اطاعت کنند و با این پیشنهاد موافقت کنند.
سزاوار - یک دفعه دیگر قرائت شود.
مکی - اخطار دارم.
رئیس - این قسمت اول مشابهش تصویب نشده تبصره‌هایش قرائت می‌شود.
نورالدین امامی - در این دو پیشنهاد اختلاف هست نمی‌شود مشابه داشت.
رئیس - تبصره‌ها را قرائت کنید قسمت اول تصویب نشده است.
(به شرح زیر قرائت شد)
تبصره ۱- دولت مکلف است ضمن سرشماری مملکت کارت‌های انتخاباتی را که باید قبلاً تهیه شده به اشخاصی که حق انتخاب کردن دارند تسلم نماید در انتخابات دوره ۱۷ قانونگذاری داشتن کارت انتخاباتی الزامی خواهد بود.
تبصره ۲- ترتیب تهیه کارت انتخاباتی و توزیع آن طبق آیین‌نامه‌ای که باید به تصویب کمیسیون کشور مجلس برسد تعیین خواهد شد.
رئیس - حالا این در صورتی که ماده‌اش تصویب نشده تبصره‌ها را به چه صورت می‌شود رأی گرفت؟ (اردلان - بنده اخطار نظامنامهای دارم) (مکی - بنده هم اخطار دارم آقای رئیس) اخطار شما بر طبق چه ماده‌ای است؟ (مکی - راجع به همان ماده ۱۶۶) بفرمایید.
مکی - می‌خواستم عرض کنم همان طور که در آخر ماده نوشته است پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری بلاتکلیف است پس پیشنهادهای دیگر خوانده می‌شود و رأی گرفته می‌شود اجازه بفرمایید طبق همین ماده مخالفین هم شمرده بشود که چند نفر مخالف چند نفر ممتنع چند نفر موافق بوده اگر اکثریت نسبی در دفعه‌های بعد حاصل شد بالاخره برنده است آقای دکتر معظمی استاد دانشگاه باید رأی خودش را بدهد و معلوم شود مخالف است یا موافق است.
رئیس - آقای اردلان شما هم بفرمایید.
اردلان - غرض ما این نیست که پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری تصویب شده است ما می‌گوییم بلاتکلیف مانده است بنابراین پیشنهادات مشابهش باید قرائت شود.
مکی - این جا گفته است بلاتکلیف پس موردش کجا است؟
رئیس - آقای سزاوار.
مخبر کمیسیون کشور - جناب آقای شریعت‌زاده اگر توجه فرموده باشند با تبصره ۲ ماده شش نظرشان تأمین است زیرا همین طوری که آقا در این تبصره پیش‌بینی کردند که برای دوره ۱۷ دولت را مکلف کردند که باید کارت انتخاباتی تهیه کنند و آیین‌نامه‌اش را تهیه بکند و در دسترس آن اشخاصی که واجد شرایط هستند بگذارد در تبصره ۲ هم التفات بفرمایید جناب آقای شریعت‌زاده نظر آقا تأمین است زیرا تبصره ۲ می‌گوید در صورتی که دولت بتواند کارت‌های انتخاباتی را قبل از شروع انتخابات دوره ۱۶ تهیه بنماید برای این که تأخیری در انتخابات دوره ۱۶ روی ندهد اجرای ماده ششم موکول به انتخابات دوره ۱۷ خواهد بود بنابراین اینجا یک تفاوتی دارد که کمیسیون کشور تنها راه را منحصر نکرده است که دولت در دوره ۱۷ این کار را بکند باز هم در اختیار دولت گذاشته است یعنی اگر توانستند در دوره ۱۶ کارت انتخاباتی را تهیه بکند به این صورتی که در ماده ۶ ذکر شده رأی می‌گیرند و اگر نشد در دوره ۱۷، به نظر بنده آقا با این تبصره نظرتان تأمین است و بهتر است که این پیشنهاد را مسترد بفرمایید.
نورالدین امامی - آقای رئیس من اخطار آیین‌نامه‌ای دارم.
رئیس - شما مثل این که نمی‌خواهید توجه بفرمایید من گفتم که اگر یک موضوعی در مجلس مطرح بشود نصف به علاوه یک رأی مثبت داشته باشد تصویب شده اما اگر پیشنهادی رسیده که مشابه با آن نباشد می‌شود رأی گرفت.
نورالدین امامی - این کلاً بلاتکلیف و معنایش چیست جناب آقای رئیس؟
رئیس - چرا شلوغ می‌کنید پس بگویم تصویب شده است؟ (امامی - بلاتکلیف یعنی این که به پیشنهاد دومی رأی بگیرید) بنده می‌گویم در
پیشنهاداتی که مشابه نیست ولی در همین موضوع است می‌شود رأی گرفت (شریعت زاده -جناب آقای رئیس بنده عرض داشتم) بفرمایید.
شریعت زاده - عرض کنم حضور جناب آقای رئیس مجلس شورای ملی که این عنوان مشابه بودن پیشنهاد بنده ناشی از دقت کافی نیست زیرا که در پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری تصریح نشد به لزوم باسواد بودن در پیشنهاد بنده در متنش تصریح شده که رأی دهنده باید باسواد باشد ...
رئیس - پس معنای باسواد چیست؟
شریعت‌زاده - .. بنابراین مشابه نیست استدعا می‌کنم در این باب به متن پیشنهاد بنده توجه بفرمایید.
رئیس - میگوئید باسواد باشد مشابه با او نیست؟ اگر سواد نداشته باشد چیزی نمی‌تواند بنویسد تبصره‌هایی که پیشنهاد کرده‌اند قرائت می‌شود و رأی گرفته می‌شود.
(به شرح زیرقرائت شد)
تبصره ۱- دولت مکلف است ضمن سرشماری مملکت کارت‌های انتخاباتی را که باید قبلاً تهیه شده باشد به اشخاصی که حق انتخاب کردن داشته باشند تسلیم نماید در انتخابات دوره ۱۷ قانونگذاری داشتن کارت انتخاباتی الزامی خواهد بود تبصره ۲ ترتیب تهیه کارت انتخاباتی و توزیع آن طبق آیین‌نامه‌ای که به تصویب کمیسیون کشور مجلس شورای ملی برسد تعیین خواهد شد. رئیس - اجازه بدهید تکلیف ماده که معین شد به تبصره‌های الحاقی رأی می‌گیریم پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای معتمد دماوندی به شرح زیر قرائت شد.)
به جای ماده ۶ و تبصره‌های ۱ و ۲ ماده مزبور شرح آتی را پیشنهاد می‌کنم.
دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه شناسنامه و مشخص شدن هویت او یکی از اوراق آراء را با علامت مخصوصی که قبلاً از طرف وزارت کشور به قدر کافی تهیه و در اختیار انجمن‌های اصلی و فرعی و شعب گذاشته و ممهور به مهر انجمن مرکزی می‌باشد از انجمن دریافت و سپس در محلی که در اطاق انجمن برای نوشتن رأی معین شده رأی خود را شخصاً نوشته و تا نموده و بعد ورقه را در حضور انجمن در صندوق انداخته خارج می‌شود.
رئیس - مشابه است (معتمد دماوندی - مشابه نیست آقا خیلی فرق دارد) یک «تانموده» علاوه دارد حالا بفرمایید.
معتمد دماوندی - این همین پیشنهادی است که دولت در لایحه تقدیمی خودش به مجلس شورای ملی به جای ماده شششمی در کمیسیون تغییر و تبدیل پیدا کرد داده بود بنده بعد از این که لایحه در کمیسیون تصویب شد به این صورت که ملاحظه فرمودید و باعث جار و جنجال فراوان شد در نتیجه پا فشاری عقیده خودم اینجا توهین به من شد فراوان و آقایان همکاران محترم هر کدام بدون جهت و من غیر حق و همچنین یک همکار دیگر عزیز بنده هم در خارج توی روزنامه خودش یعنی در مجله هفتگی خودش و من افتخار می‌کنم که همیشه هدف این توهین‌ها در این قبیل مسایل که صددرصد به نفع ملت ایران است و از او طرفداری می‌کنم بشوم و دیگر نیایم اینجا اضافه کنم که من چه دارم و چکار دارم در میان طبقات و به داشتن فامیل زیاد و این که ریشه دارم فقط همین قدر عرض می‌کنم که ان اکرمکم عندالله اتقیکم ولی اگر بنده ریشه ندارم باید در نزد خدا روسفید باشم افتخار می‌کنم که من از این قبیل توهینات بشود. این همین پیشنهادی است که جناب آقای دکتر اقبال در لایحه پیشنهادی دولت تقدیم مجلس شورای ملی نموده‌اند عیناً بدون کم و کاست بدون این که چیزی اضافه بکنم اینجا پیشنهاد کردم استدعای من این است که هیئت محترم دولت تشریف دارند جناب آقای نخست وزیر هم فرمودند که نظر دولت این است که طبقه باسواد رأی بدهد و جناب آقای دکتر اقبال هم جداً از لایحه خودشان پشتیبانی کردند باز هم بنده الان موقعیت را غنیمت شمردم و استدعا می‌کنم مجدداً تأیید بفرمایند آنچه را که به مجلس شورای ملی تقدیم شده بنده که چیزی اضافه نکردم، این پیشنهاد بنده هم با پیشنهادی که جناب آقای دکتر متین دفتری کرده بودند هیچ شباهتی ندارد زیرا در آن یک مطالب دیگری بود و پیشنهاد بنده بسیار ساده است و حتی تبصره‌ها را هم بنده فعلاً چون مقدماتش به هیچ وجه فراهم نیست تقاضا کرده‌ام که حذف بشود استدعا می‌کنم که رأی بگیرند.
رئیس - این مشابه است.
اردلان - آقای رئیس شما جواب ندادید که فرق بین رد شدن و بلا تکلیف ماندن چیست؟ پیشنهاد جناب آقای دکتر متین دفتری رد نشده است بلکه بلاتکلیف این است که مشابهش را می‌شود رأی گرفت.
رئیس - می‌نویسد به پیشنهادات مشابه رأی گرفته نمی‌شود فقط قرائت می‌شود ۱۲ تا این جور پیشنهاد هست پیشنهاد می‌کنم دیگر قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای کفائی به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ۲ ماده ششم به طریق زیر اصلاح شود. تبصره ۲ در صورتی که دولت نتواند کارت‌های انتخاباتی را قبل از شروع انتخابات دوره ۱۶ تهیه نماید برای این که تعویقی در انتخابات دوره ۱۶ روی ندهد اجرای تبصره ۱ ماده ششم موکول به انتخابات دوره ۱۷ خواهد بود و در دوره ۱۶ با ارائه شناسنامه خواهد بود.
رئیس - آقای کفایی.
کفایی - عرض کنم در تبصره ماده ششم انتخابات را موکول کرده است به دوره هفدهم یعنی تهیه کارت انتخاباتی. بنده نمی‌خواستم عرض کنم این که در تبصره ۲ نوشته شده است اجرای ماده ششم موکول به دوره هفدهم است بنده پیشنهاد می‌کنم که در دوره ۱۶ با شناسنامه با سواد رأی بدهد و در دوره هفدهم کارت انتخاباتی داشته باشد و اجرای تبصره ۱ ماده ششم موکول بدوره ۱۷ رد شد.
سزاوار - رد شد.
رئیس - آقای ارباب مهدی مخالف؟ بفرمایید.
مهدی ارباب - بنده با اجازه آقایان می‌خواستم یک عرضی بکنم مثل یک مریضی که می‌آید یک دل درد مختصری داشته که خطری هم متوجه او نبوده دو دسته جراح رسیده‌اند شکم او را پاره کرده‌اند و مشغول مشاجره شده‌اند تا این مریض بمیرد شما سی روز دیگر وقت دارید به آخر دوره ۱۵ خطر و ضرر فترت بی‌نهایت بیشتر از آن موضوعاتی است که اینجا طرح شده ممکن هم نیست به عقیده بنده برای دوره شانزدهم موجباتی که آقایان میل دارند فراهم شود و برای وضع هر گونه سوء تعبیری لازم می‌دانم که این نکته را به عرض آقایان برسانم که اگر امر دایر شود که با سوادها رأی بدهند برای بنده مفیدتر است زیرا در تمام بلوچستان باسوادهایش در زاهدان هستند در زاهدان هم به بننده با یک مهر و محبتی رأی می‌دهند فرض این نشود که بنده برای خودم صحبت می‌کنم من از لحاظ مصالح مملکت و از لحاظ پیش نیامدن فترت این عرض را می‌کنم حالا هر کس به فکر خودش مشغول است توضیحاتی می‌دهد مواظب عمل هم نیست که رد عمل چه پیش می‌آید حسن جریان انتخابات به عقیده بنده مربوط به این حرف‌ها نیست مضافاً به این که هر چند طبقات بیسواد این مملکت مستقیماً و مستقلاً در امر انتخابات شرکت نکنند با این حال نمی‌شود میلیون‌ها مردمی که همه گونه زحمت این کشور را دارند متحمل می‌شوند سربازی می‌کنند زراعت می‌کنند جان می‌کنند موجبات زندگی یک عده باسواد را فراهم می‌کنند اینها را از چنین حقی محروم کرد مگر موجبات باسواد کردن آنها را فراهم کرد و بعد از ایشان این حق را سلب کرد بنابراین بنده با این پیشنهاد موافقت می‌کنم.
رئیس - یک نفر مخالف بیشتر نمی‌شود صحبت کند این پیشنهاد هم می‌ماند برای بعد چون مربوط به تبصره است الان خود ماده مطرح است آن پیشنهاداتی که مربوط است به تبصره‌ها است قرائت می‌شود بعد رأی گرفته می‌شود مثل تبصره آقای شریعت‌زاده. یک اشتباهی گمان می‌کنم برای آقایان رخ داده در این ماده ۱۶۶ که می‌نویسد در رد یا قبول مجلس باید رأی بدهد این این طور است همیشه که این طور عمل شده اگر یک گزارشی آمده به مجلس باید در قبولش رأی بدهند اگر یک گزارش رد آمد مثلاً یک اعتبارنامه‌ای را آوردند که کمیسیون رد کرده بود آنجا هم باید برایش رأی گرفت معنای این ماده این است حالا هر چه آقایان بفرمایند برای رد یا قبول باید مجلس رأی بدهد فایده ندارد یک موضوع ردی است به مجلس می‌آید و یک موضوع قبول. اگر اجازه می‌دهید چون وقت خیلی نمانده یک لایحه دو فوری آقای دکتر اقبال آورده‌اند باید با آن رأی گرفته شود یکی هم طرحی است از طرف جمعی از نمایندگان با دو فوریت چون نیمساعت بیشتر وقت نداریم قرائت می‌شود.
۵ - تقدیم و تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی جمعی از نمایندگان راجع به قدردانی از خدمات اعلیحضرت فقید.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی: خواهشمندم طرح تصمیم زیر را مقرر فرمایید در مجلس شورای ملی قرائت و رأی گرفته شود. سلطانی،
ساحت مقدس مجلس شورای ملی: نمایندگان ملت ایران با توجه به تحولات عظیمی که در دوره زمامداری و سلطنت اعلیحضرت شاهنشاه فقید رضاشاه پهلوی در شئون مختلف کشور به وقوع پیوست و با سنجش و مقایسه دقیق بین این ترقیات نجات‌بخش و اوضاع تأسف‌انگیز دوره‌های قبل از آن اعلام می‌دارند: از لحاظ ابراز خلوص عقیدت و حق‌شناسی ملت
ایران در برابر مقام جلیل و خدمات بی‌نظیر اعلیحضرت شاهنشاه فقید و تجلیل از تحول عظیمی که آن اعلیحضرت در کلیه شئون مملکت بوجود آورد و فصل جدیدی در راه تجدید دوران مجد و عظمت تاریخی ایران باز کرده‌اند (احسنت) و در واقع سلطنت با شکوه آن اعلیحضرت مبدء نهضت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و مظهر نشو نیرو و غرور ملی بوده است و از این جهت ملت حق‌شناس ایران همواره آن شاهنشاه را به نام کبیر یاد کرده است از این رو به پیروی از نیت ملت ایران امضاکنندگان زیر اتخاذ تصمیم ذیل را با قید دو فوریت پیشنهاد می‌کنیم - مجلس شورای ملی: به پاس حق‌شناسی ملت ایران تصویب می‌کند عنوان رسمی سرسلسله دودمان عظیم‌الشأن پهلوی اعلیحضرت رضاشاه کبیرخواهد بود این تصمیم باید دو لوحه‌ای طلا حک و در آرامگاه شاهنشاه فقید نصب گردد (صحیح است).
رئیس - قریب به شصت امضاء دارد و دو فوریت دارد و البته وقتی فوریت‌ها تصویب شد برای طبع و نشرفرستاده می‌شود و بعد از ۲۴ ساعت یعنی در جلسه بعد مطرح می‌شود فوریت اول مطرح است آقای مکی مخالفید؟ بفرمایید.
مکی - البته هیچکس منکر نیست که شاه سابق یک خدماتی به این مملکت کرده است (نورالدین امامی- خیلی خدمات کرده یک خدمت نیست) اجازه بفرمایید بنده مطالبم را عرض کنم آقایان هم رأی خودشان را خواهند داد ولی همیشه باید قضاوت منصفانه باشد یعنی در یک جریانی شما نیست به هر یک از سلاطین ایران اگر نگاه کنید بعد از اسلام به این طرف ما سلاطین بزرگ زیاد داشتیم تمام سلاطین بزرگ ایران یک صفات خوبی داشته‌اند که یک صفات بدی هم داشته‌اند یک نقاط ضعفی داشته‌اند مجموعه آنها را بعد از صد سال صد و پنجاه سال که از مرگ آنها گذشته است دنیا و مورخین در تاریخ قضاوت کرده‌اند الان در این لایحه پیشنهادی از طرف آقای سلطانی بنده می‌خواهم عرض کنم (امامی - خیلی‌ها امضاء کرده‌اند آقای مکی هشتاد امضا دارد) بنده می‌خواهم عرض کنم در رژیم گذشته یک کارهای خوبی شده است یک کارهای بدی هم شده است من به استناد ادعانامه‌ای که آقای دکتر عبده دادستان دیوان کیفر صادر کرده‌اند و به استناد حکمی که آقای برزین رئیس دادگاه دیوان کیفر صادر کرده‌اند و رژیم گذشته را آقایان محکوم کرده‌اند.
امامی - آقا اجازه ندارد این حرف‌ها را بزند.
رئیس - آقای مکی حالا موضوع مطرح نیست بعد از طبع و نشر وقتی مطرح شد صحبت بفرمایید.
مکی - بنده همین راجع به فوریتش می‌خواهم عرض کنم این یک موضوعی نیست که ما همین طور در اینجا قضاوت کنیم که یک چنین چیزی هست باید صد سال صد و پنجاه سال دیگر رویش قضاوت بشود که مجموعه خدمات شاه سابق مفید یا مضر به حال مملکت بوده کارهای خوبش زیادتر بوده یا کارهای بدش یا به اصطلاح نقاط ضعفشان زیادتر بوده البته ایشان کارهای بزرگ خیلی در این مملکت کرده‌اند البته به کارهای خوبشان ملت سر تعظیم فرود می‌آورد ولی کارهای دیگری هم هست که نسبت به آنها البته بایستی قضاوت شود این است که بنده خواستم عرض کنم که بلافاصله با یک قیام و قعود این کار را نکنیم طبع و توزیع بشود برود در کمیسیون عقیده مخالف و موافق هم رویش اظهار بشود.
برزین - اجازه می‌فرمایید؟
رئیس - لزومی ندارد طبع و توزیع می‌شود بعد مطرح می‌شود. رأی گرفته می‌شود به فوریت اول آقایانی که با فوریت اول موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است آقای نورالدین امامی موافقید؟ (امامی - بلی) آقای کشاورز صدر موافقید؟ (کشاورز صدر -موافقم) آقای حائری‌زاده (بعضی از نمایندگان - نیستند) (گفته شد مخالفی نیست) مخالفی ندارد رأی گرفته می‌شود به فوریت دوم آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
۶- تصویب دو فوریت لایحه استقلال شهرداری‌ها
رئیس - یک لایحه دیگری است به قید دو فوریت که قرائت می‌شود.
(به شرح زیرقرائت شد)
مجلس شورای ملی: چون قوانین و مقررات مربوط به شهرداری‌ها که به تدریج از بدو مشروطیت تاکنون به تصویب رسیده با مقتضیات کنونی وفق نمی‌دهد و لازم است مداخله و مشارکت ساکنین شهرها و قصبات در اداره امور محل سکونت بیشتر شده و توجه آنها به مسئولیت مهم اجتماعی و ملی خویش روشن گردد بالنتیجه حسن جریان و سرعت به کارهای محلی داده شود لذا در پیروی از نیات اعلیحضرت همایونی شاهنشاهی که همیشه دولت را متذکر این معنی می‌فرمایند لایحه‌ای مشتمل بر هفت فصل و شصت ماده و ۳۰ تبصره تقدیم و استدعای تصویب ماده واحده ذیل را با دو فوریت دارد.
ماده واحد - وزارت کشور مجاز است لایحه قانونی شماره ۲۳۵۷۳- ۲۸ ر ۳ ر ۲۸ ضمیمه راجع به شهرداری‌ها را پس از تصویب دو ثلث اعضاء حاضر کمیسیون فعلی کشور به موقع اجراء گذارده و پس از آزمایش در عمل چنانچه نواقصی در آن مشهود گردد رفع و قانون مزبور را تکمیل نموده مجدداً برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید لایحه مزبور در کمیسیون مطرح و پس از شور اول چاپ و پخش خواهد شد تا نمایندگان نظریات خود را در موضوع لایحه ظرف هشت روز به کمیسیون بدهند دستور دوم پس از گذشتن هشت روز به عمل خواهد آمد.
نخست وزیر - وزیر کشور
رئیس - آقایان از وضع شهرداری‌ها و همین طور از تشکیل و ترتیب انجمن شهر خوب اطلاع دارند این لایحه به قدری مفصل است که با عمر مجلس وفق نمی‌دهد (صحیح است) و این در حقیقت یک اختیاری است که می‌دهند به کمیسیون کشور فوریت اول مطرح است (معتقد دماوندی - بنده مخالفم) بفرمایید.
معتمد دماوندی - از این حسن‌نیت دولت که به پیروی از نیات خیرخواهانه شخص شخیص اعلیحضرت همایونی شاهنشاهی مبنی بر اعطاء اختیارات به ساکنین شهرها و اهالی است عموم ملت ایران سپاسگزارند ولی مخالف بنده مبنی بر این بود که‌ای کاش این لایحه را چند روزی زودتر می‌آورند و می‌دانند که ما از مواد آن قبلاً اطلاع می‌داشتیم و چاپ می‌شد (وزیر کشور - چاپ می‌شود) آخر به انجمن می‌رود و این دربست در اختیار انجمن خواهد بود. ای بسا که انجمن به پیشنهادات مفید اصلاً توجه نکند مثل این که دیدیم لایحه به این مفیدی که واقعاً به نفع ملت ایران بود و دولت هم با کمال حسن‌نیت او را تقدیم مجلس شورای ملی کرد در کمیسیون کشور به چه صورتی در آمد و عاقبت هم چه ایستادگی رویش شد و من قطعاً هم می‌دانم که این لایحه تصویب نخواهد شد و تلاش هم بی‌مورد است (صحیح است) و باز اربابان به این کرسی‌ها تکیه می‌زنند و سرنوشت رعایای بد بخت را معین می‌کنند (دهقان - آقا درست نمی‌گویی این حرف‌ها چیست می‌زنی خودت چطور انتخاب شدی؟) بنشین سر جایت، شما نباید دخالت بکنید.
دهقان - آقای رئیس اجازه ندهید به مجلس توهین کند.
رئیس - هر دو باید ساکت باشید. آقای معتمد دماوندی شما هم باید راجع به مطلب صحبت کنید.
معتمد دماوندی - ما از دولت بسیار متشکر می‌شویم در صورتی که در این لایحه اجازه می‌دادند (من نمی‌دانم ممکن است که در این لایحه هم اجازه داده باشند) که رؤسای انجمن‌ها را اهالی شهرها بدون واسطه و بدون این که برگردیم به انتخابات قرون وسطی و دو درجه‌ای انتخاب کنند خود مردم رؤسای انجمن‌ها را در لفافه انتخابات یک درجه‌ای انتخاب بکنند.
وزیرکشور - خود مردم انتخاب می‌کنند.
رئیس - آقای معتمد دماوندی در اصل موضوع حالا وارد نیستیم این فوریت است که حالا بحث می‌کنیم وقتی مطرح شد اینها را بگویید.
معتمد دماوندی - دیگر مطرح نمی‌شود در کمیسیون طرح می‌شود.
رئیس - نخیر- حالا می‌رود برای طبع و نشر بعد هم ماده واحده مطرح می‌شود.
معتمد دماوندی - بسیار خوب بنده عرضی ندارم و پس گرفتم مخالفت خودم را.
کشاورز صدر - بنده موافقم.
۷- بقیه مذاکره در اطراف گزارش کمیسیون کشور راجع به انتخابات.
رئیس - آقای معتمد دماوندی مخالفت خودشان را پس گرفتند. رأی گرفته می‌شود به فوریت اول آقایانی که موافقند قیام کنند.(اکثر برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است مخالفی نیست؟(گفته شد - خیر) رأی می‌گیریم به فوریت دوم این لایحه آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد مراجعه می‌شود برای طبع و توزیع و بعداً مطرح می‌شود.
۷ - بقیه مذاکره در اطراف گزارش کمیسیون کشور راجع به انتخابات
رئیس - برمی‌گردیم به قانون انتخابات. پیشنهاد آقای حائری‌زاده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم در تبصره دوم ماده ششم سطر سوم حذف شده به جای آن نوشته شود اوراق شناسنامه عوض کارت‌های انتخاباتی خواهد بود.
حائری‌زاده - حالا اگر تبصره‌ها هم مطرح است بنده توضیح بدهم.
رئیس - حالا تبصره‌ها مطرح نیست متن ماده مطرح است وقتی به تبصره‌ها رسیدیم و رأی خواستیم بگیریم توضیح بدهید پیشنهاد آقای دکتر فلسفی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد می‌کنم که به جای جمله در سطر دوم «کارت انتخاباتی» نوشته شود شناسنامه‌ای که عکس رأی دهنده به آن ملصق باشد.
رئیس - آقای دکتر تبصره است یا ماده است (دکتر فلسفی - پیشنهادی کرده‌ام بنده که جزء ماده
باشد) آنچه که آقای دکتر متین دفتری پیشنهاد کرده بودند این بود که شناسنامه مسلم باشد ایشان معتقدند که دارای عکس باشد. این مشابه نیست؟ (بهادری - پس بگیرید آقای دکتر فلسفی) بفرمایید توضیح بدهید.
دکتر فلسفی - عرض کنم بنده پیشنهاد کردم که به شناسنامه عکس رأی دهنده مطلق باشد لذا این قسمت کارت الکترالی که ما در اینجا پشنهاد کردیم تقریباً و تلویحاً روح این لایحه را از بین بردیم یعنی تعلیق به محال می‌کند و این لایحه عملی نیست این است که بنده پیشنهاد کردم که به جای کارت الکترل رأی دهنده شناسنامه خودش را که عکس مطلق به آن شده است بدهد و اگر ادعای تقلب هم می‌شود بنده می‌خواهم بپرسم که این تقلب چه جور است وضع فعلی که تقلبش زیادتر است. این است که بنده استدعا می‌کنم به این پیشنهاد رأی داده شود.
رئیس - آقای مخبر.
مخبر - این پیشنهاد آقای دکتر فلسفی گویا از عمل دور باشد زیرا شناسنامه ما همه دارای عکس نیست و در دهات و قصاب به هیچ وجه عکس ندارد. باز هم دولت اگر بخواهد این را عملی کند زحمتش از کارت انتخاباتی کمتر نیست (دکتر فلسفی - این خیلی آسان است) عرض کنم که اصلاً عکاس در دهات نیست و این کار را اگر دولت بخواهد الزام بکند که روی هر شناسنامه‌ای باید عکس صاحب شناسنامه زده شود این هم یک مدتی وقت لازم دارد و بنابراین این هم کمتر از تهیه کارت اتنخاباتی زمان لازم ندارد و بنابراین خواهش می‌کنم شما هم این پیشنهادتان را پس بگیرید.
معتمد دماوندی - هر کس که کاندید است عکاس بیاورید.
رئیس - آقای معتمد دماوندی من مجبورم به شما تذکر بدهم بفرمایید آقای امیر تیمور.
امیر تیمور - بنده تعجب می‌کنم از اینک بعضی از آقایان فکر می‌کنند که عیب انتخابات شاید در قانون انتخابات بوده که می‌خواهند قانون انتخابات را اصلاح کنند تا معایب آن برطرف شود عیب انتخابات در جریان انتخابات بوده است و مداخله دولت‌ها بوده که انتخابات را برخلاف مصالح مملکت و مطابق میل و دلخواه خودشان جریان می‌دادند و من فکر میکردم آقای تقی‌زاده که واقف هستند وقتی تشریف می‌آورند این جا این حقیقت را اعتراف کنند قانون همیشه مجری صحیح می‌خواهد انتخابات موقعی که در رأس انجمن نظارت مشیرالدوله نشسته باشد انتخابات با کمال صحت و شرافت انجام می‌شود و موقعی که به یک مشیرالدوله قلابی محول می‌شود این افتضاحاتی که می‌بینید راه می‌افتد والا قانون که اشکالی ندارد حالا امیدوار هستم که در آتیه دولت‌ها و مجریان با حسن‌نیت دقت بکنند و انشاءالله قانون صحیحی اجراء بشود اما راجع به پیشنهاد آقای دکتر فلسفی خیلی متأسفم عرض کنم که ایشان شاید فکر کردند که تمام ایران همین تهران است که تمام وسایل فراهم است من به شما اطمینان می‌دهم که شاید نصف اهالی این مملکت اصلاً عکس و وسایل عکاسی را ندیده‌اند وسایل عکاسی فراهم نیست در نقاط مختلف این کشور و این پیشنهاد جنابعالی خود به خود مستلزم حداقل سی میلیون خرج برای این ملت بدبخت فقیر است سی میلیون آن هم با فقدان وسایل ما اینجا برای تفریح و تفنن که نباید بنشینیم و قانون بگذرانیم بنده دلم می‌خواهد که تمام اوراق هویت آنها زرنگاری باشد ولی نمی‌شود که عزیزم باید به بینند که به چه نحو امکان دارد واقعا الان در نقاطی که هنوز عکاسی را ندیده‌اند و عکاس وجود ندارد عملی نیست من تقاضا می‌کنم که این پیشنهاد خودتان را پس بگیرید.
رئیس - پیشنهاد آقای دکتر فلسفی این است که هر کس شرکت می‌کند در انتخابات شناسنامه‌اش دارای عکس باشد که نتواند دو سه جا رأی بدهد رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر فلسفی آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند (جمعی بر خاستند) مورد توجه نشد پیشنهاد آقای نورالدین امامی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مطابق دستور ماده ۱۴۷ آیین‌نامه پیشنهاد می‌کند لایحه موقتاً مسکوت بماند
رئیس - آقای نورالدین امامی،
کشاورز صدر - سی نفر امضاء کنند.
نورالدین امامی - ماده ۱۴۷ صریح است که می‌گوید هر یک از نمایندگان حق دارد از مجلس کتباً تقاضای نماید که طرح یا لایحه قانونی که به مجلس مراجعه شده است موقه یا دائماً مکسوت بماند، در این قبیل موارد در خصوص رد یا قبول این تقاضا قبل از این که در موضوع اصلی بحث شود پس از توضیح مختصر پیشنهاد کننده و پاسخ آن از طرف یک مخالف که باید با رعایت اختصار کامل به عمل آید.
رئیس - اولاً به موجب این ماده یک نفر هم حق دارد این پیشنهاد را بکند ولی قبل از بحث در لایحه و وقتی در لایحه بحث شد دیگر نمی‌شود این کار را کرد والا یک نفر هم نمی‌تواند ولی ممکن است (نورالدین امامی - یعنی من حق ندارم توضیح بدهم؟) توضیح بدهید رأی نمی‌گیرم بفرمایید.
نورالدین امامی - عرض کنم دولت با یک حسن‌نیتی در آخر عمر این مجلس این قانون را با سلام و صلوات آورده و ملت ایران تماماً گوش به زنگند که ما کی همت خواهیم کرد که در آخر این دوره رو سیاه از مجلس بیرون نرویم من از جناب آقای ساعد استدعا می‌کنم بیش از این ما را در پیشگاه ملت خجل نکنند و خودشان این لایحه را پس بگیرند این لایحه را (همهمه نمایندگان) دیدید که ما امروز با چه افتضاحی مواجه شدیم؟ مرتجعین در مقابل ما صف‌بندی کردند و نخواهند گذاشت که یک کار صحیحی بکنیم (خنده نمایندگان)
رئیس - آقایان توجه بفرمایید پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده ششم پس از سطر اول و سطر پنجم پس از کلمه پس از ارائه نوشته شده شناسنامه و همچنین تعیین هویت او ..
رئیس - مشابه است پیشنهاد آقای حائری‌زاده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم تبصره دوم حذف شده و بعد از عبارت به اطاق انجمن وارد شده اضافه شود در دوره ۱۶ پس از ارائه شناسنامه و در دوره ۱۷ تا آخر ماده تصور می‌کنم اگر اصلاح فوق بشود اشکال مرتفع است.
رئیس - این تبصره است یا اصلاح ماده بود (حائری‌زاده - اصلاح ماده بود) یک مرتبه دیگر قرائت کنید. (مجدداً قرائت شد) یعنی پس از ارائه شناسنامه خودش رأی خودش را بنویسد؟ (حائری‌زاده- بلی) بسیار خوب این همان بود که پیشنهاد کردند (حائری‌زاده - در اینجا تفکیک شده اجازه بفرمایید توضیح بدهم روشن بشود) توضیح ندارد فقط قرائت می‌شود چون پیشنهادهای مشابه آن رد شده است، پیشنهاد آقای مسعود ثابتی قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست مجلس شورای ملی: خواهشمندم ماده شش به طریق زیر اصلاح گردد:
ماده ششم - دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه شناسنامه یکی از اوراق مذکور در بالا را از ظرفی که اوراق مخلوطاً در آن ریخته شده بر داشته سپس در محلی که در اطاق انجمن برای نوشتن رأی معین شده است رأی خود را نوشته به صندوق می‌اندازد.
رئیس - این همان است که رد شده.
دکتر بقایی - آنجا مخلوط نداشت.
مسعود ثابتی - اجازه بفرمایید بنده توضیح بدهم.
رئیس - فقط فرق این این است که نمره ردیف ندارد.
مسعود ثابتی - اجازه بفرمایید اصولاً موافقت و مخالفت راجع به این لایحه یک طرز خاصی شده خلاصه آنهایی که موافقند سواددار رأی بدهد و آنهایی که مخالفند هر دو یک حرف را می‌زنند او می‌گوید باسواد این هم می‌گوید باسواد منتهی یک دسته با باسواد کامل موافقند یک دسته با باسواد ناقص و کسی که نقاشی کند بنده آن یکی هستم که ... (همهمه نمایندگان) اجازه بفرمایید این کارت الکترال و شبیه بودن با الکتریک و این حرف‌ها که به قول یکی از رفقا گفت ما در این مملکت الکتریک نداریم و موضوع را به هم زدیم در بیست سال پیش ما در این مملکت کارت الکترال داشتیم تا پنج روز انجمن مشغول توزیع تعرفه بود، می‌نشستند تشخیص می‌دادند که چه اشخاصی واجد شرایطند برای رأی دادن بعد هم می‌آمدند با ارائه این کارت‌های الکترال ۲۰ سال پیش رأی می‌دادند این بازی کارت الکترال اسباب زحمتی شده است برای چه؟ برای این که من اصلاً مخالفم باید همین شناسنامه را بدهند این جزء تشریفات رأی دادن است که رأی خود را بنویسد یا نقاشی کند اسم را این اسمش سواد داشتن نیست چرا سواد را بد نام می‌کنید سواد همین است که بیاید برود آنجا ثابتی را بتواند نقاشی کند و برگردد تمام شد؟ نه آقا من با رأی دادن یعنی انحصار کردن رأی به باسواد مخالفم بلی بنده مخالفم ولی با این که شناسنامه‌اش را نشان بدهد این جزء تشریفاتش است و باید رأی هم این طور
بدهد اما این که بنده گفتم که در ظرف مخلوط باشد و نمره ردیف نباشد برای این که وقتی شما می‌گویید رأی مخفی است این نقض غرض است شماره ردیف را وقتی شما می‌دهید به فلان بلوک، درست توجه کنید شما به انجمن فرعی این اوراق را می‌دهید مثلاً اوراق رأی از ده هزار است تا ۱۲ هزار آنجا که رأی می‌دهند مطابق معمول ما هم دیده‌ایم که در انجمن‌های فرعی می‌گویند امروز حسن‌آباد و حسین‌آباد می‌آیند فردا هم تقی‌آباد و رحیم‌آباد اینها اسمشان که در دفتر به شماره نوشته شده و آن شماره ردیفش هم رأیشان است وقتی که آراء را می‌خوانند معلوم می‌شود که هر کس به کی رأی داده است و به کی رأی نداده است (دکتر طاهری - معلوم نیست) خیلی خوب معلوم است این قضیه اتفاق افتاده ما خودمان در یکی از انجمن‌های نظار ۳۶ نفر را وقتی دعوت کردند ما در آنجا کاندیدی داشتیم و تبلیغ می‌کردیم کاندیدهای ما اشخاص داده بودند و وقتی تمام شد ما دیدیم رفته‌اند در خانه عمر و زید و دارند از آنها مؤاخذه می‌کنند، این را از کجا فهمیدند؟ بعد ما آمدیم این اوراقی که پخش می‌کرده‌اند اینها نمره ردیف داشته تا آخر این کاغذ ورقه سفیدی که داده‌اند بنده عرض می‌کنم که این اوراق نمره ردیف دارد ولی آنجا که می‌دهند نباید نمره ردیف داشته باشد باید این اوراق را مثلاً هزار تا که می‌دهند مخلوط باشد جون این نقض غرض است شما درست توجه کنید عرض می‌کنم یک بلوکی را در نظر بگیرید که هزار تا رأی می‌دهند آن کتابچه‌ای که آراء در آن است از شماره هزار تا دو هزار مال آنجا است این هزار تا دو هزار شماره‌اش معین است اسم اشخاص را هم که می‌نویسند حسن پسر حسین پس تطبیق می‌شود و معین می‌شود بعد چون رأی خوانده می‌شود معلوم است که آراء از صد تا ۲۰۰ را به محمود آبادی‌ها داده‌اند از سیصد تا چهارصد را به فلان آبادی داده‌اند این کاملاً معلوم است (صحیح است) باید رأی مخلوط باشد (یمین اسفندیاری - کاملاً صحیح است) رأی مخلوط باید بگیرند باید مخلوط باشد تا معلوم نشود، اینجا نمره ردیف نوشته است می‌گوید با شماره ردیف به قدر کافی تهیه کنند ما پیشنهاد کردیم که ردیف ندهند.
رئیس - پس در پیشنهاد شما می‌گویید که ردیف ندهند باقیش را که مشابه است رأی نمی‌گیریم آقای سزاوار.
مخبر - آقای ثابتی یک اشتباهی کرده در شماره ردیفی که وزارت کشور تهیه می‌کند البته سابقاً هم همین طور بوده است حالا هم عمل همین است برای فلان قصبه یا فلان حوزه دو هزار تعرفه می‌دهند این دو هزار تعرفه سابقاٌ عمل این بوده که شناسنامه که دست کسی بوده حسن پسر فلان این می‌رفت رأی خودش را می‌انداخت و حالا هم با همان نمره ردیف می‌اندازند دو هزار رأی هم از تویش در می‌آید مثلاً آقای مسعود ثابتی ۱۶۰۰ تا از لحاظ کلی وقتی سر صندوق را بخوانند معلوم است این به شماره ردیف مربوط نیست (مسعود ثابتی - مربوط است) اشتباه می‌کنید از نظر کلی وقتی که نتیجه آراء بدست آمد این معین است، این هم نباشد معین است، این هم باشد معین است زیرا الان هم که دو هزار تعرفه می‌فرستیم برای یک جایی آن کسی که اکثریت دارد معلوم می‌شود که محمودآباد یا حسین‌آباد به کی رأی داده است اما این که فرمودید این طور نیست و نظر بنده این است که جنابعالی استرداد بفرمایید چون وارد نیست.
رئیس - قسمت اول رد شده فقط راجع به ردیف است که شماره ردیف نداشته باشد و اوراق را مخلوط بدهند آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) مورد توجه شد آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی - چند روز قبل از این به مناسبت حاضر شدن خبر کمیسیون بودجه استدعا کرده بودم از آقایان که توجه بفرمایند که بعد از لایحه انتخابات لایحه بودجه مطرح بشود آقایان هم موافقت فرمودند ولی چون هنوز رأی گرفته نشده و مطابق آیین‌نامه باید دستور جلسات با رأی مجلس باشد می‌خواستم استدعا کنم آقایان موافقت بفرمایند که بعد از این که لایحه انتخابات تکلیفش روشن شد اول آن لایحه سازمان برنامه که آن هم کارش خیلی معطل است (صحیح است) و خیلی هم مختصر است تصویب شود و بعد لایحه بودجه مطرح شود این را استدعا می‌کنم که به این دو موضوع توجه بفرمایند و مجلس رأی بدهد که پس از لایحه انتخابات اول لایحه سازمان و بعد لایحه بودجه مطرح بشود.
رئیس - مخالفی نیست با این نظر؟ (گفته شد - خیر) آقایانی که با این نظر آقای وزیر دارایی موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد آقای وزیر کشور.
وزیر کشور - بنده خیلی متأسفم که مجلس شورای ملی پیشنهاد آقای مسعود ثابتی را درست توجه نفرمودند که عملی نیست به هیچ وجه عملی نیست چطور ما ردیف نکنیم باید به مطبعه گفت نمره یک بزن بعد سه بزن، این عملی نیست برای این که آن چیزی را هم که ایشان فرمودند نتیجه‌ای ندارد زیرا کاندیدها در همه جا معین هستند و اعلان می‌شود و همه می‌دانند که کی‌ها کاندید هستند و بعد هم وقتی رأی می‌دهند فقط اسم کسی که هست ثبت می‌کنند آن نمره هم که هست ثبت می‌کنند که مثلاً نمره ۲ یا سه داده‌اند فقط این در عمل برای ما تولید زحمت می‌کند هم برای مطبعه و هم برای ما (رئیس - ردیف داشته باشد ولی برای حوزه‌ها ردیف نفرستند) آن هم که آقای رئیس می‌فرمایند که نمره ردیف ندهند باز هم چه فرق می‌کند بالاخره خواهند که از نمره ۵۰ تا نمره ۱۰۰ را اینجا داده‌اند این هم اثری ندارد.
رئیس - پیشنهاد آقای دکتر اعتبار قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده ۶ به شرح زیر اصلاح شود
ماده ۶- دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه کارت انتخاباتی یکی از اوراق مذکور در بالا را که اسامی کاندیدها روی آن چاپ شده از انجمن دریافت می‌کند سپس در محلی که در اطاق انجمن معین شده علامتی جلو اسم کاندید یا کاندیدهایی که مورد نظر است می‌گذارد و به صندوق می‌اندازد.
رئیس - آقای دکتر اعتبار.
دکتر اعتبار - آقایان استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند که شاید از این بن بست یک طوری بیاییم بیرون چون این لایحه انتخابات کار مجلس را فلج کرده است این ماده ششم. جناب آقای تقی‌زاده خیلی خوب تذکر دادند چون موضوع این نیست که واقعاً بین با سواد و بیسوادها اختلافی گذاشته شود موضوع این است که هر کسی واقعاً رأی خودش را بدهد بنده اینجا پیشنهاد کردم که ماده ۶ اینطور تغییر بکند: دادن رأی مخفی است بنابراین همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه کارت انتخاباتی (دکتر فلسفی - شناسنامه آقا) اجازه بفرمایید اینجا توی ماده نوشته شده همین که رأی دهنده به اطاق انجمن وارد شد پس از ارائه کارت انتخاباتی یکی از اوراق مذکور در بالا را که اسامی کاندیدها روی آن چاپ شده از انجمن دریافت می‌کند سپس در محلی که در اطاق انجمن معین شده است علامتی جلو کاندید یا کاندیدهایی که مورد نظر است (آزاد - این مال مجلس سناست آقا) می‌گذارد و به صندوق می‌اندازد. بنده این را خودم اختراع نکردم در تمام دنیا این طور عمل می‌شود تنها ممکن است گفته شود که در آنجا چون تشکیلات حزبی است مردم برای این کار دعوت شده‌اند این اشکال در کار ما موجود نیست برای این که دعوت با تصویب مواد اول و دوم و سوم این لایحه که تعداد کاندیدها محدود شده و تعیین شده است که ما چند نفر کاندید داریم اسامی این کاندیدها در یک مربع مستطیل کوچکی خط کشیده می‌شود این را می‌دهند بدست آن کسی که می‌خواهد رأی بدهد و او در آنجا که خودش تنها است جلو آن کسی را که مورد علاقه اوست (کشاورز صدر- اگر سواد نداشت چطور؟) ... جلو آن کسی که مورد علاقه او است این مربع مستطیل را سیاه می‌کند و تا می‌کند توی صندوق می‌اندازد حالا محسنات این کار چیست؟ این است که اگر من یک موکل بیسواد دارم که به من علاقه‌مند است من به او می‌گویم اسم من دومی از بالاست جلو آن علامت بگذارد (دکتر معظمی - عیبش همین است) در عین حالی که او می‌تواند این کار را بکند ولی اگر واقعاً در اعماق قلبش از من راضی نباشد همین که آنجا رفت علامت دیگری را سیاه می‌کند و به طور کلی آزاد است در اعمال خودش و احتیاجی هم نیست که برود نقاشی یاد بگیرد و بیاید اسم مرا نقاشی کند این خیلی سهل و ساده است یعنی خیال می‌کنم که قبل از این که بنده این پیشنهاد را بدهم با آقایان موافقین و مخالفین این بن بستی که تویش افتاده‌ایم و از این جنک باسواد و بیسواد ما را راحت می‌کند.
معتمددماوندی - کارت را اصلاح بکنید به شناسنامه.
رئیس - آقای دهقان مخالفید؟
دهقان - این پیشنهادی که آقای دکتر اعتبار دادند منظور هر دو دسته مخالف و موافق این لایحه را تأمین نمی‌کند یعنی آنهایی که حقیقتاً میل دارند یکی که می‌رود رأی می‌دهد خودش رأی را بنویسد و آنهایی که می‌گویند ملت را نباید از حق اساسی خودش محروم کرد و قانون اساسی چنین حقی را نداده است که یک دسته از مردم ایران را که رشید و عاقل و بالغ هستند از حق خودشان محروم کنیم هر دو دسته مغیر این نظر هستند و به علاوه این دسته‌بندی و تقلب در این کار بیشتر می‌شود همین طوری که جواب
خودتان را دادید به آن شخص عامی بیسواد می‌گویند برو جلوی فلان اسم چندمی را علامت بگذار این می‌آید رأی می‌دهد الان در حال حاضر هم آقای دکتر اعتبار وکیل به آن دسته‌ای هم که سواد ندارند باید خودش را بشناساند یا به وسیله خدمت یا به وسیله تشویق یا هر شکلی که هست ولی این که شما پیشنهاد کردید این را هم از بین می‌برد زیرا کورکورانه می‌گویند برو آن نفر سومی را جلویش علامت بگذار این گمان می‌کنم نظر ما و این دسته و آن دسته را تأمین نمی‌کند.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای دکتر اعتبار آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند (جمعی برخاستند) مورد توجه نشد. پیشنهادی برای جلسه آینده رسیده که مادام که لایحه انتخابات در دستور است جلسات هر روز باشد یک پیشنهاد آقای دکتر بقایی داده‌اند که هر روز باشد و یکی آقای معتمدی دماوندی که به غیر از دوشنبه است پیشنهاد آقای معتمد دماوندی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
چون لوایح بسیار مفیدی در مجلس مطرح است و عمر کوتاه مجلس اجازه طرح آنها را نمی‌دهد لذا پیشنهاد می‌نمایم که از این به بعد مجلس اجازه طرح آنها را نمی‌دهد لذا پیشنهاد می‌نمایم که از این به بعد مجلس به استثناء روزهای دوشنبه و جمعه همه روزه تشکیل شود.
کشاورز صدر - بنده مخالفم
رئیس - آقای معتمد دماوندی
معتمد دماوندی - بنده راجع به این پیشنهاد توضیح زیادی ندارم امروز بیست و نهم خرداد است و روز ششم مرداد ساعت ده یا یازده مجلس دوره پانزدهم انحلالش را اعلام خواهد کرد.
آزاد - مطابق نظامنامه سی نفر باید امضاء کند که مجلس پروگرامش تغییر کند.
رئیس - این پروگرام نیست آقای آزاد روز جلسه را پیشنهاد کرده‌اند بفرمایید آقای معتمد دماوندی.
معتمد دماوندی - ... و لوایح خیلی مفیدی هم در مجلس هست که اغلبشان هم در کمیسیون‌های شوراهای اول و دوم آنها گذشته مثل آموزش و پرورش اجباری مجانی که واقعاً یک قدم بسیار مفیدی برای مملکت است اصلاح قانون تأسیس دانشگاه و همچنین لوایحی که آقای دکتر اقبال تقدیم فرمودند راجع به شهرداری‌ها و بودجه و تعویض املاک خالصه و همچنین املاکی که اخیراً می‌بایست به مملکت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی راجع به موفقیت درآید و سایر لوایح دیگر اینها با این صورتی که ما پیش می‌رویم و هفته‌ای سه روز و هر هفته‌ای شاید یک لایحه را هم نمی‌گذاریم تمام بشود و از مجلس بگذرد خیال نمی‌کنم که عمر این مجلس اقتضا بکند که ما بتوانیم تنها بودجه را که شاید بیش از لایحه انتخابات رویش حرف زده خواهد شد و پیشنهاد خواهد شد رویش ما تنها بودجه را بگذرانیم برای این کار من پیشنهاد کردم که آقایان موافقت بفرمایند ماه مبارک رمضان هم در پیش است و باز هم پیشنهاد خواهم کرد که جلسات به شب موکول شود برای این که خوب آقایانی که صائم هستند در روز نمی‌توانند بیایند به مجلس بنابراین به استثناء روزهای جمعه که تعطیل عمومی‌است و به استثنای یک روز در هفته که بنده دوشنبه خیال کردم در بقیه روزها مجلس تشکیل بشود و به این لوایح رسیدگی کند.
رئیس - تعیین روز و وقت مجلس را در ماده ۹۳ به رئیس داده‌اند حالا روز اضافی ایشان پیشنهاد کرده‌اند که بسته به نظر مجلس است. آقای ملک مدنی مخالفید؟ بفرمایید
ملک مدنی - آقای دماوندی توجه نفرمودند که کار مجلس فقط لوایحی نیست که دولت به مجلس می‌دهد و باید تصویب شود. بدواً در کمیسیون‌ها باید بحث و شور شود آن وقت وقتی که حاضر نشد به مجلس بیایید (صحیح است) همین لایحه‌ای که امروز آقای وزیر کشور دادند باید کمیسیون کشور ارجاع شود این انجمن شهر این باید به کمیسیون کشور ارجاع شود برای این که مورد علاقه همه هست و انصافاً هم قدم مؤثر و مفیدی است (صحیح است) بلکه ما بتوانیم یک کمکی بکنیم که مردم خودشان در سرنوشت خودشان تاثیری داشته باشند و این باید در کمیسیون مورد بحث و شور قرار گیرد الان شما اختیار داده‌اید به کمیسیون دادگستری و ۲۴ نفر از اعضاء مجلس الان هفته‌ای سه روز در کمیسیون هستند که آن وقت جلسه و مجلس خود به خود از اکثریت می‌افتد و کاری پیش نمی‌رود مضافاً به این که مطابق آیین‌نامه جدید صورت جلسات باید در هر جلسه قبل از تشکیل جلسه بعد طبع و توزیع شود که در صورت جلسه چون خوانده نمی‌شود اگر ایرادی هست در موقع شروع جلسه متذکر بشوند و هر روز اگر جلسه شود این کار هم برای مجلس مهیا نیست (صحیح است) به این جهت بنده خواهش می‌کنم جنابعالی چون با حسن‌نیت این پیشنهاد را داده‌اید پیشنهادتان را پس بگیرید البته در موقع ماه رمضان بنده هم موافقم که جلسات شب باشد برای آن که همه ما صائم و روزه‌دار هستیم و درآن موقع باید روزها استراحت کنیم و شب مشغول کار شویم.
دهقان - مطابق ماده ۸۰ سی نفر باید امضاء کنند.
رئیس - در این جا ماده ۸۰ اصلاً وارد نیست آن در تغییر دستور است این دستور را نمی‌خواهد تغیر بدهد می‌گوید به جای سه روز پنج روز باشد آقایانی که موافقند با پنج روز در هفته که جلسه باشد قیام کننند (جمعی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر بقایی هم مربوط به این است که هر زو جلسه باشد دیگر مورد ندارد آقای دکتر بقایی.
دکتر بقایی - بنده فقط یک کلمه توضیح می‌دهم عرض کنم ما یک لایحه بودجه در دستور داریم استدلال جناب آقای ملک مدنی متأسفانه هیچ وارد نبود برای این که ما این لوایحی که از کمیسیون‌ها گذشته و حاضر برای این است که در مجلس مطرح بشود ما همین‌ها را بگذرانیم لوایح دیگر پیشکشمان باشد ما الان لایحه انتخاب و لایحه بودجه را بگذرانیم و این دو کار را اگر بکنیم یک باقیات صالحاتی در این آخر دوره برای خودمان گذاشته‌ایم ولی گمان نمی‌کنم که با این ترتیب مجلس و این که یک ماده سه جلسه رویش بحث می‌شود این لایحه هم تصویب شود.
رئیس - خوشبختانه لایحه بودجه جلسه را هر روز یعنی ۵ روز در هفته کرده و ۵ ساعت هم مدت جلسه است وقتی بودجه مطرح شد مدت جلسه ۵ ساعت و پنج روز در هفته خواهد بود.
دکتر بقایی - ولی برای لایحه انتخابات هم مانعی ندارد که ما ۵ جلسه کار بکنیم.
رئیس - حالا رأی بگیریم یا خیر آقای دکتر بقایی؟
دکتر بقایی - رأی که نمی‌دهند آقایان
۷ - موقع جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه روز سه‌شنبه ساعت ۹ دستور هم لایحه انتخابات
(مجلس چهل دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
شماره ۷۲۴ رد روز و دستور جلسه آینده ۳۰/۳/۲۸
بر حسب دستور ریاست محترم مجلس شورای ملی نظر به ماده ۹۳ آیین نامه داخلی مجلس شورای ملی روز و ساعت تشکیل جلسه آینده و دستور آن برای درج در روزنامه رسمی‌کشور شاهنشاهی اطلاع داده می‌شود.
روز تشکیل جلسه - سه شنبه ۳۱ خرداد ماه ۱۳۲۸
ساعت تشکیل جلسه - سه ساعت قبل از ظهر
دستور جلسه:
۱ - بقیه شور در گزارش کمیسیون کشور راجع به اصلاح قانون انتخابات
۲ - طرح قانونی راجع به عنوان (کبیر) برای اعلیحضرت رضا شاه پهلوی شاهنشاه فقید سرسلسله دودمان پهلوی
۳ - ماده واحده پیشنهادی دولت راجع به اختیارات کمیسیون کشور در خصوص لایحه استقلال شهرداری‌ها
۴ - گزارش کمیسیون برنامه راجع به سازمان برنامه و اجازه اجراء موقت برنامه هفت ساله
۵ - گزارش راجع به آموزش و پرورش مجانی و اجباری و عمومی
۶ - گزارش راجع به اصلاح قانون تأسیس دانشگاه
۷ - گزارش راجع به معافیت ماشین‌های کشاورزی از عوارض گمرکی
۸ - گزارش راجع به مالیات‌های مستقیم
۹ - بودجه کل
۱۰ - گزارش راجع به تعویض املاک
۱۱ - انتخاب دو نفر کسری اعضاء دیوان محاسبات
اداره دفتر مجلس شورای ملی