مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ فروردین ۱۳۲۴ نشست ۱۲۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویبنامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات- اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آئین‌نامه‌ها - بخش نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
سال اول - شماره ۵۱ مدیر سیدمحمد هاشمی نماینده مجلس شورای ملی - ۴شنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۳۲۴
دوره چهاردهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۳۸۳
مذاکرات مجلس
جلسه ۱۲۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۳ شنبه ۲۸ فروردین ماه ۱۳۲۴
فهرست مطالب:
- ۱- قرائت و تصویب صورت خلاصه جلسه پیش.
- ۲- اعلام اسامی اعضاء کمیسیونها
- ۳- بیانات آقای نخست وزیر راجع بخدمات دولت و تقاضای رای اعتماد
- ۴- مذاکره در اطراف رای اعتماد و اخذ رای
- ۵- موقع جلسه بعد-ختم جلسه.
مجلس یک ساعت و نیم پیش از ظهر بریاست آقای سید محمد صادق طباطبائی تشکیل گردید.
- قرائت و تصویب صورت خلاصه جلسه پیش
۱- قرائت و تصویب صورت خلاصه جلسه پیش صورت مجلس روز یکشنبه ۲۶ فروردین ماه ۱۳۲۴ را آقای (طوسی) منشی بشرح زیر قرائت نمودند.
مجلس یکساعت و نیم پیش از ظهر بریاست آقای سید محمد صادق طباطبائی تشکیل و صورت جلسه قبل قرائت و تصویب شد.
غائبین بی اجازه –آقایان: مرآت-افخمی-فرمانفرمائیان-صفوی-نقابت-کفائی-دولت آبادی-امیر ابراهیمی-فتوحی-تیمورتاش-گرگانی-روحی-ساسان-نهرانچی-سید محمد طباطبائی-شریعت زاده-نمازی-دهقان-رضا تجدد-صدریه-گله داری-مهندس پناهی-قشقائی.
دیرآمدگان بی اجازه-آقایان: اخوان-جمال امامی-دکترکیان-اریه.
آقای بیات نخست وزیر خبر درگذشت پرزیدان روزولت رئیس جمهوری کشورهای متحده امریکای شمالی را اعلام و با ابراز تاثر و تاسف دولت ایران از این فقدان اسفناک شرحی دائر بتاسف عموم ملل آزادیخواه جهان و تذکر خدمات و مجاهدات فقید نامبرده در راه ترقی و عظمت کشور امریکا و سعی و کوشش در راه سعادت و رفاه عالم بشریت و دفاع از اصول آزادی و عدالت و مساعی خستگی ناپذیر فقید مزبور در ایجاد حسن تفاهم بین ملل و افکار و نیات فقید مذکور در تامین صلح با دوام وکامل جهانی و منع از اعمال زور در حل اختلافات بین المللی و اقدامات خستگی ناپذیر معظم له جهت اجرای این افکار با وسائلی از فقبیل تهیه مقدمات تشکیل کنفرانس سانفرانسیسکو و همچنیم تشکیل کنفرانس طهران و حضور ایشان در پایتخت ایران کشور متحد و متفق سه دولت معظم برای تامین صلح عمومی و توجه بخدمات و زحمات ملت ایران در راه پیروزی متفقین و صدور اعلامیه خاصی راجع به ایران و مخابره دستور تلگرافی بوزیر دادگستری و وزیر مختار ایران در واشنگتن برای شرکات در این سوگواری بعنوان نمایندگان رسمی دولت ایران در تشییع جنازه رئیس جمهور متوفی مختصری بیان. پس از آن از طرف مقام ریاست راجع به ابراز تاسف عمومی ملت ایران از فوت رئیس جمهوری ممالک متحده و خدمات گرانبهای مشارالیه برای تامین عظمت کشور خود و مساعی جمیله و فداکاریهای او در طرفداری از حقوق مردم جهان و هوا خواهی از استقلال و آزادی تمام ملل و حمایت از دمکراسی و توجه و علاقه خاص او بخدمات کشور ایران در راه پیروزی متفقین و ابراز این علاقه بوسیله صدور اعلامیه آذر ۱۳۲۲ در انجمن سه گانه طهران با موافقت دو پیشوای بزرگ جهان شرح مبسوط و موثری تقریر و علاوه نمودند مجلس شورای ملی از طرف آقایان نمایندگان تاسفات قلبی ملت ایران را بوسیله تلگراف بمجلس ملی و سنای ممالک متحده و خانواده فقید نامبرده ابلاغ نموده و بپاس احترام این مرد بزرگ پیشنهاد نمودند یک دقیقه سکوت در حال قیام بعمل آید پس از قیام عمومی حضار و یکدقیقه سکوت باحترام فقید نامبرده جلسه ختم و جلسه آتیه بروز سه شنبه ۲۸ فروردین ماه سه ساعت به ظهر موکول و مجلس سه ربع ساعت قبل از ظهر ختم شد. رئیس- در صورت مجلس اعتراضی نیست؟ (گفته شد –خیر) صورت مجلس تصویب شد
اسامی اعضاء منتخبه کمیسیونها خوانده می‌شود:
- اعلام اسامی اعضاء کمیسیونها
۲- اعلام اسامی اعضاءکمیسیونها
نتیجه استخراج آراء متخذه در جلسه بیست و سوم فروردین ماه ۱۳۲۴ راجع به انتخاب کمیسیونهای یازده گانه منتخبه از مجلس بشرحی است که ذیلاً بعرض می‌رسد:
کمیسیون قوانین دارائی: عده حضار در موقع اعلام رای ۹۲ عده آراء ۹۲ حائزین اکثریت-آقایان: حکمت-صادقی-مخبر فرهمند-دکترشفق- مهندس پناهی-اردلان-امیرتیمور-موید قوامی-یمین اسفندیاری-ظفری-جمال امامی-کاظمی-فاطمی-فرمند-دهستانی-دکتر آقایان-رفیع- معدل.
کمیسیون قوانین دادگستری: عده حضار ۹۳ عده آراء ۹۳ حائزین اکثریت- آقایان: دکتر عبده-فولادوند-نبوی-عمادتربتی-دکتر زنگنه-شریعت زاده-رفیعی-سلطانی-دکترکیان-امام جمعه-بهبهانی. حاذقی-شهاب فردوسی-خاکباز-ملک مدنی-نقابت-عامری-منصف.
کمیسیون کشور: عده حضار ۹۶ عده آراء ماخوذه ۹۵ حائزین اکثریت-آقایان: دکتر فلسفی-طوسی-بهادری-عدل-فولادوند-موید ثابتی-فرمند-آصف-منصف-بیات-حشمتی-قبادیان-اسکندری-ایپکچیان-ذوالقدر-سرتیپ زاده-قشقائی-محیط.
کمیسیون بازرگانی: عده حضار ۹۵ عده آراء ماخوذه ۹۵ حائزین اکثریت-آقایان: افشار صادقی-موید ثابتی-اعتماد التولیه-اخوان-گیو-مخبر فرهمند-دکتر آقایان-صدریه-خلیل دشتی-نمازی-حیدر علی امامی-رحیمیان-صمصام-جواد مسعودی-مهندس فریور-آریه-معدل-فداکار-آقایان دکتر اعتبار ۴۳ ایپکچیان ۱۳ رای داشتند.
کمیسیون کشاوزری: عده حضار ۹۶ عده رای ماخوذه ۹۵ حائزین اکثریت- آقایان: دکتر مصدق-مقدم-اعتمادالتولیه-عدل-آصف-تولیت-طوسی-فتوحی-دهستانی-مظفرزاده-فرمانفرمائیان-سید ضیاءالدین-افخمی-دهقان-ذوالقدر-محیط-روحی-ریگی.
کمیسیون فرهنگ: عده حضار ۹۵ عده آراء ماخوذه ۹۴ حائزین اکثریت-آقایان: هاشمی-صدر قاضی-دکتر شفق-منصف-نبوی-ساسان-دکتر مجتهدی-تولیت-سلطانی-امام جمعه-کام بخش-خاکباز-عباس مسعودی-سنندجی-فرهودی-گنابادی-دکتر طاهری-لنکرانی.
کمیسیون امور خارجه: عده حضار ۹۵ عده آراء ماخوذه ۹۵ حائزین اکثریت – آقایان: -دکتر مصدق-دکتر معظمی-عامی-دشتی-یمین اسفندیاری-اسعد-مجد-فرخ-دکتر زنگنه-ثقه الاسلامی-جمال امامی-جواد مسعودی.
کمیسیون راه: عده حضار ۹۵ عده آراء ۹۵ حائزین اکثریت-آقایان: ذکائی-گرگانی-مهندس پناهی-فتوحی-ساسان-روحی-اریه-دکتر اعتبار-نجومی-اقبال-اوانسیان-کام بخش.
کمیسیون بهداری: عده حضار ۹۵ عده آراء ۹۵ حائزین اکثریت –آقایان: رفیعی-دکتر معاون-دکتر فلسفی-حکمت-دکتر مجتهدی-آشتیانی-فیروز آبادی-سید محمد طباطبائی-عباس مسعودی-طهرانی-سرتیپ زاده-دکتر کشاورز.
کمیسیون نظام: عده حضار ۹۴ عده آراء ماخوذه ۹۴ حائزین اکثریت-آقایان: سرتیپ زاده-مقدم-تیور تاش-هاشمی-حشمتی-ذوالفقاری-صمصام-نجومی-قبادیان-قشقائی-فرود-کامبخش.
کمیسیون پست و تلگراف: عده حضار ۹۴ عده آراء ماخوذه۹۳ حائزین اکثریت-آقایان: سید محمد صادق طباطبائی-اردلان-نجومی-اردلان-نجومی-بیات-پوررضا-اوانسیان.
کمیسیون بودجه: آقایان: معدل-ملک مدنی-سنندجی-اسکندری-دکتر معظمی-دکتر طاهری-بوشهری-فاطمی-ثقه الاسلامی-مهندس فریور-صدر قاضی-فرهودی-مجدضیائی-عماد تربتی-ظفری-رحیمیان-صادقی-کاظمی.
کمیسیون محاسبات مجلس: آقایان: خلعت بری-صادقی-سیف پور-فاطمی-فداکار-دکتر آقایان-فیروز آبادی
آقایانی که در بیش از دو کمیسیون عضویت دارند:
- - آقای سرتیپ زاده: عرایض-کشور-بهداری-نظام.
- - آقای ظفری: عرایض-دادگستری-فرهنگ.
- - آقای امام جمعه: عرایض-دادگستری-فرهنگ. صدر قاضی: بودجه-مبتکرات-فرهنگ.
- - آقای منصف: دادگستری-کشور-فرهنگ.
رئیس-آقایانی که در سه کمیسیون انتخاب شده‌اند باید از یکی از این کمیسیونها استعفا بدهند.
حاذقی-کمیسیون محاسبات هم جزو این کمیسیونها حسلب می‌شود؟ (طوسی-خیر)
جمال امامی-آقایان تیموری در هیچ یک از کمیسیونها عضویت ندارند و ایشان را ننوشته‌اند.
جمعی از نمایندگان-نداشته باشند(خنده نمایندگان)
رئیس-آقای سرتیپ زاده در کمیسیونهای عرایض-کشور-بهداری-نظام. آقای ظفری در کمیسیونهای عرایض دارائی و بودجه. آقای امام جمعه در کمیسیونهای عرایض-دادگستری-فرهنگ. آقای صدر قاضی در کمیسیونهای بودجه-مبتکرات-فرهنگ. آقای منصف در کمیسیونهای دادگستری-کشور-فرهنگ. عضویت دارند و این آقایان باید مطابق نظام نامه از یکی از این کمیسیونها استعفا بدهند، جمعی از آقایان اجازه خواسته‌اند اگر راجع به این گزارش است ممکن است صحبت بفرمایند، آقای مجد ضیائی-بنده هم نظر جنابعالی را داشتم چون در نظام نامه می‌نویسد هیچیک از نمایندگان نمی‌توانند در بیش از دو کمیسیون عضویت داشته باشند و نمایندگانی که در بیش از دو کمیسیون عضویت پیدا کنند باید از یکی از آنها استعفا بدهند.
رئیس-آقای معدل راجع به این موضوع است؟
معدل-بنده در کمیسیونهای دارائی و بودجه و پیشه و هنر انتختب شده‌ام از پیشه و هنر استعفا می‌دهم که در بودجه و دارائی باشم.
رئیس-آقای لنکرانی
لنکرانی-بنده فقط می‌خواستم عرض کرده باشم راجع به انتخابات کمیسیونها این صورتهایی که از طرف کمیسیون منتخبه از شعب داده شده بود معلوم شد تمام اشخاصی که در این کمیسیون از طرف نمایندگان شعب برای کمیسیونها معین شده بودند عیناً انتخاب شدند فقط بنده یکنفر تنها در کمیسیون دادگستری از قلم افتاده بودم خواستم همین را عرض کنم.
رئیس-آقای کامبخش
کامبخش- بنده خواستم عرض کنم که اسم بنده را در کمیسیون راه نوشته‌اند بنده از آنجا استعفا می‌دهم.
رئیس- آقای دکتر کشاورز
دکتر کشاورز-راجع به انتخاب کمیسیونها بنده یک مطلبی را می‌خواستم عرض کنم یک بار دیگر هم در مجلس گفتم و آن این است که در انتخاب کمیسیونها در همه جای دنیا مرسوم است که اشخاصی را برای عضویت کمیسیونها درنظر می‌گیرند که اطلاعات و تخصصی داشته باشند مثلاً یک کسی که از قوانین دادگستری اطلاعی ندارد او را در کمیسیون دادگستری نمی‌گذارند یا یک کسی را که اصلاً زبان خارجی نمیداند در کمیسیون خارجه نمی‌گذارند و حتی المقدور سعی می‌کنند یک کسسی را می‌گذارند که سه زبان خارجی بداند اگر طبیب در مجلس به اندازه کافی باشد هیچوقت غیر طبیب را در کمیسیون بهداری پارلمان نمی‌گذارند در اینجا بنده می‌بینم که دو نفر از عالم ترین نمایندگان مجلس شورای ملی ایران را که یکی آقای دکتر رادمنش استاو دانشگاه و دیگری آقای ایرج اسکندری وکیل رسمی دادگستری هستند در هیچیک از کمیسیونها اسمشان را ننوشته‌اند و در کمیسیون فرهنگ (من معذرت می‌خواهم که این را عرض می‌کنم) اشخاصی را سراغ دارم که امضای خودشان را هم نمی‌توانند بکنند و املای فارسی را هم درست نمی‌نویسند آنوقت یک استاد دانشگاه را در کمیسیون فرهنگ پارلمان ایران بعضویت انتخاب نمی‌کنند و روی نظریات خصوصی و خارجی اسم اشخاصی را می‌نویسند و کسی را می‌نویسند که غبیت را با قاف می‌نویسد.
حاذقی- تعمدی نبوده‌است آقا. تقصیر آن نمایندگان شعب بوده‌است.
دکتر کشاورز- این نوع از امور را نمایندگان پارلمانهای دنیا نمی‌کنند و اشخاص هم این را خوب می‌فهمند اینها جزو عیوب پارلمان است اینها پارلمان را بدنام می‌کنند این اندازه نباید نظر خصوصی اعمال بشود مثلاً در کمیسیون خارجه اشخاصی را که سه زبان میدانند نمی‌گذارند آنوقت اشخاصی را می‌گذارند که زبان فارسی را هم درست نمی‌دانند.
رئیس- این صحبتها نتیجه‌ای ندارد الان موقعش نیست گذشته‌است.
دکتر کشاورز- یعنی هیچوقت فایده ندارد رئیس- موضوع گذشته‌است و جای این صحبتها همیشه قبل از انتخاب کمیسیونها است نمایندگانی از طرف شعب برای این موضوع تعیین گردیده‌اند و انتخابات هم بعمل آمده‌است اگر قصوری شده‌است از آن کمیسیون شده‌است البته باید رعایت صلاحیت اشخاص بشود ولی حالا دیگر موردی ندارد. فداکار-هیچ فایده ندارد در این مجلس حرف زده شود.
رئیس- آقای امام جمعه
امام جمعه- بنده خواستم عرض کنم چون در سه کمیسیون انمتخاب شده‌ام از کمیسیون فرهنگ استعفای خود را تقدیم می‌دارم.
رئیس- وقتی کسری کمیسیونها انتخاب می‌شود رعایت این نکات باید بشود آقای لنکرانی باز هم راجع به این موضوع فرمایشی دارید؟ لنکرانی-بلی نکته دیگری را که می‌خواستم عرض کنم و خیلی مهم و لازم بود راجع به انتخاب کمیسیون خارجه اینجا با نظر تجر و اولا تجر رفتار شد نسبت به تمام کمیسیونها یک صحبتهائی راجع باسامیش شد ولی نسبت به کمیسیون امور خارجه بخصوص یک مرتبه من احساس کردم مثل اینکه با یک تبانی مخصوصی پیشنهاد شد که رای گرفته شود بارای مخفی انتخاب شود و ابداً توجه به آن صورتهائی که نمایندگان شعب داده بودند نشدند خواستم عرض کنم که این کمیسیون خارجه منتخب شعب نیستند و منتخب منتخب هم نیستند. حاذقی- اجازه میفرمائید عرض کنم من خودم عضو آن شعبه بودم راجع به کمیسیون امور خارجه چون خیلی مهم بود پیشنهاد شد که بدون هیچگونه رودربایستی آقایان رای خودشان را بطور مخفی بدهند و اتفاقاً این آقایانی که انتخاب شده‌اند از بهترین اشخاص مجلس هستند و ممکن است یکدفعه دیگر اسامیشان را بخوانم اگر یک نفر مورد اشکال بود آنوقت بفرمائید.
رئیس- این صحبت را ختم کنیم چون این موضوع مطرح نیست را پورتی است که خوانده شده‌است دیگر صحبت چه فایده‌ای دارد آقای حاذقی که توضیح دادند می‌خواهید یک مرتبه دیگر هم بخوانند.
جمعی از نمایندگان – خیر لازم نیست.
رئیس- چند نفر از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند بسته‌است بنظر مجلس امروز آقای نخست وزیر می‌خواهند بیاناتی بکنند آقایان موافق هستند یا خیر؟(جمعی از نمایندگان بفرمایند) آقای کشاورز مخالفید یا موافق؟
دکتر کشاورز- بنده موافق هستم بشرطی که آقایان اجازه بدهند بعد از صحبتهای آقای نخست وزیر آقایان نمایندگان هم بتوانند مطالب خودشان را بعرض مجلس برسانند الان چند جلسه‌است اجازه می‌خواهم صحبت کنم آقایان اجازه نمی‌فرمایند
رئیس- بنده تصور می‌کنم مجلس مواقفت دارد که آقای نخست وزیر مطالب خودشان را بفرمایند (صحیح است) از آقایان نمایندگان و حاضرین مجلس استدعا می‌کنم کاملاً رعایت آئین نامه را بکنند تا مجلس قرین انتظام باشد.(صحیح است)
- بیانات آقای نخست وزیر راجع بخدمات دولت و تقاضای رای اعتماد
۳- بیانات آقای نخست وزیر راجع بخدمات دولت و تقاضای رای اعتماد
نخست وزیر(آقای بیات)- در جلسه قبل مجلس بنده اینطور شنیدم یک استیضاحی از دولت شد.
رئیس- اجازه میفرمائید من عرض کنم در جلسه قبل آقای سید ضیاءالدین یکورقه استیضاح نامه بهیئت رئیسه دادند و دیروز هم کتباً بمناسباتی آن را مسترد داشتند لهذا آن مورد بحث نیست.
نخست وزیر- البته بنده این قسمت استیضاح را که شنیدم خیلی خوشوقت شدم که یک مطالبی را که بر علیه دولت اظهار می‌شود و یک نظریات مخالفی که اظهار می‌شود در مجلس شورای ملی مطرح شود و بنده هم اگر جوابهائی دارم در مجلس شورای ملی اظهار می‌کنم مجلس شورای ملی حکومت بکند ولی حالا اینطوریکه آقای رئیس فرمودند البته از آن استیضاح صرف نظر کردند و مسترد کردند بنده مجبور هستم برای اینکه وضعیت دولت روشن بشود حالا که از طرف آقایان نمایندگان استیضاحی نشد خود بنده مطالبی را که دارم بعرض مجلس شورای ملی میرسانم و البته قضاوت آن بسته به نظر مجلس شورای ملی است چندی است از ناحیه بعضی اشخاص معینی نسبت باکثریت دولت مطابق اظهار و شهرتهائی داده که اغلب آنها را با بی نزاکتی‌های مخصوصی در پاره‌ای از جراید منعکس نموده‌اند برای من که باصول و قوانین و آئین نامه مجلس شورای ملی آشنا هستم بسی جای تعجب بود که در مجلس بهیچوجه از طرف قانونی که سئوال و استیضاح است اقدامی نشد ولی در خارج این تبلیغها که انتشار آن در ولایات جز تضعیف دولت مرکزی و هرج و مرج نتیجه دیگری نخواهد داشت (صحیح است) نموده‌اند بنابراین بدواً بمخالفین گوشزد نمود که اگر عدم رضایتی است از طرق قانونی وارد تا دولت هم در مجلس شورای ملی حاضر شده پس از طرح مطلب تکلیف دولت بوسیله قضاوت مجلس معین شود. متاسفانه باز هم تاثیری نکرده و بر جملات بعضی روزنامه جات افزوده شد مصمم شدم که برای خاتمه دادن به این اوضاع من بمجلس شورای ملی آمده و از مخالفین خود در مقام استیضاح یعنی تقاضای توضیح برآیم نظر بپیش آمد تعطیل عید و و بعداً هم انتخاب هیئت رئیسه این منظور به تاخیر افتاد.
در جلسه قبل هم عبارت استیضاح را بخوانید بگوشم خورد که خیلی خوشوقت شدم که ایراد و اعتراضاتی را که به من و دولت من دارند در مجلس اظهار و قضاوت شود در صورتی که موضوع را نمی‌دانستم ولی خود را برای طرح فوری آن در این جلسه حاضر نمودم. حالا هم که معلوم می‌شود استیضاح را مسترد کرده‌اند. بنابراین این جانب عرایض خود را بعرض مجلس شورای ملی میرسانم: درست چهار ماه و چند زور پیش بود که در تعقیب تمایل شورای ملی و فرمان همایونی مسئولیت اداره امور مملکت بعده من واگذار شد. امروز لازم شده‌است فهرست کارهائی را که در این مدت انجام پذیرفته باختصار بعرض برساند.
موقعی که تشکیل دولت به من تکلیف شد پاره‌ای از دوستان مجلس و خارج مرا از فبول این مسئولیت منع می‌کردند زیرا می‌گفتند برای اینکه دولت شما یا هر دولت دیگری بتواند بانجام خدماتی توفیق یابد لازم است در مجلس اکثریت ثابتی از ان پشتیبانی کنند و دراین مجلس چنین اکثریتی هیچگاه بوجود نخواهد آمد من این اندازه بدبینی را شخصاً جایز ندانستم و بعلاوه از فرصتی که برای خدمت بکشور برایم پیش امده بود نمی‌توانستم چشم پوشی کنم این بود که تسلیم نظر آن دوستان نشدم و خود را برای خدمت گذاری آماده ساخته با همکاران خود احتیاجات مبرم مملت را در نظر گرفته آن را بصورت برنامه از تصویب مجلس گذرانده با ایمان و عشق و علاقه‌ای که شاید کمتر نظیر پیدا کند شروع بکار کردم دولت من در آغاز کار مواجه شد با موضوع اختیارات اقتصادی دکتر میلسپو تکلیف این امر که چندین ماه وقت دولتهای سابق را بی نتیجه گرفته و مورد علاقه اکثریت مجلس بود می‌بایست معلوم شود جدیتی که دولت در این باب بخرج داد از طرفی و از طرف دیگر بواسطه تشکیل کابینه که از ابتدا اختلاف نظری حاصل شده بود سبب شد که از همان روزهای نخست بعضی از موافقین اولیه از من روی گردان شدند این پیشامد نمی‌توانست دولت را از انجام وظیفه منحرف سازد زیرا قضیه رئیس کل دارائی جنبه عادی را از دست داده و بصورت نامطلوبی در آمده بود بطوریکه حیثیت ملت و دولت تصفیه سریع این امر را ایجاب می‌نمود. من کار ندارم بااینکه موافقین دکتر میلسپو چه دلایل خصوصی و عمومی برای موافقت خود اقامه می‌کردند یا در دل داشتند ولی یک دلیل بود که از ذکرش خودداری نمی‌شد و برنده ترین دلایل آنها بشمار می‌رفت و آن این بود که خاتمه دادن با اختیارات اقتصادی یا بخدمت مشار الیه ممکن است لطمه‌ای به روابط ایران و امریکا وارد آورد پس لازم بود دولت حزم و احتیاط را از دست ندهد و با تدبیر عمل کند تا هم منظور اکثریت نمایندگان مجلس حاصل شود و هم از مفاسد متصوره جلوگیری بعمل آید.
آقایان محترم تصدیق می‌فرمایند که این موضوع به همین صورت مطلوب خاتمه پذیرفت و امروز روابط ما با دولت امریکا که یکی از متفقین بزرگ ماست مانند همیشه بر پایه‌های متین استوار است و در ارکان دوستی دو کشور هیچگونه خلل و تزلزلی راه نیافته‌است.
در مقابل این موفقیتی که نصیب دولت شده بود انتظار می‌رفت آقایانی که در ابراز موافقت تردید می‌کردند تغییر عقیده داده در صف موافقین در آیند و پشتیبان دولت و اقدامات او واقع شوند این انتظار متاسفانه بیهوده بود زیرا آن آقایات نه تنها روی موافق نشان ندادند بلکه بر مخالفت خود افزودند و از انچه موجب دلسردی است فروگذار نکردند. در عین حال دولت در انجام وظائف محوله غفلت را جایز ندانسته بهر زحمتی بود در راه اجرای برنامه خود قدمهائی برمیداشت چنانکه در قسمت سیاست خارجی روابط حسنه را با سایر متفقین بزرگ ایران تشدید نموده و با وجود اظهارات بعضی اشخاص و انتشارات پاره جراید که گوئی خود را موظف می‌دانستند با اینکه میان ایران و آن دول کدورتهائی ایجاد کنند حسن تفاهم موجود را نه تنها باقی و برقرار نگاهداشت بلکه بتقویت و تایید آن نیز توفیق حاصل نمود. در قسمت اصلاحات اجتماعی نیز گامهائی برداشته برای بهبود حال کارگر و زارع و جلوگیری از بیکاری و بطور کلی ترفیه حال مردم طرحها و نقشه‌هایی کشیده و لوایحی تهیه دیده که برخی از آنها مانند لایحه قانون کار و لایحه تاسیس انجمنهای کشاورزی و لایحه عمران و آبادی تقدیم مجلس شورای ملی گردیده و اطمینان دارد که اجرای این قوانین هم متضمن مساعدت بزارعین و کارگران و بهبود اوضاع فرهنگ و بهداشت خواهد بود و هم بسیاری از افراد را که ممکن است بعد از جنگ بیکار شوند بکار وا خواهد داشت و همچنین در قسمت اقتصادی پس از سلب اختیارات رئیس کل دارائی برای اینکه تا سازمان جدید داده نشده در کار این قسمت وقفه روی ندهد ادارات مختلف ان را تحت نظر روسای مسئول ایرانی موقت بصورت سابق حفظ نموده و در مدتی کوتاه از تفریطهای بسیار که سابقاً در این قسمتها معمول بود و شمه‌ای از آن را چندی پیش باطلاع مجلس شورای ملی رساند جلوگیری کرده‌است بعلاوه در بودجه این ادارات صرفه جوئیهای مهم بعمل آمده و کارهای دیگری صورت گرفته که شاید متضمن چندین میلیون تومان فایده برای خزانه مملکت بوده‌است. ضمناً سازمان جدید اقتصادی را در مدتی که قانون معین کرده بود طرح ریزی نموده متصدیان اجرای آن را بکار گماشته و امیدوار است همینکه
تشکیلات جدید بکلی عملی گردید از ضرر بزرگ غله جلوگیری شود و بطور کلی در قسمت اقتصادیات خدمات شایان بمنصه ظهور برسد.
در قسمت آبیاری نیز مطالعات و اقداماتی صورت گرفته از جمله کمیسیونی به اهواز رفته گزارشی تهیه نموده و نقشه‌ای داده‌است که باید بموقع اجرا گذاشته شود. همچنین برای آب کوهرنک شرکتی تاسیس یافته و البته شروع بکار خواهد نمود.
یکی از کارهای مفید تاسیس شرکتی است بمنظور ساختن خانه برای کارمندان دولت لازم بذکر نیست که این اقدام علاوه بر اینکه مستخدمین را صاحب خانه ساخته گریبانشان را از یک گرفتاری بزرگ رها خواهد ساخت چندین هزار کارگر را نیز بکار وا خواهد داشت. در بسیاری امور دیگر نیز مطالعاتی شده که ذکر آنها بموقع خود محول می‌کنیم و چون لوایح تقدیمی هیچیک مورد توجه نشد و از مجلس نگذشته از تقدیم آنها خودداری شده فعلاً همینقدر اطمینان می‌دهم که در سال جاری پس ار تصویب بودجه دولت خواهد توانست دست بیک رشته اقداماتی بزند که برای مملکت و ملت بسیار لازم و مفید خواهد بود. بعلاوه بودجه کشور را برخلاف سنوات قبل در موقع خود تقدیم مجلس داشته ولی تا حالا کمیسیون در آن باب مذاکراتی ننموده. این بود خلاصه اقدامات دولت که علاوه بر وظائف عادی و جاری ورازتخانه‌ها و ادارات در زمینه برنامه تقدیمی مجلس در این مدت چهار ماه و چند روز صورت گرفته‌است.
ذکر آنها برای خودستائی نیست زیرا من اذعان دارم با اینکه در این مدت بایستی بیش از این کار شده باشد اصولاً وقتی که صرف کار می‌شود و کوشش و مجاهده‌ای که بعمل می‌آید با نتیجه‌ای که عاید مملکت می‌گردد متناسب نیست و علت عمده این عدم تناسب یکی این است که دولت چنانکه باید و شاید از طرف مجلس شورای ملی پشتیبانی نمی‌شود و آقایان نمایندگان در تشکیل کمیسیونها و مطالعه و تصویب لوایح تقدیمی بقدر کافی ابراز علاقه نمی‌فرمایند دیگر اینکه بعضی آقایان گوئی باصل تفکیک قوا توجهی نداشته و دخالت در کارهای قوه مجریه را مجاز و طبیعی میدانند درصورتیکه رعایت اصل مزبور در حکومت دموکراسی شرط ضروری پیشرفت امور است و همچنانکه دخالت دولت در کارهای قوه مقننه نا پسندیده‌است و مودی باستبداد و دیکتاتوری می‌شود دخالت و اعمال نفوذ پارلمان هم در کارهای قوه مجریه مفاسدی مهم در بر داشته کارها را فلج می‌کند و از قدرت دولت می‌کاهد و او را در اجرای قانون ناتوان می‌سازد باری بیفایده نیست که این نکته نصب العین همه باشد که شان مجلس شورای ملی وضع قانون و نظارت در حسن اجرای آن است و وظیفه دولت تهیه نقشه‌های اصلاحی و اجرای قوانین موضوعه‌است علاوه بر آنچه ذکر شد بعضی از آقایات غیر موافق در داخل و خارج مجلس بطرز غیر رسمی اقدامات و مذاکراتی می‌کنند که قسمتی اغز آن در جرائد هم منعکس می‌گردد و جز تضعیف قوه مجریه نتیجه‌ای ندارد. نمونه این کارشکنیها واین مشکلات و موانعی که در راه دولت ایجاد گردیده هنگام تعیین تکلیف دکتر میلسپو بخوبی ملاحظه شد (در این موقع بین تماشاچیان همهمه شروع شده بود)
امیر تیمور- آقای رئیس خواهش می‌کنم توجه موثری برای حفظ آرامش بفرمائید چون این وضع خوشایند نیست و هیچ سابقه نداشته‌است.
رئیس- چون جمعیت زیاد است و جا هم نیست و می‌خواهند وارد مجلس شوند اگر اجازه میفرمائید یکربع تنفس داده شود. چند نفر از نمایندگان- تنفس لازم نیست آقای نخست وزیر بفرمائید. نخست وزیر- نمونه دیگر انتشاراتی است راجع به تقسیم اسلحه میان ایلات و عشایر و تشکیل اتحادیه انها که در آن موضوع جداگانه توضیحاتی بعرض مجلس رسیده‌است و همچنین انتشار این خبر مجعول دیگر که امریکائیان در اینموقع که می‌خواهند از ایران بروند در تمام طول راه آهن همه بناهای خود را خراب و با خاک یکسان کرده و کلیه آلات و ادوات و اشیاء و لوازم موسسات خود را از ایران خارج می‌سازند.
معلوم است که این خبر کذب محض است زیرا هیچ بنائی خراب نشده و هیچ چیز از ایران خارج نگردیده‌است. و صدها مسائل دیگر که جز تضعیف کردن دولت و مشوب کردن اذهان عموم نتیجه نمی‌دهد مامورین دولت مشغول رسیدگی هستند ببینند چه قسمت از اسباب و ادواتی که امریکائیان دارند برای ایران قابل استفاده‌است ضمناً برای واگذاری آنها هم در تهران و هم در واشینگتن اقداماتی در جریان است و هم اکنون برای خرید قسمتی از اتومبیلهای زیادی آنها مشغول مذاکره هستیم و برای چیزهای دیگر نیز ترتیب لازم داده خواهد شد. اینها نمونه هائی بود از مشکلات و موانع روز افزونی که برای دولت ایجاد میشده و از پیشرفت کار و حسن انجام وظیفه جلوگیری میکرده‌است.
من بخوبی میدانم که دولت برای انجام وظائف سنگین خود محتاج بموافقت و پشتیبانی اکثریت مهم و ثابت آقایان مجلسیان است و در عین حال اعتراف می‌کنم باینکه تحصیل یان موافقت و این اکثریت کاری آسان نیست. رعایت نظریات همه آقایان برای کسیکه پایبند باصول و قیودی باشد بسیار دشوار بلکه محال است خاصه اگر خدای نخواسته آن نظریات خصوصی باشد و همیشه با منافع و مصالح عمومی مطابقت نکند مخالفین در من نقطه‌های ضعفی تشخیص داده‌اند یکی از این نقاط ضعف که به آن اشاره نفرموده‌اند ولی بزرگترین آنها است همین تقلید باصول اخلاقی است که مزاحم بودن خود را از همان روزهای اولی که شروع بکار کردم نشان داد و در اطراف من محیطی نامساعد و نامهربان ایجاد کرد بیش از این نمی‌خواهم توضیح دهم تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل. از توضیحاتی که ممکن است بحیثیت و اعتبار قوه مقننه لطمه بزند باید حتی الامکان اجتناب نمود این عقیده من است و آن را در ضمن نطقهائی که در رادیو ایراد کرده‌ام تذکر داده‌ام و مخصوصاً ارباب جراید را برعایت احترام مجلس شورای ملی که مرکز ثقل کشور است مکرر دعوت نموده‌ام و امیدوارم هیچگاه مجبور نشوم بر خلاف این عقیده خود اقدامی نمایم در هر حال در این موقع من تاسف دارم از اینکه چهارماه و چند روز زمامداریم سبب شد که پاره‌ای از دوستان وهمکاران قدیمی مجلس و پاره‌ای از نامه نگاران از من رنجیده خاطر شوند ولی در عین حال مسرور و سرافرازم از اینکه قدمی بر خلاف مصالح عالیه کشور برنداشته ام(صحیح است) و با عشقی سرشار در مدتی اندک بی پروا خدماتی هم انجام داده‌ام (صحیح است) زیرا نباید فراموش بفرمائید که روزی که این دولت شروع بکار کرد (البته از تکرار مطلب معذورم خواهید داشت) آرامش و سکون در مملکت نبود هر روز از نقاط مختلف تلگرافهای اضطراب آمیز راجع به اجتماعات و تظاهرات و غیره می‌رسید و در پاره‌ای نقاط امنیت مختل گردید و کار آقای دکتر میلسپو هم موضوعی بغرنج شده و بر مشکلات افزوده بود و ضمناً در قسمتی از افق سیاست خارجی ابرهای تیره فام متراکم بود.
من افتخار دارم که در این مدت کوتاه و با وجود همه کارشکنیها با یاری همکاران خود بر این مشکلات فائق آمده و از اقدامات خود نتایج نیکو بدست آورده‌ام مخصوصاً خوشوقتم که در این موقع سیاست خارجی ما روشن است و با همه همسایگان و متفقین بدون اسنثنا حسن تفاهم کامل برقرار می‌باشد و اگر کسی خلاف این را گفته باشد روی اغراض شخصی و برای مشوب ساختن اذهان و سوء استفاده بوده‌است. در خاتمه اجازه می‌خواهم این نکته را به آقایان تذکر دهم که ملت نجیب ایران در این چند سال اخیر محرومیتها و سختیهای فراوان تحمل کرده و امروز استحقاق و احتیاج مبرم دارد باینکه در اوضاع و احوالش بهبود کلی حاصل گرددو از طرف زمامداران در زمینه تعمیم بهداشت و اجرای تعلیمات اجباری و بطور کلی ترفیع حال عامه و ترقی مملکت قدمهای جدی برداشته شود و مخصوصاً آقایان نمایندگان را توجه می‌دهم باینکه ما در ایام غیر عادی بسر می‌بریم در این روزهاست که برای جهان سازمان نوینی طرح می‌شود و سرنوشت ملل و دول تعیین می‌گردد و بر هر فرد وطن پرستی فرض استکه نظریات خصوصی و شخصی را کنار گذارده و قوه مقننه و دولت هم وظیفه دارند با توجه بباریکی موقع و مسئولیت بزرگ خود با روح وحدت بطور جدی با هم تشریک مساعی کنند تا بخواست خداوند برای آینده کشور وضعی تامین شود که هم در خور تمدن باستانی و حیثیت تاریخی ما باشد و هم با سهمی که کشور ایران در پیروزی ملل متحده داشته و فداکاریهایی که نموده‌است متناسب باشد. من یقین دارم که این نظریات و این آرزوها مورد تصدیق و تایید افکار عمومی ملت ایران است و نیز اطمینان داشته و دارم که نمایندگان ملت با اقداماتی که دولت در این چند ماه اخیر برای اجرای آن نظریات و آمال صورت داده و در فوق به آنها اشاره گردید کاملاً موافقت دارند زیرا اگر موافقت نداشتند و ایراد و اعتراضی در بین بود مطابق آئین و رسوم حکومت مشروطه و دموکراسی و سوابق موجود دولت را مورد استیضاح قرار می‌دادند و چون روز قبل از طرف آقای آقا سید ضیاءالدین طباطبائی استیضاحی به مقام ریاست مجلس تقدیم شد خیلی خوشوقت شدم که خطاها و اشتباهات دولت خود را دانسته در مقام دفاع برآیم و لی از عبارات آن ورقه جز یک مسائل کلی بحثی ندیدم و اعتراض ایشان بطور کلی روی جریان وضعیات بود که خیلی مایل بودم مطرح شده و پرده از روی کار برداشته شود و مسببین آن که باعث ضعف دولت و اختلال انتظامات در کشور بوده و حتی سعی می‌نمایند حسن روابط با همسایگان را مختل نمایند معرفی شوند ولی متاسفانه ایشان استیضاح خود را مستد داشتند پس اینکه دولت استیضاح نشده‌است خود دلالت می‌کند بر اینکه مجلس ایرادی بر دولت ندارد و اگر معدودی از آقایان عدم رضایتی داشته باشند مربوط به نظریات خصوصی است که نمی‌توانند موضوع مذاکره علنی و رسمی استیضاح واقع شود معهذا چون بعضی از آقایان ناراضی چندی است در داخل و خارج اکثریت دولت را در مجلس متزلزل معرفی می‌کنند و در پاره‌ای جراید هم در این باب چیزهائی نوشته‌اند تقاضا دارم امروز مجلس شورای ملی نظر خود را در این خصوص اعلام دارند یعنی میان دولت و مخالفین داوری نمایند تا هم تکلیف دولت معلوم شود (صحیح است)و هم زمینه برای قضاوت افکار عمومی و تاریخ فراهم گردد.
- مذاکره در اطراف رأی اعتماد و اخذ رأی
۴- مذاکره در اطراف رأی اعتماد و اخذ رأی
جمعی از نمایندگان- رأی بگیرید
فداکار- بنده تذکر نظامنامه‌ای دارم.
رئیس- بفرمائید
فداکار- عرض کنم اقای نخست وزیر در ضمن بیاناتشان فرمودند که مداخله بعضی از وکلا در امور قوه اجرائیه کرده‌اند و این بطور توهین است بدیهی است که یک قسمت از آقایان نمایندگان مداخله می‌کنند خوب است آقای نخست وزیر آن اشخاص را معرفی بکنند که اقلاً تکلیف اشخاصی که مداخله نمی‌کنند معلوم بشود.
بعضی از نمایندگان- بعد از رأی
دکتر کشاورز- اسم ببرند که کی‌ها هستند که به همه برنخورد.
رئیس- عرض کنتم عده‌ای از آقایان اجازه خواسته‌اند.
بعضی از نمایندگان- آقا رأی بعضی دیگر از نمایندگان- صحبت بشود آقا
رئیس- آقای دشتی
دشتی-بنظر بنده این چیزی که آقای نخست وزیر اینجا خواندند یک موضوعی نیست مطرح باشد لایحه نیست آقای نخست وزیر حق دارند راجع به اوضاع صحبت در مجلس بکنند و برای خودشان تقاضای رأی اعتماد بکنند و بنظر بنده این مطرح نیست که در اطرافش صحبت بشود مخصوصاً این را در نظر بگیرند که اگر صحبتی بشود طبعاً یک تشنجی ایجاد می‌شود (صحیح است) و بهتر این است که همانطوریکه آقای نخست وزیر فرمودند معلوم شود که واقعاًدولت اکثریت دارد یا ندارد و اگر اکثریت داشت سر کار می‌ماند بروند پی کار خودشان و در اطراف این موضوع صحبت بنظر بنده مورد ندارد.
رئیس- آقای نخست وزیر تقاضای رای اعتماد فرمودید؟ چون تصریح نکردید(بعضی ننمایندگان چرا خواندند آقا)
نخست وزیر- بنده البته همانطور که عرض کردم خیلی خوشوقت می‌شوم اگر ایراد و اعتراضی ببنده و دولت بنده هست مذاکره بکنند اعتراض بکنند تا اینکه مطالب جواب داده شود و اگر اظهار و ایرادی ندارند بنده مایل هستم همانطور که اظهار شد تکلیف دولت روشن بشود اگر دولت اکثریت دارد با کمال اطمینان همانطور که سابقاً هم عرض کرده بودم بخدمت خودم ادامه می‌دهم و اگر مجلس شورای ملی واقعاً نظر دیگری اتخاذ کرده‌اند و البته شاید به مصلحت مملکت باشد ممکن است ان نظر دیگر را که اتخاذ فرموده‌اند عمل بکنند بنابر این همانطور که عرض شد اگر ایراد و اعتراضی نیست تقاضای رای اعتماد می‌کنم. رئیس- بعضی از آقایان می‌گویند صحبت بشود و بعضی می‌گویند صحبت نشود پیشنهادی از آقای ایرج اسکندری رسیده‌است: پیشنهاد می‌کنم در اطراف سیاست داخلی و خارجی دولت بحث بشود. رئیس- آقای ایرج اسکندری ایرج اسکندری- بطور کلی همه جا معمول است یا استیضاحی می‌شود از دولت در این صورت دولت جواب می‌دهد بعد رای اعتماد گرفته می‌شود مطابق تشریفاتی که در نظامنامه داخلی مجلس مقرر است و بایستی که طرحی تهیه شود و معمول هم نیست در اینجا ولی بایستی طرحی تهیه شود که بدولت رأی اعتماد بدهند. در موقعیکه دولت آمده‌است در مجلس و تقاضای بحث در مورد سیاست دولت می‌نماید که چه قسم عمل کرده‌است البته باید این موضوع حل شود که نمایندگان بدانند چه قسم باید حکومت بکنند و رأی بدهند لازم است در اینجا صحبت بشود و اگر در مدت تصدی دولت اشتباهاتی شده البته باید انتقاد بشود تا او بداند که حقیقتاً چه اشتباهی کرده‌است و راجع به چه موضوعی درباره او انتقاد شده‌است و چون خود ایشان حکومت مجلس را خواسته آقایان نمی‌توانند رأی بدهند مگر اینکه یک قضاوت قبلی کرده باشند و البته لازم است در اینجا بحث شود. و این مطابق اصول هم است از این جهت بنده پیشنهاد کردم که در این باب بحث شود که نظر اشخاص موافق و مخالف معلوم شود تا مجلس بتواند آزادانه قضاوت نماید و نظر خود را اعلام کند.
رئیس- آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق- بنده عرایضی داشتم اگر بحث می‌شود بنده عرایض خودم را عرض بکنم.
رئیس- آقای هاشمی (اجازه)
هاشمی- آقای ایرج توجه بفرمائید که وضع مجلس چهل روز است یا بیشتر که کاری از پیش نمی‌رود و بر کسی پوشیده نیست غالباً مجلس از اکثریت می‌افتد و شاید اشخاصی که ایرادی بر دولت دارند از مجلس خارج می‌شوند و اکثریت حاصل نمی‌شود و اما اینکه فرمودند بحث شود باین صورت گمان نمی‌کنم در مجلس سابقه‌ای داشته باشد... (یکنفر از نمایندگان- بر خلاف نظامات است) که آقای نخست وزیر بباید یک گزارشی از خدمات خود در مجلس در نتیجه یک مسموعاتی یا یک احساسی که از حال مجلس کرده‌است که یک عده مخالف و یک عده موافق دارد بدهد، مخالف صریح بدیهی است که استیضاح می‌کند و در اطراف آن بحث می‌شود و بالاخره منجر می‌شود بحکمیت مجلس از راه آرای مخالف و موافق اما باین طریق که گزارشی بدهد آقای نخست وزیر این نباید مثل یک لایحه‌ای را تلقی کرد و روی آن حرفهائی زد این طریق سابقه ندارد و این حق هم برای دولت همیشه هست که هر وقت ببینید یا تصور کند که وضعش در پارلمان متزلزل است تقاضای رأی اعتماد بکند و تکلیفش روشن شود و حالا هم این عمل شده‌است الان آقای نخست وزیر تقاضای رأی اعتماد کرده‌اند و به عقیده بنده همانطوری که آقای دشتی هم اظهار فرمودند اگر بنا بشود مذاکراتی بشود این مذاکرات ممکن است باعث تشنج بیشتری گردد و برای اینکه روشن شود که دولت اکثریت دارد یا ندارد باید رأی گرفته شود و از نتیجه رأی وضع دولت معین می‌شود و ضمناً خواستم این را هم تقاضا کنم که آقایان نمایندگان محترم ورقه سفید بدون اسم ندهند زیرا رأی امتناع موضوع ندارد و معنی اش این است که من از خودم رأی ندارم باید رأی بطور قطعی معین کند که من مخالف هستم ورقه کبود می‌دهم یا موافقم و ورقه سفید می‌دهم.
فرخ- یکنفر موافق و یک نفر مخالف صحبت کرده‌است رأی بگیریدبپیشنهاد آقای ایرج.
رئیس- رأی می‌گیریم بپیشنهاد آقای ایرج اسکندری. البته من مخالف با رأی گرفتن نیستم ولی البته باید صورت نظامنامه‌ای ان هم درست باشد و بایستی آقای نخست وزیر تقاضای رأی اعتماد بکنند
جمعی از نمایندگان- تقاضای رأی اعتماد کرده‌اند.
دکتر کشاورز- ایشان تقاضای مذاکره و رأی کرده‌اند.
رئیس- فعلاً رأی می‌گیریم بپیشنهاد اقای ایرج اسکندری.
لنکرانی- خوانده شود.
جمعی از نمایندگان- دو مرتبه خوانده شد.
لنکرانی- خیر باید خوانده شود من نشنیدم. (مجدداً بشرح گذشته خوانده شد)
رئیس- اقایانی که با پیشنهاد اقای اسکندری موافقند قیام فرمایند.
اسکندری- پس می‌گیرم.
لنکرانی- پس گرفتند.
حاذقی- اقای لنکرانی شما که اصرار داشتید رأی بگیرند حالا چرا پس می‌گیرید مجلس را مسخره کرده اید؟
لنکرانی- باید حرفها زده شود.
رئیس- پیشنهاد اقای دشتی قرائت می‌شود: پیشنهاد می‌کنم رأی اعتماد گرفته شود.
رئیس- اقای دشتی بفرمائید.
دشتی- عرض می‌کنم یکوقتی می‌خواهم قضیه لوث شود و جار و جنجال راه بیاندازیم که مجلس ختم شود و برویم پی کار خودمان. البته این خیلی خوب است و این یک امری است که بهمین طریق عمل شود ولی یکوقت در مجلس شورای ملی که مرکز ثقل سیاست مملکت است می‌خواهیم قضیه‌ای را حل و فصل کنیم تا قضاوت بجائی بشود اعم از اینکه ان قضاوت مطابق میل بنده باشد یا نباشد چیزهائی که در مجلس مطرح می‌شود یا لایحه‌است یا پیشنهاد دولت وقتی اینها نشد چیزی مطرح نمی‌شود این جا اقای نخست وزیر امدند یک تذکراتی فرمودند از خدمات خودشان و از غرض مغرضین یک چیزهائی گفتند یعنی تا ان اندازه که صلاح می‌دانستند گفتند و بعد هم... اینرا برای چه بیان کردند برای این بود که یکماه یکماه و نیم است که این صحبت است که بعضی می‌گویند که دولت اکثریت دارد و بعضی می‌گویند اکثریت ندارد اکثریت داشتن واکثریت نداشتن که معما نیست بنظر بنده در یک مملکت دموکراسی در هر دقیقه دولت باید مطمئن باشد که اکثریت قاطع دارد یا ندارد بنده از شما می‌پرسم که دولتی که اکثریت قاطع نداشته باشد چطور می‌تواند کار کند؟ اخر چه فایده دارد؟ دولت باید تکلیف خودش را بداند تا بتواند کار کند پیشنهادی که بنده کردم برای این است که تکلیف معلوم شود شاید دولت هفتاد هشتاد رأی داشته باشد آقا آنکسی که مخالف با دولت است او استیضاح نکرده استاو را می‌خواهید ملزم بکنید که بیاید استیضاح کند (ایرج اسکندری- چرا نکرده است؟)دلش نخواسته‌است (دکتر کشاورز- چرا دلش نخواسته‌است) چه عرض کنم شما بیائید استیضاح کنید چیز عجیبی است که ما نمی‌توانیم تکلیف برای اشخاص معلوم کنیم (ایرج اسکندری-می‌خواهیم بفهمیم که تقصیر این کسی که می‌خواهیم سرش را ببریم چیست؟)آقا تقصیر ندارد آنکه مخالف است که قائل به تقصیر نیست برای دولت اظهار تقصیر نمی‌کند (ایرج اسکندری- مردم می‌خواهند بفهمند تقصیرش چیست؟) اجازه بفرمائید یک نخست وزیری می‌آید می‌گوید که من استنباط می‌کنم که وضعیت من کاملاً روشن نیست می‌خواهم روشن بشود (لنکرانی-می‌گوید در کار من اخلال می‌کنند ما می‌خواهیم بفهمیم کی اخلال می‌کند استدعا می‌کنم که یک مطلبی را توجه بفرمائید که باید هر کاری را مطابق یک نظاماتی کرد و نظامات مجلس می‌گوید که باید در مجلس برای مباحثه یک چیزی مطرح شود و حالا چیزی مطرح نشده‌است یک اظهاراتی کردند و تقاضای رأی اعتماد کردند و باید رأی گرفته شود اگر دولت اکثریت قاطعی داشته باشد تمام این حرفها از بین می‌رود و اگر اکثریت نداشته باشد آنهم معلوم می‌شود (ایرج اسکندری-دولت تقاضا نکرده است؟) خیر دولت تقاضا کرد و بعد از آن تقاضا باید فوراً رأی اعتماد گرفته شود و راه حل هم این است و راه دیگری غیر از این ندارد مگر اینکه یکعده‌ای بیایند استیضاح کنند و در اطراف استیضاح صحبت کنند ولی وقتیکه استیضاحی نشده است مذاکره موردی ندارد.
رئیس- آقای بهبهانی
حاذقی-موقع مذاکره نیست آقای رئیس وظیفه جنابعالی است که تصمیم بگیرید و رأی بگیرید و خاتمه بدهید باین جار و جنجال.
بهبهانی- بنده تصور می‌کنم که این فرمایشاتی که می‌فرمایند البته هر کدام در جای خودش صحیح است.
در اینموقع دولت یک لایحه‌ای خواند و یک خدماتی هم که کرده بودند بیان کرد و یک اشاراتی هم کرد باینکه یک موانعی هم در کار بوده‌است و در خاتمه حق قضاوت را از مجلس خواست این خواستن قضاوت از مجلس خودش تقاضای رأی اعتماد است (صحیح است)ولی یک موضوع دیگری هم است و آن این بود که آقای نخست وزیر اظهار داشتند که من مطالب خود را گفتم و می‌خواهم اگر کسی اعتراضی به من دارد بگوید و اگر ندارد رأی اعتماد گرفته شود مقام ریاست باید آنوقت اظهار کرده باشند که اگر کسی اعتراضی دارد بگوید و اگر اعتراضی ندارد مطلب معلوم شود. بنابراین بنده تصور می‌کنم که هینطور هم الان شما باید اعلام بفرمائید که اگر کسی اعتراضی دارد بگوید و اگر اظهاری نبود رأی اعتماد بخواهید(صحیح است)
رئیس- بنده بهمین ترتیب عمل کردم
بهبهانی- آقای نخست وزیر در هر موقع می‌توانند رأی اعتماد تقاضا کنند و حالا هم تقاضا کرده‌اند ولی با این عنوان که من مطالب خود را گفتم اگر مخالفی هست بگوید و اگر مخالفی ندارد رأی اعتماد بگیرید
دشتی- پیشنهاد بنده را اگر باین ترتیب اصلاح کنید بد نیست: که چون اقای نخست وزیر تقاضای رأی اعتماد کرده‌اند رأی اعتماد گرفته شود.
رئیس- اقای دکتر مصدق فرمایشی دارید؟
دشتی- چون اقای نخست وزیر تقاضای رأی اعتماد کرده‌اند حالا باید رأی گرفته شود.
رئیس- اقای دکتر مصدق صحبت بکنید بعد رأی می‌گیریم.
دکتر مصدق- بنده معتقد هستم هر دولتی اگر باید برود معایبش گفته شود. اینجا اقای نخست وزیر محاسن و خدمات خودشان را بیان کردند ولی معایب ایشان گفته نشد بنده از ان پنجاه و شش نفری که با نخست وزیر مخالف هستند تقاضا می‌کنم که معایب کار دولت را بگویند زیرا اگر معایب کار دولت گفته نشود دولت بعد هم نمیداند با چه اصلی در مجلس می‌اید و با چه اصلی می‌رود دولت را نباید با سیاست استتار روانه کرد دولت را باید با صراحت لهجه تکلیفش را معلوم کرد اگر یک اشخاصی حق می‌گویند اگر راست می‌گویند اگر می‌خواهند به مملکت خدمت کنند و خادم هستند باید معایب دولت را بگویند. من از آن اشخاصی که با دولت مخالف هستند و از ان اشخاصی که از دولت استیضاح کرده‌اند سئوال می‌کنم که چرا استیضاح کردند و چرا استیضاح خودشان را پس گرفتند؟ (سیدضیاالدین –وکیل از وکیل حق استیضاح ندارد) بنده خودم در یک کارهائی با دولت موافق بودم و در یکی دو سه مورد مخالف بودم. أقایانی که مخالف هستند و تا امروز تقریباً کار دولت را مدت دو ماه است با این وضعی که فعلاً هست فلج کرده‌اند نظریات خودشان را بفرمایند با یک رأی مخفی که هیچکس حرف نزند و یک دولتی را از مجلس بیرون بکنند بنده مخالف هستم باید معایب این دولت را گفت و خدماتی هم اگر کرده‌است گفت تا اینکه دولتهائی که بعد می‌ایند تکلیف کار خودشان را بدانند و با این صحبتی که اقای نخست وزیر کردند و تقاضای رأی اعتماد کردند اگر هیچکس صحبت نکند و ایشان اگر کارهای بدی کرده‌اند نگوید بنده کاملاً مخالفم.
رئیس- عرض کنم بیاناتی که اقای بهبهانی کردند بالاخره اینطور توضیح شد که اقای نخست وزیر گفتند که اگر اعتراضاتی هست بگوئید و مجلس قضاوت کند و بالاخره قضاوت مجلس همان رأی اعتماد است بنابراین روی پیشنهاد اقای دشتی باید رأی بگیریم
شریعت زاده- پیشنهاد بنده مقدم بر پیشنهاد اقای دشتی است.
رئیس-پیشنهاد جنابعالی مثل پیشنهاد اقای ایرج اسکندری است.
شریعت زاده- خیر مطلب دیگری است.
رئیس-پیشنهاد أقای دشتی دوباره خوانده می‌شود و رأی می‌گیریم: بنده پیشنهاد می‌کنم چون آقای نخست وزیر تقاضای رأی اعتماد نموده‌اند رأی اعتماد به دولت گرفته شود.
فداکار-بنده مخالفم
بعضی از نمایندگان-اعلام رأی شد.
دکتر کشاوزر-این کار صحیح نیست دولت تقاضای بحث و رأی اعتماد هر دو کرد.
مظفرزاده-بنده مخالفم.
رئیس-اقایانی که با پیشنهاد اقای دشتی موافقند قیام فرمایند (اکثر قیام فرمودند)تصویب شد.
بعضی از نمایندگان- رأی بگیرید.
رئیس-رأی می‌گیریم. عده حاضر ۹۰ نفر است ولی بعضی‌ها هم بیرون هستند ممکن است بعد بیایند اگر علاوه شد بعد اعلام می‌کنم. (اخذ رأی بعمل امده ۴۵ ورقه سفید و ۴ ورقه کبود و۳ روقه سفید بی اسم شماره شد)
بعضی از نمایندگان- اکثریت ندارد
اسامی موافقین-اقایان:دکتر رادمنش-عزت اللّه بیات-دکتر محمد مصدق-ابوالحسن صادقی-مهدی عدل-مظفرزاده-افشارصادقی ایپکچیان-رفیعی-فرمند-بهادری-طوسی-کشاورز-فلسفی-اشتیانی-دهستانی-کامبخش-حسین تهرانی-شیخ الاسلام ملایری-امینی-صدر قاضی-اعتماد-مقدم-اردلان-نبوی-دکتر اقایان-لنکرانی-اوانسیان-ایرج اسکندری-فداکار-معظمی-رحیمیان-تیمور تاش-محمد صادق طباطبائی-ذکائی-بهبهانی-رفیع-شریعت زاده-عامری-مویدثابتی-شهاب فردوسی-اسکندری-پروین گنابادی-دکتر زنگنه-هاشمی.
مخالفین اقایان: خلیل دشتی-فولادوند-پوررضا-سید ضیاالدین-
ورقه سفید علامت امتناع:سه.
مرتضی بیات-بنده با عرض تشکر البته همانطور که عرض کردم هر طور نظر مجلس است امیدوارم یک دولت دیگری را که طرف اعتماد مجلس باشد انتخاب کنند.
فرهودی-بسلامت.
- موقع جلسه بعد-ختم جلسه
۵- موقع جلسه بعد-ختم جلسه
رئیس-اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم. جلسه اتیه روز پنجشنبه ۳۰ فروردین سه ساعت قبل از ظهر (مجلس یکربع ساعت قبل از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - سیدمحمد صادق طباطبائی