مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ مهر ۱۳۰۶ نشست ۱۵۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۵۸
جلسه: ۱۵۸
صورت‌مشروح مجلس سه‌شنبه ۲۷مهرماه ۱۳۰۶ مطابق ۲۳ ربیع‌الثانی۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱-مذاکره نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به قرارداد تأمینه و بیطرفی منعقده بین دولت ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و تصویب آن
۲- مذاکره نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به استخدام مسیو هارتین متخصص ذوب‌آهن
۳- قانون اجازه مبادله عهدنامه تأمینیه و بیطرفی منعقده بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (مجلس دوساعت ونیم قبل ازظهربریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس روز سه شنبه ۲۵ مهررا آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
(غائبین بااجازة جلسة قبل)
آقایان:کی استوان-امام جمعه شیراز-ضیاء-زارع-محمدتقی خان اسعد-فرشی- آیةالله زاده اصفهانی.
(غائبین بی اجازة جلسه قبل)
آقایان:اسدی-اعظمی-نظام مافی- مهدوی-عباس میرزا-افسر-مسعود-حاج حسن آقاملک جوانشیر-میرزاحسن خان وثوق-حاج غلامحسین ملک- زعیم.
(دیرآمدگان بااجازه جلسة قبل)
آقایان:عراقی-شریعت زاده=میرزاابراهیم آشنیانی-ملک آرائی-محمودرضا.
(دیرآمدة بی اجازه جلسة قبل)
آقای شیروانی.
رئیس-نسبت بصورت مجلس اعتراضی هست یانه؟
(گفتند-خیر)
رئیس-صورت مجلس تصویب شد. آقای کازرونی
کازرونی-بنده می‌خواستم تقاضاکنم که عهدنامه تأمینیه وبیطرفی مطرح شود.
عدة ازنمایندگان-صحیح است.
رئیس-آقایان رفیع ویاسائی ویکنفردیگرازآقایان هم همین تقاضاراکرده‌اند مخالفتی ندارد؟
(گفتندخیر)
یاسائی-بنده عرضی دارم. اجازه می فرمائید؟
رئیس-بفرمائید.
یاسائی-عرض می‌شود که پیش مامعهود بودکه عهد نامة تأمینیه جزو دستورمجلس هست وبنده پیشنهادکردم که دردستورمقدم باشد. چون جلسة سابق آخرجلسه بودبالاخره درست توجهی نشدونظرماهم این بودکه جزو دستورهست وبهمین مناسبت هم ادارة تقنینیه اخطارکرده است که اگرنظریاتی هست بگویند کمااینکه یک اعتراضی هم شده است وطبع شده است دراینصورت بنده پیشنهاد کردم که مقدم برسایرمطالب دستورباشد.
رئیس-عهدنامه تأمینیه جزو دستورنبود. پریروزعرض کردم که اگرپیشنهاداتی راجع بدستورهست بایستی دراول جلسه آتیه بشود. اخطاری هم که ازطرف ادارة تقنینیه شده است بموجب مادة ۳۲ نظامنامة داخلی بوده است
(عدة ازنمایندگان- صحیح است) درکلیات مخالفی هست)
(گفتند-خیر)
رئیس-رأی گرفته می‌شود بشوردر مواد اقایانی که شوردرمواد راتصویب می کنندقیام فرمایند.
(اغلب برخواستند)
رئیس-تصویب شد. درفصل اول معارضی هست یانه؟
اظهاری نشد)
رئیس-فصل دوم چطور؟
(گفتند-خیر)
رئیس-فصل سوم؟
(مخالفی نداشت)
رئیس-فصل چهارم مخالفی دارد؟
(کسی مخالف نبود)
رئیس-درفصل پنجم چطور؟
(مخالفتی نشد)
رئیس-درفصل ششم وهفتم وهشنم هم اعتراضی نیست
(گفتند-خیر)
رئیس-صورت مجلس نمرةاول. آقای دکترمصدق دراین قسمت پیشنهادی داده‌اند که طبع وتوزیع شده است. آن قسمت ازپیشنهادآقای دکترمصدق که حاوی اعتراض است قرائت می‌شود
(بشرح آتی قرائت شد)
لذا این جانب نظریات خودرابموجب مادة ۳۲نظامنامه مجلس شورای ملی بعنوان رجوع بکمیسیون اینطوراظهار می‌کنم:درصورت مجلس نمرة ۱ اضافه شود:مواداین عهدنامه خللی بتعهدات دولت ایران
درجامعه ملل نمیرساند. دکترمحمدمصدق
دکترمصدق-بنده خیلی تشکرمیکنم ازدولت که درحقیقت دراین موقع بایک نظرخیلی خوب یک اقداماتی کرده است واین قرارداد تأمینیه وبی طرفی رامنعقد کرده است وحقیقة برای همه ماها جای خیلی بشاشت وخوش وقتی است وازاینجهت بنده خوشوقت ومتشکرم وباکمال موافقتی که بااین عهدنامه دارم فقط خواستم یک نظریه این جا اظهارکنم که خودم درتحت این نظریه رأی می‌دهم. زیراهردولتی بادول دیگریابایک دولتی یک عهدنامه ازسابق داشته است البته باید محفوظ باشد. ومقررات هرعهدنامه که دولت امضاکرده است باید کاملا“ محفوظ باشدواگر دولت تعهداتی راکه درسابق کرده است اجراکند بهترین وثیقه برای اجراءتعهداتی است که درآتیه می‌کند. لذامن خودم ازاین نقطه نظرباین قراردادرأی می‌دهم که تعهداتی که دولت ایران دارد درسرجای خودش هست واین عهدنامه بی طرفی وتأمینیه خللی بتعهدات سابقة ایران چه بایک دولت وچه باسایردول جامعة ملل وارد نمی‌آورد وخودم درتحت این نظررأی می‌دهم.
شیروانی مخبرکمیسیون بودجه- البته چون نمایندة محترم درفرمایشات خودشان باختصارکوشیدند بنده هم مختصرا“ جواب عرض خواهم کرد قطع نظرازاینکه باید دید اساسا“ عهودی که مادرمقابل جامعة ملل داریم درموقع مقتضی خودش چه نتایجی برای مملکت مادارد وعهودی راکه سایردول درمقابل مجمع اتفاق ملل داشته‌اند چه نتیجة برای آنهاحاصل شده است مثل چین وحبشه و سودان وجاهای دیگرواینها البته باید درجای خودش گفته شود. وقطع نظرازاینکه با مطالعاتی که بنده دیروز ودیشب کرده‌ام وتقریبا“ هفت فقره سابقه دارد که اعضاء مجمع اتفاق ملل بایکدیگروغیراعضاءمجمع اتفاق ملل بااعضاء مجمع اتفاق ملل هم قراردادهای تأمینیه بسته‌اند وهم قرارداد جنگی بسته‌اند وهمینطورآلمان وروس قراردار تأمینیه بسته اندودرکنفرانس لوکارنو هم تصدیق شده که منافاقی باعهود آلمان درمقابل مجمع اتفاق ملل ندارد وقطع نظرازتمام این مراحل که جوابهای مفصل ایشان می‌بایستی عرض شده باشد. معهذا دولت ایران برای احترام عهود خودش درمراسله این مسئله رامنظوروتأمین کرده است وتاآن درجة که برای دولت مامنفعت دارد منظور شده والبته رعایت خواهد شد.
آقای سیدیعقوب-براو.
(خندة نمایندگان)
رئیس-رأی گرفته می‌شود………
دکترمصدق-یک صورت مجلس دیگرراهم بنده اعتراض کرده بودم….
رئیس-آن راجع ببعد است حالا موقعش نیست رأی گرفته میشودبارجاع این پیشنهاد بکمیسیون ..
یکنفرازنمایندگان –مستردکردند
رئیس-(خطاب بدکترمصدق) مستردکردید
دکترمصدق-بنده بااین ترتیب رأی می‌دهم
جمعی ازنمایندگان-رأی بگیریدو
رئیس-باید رأی گرفت برای ارجاع بکمیسیون آقایانی که ارجاع این پیشنهادرابکمیسیون قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(معدودی قیام نمودند)
رئیس-قابل توجه نشد. دیگرمعارضی ندارد؟
(اظهاری نشد)
رئیس-صورت مجلس نمرة دوم. اقای دکترمصدق اعتراض دیگری دارند. قرائت شد)
(اینقسم قرائت شد)
این جانب نظریات خودرابعنوان رجوع بکمیسیون
اینطور اظهارمیکنم که درآخرصورت مجلس اضافه شود.
وهمچنین تعهدات فصل چهارم عهدنامه تأمینیه و بی طرفی درباب مجازات اتباع هریک ازمتعاهدین درخاک دیگری مربوط بمواردی که درفصل ۲۲عهدنامه ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ منظورگردیده نیست. دکترمحمدمصدق
دکترمصدق-این جابنده نظرم فقط برای رفع سوءتفاهم است ومقصود دیگری ندارم. درفصل اول این قرار داد نوشته است که تمام مقررات عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱کاملا بجای خودش باقی است درفصل اول اینطورنوشته است واین مسئله چون درفصل اول نوشته شده است دیگردرصورت مجلس دوم تکرارآن بنظربنده ضرورت نداشت زیراکه درصورت مجلس دوم اینطورمینویسدکه: مطابق مقررات عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱ که جزء وکلا اعتبار خودرا محفوظ می‌دارد تعهدات فصل دوم عهدنامة تأمینیه وبیطرفی که درتاریخ امروز بین دولت علیه ایران واتحادجماهیر شوروی سوسیالیستی امضاءشده است درباب واردنکردن قوای مسلحه بحدودمتعاهددیگرمربوط به مواردی که درفصل ششم عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱منظورگردیده ونیز بتوضیحاتی که نسبت باین فصل داده شده است نیست نظربنده این است که وقتیکه درفصل اول کاملا قید شده است که عهدنامة۲۶فوریه۱۹۲۱بحال خودباقی است ومعتبراست دیگراینصورت مجلس ابدا“ضرورت ندارد. چون لازم نیست که اینصورت مجلس فصل اول راتأیید کند وعهدنامه۲۶فوریه۱۹۲۱تمام موادش بقوت خودباقی است ودراینصورت تأییدفصل ششم آن عهدنامه دراینجا ضرورتی نداردولی چون این اقدام دراینجا شده بنده لازم دانستم پیشنهاد کنم که اضافه شودکه:
این فصل چهارم عهدنامه بی طرفی هم بفصل ۲۲عهدنامه ۲۶فوریه۱۹۲۱ هیچ مربوط نیست. چون درفصل چهارم می‌نویسد:چون هریک ازطرفین متعاهدین قصد دارند درامورداخلی طرف متعاهد دیگر مداخله ننمایند وتبلیغات ویامبارزه برعلیه دولت طرف دیگر نکنند مستخدمین خودرادرخاک متعاهد دیگرازاینگونه عملیات اکیدا“ ممنوع خواهندداشت
بعد می نویسداگر اتباع یکی ازطرفین متعاهدین درخاک متعاهد دیگراقدام بعملیات تبلیغات ومبارزاتی که مصادرامورآن مملکت آنرا منع نموده باشند بنمایند دولت آن مملکت حق خواهد داشت مرتکبین رابه مجازات‌ها مقرره رسانده وازعملیات آنها جلوگیری نماید. -
نظرباینکه اینجااتباع کلمه عام است وممکن است شامل همه اتباع ایران بشود خواه مأمورین سیاسی دولت وخواه غیرسیاسی ونظرباینکه درفصل ۲۲عهدنامه۱۹۲۱مصونیت اتباع سیاسی دولت ایران وروس درخاک یکدیگر کاملا معین شده است لهذا بنده خواستم عرض کنم که فصل چهارم این عهدنامه مربوط بمواردی که درفصل۲۲عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱منظورگردیده نیست. گرچه لازم نبوداین گفته شودکه مفاد فصل چهارم این نظری است بایدگفته شودکه مفاد فصل چهارم این عهدنامه درمقررات فصل ۲۲عهدنامه۱۹۲۱اثری ندارد وآن عهدنامه کاملابقوت خودش باقی است. فقط بنده خواستم توضیح بدهم ومقصود دیگری ندارم وآقایان هم البته دارای همین نظر هستند ولهذا این پیشنهاد راپس می‌گیرم.
رئیس-آقای دشتی
دشتی-بنده واگذارمیکنم به آقای بیات
رئیس-آقای بیات
مرتضی قلیخان بیات-عرض می‌شود این جا این پیشنهادراکه اقای دکترمصدق فرموده ند دراین قسمتی که دراین فصل نوشته شده باآن قسمتی که آقای دکترمصدق پیشنهاد کرده‌اند یک اختلافی هست. اینجا دراین صورت مجلس نوشته شده است که مقررات عهدنامه۲۶فوریه
۱۹۲۱جزء وکلا باعتبار خودش باقی است وچون درفصل دوم این عهدنامه بی طرفی و تأمینیه مقررمیشود که هیچیک ازطرفین حق ندار ند قشونی مملکت دیگری وارد کنند وازاین قسمت خودداری کنند واین فصل البته باآن فصل ششم عهدنامه سابق یک اختلافی پیدا می‌کند وچون درآنجا یک استثنایی کرده است ودراین جا بکلی ممنوع می‌کند وچون باین ممنوعیت بآن فصل برمی خورده لهذا این جا نوشته‌اند که آن فصل باعتبار خودش باقی است. ولی درآن قسمتی که آقای دکترمصدق راجع به فصل چهارم این عهدنامه تأمینیه فرمودند این فصل مربوط به فصل ۲۲ عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱نیست مخصوصا“ دراین فصل قید شده است که نظربه تعهدات مقرره درفصول چهارم وپنجم عهدنامه ۱۹۲۱چون هریک ازطرفین متعاهدین قصد دارند درامورداخلی یکدیگر مداخله نکنند لذامستخدمین خودرا ازتبلیغات ومبارزه برعلیه دولت طرف ممنوع می‌کنند وبعد میگویداگراتباع هریک از دولتین این قبیل اقدامات نمودند دولت دیگرمی‌تواند ازعملیات آنهاجلوگیری بکند وبهیجوجه من الجوه دراین فصل اسمی ازفصل۲۲ برده نشده ومربوط به فصل ۲۲هم نیست. چونکه فصل چهارم فقط مربوط است به فصل چهارم وپنجم عهدنامه سابق وبه فصل ۲۲عهدنامه سابق هیچ مراچعه نداردوبه آن هم مربوط نکرده است. بنابراین فصل ۲۲عهدنامه سابق بجای خودش باقی است وآن اثراتی راکه داشته است خواهد داشت وبهیچوچه من الوجوه این قسمت مربوط به آن قسمت نخواهد بود (نمایندگان-صحیح است) فقط این قسمت فصل چهارم مربوط به فصل ۴و ۵عهدنامه سابق است ومربوط به فصل۲۲نیست.
مخبر- نظرباینکه توضیحات نماینده محترم دریک قسمت شاید که محذوفاتی داشت بنده تکمیل می‌کنم. فصل بیست ودوم راکه نماینده محترم معترض بودند مربوط به مصونیت نمایندگان سیاسی دولتین است. درممالک دیگراین یک حق عمومی است که برفرض اینکه درعهدنامه هاهم ذکر نشده باشد البته ایشان تصدیق می‌فرمایند که باید ملحوظ شود واین جزء یک اصولی است که نمایندة سیاسی یک مصونیتی رادارد اعم ازاینکه یک عهودی دربین باشد یانباشد یعنی مأمورین سیاسی شامل کلیة اتباع هیچوقت نمی‌شوند. فصل چهارم قراردادتأمینیه مربوط است بعدم مداخلات ومخصوصا“ عدم سیاست برعلیه دولت متعاهد دیگر وعدم مداخلات درامور داخلی مملکت. دراینجا البته ایشان تصدیق می‌فرمایند که این فصل بارعایت نکات دقیقه وحفظ منافع ومصالح ایران درنظرگرفته شده ونوشته شده است وبنده نمیدانم که چه ارتباطی باصورت مجلس دوم دارد. صورت مجلس دوم مربوط است باینکه طرفین متعاهدین حق نداشته باشند درسرحدات یکدیگر قوای مسلحه واردکنندواجازه ندهند قوای مسلحه واردشود. حالابنده نفهمیدم که این معاوضه راکه تقریبا“ نماینده محترم دراین جادرنظرگرفتند یعنی درعوض صورت مجلس دوم که مانوشته‌ایم یک جملة راهم درمقابل فصل چهارم اضافه بأن صورت مجلس بکنیم. چه ضرورتی دارد. مادراینجا یعنی طرفین تعهد می‌کنیم که اجازه ندهیم قوای مسلحه درسرحداتمان واردشود (بنده نمی‌خواهم واردشوم دراینکه این پیشنهاد یک ضررهای نظامی وسیاسی برای مادارد) رویهمرفته ارتباط بین فصل ۲۲قرارداد بیست و یک فوریه وصورت مجلس دوم وفصل چهارم قرارداد تأمینیه رابنده نفهمیدم که نظرایشان چه بودکه اینهارابهم ربط دادند جزاینکه یک معاوضة ایشان خواسته باشند بکنند.
رئیس-رأی گرفته می‌شود به ارجاع به کمیسیون
دکترمصدق-بنده مقصودم توضیح بود و پس گرفتم
رئیس-درکلیات مخالفی نیست؟
تقی زاده-بنده عرض دارم.
رئیس-فرمائید.
تقی زاده-چه کارهای خوب وچه کارهائی که ممکن است درش اختلاف نظروایرادی باشد هردو بهتر است که باکمال دقت تدفیق شود ودراطرافش گفتگوبشودوملاحظات گفته شود وبعد ازروی بصیرت تصویب شود. آقایانی که درکمیسیون بوده‌اند البته ازروی بصیرت رأی داده‌اند وآقایان دیگر هم که مطالعه دقیق کرده ازروی بصیرت رأی می‌دهند بنده هم که شاید خوب مطالعه نکرده‌ام می‌خواستم ازروی بصیرت رأی داده باشم پس بهتراین است که مذاکره بشودومذاکره درکارهای خوب هم مفید است وموجب استحکام کاراست. مکرراین جا گفته شده است که یک چیزخوبی که اظهرمن الشمس است نباید زیادمذاکره شودولی اینطورنیست درهرکاری اگرزیاد صحبت شود بهتراست و قابل عمل میشودودرپارلمانهای دنیا عموما“ اینطور است. یکی ازوزرای خارجه امریکا دریک رسالة گفته است که درظرف دویست، سیصدسال گذشته یک مسئله یعنی یک فقرة واحد درتاریخ اتفاق نیفتاده است که به پارلمان انگلیس آمده باشد وچندنفرمخالفت نکرده باشند مقصود این است که دراین باب هم مذاکره بشود. بنده درباب عهدنامه تأمینیه یک ملاحظاتی داشتم ودرکمیسیون هم دعوت کردند ودرآنجا هم گفته شدوبنظربنده چنین آمدکه درآن مطالب هیچ اختلاف نظری نبوده ونبست وهمة آقایان هم موافق ومتفق هستند. ولی برای اینکه این یک کارمهم وعظیمی است وکارخیلی مبارکی است واگریکی ازاعضای مجلس بخواهد بیشتر بفهمد که تیمنا“ رأی بدهد ودراین کار مبارک شرکت کند باید به او مجال دادکه اوهم مطلبش رابگوید وواضح شود که اوهم بهرة ازرأی دادن داشته باشد.
حالا دراین مسئله که این جا بمیان آمد ودرکمیسیون هم مذاکره شد مسئله تعهدات ایران درجامعة ملل یاعهود دیگردولت بود بنده اصلا درست نفهمیدم که دراین میانه اختلافی باشد. دراینکه دولت ایران ومجلس شورای ملی درعهود سابقه اش می‌خواهد عمل کند وقولی که داده است می‌خواهد محترم بشماردبنده گمان ندارم که مخالفی دراین باب باشد. اگردراصل مسئله (هم آقایان باین مسئله توجه بفرمایند) که مابافلان دولت یک معاهدة رابسته‌ایم یایک قراری گذارده‌ایم وقولی داده‌ایم درصحیح بودن یاصحیح نبودن آن ممکن است مسئله نظری باشد ودرآن موقع که می‌گذرد اختلافی دربین باشد ولی بعد ازآنکه گذشت ودولت تعهد کردهرروزیایک روزی بدون سابقه ولاحقه نمی‌تواند به اوبگوید ونمیگوید هم که این خوب است عمل نشودمگر اینکه صلاح نبودن آن کارمسلم شودو مباحثه شود ویک اکثریت جدیدی بموجب یک قانون جدیدی یا اظهارمیل ملت باتصمیم دولت بامشورت ملت آنرادرموقع خودش منسوخ کندولی تاموقعی که این کارنشده است بنده کسی را این جا نمی‌بینم ودرخارج هم گمان نمی‌کنم کسی باشد که درخاطر بیاورد که آن تعهدات رایک روزی منسوخ کند یابموجب یک عمل دیگری یک صدمه به اوبرساند. حتی یکی ازآقایان که نطق فرمودند که شاید اعتقاد زیادی بجامعه ملل یا یکی ازعهود دیگرنداشته باشند ممکن است واینمسئله نظری است ولی فعلا“ آن مسئله منظورومقصود نیست. حالا من می‌خواهم به بنیم ازاین چه نتیجه حاصل می‌شود؟ دولت، میگوید این عهدنامه منافاتی باتعهدات جامعة ملل نداردبطرف هم نوشته است ومقصود ازاینکه منافاتی ندارد یعنی آن تعهدات رامحترم خواهد شمرد وازطرف دیگر هم دولت اتحاد جماهیرشوروی ازمانخواسته است که ماآنهارا ول کنیم برای اینکه اگرمیخواست وقتی مامیگفتیم منافات ندارد وخللی بانهاوارد نمی‌آورد میگفت خیرمنافات دارد ولطمه بانها وارد میاوردوما این را
قبول نمی‌کنیم وباید خللی بیاورد. پس می‌خواهم عرض کنم که مایعنی دولت ومجلس وتمام افکار ملت عجالتا“ کسی خیال ندارد که بموجب این عهد نامه و بواسطة رأی دادن باین عهدنامه خللی بتعهدات سابقه وارد بیاید اگرکسی بخواهد یکی ازتعهدات سابقه را یک روزی منسوخ کند عقیده اش رادرروزنامه هامینویسد بعد هم ممکن است دراینجا مورد شورواقع شودومنسوخ گرددولی عجالتا“ ماکه رأی می‌دهیم نمیخواهیم آنرامنسوخ کنیم وبه همین ترتیب هم رأی می‌دهیم
جمعی ازنمایندگان-صحیح است
تقی زاده- یک نکته دیگرراهم می‌خواهم عرض کنم که مامیخواهیم ازدولی باشیم که درقول خودمان باشرافت ودرستکارباشیم ولی ازآن دولی (همچودولی گمان نمی‌کنم باشد) آن دولتی نباشیم که تاآنجائی که برای مامنفعت داد بتعهدخودمان عمل کنیم وآنجاهائی که منفعتمان نیست عمل نکینم. خیرمااگریک چیزی منفعتمان نیست جمع می‌شویم استقلال کامل هم داریم ونمایندگان ملت بموجب یک قراردادی آنرامنسوخ می‌کنند امامادامیکه این کاررانکرده‌ایم وآن تعهد درکردن ماست بان عمل می‌کنیم. پس مقصود ازعرایض من این است که یک مصالحة کلی بین مابشودوبنده هم باین عهدنامه رأی می‌دهم حتی باکمال میل وشعف هم رأی می‌دهم وخیلی هم میل دارم که ازاین رأی دادن بهره مند شوم ولی یقین دارم که هم من اینطورکه عرض کردم رأی می‌دهم وهم گمان دارم بلکه یقین دارم که تمام آقایان باینطور رأی می‌دهند که مااین رااینطورفهمیدیم. (نمایندگان. صحیح است) اصلاهم بعضی آقایان عقیده شان این است که این مطلب صریح وواضح است که درمراسله نوشته شده است منافات ندارد وبعضی اقایان هم که خدشه وتردیدی داشتنددروضوح آن ومیل داشتند درصورت مجلس توضیح داده شود که این خللی درعهود وتعهدات سابقة مانمیرساند وقتی مااین جا گفتیم همینطوراست وهمه آقایان هم گفتند که ماهمینطوررأی می‌دهیم ومجلس شورای ملی هم این طورقبول می‌کند باکمال میل ومبارکی هم قبول می‌کند معنیش این است که مامراسله را اینجورفهمیده‌ایم که مقصود دولت ایران این است که منافاتی ندارد یعنی ملت ایران عقیده اش این است که این خللی به عهود سابقة نسبت بجامعة ملل یاعهوددیگرما باملل دیگر وارد نمی‌آورد (بعضی ازنمایندگان-صحیح است) وماهم همینجوررأی می‌دهیم ودیگربنده دراین خصوص نه سؤال رالازم میدانم نه جواب راوفقط مقصودتوضیح است زیراخود دولت قبول دارد. طرف هم که عهدبسته ازمانخواسته که خللی واردبیاورد. پس وقتی مایک مطلبی رامیگوئیم وتوضیح می‌دهیم دیگرسؤال وجواب لازم ندارد مثل اینکه یک کسی میگوید شماقبل ازاینکه نمازتانرابخوانید دست و رویتان رابشوئید. یکی میگویدمقصودش وضوبود. یکنفردیگر میگوید توضیح داده شودکه مقصود وضو است. یکی دیگرمیگویدواضح است پس شماکه اینراقبول دارید طرف هم که حرفی ندارد پس همه اینجورمیفهمیم وهمه اینجوررأی می‌دهیم.
نمایندگان-صحیح است
جمعی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است
رئیس-درکلیات دیگرمخالفی نیست؟
(گفتندخیر)
(ماده واحده خبرکمیسیون بشرح ذیل قرائت شد)
مادة واحده- مجلس شورای ملی عهدنامه تأمینیه و بیطرفی راکه دارای هشت فصل ودوصورت مجلس بوددومراسله است ودرتاریخ اول اکتبر۱۹۲۷ وهشتم مهرماه۱۳۰۶بین نمایندگان ایران واتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی امضاء شده تصویب واجازة مبادله نسخ صحه شده آنرا بدولت می‌دهد
شیروانی مخبر-اینجا یک لفظ واو زیادی جای آن واو باید تاریخ فارسی را درپرانتز گذاشت.
رئیس-بعداز حذف این واو رأی می‌گیریم بمادة واحدة.
آقاسیدیعقوب-یک پیشنهادی عرض کرده‌ام. اصلاح عبارتی است.
رئیس-مادة مجددا“قرائت میشودورأی می‌گیریم
بمضمون ذیل قرائت شد)
مادةواحده-مجلس شورای ملی عهدنامه تأمینیه و بیطرفی راکه دارای هشت فصل بودودو صورت مجلس ودومراسله است ودرتاریخ هشتم مهرماه ۱۳۰۶واول اکتبر۱۹۲۷بین نمایندگان ایران واتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی امضاء شده تصویب واجازة مبادله نسخ صحه شده انرا بدولت می‌دهد
رئیس-حرف واو حذف می‌شود“ واول اکتبر“ اول اکتبرخواهد شد، رأی می‌گیریم باین مادة واحده اقایانیکه تصویب میکنندقیام فرمایند
(آقایان نمایندگان باتفاق قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد. چند دقیقه تعطیل می‌شود
(دراین موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس ازیکساعت مجددا“ تشکیل گردید)
رئیس الوزراء- تقاضای بنده این است که لایحه درچندماه پیش تقدیم کردم راجع باستخدام مهندس ذوب اهن وهمینطورمانده است واین شخص درباب حقوقش بلاتکلیف است این اگرجزء دستوربشود وتکلیفش امروز معین شودخیلی خوب است
رئیس-مخالفی ندارد؟
(گفتندخیر)
رئیس-خبری که راجع بمستخدم آهن ذوب کنی است مراجعه شده است بکمیسیون بودجه وخارجه وفوائد عامه کمیسیونهای سابق خبرهای خودشان راداده‌اند ولی کمیسیون امورخارجه وکمیسیون فوائد عامه چون دورة اش منقضی شده است لازم میاید که این خبرمجددا“ مراجعه شود بکمیسیونهای مربوطه
بعضی ازنمایندگان-راپرت داده‌اند
رئیس-رسم اینطوربوده است که اگرراپرتهائی هم می‌دادند کمیسیونهای جدید بایستی مطالعه کنند.
بیات-اجازه میفرمائید؟
رئیس-بفرمائید
بیات-چون درواقع راپرت این لایحه ازکمیسیون بودجه داده می‌شود وکمیسیونهای خارجه وفوائد عامه موافقت خودشان را اظهارمیکنند ومدافع این لایحه هم کمیسیون بودجه است که مخبراوهست وکمیسیون هم هست بنده گمان می‌کنم که چون لایحه اصلیش ازطرف کمیسیون بودجه است وآنها نظرفرعی وموافقت خودشان رااظهارکرده‌اند لذا بنظربنده اشکالی ندارد. حالا بسته است بنظرآقایان.
معاون ریاست وزراء-همینطورکه نماینده محترم فرمودند اساسا اگرباصل ریشه این مسئله مراجعه کنیم مسئله یک قدری روشن ترمیشود. راجع بمتخصص ذوب آهن یک قانونی الان موجود است که مجلس شورای ملی تصویب کرده است که دولت یکنفر متخصص ذوب آهن استخدام کند. این یک قانون موجودی است برطبق آ ن قانون دولت برای اجرای آن قانون این عمل راکرده. متخصص رااستخدام کرده دراینجا فقط صحبتی که هست این است که درقسمت آن مبلغی که تخصیص داده بودند برای آن متخصص ذوب آهن وبرای متخصص نفت برای متخصص ذوب اهن پول کم امده است. برای زیادی اعتباراست که دولت مجددا“ یک لایحه داده است که چون این پول کم آمده است آقایان موافقت کنند. بنابراین نه لزومش طرف احتیاج است ونه ملیتش که کمیسیونهای دیگردراین نظرکنند. قانون موجودهست که این
متخصص را استخدام بکننداز المان حالا فقط چیزی که هست دولت گفته است که این پول من کافی نیست وچون بدون اجازه مجلس
نمی‌شود باوحقوق بدهندلازم است این راآقایان تصویب کنند. این اصل قضیه است حالا اگربانظامات موافق است اقایان رای خواهند داد والاخیر
بعضی ازنمایندگان-صحیح است
رئیس-برای اینکه تکلیف بعدها هم معلوم شود رأی می‌گیریم که مطرح بشود. یانه. آقایانیکه تصویب می‌کنند مطرح بشود قیام فرمایند
(اکثریت نمایندگان قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد.
(مادة اول خبرکمیسیون بشرح ذیل قرائت شد)
ماده اول-مجلس شورای ملی بوزارت فوائد اجازه می‌دهد که مسیومارتین تبعة دولت آلمان راازتاریخ عزیمت اوازآلمان باسالی ده هزارو هشتصد تومان برای مدت دوسال استخدام نماید.
مدرس-این غیرازآن است که فرمودند
کازرونی-مطلبی راکه بیان فرمودند سوای این لایحه است. این تجدید کنترات است
دادگر-استدعا می‌کنم یک مرتبه دیگرقرائت شود (ماده اول ودوم خبرکمیسیون بشرح آتی قرائت شد)
ماده اول-مجلس شورای ملی بوزارت مالیه اجازه می‌دهد که مسیومارتین تبعة دولت آلمان راارتاریخ عزیمت اوازآلمان باسالی ده هزارو هشتصد تومان برای مدت دوسال استخدام نماید
ماده دوم-سالی یکماه مرخصی بعلاوه منزل با اثاثیه تامعادل صدو ده حقوق وخرج معاودت ازایران به آلمان مبلغ سیصدتومان داده خواهد شد وخرج اتومبیل یاکرایة آن درمسافرتهائی که مسیومارتین درداخلة ایران میکندبعهدة دولت است
بعضی ازنمایندگان- این غیرازآن است
رئیس الوزراء-این لایحه آن نیست که بنده تقدیم کردم. این مال اول است لایحه که بنده تقدیم کردم این است که پنجاه هزارتومان مجلس تصویب کردکه اعتبارباشد برای استخدام دونفر متخصص یکی برای راه آهن ویکی برای ذوب آهن. متخصص راه آهن راکه استخدام کردند چهل ودوهزارتومان ازاین پنجاه هزارتومان رابرای اوتخصیص دادند وبعدهم مالیه گفت که چون پنجاه هزارتومان مجلس برای این کارتصویب کرده مانمی‌توانیم بیش ازهشتماه حقوق بدهیم به مسیومارتین متخصص ذوب آهن واوراهم استخدام کرده بودند وهشتماه باوحقوق دادند وآن اعتبارتمام شدبعد بنده لایحه به مجلس شورای ملی تقدیم کرده برای تقاضای اعتباربقیه مدت او تادوسال وحالاهم همین تقاضا راداریم تقاضای دیگری نیست.
مدرس- ما اورا رای می‌دهیم اما این نیست
شیروانی مخبر- اجازه می فرمائید. این همان لایحه ایست که آقای رئیس الوزراء درموقع وزارت فواید عامه شان بمجلس دادند. مادة اول درحقیقت استخدام دوسالة مارتین است که هشت ماهش رابموجب تصویب مجلس شورای ملی خدمت کرده است وحقوق خودرا گرفته است بقیة دو سال راهم درجزو همین مادة اول گنجاندیم ومخصوصا“ این ماده باین ترتیبب درکمیسیون بودجه گذرانده شدکه عنوان تمدید نداشته باشد. سرتاسراستخدام مارتین دوسال است یک قسمتش رابموجب آن هشت ماه که تصویب شده خدمت کرده یک قسمتش راهم خدمت کرده که هنوز بتصویب مجلس نرسیده بقیه اش هم باقی مانده است تاآخردوسال. این همان لایحه است تصور نمی‌کنم اشکالی داشته باشد
مدرس-اصل استخدامش شده است یانشده است
مخبر-شده است هشت ماه هم کارکرده است
رئیس الوزراء- درقانونی که ازمجلس شورای ملی گذشته است دونفرمتخصص را برای دوسال یکی برای راه آهن یکی رابرای ذوب آهن تصویب کردند پنجاه هزارتومان هم اعتباردادند برای حقوق این دونفرکه چهل و دوهزارتومان آنرا (چون مهندس راه آهن
را زود خواستند) رئیس کل مالیه سابق تخصیص داد بخصوص مهندس راه آهن وبرای دوسال مهندس ذوب آهن هشت هزارتومان بیشترباقی نماند درصورتیکه اوهم دوساله کنترات شده است هشت ماهش راازاعتبارپنجاه هزارتومان پرداخته‌اند وبقیه اش بدون اعتبارمانده است. ازمحل چهارملیون ونیم ذوب آهن هم مالیه نمی‌پردازد. میگوید چون پنجاه هزارتومان برای این دو خدمت تصویب شده بود حالا باید بروید وبقیه را اعتبار بگیرید وماغیرازهشت ماهی که این مهندس اینجاست وخدمتهایی هم کرده است ونقشه هائی هم کشیده است ومشغول کاراست برای بقیة مدت خدمت او تادوسال منهای هشت ماه اول اعتبارمیخواهیم. چیز دیگری نیست.
مدرس-پس تقاضای اعتباربکنید.
رئیس-آقایان احتشام زاده وشریعت زاده پیشنهادکرده‌اند که این لایحه ازدستورامروز خارج شود. آقای شریعت زاده
شریعت زاده-بنده خودم برای طرح این موضوع رأی دادم ولی بعدازقرائت مادة اول این لایحه برای بنده اشکالی پیداشده است. این شخص قبلا“ برطبق یک قانونی کنترات شده است یانه؟ اگرکنترات شده وبواسطة کم بودن اعتباربرای تکمیل حقوق اواعتبارتازة می‌خواهند البته این اشکالی ندارد ولی ازمادة اول این طوراستنباط می‌شود که الان دارد استخدام می‌شود ماباید سعی کنیم که نظامنامة حاکمیت داشته باشدوبجاهائی که لازم است این لایحه برود باین مناسبت بنده تصور می‌کنم باید ازدستورامروز خارج شود وبکمیسیون‌های مربوطه برگردد
آقاسیدیعقوب-بنده مخالف اجازه میفرمائید؟
رئیس-بفرمائید.
آقاسیدیعقوب-بنده چون درکمیسیون بودم می‌خواهم یک عرایضی بکنم برای حل مسئله نه اینکه یک فرمایشی آقای شریعت زاده فرمودند من بخواهم مخالفت کنم یایک پیشنهادی آقای رئیس الوزراء فرمودند بخواهم تقویتشان بکنم. اصل حل اینمسئله راعرض می‌کنم دردورة پنجم بان عجلة که آقای مدرس داشتند که ماباید خودمان آهن رادربیاوریم وراه آهن بسازیم ومیخ آهن درست کنیم. آن پیشنهاد راکردند. درمسئله راه آهن مجلس بدولت اجازه داد که متخصص برای ذوب آهن استخدام کنند ویک قانونی ازمجلس گذشت همینطورکه میدانید….
مدرس-مفهوما“
آقاسیدیعقوب-بعدهم آمدیم اعتبار دادیم بدولت که پنجاه هزارتومان برای مهندس راه آهن وآهن ذوب کنی بیاورند. دولت آمده این مفهومی که دراین قانون بود منطبق کردبراین مصداقی که مارتین باشدکه همه هم تصدیق می‌کنند ورئیس جمهور آلمان هم خیلی ازاین شخص تمجید کرده است که یک شخص متبحرویک شخص جدی وعلاقه مندی است نسبت بآهن ایران وکارخانجات
کازرونی-اینهارا که همه تصدیق دارند.
آقاسیدیعقوب- صبرکنید آقا بعدمخالفت کنید نه درکمیسیون می‌آیند ونه مخبربدبخت که جواب می‌دهد گوش میدهندویک کسی راهم که میخواهدمسئله راحل کند هو می‌کنند. صبرکن بعدهو کن !دولت آمد این مفهوم راتطبیق کردبراین مصداقی که عبارت بازپلندومارتین باشد. پنجاه هزارتومان مجلس بدولت اجازه داد ودکتر میلسپو ازپنجاه هزارتومان چهل و دوهزارتومانش رابرای پلند معین کردوهشت هزار تومان برای اوماند وهمین مسئله بودکه آقای دکترمصدق ایرادکردند که علت اینکه رفتند دلار خریدندچه بودوجواب داده شد که این راماملاحظه کردیم شاید دولارزیادوکم بشود. این راوقتی که ازدکتردفاع می‌کردیم یادمان نرفته است. این همان مطلب است دولت مطابق این اجازه که دردستش بود مسیو مارتین راآورد
هشت هزارتومان برای هشت ماهش بودکه تمام شد و تمام مقامات عالیه متوجه بودند که مارتین یک شخص متخصصی است مادست ازاو برنداریم وبقدری آدم خوبی بودکه گفت من این قسمت ازعملیات آهن رامیدانم ولی معرفة الارض رانمیدانم که درکجا معدن است ودرکجانیست بدولت یکنفرراپیشنهاد کردودولت هم یک نفر راکنترات کردواین کسی که آمده است همین شخص است که رفته است درسمنان ومعدن آهن راپیداکرده است که مستحضر هستید بالاخره دونفرآلمانی زحمت کش مشغول کارهستند چهارماه هم هست که این مسیومارتین حقوق بهش داده نشده است لایحه دولت درتعقیب اعتبارسابق آمده بمجلس. ماهم برای اینکه کاردولت ومجلس رادرست کرده باشم وسابقه هم براین بوده است که کنتراتهارا کمیسیون بودجه تمام می کرده است این تعهدی راکه دولت منطبق برمصداق کرده است یعنی یکنفرآهن ذوب کنی راکه دولت مجازکرده است منطبق کرده است برمصداق خارجی که عبارت ازمارتین باشد برای درست کردن آن قانون این را آوردیم درکمیسیون بودجه وبه این شکل تنظیم کردیم این اصل وقایع است حالا غرض ازاین عرایض بنده مقصودم شرح آمدن مارتین وشرح عملیات کمیسیون بودجه هست وکاملا“ مطابق موازین واصول هم بوده است وبرخلاف موازین واصول هم نبوده است وبنده گمان می‌کنم که هیچ اشکالی نه بحسب نظامنامه ونه برحسب سابقه نداشته باشد دیگربسته است برأی مجلس حالا آقا میرزا علی می‌خواهی هو بزنی بفرما
مخبر-عرض می‌کنم بنده برای تکمیل فرمایش آقای آقا سید یعقوب ماده سه قانون ساختن راه آهن وآهن ذوب کنی رامیخوانم که رفع اشکال ازاقای شریعت زاده وسایر آقایان بشود
(ماده سوم-برای تهیه نقشه مقدماتی راه ونقشه ترتیب استخراج آهن وتأسیس کارخانه آهن ذوب کنی درایران دولت مجازاست یکنفرمتخصص آمریکائی و یکنفر متخصص آلمانی بلافاصله
پس ازتصویب این قانون وعدة کافی مهندسین ایرانی استخدام نماید) بموجب این ماده دولت مسیومارتین آلمانی راکه لایحة استخدامش بکمیسیون خارجه رفته است وکمیسیون خارجه وقت هم باملیت اوموافقت کرده استخدام کرده است. بعد بموجب تبصره که بطور علی الحساب پنجاه هزارتومان اعتباربرای حقوق آنهامعین می‌کند چهل ودو هزارتومان ازاین پنجاه هزارتومان برای حقوق متخصص راه آهن داده شده که درضمن هشت ماه ممکن است متخصص آهن ذوب کنی آلمانی کارهایش را تمام کند ولی مسلما“ این هشت ماه کافی نبوده است بعلاوه مجلس شورای ملی مدت معین کرده واجازه داده است تادوسال آنهارا استخدام کنندوفعلا آن اعتبارکسرآمده است یعنی هشت هزارتومان حقوق هشت ماهه مارتین بوده است والان مدت چهارماه است که حقوق نمی‌گیرد وکارمیکندکمیسیون بودجه اینطور درنظرگرفت که برای تکمیل قانون هشت ماه و شانزده ماه را ازیکدیگر جداکردن لازم نیست واین دوسالی راکه مجلس برطبق قانون سابق رای داده است (ملیت راهم که آلمانی است کمیسیونهای سابق رای داده‌اند) یکمرتبه معین کند وشخصش هم که مسیومارتین باشد دراینجا اسم برده شده والاهیچ تفاوتی باقانون سابق ندارد. دراین جا فقط شخص واعتباری راکه دولت می‌خواهد تصویب شده حالا دیگربسته است بنظر آقایان
رئیس-پیشنهاددیگری است قرائت می‌شود ورای گرفته می‌شود
(اینطورقرائت شد)
بنده پیشنهادمیکنم ازدستور امروز خارج ودراول جلسه بعد جزء دستور باشد دادگر
رئیس-آقای دادگر
دادگر-آقای رئیس الوزراء تقاضا کردند که جزو دستورباشد وماهم اصولا چون بارئیس دولت موافق بودیم رأی دادیم وخواستیم فکرایشان راراحت کنیم بعد درعمل احساس کردیم یک اشکالاتی است وغالب ازرفقا بجریان عمل آشنانیستند واین هم همان ضرری است که غالبا“ به آقایان عرض کرده‌ام که امورغفلی که بمجلس می‌آید باین اشکالات برمیخورد والبته اگردرمسائل یک قدری سابقه داشته باشند بهتراست این است که ماتقاضا می‌کنیم که دراول جلسة آینده مطرح شودکه رفقائی که ازقضیة دورهستند وآشنا بجریان امرنیستند یک مطالعه بکنندودراول جلسه آتیه جزو دستوربشود.
شریعت زاده- بنده پیشنهاد آقای دادگر راقبول می‌کنم.
رئیس الوزراء- بنده هم قبول می‌کنم
حاج آقا رضارفیع-حالابنده مخالف هستم
رئیس-رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای شریعت زاده اقایانیکه موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد. رأی می‌گیریم به قسمت دوم پیشنهاد آقای دادگر.
شیروانی-بنده مخالفم
رئیس-بفرمائید
شیروانی-دستور جلسة آتیه مایک چیز مسلم ومعینی هست راجع به قراردادها است که خبرش راهم کمیسیون بودجه داده است وماباید درجلسة آتیه این مسئله رامقدم بداریم وخاتمه بدهیم
رئیس-اقای دادگر
دادگر-این طبیعی است که قضایا هرقدر مهم ترباشد به قضایای مادون خودش نفوق پیدا می‌کند ماحاضریم که اگرمسئله قرارداد حاضر شدوآمد بمجلس البته مقدم باشد وپیشنهادی که ماکردیم بعدازاوباشد
رئیس-بعدازقراردادها جزء دستورمیشود. جلسه آتیه روز یکشنبه…
شیروانی-بنده پیشنهادمیکنم روزشنبه باشد
حاج آقارضا-بنده مخالفم
رئیس-بفرمائید
حاج اقارضارفیع-گمان می‌کنم اگر آقای شیروانی هم موافقت بفرمایند که کارها بهمان جریان عادی باشدبهترخواهد بودبرای اینکه آقایان خیلی دراین چند روز کارکرده‌اند خوبست آقای شیروانی هم موافقت بفرمایند که همان روزیکشنبه جلسه باشد.
شیروانی-بنده هم صرف نظرمیکنم
رئیس-آقای حاج آقارضا
حاج آقارضارفیع-بنده می‌خواستم ازآقای رئیس استدعا کنم که آن پیشنهادبنده راقرائت فرمایند واگرممکن است آقایان درآن زمینه مساعدتی بفرمایندوآن پیشنهاد راجع است به فرخ خان چون آدم فقیری است وگمان می‌کنم که هیچوقت موقع پیدا نخواهد شد درمجلس شورای ملی که کارمهمی نباشد به این جهة پیشنهاد کردم این مسئله هم که چندان معطلی ندارد جزء دستورشودکه کاریکنفر بدبخت بیچاره هم تمام شود مایک کارهای مهمی داریم. ویک کارهای بزرگی هم صورت داده‌ایم
بنده تقاضامیکنم که آقایان اجازه بفرمایند برای ذکوة آن کارها هم که باشد اینرا بگذرانیم
رئیس-برای جلسة آتیه
حاج آقارضارفیع-جلسه راختم فرمودید
رئیس-بلی جلسه آینده روزیکشنبه دستورهم اول شیلات وبعد لایحه راجع بمسیومارتین بعدهم راجع بفرخ خان
(مجلس مقارن ظهرختم شد)
قانون
اجازه مبادله عهدنامة تامینیه وبی طرفی منعقده بین ایران واتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی
مصوب ۲۷مهرماه ۱۳۰۶
ماده واحده-مجلس شورایملی عهدنامه تامینیه وبی طرفی راکه دارای هشت فصل ودوصورت مجلس ودومراسله است ودرتاریخ هشتم مهرماه ۱۳۰۶ (اول اکتبر ۱۹۲۷) بین نمایندگان ایران واتحاد جماهیرشوروی سوسیالیستی امضا شده تصویب واجازه مبادله نسخ صحه شده آنرا بدولت می‌دهد.
این قانون که مشتمل بریکماه ومتن عهدنامه ضمیمه است درجلسه بیست وهفتم مهرماه یکهزارو سیصدوشش شمسی بتصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی حسین پیرنیا
$$$
متن عهدنامه تأمینیه وبیطرفی
اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران
کمیته مرکزی اجرائیه اتحاد جماهیرشوروی سوسیالیستی
بادرنظرگرفتن اینکه منافع طرفین متعاهدین مستلزم تعیین شرایط معینه است که موجب تشیید روابط محکم طبیعی ودوستی صمیمانة که بین طرفین موجود است باشد برای این منظور نمایندگان مختارخودرا به ترتیب ذیل معین نمودند:
اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران آقای علیقلی خان انصاری وزیرامورخارجه ایران
کمیته مرکزی اجرائیه اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی آقای کئورکی واسیلویج چیچرین کمیسرملی امورخارجه اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی ولومیخائیلویچ کاراخان قائم مقام کمیسرملی امورخارجه اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی
نمایندگان مزبور پس ازارائة اعتبار نامهای خود که موافق قاعده وترتیبات لازمه بوددرمراتب ذیل توافق نظر حاصل کردند:
فصل اول
اساس روابط مابین ایران واتحاد جماهیرشوروی سوسیالیستی عهدنامه ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ است که تمام مواد ومقررات آن معتبر مانده و شامل تمام خاک اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی می‌باشد
فصل دوم
هریک ازطرفین متعاهدین متعهد می‌شوند که ازحمله وتجاوزات بطرف مقابل وباواردکردن قوای مسلحه خودبخاک طرف مقابل خودداری بکند
درصورتیکه یکی ازطرفین متعاهدین موردحمله یک یاچند دولت ثالث بشودطرف متعاهد دیگرمتعهد می‌شود که بیطرفی خودرادرتمام مدت مخاصمه محفوظ بدارد وضمنا“ طرفی که موردحمله واقع شده است نباید برفرض هرقسم ملاحظات سوق الجیشی وتاکتیکی ویاسیاسی که باشد ویاهرنوع منافعی که برای اوازآن متصور شوداین بیطرفی رانقض نماید.
فصل سوم
هریک ازطرفین متعاهدین متهد میشودکه نه عملا“ ونه رسما“ دراتحادها وائتلافهای سیاسی که برضد مصونیت بری وبحری ویابرضد استقلال ویاتمامیت طرف متعاهد دیگرمنعقد شده باشد شرکت ننمایند.
همچنین طرفین متعاهدین ازمشارکت درمحاصره‌ها وبایکت‌های اقتصادی که بوسیله دول ثالث برضد طرف متعاهد دیگر بعمل آمده باشد خودداری خواهندنمود.
فصل چهارم
نظربه تعهدات مقرره درفصول ۴و۵ عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱چون هریک از طرفین متعاهدین قصد دارند درامورداخلی طرف متعاهد دیگرمداخله ننمایند وتبلیغات ویامبارزه برعلیه دولت طرف دیگر نکنندمستخدمین خودرادرخاک متعاهد دیگرازاینگونه عملیات اکیدا“ ممنوع خواهندداشت.
اگراتباع یکی ازطرفین متعاهدین درخاک متعاهد دیگراقدام بعملیات تبلیغات ومبارزاتی که مصادرامورآن مملکت آنرامنع نموده باشند- بنمایند دولت آن مملکت حق خواهد داشت مرتکبین رابمجازاتهای مقرره رسانده وازعملیات آنهاجلوگیری نماید
همچنین باعتبارفصول مذکوره درفوق طرفین متعهد می‌شوند درخاک خود ازتشکیلات وعملیاتی که ذیلا“ شرح داده می‌شود تقویت نکرده وجلوگیری نمایند.
اولا“-ازتشکیلات ودستجاتیکه قطع نظرازاسم وعنوان آنها قصدشان مبارزه بوسیله عملیات تجاوزکارانه یابلوایاسوءقصد برعلیه دولت طرف متعاهد دیگرباشد.
ثانیا“-ازتشکیلات ودستجاتیکه خودرابنام دولت تمام خاک متعاهد دیگریایک قسمت آن معرفی می‌نمایند وهمچنین قصدشان مبارزه باوسائل مذکوره درفوق بادولت متعاهد دیگربوده وآسایش صلح متعاهد دیگررامتزلزل می‌نمایند ویاسوءقصد نسبت بتمامیت اراضی متعاهد دیگردارند بنابرمراتب مذکوره درفوق طرفین متعاهدین همچنین متعهد می‌شوند که تجهیزات نفرات وورود قوای مسلحه واسلحه ومهمات جنگی وهرنوع موادحربی رابخاک خودبرای تشکیلات ودستجات مذکوره درفوق ممنوع بدارند.
فصل پنجم
طرفین متعاهدین متقبل می‌شوند که هرگونه اختلافاتی راکه ممکن است مابین آنها حاصل شود وبطریق عادی سیاسی حل نتواند بشود به وسایل مسالمت کارانه که مطابق مقتضیات وقت باشد حل وتسویه نمایند
فصل ششم
خارج ازحدودتعهداتیکه طرفین متعاهدین مطابق این عهدنامه عهده دارشده اندطرفین آزادی مطلق خود رادرروابط بین المللی خودمحفوظ می‌دارند.
فصل هفتم
عهدنامه حاضر برای مدت سه سال منعقد می‌شود ودراسرع اوقات بتصویب وتصدیق مقامات مقننه طرفین خواهدرسید وپس ازآن بموقع اجراگذارده خواهدشد مبادله تصویب نامهادرشهرطهران یکماه بعد
ازتصویب قراردادبعمل خواهد آمد.
بعدازانقضاء مدت اصلی این عهدنامه تازمانیکه یکی ازطرفین متعاهدین قصد خودرادرباب فسخ آن اعلام ننماید عهدنامه حاضرهمیشه بخودی خودبرای مدت یکسال تمدید شده محسوب خواهد شد درصورت اعلام فسخ ازطرف یکی ازمتعاهدین عهدنامه برای مدت ششماه دارای اعتبارخواهدبود
فصل هشتم
عهدنامه حاضربرای هریک ازطرفین متعاهدین درسه نسخه اصلی بزبانهای فارسی وروسی وفرانسه نوشته می‌شود درموقع تفسیر هرسه متن سندیت خواهدداشت درموقع بروزاختلاف نظر درتفسیر متن‌ها متن فرانسه معتبر محسوب می‌شود. علیهذا نمایندگان مختارمذکور درفوق این عهدنامه راامضا کرده وبمهرخودممهورداشتند.
مسکو……
$$$
صورت مجلس(۱)
آقا علیقلی خان انصاری وزیرامورخارجه ایران برحسب دستورالمعل وبنام دولت متبوعة خودتاکیدا“ اعلام می‌دارد که درموقع امضاء عهدنامه تأمینیه وبیطرفی مابین دولت علیه ایران واتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی درتاریخ امروزدولت علیه ایران هیچ نوع تعهدات بین المللی که مخالف این عهدنامه باشد نداشته و همچنین درتمام مدت اعتباراین عهدنامه اینگونه تعهدات راعهده دارنخواهد شد.
اقای ……. برحسب دستورالعمل وبنام دولت اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی تأکیدا“ اعلام میداردکه درموقع امضاء عهدنامه تأمینیه وبیطرفی مابین اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی ودولت علیه ایران درتاریخ امروز درتمام مدت اعتبار این عهدنامه اینگونه تعهدات راعهده دارنخواهد شد
صورت مجلس (۲)
مطابق مقررات عهدنامه ۲۶فوریه ۱۹۲۱که جزأوکلا“ اعتبار خودرامحفوظ میداردتعهدات فصل دوم عهدنامه تأمینیه وبیطرفی که درتاریخ امروزبین دولت علیه ایران واتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی امضاءشده است درباب وارد نکردن قوای مسلحه بحدود متعاهددیگرمربوط بمواردیکه درفصل ششم عهدنامه۲۶فوریه ۱۹۲۱منظورگردیده ونیزبتوضیحاتیکه نسبت به این فصل داده شده است نیست
مراسله نمرة(۱)
آقای کمیسرملی
درموقع امضاء این عهدنامه تأمینیه وبیطرفی که امروز بین دولت علیه ایران واتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی امضاء شده است افتخار دارم مراتب ذیل را بشمااعلام بدارم:
نظرباینکه دولت علیه ایران همواره اهتمام دارد که تعهداتی راکه بطیب خاطر قبول می‌کند آنرادقیقا“ انجام دهد وچنانکه این عهدنامه حاضر رابانیت صادقانه امضاء می‌کند که تعهدات ناشیه ازآنرا محترم شماردوچون تعهدات مزبوره راباتعهداتیکه درمقابل جامعه ملل دارد منافی نمیشمارد علیهذا دولت علیه
ایران بدولت جماهیرشوروی سوسیالیستی اعلام می‌کند که تعهداتی راکه ازعضویت خوددرجامعه ملل دارد بنوبه خودمحترم ومجری خواهد داشت ازاحترامات فایقه من نسبت بخودتان اطمینان داشته باشید.
مراسله نمره (۲)
آقای وزیر
توقیرا بنام دولت متبوعه خود بشمااطلاع می‌دهم مراسله مورخه امروز شمابمضون ذیل واصل وازمدلول آن اتخاذ سندشد.
“درموقع امضاء این عهدنامه تأمینیه وبیطرفی که امروز بین دولت علیه ایران واتحاد جماهیرشوروی سوسیالیستی امضاءشده است افتخار دارم مراتب ذیل رابشما اعلام بدارم:
نظرباینکه دولت علیه ایران همواره اهتمام داردکه تعهداتی راکه بطیب خاطر قبول می‌کند آنرا دقیقا“ انجام دهد وچنانکه این عهدنامه حاضر رابانیت صادقانه امضاء می‌کند که تعهدات ناشیه ازآنرا محترم شماردوچون تعهدات مزبوره راباتعهداتیکه درمقابل جامعه ملل داردمنافی نمیشمارد علیهذا دولت علیه ایران بدولت اتحادجماهیرشوروی سوسیالیستی اعلام می‌کند که تعهداتی راکه ازعضویت خوددرجامعه ملل دارد بنوبه خودمحترم ومجری خواهد داشت “ دراینموقع احترامات فایقه راتجدید می‌نماید.
اجازه مبادله این عهدنامه که مشتمل برهشت فصل ودوصورت مجلس ودومراسله است در۲۷مهرماه۱۳۰۶شمسی داده شده است
رئیس مجلس شورای ملی-حسین پیرنیا