مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ فروردین (حمل) ۱۳۰۲ نشست ۲۵۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ فروردین (حمل) ۱۳۰۲ نشست ۲۵۹
جلسه ۲۵۹
صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه ۲۷ حمل ۱۳۰۱ مطابق سلخ شعبان ۱۳۴۱
مجلس یک ساعت و نیم قبل از غروب به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید
(صورت جلسه یوم یکشنبه ۲۵ حمل را آقای امیر ناصر قرائت نمودند)
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- بنده بعد از تصویب صورت جلسه عرضی ندارم.
رئیس- آقای سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده هم بعد از تصویب صورت جلسه عرضی ندارم.
رئیس- پس نسبت به صورت جلسه ایرادی نیست؟ (گفته شد خیر)
رئیس- شرحی به قید فوریت از وزارت داخله نوشته‌اند که سابقاً ابرقو جزء حوزه حکومتی قمشه و بعد ضمیمه یزد شد و همچنین خلجستان جزء عراق بوده و ضمیمه قم شد. در قانون انتخابات ابرقو جزء قمشه و خلجستان جزء عراق است و کسب تکلیف کرده‌اند که در این باب چه باید کرد. آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده عقیده‌ام این است که چون نظامنامه انتخابات نسبت به حوزه‌های انتخابیه تغییری پیدا نکرده بهتر این است که به همان ترتیب سابق باقی بماند تا اگر در دوره پنجم قانون و نظامنامه انتخابات را تغییر دادند آنوقت حوزه‌های انتخابیه را هم اگر خواستند تغییر بدهند. این مسئله نظائر زیاد دارد خیلی نقاط هست که حکومتش با جای دیگر و انتخاباتش با جای دیگر است مقصودم این است که این مسئله عدم النظیر نیست نظائر زیاد دارد.
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- عرض می‌کنم این مسئله خیلی نظائر دارد مثلاً دشتی و دشتستان جزء ایالت فارس است و انتخابات آن با بوشهر است در صورتی که حکومت بوشهر مستقلاً از طرف مرکز معین می‌شود لیکن انتخاباتش با لارستان است در صورتی که خود آن جا جزء بوشهر و حکومتش از طرف شیراز معین می‌شود. و همچنین اگر بخواهم تعداد بکنم از این قبیل نظائر زیاد است حالا اگر بیائیم تغییراتی قائل شویم مخالفت و منافاتی با هم ندارد که حکومت جزء حوزه دیگر و انتخاباتش جزء حوزه دیگر باشد.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- این مسئله را که آقایان کازرونی و آقا سید یعقوب فرمودند خواستم عرض کنم که هیچ وجهی برای تفسیر نظامنامه انتخابات نداریم. قانون انتخابات همان طور که جدول منظمی دارد اگر بنا باشد خلجستان و ابرقو را تغییر بدهیم باید بکلی جدول را تغییر بدهیم و در صورتی که جدول تغییر نکرده و دولت هم انتخابات را اعلان کرده است بهتر این است مطابق جدول رفتار شود و منافاتی هم ندارد که خلجستان جزء حکومت قم و انتخاباتش جزء عراق باشد و همچنین ابرقو در انتخابات جزء قمشه و در حکومت جزء یزد باشد تا در دوره آتی تجدید نظری در قانون انتخابات به عمل آمده و اگر لازم شد تغییراتی قائل شوند.
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- بنده موافقم
رئیس- آقای شیخ الرئیس (اجازه)
شیخ الرئیس- تمام فرمایشاتی که آقایان فرمودند صحیح بود ولی در موقعی که در پیشنهاد آقای حائری‌زاده مذاکره می‌شد چون اهالی اصفهان مخصوصاً نمایندگانشان شکایت داشتند که وکیل کم و تا حدی زیاد دارند به این جهت کمیسیون انتخابات ابرقو را جزء نائین تصویب کرد که از اصفهان مجزا شود و اگر مسئله ابرقو امروز بنا باشد تغییر کند باز باعث شکایت اهالی اصفهان خواهد شد واِلا در بقیه نقاط با آقایان موافقم.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده تصور نمی‌کنم این مسئله محتاج به آنقدر مذاکره باشد زیرا که قانون انتخابات به حال سابقش باقی است و تا موقعی که قانون و نظامنامه انتخابات تغییری پیدا نکرده نمی‌توان رأی اولیه که مجلس داده است در حوزه حکومتی خلجستان جزء قم باشد آن را تغییر داد و به عقیده بنده تا قانون انتخابات تغییر نکرده نباید جدول انتخابات را هم تغییر داد و محتاج به مذاکرات زیاد هم نیست. قانون انتخابات که اصلاح شد این مسائل هم در ضمن اصلاح خواهد ش.
رئیس- گویا اکثریت عقیده اش این است که کماکان به حال خود باقی باشد
(جمع کثیری از نمایندگان- صحیح است)
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- نظر به اینکه راپُرت یک نفر وکیل را برای بحرین از طرف کمیسیون تجدید نظر داده شده است و چندان مذاکره هم لازم ندارد استدعا می‌کنم جزء دستور شود.
رئیس- آقای آصف‌الممالک (اجازه)
آصف‌الممالک- راپُرت را نوشته و تقدیم داشته‌ایم اگر لازم است طبع و توزیع شود بفرمائید واِلا اگر طبع و توزیع لازم ندارد و همانطور که اظهار داشتند ممکن است جزء دستور شود.
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- بنده راجع به مسئله که گذشت اجازه خواسته بودم فعلاً عرضی ندارم.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- چهار پنج لایحه از طرف کمیسیون بودجه رسیده و جزء دستور هم است ولی بنده چون نمی‌دانم در قسمت اول دستور است یا قسمت آخر است تقاضا می‌کنم جزء قسمت اول دستور گذارده شود.
رئیس- همینطور هم بنا بود رفتار شود.
آقا سید فاضل- بلی چون بنده نمی‌دانستم به این جهت تقاضا کردم.
رئیس- مطلبی را که آقای آقا میرزا علی اظهار کردند که طبع و توزیع شود یا حالا مذاکره شود باید تکلیف معلوم شود. آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- اگر چه بنده نمی‌دانم عین راپُرت چیست و هنوز آن را ندیده‌ام ولی یک همچو مسئله به این مهمی بنده گمان نمی‌کنم لازم باشد طبع و توزیع شود که خاطر آقایان قبلاً مستحضر شود و بعد در مجلس مطرح شود.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده هم با آقای ارباب کیخسرو هم عقیده هستم که طبع و توزیع شود بعد مطرح شود زیرا یک نفر نماینده علاوه نمی‌شود چهار نفر علاوه می‌شود و چون لازم است که ما سابقه را ببینیم و بدون اینکه بدانیم در چه محل و با چه مناسباتی این نمایندگان علاوه می‌شوند رأی نداده باشیم. و عقیده بنده هم این است همانطور که آقای ارباب کیخسرو اظهار نمودند طبع و توزیع شده بعد مطرح شود.
رئیس- آن مطلبی که مراجعه شده به کمیسیون راجع به چهار محل نبود راجع به یک محل بود راپُرت کمیسیون بودجه راجع به مجله معارف مطرح است.
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده یک عرضی راجع به لایحه انتخابات که مبهم ماند داشتم.
رئیس- اگر بنا باشد مذاکره شود قبل از سرکار هم اشخاص دیگری اجازه خواسته بودند.
شیخ‌الاسلام اصفهانی- یک مطلب مهمی است راجع به اصفهان در موقع نوشتن جواب مراسله وزارت داخله اشتباه خواهد شد. حالا اجازه می فرمائید توضیح بدهم نمی فرمائید هیچ.
رئیس- مجلس عقیده دارد بماند تا لایحه آن طبع و توزیع شود
(صحیح است)
(راپُرت کمیسیون بودجه راجع به مجله معارف به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه در جلسه ۲۷ حوت لایحه شماره ۹۵۸۵ دولت را راجع به برقراری ماهی یکصد تومان کمک برای مجله معارف تحت شور و مطالعه قرار داده ماده واحده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید.
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است که از اول میزان (هذه السنه) سنه ماضیه ایت ئیل ۱۳۰۱ تا آخر حوت ماهی ۵۰ تومان برای کمک خرج مجله معارف به اضافه بودجه مقرره معارف به وزارت معارف تأدیه و پرداخت نماید.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده موافقم بعد از یک مخالف
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده هم موافقم
رئیس- کسی مخالف نیست؟
(گفته شد خیر)
آقا میرزا شهاب الدین- لفظ هذه السنه به سنه گذشته تبدیل شود.
رئیس- هذه السنه به سنه گذشته تبدیل می‌شود. رأی می‌گیریم. آقایانی که موافقند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد. (آقایان امیر ناصر و منتصرالملک امتزاج آراء نموده نتیجه به ترتیب ذیل حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۵۲
رئیس- عده حضار ۷۶ نفر به اکثریت ۵۲ رأی تصویب شد. پیشنهادی است از طرف آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم جواب مراسله راجع به انتخابات ابرقو تأخیر شود تا در لایحه کمیسیون تجدید نظر در انتخابات شور شود و تکلیف این مسئله معین شود. (شیخ‌الاسلام اصفهانی)
شیخ‌الاسلام اصفهانی- این لایحه که امروز کمیسیون تجدید نظر تقدیم مجلس شده است یک مطلبش این است که ابرقو حوزه انتخابیه قمشه مجزی و جزء نائین شود و اگر امروز به وزارت داخله نوشته شود که موضوع ابرقو مثل سابق است و ۲ روز دیگر آن لایحه مجدداً مطرح شده و شاید تصویب شود. در فاصله چند روز تکلیف متخالف از طرف مجلس برای دولت معین شده است و این ترتیب خوبی نیست و اگر هم آقایان اصرار دارند که نوشته شود ممکن است بطور کلی نوشته شود دولت مکلف است به موجب قانون گذشته عمل نماید تا ناسخ آن را مجلس بدهد یا تصریح شود که ابرقو در این دوره هم جزء قمشه است که دو تکلیف متخالف برای دولت معین نشده باشد.
رئیس- کمیسیون وقتی می‌تواند راپُرتی را به مجلس بدهد که طرحی یا قانونی از طرف مجلس به کمیسیون مراجعه شده باشد و از مجلس چنین چیزی به کمیسیون مراجعه نشده است و اگر بنا شود هر روز کمیسیون یک راپُرتی نوشته و به مجلس پیشنهاد کند در این صورت کار انتخابات همیشه به تعویق است فقط مسئله راجع به بحرین چون از طرف مجلس به کمیسیون مراجعه شده است فقط راپُرت آن را می‌توان پذیرفت. آقای آقا میرزا سید حسن (اجازه)
آقا میرزا سید حسن کاشانی- ۵۲ لایحه باید جزء دستور شود خوب است طبع و توزیع شده و زمان مجلس هم خیلی کم است کمیسیونها هم هنوز انتخاب نشده‌اند خوب است زودتر کمیسیونها انتخاب شوند و غیر از مسئله بودجه و نفت بقیه مسائل را رجوع کنند به کمیسیونها چنانچه سابقه هم دارد به کمیسیون عدلیه اختیارات داده شد که مسائل راجع به عدلیه را گذرانده و دولت به موقع اجرا گذارد همینطور غیر از مسئله نفت و بودجه سایر را کمیسیون بگذراند که کار مجلس منحصر به رسیدگی به مسئله نفت و بودجه باشد.
رئیس- مطالبی را که آقای آقا میرزا سید حسن فرمودند مربوط به پیشنهادهای شیخ‌الاسلام نبود بالفعل پیشنهاد ایشان مطرح است در آخر مجلس ممکن است تکلیف مسئله را که آقای آقا میرزا سید حسن فرمودند معلوم شود. آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- عرضی ندارم
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای شیخ‌الاسلام
شیخ‌الرئیس- اجازه فرمائید از طرف کمیسیون دفاع کنم چون مسئله مربوط است به کمیسیون.
رئیس- آقایانی که پیشنهاد آقای شیخ‌الاسلام را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- رد شد. راپُرت کمیسیون بودجه راجع به سالار محتشم مطرح است (به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه در جلسه ۲۳ حوت لایحه ۸۹۴۱ دولت را تحت شور مطالعه قرار داده ماده واحده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کند.
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است که مستمری دیوانی سالار محتشم رئیس توپخانه بریگاد مرکزی سابق که سالیانه بالغ بر نهصد و سی تومان و یک قران و سیصد دینار است از اول حمل هذه السنه ۱۳۰۲ پس از وضع خدمت مشارالیه در ادارات دولتی تومان تومان تأدیه و پرداخت نماید. (فیروز)
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده موافقم.
مخبر- تقاضا می‌کنم در راپُرت هذه السنه را تبدیل به ایت ئیل نمایند که اسباب زحمت نشود.
رئیس- آقای طباطبائی (اجازه)
آقا سید محمد تقی طباطبائی- بنده هم موافقم.
رئیس- آقای آقا میرزا شهاب‌الدین (اجازه)
آقا میرزا شهاب‌الدین- بنده در اصل مطلب ایرادی ندارم ولی این جا می‌نویسد بعد از وضع مدت خدمت ایشان در ادارات دولتی. خوب بود معین می‌کردند مدت خدمت او را که ما به یک چیز مجهولی رأی نداده باشیم.
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده موافقم.
رئیس- آقای ملک‌الشعراء (اجازه)
ملک‌الشعراء- بنده هم موافقم.
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- چون بودجه سال گذشته تقریباً منقضی شده است بنده نمی‌دانم این پول هائی را که از بابت سال گذشته ما تصویب می‌کنیم از چه مجلس پرداخته می‌شود؟ خوب است این وجه‌هایی را که ما تصویب می‌کنیم ابتدا محلش را معین کنیم و بعد تصویب کنیم زیرا بودجه پارسال بسته شده و از بودجه هذه السنه هم مقداری وجوه معوقه دارند که باید پرداخته شود. این است که بنده عقیده دارم محل این وجوهی را که دولت بابت سنه ماضیه پیشنهاد کرده که از آن محل پرداخته شود معین کنند تا آن را تصویب کنیم.
مخبر- اولاً این بودجه امسال به مجلس نیامده و در سنه گذشته تقدیم مجلس شده است و تصویبش هم در کمیسیون در سنه گذشته بوده است. آقایان همه در نظر دارند که از این قبیل لوایح راجع به سنه ماضیه در مجلس خیلی تصویب کردیم و معمول نبود برای هر لایحه ما محل معین کنیم. فعلاً ما در جریان هذه السنه هستیم و این وجهی را که ما تصویب می‌کنیم اگر پرداخته شود از عایدات امحال خواهد بود و این مسئله بدیهی است وقتی احتیاج پیدا کردند یک مبلغی از عایدات هذه السنه به مصرف سال قبل برسد یا جزء بودجه هذه السنه پیشنهاد می‌کنند و اگر هم از سال قبل بقایائی داشته باشند از همان محل خواهند پرداخت و آقایان از این حیث نباید هیچ نگرانی داشته باشند.
رئیس- رأی می‌گیریم آقایانی که راپُرت کمیسیون بودجه را تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد. (آقایان امیر ناصر و منتصرالملک استخراج آراء نموده نتیجه به ترتیب ذیل حاصل شد) ورقه سفید علامت قبول ۵۱.
رئیس- عده حضار ۷۶ نفر به اکثریت ۵۱ رأی تصویب شد. لایحه راجع به ورثه آقا سید محمد تقی قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه در جلسه ۲۷ حوت لایحه نمره ۲۰۵۰۴ دولت را راجع به برقراری خرج تحصیل درباره اولاد آقا سید محمد تقی تحت مطالعه و دقت در آورده پیشنهاد دولت را تصدیق و برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید.
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است از اول برج سنبله ایت ئیل ۱۳۰۱ ماهی سی تومان بالسویه درباره آقا سید مصطفی و آقا سید مرتضی اولاد آقا سید محمد تقی تا سن ۲۰ سالگی برای مخارج تحصیل تأدیه و پرداخت نماید (فیروز)
رئیس- آقای دست‌غیب (اجازه)
آقا سید محمد باقر دست‌غیب- بنده موافقم
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- بنده سئوالات دارم اولاً این آقا سید محمد تقی آیا زنده است که برای اولادش تا سن ۲۰ سالگی شهریه معین می‌کنیم یا مرده؟ اگر مرده است در تحت چه عنوان برای ورثه او شهریه معین می‌کنیم؟ آیا این مخارج برای خرج تحصیل در داخله است یا خارجه؟ آیا از نقطه نظر فلاکت و بی چیزی این مخارج تحصیل برای اولاد آقا سید محمد تقی معین شده یا از نقطه نظر خدماتی که در ادارات کرده است اگر در یکی از ادارات مستخدم بوده است و مرده مطابق قانون استخدام برای اولاد حقوق معین کنند و اگر از نقطه نظر فقر و فاقه است و خودش زنده است و این حقوق یک اعانه‌ای است که به او داده می‌شود این هم یک مسئله‌ای است. خوب است آقای مخبر توضیح بدهند که این شهریه یا خرج تحصیل با قانون استخدام مطابقه دارد یا از نقطه نظر خدمات شایان اوست.
مخبر- اولاً این سئوال که این لایحه ربطی به قانون استخدام دارد یا نه؟ به عقیده بنده وارد نیست زیرا چنانچه در عبارت راپُرت ملاحظه می فرمائید قضیه قضیه حقوق تقاعد یا ورثه استخدامی نیست یک پیشنهادی است از طرف دولت راجع به برقراری خرج تحصیل درباره ورثه آقا سید محمد تقی که به کمیسیون آمده و در مقدمه لایحه دولت یک دلایلی ذکر شده که تصویب این حقوق خیلی بجا و به موقع است کمیسیون هم پس از مطالعه آن دلائل و مذاکره با نماینده دولت آن را تصویب کرد حالا تصویب این حقوق از طرف کمیسیون با پیشنهاد از دولت چه صورت دارد به عقیده بنده صورتش صورت ۴۰ هزار تومانی است که در همین مجلس برای شهریه‌ها معین کردیم و باز صورت خرج هائی است که ما در همین مجلس برای اشخاص متعدداً تصویب کردیم این هم از آن قبیل است بنده یک اختصاص در این لایحه نمی‌بینم که نسبت به او لازم باشد یک توضیحات بیشتر از این از طرف کمیسیون بدهم کمیسیون بودجه بر طبق پیشنهادی از طرف دولت و توضیحاتی که دولت داده تصویب کرده و این کار هم سابقه زیاد دارد و منحصر به این لایحه نیست.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- موافقم
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- عرضی ندارم
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- آقای مخبر با وجود اینکه بنده به هوش و ذکاوت ایشان کاملاً معتقد هستم یا درست گوش نفرمودید یا نخواستید بشنوید این جا راپُرت پیشنهاد دولت حاضر است نوشته است آقای آقا سید محمد تقی برای پاداش خدمات خودشان در پیشرفت اساس مشروطیت در سنه ۱۳۳۳ شرح حالی به ضمیمه اسنادی که دال بر فداکاری‌های در راه حریت بوده به مجلس شورای ملی تقدیم داشته بودند از آن مقام عالی هم در تاریخ ۱۵ رمضان ۱۳۳۳ ذیل نمره ۱۹۴۱ مرقومه با سواد استشهاد و مشروحه مشارالیه به وزارت مالیه ارسال و مقرر شده بود نسبت به مطالب اظهاریه مشارالیه هر اقدامی که مقتضی است به عمل آمده وزارت مالیه در صدد بود که پیشنهادی به مجلس محترم تقدیم نماید که شهریه برای جبران زحمات و خدماتی که مشارالیه متحمل شده بود برقرار گردد ولی به ملاحظه تعطیل مجلس محترم و تغییراتی که در اوضاع پیش آمد اجرای این مقصود معوق ماند این اوقات نظر به اینکه مشارالیه خیلی در فشار عسرت افتاده و دارای اولاد متعدد می‌باشد که باید مخارج تحصیل آنان را علاوه بر معاش متکفل باشد بعلاوه پاس خدمات در زمان کابینه قوام‌السلطنه بوده است فهیم‌الملک هم امضاء کرده است این شخص بزرگوار که در راه مشروطیت خدمات بزرگ کرده‌اند بنده اولین دفعه است که اسمش را می‌شنوم مانعی نیست که خیلی اشخاص باشند و خدمات شایان هم کرده باشند و بنده اسم ایشان را ندانم و این ممکن است قبل از آنکه آقایان بفرمایند ولی اینکه بنده سئوال کردم جزو قانون استخدام هست یا نه؟ یعنی اگر این شخص قبلاً در ادارات دولتی مستخدم بوده و خدماتی کرده مربوط می‌شود به قانون استخدام که مخبر توجه بفرمایند و اگر خیر کاسب بوده است و فقیر؟ و یک خدماتی کرده که امروز مستحق به استعانت است بنده مسبوق بشوم و خودم را به اشتباه نیندازم لکن آنچه بنده می‌بینم این است که یک قسمت از قانون استخدام را نسبت به دو پسرهای ایشان شامل کرده‌اند مثل اینکه مثلاً یک کسی مرده باشد و تا سن ۲۰ سالگی به پسر او حق بدهند در هر حال اگر مخارج تحصیل هم باشد برای مخارج تحصیل دو نفر طفل در ایران ماهی ۳۰ تومان معمول نیست این را ممکن است جزو بودجه معارف و اشخاصی که فقیر هستند و برای آن‌ها یک چیزی پیشنهاد شده جزو آن‌ها بنویسند اختصاص ایشان را بدانم و مطلع شوم و نیز خوب است خدمات ایشان را بهتر توضیح بدهند که شاید سایر خدمتگزاران مملکت هم مطلع شوند و بدانند که خدمات آن‌ها تا چه حد قابل تقدیر است و ما هم بعد با اطلاع رأی بدهیم. بنابراین یک قسمتی هم که آقای آقا سید یعقوب و آقا سید فاضل آهسته آهسته می‌فرمودند و بنده شنیدم گویا در ادارات دولتی نباید و کاسب و فقیر بوده است بنا ر این اگر حضرت والا این جواب بنده را می‌فرمودند اشکال بنده مرتفع می‌شد و اگر همین است و از نقطه نظر فقر است بسیار خوب ضرری ندارد.
نصرت‌الدوله مخبر کمیسیون- بنده تعجب می‌کنم که حضرت والا به بنده ایراد می‌کنند چرا جواب ایشان را درست ندادم. جواب ایشان در لایحه است که قرائت کردند شاید قبلاً قرائت نفرموده بودند واِلا اگر قبلاً این مقدمه را قرائت فرموده بودند می‌فهمیدند در لایحه دولت می‌نویسد خدماتی که در راه حریت و مشروطیت کرده و این جا خدمات اداری محسوب نمی‌شود بنده بخوبی در نظر دارم که برای خیلی اشخاص حقوق معین کردیم منجمله از مجاهدین جنوب بودند که کشته شده بودند برای ورثه ایشان شهریه معین کردیم و از نقطه نظر قانون استخدام نبوده از نقطه نظر خدمات در راه مشروطیت و حریت بود و خدمت اداری و قانون استخدام مربوط به مستخدمین اداری است و هر پیشنهادی که از نقطه نظر قانون استخدام می‌شود مصرحاً باید معلوم باشد و در این جا هیچ عنوان حقوق یا انتظار خدمت نیست و یا ورثه مستخدمین هیچیک از این‌ها در این لایحه نیست برای اینکه اسم نبرده‌اند ورثه یا مرحوم آقا سید محمد تقی پس معلوم می‌شود که زنده است و نیز حقوق تقاعد انتظار خدمت نیست تقریباً مثل یک شهریه می‌ماند همانطور که ۴۰ هزار تومان معین کردید یک چنین شهریه هم دولت برای این شخص تصویب می‌کند منتهی در این جا خواستند اختصاصی کنند برای تحصیل و بنده تقدیس می‌کنم این اقدام دولت را که ذکر کرده این را به عنوان خرج تحصیل بگیرند و مقید کرده این اشخاص را تحصیل بکنند و بنده مخصوصاً انتظار داشتم که شاهزاده سلیمان میرزا با حساسیت معارف پروری که دارند کمک بفرمایند و ایراد نفرمایند و بهترین راه موافقت و شهریه دادن اگر مستحق باشند این است که به یک ترتیبی بدهند که اولاد آن‌ها تحصیل بکنند که هم کمک به معارف شده و هم به درد مملکت می‌خورند اما نسبت به اینکه می‌فرمایند چه خدمات به دولت کرده؟ لایحه دولت این بود که قرائت کردند در کمیسیون هم همینطور مذاکره شد و ولایت هم همین است و از این قبیل توضیحات هم در کمیسیون داده شد راجع به مقدمات تأسیس مشروطیت و یک کشمکش هائی که بوده که حضرت والا بهتر از همه می‌دانند و بنده بیش از این توضیح نمی‌توانم بدهم.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- موافقم. اگر اجازه بدهید عرض کنم
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم. آقایانی که راپُرت کمیسیون بودجه را تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند داد. (در این موقع اخذ آراء به عمل آمد آقایان امیر ناصر و منتصرالملک استخراج نموده نتیجه به طریق ذیل شد)
رئیس- عده حضار ۷۸ به اکثریت ۴۳ رأی تصویب شد. چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- کنترات موسیو اویژیه معلم فیزیک و شیمی مطرح است مذاکره در کلیات است. آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- در راپُرت کمیسیون بودجه که تقدیم مجلس شده است موسیو اویژیه را کنترات می‌کنند برای مدت ۳ سال سالی ۵ هزار تومان حقوق در صورتی که مطابق کنتراتی که ضمیمه همین لایحه کمیسیون است آقایان ملاحظه بفرمایند خواهند دید که در ۳ سال قبل موسیو اویژیه را به سالی ۲۸۰۰ تومان کنترات کرده‌اند برای تدریس بعد در همان سال می‌بینیم که ۱۲۸۴ تومان به عنوان اینکه در هفته ۳ ساعت بر اوقات درس او اضافه شده است وزارت معارف بر حقوق او اضافه می‌کند و حالا پس از ۳ سال یکدفعه هزار تومان اضافه تر پیشنهاد می‌کند که سالی ۵ هزار تومان بشود برای مدت سال. بنده نمی‌فهمم علت چیست البته اگر این شخص استخدام شده است با سال ۲۸۰۰ تومان از روی رضایت بوده است و از آن موقع تاکنون هم به مراتب ارزانی شده است زیرا آن وقت اوقات جنگ بود و امروز بنده هیچ مناسب نمی‌دانم با سالی ۵ هزار تومان کنترات شود و مخالفت بنده از نقطه نظر بودجه و مالی است ولی خود بنده موافقم که باید یک معلم فیزیک و شیمی و تاریخ طبیعی برای مدارس متوسطه استخدام کرد و لازم هم می‌دانم اما بطوری که پیشنهاد خواهم کرد به همان میزانی که در سنه ایت ئیل به او داده شده همان را کافی می‌دانم و علاوه بر آن را لازم نمی‌دانم که یک ضرر بی جهتی بر مالیه دولت وارد خواهد شد.
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- مخالفم.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- گویا علت مخالفت آقای محمد ولی میرزا برای زیادی حقوق این شخص است کنترات خارجی‌ها چه متخصصین آمریکائی‌ها چه بلژیکی‌ها چه غیر آن‌ها که در ایران زندگی می‌کنند یک ترتیبی دارد که سال به سال مواجب آن‌ها اضافه شود حالا باید حساب کرد که پیش از آن حق حقوقی اضافه شده است؟ بنده تصور می‌کنم این اضافه‌ای که داده شده چندان تفاوتی ندارد که قابل مخالفت باشد.
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- بنده پیشنهادی تقدیم کرده‌ام.
رئیس- پیشنهاد آقایان کازرونی و مستشارالسلطنه قرائت می‌شود (به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم این لایحه از دستور خارج شود و با حضور نماینده وزارت معارف ثانیاً مطرح شود. (مستشارالسلطنه)
رئیس- آقای مستشارالسلطنه توضیح دارید؟
مستشارالسلطنه- بنده همان نظریه آقای محمد ولی میرزا را دارم و از یک طرف هم می‌خواستم بدانم که وزارت معارف البته باید یک اطلاعاتی داشته باشد و یک الزامی هم او را مجبور کرده باشد که ۲ مرتبه با یک اضافه این پیشنهاد را کرده باشد و از طرف وزارت معارف هم فعلاً کسی نیست که شرح دهد این است که تقاضا کردم از دستور خارج بشود و دیگر بسته است به نظر آقایان نمایندگان.
مخبر- بنده لزومی نمی‌بینم که از دستور خارج شود برای اینکه این لایحه مدتی است آمده به مجلس چرا باید بلاتکلیف باشد مطلب هم اشکالی ندارد که محتاج باشد نماینده وزارت معارف باشد که توضیح بدهد اولاً در اصل موضوع دو معلم برای فیزیک و شیمی و تاریخ طبیعی دارالفنون یا لازم دارد یا ندارد این را هیچکس شک و تردیدی ندارد و همه آقایان موافقند به اینکه این معلم لازم است معترض هم که آقای محمد ولی میرزا بودند اعتراض شان نسبت به مبلغ حقوق و به تناسب ازدیاد حقوق است نه به اصل موضوع. پس این یک چیزی است که خود ما می‌توانیم در مجلس بدون توضیحات از طرف وزارت معارف مذاکره کنیم و هر رأیی که از طرف مجلس داده شد آن رأی صحیح و جامع است چنانکه گفته شد این معلم در ۳ سال قبل با سالی ۳ هزار و هشتصد تومان کنترات شد و آمد به مرکز در جریان این ۳ سال بواسطه اینکه شکایت داشته ا ست از طرفی از کمی حقوق و از طرفی هم از این که ساعات درس او را وزارت معارف زیادتر کرده بود مقداری بر حقوق او وزارت معارف افزوده است بالاخره آخرین حقوقی که می گرفته است ۴ هزار و هشتاد تومان بوده یعنی هزار و صد و بیست تومان در ضمن این مدت علاوه بر مبلغ کنترات در دو دفعه اضافه شده و فعلاً وزارت معارف پیشنهاد کرده ۵ هزار تومان برای حقوق او در کنترات برقرار شود که در واقع اگر با کنترات سابق او مقایسه کنیم این ۵ هزار تومان ۲ هزار و دویست تومان علاوه دارد و اگر با حقوق آخرش مقایسه کنیم قریب هزار تومان چیزی کم به حقوق او اضافه شده است آن را هم آقایان باید متذکر باشند معلمین دیگری که ما این جا داشتیم و کنترات آن‌ها تجدید شد بعد از هر سالی مرسوم بود پانصد تومان اگر اشتباه نکنم اضافه شده و پس از ازدیاد حقوق یک چیز تازه نیست و نسبت به مبلغ و میزانش اگر اظهاراتی هست البته آن را آقایان نمایندگان باید معین کنند دولت و وزارت معارف نمی‌توانند در این باب توضیحاتی بدهند و اگر به لایحه دولت مراجعه کنید معلوم می‌شود که باز بر ساعات درس این شخص افزوده‌اند یعنی آن ساعاتی که قبلاً ۴ هزار تومان حقوق می‌گرفتند بر این موقعی که ۵ هزار تومان پیشنهاد کرده‌اند افزوده‌اند حالا اگر آقایان تصویب می‌فرمایند بسیار خوب واِلا ممکن است کمتر پیشنهاد کنند و مذاکره کنند ولکن در کمیسیون این پیشنهاد دولت تصویب شده حالا بسته است به نظر آقایان.
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده یک اخطار نظامنامه دارم.
رئیس- بفرمائید.
شیخ‌الاسلام- مطابق حکومت شوروی و نظامنامه داخلی مجلس هر نماینده خودش حق رأی دارد. و حق ندارد رأی خودش را به دیگری تحمیل کند و حضرت والا یک رأی تحمیل کردند بر تمام نمایندگان فرمودند که تمام نمایندگان موافقند به اینکه این شخص را استخدام کنند و معتقدند که به این شخص باید حقوق داده شود در صورتی که بنده یک دینار را به این شخص بخصوص دادن حرام می‌دانم.
مخبر- به استثنای آقای شیخ الاسلام و هم عقیدگان به ایشان.
رئیس- این عبارت اخطار نظامنامه اینجا مورد ندارد. رأی باید بگیریم به پیشنهاد آقای مستشارالسلطنه. آقایانی که تصویب می‌کنند پیشنهاد ایشان را قیام فرمایند. (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. آقای شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- البته بنده عرض نمی‌کنم معلم فیزیک و شیمی نباید کنترات کرد و دارالفنون ما محتاج به معلم نیست و تصور نمی‌کنم آقای شیخ‌الاسلام در این قسمت با بنده موافقند.
شیخ‌الاسلام اصفهانی- صحیح است.
حاج شیخ اسدالله- اما مطلب این است که در صورت امکان البته باید یک نفر معلم ایرانی که مفیدتر به حال این معلمین و شاگردان مدارس باشد کنترات یا استخدام گردد در صورتی که یک نفر ایرانی نباشد که از عهده انجام این کار بر آید آن وقت بنده هم عقیده دار می‌شوم که باید یک نفر معلم اروپایی یا آمریکائی یا بلژیکی که بشود که از او خوب استفاده کرد کنترات نمود و بعد از آن هم که این عقیده را پیدا کردیم آن هم در تحت یک ترتیب و یک اصولی که مرحله اولش هنوز بر من معلوم نیست یعنی به این درجه تدریس که این شخص می‌کند در دارالفنون و میان تمام محصلین که به اروپا رفته‌اند و تحصیل کرده‌اند یک نفر نیست که این درس را بگوید با آن که همه آقایان اظهار می‌کنند ما دیپلمه هستیم و در صورتی که خود آقایانی که اروپا رفته‌اند اقرار کنند که ما لیاقت نداریم و این تصدیق نامه‌های ما این قسمت تدریس درسش نبوده است آنوقت بنده معتقدم می‌شوم که باید استخدام بشود اما یک نفر اروپائی را که استخدام می‌کنند از یک جائی و باید یکدفعه در عرض سال ۲ هزار و دویست تومان اضافه حقوق به او داده شود این بی رویه و غیر عادلانه است اگر ملاحظه بفرمائید این شخص در ایران بخواهد به این رویه حقوقش بالا برود و دارالفنون ما هم محتاج بوجود یک چنین معلمی هست و آنهم خیلی لایق افتاده در ظرف ۱۵ سال حقوق این شخص می‌رسد به ۱۰ – ۱۵ هزار تومان و من تصور نمی‌کنم در هیچ کجا یک معلمی که در هفته ۲ ساعت یا ۱۰ ساعت هم درس بگوید یک چنین حقوقی به او بدهند اگر آقایان یک چنین ثروتی در مملکت خودشان سراغ دارند آنوقت باید تصدیق کنند که یک نفر در ظرف دو سال این اندازه تفاوت حقوق بگیرد در صورتی که نمی‌دانم مدتی که این شخص آمده است چقدر بوده ۳ سال بوده؟ و مدت آن تمام نشده و بغیر حق برای او اضافه می‌خواهند کنتراتی که برای او قرار دادند ۳ سال بوده و می‌فرمایند مبلغ آن ۲ هزار و هشتصد تومان بوده در ۳ سال دو هزار تومان به او اضافه حقوق می‌دهند باز هم هنوز کنتراتش تمام نشده پیشنهاد می‌کند هزار تومان به او اضافه داده شود در ظرف ۲ سال آن هم در بین کنترات ۲ هزار تومان به او اضافه داده شود بنده هیچ سزاوار نمی‌دانم. آخر ملاحظه بفرمائید، امیدوارم مدارس عالیه در مملکت تشکیل بدهیم مدارس عالی که تشکیل شد باید معلمین متخصصین عالی بیاورند و البته تدریس در مدارس عالیه به مراتب کارش عالی تر و حقوقش زیادتر است از این مدارس متوسطه که این شخص تدریس می‌کند آن وقت اگر ما محتاج شدیم که معلمین دیگری از خارجه کنترات کنیم در صورتی که ما این قدر به معلم مدرسه متوسطه حقوق بدهیم که سالی ۵ هزار تومان باشد و در سالی یا در ظرف هر سالی هزار تومان اضافه حقوق می‌دهیم آن وقت با آن معلم چه معامله خواهیم کرد و چطور می‌توانیم از عهده کنترات آن برآئیم آن وقت خیلی مشکل می‌شود و دچار زحمت می‌شویم نظر به شخص نباید کرد و فقط باید نظر به تدریس کرد و یک قدری نظر را باید توسعه داد به سایر کنترات‌ها و باید ملاحظه اطراف و جوانب را کرد با ملاحظه تمام اطراف و جوانب کار آن وقت این لایحه را تصویب کنیم این است که بنده عقیده دارم نماینده وزارت معارف باید در مجلس برای توضیحات حاضر باشد و اگر این شخص حاضر نیست با این مبلغ کنترات شود بنده عرض می‌کنم باید او را رد کرد و معلم دیگری با یک مبلغ عادلانه تری به جای او استخدام و کنترات کرد.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده مخالفم
معاون وزارت عدلیه- چون بنده از این کار قدری مستحضرم لذا جواباً عرض می‌کنم این که آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند از میان اشخاص تحصیل کرده اروپا رفته معلم انتخاب کنید ممکن نیست زیرا کسانی که اروپا و علوم مختلفه از فیزیک و شیمی و تاریخ طبیعی تحصیل کرده‌اند نمی‌توان بطور متخصّصی آن‌ها را معلوم کرد چه معلمی خودش علم علیحده است. ثانیاً اینکه می فرمائید این شخص فقط در دارالفنون تدریس می‌کند و اگر بنا باشد در مدرسه عالی تری تدریس کند چقدر حقوق دریافت خواهد کرد اطلاعاً عرض می‌کنم این شخص هم در دارالفنون و هم در مدرسه طب در هر دو جا تدریس می‌کند در دارالفنون به اندازه احتیاج شاگردان تدریس می‌کند و در مدرسه طب فیزیک و شیمی و تاریخ طبیعی عالی می‌آموزد پس این در حقیقت همان شخصی است که برای مدارس عالی لازم است و اما راجع به اضافه حقوق که می‌فرمایند بیش از مقدار کنترات او در ظرف این ۲ ساله به او پول داده‌اند که همانطور که شاهزاده نصرت‌الدوله فرمودند این شخص از اوضاع زندگانی ایران اطلاع نداشت و به این جهت به دو هزار و هشتصد تومان راضی شده بود ولی بعد از ورود او به تهران درخواست اضافه حقوقی از دولت نمود دولت هم چون نمی‌خواست در مقابل هیچیک اضافه حقوق به او بدهد از این جهت یک ساعات زیادی بر او تحمیل کرد و یک اضافه مواجبی هم در عوض به او داد در این صورت گمان می‌کنم این پیشنهاد اضافه که دولت می‌کند چیز گزافی نباشد.
رئیس- مذاکرات کافی است؟
معتمدالسلطنه- بلی کافی است.
جمعی از نمایندگان- خیر کافی نیست
آقا سید فاضل- بنده از آقای معتمدالسلطنه تعجب می‌کنم که کفایت مذاکرات را خواهانند و حال آنکه در این مسئله باید مذاکره زیاد بشود. بنده اساساً با اینکه معلمین متخصص در فنون فیزیک و شیمی و تاریخ طبیعی باید برای استفاده ایرانی‌ها و مدارس تدریس کنند کمال موافقت را دارم و از قرار تحقیق با اینکه مابین ایرانی‌ها اشخاص تحصیل کرده هم هستند تصدیق دارم که نمی‌توانند تدریس کنند زیرا مقام دانائی و علم غیر از مقام تدریس و معلمی است و علت هم این است بعضی اشخاص هستند که حرفه خود را معلمی قرار داده‌اند از این جهت منافات ندارد کسی دانا باشد ولی از عهده معلمی برنیاید. ولی تعجب من در طرز استخدام این کنترات است زیرا در سایر کنترات‌ها که سابقاً شده بود تمام ساعات اشخاص را دولت خریده بود یعنی تمام ساعاتی که می‌شد از آن‌ها استفاده کرد جزو کنترات بود حالا اگر یک ساعات فوق العاده در شب یا بین الطلوعین پیش بیاید آن مسئله علیحده است پس در این کنترات هم باید تمام ساعات را از او استفاده گرفته و برای این مبلغ هم این دو هزار و هشتصد تومان قدری کم است از این جهت بنده پیشنهاد کرده‌ام سالی ۳ هزار تومان به او داده شود و این اضافه چندان زیاد نیست و گمان می‌کنم اگر دولت به این ترتیب با او مذاکره کند قبول خواهد کرد.
رئیس- خاطر آقایان مسبوق است بالفعل مذاکره در کلیات کنترات است و این مذاکراتی که آقای آقا سید فاضل فرمودند راجع به ماده دوم است. آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده مخالفم
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- بنده هم مخالفم
رئیس- آقای داور (اجازه)
میرزا علی اکبر خان داور- آقایان اساساً تصدیق کردند که باید حتی الامکان سعی کرد و مدارس خوب درست کرد و در صورت ضرورت معلمین اروپائی هم استخدام کرد. ولی انکار نباید کرد که معلمین خوب با حقوق کم استخدام نمی‌شوند همین موسیو اویژه که آقای آقا سید فاضل ۳ هزار تومان برایش پیشنهاد کرده‌اند وزارت معارف قبول کرد چهار هزار تومان به او بدهد مشارالیه قبول نکرد و رد کرد و در مشروحه‌ای که به وزارت معارف نوشت اظهار کرد که به این مبلغ نمی‌توانم در این جا زندگانی کنم و علت اینکه بدواً دو هزار و هشتصد تومان قبول کرد بواسطه عدم اطلاع از زندگانی در ایران بود چون همچو تصور کرده بود که زندگانی در ایران خیلی سهل است ولی پس از ورود چون از وضع زندگانی و کثرت مخارج ایران اطلاع یافت به وزارت معارف شرحی نوشت که با این مبلغ من نمی‌توانم زندگانی کنم وزارت معارف هم مبلغی بر حقوق او اضافه کرد و در اواخر سال چهار هزار و هشتصد تومان به او داده می‌شد. در اوقاتی خود بنده در وزارت معارف بودم تقاضای اضافه کرد و به وزارت معارف نوشت که تکلیف مرا معلوم کنید و اگر دولت اضافه قبول نمی‌کند مراجعت خواهم نمود زیرا کاریر من در خارجه محفوظ است. وزارت معارف هم نظر به اینکه مطمئن بود آقایان نمایندگان که مشوق معارف هستند هیچگاه راضی نخواهند شد معلمی که در نهایت خوبی و با تمام ساعات تاکنون تدریس کرده و همواره ساعی بوده که شاگرد خوب تربیت کند دلسرد شده و معاودت کند لذا یک وعده‌ای به موسیو اویژه داد. اما اینکه یکی از نمایندگان محترم فرمودند با اینکه این شخص در مدرسه متوسطه درس می‌دهد اینقدر حقوق بگیرد اگر بخواهیم برای مدارس عالی معلم بیاوریم پس چقدر حقوق باید بدهیم، لازم است عرض کنم که موسیو اویژه یک قسمت از ساعات را در مدرسه طب و یک قسمت دیگر را در دارالفنون تدریس می‌کند بنابراین تدریس او منحصر به مدرسه متوسطه نیست و آن استدلالی که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند که اگر در هر دو سال یک مبلغی بر حقوق او اضافه شود در ظرف پانزده سال مقدار زیادی به او داده خواهد شد، بنده عرض می‌کنم اولاً این دو هزار و هشتصد تومان را نباید مأخذ قرار داد زیرا موسیو اویژه در همان اوقاتی که به ایران آمد گفت با گرانی مخارج نمی‌توانم با این حقوق در این جا زندگانی کنم چنانچه دیگران هم که کنترات شده بودند پس از ورود مشاهده اوضاع ایران حاضر نشدند و رفتند. اما موسیو اویژه نظر به اینکه حقوق او به پنج هزار تومان خواهد رسید قبول کرد و ماند بعلاوه، ساعات کار او هم اضافه شده است پس با ذکر این مقدمات استدعا می‌کنم که آقایان بیش از این نسبت به این آدم بی لطفی نکنند و پس از آنکه چندین ماه از موعد کنترات اش گذشته و وزارت معارف هم به او نگفته است که شما کنترات نخواهید شد بلکه برعکس پیوسته او را امیدوار می کرده است راضی نشوند که او برگردد و دیگری با مخارج زیاد به ایران بیاید.
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- معلوم می‌شود الفاظ اثر غریبی در محیط دارد خاصه در محیط ما که جلو حقایق را می‌گیرد همه ما معتقدیم که باید جمیع علوم را تحصیل کنیم و البته اگر علوم طبقات الارض و طبقات السماء را هم بدانیم خوب است اما با این حال ما نباید سالی پنج هزار تومان به معلم خارجه بدهیم زیرا سه سال است این شخص در ایران مشغول تدریس بوده است و در این مدت شاگردانی که زیر دست او تحصیل کرده و دیپلم گرفته‌اند آیا هیچکدام لیاقت ندارند که این علوم را فراگرفته به نوبت خود به دیگران بیاموزند اگر اینطور است پس برای ما چه کرده است؟ هیچ. آقایان قائل شده‌اند که این آدم هفته‌ای پانزده ساعت خدمت می‌کند و مکرر هم می‌گوید که ساعات زیاد است. معلوم می‌شود سابقاً ۵ ساعت بوده و حالا به پانزده ساعت رسیده است در صورتی که یک نفر آدم که مستخدم شد تمام ساعات خود را فروخته و باید از او استفاده کرد. وقتی که ساعات درس ایشان را با حقوقی که می‌گیرد مقایسه کنیم می‌بینیم ساعتی ۸ تومان از ما پول می‌گیرد و بعلاوه همانطور که بعضی از آقایان گفتند تعلیمات او یک تعلیمات متوسطه است و نمی‌دانم آیا این تعلیمات متوسطه است و نمی‌دانیم آیا این تعلیمات به اندازه تعلیمات اروپا هست یا نه؟ و اگر باشد باید فهمید که در آن جا چه می گرفته و در این جا از این دولت فقیر و بیچاره چه می‌خواهد بگیرد. شما این جا به یک نفر معلم فیزیک و شیمی ماهی سیصد و پنجاه تومان پول می‌دهید در صورتیکه در اروپا پروفسور و معلمینی هستند که بی کار می‌گردند چرا از آن‌ها استخدام نمی‌کنید می فرمائید ۴ هزار و پانصد تومان برای او تصویب کردند او قبول نکرد و البته اگر پنج هزار تومان به او می‌دادند بهتر از ۴ هزار تومان بود. مگر ما مجبوریم هر چه او گفت قبول کنیم و حقوق را یکمرتبه از دو هزار و هشتصد به پنج هزار تومان اضافه کنیم اما اینکه بعضی از آقایان اظهار می‌دارند او از ترتیب زندگانی ایران اطلاع نداشت این اظهار مسموع نیست زیرا ممکن بود از رفقای خود از ایرانی‌ها مقیم آن جا بپرسد و از وضع ایران آگاهی کامل حاصل کند. می‌فرمایند این جا این شخص در دو جا تدریس می‌کند و این را یکی از دلائل اضافه ساعات تدریس او قرار داده‌اند. فرضاً اگر اینطور هم باشد بر ساعات درس او که افزوده نشده منتهی همان پانزده ساعت را در دو کلاس درس می‌دهد پس بر ساعات درس افزوده نشده. و اما اینکه می‌فرمایند بر طبق کنترات می‌بایستی در سال مبلغی بر حقوق او اضافه شود اینطور نیست زیرا می‌بینیم که در ظرف ۳ سال از دو هزار و هشتصد تومان یک مرتبه به پنج هزار تومان رسیده و بنده نمی‌دانم آقایان این رویه را از کجا اقتباس کرده‌اند که یک مرتبه دو هزار و هشتصد تومان را به پنج هزار تومان ترقی دادند. آقای داور می‌فرمایند خوب است لطفاً کنترات او را تصویب کنید و حال آنکه ما باید دل مان به بیچارگی خودمان بیشتر سوخته و لطف و مرحمت را درباره مملکت خودمان داشته باشیم و نیز می‌فرمایند کاریر او در خارجه محفوظ است ...
ارباب کیخسرو- فارسی بفرمائید.
آقا میرزا علی- بنده ترجمه اش را نمی‌دانم که چیز است در هر حال خوب است ایشان همان به اروپا رفته و در آن جا مشغول کار خود باشند و بنده عقیده‌ام این است که از همان اشخاص اروپا رفته تحصیل کرده آنقدر در ایران پیدا می‌شود با حقوق خیلی کمی به جای او بگماریم. در هر حال اگر این آدم حاضر است با همین مبلغ دو هزار و هشتصد تومان در تمام ساعات و با اصول صحیح اداری وظایف آموزگاری خود را انجام دهد که هیچ واِلا خوب است در امان خدا تشریف ببرند.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده مخالفم
مخبر- بیانات آقای کازرونی بنده را متقاعد نکرد به این جهت ناچارم جواب ایشان را عرض کنم. در همه جای دنیا حتی در قانون اساسی معارف که در دوره دوم از طرف مجلس تصویب شد یک شرایطی برای معلم قائل شده که یک قسمت شرایط علمی و قسمت دیگر شرایط فنی و معلمی است به اینطور که مثلاً معلم مدرسه ابتدائی باید تصدیق نامه از مدرسه متوسطه داشته باشد و معلم مدرسه متوسطه باید از مدارس عالی تصدیق داشته باشد و دلیلی این هم با خودش است چنانکه به اصطلاح خودمان یک طلبه که صرف میر می‌خواند نمی‌تواند معلم صرف میر بشود. قهراً باید تحصیلاتش خیلی زیادتر باشد تا بتواند صرف میر تدریس کند بالاخره خواندن و فهم صرف میر تنها برای معلمی کافی نیست. همانطور هم معلمی که از یک مدرسه ابتدائی بیرون آمده نمی‌تواند معلم مدرسه باشد و ناچار مراتب تحصیلاتش باید خیلی زیادتر باشد تا بتواند تدریس کرده و مطالب را بفهماند علاوه بر معلوماتی که برای یک نفر معلم معین شده باید مدتی به دارالمعلمین هم برود که در آن جا طرز تعلیم بیاموزد. و اصول تربیت روحی و جسمی را یاد بگیرد و از نقطه نظر تعلیم معلم باید مثل یک نفر طبیب باشد نسبت به مریض وقتی که تعلیم می‌دهد حالت روحیه و مقدار استعداد شاگرد را باید در نظر بگیرد آنوقت بر طبق استعداد و قوه اش به او درس بدهد. بنابراین، اگر اشخاصی که در مدارس متوسطه و عالیه تحصیل کرده باشد و دروس آن مدارس را هم خوب فهمیده باشند ولی دارالمعلمین نرفته باشند آن‌ها را در دنیای امروز به سمت معلمی قبول نمی‌کنند! موسیو ویژیه یک نفر آدمی است که تحصیلات عالیه را نموده و هم از دارالمعلمین بیرون آمده است و شاگردانی که در زیر دست او تحصیل می‌کنند از او کمال رضایت را دارند و رضایت آن‌ها را از حیث فهم مطالبی است که او تدریس می‌کند اما اینکه فرمودند خوش اخلاق است البته باید خوش اخلاق باشد و معلمی که در سر درس کلمات خشن به سمت شاگردان پرتاب نماید از نقطه نظر معلمی شایسته نیست و تربیت اخلاقی هم از وظایف اولیه معلم است. بنابراین مطابق اطلاعاتی که دارم این شخص به معانی که عرض کردم معلم است و شاگردانی که در این چند ساله زیر دست او تحصیل کرده‌اند از او کمال خشنودی دارند برعکس بعضی معلمین که در مدرسه طب اند و نمی‌خواهم اسم آن‌ها را ببرم ولی شاگردان از دست آن‌ها شکایت دارند. اما اینکه آقای کازرونی فرمودند شاگردانی که زیر دست او تحصیل کرده‌اند و دیپلم گرفته‌اند آیا می‌توانند کار او را بکنند؟ عرض می‌کنم خیر نمی‌توانند مگر آن‌ها که از اروپا آمده و عالم هستند و شرط فنی تدریس هم لازم است یعنی باید بروند دارالمعلمین و شرایط فنی تدریس را یاد بگیرند و به صرف اینکه دارای معلومات باشند نمی‌توانند تدریس نمایند. البته تصدیق می فرمائید شاگردی که تحصیلات عالیه خود را از یک نفر معلم فرا گرفته نمی‌تواند قائم مقام آن معلم شود و اینکه فرمودند تمام ساعاتش را به ما فروخته است خیر اینطور نیست و در تعلیمات عالیه یک نفر نمی‌تواند قبول کند که تمام ساعات را درس بدهد. دیگر اینکه فرمودند حقوق ساعتی ۸ تومان می‌شود خیر، اطباء درجه اول بلکه دوم هم برای معاینه حالت مریض و گرفتن نبض مریض و رفتن عیادت مریض در هر ساعتی مبالغی کلی از آن‌ها می‌گیرند بنابراین این دلیل نمی‌شود که ما بگوئیم یک نفر معلم که می‌تواند تعلیمات عالیه تدریس کند ساعتی فلان قدر برای او زیاد است. دیگر اینکه فرمودند آیا تعلیمات مدرسه متوسطه این جا به اندازه تعلیمات مدرسه اروپاست یا نه. بنده عرض می‌کنم قدری هم زیادتر است. پروگرام مدرسه متوسطه دولتی که چندین سال است منتشر شده است موادی دارد که در مدارس متوسطه جاهای دیگر مرسوم نیست برای اینکه چون مدارس عالی در این مملکت نیست مقداری از مواد تحصیلیه مدارس عالیه را به پروگرام مدارس اضافه کردند که تحصیلات شاگردان زیادتر بشود. بنابراین پروگرام مدرسه متوسطه دولتی و غر دولتی را وقتی با پروگرام مدارس متوسطه اروپا تطبیق کنیم قدری زیادتر از آن است. دیگر اینکه آقایان می‌فرمایند معلمی که از آن جا ماهی صد تومان می‌گیرد این جا صد تومان به او بدهیم کفایتش می‌کند این مطلب را آقایان باید در نظر داشته باشند که ما باید ممالک خارجه را با مملکت خودمان مقایسه کنیم و همچنین تهران و خارج تهران را: مثلاً اگر یک نفر باشد که بتواند در تهران از راه معلمی ماهی صد تومان عایدات داشته باشد اگر بخواهند او را به فارس بفرستند قطعاً به ماهی صد و پنجاه تومان بلکه دویست تومان هم راضی نخواهد شد برای اینکه وسائل استراحت او در این جا بیشتر مهیا است و هیچ داعی ندارد که از این جا حرکت کند برود به فارس. این نظر در همه جا هست و به همین جهت است که اگر از تهران بخواهند یک معلم خوب به نقاط دیگر ایران بفرستند با حقوق کمی نخواهد رفت مگر اینکه حقوق زیادی به او بدهند همینطور اگر بخواهیم یک نفر معلم از اروپا بیاوریم با حقوقی مختصر نخواهد آمد به این معنی به مقدار حقوقی که می‌تواند در تهران اعاشه کند مانع نمی‌شود و البته باید مقداری از حقوق خود را ذخیره کند و برای خانواده خودش بفرستد و در آخر هم فرمودند دو هزار و هشتصد تومان زیاد است خوب است دو هزار تومان باشد بنده عرض می‌کنم اگر مجانی باشد خیلی بهتر است و بنده وجود یک نفر معلم را برای تدریس لازم می‌دانم پنج هزار تومان را هم زیاد نمی‌دانم برای اینکه اگر بخواهیم یک معلم بیگانه بیاوریم کمتر از این مبلغ ...
کازرونی- این همان است.
تدین- این جا تشخیص با آینده است نه با شما زیرا تجارت نیست. در هر صورت معلمی که شاگرد بتواند از او استفاده کند حاضر به اخذ کمتر از این مبلغ حقوق نیست مگر اینکه اسم یک نفر را معلم بگذارند و بیاورند این جا بعد از شش ماه یا یک سال شاگردها از او استفاده نخواهند کرد و هیاهو در اطراف او بلند خواهد شد. بعلاوه این شخص آدمی است که سه سال این جا بوده و از اخلاق و درجه معلومات او مستحضر شده‌اند دیگر امروز هیچ داعی ندارد که او را تغییر بدهند در صورتی که اگر به کنترات‌های سابق و طرز استخدام معلمین که در سابق معمول بوده ملاحظه کنند خواهند دید این اندازه که این شخص را محدود کرده‌اند که هفته‌ای پانزده ساعت کار کند آن‌ها را محدود نکرده بودند و در هفته پانزده ساعت تدریس به عقیده بنده کافی است.
رئیس- آقایان مذاکرات را کافی می‌دانند؟ (جمعی گفتند کافی است) رأی می‌گیریم برای دخول در شور مواد. آقایانی که رئیس- تصویب شد. ماده اول قرائت می‌شود (به شرح آتی خوانده شد)
ماده اول- دولت مجاز است موسیو اویژیه را برای مدت سه سال به تاریخ ۱۳ دسامبر ۱۹۲۲ برای معلمی علوم فیزیک و شیمی کنترات نماید.
مخبر- در این جا غفلتی شده است و بنده تقاضا می‌کنم تاریخ این ماده را با تاریخ برجی تطبیق نمایند.
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- آقای حاج میرزا شیخ اسدالله در کلیات صحبت فرمودند و بنده هم با ایشان هم عقیده هستم و تصور می‌کنم چون ما مدارس عالی نداریم و مدارس ما متوسطه است خوب است برای معلمی مدارس اشخاصی که چندین سال به فرنگ رفته و تحصیل کرده‌اند انتخاب نمایند و اگر در ایران اشخاصی پیدا نشوند که این اندازه تعلیمات را تدریس نمایند حقیقتاً جای تأسف است بعد از اینکه این همه شاگرد به فرنگ رفته هنوز یک تن که در یک مدرسه متوسطه یا ابتدائی بتواند تدریس کند نداشته باشیم. آقای تدین فرمودند که معلم باید دارای دیپلم از دارالمعلمین باشد. دارالمعلمین مدتی است در مرکز تأسیس شده است و هر کس از دارالمعلمین بیرون آمده باشد برای معلمی مدارس ابتدائی و متوسطه خوب است و ما هم عجالتاً مدارس عالیه که نداریم و این شخص را هم که استخدام می‌کنیم برای مدرسه عالی نیست بلکه برای متوسطه است اما اینکه فرمودند حقوق ایشان کم بوده و وقتی که این جا آمده‌اند مذاکراتی کرده، بنده نمی‌دانم چطور می‌شود که یک نفر را کنترات بکنند بعد که می‌آید بگوید حقوق من کم است، این شخص هم از بی قانونی هائی که در این جا هست استفاده کرده. دولت او را به سالی دو هزار و هشتصد تومان کنترات کرده بعد از آمدن می‌گوید در این مبلغ من حاضر نیستم این بر طبق چه قانونی است حالا هم بیائیم سالی پنج هزار تومان به او بدهیم برای اینکه در هفته پانزده ساعت تدریس می‌کند دیگر اینکه فرمودند در دو مدرسه تدریس می‌کند بر فرض هم که چنین باشد بیش از این اوقات که معین شده کار نمی‌کند و اگر در ده مدرسه هم درس بدهد بیش از هفته پانزده ساعت نخواهد بود بدین جهت بنده مخالفم که این مبلغ به او داده شود و هیچ الزامی ندارد که ما این کار را بکنیم و ممکن است به توسط وزیر مختارهائی که در خارجه داریم با این مبلغ بلکه کمتر معلمین خوب استخدام کنیم و دلیل ندارد بی جهت پنج هزار تومان به ایشان بدهند چونکه سه سال در ایران بوده‌اند!؟ و عقیده بنده انی است که وزرای مختار ما اشخاصی برای کنترات کرده بفرستند.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان پیشنهاد کرده‌اند جلسه ختم شود.
(صحیح است)
رئیس- آقای مستشارالسلطنه راجع به این مطلب است؟
مستشارالسلطنه- خیر راجع به دستور جلسه است.
رئیس- پس با ختم جلسه کسی مخالف نیست. جلسات ایام ماه مبارک را اگر تصویب می‌فرمایند از این قرار معین شود:
شب‌های یکشنبه و دو شنبه و چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه دو ساعت از شب گذشته
یکی از نمایندگان- عقیده بنده این است که شب‌های جمعه را تخفیف بدهند که هفته‌ای چهار شب شود.
رئیس- رأی گرفته می‌شود برای هفته‌ای پنج جلسه. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(برخی برخاستند)
رئیس- تصویب نشد. رأی می‌گیریم برای هفته‌ای چهار جلسه یعنی شب یکشنبه و دوشنبه و چهارشنبه و پنجشنبه. آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- عقیده بنده این است که شب دوشنبه به شب سه شنبه تبدیل شود و همانطور که روز دوشنبه تعطیل است شب دوشنبه هم علی‌الرسم معاف باشد.
رئیس- اول به همین ترتیبی که عرض کردم رأی می‌گیریم. آقایانی که این ترتیب را می‌پسندند قیام فرمایند. (اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. دستور جلسه فردا شب دو ساعت و نیم از شب گذشته. اولاً شور در بقیه مذاکرات راجع به کنترات موسیو اویژیه، ثانیاً راپُرت کمیسیون بودجه راجع به یمین الدوله، ثالثاً راپُرت کمیسیون بودجه راجع به لایحه روشنائی بقاع متبرکه
معاون وزارت عدلیه- خاطر آقایان مسبوق است لایحه ثبت اسناد که از طرف دولت پیشنهاد شده بود در کمیسیون عدلیه تصویب شده است و چون قانون ثبت اسناد سابق به تصویب مجلس رسیده است نمی‌توان نقض کرد بدین جهت بنده پیشنهاد می‌کنیم که لایحه ثبت اسناد سابق را مجلس رأی داده نسخ نماید.
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- بنده پیشنهاد می‌کنم در جلسه آتیه اگر مجلس مساعدت کند لایحه گوگرد و نمک کی دفاع خواهد کرد؟ کمیسیون آن که منحل شده است. پس پیشنهاد آقای معاون وزارت عدلیه جزء دستور فردا شب می‌شود.
معاون وزارت عدلیه- بنده تقاضا می‌کنم مقرر فرمائید که کمیسیون عدلیه را هم انتخاب کنند.
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- خاطر آقایان مسبوق است که چندی قبل اوراق و نوشتجاتی راجع به بین النهرین در مجلس آمد و قرار شد طبع و بین نمایندگان توزیع شود. من نمی‌دانم چه باعث شده که تاکنون این اوراق به طبع نرسیده و منتشر نگردیده و نمی‌دانم محظوری در میان بوده یا بکلی فراموش شده است اگر فراموش شده که بنده تذکر دادم و اگر محظوری در کار بوده خوب است توضیح بفرمایند که محظور چه بوده تا رفع کنیم و بنده تقاضا دارم این اوراق به اسرع اوقات طبع و توزیع گردد.
رئیس- در چند روز قبل راجع به این موضوع اظهاراتی شده و قرار شد به کمیسیون تذکر داده شود که این مطلب را تمام کنند و همانطور هم به کمیسیون اطلاع داده شد. آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
(گفته شد نیستند)
آقای نجات (اجازه)
آقا میرزا محمد نجات- عرضی ندارم.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- اگر چه در جوابی که به لایحه گوگرد و نمک داده شد بنده هم جواب خود را شنیدم ولی چند لایحه قانونی مهمی است که باید در مجلس مذاکره شود: یکی لایحه نفت و دیگری لایحه ممیزی که خیلی مهم است و بنده تقاضا می‌کنم یا مجلس رأی بدهد که کمیسیون‌های سابق به حال خود باقی مانده و کار کند و همان مخبرین هم دفاع نمایند یا اینکه مقرر فرمائید که کمیسیونها فردا شب فوراً انتخاب شود و قانون ممیزی که تمام مردم بواسطه نبودن آن در زحمت اند درست شود زیرا زحماتی در آن کشیده شده و دکتر میلیسپو هم نظر کرده است بنابراین همینطور ماندنش نتیجه ندارد.
رئیس- ممکن است این مسئله را فردا شب قطع بفرمائید یعنی یا کمیسیونها را ابقاء و یا کمیسیون‌های جدید را انتخاب نمائید. آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- بنده هم می‌خواستم عرض کنم که انتخاب کمیسیونها جزء دستور فردا شب گذشته شود که زودتر انتخاب و این لوایح مطرح گردد.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده مکرر عرض کردم که از دولت سئوال دارم و تشریف نمی‌آورند جواب بنده را بدهند و فرمودید که تذکر داده شده است هنوز هم تشریف نیاورده‌اند. پس تکلیف نماینده بیچاره چیست که سئوالی بکند و سه چهار ماه طول بکشد و نیاید جوابش را بدهند. اگر چه قانون اساسی تکلیف را معین نموده ولی بنده نمی‌خواهم به آن شدت تعقیب کنم همین قدر تقاضا می‌نمایم تذکر داده شود که برای جواب حضور بهمرسانند.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- وضعیت کمیسیون نفت خوب نیست برای اینکه چند جلسه است تشکیل شده ولی متأسفانه عده‌ای از آقایان تشریف نیاورده‌اند و سایرین هم که حاضر می‌شوند دو سه ساعت منتظر می‌مانند و در نتیجه عده از شش نفر تجاوز نمی‌کند و بعضی هم اصلاً حاضر نمی‌شوند در صورتی که کمیسیون نفت از کمیسیون‌های خاص مجلس است و تا وقتی که وظیفه خود را انجام ندهد منحل نمی‌شود و با اهمیتی که تمام آقایان به مسئله نفت می‌دهند وضعیت آن خوش نیست برای اینکه الآن چندین جلسه است به علت عدم حصول اکثریت نتیجه حاصل نشده. بنده برای تذکر عرض کردم حالا هر طور مقام ریاست مقتضی بدانند رفتار خواهد شد.
رئیس- آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس- چون عده اعضاء کمیسیون نفت دوازده نفر است و گفته می‌شود که بعضی از اعضاء حاضر نمی‌شوند بهتر آن است که اسامی مستنکفین از حضور را بخواهند. بنده از اشخاصی هستم که در این مدت دوره مجلس در تمام کمیسیون هائی که انتخاب شده بودم فقط سه جلسه غایب شدم که یک دفعه آن در کمیسیون نفت بود و امروز هم بنده حاضر شدم ولی کسی نبود بنابراین بهتر این است که اسامی اشخاصی که غایب شده‌اند قرائت شود واِلا اینطور که فرمودند به تمام اعضاء کمیسیون نفت بر می‌خورد.
آقا سید یعقوب- بنده بودم
شیخ‌الرئیس- خیلی خوب در هر صورت بهتر این است که اسامی غایب شوندگان خوانده شود تا آقایان خیال نکنند بنده هم از اشخاصی بوده‌ام که دیر آمده یا غیبت نموده‌ام.
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی
(گفته شد نیستند)
آقای آقا میرزا صادق طباطبائی (اجازه)
طباطبائی- بنده راجع به قانون ممیزی و انتخاب کمیسیون مالیه می‌خواستم عرض بنمایم که آقای حاج میرزا عبدالوهاب اظهار کردند و بنده قانع شدم. فقط راجع به کمیسیون نفت که مذاکره شد لازم است عرض کنم که بنده از اعضاء آن کمیسیون هستم و در تمام جلسات هم حاضر شده‌ام فقط یک روز بنده نتوانستم حاضر شوم و عذر خواستم و دیگر به بنده اطلاع ندادند. البته کسی هم بدون سابقه اطلاع پیدا نخواهد کرد و سایرین را هم نمی‌دانم.
رئیس- انتخاب کمیسیونها هم جزء دستور فردا شب معین می‌شود. اگر بنا باشد با بقاء کمیسیون‌های سابق رأی گرفته شود می‌شود واِلا کمیسیونها انتخاب خواهد شد.
(مجلس سه ساعت از شب گذشته به اختتام رسید)
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک