مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ فروردین ۱۳۰۸ نشست ۴۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هفتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هفتم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ فروردین ۱۳۰۸ نشست ۴۱
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۷
جلسه: ۴۱
صورتمجلس روز سهشنبه ۲۷ فروردین‌ماه ۱۳۰۸ مطابق ۶ ذیقعده ۱۳۴۷
فهرست مطالب:
۱- سوال آقای فهیمی راجع به مندرجات ایزوستیا و جواب آقای کفیل وزارت خارجه
۲- قرائت آراء ماخوذه کمیسیونهای هشتگانه- تصویب اعتبارنامه آقای اقبال از بیرجند و تصویب مرخصی آقای حاج سید محمود
۳- مذاکرات در شور ملی عهدنامه تحریم جنگ و معاهده ایران و آلمان و تصویب آن
۴- مذاکرات نسبت به مخبر کمیسیون محاسبات راجع به تفریغ بودجه ۱۳۰۶ مجلس شورای ملی و تصویب آن
۵- قانون تفریغ بودجه
(مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای دادگر تشکیل گردید)
(صورتمجلس روز پنجشنبه بیست و دوم فروردین را آقای مؤید احمدی قرائت نمودند)
غایبین با اجازه جلسه قبل آقایان: نوبخت - عبدالحسین خان دیبا - امیر ابراهیمی - سیدکاظم - آشتیانی - دیوان‌بیگی - همراز - لرستانی - ضیا - تیمورتاش
غایبین بیاجازه جلسه قبل آقایان: میرزا حسن خان وثوق - بوشهری - دکتر امیر اعلم - عمادی - اعظم زنگنه - موقر - قوام - حاج رحیم آقا – میرزا ابوالفضل - محمدتقی خان اسعد – حاج حسین آقا مهدوی - شیخ علی مدرس – حاج حسن آقا ملک - حاج غلامحسین ملک - محمد آخوند
دیرآمدگان با اجازه جلسه قبل آقایان: نجومی - مرآت اسفندیاری - بیات
رئیس- در صورت مجلس اعتراضی نیست؟
(گفته شد خیر)
رئیس- صورتمجلس تصویب شد. آقای فهیمی
فهیمی- بنده سؤالی از آقای کفیل وزارت امور خارجه کردهام که موضوع طبق قبل از دستور بنده هم همان است اگر برای جواب حاضر هستید سؤالم را عرض کنم که جواب بدهند.
رئیس- از ایشان استفسار کردم مهیا هستند بفرمایید.
فهیمی- بر طبق خبری که بیسیم مسکو در بیست و پنجم فروردین منتشر نموده است روزنامه ایزوسیتا راجع به روابط ایران و افغانستان شرحی انتشار داده است و برای اینکه خاطر آقایان کاملاً از مدلول این مقاله مستحضر باشد بنده عین مقاله را قبلاً قرائت می‌کنیم.
قضایای بینالمللی - ایران - افغانستان - انگلیس - مسکو - روزنامه ایزوستیا در سرمقاله خود راجع به روابط ایران و افغان می‌نویسد: قضایایی که در افغانستان روی می‌دهد مورد توجه تمام دنیا واقع شده است. موفقیت مداخلات انگلیس در افغانستان (به وسیله شورشی که از طرف ملاها و مرتجعترین رؤسای ملوکالطوایفی ایلات تشکیل داده شد) با آغاز مذاکرات انگلیس و ایران مصادف گردید.
انگلیس برای انفجار روابط افغان و ایران و برای سلب اعتبار از فکر همدردی بین ممالک شرقی از این پیش آمدهها با زبردستی استفاده نمود...
کازرونی- این روزنامه است یا بیسیم است.
فهیمی- بیسیم است. عمال انگلیس در ایران به کارهای بزرگ مقدماتی مشغول شدند در راه نیل به مقصودی که انگلیس در نظر گرفته است روابط دوستانه قرار گرفته بود که بین ایران و افغانستان با داشتن رسمیت حقوقی ثابت و معین بود عمال انگلیس در عملیات خود بنای اتکا به محافل ارتجاعی ایران را گذاشتند.
بعضی قرائن موجوده حاکی از این است که در ایران متأسفانه تمایلات عمده برای پذیرفتن نقشههای انگلیس وجود دارد مثلاً در این اواخر در بعضی از جراید ایران به کرات مقالاتی درج می‌شود که در ضمن آنها قاضایای حملات اشرار را در سرحد افغانستان و انگلیس شرح می‌دهند اگر در بعضی از این مقالات تمایلاتی که متضمن یک رشته پیچیدگیهای سیاسی است تعقیب نمی‌شد ممکن بود که مقالات مزبور جالب توجه مخصوص واقع نشوند ولی در بعضی از این مقالات مثل این است که لزوم مداخله ایران را در افغانستان علیالظاهر (برای جلوگیری از شرارت) متذکر می‌شوند سیاست دولت شوروی و جریان نهضت ملی و آزادی طلبی در شرق و تمام تاریخ شرق در عرض سنوات اخیر واضحتر از هر گونه واضحاتی دلالت بر آن دارند که منافع اتحاد شوروی و منافع استقلال ممالک شرقی متقابلاً توأم می‌باشد از روی تمام آنچه که معمول به سیاست خارجی دولت شوروی بوده ثابت شده که دولت شوروی چه هرگونه تعدیات را نسبت به ممالک ضعیفه و چه سیاست قرار و مدار ممالک خارجه را در باب مقدرات ممالک ثالث رد و طرد می‌کند انقلاب اوکتوبر الی‌الابد به این قبیل اصول امپریالیستی سیاست خارجی روسیه تساوی خاتمه داده است.
اصول فوقالذکر سیاست خارجی شوروی در عین حال این معنی را می‌دهد که (برای دولت شوروی مداخلات بیگانه به امور مملکت مستقل و دوست علیالسویه نمی‌باشد)
همین‌طوری که مطلوب دولت شوروی نیست که حکومت انگلیس و یا یک حکومت غیرایرانی دیگری در خود مملکت ایران برقرار باشد همینطور هم حکومت ایران در افغانستان برای دولت شوروی غیرمطلوب است اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که به امور داخلی همسایگان خود مداخله ننموده و مراتب صلح می‌باشد نمی‌تواند مداخله ایران را در امور داخلی افغانستان که اکنون تدارک می‌شود یک قضیه عادی
محسوب بدارد عساکر ایران در خاک افغان ممکن است فقط مجریان نقشههای ارکان حرب انگلیس بوده و فقط به ارتجاع داخلی و ارتجاع فوقالعاده پریشان اتکا داشته باشند در این صورت ملت افغان مجبور خواهد شد که بر علیه فرونت واحد ارتجاع داخلی و بلوک انگلیس و ایران مبارزه کند.
بدین جهت کاملاً مفهوم و معلوم است که جراید انگلیس در این مورد به کمک مرتجعین افراطی ایران می‌شتابند تا (قانونیت) مداخله ایران را در امور افغان مبتنی براساس قرار بدهند (دبللی کسپرس) خبر می‌دهد که فرمانده قشون ایران چندی قبل با آیروپلان به قندهار عزیمت و امانالله خان را ملقات و از قراری که یک روزنامه نیمه رسمی افغان مطبعه قندهار اطلاع می‌دهد مساعدت ایران را به امانالله‌خان پیشنهاد کرده است ما اکنون نمی‌توانیم بگوییم که آیا دولت ایران کلیتاً ربطی به این ماجرا دارد یا نه و اگر دارد تا چه اندازه است احتمال دارد که در این مورد دولت ایران هیچگونه مناسب رسمی یا این امر ندارد و تمام این ماجرا کار ژلیخوسکیهای خودسر ایران است (ژلیخوسکی ژنرال لهستانی است که در ۱۹۲۰ طغیان کرده - ویلنا را متصرف و به لهستان تسلیم نمود) ولی در اینجا بیفایده نیست به خاطر آوریم که اصلاحاتی که در افغانستان اجرا می‌شد در موقع خود باعث تغیر فوقالعاده محافل ارتجاعی ایران واقع شده بود قبل از اینکه شورش ارتجاعی افغانستان شروع به شود بلافاصله در ایران قضایایی در کار بود که موجب نهایت سوء‌ظن و عبارت از این بود که در عرض مدت متمادی شایعاتی در کمال شدت در ایران منتشر بود دائر بر اینکه گویا بین افغانستان و ترکیه قرار و مداری راجع به نقض مصونیت ارضی ایران داده شده است غرض از این شایعات علناً این نکته بود که در محافل وسیله جامعه ایران احساسات خصومتآمیزی را بر علیه افغانستان تولید و تحریک کنند هنگامی که شورش افغانستان شروع شد مقدرات این مملکت در ایران کمتر از همه جا مایه تشویق و اضطراب واقع گردید در محافل ارتجاعی ایران یک نوع خوشوقتی به واسطه وضعیت سختی که حکومت امانالله‌خان دچار آن شده بود احساس می‌گشت.
اکنون نیز همان محافل فوقالذکر برای تصرف خاک افغان کوشش می‌کنند و نفوذ آنها به حکومت ظاهراً امروزه فوقالعاده قوت گرفته است بدیهی که محافل مزبور در این قضیه تنها نیستند و با وجود تمام این پرده‌پوشیها معهذا گوشهای انگلیس صریحاً نمایان است مقصود انگلیس این است که قطعه از خاک افغان را به ایران بخشیده و ایران را پیرو خود سازد از روی حسابهایی که انگلیس کرده است یک کاسه کردن خاک ایران به حساب افغان باید بر قوت محافل ارتجاعی که احساسات وطنپرستی دارند و نفوذ انگلیس همیشه قائم به وجود آنها بوده بیفزاید ولی ما اطمینان داریم که جامعه ترقی‌خواه ایران و توده وسیعه ملت نقشههای دسته ارتجاعی را که به انگلیس اتکا دارند برهم خواهد زد تودههای ملت افغان و ایران با معرفت به اینکه اگر ممالک شرقی به واسطه نفاق متقابله که انگلیس سعی دارد بین آنها ایجاد کند ضعیف بشوند آن وقت هر یک از آنها جداگانه ممکن است طعمه امپریالیزم انگلیس واقع بشود نمی‌توانند دچار تشویش و اضطراب نشوند.
ما انتظار داریم که دولت ایران معجلاً خود را از محافل ارتجاعی و انگلیس که برای تصرف خاک افغان کوشش می‌کنند کنار خواهد کشید عدم صراحت در این قضیه بیش از این ممکن نیست مداومت یابد در اینجا صراحت کامل لازم است.
این متن مقاله بود که آقایان استماع کردند اگر چه مطالبی را که ایزوستیا انتشار داده است بیشباهت به اراجیف اخیر از قبیل اغتشاش آذربایجان خودکشی امیرلشکر شمال غرب و امثال آنکه در تهران انتشار داشت نیست و ممکن بود اهمیتی به آن نداد ولی چون ایزوستیا ارکان رسمی دولت شوروی است و با موجود بودن روابط دوستانه بین مملکتین انتشار همچو مقاله‌ای نه تنها موهن حیثیات دولت ایران و تهمت به سیاست خارجی ما و بالنتیجه
برخلاف انتظار است بلکه ممکن است در خارج از محیط ایران و در اذهان اشخاص بیاطلاع الغای شبه کرده و انتشارات مجعولی را که مبنای آنها نیز زیاد روشن نیست تقویت نماید. لهذا با اطلاعی که همه ما به بیاساسی نگرانیهای ایزوستیا داریم بنده امروز از آقای کفیل وزارت امور خارجه خواهش می‌کنم مزیداً تأکید سیاست خارجی دولت ایران و سیاست خارجی و روابط ایران و افغانستان را در مجلس بیان بفرمایند که خاطر آقایان مستحضر باشد و از این گونه اراجیف مشوش نشود.
کفیل وزارت امور خارجه- البته این قبیل انتشارات باعث تعجب است و به طور خلاصه آن طوری که لازم است بنده جواب آقای نماینده محترم را عرض می‌کنم ما اگر مقاله ایزوستیا را که آقای نماینده محترم قرائت فرمودند خلاصه بکنیم معنی آن این خواهد بود که دولت ایران در تحت نفوذ انگلیس فرضاً مشغول تجهیزات بوده و مایل است که در امور افغانستان مداخله کند و یا به آنجا اعزام قشون بکند و باز هم شاید معنی آن این خواهد بود که مقالات منتشره در بعضی از مطبوعات ایران که در باب تجاوزات اشرار افغانی به خاک ایران بوده است فقط برای حاضر کردن زمینه برای این قبیل مداخلات دولت ایران بوده است و دولت ایران (یا به قول روزنامه ایزوستیا محافل ارتجاعی ایران) این طور از اصلاحات افغانستان متغیر شده و از پیش آمدهای اخیر افغانستان یک نوع خوشوقتی که (به طوری که گفته شده و اشاره شده است) علامت مقایرت و مباینتی بین دو مملکت است مشهود میشده است حالا که موقع رسیده است دولت ایران می‌خواهد از گرفتاری افغانستان استفاده بکند و به نوبت خودش هم یک ضربتی به این جریانات اصلاح‌خواهانه افغانستان وارد کند برای اثبات اینکه مسائلی که در مقاله ایزوستیا ذکر شده و نتایج حاصل از آن عاری از هر حقیقتی است تصور نمی‌کنم احتیاج به اقامه دلایل زیادی باشد (نمایندگان- صحیح است) زیرا که این اظهارات هم منافی سیاست عمومی ایران و هم مخالف حقیقت و وقاع است و اگر هم برخلاف این می‌بود هیچ علت مؤثری در بین نیست که دولت ایران را مجبور به گفتار و کردار برخلاف عقیده بکند (نمایندگان- صحیح است) دولت شاهنشاهی ایران سیاست خارجی خیلی ساده دارد و چند سال است از این سیاست منحرف نشده و در آتیه هم منحرف نخواهد شد ایران هیچ نوع نقشه ماجراجویانه تا به حال نداشته است نظری هم به یک وجب خاک غیر ندارد ایران مایل است که کلیه ممالک عالم و مخصوصاً همسایههای او حقوق ملی و حدود مملکتی او را محترم شمارند و در عوض هم مطمئن باشد که حقوق و حدود آنها هم از طرف ایران محترم شمرده خواهد شد (نمایندگان - صحیح است) ایران امروزه می‌خواهد با دنیای متمدن در طریق تکاملی که اختیار کرده است راه برود. در ایران امروزه با توجهاتی که از مقام شاهنشاه معظم ما معطوف هست و با هدایت قائد ملی ایران افکار عمومی ایران لزوم صرف تمام قوه و جدیت خود را برای اصلاحات داخلی لازم دانسته و در داخله ایران، به قدری کار داریم که نه میل و نه وقت مداخله در سیاستهای ماجراجویانه که فرض می‌شود و یا نظر داشتن به خاک کسی را داشته باشم (نمایندگان- صحیح است) و در همین حال ما خودمان سیاست مستقلی داریم و دنبال هیچکس و هیچ دولتی نرفتهایم و نمی‌رویم (نمایندگان- صحیح است) و با هم شده که همین سادگی سیاست مملکتی ما باعث سوء‌ظن نسبت به ما شده است ولی خوشبختانه همیشه عمل این قبیل سوء‌ظنها را تکذیب کرده است (صحیح است) ما با تمام همسایههای خودمان می‌خواهیم روابط صمیمی و دوستانه داشته باشیم و برای رسیدن به این مقصود همه همیشه نهایت کوشش را کردهایم و بعدها هم خواهیم کرد (نمایندگان- صحیح است) ما خوشوقت هستیم که در روی همین زمینه سیاست موفق شدیم با دولت شوروی روابط خودمان را در روی اساس صمیمیت و اشتراک منافع بگذاریم و در نتیجه حسن‌نیتی که همیشه از طرفین
ابراز میشده است مذاکراتمان هم به قالب یک قراردادهایی ریخته شده و به صورت یک قراردادهایی در آمده است که آنها هم در موقع خود به اطلاع و تصویب مجلس شورای ملی رسیده است و حالا هم باقی و برقرار هستند حالا هم از طرف ما نسبت به دولت شوروی نهایت درجه احساسات دوستانه و صمیمانه موجود است. همینطور نهایت خوشوقتی و مسرت را داریم که با همسایه دیگر خودمان ترکیه روابط ما کاملاً دوستانه بوده است (نمایندگان- صحیح است) آخرین اختلافاتی که راجع به حدود در بین بود به واسطه امضای مقالات چند روز قبل در آنقره که بین آقایان توفیق رشدی بیک وزیر امور خارجه ترکیه و آقای فروغی سفیر کبیر ایران انجام شده است اصولاً مرتفع شد و دولت شاهنشاهی ایران امیدواری کامل دارد که هیچ چیز روابط دوستانه این دو مملکت را مکدر نخواهد کرد زیرا که ترکیه هم به نوبه خودش مشغول اصلاحات داخلی است و از سیاست ماجراجویانه هم همیشه احتراز دارد ما با دولت انگلیس هم نهایت حسن رابطه را داریم و برخلاف آن چه از ایزوستیا می‌نویسد از دو سال قبل در باب مسائلی که باید بین دولتین حل شود مذاکرات در جریان است و یک قسمت از آنها هم در بهار گذشته به حسن خاتمه منتهی شد و باعث تحکیم حسن نیت و اعتماد مملکتین به یکدیگر شد نسبت به بقیه مسائل هم از مدتی به این طرف باز مذاکرات در جریان است و امیدواری می‌رود که در آتیه نزدیکی آنها هم به صورت یک قراردادهای قطعی در بیاید و برای تصویب به مجلس شورای ملی تقدیم به شود با همسایه دیگر خودمان عراق که تابه حال دارای روابط رسمی نبودیم در این اواخر به واسطه اینکه مانع شناسایی عراق مرتفع شده است (و آن عبارت از رژیم قضایی آن مملکت بود) و تصویب اساس نقض آن رژیم و استقرار رژیم قضایی جدیدی که تمام ساکنین عراق یکسان و یک نهج محکوم آن باشند از طرف شورای جامعه ملل به عمل آمد ما داخل در مرحله شناسایی عراق شدهایم و خیلی هم سعادتمند هستیم که توانستیم مملکت و ملت عراق در الغای رژیم قضایی حالیه کمک و خدمتی بکنیم (نمایندگان- صحیح است) و یقین هم داریم که بعدها دوستانهترین روابطی بین این دو مملکت و دو ملت برقرار خواهد شد و برقرار خواهد ماند و باید عرض کنم که جدیت دولت شاهنشاهی در الغای رژیم قضایی عراق که حالا عرض کردم و همچنین صرف‌نظر کردن به طیب خاطر از مزایای خاص قضایی در مصر چنانچه آقایان نمایندگان اطلاع دارند می‌تواند بهترین شاهد حسن نیت دولت شاهنشاهی نسبت به ممالک شرقیه و علاقهمندی به سعادت آتیه این ممالک بشود (نمایندگان- صحیح است) با افغانستان روابط ما همیشه با نهایت مسرت تلقی میکردهایم و آرزومند بودهایم که این مملکت همسایه و هم‌نژاد و هم زبان و هم مذهب ما طریق تکامل خودش را به راحتی و آسانی طی کند.
در زمانیکه اصلاحات در افغانستان شروع شد نه تنها (مطابق عقیده ایزوستیا) ما متغیر نبودیم بلکه نهایت خوشوقتی را هم داشتیم (نمایندگان- صحیح است) زیرا که ما می‌دانستیم همان جنبش عمومی که در تمام ممالک شرقیه پیدا شد و هر یک از آنها را به طرف آتیه روشنی سوق می‌دهد و همین نهضت عمومی که قهراً اسباب نزدیکی آن ممالک به هم شده و خواهد شد در افغانستان هم موجود شده است ما از ابتدای اصلاحاتی که در افغانستان شروع کردند و بعدها از هیچ نوع کمک و مساعدتی نسبت به آن مملکت خودداری نکردهایم (نمایندگان- صحیح است) و یقین هم داریم که خود دولت افغانستان بهترین مصدق این دعوی ما خواهد بود (یاسایی- کدام دولت؟) بعد از وقوع این پیش‌آمدهای افغانستان که قطعاً سابقاً و لاحقاً هیچ تأثیری در زندگانی داخلی ایران نداشته و ندارد و نمی‌توانسته است هم داشته باشد ما با وسایل عدیده کمک کردهایم و اثبات صمیمیت خودمان را هم کردهایم (کازرونی- بلاعوض) آرزومند هم هستیم که هر چه زودتر بحران حالیه افغانستان
مرتفع بشود و نظم کامل در آنجا برقرار بشود. برای اینکه خوب مسئله واضح و ثابت باشد فرمایش اعلیحضرت شاهنشاه ما در موقع ویزیت اعلیحضرت امانالله خان بهترین شاهد نیت و رویه ما نسبت به افغانستان می‌تواند باشد و آن فرمایش شاهانه این است که حالا شرح می‌دهم: (احساسات و روابط دوستانه بین ما دو نفر کافی برای تأمین روابط بین دو مملکت نیست ایران و افغانستان دارای منافع مشترکه زیادی هستند که آن منافع مشترکه آنها را به همدیگر اتصال می‌دهد و هر دو مملکت باید شانه به شانه در راه ترقی و تعالی سیر بکنند. برای تأمین این مقصود ما مکلف هستیم که احساسات قلبی خودمان را در اطرافیها و دولتهای خودمان و در مردم مملکت و ملت خودمان تلقین بکنیم و حس لزوم دوستی و نزدیکی بین دو مملکت را طوری تقویت بکنیم که اگر هیچ نوع روابط شخصی هم بین ما موجود نباشد معذلک سیاست مملکتین در روی پایههای دوستی و تشریک منافع محکمتر و بهتری باقی و برقرار بماند)
این فرمایشات ملوکانه بود دولت شاهنشاهی ایران کاملاً پیرو و مروج این نظر بوده است و بنابر این باید دانست که احتمال هر نوع سوءقصدی از طرف ایران نسبت به افغانستان به کلی عاری از هر منطق و حقیقتی است (نمایندگان- صحیح است) البته روزنامههای ما جراید حوادث سرحدی و تجاوزات اشرار افغانی را به خاک ایران ذکر کردهاند و بعدها هم ذکر خواهند کرد حوادث است اتفاقات است ذکر می‌شود هیچ قابل تردید هم نیست که در تحت تأثیر بحران داخلی افغانستان و دامنه دزدی و تجاوز دسته‌جات قطاعالطریق به خاک ایران و نهب اموال و قتل نفوس توسعه پیدا کرده است (نمایندگان- صحیح است) با وجود اینکه اگر موقع عادی می‌بود و این حالت حالیه نبود ممکن بود که ما اقدامات شدیدی هم در مقابل این قبیل تجاوزات بکنیم (نمایندگان- صحیح است) مع‌ذالک در این زمینه همه ما بردباری کردهایم و با نهایت دوستی بوالی هرات و سایر مأمورین انجام لزوم جلوگیری از این قبیل وقایع را تذکر دادهایم خوب واضح است که هیچکس هم نباید توقع داشته باشد که دولت در صدد حفظ حدود و جان و مال اتباع خودش برنیایدی (نمایندگان- صحیح است) و فرضاً ملاحظه بکنید که این اقدام دولت ایران مورد سوءتعبیر بعضی اشخاص بیاطلاع ممکن است واقع شود.
در خاتمه عرایضه از ذکر این نکته نمی‌توانم خودداری بکنم که این قبیل انتشارات ایزوستیا که به نام ذیعلاقه بودن به مقدرات ممالک شرقیه صورت می‌گیرد به نظر می‌آید که کاملاً برخلاف مصالح و منافع ممالک شرقیه باشد و اگر حقیقتاً ایزوستیا می‌خواهد بخواهد نسبت شرقیه ابزار علاقه و شاید نسبت به همدیگر و الغای شبه و تردید از احساسات پاک و صمیمانه آنها نسبت به یکدیگر خودداری بکنند زیرا که مثلاً اگر صدر امور افغانی شواهد عدیده از حسن نیت و دوستی ایران نسبت به افغانستان نمی‌داشتند و خود آنها عاری از حقیقت بودن مندرجات ایزوستیا را ملتفت نمی‌شدند و فقط می‌خواستند از روی انتشارات این روزنامه نسبت به دولت ایران قضاوت بکنند حقاً باید ایران را دشمن خودشان تصور می‌کردند و این تصور هم مسلماً به ضرر نزدیکی ممالک شرقیه ایروستیا طرفدار آن است می‌تواند باشد بیش از این در خصوص عرضی را لازم نمیدانم.
جمعی از نمایندگان- دستور
رئیس- وارد دستور می‌شویم نتیجه استخراج آرای کمیسیونها قرائت می‌شود و چون کمیسیون امور خارجه کارهای فوری داشت از آقایان دعوت شد هیئت‌رئیسهشان را انتخاب کردند و کارهاشان به سرعت انجام داده شد حالا نتیجه استخراج آرا قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل خوانده شد)
مقام منبع ریاست عظمی دامت عظمه
نتیجه استخراج آرا کمیسیونهای هشتگانه منتخبه در مجلس که در جلسه بیست و دوم فروردین ۱۳۰۸ اخذ آرا به عمل آمده و آقایان نظار استخراج کردهاند به ترتیبی است که ذیلاً به عرض می‌رسد.
کمیسیون قوانین عدلیه- عده رأی دهندگان ۱۰۵ نفر
آرای ماخوذ ۱۰۰ رأی
طباطبایی دیبا ۸۶ رأی
طهرانی ۸۴ رأی
شریعتزاده ۸۱ رأی
مفتی ۸۱ رأی
افسر ۸۱ رأی
جمشیدی ۸۰ رأی
مولوی ۷۹ رأی
آقاسیدیعقوب ۷۸ رأی
جهانشاهی ۷۷ رأی
یاسایی ۷۴ رأی
کفایی ۶۷ رأی
احتشام‌زاده ۵۵ رأی
کمیسیون امور خارجه- عده رأی دهندگان ۱۰۵ نفر. آرا مأخوذه ۱۰۰ رأی
۱- دکتر امیر اعلم ۹۲ رأی ۲ - قراگوزلو ۹۱ رأی ۳ - فهیمی ۸۸ رأی ۴ - دشتی ۸۸ رأی ۵ - عباس میرزا ۸۷ رأی ۶ - خواجوی ۸۷ رأی ۷ - ایل‌خان ۸۶ رأی ۸ - ذوالقدر ۸۶ رأی ۹ - رفیع ۸۵ رأی ۱۰ - دیوان‌بیگی ۸۴ رأی ۱۱ - مجد ضیایی ۸۲ رأی ۱۲ - کیانوری ۷۳ رأی
کمیسیون پست و تلگراف- عده رأی دهندگان ۱۰۳ نفر آرای مأخوزه ۱۰۳ رأی
۱- مخبر فرهمند ۹۴ رأی ۲ - وهاب‌زاده ۸۷ رأی ۳ - اسفندیاری ۸۶ رأی ۴ - قاضی نوری ۸۶ رأی ۵ - ساگینیان ۸۶ رأی ۶ - امیر عامری ۸۰ رأی
کمیسیون فواید عامه- عده رأی دهندگان ۱۰۱ رأی - آرای مأخوذه ۱۰۰ رأی
۱- فرشی ۸۹ رأی ۲ - افخمی ۸۷ رأی ۳ - امین اصفهانی ۸۶ رأی ۴ - کاشانی ۸۳ رأی ۵- بزرگ‌نیا ۸۳ رأی ۶ - لاریجانی ۸۲ رأی ۷ - طلوع ۸۰ رأی ۸ - خطیبی ۷۸ رأی ۹ - اعتبار ۷۴ رأی ۱۰ - روحی ۷۳ رأی ۱۱ - اورنگ ۷۲ رأی ۱۲ - ظفری ۶۷ رأی
کمیسیون معارف- عده رأی دهندگان ۱۰۳ آرای مأخوذه ۹۸ رأی
۱- دکتر طاهری ۸۸ رأی ۲ - آیت‌الله‌زاده شیرازی ۸۵ رأی ۳ - حاج‌سیدمحمود ۸۴ رأی ۴- مؤید احمدی ۸۲ رأی ۵ - محمدولی میرزا ۸۲ رأی ۶ - آقازاده سبزواری ۸۱ رأی ۷- وثوق ۸۱ رأی ۸ - دبستانی ۷۵ رأی ۹ - ضیا ۷۵ رأی ۱۰ - ناصری ۷۱ رأی ۱۱ - شریفی ۷۱ رأی
آقای محمدعلی میرزا دولتشاهی نیز در درجه دوازدهم ۵۱ رأی داشتهاند و چون عده رأی دهندگان ۱۰۳ نفر بودهاند بنابراین ایشان حائز اکثریت تام نخواهند بود کمیسیون نظام عده رأی دهندگان ۱۰۳ نفر عده آرا ماخوذه ۹۷ رأی
۱- بیات ماکویی ۸۸ رأی ۲ - دهستانی ۸۸ رأی ۳ - حبیبی ۸۸ رأی ۴ - رحیم‌زاده ۸۷ رأی ۵ - مقدم ۸۶ رأی ۶ - پالیزی ۸۰ رأی
کمیسیون داخله- عده رأی دهندگان ۱۰۴ نفر عده آرای متخذه ۱۰۱ رأی
۱- حاج امین تربتی ۸۸ رأی ۲ - مخبر فرهمند ۸۸ رأی ۳ - مسعودی ۸۷ رأی ۴ - اسکندری ۸۷ رأی ۵ - جلایی ۸۵ رأی ۶ - مصباح فاطمی ۸۴ رأی ۷ - حیدری ۸۴ رأی ۸ - پورمحسن ۸۳ رأی ۹ - ملک‌آرائی ۸۳ رأی ۱۰ - شهداد ۸۱ رأی ۱۱ - نجومی ۸۰ رأی ۱۲ - آقایان ۷۴ رأی
کمیسیون قوانین مالیه- عده رأی دهندگان ۱۰۴ نفر عده آرا متخذه ۱۰۱ رأی
۱- مرتضی قلی خان بیات ۸۷ رأی ۲ - طالش‌خان ۸۶ رأی ۳ -طباطبایی بروجردی ۸۲ رأی ۴- شمیرانی ۸۰ رأی ۵ - ملک‌مدنی ۸۰ رأی ۶ - کازرونی ۷۸ رأی ۷ - عدل ۷۷ رأی ۸ - حکمت ۷۷
رأی ۹ - فولادوند ۷۶ رأی ۱۰ - هزارجریبی ۷۰ رأی ۱۱ - کلالی ۶۶ رأی ۱۲ - اسدی ۶۵ رأی
رئیس- راپورتی از شعبه اول راجع به انتخاب آقای اقبال است قرائت می‌شود. آقای روحی
(آقای روحی در محل نطق راپورت مزبور را به شرح ذیل قرائت نمودند)
انتخابات قائنات در بیرجند که مرکز انجمن مرکزی آن حوزه است در ۳۰ آذر ماه ۱۳۰۷ شروع و جریان قانونی آن با رعایت تمام جهات و نکات قانونی در انجمنهای فرعی و اصلی مراعات شده و کلیه آرای حوزه اصلی و فرعی بالغ بر ده‌هزار و بیست و چهار رأی بوده است که سه‌هزار و ششصد و هفتاد و دو ورقه آن به اسامی مختلفه داده شده و شش هزار و سیصد و پنجاه و دو رأی به اسم آقای میرزا علی خان اقبال بوده است. در قسمتهای مؤخره انتخابات قائنات نیز از طرف انجمن مرکزی تدقیقاً رعایت قانون شده و در تمام موعد مقرره شکایت و اعتراضی به هیچ‌وجه واصل نشده است بنابراین انجمن مرکزی حوزه قائنات اعتبارنامه آقای میرزا علی‌خان اقبال را صادر و معزی‌الیه را وکیل و نماینده کلیه حوزه انتخابیه قائنات برای هفتمین دوره تقتینیه معرفی نمودهاند شعبه اول نیز با کمال دقت به دوسیه انتخابیه قائنات تفحص و رسیدگی کامل نموده و چون جریان آن کاملاً منطبق با قانون و شکایتی نیز در دوسیه دیده نشد شعبه اول با اکثریت آرا صحت نمایندگی آقای اقبال را تصدیق و به صحت آن رأی داده و خبر آن را برای تصویب تقدیم به مجلس شورای ملی می‌نماید.
رئیس- آقای عدل
عدل- موافقم.
رئیس- آقای زوار
زوار- موافقم.
بعضی از نمایندگان- مخالفی ندارد.
رئیس- رأی گرفته می‌شود ... عده کافی نیست.
(در این موقع چند نفر از آقایان نمایندگان وارد مجلس شدند)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به نمایندگی آقای اقبال از قائنات و بیرجند موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. خبری از کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به آقای حاج‌سیدمحمود رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل خوانده شد)
نماینده محترم آقای حاج‌سیدمحمود مجتهد به واسطه گرفتاری‌های شخصی و بعضی پیش‌آمدها مجبور به مسافرت گردیده و تقاضای شش‌ماه مرخصی از تاریخ اول اردیبهشت نموده کمیسیون تقاضای معزی‌الیه را تصویب و اینک خبر آن تقدیم می‌گردد.
رئیس- آقای زوار
زوار- موافقم.
رئیس- آقای رفیع
رفیع- موافقم.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده وجود آقای حاج سید محمود را در این مجلس مغتنم می‌شمارم بنده عقیده ندارم مثل آقای حاج سید محمودی شش ماه غائب باشند خوب نیست و وجود ایشان به جهت این مجلس لازم است و گمان می‌کنم تشریف بردن ایشان از این مجلس یک سوء‌اثری برای مجلس پیدا شود و عقیده ندارم که ایشان تشریف ببرند و از این جهت مخالفم و عقیده دارم که وجود ایشان در مجلس باشد و هر قسم می‌توانند به جهت این مملکت کار بکنند.
رئیس- آقای زوار
زوار- تصور می‌کنم که نماینده محترم آقای فیروزآبادی از نقطه‌نظر هم لباسی هم که باشد از مخالفت صرف‌نظر بفرمایند و تصدیق خواهید فرمود که وجود محترم ایشان در گیلانات منشاء یک اثرات مهمه‌ای است و تصور می‌کنم که ایشان در آن محلی که هستند بهتر و
خوبتر بتوانند نسبت به مملکت و ملت خدمت بکنند و این را هم از نقطه‌نظر کمال ابهامی که به ایشان دارم تصدیق داریم که مسافرت ایشان سه ماه از اینجا به گیلان
بعضی از نمایندگان- شش ماه
زوار- شش ماه از روی هوا و هوس نیست و در این صورت تصور می‌کردم که نماینده محترم هم از آن نقطه‌نظری که عرض کردم هم لباسی هم که باشد مخالفتی نفرمایند و این را اطمینان می‌دهم که مسافرت حضرت آقای حاج‌سیدمحمود به گیلان فقط و فقط از نقطه‌نظر خدمت به ملت و مملکت است.
رئیس- موافقین با مرخصی ایشان قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. خبر کمیسیون امور خارج راجع به عهدنامه تحریم جنگ قرائت می‌شود، شور ثانوی است.
(این‌طور خوانده شد)
کمیسیون امور خارج لایحه نمره ۲۵۵۶۵ دولت را راجع به مشارکت دولت ایران در معاهده تحریم جنگ که شور اول به تصویب مجلس شوری رسیده بود مطرح و چون یک فقره اعتراضی که رسیده بود قابل توجه ندانسته لذا عین ماده واحده سابق را برای تصویب به مجلس شورا تقدیم می‌نماید.
ماده واحده- مجلس شورای ملی با در نظر گرفتن مراصله وزارت امور خارجه که در ۱۱ مهرماه ۱۳۰۷ به نماینده دول متحده امریکا در طهران نوشته شده مشارکت دولت ایران را در عهدنامه تحریم جنگ مورخه ۲۷ اوت ۱۹۲۸ منعقده پاریس مشتمل بر یک مقدمه و سه ماده تصویب و به دولت اجازه می‌دهد که سندالحق ایران را به عهدنامه مذکوره به دول متحده امریکا تسلیم نماید.
رئیس- مختصر اعتراضی که رسیده است از آقای یاسایی است تعقیب می‌کنید اعتراض‌تان را؟
یاسایی- بلی.
رئیس- قرائت می‌شود.
(به شرح آتی خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده راجع به عهدنامه تحریم جنگ عبارت اخیر این طور اصلاح و به کمیسیون ارجاع گردد به جای (و به دولت اجازه می‌دهد که سند الحاق ایران را به عهدنامه مذکور به دول متحده آمریکا تسلیم نماید) نوشته شود (و به دولت اجازه می‌دهد که سند الحاق ایران را به سایر دول امضا کننده عهدنامه مزبور به دول متحده امریکا تسلیم نماید.
رئیس- آقای یاسایی
یاسایی- عرض می‌شود مقصود بنده از این اعتراض و پیشنهاد اصلاح عبارتی است که به نظر بنده لازم بود چون اصل این معاهده جنبه ادبیش بیشتر از جنبه عملیش است بالاخره دولت ایران اعلام می‌کند ولی با تجهیزاتی که دول امضا کننده تهیه می‌کنند و علی‌المتوالی به ما اطلاع می‌رسد که جنگ در دنیا می‌شود و طیاره می‌سازند و بودجه جنگ زیاد می‌شود امضای این معاهده از قبیل مباحث و الفاظ تلقی می‌شود این است که بنده پیشنهاد کردم لااقل جنبه ادبی آن اصلاح شود چون غیر از این جنبه، جنبه دیگری ندارد و حالا هم پس می‌گیرم.
کفیل وزارت امور خارجه- عرض کنم عبارتی که نوشته شده است اصل ترجمه از فرانسه است و متن این معاهده هم به فرانسه و انگلیسی معتبر است با عبارت فارسی همینطور است که می‌فرمایید ولیکن کلیه امضا کنندگان را در عبارتی که متن فرانسه است دارد و در آن صورت نظر جنابعالی تأمین است.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده واحده.
فیروزآبادی- بنده عرضی دارم.
رئیس- جنابعالی نمی‌توانید حرف بزنید حرف در معاهدات وقتی می‌توانید بزنید که بیست و چهار ساعت قبل طبع شده باشد. رأی گرفته می‌شود به ماده واحده موافقین قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- عهدنامه تحریم جنگ تصویب شد. خبر از
کمیسیون امور خارجه راجع به معاهده ایران و آلمان مطرح است.
(این طور خوانده شد)
خبر از کمیسیون امور خارجه به مجلس
کمیسیون امور خارجه لایحه نمره ۲۳۹۱۴ راجع به معاهده بین دولت ایران و آلمان را که شور اول آن به تصویب مجلس رسیده بود مطرح نموده و چون اعتراضی نرسیده عین مواد سابق را تصویب و ماده واحده ذیل را پیشنهاد می‌نماید.
مجلس شورای ملی در جلسه عهدنامه مودت مشتمل بر پنج ماده و یک پرتکل اختتامیه و همچنین قرارداد تجارتی و گمرکی و بحرپیمایی را مشتمل بر دوازده ماده و یک پرتکل اختتامیه و مراسله متعاطیه راجع به کشتی‌های جنگی که در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۰۷ بین دولت ایران و آلمان امضا شده تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
رئیس- عهدنامه مودت مطرح است به ماده اول دوم، سوم، چهارم، پنجم و پرتکل اختتامیه هیچگونه اعتراضی نرسیده است. شور قانون در کلیات مطرح است اعتراضی نیست. رأی گرفته می‌شود به عهدنامه مودت موافقین قیام فرمایند.
(اکثر بر خاستند)
رئیس- تصویب شد. قرارداد اقامت مطرح است. به ماده یک، دو، سه، چهار، پنج، شش، هفت، هشت، نه، ده و پرتکل اختتامیه اعتراضی نرسیده است شور در کلیت ثانوی مطرح است اعتراضی نرسیده است. رأی می‌گیریم به قرار داد آقامت موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قرارداد تجارتی و گمرکی و بحرپیمایی مطرح است. به ماده یک، دو، سه، چهار، پنج، شش، هفت، هشت، نه، ده، یازده، دوازده و پرتکل اختتامیه، مراسله اول و دوم اعتراضی نرسیده است. شور در کلیات ثانوی مطرح است. اعتراضی نرسیده است. رأی می‌گیریم به قرارداد تجارتی و بحرپیمایی و گمرکی موافقین قیام نمودند.
(عده زیادی برخاستند)
رئیس- تصویب شد. ماده واحده قرائت می‌شود و به مجموع رأی گرفته می‌شود.
(به شرح سابق خوانده شد)
رئیس- مقصود از جلسه جلسه ۲۷ فروردین امروز است. موافقین با ماده واحده قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. خبر کمیسیون محاسبات راجع به لایحه تفریغ بودجه ۱۳۰۷ مطرح است.
بعضی از نمایندگان- ۱۳۰۶
رئیس- ۱۳۰۶ مطرح است. قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
کمیسیون محاسبات لایحه تفریغ بودجه یک‌هزار و سیصد و شش مجلس شورای ملی تقدیمی اداره محترم مباشرت را در جلسات عدیده تحت شور و مطالعه قرار داده و پس از رسیدگی کامل به تمام ارقام بودجه مصوبه و تطبیق آن با اقلام مخارج و مراجعه به اسناد خرج مثبته موجوده سنه مذکوره و مداقه در جزییات محاسبه که با نهایت صحت تنظیم یافته است و با تقدیر از حسن انتظامات و زحمات کارکنان آن اداره قسمت محاسبات سال مذکوره را تصدیق و خلاصه آن را ذیلاً به عرض مجلس مقدس می‌رساند:
بودجه اعتباری مجلس و مطبعه و صروت مشروح مذاکرات مصوبه لیله ۲۸ اسفند ماه یک‌هزار و سیصد و شش جمعاً معادل مبلغ ششصد و شصت و یک‌هزار و سیصد و دو تومان می‌شود و مصارف سنه مذکوره به مبلغ ششصد و چهل و هفت هزار و نه‌صد و شش قران و هفت‌صد دینار می‌باشد و مبلغ سیزده هزار و چهارصد تومان و سه قران و دویست دینار کمتر از مقدار مصوبه به مصرف رسیده که این مبلغ از وزارت مالیه دریافت نشده است و عواید حاصله از مطبعه و باغ بهارستان و صورت مشروح مذاکرات مبلغ چهل و شش‌هزار و هفت‌صد و دو تومان و سه قران و دویست دینار
شده است که به تصویب مجلس مقدس برای سرمایه کارخانه کاغذسازی اختصاص یافته کمیسیون محاسبات در جلسه لیله سهشنبه هفتم اسفند ماه پس از تکمیل رسیدگی‌های خود لایحه تفریغ بودجه ۱۳۰۶ تقدیمی اداره مباشرت را که عبارت از دو ماده و یک صورت ضمیمه است عیناً تصدیق و اینک برای تصویب به مجلس مقدس می‌نماید.
رئیس- مذاکره در کلیات است. آقا زوار
زوار- موافقم.
رئیس- آقای روحی
روحی- موافقم.
رئیس- آقای شریعتزاده
شریعتزاده- موافقم.
رئیس- آقای یاسایی
یاسایی- وضع اداره مباشرت مجلس ترتیبی شده است که لزوم پیدا کرد که بنده اینجا یک عرایضی بکنم اولاً مطابق نظامنامه اداره مباشرت مجلس رئیس ندارد قضیه هم بین سه نفر مباشر شوروی است و یک نفر همه کاره نیست جریان گذشته بر اثر لیاقت آقای ارباب این‌طور عملی بود که قاضایا شخصی شده است حالا بنده از آقای شمیرانی اینجا می‌پرسیدم که لایحه تفریغ بودجه که خودتان تنظیم کرده‌اید باید رأی داد دیگر ایشان می‌گویند که بنده اطلاع ندارم خیلی خوب مباشر اطلاع ندارد و لایحه تفریغ بودجه می‌آید به مجلس مباشری را که ما زحمت می‌کشیم رأی می‌دهیم خوب پس یک نفر انتخاب کنیم یک نفر که انتخاب کردیم راحت‌تر است بنده در اصل لایحه و صحت و سقم آن نمی‌خواهم عرض کنم و در صحت عمل آقای ارباب هم نمی‌خواهم تردیدی کنم ولی ترتیب جریان امور در اداره مباشرت به این نحوی که هست به عقیده بنده مطابق نظامنامه نیست.
رئیس- آقای ارباب
ارباب کیخسرو- اگر آقای شمیرانی فراموش کرده باشند تقصیر بنده نیست امضای ایشان در اداره مباشرت حاضر است می‌فرمایید الان می‌آورند و به نظر آقایان می‌رسانم که تفریغ بودجه خوانده شده است و ایشان امضا کردهاند و تقدیم مجلس شده است الان کتابچه امضا شده ایشان در اداره مباشرت هست آقای امیرحسین‌خان هم که یکی از مباشرین هستند می‌دانند که تمام کارها در آنجا مذاکره می‌شود و صورت‌جلسه نوشته می‌شود بعد که آن صورت‌جلسه نوشته شد امضا می‌شود آن کتابچه صورت‌جلسه امضا شده حاضر است و امضا ایشان را هم دارد.
رئیس- آقای زوار
زوار- موافقم.
رئیس- آقای شریعتزاده
شریعتزاده- موافقم.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- موافقم.
رئیس- معلوم می‌شود که مخالف دیگر نداریم.
شمیرانی- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- بفرمایید.
شمیرانی- بنده خواستم خاطر آقایان را مستحضر کنم اینکه آقای ارباب فرمودند که صورت‌جلسه را بنده امضا کردهام امضا کردن صورت‌جلسه لازمه‌اش این نیست که بنده تفریغ بودجه را دیده باشم جلساتی که تشکیل می‌شود در اداره مباشرت شاید یک جلسه بنده نبودم و اگر هم بنده بوده‌ام در اصول مطالب مذاکره می‌شود که مثلاً لایحه تفریغ بودجه را می‌خواهیم به مجلس تقدیم کنیم مخصوصاً در آن جلسه بنده حضور نداشتم جلسه مباشرت تشکیل شد و بنده در جلسه بعد که آمدم اصولش را به بنده گفتند که تنظیم صورت تفریغ بودجه است که باید تقدیم مجلس شورای ملی بشود.
رئیس- آقای زوار
زوار- حقیقتاً اصل قدردانی دارد از بین می‌رود بنده اول جواب نماینده محترم آقای یاسایی را عرض می‌کنم بعد جواب آقای شمیرانی را. اولاً رئیس در اداره مباشرت
همان طوری که فرمودید ما قائل نیستیم ما سه نفر مباشر انتخاب می‌کنیم و آن سه نفر مطابق ترتیباتی که دارند امور را اداره می‌کنند ما فقط سالیانه اینجا یک امضایی می‌بینیم که نوشته است از طرف اداره مباشرت مجلس شورای ملی و اگر آقای ارباب رئیس بودند بایستی بنویسند رئیس اداره مبارشرت ترتیب داخلی اداره مباشرت هم این‌طور است که امورات را تقسیم می‌کنند. محاسبات نظر به دقتی که آقای ارباب کیخسرو در محاسبات به خرج داده‌اند مسئولیت محاسباتی به ایشان است و ایشان هم در واقع.
یاسایی- تقسیم را مجلس کرده است یا نظامنامه؟
زوار- با شما نیست با خود آنها است ما سه نفر را مسئول می‌دانیم در امور اداره مباشرت حالا آقای شیروانی اقرار صریح می‌کنند که بنده ایفای وظیفه‌ام را نکرده‌ام و حاضر نمی‌شوم و فرضاً هم که حاضر بشوم وقت نمی‌کنم این تقصیر ارباب کیخسرو نیست و نه ربطی به آقای امیرحسین‌خان دارد ایشان یک اقرار صریحی در قصور خودشان می‌کنند. عرض کنم آقا وکیل که بالاخره افعل‌التفضیلی ندارد حضرت‌عالی از سمنان و دامغان انتخاب شده‌اید شخص ارباب کیخسرو از طرف زردشتی‌ها جزء ملل متنوعه انتخاب شده‌اند فقط بر اثر زحمات ایشان و زحمات غیر قابل انکاری که ایشان در ظرف این بیست و دو سال برای مجلس کشیده‌اند این امور به ایشان محول می‌شود. آیا حقوق اضافی به ایشان می‌دهید؟ ایشان هم می‌توانند بگویند آقا من هم یک نفر وکیل می‌آیم اینجا بعد هم می‌روم و آن قسمتی هم که به من محول شده است که رسیدگی به محاسبات است رسیدگی می‌کنم، التفات فرمودید آقا؟ رسیدگی کردن به اخلاق پیشخدمت‌ها که اخلاق آنها را رسیدگی کنند جزء مباشرت است؟ رسیدگی به نظافت این محوطه جزء مباشرت است؟ یک مطبعه را که وارد کردهاند و عالم مطبوعات را محترم ساخته‌اند این جزء مباشرت است؟ چرا انصاف را زیر پا می‌گذارید؟ چرا قدر خادمین مملکت را نمی‌دانید من با ارباب کیخسرو هیچ نوع رابطه خصوصی ندارم و صریح هم می‌گویم ولی ارباب کیخسرو از بیست و دو سال به این طرف خادم حقیقی این مملکت و ملت است (نمایندگان- صحیح است)
رئیس- آقای اورنگ که موافقند؟
اورنگ- بلی.
رئیس- آقای وثوق
آقاسیدمرتضی وثوق- بنده این مذاکراتی را که می‌شنوم آقای زوار می‌فرمایند مجبورم دفاع کنم.
زوار- دفاع کنی؟!
وثوق- بلی آقا جنابعالی می‌فرمایید امورات اداره مباشرت...
رئیس- آقا حرف خودتان را بزنید.
وثوق- امورات اداره مباشرت تقسیم شده است. محاسبات مخصوص به فلان آدم فلان کار مربوط به فلان شخص کی معین کرده است؟
زوار- سه نفر مباشر خودشان نشسته‌اند و معین کردهاند.
وثوق- نظامنامه که تقسیم نکرده‌اند که محاسبات با آقای ارباب باشد امورات دیگر با کسی دیگر باشد نظامنامه معین می‌کند که امورات داخلی مجلس با مباشرین است اخلاق مستخدمین جزء با مباشرین است تنظیمات محوطه مجلس با مباشرین است و محوطه مجلس البته باید تمیز باشد و اخلاق مستخدمین باید خوب باشد. قدردانی بلی ما نیامده‌ایم اینجا قدردانی از آقای ارباب کیخسرو نکنیم خیر ما هم قدردانی از ایشان می‌کنیم ولی می‌خواهیم ببینیم که محاسبات همیشه بایستی مستمراً دست ایشان باشد؟ در مباشرت خیلی تبعیضات می‌شود بنده نمی‌خواهم بعضی حرف‌ها را اینجا بزنم.
زوار- خیر بفرمایید.
وثوق- بلی، می‌خواهم عرض کنم که دلیلش چیست که شما می‌آیید اینجا و با این حرارت دفاع می‌کنید خیلی اشخاص هستند که هزار تومان سه‌هزار تومان پول از مباشرت می‌گیرند ولی به بعضی‌ها سی تومان هم داده نمی‌شود.
زوار- این حرف‌ها چه چیز است آقا؟
رئیس- آقای روحی
روحی- عرض کنم اداره مباشرت بد است یا خوب باید اصلاحش را نمایندگان بخواهند برای اینکه ما همه باید خدمتگذاری به مملکت بکنیم و در مرحله اول باید اصلاحات را از اینجا شروع کنیم من عقیده ندارم اصلاً صحبت‌های بین یا یک حرف‌های شخصی یا خصوصی زده شود اصلاً بین نمایندگان این حرف‌ها پسندیده نیست یک قسمت را بنده چون مباشر بودم لازم است که توضیح بدهم برای آقای یاسایی یا برای آقای وثوق مباشرین کارها و وظایف را تقسیم می‌کنند سه نفر مباشر در عرض هم هستند و در نظامنامه هم رئیس برای مباشرت معین نشده و تا این تاریخ هم این طوری بوده است که مباشرین می‌نشسته‌اند و کارها را به سه قسمت تقسیم می‌کنند کتابخانه و ملزومات و یک قسمت را یک مباشر در نظر می‌گیرد عمارت و باغ بهارستان و سرایدار خانه یک نفر دیگر محاسبات و امور مالی را هم یک نفر مباشر دیگر تکفل می‌کند و آن وقت برای این سه تقسیم هم تراضی می‌کنند و هیچ این ترتیب نیست که یک نفر مباشر را مجبور باشند الی‌الابد برای محاسبات با کار دیگر قرار دهند ولی یک چیزی هست که بنده برای استحضار خاطر آقایان عرض می‌کنم اینکه می‌فرمایید چرا یک قسمت کار را در مباشرت فلان مباشر می‌کند آقا محاسبات مجلس روزی شش ساعت وقت می‌خواهد که یک نفر بیاید مراقبت و دقت کند یک اداره بزرگی است مراسلات دارد صادرات و واردات دارد وقت می‌خواهد و به عقیده بنده این فرمایشاتی هم که آقایان می‌فرمایند مربوط به تفریغ بودجه نیست فقط تفریغ بودجه عبارت از این است که این مخارجی که شده است درش تدقبق کنیم ببینیم در سال گذشته چه خرجی کردهاند و مخارجی که کردهاند مطابق قانون بوده است و بر طبق آن چیزی بوده است که مجلس تصویب کرده است یا بر طبق اراده شخصی است این موضوع الآن مطرح است و عقیده دارم الآن آقایان دقت بکنند به بینند واقعاً این بودجه که تصویب کردهاند مطابق مصوبات مجلس خرج شده است یا نه والّا این صحبت‌ها در اینجا مورد ندارد.
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به شور در مواد موافقین قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد ماده اول قرائت می‌شود..
(به شرح آتی خوانده شد)
ماده اول- مخارج مجلس شورای ملی از بابت دوازده ماهه سال ۱۳۰۶ موافق قسمت (۱) الی (۳) ضمیمه بر طبق بودجه مصوبه مبلغ ششصد و چهل و هشت هزار و نه‌صد و یک تومان و شش قران و هشت‌صد دینار تصویب می‌شود.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- در موضوع بودجه مجلس و این صحبت‌هایی که می‌شود بنده اساساً هیچ میل ندارم در این باب وارد بشوم برای اینکه بینی و بین‌الله بودجه مجلس بهترین بودجه‌ها است و ترتیب آن خیلی خوب است و اگر چنانچه یک مسائل داخلی خودمان داشته باشیم در جلسه خصوصی باید صحبت کنیم و آن مسائل را حل کنیم. اما موضوع عرض من راجع به دولت است در مجلس ششم مجلس یک پیشنهادی را قبول کرد که صرفه‌جویی‌های دوره ششم مجلس هر چه واقع می‌شود برود در بانک برای سرمایه کارخانه کاغذسازی و چون این فکر را بینی و بین‌الله آقای رهنما در مجلس برایشان پیش آمد و بعد آقای روحی هم که مخبر بودند این پیشنهاد را قبول کردند و مجلس این را استقبال کرد و در دوره ششم باز یک قدم ثانی برای این مسئله برداشته شد راجع به اینکه صرفه‌جویی دوره ششم هم علاوه بر آن سرمایه بشود حالا در دوره هفتم برای خاطر اینکه ما کاملاً در نظر داشتیم که صرفه‌جویی‌های وزارتخانهها تمرکز پیدا کند نسبت به عواید مملکت که دولت صرفه‌جویی‌ها را یک لقمه تازه پیدا نکند و اهمیت بهش بدهند این یک تصمیمی بوده
است که ایجاد شده است وقتی که بودجه ۱۳۰۷ مطرح واقع شد در این باب در مجلس اظهاری نشد که صرفه‌جویی آن باز به حساب کارخانه کاغذسازی برود اما از قراری که بنده می‌شنوم حالا خواستم آقای ارباب که از این امر مستحضرند درست به بنده اطلاع بدهند که صرفه‌جویی دوره ششم مجلس آیا کلیتاً رفته است به حساب کارخانه کاغذسازی یا نرفته است و اگر رفته است آن چیزی که بنده اطلاع دارم حالا که در بانک ملی قرار داده‌اند یک مال‌المضاربه خیلی کمی برای آن معین شده (در آن باب حرفی نمی‌زنیم) این وجه نسبت به آن مصارفی که در مجلس واقع شده است صرفه‌جویی آن خیلی کم است علت چیست دولت تخلف کرده است. چرا ماهاا نباید مستحضر باشیم که دولت را تعقیب کنیم در مواقعی که از قانون تخلف می‌کند و این را بنده می‌توانم یک نقصی نسبت به کمیسیون محاسبات با اداره مباشر فرض کنم که چه طور شد خبر نداده‌اند. قانون گذشته است که صرفه‌جویی سنه ۳۰۶ تماماً باید به مصرف کارخانه کاغذسازی برسد و حالا صحبت می‌کنند که مال یک سال را داده‌اند و بقیه را نداده‌اند در این باب آقای ارباب کیخسرو یک توضیحی بدهند که بنده مطلع باشم اگر دولت عمل نکرده است ناچارم سؤال کنم و اگر هم جواب نداند مجبورم استیضاح کنم دیگر این‌قدر که می‌توانیم استیضاح کنیم.
رئیس- آقای ارباب کیخسرو
ارباب کیخسرو- بنده قبل از اینکه این جواب را عرض کنم راجع به مسائلی که قبلاً گفته شد فرمایشات آقای وثوق را متأسفانه یک قسمت آن را ملتفت نشدم خوب است بعد توضیح بفرمایید.
در قسمت دیگر که فرمودند بنده محض اطلاع ایشان عرض می‌کنم که مباشرین این کتابچه صورت‌مجلس‌شان است که در اول دوره گذشته وقتی مباشرین معین شدند مخصوصاً مطابق این صورتی که اینجا حاضر است بنده استنکاف کردم از قبول مسئولیت محاسبات و دو نفر دیگر که اینجا به اسم نوشته شده خودشان تفکیک کردند و بنده را برای محاسبات معین کردند و اینجا هم امضا کردهاند بنده خودم داوطلبانه و خودسرانه داخل خدمت نشدم راجع به تفریغ بودجه هم که فرمودند آن را هم به جزییات رسیده‌گی کردهاند و امضا فرموده‌اند. راجع به این قسمت سؤالی هم که آقای آقاسیدیعقوب فرمودند راجع به ۳۰۶ نیست راجع به ۳۰۷ است که اینجا در بودجه تصریح شده. در آخر ۳۰۷ هم که رسیدگی شد به صرفه‌جویی‌ها صد و شش‌هزار تومان محل بود که مجلس محتاج نبود بگیرد و بر حسب تصویبی که مجلس کرده بود می‌بایست هر قدر از بودجه مصوبه کمتر خرج می‌شود و هر قدر تفاوت بودجه ۳۰۷ یا ۳۰۶ باشد این دو تا توأماً جمع‌آوری بشود و مزید بشود بر سرمایه که برای کارخانه کاغذسازی ذخیره می‌شود و بر طبق همین مصوبه در آخر سال ۳۰۷ که حساب شد یک صد و شش‌هزار تومان تفاوت عمل بود و مطابق تصویب مجلس درخواست فرستاده شد به وزارت مالیه که این پول را بدهند که به بانک ملی سپرده شود از وزارت مالیه پنجاه و یک‌هزار تومان این را قبول کردند پنجاه و پنج‌هزار تومان را رد کردند به عنوان اینکه آنچه صرفه‌جویی بودجه ۱۳۰۷ است صحیح است برای اینکه ما در حدود همان بودجه مصوبه در ضمن بودجه کل منظور داشته‌ایم ولی پنجاه و پنج‌هزار تومان جزء بودجه کل نیامده است و محل برای آن نداریم از این جهت فقط پنجاه و یک‌هزار تومان را قبول کردند بپردازند که هنوز نپرداخته و هر وقت بپردازند به بانک ملی داده می‌شود و پنجاه و پنج‌هزار تومان را قبول نکردند این چیزی را که سؤال فرمودند جواب عرض کردم.
رئیس- آقای یاسایی
یاسایی- عرض کنم لایحه تفریغ بودجه عبارت است از اینکه یک مخارجی که در خارج است تطبیق با قانون بشود و یک نظارتی در عمل بشود که درست مطابق قانون این خرج در خارج شده باشد. اگر این شد لایحه تفریغ
بودجه درست است و اگر چنانچه نشد مثل بودجه اعتباری است بنده می‌خواستم از مخبر کمیسیون محاسبات سؤال کنم که آیا به اسناد خرج رسیدگی کردهاند یا همینطور بالاخره مباشرین خودشان متصدی امر هستند؟ متصدی که خودش نمی‌تواند ناظر خرج باشد اگر کمیسیون محاسبات رسیدگی به اسناد خرج سنه ۱۳۰۶ کردهاند و ممکن است آن اسناد خرج را هر وقت ما خواستیم کمیسیون محاسبات قبلاً دیده باشند که توضیح بدهند درست است والّا لایحه تفریغ بودجه را آورده‌اند که این قدر مبلغ اعتبار بود و این‌قدر خرج کردیم ولی اسناد و مدارکش را کی دیده است؟ مباشر که ندیده کمیسیون محاسبات هم ندیده بنده هم که باید رأی بدهم ندیده‌ام.
پورمحسن (مخبر کمیسیون محاسبات)- نماینده محترم فرمودند که در حین عمل می‌بایستی رسیدگی بکنند متأسفانه در آن موقع که بنده نبودم ولی راجع به اسناد خرج عرض می‌کنم در جلسات عدیده آقایان اعضای کمیسیون محاسبات همه حضور داشتند تام قبوض را از یک قران الی ده‌هزار تومان هیچ فرق نمی‌کرد در نهایت دقت تحت‌نظر بگیریم و قلم به قلم رسیدگی کردیم و با دفاتر تطبیق کردیم و بعد از آن تصویب کردیم کاملاً مطمئن باشید و هر وقتی هم میل داشته باشید ممکن است مراجعه کنید.
رئیس- آقای شریعتزاده
شریعتزاده- موافقم.
رئیس- آقای فرشی
فرشی- موافقم.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت اول پنج میلیون و سیصد و چهل و دوهزار و نه‌صد و سی قران و هفت‌صد دینار آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به قسمت دوم پانصد و بیست و یک‌هزار و نه‌صد و سی و چهار قران و هفت‌صد و پنجاه دینار موافقین قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. رأی به قسمت سوم گرفته می‌شود ششصد و چهارده‌هزار و صد و پنجاه و یک قران و سیصد و پنجاه دینار آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(عده کثیری برخاستند)
رئیس- تصویب شد رأی گرفته می‌شود سه مجموع فقرات ثلاثه به مبلغ شش میلیون و چهارصد و هفتاد و نه هزار و شانزده قران و هشت‌صد دینار مطابق مدلول ماده یک آقانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان برخاستند)
رئیس- تصویب شد ماده دوم مطرح است.
(به شرح آتی خوانده شد)
ماده دوم- قسمت چهارم
عایدات مطبعه مجلس ۴۱۸۷۶۱۸۰ قران
عایدات باغ مجلس ۱۷۶۸۳۹۵ قران
عایدات صورت مشروح مذاکرات ۳۰۵۷۷۴۵ قران
جمع ۴۶۷۰۲۳۲۰
رئیس- آقای شریعتزاده
شریعتزاده- موافقم.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- مخالفت بنده از حیث تخصیص دادن این منبع برای کارخانه کاغذسازی که نیست لکن چون عرض من مناسب با این ماده است عرض می‌کنم. فرمایشی که آقای ارباب در جواب بنده فرمودند خیلی اسباب تألم بنده شد که چطور شد دولت می‌آید می‌گوید من سالی ششصد هزار تومان در بودجه اعتبار می‌گیریم برای امور عام‌المنفعه مملکت سال اول نشد سال دوم یک‌دفعه یک میلیون و دویست‌هزار تومان می‌گوید ذخیره کردهام برای چه؟ برای اینکه می‌خواهم کار برای شما درست کنم چه کاری؟ سال دیگر هم افزوده می‌شود مجلس آمد این را در نظر گرفت مخصوصاً اینجا آمدند صحبت کردند که ما سالی دو میلیون پول بهای کاغذ می‌دهیم مملکتی که درش این همه شور و شعف معارف و بیداری و هشیاری معارف واقع شده است نمی‌تواند منتظر بشود که کی کاغذ بیاید و کی کاغذ نیاید. مملکتی که می‌خواهد.
رو به ترقی برود ناچار است اساس ترقی خودش را که اول قدم آن معارف است ایجاد کند. خوب ما می‌بینیم که دولت یک حرف‌هایی می‌زند که می‌گوید ششصد هزار تومان برای منافع عامه می‌خواهم قرار بدهیم (که حلال‌زاده نمی‌بیند) اما راجع به کاغذسازی که یک کار عام‌المنفعه ایست و نفع عامه دارد آقای ارباب می‌گوید که پنجاه و پنج‌هزار تومان را قبول نکرده‌اند چرا از روز اول اداره مباشرت یا کمیسیون محاسبات اطلاع ندادند؟ صرفه‌جویی که صریح ماده است و ماده تصریح کرده است کلیه صرفه‌جویی ... صرفه‌جویی یعنی چه؟ یعنی بودجه که از مجلس گذشت اعتبارش مثلاً هفت‌صد هزار تومان است در آخر سال از این هفت‌صد هزار تومان صد و پنجاه‌هزار تومان زیاد آمده است اعم از اینکه در اینجا مصارف کمتر شده باشد یا نشده باشد این صرفه‌جویی است. ما که نخواستیم دور بریزیم. خواستیم جلو دو میلیون پولی که از این مملکت بیرون می‌رود بگیریم همان فکر بزرگی که در شخص اول مملکت ایجاد شده است در ما هم هست که قدم اقتصادی برای مملکت برداریم دولت اینجا می‌گوید که من صرفه‌جویی برایتان کردم مگر ما می‌خواستیم دور بریزیم ولی یک ایراد کاملی به اداره مباشرت و به کمیسیون محاسبات است که چرا در مجلس سؤال نکردند که این صرفه‌جویی را چرا نیاوردند و به خرج نمی‌آورند. حالا من از مقام ریاست تقاضا می‌کنم که این ماده جداً به دولت تذکر داده شود مطابق ماده ۲۷ قانون اساسی اینجا بنده اخطار می‌کنم به دولت که چرا برخلاف قانون کرده قانون گذشته که صرفه‌جویی برای کارخانه کاغذسازی باشد به چه دلیل اینها را علیحده گذاشته‌اند حتماً باید این پول را بدهند برگردد برود به بانک ملی برای اساس کارخانه کاغذسازی ما مقدمات را تهیه کردهایم متخصص هم آورده‌ایم آخر ما یک قدم هم برای مملکت بردایم همه‌اش دروغ آخر یک سوت کارخانه هم در این مملکت بلند شود تمامش به دادوبیداد که آی ما زنده شدیم آی بیدار شدیم!
رئیس- آقای شریعتزاده
شریعتزاده- بنده چون با یک قسمت از فرمایشات آقای آقاسیدیعقوب راجع به تخلف دولت از اجرای قانون موافقم و ایشان هم نسبت به اصل موضوع مخالفت نکردند لذا بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقای دکتر طاهری
دکتر طاهری- در این صورت تفریغ بودجه شصت و یک‌هزار و چهارصد و پانزده تومان مخارج مطبعه را نوشته است در مقابل عواید مطبعه و باغ بهارستان و صورت مشروح مجلس را چهل و شش‌هزار و هفت‌صد تومان نوشته است چندی پیش که بودجه ۳۰۸ مجلس مطرح بود اینجا در خصوص اینکه عواید مطبعه ضمیمه مجلس باشد یا نباشد و صلاح هست یا نیست مذاکراتی شد آقای ایل‌خان فردا آمدند و یک مذاکرات مشروحی کردند که مطبعه عوایدش چنین است و چنان است حالا بنده می‌بینم در ۳۰۶ که لایحه تفریغ بودجه‌اش آمده است شصت و یک‌هزار و چهارصد و پانزده تومان خرج است و چهل و شش‌هزار و هفت‌صد تومان عایدی است آن هم عایدی باغ و صورت مشروح مجلس ضمیمه است آیا در این صورت آقایان محاسبین رسیدگی کردهاند به این حساب و به این تفاضل و این تناقضی که دارد عواید مطبعه نیست به مخارجش چه لزومی دارد یک بودجه سنگینی را تحمیل خود بکنیم و بگوییم بودجه مجلس ششصد و نودهزار تومان است و مبلغی هم عایدات منظور بداریم به عنوان اینکه کارخانه بیاوریم. شصت و یک‌هزار تومان از دولت بگیریم چهل و شش‌هزار تومان بدهیم برای مطبعه این چه لزومی دارد! یک توضیحی در این خصوص بدهند که مستحضر بشویم.
رئیس- آقای ارباب
ارباب کیخسرو- بنده متأسفانه نمی‌دانستم امروز لایحه تفریغ بودجه مطرح است که اورقای که راجع به آن است حاضر داشته باشم ولی اینجا در مقابل دو مذاکره که شد آنچه به نظرم می‌رسد عرض می‌کنم. اولاً آقای آقاسیدیعقوب اعتراض به اداره مباشرت کردند که چرا اداره
مباشرت راپورت در موقع نداده‌اند موقع گذشته است برای اینکه آخر ۱۳۰۷ بایستی اداره مباشرت رسیدگی به حسابش بکند ببیند چقدر کمتر خرج کرده است و بعد از تعطیل عید که به آن رسیدگی کرده به وزارت مالیه نوشتیم وزارت مالیه جواب نوشته و تازه جواب رسیده از طرف اداره مباشرت هم عریضه به مقام منبع ریاست عرض شده که این تفاوت را وزارت مالیه قبول نمی‌کند تکلیف چیست. پس اداره مباشرت در قسمت خودش ابداً تأخیر نکرده است و در موقع عمل کرده است. در این قسمتی که آقای دکتر طاهری فرمودند اولاً اگر به اقلام رسیدگی بفرمایند خواهند دید که این خرج خرج اداری مطبعه نیست خرج اثاثیه و ماشین‌آلات است برای مطبعه عرض می‌شود آن سال که ما مخارج اداری مطبعه را با عوایدش مطابقه کردیم سه‌هزار و خرده هم فاضل عابدی داشته است چیزی کسر نداشته است بقیه این تفاوت متعلق به ماشین‌آلات و اثاثیه است که مجلس تصویب کرده است و خریده شده و به طور کلی جزء حساب مطبعه آمده است. اثاثیه جزء مخارج اداری نیست. به طوری که قبلاً هم به عرض مجلس رسیده بود ماشین‌آلات و ثاثیه و هر چیزی که برای مطبعه مجلس تهیه شده بود در آخر ۱۳۰۴ بعد از وضع خرج تمام مستهلک شد و یک‌هزار و خرده هم دخل داده است پس تا آن تاریخ تمام قیمت ماشین‌آلات مستهلک شده است از همین نقطه‌نظر بود که مجلس تصویب کرد تمام عواید آن هر چه بشود با عواید باغ بهارستان و بعد هم عواید صورت مشروح مجلس که تصویب شد تمام اینها برای مصرف کارخانه کاغذسازی ذخیره شود بر طبق آن هم عمل شده است راست است عایدات مطبعه نسبت به سابقش کسر کرده این کسر را در سابق هم اگر نظر آقایان باشد در مجلس مذاکره شد که راجع به قسمت تمبر است برای اینکه ماشین‌آلاتی که تهیه شده برای طبع تمبر هم هست اتفاقاً وزارت مالیه چنان مصلحت دید تمبرهای خودش را رجوع کرد به هارلم اینجا مطبعه دیگر تمبر چاپ نکرد تقصیر مطبعه چیست؟ دولت این قسمت کارش را رجوع نکرده است به این جهت این قسمت از عایداتش کم شده است یک قسمت دیگر هم شاید در نظر آقایان باشد که سایر مطبع اینجا شکایتی به مجلس کردند مخصوصاً در ۱۳۰۶ آمدند متحصن شدند شکایت کردند از طرف مجلس کمیسیونی معین شد رأی ترتیب این کار و بالاخره در تأثیر شکایتی که به مجلس شد کمیسیون معین کردند آمدند تصمیمی اتخاذ کردند که به طور کلی چقدر کار به مطبعه مجلس بیاید و چقدر کار به مطبعه مجلس بیاید و چقدر کار به مطبع دیگر برود از این قسمت همه اگر کم و کاستی کرده است بر حسابش نظریات خود مجلس بوده است والّا مطبعه کار خودش را کرده است و قیمت ماشین‌آلاتش را هم به طوری که عرض کردم آن چه که تهیه کرده بود تا آخر ۱۳۰۴ تمام مستهلک شده است و از آن وقت تمام آنها مفتی و مجانی برای مجلس افتاده است.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- آقای یاسایی
یاسایی- با توضیحاتی که خود آقای ارباب دادند بنده می‌خواهم یک عقیده اظهار کنم و آن این است که راستی راستی آیا مجلس شورای ملی لازم است داخل عمل قوه مجریه نشود؟ مطبعه که هیچ کاغذسازی هم بکند یا خیر کاری که وظیفه قوه مجریه است کار وزارت معارف است کار دولت است بکند؟ مجلس شورای ملی وظیفه‌اش وضع قانون است و نباید داخل در عمل اجرایی بشود خوب فردا هم ممکن است پیشنهاد کنیم که چرم‌های صندلی مجلس خراب شده یک کارخانه چرم‌سازی هم از صرفه‌جویی‌های مجلس درست کنیم فردا یکی دیگر هم بگوید بالاخره یک ماشین بخاری برای اینکه اگر میزها شکست بیاورند هیچ اینها مربوط به مجلس نیست این اولاً و ما اگر نظر آقایان باشد رأی دادیم به پیشنهاد آقای رهنما در دوره پنجم که عواید مطبعه تخصیص به کاغذسازی داشته باشد ولی نگفتیم که مجلس این کار را بکند گفتیم این عایدی تخصیص به این کار داشته باشد حالا با توضیحاتی که می‌دهند که عایدات مطبعه کمتر از خرج است هیچ شایسته هست که بودجه‌های مجلس را رقماً سنگین بکنیم بدنامی آن را بنده و جنابعالی ببریم که بودجه مجلس شورای ملی
ششصد هزار تومان هفت‌صد هزار تومان شده است آن وقت بیاییم خرج مطبعه بکنیم و ضرر بکنیم رقابت هم با سایر مطابع بکند این کار عاقلانه نیست و به عقیده بنده باید این کمیسیونی که تعیین شده به نشیند و یک مطالعه و دقتی در این کار بکنند و ببینند آیا مصلحت مجلس این است که کاغذسازی بکند یا نه؟
به عقیده بنده صلاح نیست و این کار دولت است و وزارت قوائد عامه که این ترتیبی هم که حالا توضیح می‌دهند اصلاً این عمل از نقطه‌نظر احتساب و محاسبه یک عمل مضحک و مسخره‌امیزی است مثلاً شصت هزار تومان در سال خرج مطبعه را دولت می‌دهد یعنی از خزانه برمی‌داریم به عنوان خرج مطبعه بعد عایدی که برای مطبعه صرفه‌جویی می‌کنیم چهل و پنج‌هزار تومان خوب اینجا یازده هزار تومان کسر است آن وقت می‌گویند صرفه‌جویی عایدات مطبعه را تخصیص بدهند به کارخانه کاغذسازی؟ شصت‌هزار تومان که بیشتر از چهل و پنج‌هزار تومان است خوب همان شصت‌هزار تومان از اول می‌دهم برای کارخانه کاغذسازی. دیگر چرا شصت هزار تومان از خزانه می‌گیریم و بیاوریم خرج مطبعه بکنیم بعد بگوییم چهل و پنج‌هزار عایدی این مطبعه است و این را می‌گذاریم برای خرید کارخانه کاغذسازی این کار سفیهانه نیست؟ خوب از اول این کار را نکنید و همان شصت هزار تومان را بدهید برای کارخانه کاغذسازی دیگر چرا هر روز بیاییم اینجا و پنجاه هزار تومان و شصت هزار تومان خورد خورد رأی بدهیم و اسباب زحمت فراهم کنیم یک مرتبه دولت لایحه بیاورد و خرج این کار بکند ما سالی ششصد هزار تومان اعتبار داریم برای مخارج اقتصادی آن چطور شد؟ از همان محل بدهند.
رئیس- آقای زوار
زوار- اولاً بنده وظیفه خود می‌دانم که از طرف مجلس شورای ملی یک قدردانی و تشکر بکنم از آقای رهنما که در دوره پنجم این فکر برایشان آمد و از این نقطه‌نظر خواستند یک احتیاجاتی را از مملکت رفع نمایند و این پیشنهاد را کردند حقیقتاً وقتی تصور بفرمایید کاغذ برای مملکت نمی‌خواهم عرض کنم در ردیف گندم و اینها است ولی در ردیف اصول زندگانی است.
عدل- در ردیف اصول هم باشد کار مجلس نیست خیلی چیزها لازم است ولی کار مجلس نیست مجلس قانون گذاری باید بکند نه تجارت...
زوار- آقا مگر شما رئیس مجلس هستید؟
عدل- خیر بنده یک نفر وکیل خیلی فقیر هستم و منتهی حرف راست می‌زنم.
زوار- خیر فقیر نیستید دما کوژی می‌کنید...
(صدای زنگ رئیس)
رئیس (خطاب به زوار)- آقا حرف نان را بزنید.
زوار- بلی عرض کنم که مجلس شورای ملی برای مملکت ایران است همه چیز برای مملکت ایران است بالاخره اگر مجلس شورای ملی هم کارخانه کاغذسازی بیاورد برای این مملکت است برای خودش که نمی‌خواهد اگر مطبعه بیاورد برای مملکت و ملت است و گمان نمی‌کنم مجلس شورای ملی یک ذنب لایغفری کرده باشد اگر بخواهد از پول مملکت احتیاجات مملکت را رفع کند و مطبعه ایجاد کند کاغذسازی ایجاد کند خلاف وظیفه نکرده است.
من تقدیس می‌کنم مجلس شورای ملی را که در تحت ریاست عالیه خودش مطبعه دایر کرده و کاغذسازی هم دایر می‌کند. راجع به مطبوعات هم که فرمودید بنده تصور می‌کنم مکرر در این خصوص صحبت شده است علاوه بر اینکه این تأسیس مطبعه رقابت با مطبوعات ایران نکرده است بلکه یک کمک‌هایی هم به آنها کرده است و اینجا نمی‌توان کاسه گرم‌تر از آش شد خود این مطلب را مدیران مطابع مدیران محترم جراید تصدیق کرده است و بنده نمی‌فهمم این مطبعه چه درد بی‌درمانی شده است یک مطبعه که با یک سرمایه کوچکی
اداره شده و تاکنون آن سرمایه که برای این مطبعه خرج شده است قیمت خودش را مستهلک کرده و داده است در یک مدت خیلی قلیلی و در تحت نظر و جدیت آن کسی که متأسفانه الان طرف اعتراض ما واقع شده است خیلی خوب اداره شده است خلاصه بنده می‌خواهم عرض کنم که هیچ عیبی ندارد چه مجلس کارخانه کاغذسازی بیاورد چه دولت بالاخره هیچ فرقی نمی‌کند مال این مملکت می‌شود و بالاخره مجلس شورای ملی و دولت هرچه می‌کنند برای مملکت است هیچ فرقی ندارد همه خادم مملکت و ملت هستند و هرچه بکنند برای مملکت است بنده عرض می‌کنم که یکی از کارهای برجسته که این مجلس کرده و خواهد کرد آوردن این کارخانه کاغذسازی است که در تحت ریاست عالیه خودش اداره خواهد کرد.
رئیس- آقای عدل
عدل- عرض می‌شود که بنده یک فرمایش آقای ارباب را خواستم توضیح بخواهم می‌فرمایند که مطیعه امسال عوایدش کسر شده است.
ارباب- ۱۳۰۶ نه امسال
عدل- بلی ۱۳۰۶ در هر حال می‌فرمایند فلان‌قدر عایدی کم شده است در عین حال هم می‌فرمایند فلان‌قدر خرج اثاثیه مطیعه شده است و در سنه ۱۳۰۸ هم باز یک مبلغی پیش‌بینی شده است برای خرید اثاثیه خوب دیگر این خرید برای چیست؟ می‌فرمایید که عواید مطبعه کسر شده است. خوب دیگر از نو این را برای چه توسعه می‌دهید؟ تا همین اندازه کافی است دیگر بنده در ابتدا هم با این ترتیب در مجلس شورای ملی مخالف بودم عرض کردم باز هم عرض می‌کنم کتاب چاپ کردن، کتاب فروختن، کارت ویزیت چاپ کردن کار اداره تقنینیه و مجلس نیست حالا به این موضوع کاری ندارم ولی می‌گویم این مطبعه که دایر شده است به قدر کفایت خرجش شده است دیگر توسعه نمی‌خواهد اگر کسر شده است دیگر توسعه نمی‌خواهد اگر کسر شده و عایدی کم دارد دیگر توسعه چرا می‌دهید ما که مجبور نیستیم تمام ماشین‌های فرنگستان را بخریم و بیاوریم جزء مطبعه خودمان بکنیم. این عرض اول بنده دوم عرض بنده این است که این لفظ اکل ز قفا که می‌گویند این است که آدم لقمه را از زمین بردارد و از پشت سرش بیاورد بگذارد و در دهانش بنده می‌گویم اینجا چرا اکل از قفا می‌کنید از دولت سالی ۴۵ هزار تومان می‌گیرید به عنوان کارخانه کاغذسازی دیگر این را عواید مطبعه اسم نگذارید مطبعه که عواید ندارد عوایدش کجا است؟ خودتان می‌گویید کسر می‌کند آن وقت می‌گویید عواید ندارد پس این پول که از خزانه گرفته می‌شود برای کاغذسازی این عایدی مطبعه نیست و اسم او را نباید عایدی مطبعه گذشت چیزی که از دولت گرفته می‌شود و از بودجه دولت کسر می‌شود و گرفته می‌شود این عواید مطبعه نیست.
این را بنده نفهمیدم یعنی چه بنده در بودجه ۱۳۰۸ هم عرض کردم شما این را اسمش را عواید مطبعه نگذارید. سالی فلان مبلغ در بودجه مجلس یا دولت منظور دارید برای کارخانه کاغذسازی آن وقت دیگر لزومی ندارد که این کار را بکنید و کمیسیون محاسبات مجلس را در زحمت بیندازید که اسنادش را رسیدگی کند اینها را دیگر لازم نیست بکنیم این را دو کلمه بنویسید که برای تأسیس کارخانه کاغذسازی دولت سالی پنجاه‌هزار تومان بدهد شصت‌هزار تومان بدهد دیگر محتاج نیست اسمش را بگذارید عواید مطبعه عواید باغ عواید باغی که سالی ۱۰۰۰ تومان عایدیش نیست و سالی هزار و پانصد تومان دو هزار تومان خرج دارد این کجا عایدی دارد که صرف کارخانه کاغذسازی هم بشود؟
رئیس- آقای ارباب
ارباب کیخسرو- اولاً آقای عدل با اطلاعاتی که در قاعده بودجه دارند تصدیق می‌کنند که اگر یک مؤسسه عایدی دارد این عایدی باید به یک جایی برگردد. باغ یا مطبعه چنانچه عوایدی دارد باید به یک جایی برگردد این را که اداره مباشرت تقدیر نکرده است که می‌گوید این‌قدر عایدی دارد و این قدر خرج هر کاری هم کرده است،
مطابق تصویب مجلس کرده است اداره بوده است اداره مباشرت مجلس هر قسم که مجلس رأی داده است مطابق رأی مجلس رفتار کرده است تاریخچه مطبعه را اجازه می‌فرمایید عرض کنم که اصلاً چرا این مطبعه توسعه یافت. در ابتدای ۱۳۰۰ یا ۱۳۰۱ که شرع به این کار کردند (اداره مباشرت به میل خود و از طرف خود همچو پیشنهادی نکرد) در سابق کارهای مجلس ژلاتین می‌شد خواستند این ژلاتین‌کاری را از مجلس بردارند دو تا ماشین شکسته دولت در وزارت معارف داشت تقاضا کرد و آنها را از توی یک طویله در آوردند و آوردند به مجلس و شروع کردند به تکمیل و راه انداختن آن از طرف وزارت مالیه هم رسماً به وسیله مراسله به مقام ریاست مجلس نوشتند و تقاضا کردند که (تمام دوسیه‌هایش حاضر است) مطیعه را توسعه بدهند از برای کارهای دولت. در هیئت رئیسه هم مذاکره شد و تصویب شد و پیشنهاد شد به مجلس شورای ملی در مجلس هم رأی داده شد که این کار بشود پس مباشرت با یک ذوق و عشق خودسرانه و به میل خود این کار را نکرده است و نخواسته است کاسبی بکند وزارت مالیه خودش صلاح دید که این کار بشود هیئت رئیسه و مجلس هم تصویب کردند و مباشرت اقدام کرد به این کار. اما اینکه فرمودند خرج، بنده نمی‌فهمم به چه بیان حالی بکنم که اثاثیه جزو خرج نیست ماشین‌آلات که جزو خرج نیست جزو خرج اداری نیست. مطبعه از آن سال اولی که اثاثیه برای او خریداری شد عایدی دارد قسمت اول سرمایه خودش را مستهلک کرد و سایر قسمت‌ها را هم مستهلک کرد سال به سال داد اینکه راجع به اثاثیه فرمودید در سنه ۱۳۰۸ خریداری اثاثیه نمی‌شود. استدعا دارم در نظر بیاورید در بودجه ۱۳۰۸ مجلس برای خرید ماشین‌آلات پیشنهادی نشده است فقط در بودجه مبلغ مختصری پیشنهاد شده است آن هم از برای تعمیرات است برای نواقص و کسری ماشین‌آلات است.
ماشین‌آلات شکست و بست دارد فلان تیکه ماشین وقتی که شکست و ناقص شد ماشین را که دور نمی‌اندازند باید از رقمش سفارش داد دستور داد و خرید و به کار انداخت که ماشین معیوب و به یکار نیفتد و به همین ملاحظه در بودجه ۱۳۰۸ یک دینار (خواهید دید) برای خرید ماشین‌آلات معین نشده است اگر هست مبلغ جزیی است که برای خرید نواقص ماشین‌آلات است. اما راجع به کارخانه کاغذسازی که فرمودید عرض می‌کنم که اداره مباشرت هیچ وقت پیشنهاد کارخانه کاغذسازی را نکرده است. پیشنهادی در مجلس شد و تصویب شد و مطابق تصویب مجلس شورای ملی اداره مباشرت همیشه آن را جزء بودجه خودش آورده است حالا هم هر قسمتی از این قسمت‌ها را که مجلس صلاح نمی‌داند کی مدعی است می‌فرمایید صحیح نیست؟ صلاح نیست؟ پیشنهاد بفرمایید حذف شود کی مدعی مجلس است رأی خود مجلس است هر طور رأی بدهند اجرا می‌کنند.
عدل- کار دولت است آقا نه کار مجلس. گفتم.
جمعی از نمایندگان- مذاکره کافی است.
شریعتزاده- بنده مخالفم.
رئیس- بفرمایید.
شریعتزاده- به نظر بنده انتقاداتی که در اعمال سابقه مجلس می‌شود لازم است مورد بحث واقع شود و قضاوت شود تا درست تشخیص شود خط‌هایی در تأسیس مطبعه و تصمیم به ایجاد کارخانه کاغذسازی شده است از طرف مجلس شده است یا نه؟ یک مسئله که خیلی واضح است که به صلاح مملکت است این است که برای اصلاحات مملکت یک مجلسی که با کمال صداقت یک مؤسسه که نمونه‌ای است که باید به مملکت نشان داد که این‌طور باید کار کرد این وظایف خودش را انجام کرده است ضرر هم نکرده اثبات آبرومندی هم کرده است در مجلس اینجا صحبت می‌شود از وظایف قوه مقننه و قوه اجراییه و لزوم انفصال آنها این یک اصول دیگری است که محل بحث آن حالا نیست بالاخره مؤسسات اداری مجلس چرا نمی‌توانند مطبعه داشته باشند؟ این چه ربطی به انفصال و فواید آن دارد. نمایندگان مجلس که نمی‌روند مطبعه را راه
بیندازند. برای رفع احتیاجاتی این کار شده است مفید هم واقع شده است یک چیز آبرومندی هم است بنده از این نقطه‌نظر با کفایت مذاکرات مخالف هستم و حقیقتاً باید معلوم شود که چطور شده است که این طرز تعبیرات خاص در مجلس می‌شود و با این طرز نیش‌ها و لفاظی‌ها و جریانات در مجلس مخالفم و از این جهت استدعا می‌کنم که حرف زده شود.
یاسایی- بسم‌الله بفرمایید.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد رأی می‌گیریم به فقره اولی با عایدات مطبعه مجلس چهارصد و هیجده هزار و هفت‌صد و شصت و یک قران و هشت‌صد دینار آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد فقره ثانی باغ بهارستان
هفده هزار و ششصد و هشتاد و سه قران و نه‌صد و پنجاه دینار آقایان که موافقند قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد فقره ثالث صورت مشروح مذاکرات سی‌هزار و پانصد و هفتاد و هفت قران و چهارصد و پنجاه دینار آقایان که موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد رأی گرفته می‌شود به نام ماده که بالغ است بر چهارصد و شصت و هفت هزار و بیست و سه قران و دویست دینار آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر قیام کردند)
رئیس- تصویب شد مذاکره در شور کلیات ثانوی است آقای زوار
زوار- موافقم.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب - مخالفت بنده در این است که مجلس رأی داده است عن علم و عن نصیره بعد از آنکه لایحه را طبع و توزیع کردند تمام نمایندگان محترم در سرکمیسیون‌ها و فراکسیون بودند تصمیم به ساختن کارخانه کاغذسازی گرفتند که فوقالعاده نافع است برخلاف فرمایش آقای عدل که می‌فرمایند نافع نیست مجلس رأی داد که این نافع است هیچکس هم مخالف نبود خیلی خوب ولی مجلس گفت این یک کاری است عام‌المنفعه و باید بشود حالا من مخالفتم از این راه است که چرا اداره مباشرت و کمیسیون محاسبات تصمیمی نگرفته است و تعقیب نکرده است که این صرفه‌جویی را برگرداند برای کارخانه کاغذسازی حضرت آقای عدل جنابعالی می‌دانید که اگر بنا بود مجلس شورای ملی لوایحش را به یک مطبعه دیگر بدهد بودجه وزارتخانهها را به یک مطبعه دیگری بدهد لوایحی را که این قدر هر روز دولت می‌آورد اینجا و به مطبعه می‌فرستیم اگر به یک مطبعه دیگر می‌دادیم سالی چقدر باید بدهیم؟
عدل- اشتباه نفرمایید حالا هم در بودجه برای طبع تمام اینها اعتبار می‌دهید.
آقاسیدیعقوب- اگر بنا بود پول بدهیم چقدر بودجه این مملکت سنگین می‌شد فکر این را نمی‌کنید که چقدر در بودجه.
(همهمه بعضی از نمایندگان- این طور نیست. صدای زنگ رئیس)
یاسایی- در بودجه اعتبار دارد از آن محل می‌دهند.
آقاسیدیعقوب- اینها را حساب نمی‌فرمایید بنده خیلی متأثر و متأسف هستم که در این فکر با برادر عزیزم آقای یاسایی مخالف هستم. آقای یاسایی می‌فرمایند که شصت‌هزار تومان بیشتر است از ۴۷ هزار تومان بلی صحیح است من هم می‌دانم و الله بیشتر است سیزده هزار تومان هم بیشتر است ولی چرا این حساب را در نظر نمی‌آورید که هی پی در پی لوایح چاپ می‌شود. آن وقت خواهید دید که مجلس چه قدم خوبی برداشته است و صرفه مملکت را چقدر ملاحظه کرده است قریب
پنجاه شصت هزار تومان صرفه و اقتصاد مملکت را منظور کرده و قریب صد نفر دویست نفر در اینجا کار می‌کنند و نان می‌خورند. مطبعه ما خیلی عالی شده است. حس رقابت در مطابع دیگر ایجاد کرده است. حس تجارت پیدا شده است شور و غوغای کار و مطبعه و معارف ایجاد شده است پس مخالفت بنده اساساً روی همین مسئله بود که خدمت حضرت آقای یاسایی و آقای عدل عرض کنم که این حساب را در مد نظر داشته باشند والّا آقای یاسایی بنده می‌دانم که شصت‌هزار تومان بیشتر از چهل و هفت‌هزار تومان است ولی این حساب هم با او هست. اما موضوع عرض و مخالفت بنده این است که چرا اداره مباشرت و کمیسیون محاسبات (اینها را بنده مسئول می‌دانم) چرا تعقیب نکرده‌اند این مسئله صرفه‌جویی را که برگردانند آن را.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
یاسایی- بنده مخالفم.
رئیس- بفرمایید.
یاسایی- یک فرمایشی آقای آقاسیدیعقوب فرمودند که به نظر بنده خیلی اشتباه است و لازم شد برای رفع اشتباه ایشان توضیحی عرض کنم که عایدی مطبعه عبارت است از عواید کارهایی که در خارج مجلس صورت می‌گیرد و برای خارج است ولی کارهایی که برای مجلس می‌کند و این اوراقی که چاپ می‌شود و ملاحظه می‌فرمایید اینها را مجانی و مفت طبع می‌کنند که آقای آقاسیدیعقوب می‌فرمایند. خیر. یک اعتباری در بودجه مجلس همه ساله هست برای مطبوعات که مجلس تصویب می‌کند. پریروز بود در بودجه اعتبار طبع مطبوعات را تصویب فرمودید فراموش فرمودید؟ پس مجانی نیست منتهی از این جیب به آن جیب می‌ریزند و کار لغوی می‌کنید ما که حساب سرمان می‌شود آقای آقاسیدیعقوب. این اوراقی که طبع می‌شود تمام در بودجه مجلس اعتبار دارد.
جمعی از نمایندگان- صحیح است.
رئیس- رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس- اکثریت است. رأی گرفته می‌شود به لایحه تفریغ بودجه سنه ۱۳۰۶ مجلس شورای ملی با ورقه.
آقایان موافقین ورقه سفید خواهند داد.
(اخذ و استخراج آرا به عمل آمده و ۷۵ ورقه سفید تعداد شد)
رئیس- عده حضار ۹۵ لایحه تفریغ بودجه سنه ۱۳۰۶ مجلس به اکثریت ۷۵ رأی تصویب شد
اسامی رأی دهندگان - آقایان: مسعودی - حاج سید محمود - کیای نوری - مولوی - نجومی - اعتبار - دهستانی - مسعود – قاضی‌نوری – سید یعقوب - طباطبایی دیبا - زوار- ملک‌آرایی - لرستانی - طالش خان - میرزا یانس - بنکدار - پالیزی - قراگوزلو – ایل خان – حاج علی‌اکبر امین – سید حسین آقایان - اسفندیاری - بیات - فهیمی- عراقی - کیخسرو - شاهرخ - مقدم - آقازاده سبزواری - میرزا علی خان اقبال - افسر - لاریجانی - فرخی - روحی - حاج میرزا حیبب‌الله امین - حیدری - مجد ضیایی - خطیبی - اسدی کاشانی - رهبری - شریفی - ساکینیان - ضیا - الفت ناصری - ظفری - فرشی - وهاب‌زاده - مفتی - ماکویی - کفایی - طباطبایی وکیلی - مهدوی - فاطمی - جهانشاهی – شیخ المللک - شریعتزاده- عامری - طلوع - گنجه‌ای - ایزدی - حکمت - فرهمند - دکتر لقمان - صادقی - دبستانی - حبیبی - فولادوند - خواجوی - دکتر سنک - فتوحی - دربانی - مؤیداحمدی - بزرگ‌نیا
جمعی از نمایندگان- ختم جلسه.
روحی- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- بفرمایید.
روحی- عرض کنم که آقایان محترم همه مسبوق‌اند که ما احتیاج داریم به تجدید نظامنامه کمیسیونی هم برای همین کار تعیین شد و زحماتی هم کشیدند و راپورتی دادند که مطرح بشود بنده خواستم پیشنهاد کنم که هفته‌ای یک روز روزهای پنجشنبه مجلس را تخصیص بدهند برای مطالعه
در خبر کمیسیون تجدید نظر در نظامنامه داخلی مجلس که یک قدری نظامات و ترتیبات داخلی مجلس هم با ترتیبات جدید دنیا شبیه باشد و قدری در سرعت قوانین به ما کمک بکند. اگر آقایان موافقت بفرمایند خوب است از روز پنجشنبه آتی مجلس را تخصیص بدهیم. به این کار بلکه ما هم بتوانیم در این دوره یک خدمتی به واسطه گذارندن این نظامنامه بکنیم و بلکه بتوانیم یک نظامنامه سی و پنج سال پیش از این را که ترجمه از نظامنامه یک مملکت دیگر شده و حال آنکه خود آن مملکت چندین مرتبه تا کنون نظامنامه‌اش را عوض کرده و تجدید نمودهاند ما هم اصلاح کنیم نظامنامه‌مان را.
رئیس- کار مهمی در دستور نداریم جز یک مورد خیلی مختصر که آن هم ممکن است در اول دستور جلسه آتیه قرار بگیرد جلسه را باید ختم کنیم کمیسیونها هم به طوری که به استحضار مجلس رساندم انتخاب شده‌اند و کمیسیون خارجه هیئت رئیسه خودش را هم انتخاب کرده و راپورت‌هایی را هم که به آنجا مربوط و مرجوع بود به مجلس شورای ملی خبر داد و گذشت از سایر آقایان هم استدعا می‌کنم که کمیسیونهای خودشان را یا در آخر این جلسه یا در اولین فرصت دایر بکنند و هیئت رئیسه خودشان را معین بکنند مخصوصاً کمیسیون پست و تلگراف و داخله و مالیه که در آنجا کارهایی هم موجود است و می‌بایستی برای آتیه مجلس کار تهیه بکنند و چون عجالتاً کارهای مهمی در دستور نداریم جلسه ما تأخیر می‌آفتد تا روز سهشنبه سوم اردیبهشت و برای اینکه روز یکشنبه عید تولد حضرت رضا صلوات‌الله و سلامه علیه است استقراع بایستی بکنیم برای شرفیابی حضور اعلیحضرت همایونی.
(اقتراع به عمل آمده و نتیجه این طور حاصل شد)
آقایان: دکتر عظیما - آقازاده سبزواری - گنجه‌ای - هزار جریبی - بیات - ماکویی - الفت - فولادوند - یاسایی- آقاسیدیعقوب - ذوالقدر - صادقی - حیدری
رئیس- جلسه آتیه روز سهشنبه سیم اردیبهشت سه ساعت قبل از ظهر دستور هم همان لوایحی که کمیسیونها برای ما تهیه می‌کنند.
(مجلس بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد)