مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ دی ۱۳۴۳ نشست ۱۴۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز شنبه ۲۷ دی ۱۳۴۳ نشست ۱۴۰
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۱
جلسه: ۱۴۰
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌جلسه سه‌شنبه ۲۲ دیماه.
۲- طرح و تصویب گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به اجازه مبادله قرارداد الحاقی به قرارداد فروش نفت و گاز مصوب ۱۷ آبان ۱۳۳۳ و ارسال به مجلس سنا.
۳- اعلام وصول چهار فقره لایحه قانونی از مجلس سنا.
۴- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعد - ختم جلسه
| مجلس ساعت ده صبح بریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- تصویب صورت جلسه سه‌شنبه ۲۲ دی ماه
۱- تصویب صورت جلسه سه‌شنبه ۲۲ دی ماه.
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
غائبین با اجازه‌ـ
- آقایان ارسنجانی ـ دکتر شفیع امین ـ دکتر مهندس ناصر بهبودی ـ رجائی ـ رهبر ـ مهندس زنجانچی ـ دکتر صالحی.
غائبین بی‌اجازه
- آقایان بختیار بختیاریها ـ دکتر مصباح زاده ـ دکتر مهدیزاده.
غائبین مریض
- آقایان پرویزی ـ دکتر حاتم ـ سلیمانی ـ فیصلی ـ مهرزاد ـ بانونفیسی.
اسامی آقایان نمایندگان گروه چهارم که بخوزستان مسافرت فرموده‌اند
- مرتضوی ـ صدری کیوان ـ سرلشگر همایونی ـ دکتر قراگزلوـ مهندس کمانگر ـ پاینده ـ روستا ـ مهندس انصاری ـ دکتر زعفرانلو ـ غلام نیاکان ـ طالب‌زاده ـ رودسری ـ جهانگیری ـ معتمدی ـ شکیبا ـ ناروئی ـ امام مردوخ ـ موسوی کبیری ـ مهندس مالک ـ ضابطی طرقی.
رئیس ـ صورت جلسه روز سه‌شنبه گذشته خدمت خانمها و آقایان توزیع شده است نسبت به این صورت جلسه نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه تصویب می‌شود.
- طرح و تصویب گزارش کمیسیون قوانین دارائی راجع به اجازه مبادله قرارداد فروش نفت و گاز مصوب ۱۷ آبان ۱۳۳۳ و ارسال بمجلس سنا
۲- طرح و تصویب گزارش کمیسیون قوانین دارائی راجع به اجازه مبادله قرارداد فروش نفت و گاز مصوب ۱۷ آبان ۱۳۳۳ و ارسال بمجلس سنا
رئیس ـ با اجازه آقایانی که برای نطق قبل از دستور نام نویسی کرده‌اند چون امروز در دستور کارهای زیادی داریم نوبتشان برای جلسه بعد محفوظ است وارد دستور می‌شویم و گزارش راجع به اجازه مبادله قرارداد الحاقی بقرداد فروش نفت و گاز مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش از کمیسیون قوانین دارائی بمجلس شورای ملی
کمیسیون قوانین دارائی در جلسه ۲۴ دیماه ۱۳۴۳ با حضور نمایندگان دولت لایحه شماره ۴/۴۴۳۹ـ ۴۳/۱۰/۲۱ راجع به اجازه مبادله قرارداد الحاقی بقرارداد فروش نفت و گاز مصوب هفتم آبانماه ۱۳۳۳ را که بشماره ۱۲۰۵ چاپ شده است مورد شور و رسیدگی قرارداد و پس از مذاکرات مفصل لایحه مذکور را عیناً تصویب نمود اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد:
ماده واحده‌ـ قرارداد الحاقی به قرارداد فروش نفت و گاز مصوب هفتم آبانماه ۱۳۳۳ که مشتمل بر نه ماده و یک ضمیمه و موافقتنامه پیوست آن می‌باشد و به امضای دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران بعنوان طرفهای اول و شرکتها مفصله‌الاسامی زیر:
گالف اویل کورپوریشن. سوکونی موبیل اویل کمپانی اینکورپوریتد، استاندار اویل کمپانی. استاندارد اویل کمپانی آوکالیفرنیا. تکساکو اینکور پوریتد. دی بریتیش پترولیوم کمپانی لیمیتد. باتافشه پترولیوم ماتشاپای ن. و … کمپانی فرانسزده پترول. گالف اینترنشنال کمپانی، موبیل اویل ایران اینکورپوریتد. استوتریدینگ کمپانی آوایران. ایران کالیفرنیا اویل کمپانی. تکساکو ایران لیمیتد. ندرلند زایرانزآردولی هاندل ماتشاپای (ندرلنزایرانین اویل تریدینگ کمپانی) ن. و. اویل تریدینگ کمپانی (ایران لیمیتد) آمریکن ایندیپندنت اویل کمپانی. دی اتلانتیک ریفاینینگ کمپانی. گتی اویل کمپانی. دیچفیلد اویل کورپوریشن. سیگنال اویل‌اندگس کمپانی. دی استاندارد اویل کمپانی (اوهایو) تایدواتر اویل کمپانی. آمریکن ایندیپندنت اویل کمپانی آوایران. ایران اتلانتیک کمپانی. پاسیفیک وسترن ایران لیمیتد. ریچفیلد ایران اویل. کمپانی سینگنال انترناشنال. سوهایوایران تریدینگ کمپانی. تایدواتر ایران لیمیتدـ کالتکس ایران لیمیتدسان چاسینتو ایسترن کورپوریشن. کانتیننتال اویل کمپانی. ایرانز آردولی اکسپلوراتی ان پرودگتی ماتشاپای (شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران) ن. و. ایرانز آردولی رافیناج ماتشاپای (شرکت سهامی تصفیه نفت ایران) ن. و. بعنوان طرحهای دوم رسیده است تصویب و بدولت اجازه اجراء و مبادله آن داده می‌شود.
کلیه قوانین و مقرراتی که با این قانون مغایرت داشته باشد ملغی است.
رئیس کمیسیون قوانین دارائی‌ـ محسن خواجه نوری.
گزارش از کمیسیون امور خارجه بمجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۴ دیماه ۱۳۴۳ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به اجازه مبادله قرارداد الحاقی بقرارداد فروش نفت و گاز مصوب هفتم آبانماه ۱۳۳۳ را مورد رسیدگی قرارداد و گزارش کمیسیون قوانین دارائی در این مورد تأیید و تصویب نمود. اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور خارجه ـ فتح‌الله مافی.
رئیس ـ کلیات این لایحه مطرح است آقای دکتر مبین بفرمائید.
دکتر مبین‌ـ با اجازه مقام ریاست و همکاران عزیزم بنده وقت خودم را مثل دفعه قبل دو قسمت می‌کنم اگر اجازه بفرمائید حالا از قسمت اول استفاده می‌کنم برای اینکه ایراداتیکه بنظرم رسیده مطرح کنم و جواب بشنوم چون موضوع سؤال تنها برای نفت که نیست برای ایجاد اشکال که نیست موضوع سؤال و ایراد برای اینستکه مطلب بطور کافی بحث و حلاجی بشود و آنطوری که باید و شاید ملت ایران و نمایندگانی که این جا تشریف دارند به جواب خودشان برسند و بتوانند تصمیم بگیرند در اظهار نظر خودشان بهمین منظور بنده از وقت خودم استفاده می‌کنم و سؤالاتی را که تهیه کرده‌ام بعرض آقایان محترم و دولت میرسانم سؤال اول بنده اینستکه بطوریکه در قرارداد الحاقی که الآن پیشنهاد شده و مطرح است اینطور پیش‌بینی شده که ۱۲/۵ درصدی که ما از نفت خام می‌گیریم به حساب هزینه گذاشته و این معلوم می‌شود که قبلا بحساب درآمد گذاشته میشده و بحساب دیگر بحساب پرداخت مشخص از محل ۵۰ درصد ما کسر میشده بنده می‌خواستم ببینم من حیث‌المجموع از درآمد ویژه و خالص بودن احتساب ۱۲/۵ درصد سابقاً بما چقدر داده می‌شد. سؤال دوم بنده اینست که قیمت اعلام شده که در این قرارداد در چند جا صحبت شده این قیمت اعلام شده در حال حاضر چقدر است یعنی دولت که از روزی که قرارداد اصلی بسته شده تا امروز این قیمت اصلی تا چه میزان تفاوت پیدا کرده و بچه میزانی رسیده است بعرض نمایندگان محترم برسانند خیلی ممنون می‌شوم سؤال سوم مربوط است به ۹ سال گذشته چون الان طبق قراردادی الحاقی قرار است که از اول سال ۱۹۶۴ شرکت ملی نفت ایران بموجب این قرارداد یک تخفیفی بدهد قبلاً در ۹ سال گذشته از وقت امضای قرارداد اصلی تا اول ۱۹۶۴ شرکت نفت از بنده (د) ماده ۲۵ استفاده کرده و تخفیفی داده بکمپانیهای نفتی یا خیر و اگر تخفیفی داده به چه میزان در سالهای ماضی بوده است سئوال دیگر بنده این است که درآمد اضافی که ما در سال تحصیل خواهیم کرد از محل تخفیف بازاریابی چون بطوریکه در قرارداد الحقاقی پیش‌بینی شده هزینه‌ای که بابت بازاریابی از حساب ما کسر میشده تخفیف پیدا کرده به چه میزان از این تخفیف در هر سال عاید ما خواهد شد و همچنین از محل ۱۲/۵ درصد که بهزینه گذاشته خواهد شد و در نتیجه ۶/۲۵ درصد بدرآمد ویژه ما اضافه خواهد شد از این درآمد چه مقدار بعایدات سالیانه ما اضافه خواهد شد و ضمناً‌اگر برای دولت مقدور باشد که حتی بطور تقریبی معین کند که از محل تخفیفی که در ماده ۴ قرارداد الحاقی ذکر شده چه میزان ما کسر خواهیم کرد از قیمتی که ما نفت را بکمپانیها خواهیم داد این برای ما اگر روشن می‌شد که از این محل تخفیف جمع کلش در سال برای ما چقدر کسر خواهد شد خیلی ممنون می‌شوم سؤال دیگر بنده اینست که جمع کل درآمد اضافی ما پس از درآمد از محل تخفیف بازاریابی و پس از احتساب درآمد ۶/۲۵ درصد اضافه راجع به درآمد ویژه و با کسری که ما باید حساب کنیم از محل تخفیف ماده ۴ من حیث‌المجموع در سال ۱۹۶۴ چقدر است و عایدات دولت ایران بر اساس تفاوت قرارداد الحاقی و قرارداد اثصلی چقدر خواهد شد این را بنده مجدداً توضیح می‌دهم جمع کل درآمد اضافی بر اساس تفاوت قرارداد الحاقی و قرارداد سابق (سابق که نمی‌خواهم بگویم چون بقوت خودش باقی است) قرارداد اصلی چقدر خواهد بود سؤال هفتم بنده اینست که مفاصاحساب چرا ضمیمه این قرارداد شده چون ظاهراً مفاصاحساب را خود شکرت نفت می‌تواند بدهد و طبق خود قرارداد اصلی دولت می‌تواند مفاصاحساب بدهد و شرکت نفت هم مجاز است مفاصاحساب بدهد چرا دادن مفاصاحساب را ضمیمه این لایحه که داده شده کرده‌اند سؤال دیگر بنده اینست که از محل بهزینه گذاردن ۱۲/۵ درصد یک عایداتی در سال ۱۹۶۴ عاید ما خواهد شد ولی ان عایدات در سالهای گذشته یعنی ۹ سال گذشته از ۱۹۵۵ تا پایان ۱۹۶۳ البته ما وصول نکردیم و گرفته نشده این تفاوت چقدر می‌شود؟ سؤال دیگر بنده انیستکه اینطور که بنده در سابقه دیدم یعنی در روزنامه‌های کیهان که بنده دارم و بعداً ممکن است استفاده کنم این شرکتهائی که در کنسرسیوم عضو هستند امتیازاتی به ونزوئلا و اندونزی داده‌اند می‌خواستم ببینم این امتیازاتی که به آنها داده‌اند و اضافه بر امتیازاتی است که بما داده‌اند از آنها ما می‌توانیم استفاده کنیم یا خیر سؤال آخری من اینست که کمپانیهائی که از روز اول با ما قرارداد بسته‌اند تعداد معینی بودند و در این قرارداد تعداد معینی اضافه شدند یعنی در قرارداد الحاقی طرف ما تعداد زیادی کمپانی است این را می‌خواستم ببینم که اولا دولت ایران موافق هست یا نیست موافقتش که مسلم است برای اینکه قراردادش را آورده اینجا عیبی در این کار بنظر دولت می‌رسد یا خیر بنده بعد از استماع جواب دولت و نمایندگان محترم دولت اجازه می‌خواهم عرایضم را بگذارم برای بعد.
رئیس ـ آقای هویدا.
وزیر دارائی (هویدا)ـ چندین سؤال از طرف نماینده محترم شد که بنده سعی می‌کنم با یادداشتهائی که گرفتم و ارقامیکه در قرارداد الحاقی موجود است به اطلاعشان برسانم اولین سؤال راجع به این بود که طبق قرارداد ۱۳۳۳ چه مقدار از ۵۰ درصد عایدات ایران بابت پرداخت مشخص پرداخت شده است همانطوریکه آقایان اطلاع دارند طبق قرارداد ۱۳۳۳ یعنی قرارداد اصلی پرداخت مشخص از مالیات دولت روی درآمد ویژه شرکتها که بالغ بر ۵۰ درصد می‌گردد قابل کسر بود و با توجه به۸ هزینه‌های تولید و هزینه‌های دیگر مبلغ پرداخت مشخص عملا در حدود ۱۴ درصد ۵۰ درصد فوق‌الذکر را تشکیل می‌دهد سؤال دیگری که فرمودند راجع به قیمت اهعلان شده یک بشکه نفت خام در خلیج فارس است ما در خلیج فارس دو نوع نفت خام صادراتی داریم و دو قیمت اعلان شده داریم یکی قیمت اعلان شده آغاجاری که امروز هر بشکه‌ای ۱/۷۸ دلار است و نفت گچساران که هر بشکه ۱ دلار و ۶۳ سنت است در این قسمت اطلاعات بیشتری نماینده محترم خواسته بودند که در سابق آن قیمتها چه بوده بنده اطلاعاتی که دارم در سال ۱۹۵۷ قیمت نفت آغاجاری از هر بشکه ۱/۹۱ دلار به هر بشکه ۲/۰۴ دلار بالا رفت در ۵۹ تقلیل یافت به ۱/۸۶ دلار و در ۱۹۶۰ـ ۱/۷۸ دلار آن موردی که ملاحظه می‌فرمایند به ۲/۰۴ دلار رسیده بود در موقعی بود که کانال سوئز بسته شده بود عرضه نفت در بازارها خیلی کم شده بود روی این اصل بود که در آن زمان قیمت نفت خام ما بالا رفت سؤال دیگری که فرمودند که آیا شرکت نفت در سالهای قبل طبق ماده ۲۵ قرارداد اصلی تخفیف‌هائی به شکرتهای بازرگانی عضو کنسرسیون اعطا کرده بود یا خیر جواب مثبت است شرکت نفت بمنظور تشویق صادرات نفت ایران در سالهای قبلی تخفیف‌های حجمی به شرکتها اعطا نمود (یکنفر از نمایندگان‌ـ تخفیف حجمی یعنی چه) از لحاظ مقدار حجمی که صادر می‌شود (یکنفر از نمایندگان‌ـ عرض کردم بیشتر توضیح بدهید) خدمتتان عرض مینکم توجه بفرمائید طبق قرارداد ۱۳۳۳ شرکت نفت می‌تواند در مواردی که مقتضی میداند تخفیفی به شرکتهای بازرگانی اعطا کند که بتوانند برای نفت ایران بازار بهتری را بدست بیاورند این تخفیف دو نوع است یا می‌توانند قیمت را پائین بیاورند یا می‌توانند از لحاظ حجم نفتی که خارج می‌شود و ببازار می‌رود یک مقدار بیشتر حجم صادر شود که خودش بالمآل تخفیف است ولی ممکن است همانطور که میفرمائید که ما مایل نیستیم بقیمت اعلان شده از طرف خودمان اشکالاتی وارد کنیم که خدای نکرده از طرف خود کشور ایران قیمت پائین حساب شود لذا گاهی برای اینکه این اشکالات مرتفع شود تخفیف را روی حجم در نظر می‌گیرند سؤال دیگری که از طرف نماینده محترم شد راجع بتقلیل هزینه‌های بازاریابی است میزان این هزینه که از درآمد ناویژه شرکتها قابل کسر بود طبق بند ۳ ماده ۲۸ در اصل ۲/۳% از ۸۷/۵% ارزش نفت خام صادره ببهای اعلان شده مربوطه بود که با توجه بمیزان صادرات نفتهای مختلف سنگین و سبک ایران بنسبت یک به دو قیمتهای اعلان شده نفتهای گچساران و آغاجاری که قبلا بعرض رسید میزان آن بقیمتهای امروز بمقدار ۳/۵ سنت در هر بشکه بالغ می‌گردید در ۱۹۵۸ شرکتهای نفتی رأساً این رقم را به ۱/۱۵ درصد از ۸۷/۵ درصد به ارزش نفت خام که صادر شده ببهای اعلان شده مربوطه یعنی به ۱/۷۵ سنت در هر بشکه بقیمتهای امروز تقلیل دادند و اکنون این رقم
به ۰/۵ سنت در هر بشکه تقلیل یافته و در حقیقت می‌توانیم بگوئیم میزان آن اکنون فقط ۱۴ درصد رقم اصلی یا ۲۸ درصد رقم سال ۱۹۵۸ بر اساس قیمتهای امروز اگر در نظر بگیریم می‌باشد همانطور که قبلاً عرض کردم از این لحاظ در سال ۱۹۶۴ مبلغی بیش از سه میلیون دلار به نفع ایران این تصمیم برای ایران نفع خواهد داشت سؤال دیگری که فرمودند راجع به مفاصاحساب بود که چرا این مفاصاحسبا ضمیمه قرارداد است همانطور که اطلاع دارند در قرارداد الحاقی درباره مفاصاحساب ذکر شده ما خیال کردیم که باید این مفاصاحساب جزء قرارداد باشد چون در قرارداد ذکر شده مسلماً مفاصاحساب از طرف وزارت دارائی نه شکرت نفت داده می‌شود در همین ماده ۶ قرداد الحاقی صحبت از مفاصاحساب شده همانطوریکه عرض کردم صلاح در این بود که ما این مفاصاحساب را خدمتتان تقدیم کنیم که ملاحظه بفرمائید که راجع به چه موضوع‌هائی مفاصاحساب داده شده همانطور که ملاحظه میفرمائید مفاصاحساب ناظر به پرداخت مشخص هزینه‌های بازاریابی خواهد بود و راجع به قیمت هم فقط نسبت بدوره قبل از شروع و تاریخ اجرای قرارداد الحاقی مفاصاحساب داده می‌شود و دولت ایران کلیه حقوق دیگر خود را محفوظ داشته است صحبت از این شد که چرا ترتیبات کشورهای دیگر بایران تسری داده نشد؟ همانطور که در روزنامه‌ها ملاحظه فرمودید، که بکشور ونزوئلا و کشور اندونزی یک امتیازاتی داده شده که به ایران آن امتیازات داده نشده من از این امتیازات اطلاع ندارم و خیلی خوشوقت خواهیم شد که آن امتیازات را به اطلاع ما برسانید چون اولا قرارداد ما با قرارداد ونزوئلا و اندونزی فرق می‌کند آنها نفعشان روی فروش نفت و به قیمتی است که در بازارها بفروش برسد ولی ایران منافعش روی قیمت اعلان شده احتساب می‌شود همانطوریکه خود جنابعالی هم در بدو فرمایشاتتان تذکر دادید ترتیبات معمول در نقاط دیگر مانند ونزوئلا به ایران تسری داده نمی‌شود در این مورد باید عرض کنم که شخصاً معتقد هستم که نباید این کار بشود چون قیمت اعلان شده یک قیمتی نیست که شرکتهای نفتی به این قیمتها نفتشان را بفروشند همانطور که آقایان اطلاع دارید شرکتهای نفتی به خریداران خود تخفیف می‌دهند برای فروش نفت. حتی تا آنجا که ما اطلاع داریم روی هر بشکه نفت تا حدود ۳۰ سنت آمریکائی تا بحال تخفیف داده‌اند، لذا ما صلاحمان اینست که قیمتمان را روی قیمت اعلان شده در نظر بگیریم و این قیمت اعلان شده قیمتی نیست که نفت به آن قیمت فروش برود و صلاح ما از نظر منافع ملی این است که قیمتها اعلان شده باشد و ما سعی کنیم آن قیمت اعلان شده تغییر پیدا نکند همانطوری که عرض کردم در ونزوئلا مبنای محاسبه قیمتها، قیمتهای حقیقی فروش است یعنی اگر کمپانیها تخفیفی بدهند برای نفت ونزوئلا آن تخفیف در درآمد کشور ونزوئلا مؤثر است ولی تخفیف در درآمد کشور ایران مؤثر نیست اگر کمپانیها برای بازاریابی و پیدا کردن بازار در قیمتهای دیگران ۳۰ سنت تخفیف بدهند در هر بشکه این تخفیف برای ما هم مهم نیست چون ما قراردادمان روی قیمت اعلان شده است همانطور که عرض کردم قیمت اعلان شده یک دلار و هشتاد و شش سنت است برای نفت آغاجاری یک دلار و شصت و سه سنت است برای نفت گچساران سؤال دیگری که فرمودند راجع بتعداد کمپانی‌هائیست که امروز طرف قرارداد هستند، مطابق ماده ۳۹ قرارداد اصلی که در سال ۳۳ بتصویب مجلسین رسیده هر عضو کنسرسیوم حق دارد طبق شرایطی در مدت قرارداد اصلی تمام یا یک قسمتی از حقوق یا منافعی را که بهر نحوی طبق قرارداد اصلی دارد بشخص دیگری بفروشد یا واگذار کند و یا اینکه بشرکت وابسته‌ای به آن عضو کنسرسیوم منتقل نماید در سالهای اول قرارداد ۱۳۳۳ بیشتر شرکتهای عضو کنسرسیوم حقوق و منافع خود را بشرکتهای وابسته بخود منتقل نمودند ولی طبق همین ماده ۳۹ شرکتهای اصلی بهیچوجه از تعهداتی که بموجب قرارداد اصلی دارند برای الذمه نخواهند بود یعنی همان شرکتهائی که در روز اول قرارداد را امضا کردند مسئول هستند در برابر قانونی که از مجلسین گذشته (دکتر مبین‌ـ جمع کل درآمد را بفرمائید) راجع بجمع کل درآمد از لحاظ بهزینه گذرادن بهره مالکانه امسال
در حدود بیست و چند میلیون دلار عاید ایران خواهد شد این چند میلیون را که بنده عرض کردم به این علت است که حساب دقیقی هنوز نشده و با در نظر گرفتن مقدار نفتی که از ایران صادر شده این حساب تا چند روز دیگر آماده خواهد شد بهر حال درآمد امسال ما از بیست میلیون بیشتر است. در سال ۱۳۴۳ از نفت امیدواریم در حدود پانصد میلیون دلار درآمد ما باشد (پاینده‌ـ بیست و چند میلیون دلار فقط برای امسال است) بله برای همین امسال است (دکتر مبین‌ـ این بیست و چند میلیون دلار با احتساب تخفیف است یا قبل از تخفیف؟) بنده فکر می‌کنم جنابعالی یک نکته را متوجه نباشید ما تخفیف را بچه مبلغی می‌دهیم، ما تخفیفی نمی‌دهیم به آن معنی که خیال کند که ما یک مبلغ بیشتری در دست داتشه باشیم و بعد از آن تخفیف داده باشیم، ما بجای اینکه بهره مالکانه را بتدریج بهزینه بگذاریم و در نتیجه هر سال لایحه‌ای بمجلس بیاوریم و هر سال یک درصدی بهره مالکانه را اضافه نمائیم و در مالیات بر درآمد در نظر بگیریم راه حلی پیدا کد که بتوانیم روی اصل در نظر گرفتن تخفیف آن ارقامی که شرکتهای نفتی ایران و کشورهای عرب در اوپک از لحاظ مالی توافق کردند آنها بطور کلی در نظر گفته شود و به اسم تخفیف سال بسال آن تخفیف از بین برود یعنی گفتیم روز مبداء تخفیف ۸/۵ درصد باشد بعداً یک در صد کم بشود می‌شود ۷/۵ درصد بعداً ۶/۵ درصد تا اینکه تخفیف از بین برود این کار از این لحاظ قابل اهمیت بود برای اینکه بطور قانونی کلیه بهره مالکانه که در حدود یازده سنت می‌شود در قانون مالیاتمان منظور می‌شود و ضمناً بتدریج تخفیفی که در قرارداد منظور شده است اصلاً از بین می‌رود و نفت ما بدون تخفیف عرض شود.
رئیس ـ آقای دکتر مبین
دکتر مبین‌ـ بنده فوق‌العاده ممنونم از جناب آقای وزیر دارائی که جوابهائی را که بنده لازم داشتم و موجب می‌شد که مطلب روشن شود لطف فرمودند. پیش از اینکه شروع بکنم این را باید اذعان کنم که راجع به …(رضوی‌ـ موافقید یا مخالف) فعلاً مخالفم، اضافه درآمدی که برای ما منظور خواهد شد طبق این موادی که پیش‌بینی شده مسلماً زحمات زیادی کشیده شده چه از طرف شخص اول مملکت و چه از طرف دولت گذشته و یا دولتهای گذشته و کارمندان علیرتبه شرکت نفت و چه از طرف این دولت، بنده همه این زحمات را قبول دارم معذلک ایراداتی بنظر بنده رسید، این ایرادات مربوط به این نیست که ما چرا درآمدمان اضافه شده یا در لایحه اضافه شده ما از شما ممنون هستیم، ایراد کلی بنده پایه و اساسش راجع به این است که شما بچه مناسبت مجوز از مجلس شورای ملی لازم دارید این را به آقایان تذکر می‌دهم که توجه داشته باشند که بر این پایه و اساس صحبت و نتیجه‌گیری خواهم کرد و از بحث راجع به ۵ مطلبی که در این قرارداد الحاقی پیش‌بینی شده نتیجه گیریش این خواهد بود که شرکت نفت و دولت ایران مجاز هستند طبق قرارداد اصلی و طبق ماده ۴۲ از طریق مذاکره اگر اختلافی و یا ادعائی بنظرش می‌رسد و اگر ادعائی دارد آن اختلاف و ادعا را حل بکند و تصویب مجلسین لازم نیست بنده پایه مذاکراتم اینست والا در اصل مطلب که آقایان زحمت کشیدند بنده از آقایان به سهم خودم ممنونم البته اساس مذاکرات بنده روی پنج مسئله‌ای است که در قرارداد الحاقی اضافه بر قرارداد اصلی مطرح شده اول موضوع تخفیف و موضوع بنده (د) از ماده ۲۵ تفاوتی که قرارداد الحاقی که الآن مطرح است با قرارداد اصلی که بین ما و کنسرسیون در حال حاضر نفوذ قانونی دارد اینستکه در وهله اول شما اختیار را تبدیل به اجبار می‌کنید یعنی الآن طبق بنده (د) از ماده ۲۵ شرکت نفت مجاز است که هر موقع دلش خواست تخفیف بدهد و هر موقع که دلش نخواست تخفیف ندهد و از همین اختیار استفاده کرده یعنی از اول قرارداد تا ۱۹۶۰ تخفیف داده بمحض اینکه کنسرسیوم قیمت نفت را پائین آورد شرکت نفت جلوی تخفیف را گرفت یعنی از ۱۹۶۰ به اینطرف دیگر تخفیف نداد این اختیار را وقتی شما تبدیل بقانونش کردید اختیار تبدیل به اجبار می‌شود یعنی شرکت نفت ملزم خواهد شد این تخفیف را بدهد و اختیار از دستش
خارج می‌شود یک ایراد دیگر که دارد این است که شرکت نفت در حال حاضر اگر بخواهد تخفیف بدهد یعنی از بند (د) ماده ۲۵ استفاده کند باید عمل خودش را توجیه بکند باید بیاید توضیح بدهد یعنی اگر یکی از نمایندگان سؤال کردند که تخفیف به چه مناسبت بود باید بیاید دلیل بیاورد ولی اگر تبدیل بقانونش کردید نه تنها مجبور نیست به شما جواب بدهد بلکه اصلا موظف است که عکسش را عمل کند یعنی موظف است که تخفیف بدهد این را بنده می‌خواستم که جناب آقای وزیر دارائی روشن بفرمایند که این تأیید مطلب بنده هست یا نیست چون در ماده ۴ بنده الف سطر ۱۱ می‌گوید که هر گونه تخفیف دیگری که بموجب جزء (د) مزبور ماده ۲۵ تعلق گیرد (اینجا البته خیال می‌کنم مزبورش مذکور باید باشد) اضافه بر تخفیف مقرر در این ماده خواهد بود یعنی ما نه تنها تخفیفی که در بنده (د) ماده ۲۵ هست لغوش نمی‌کنیم بلکه یک تخفیف مجددی را قانونیش می‌کنیم این را می‌خواستم ببینم که دولت متوجه هست یعنی متوجه که مسلماً هست خواستم ببینم
چگونه توجیه خواهید کرد این مطلب را بنفع ما هست که این مطلب را قبول بکنیم یا نه. ضمناً بنده باید عرض بکنم که این ۸/۵ درصد تخفیف بهای اعلان شده در حدود ۱۵ سنت است که اگر این قرارداد الحاقی تصویب بشود از بهای اعلان شده کم خواهد شد اگر دولت مصلحت میداند این اختیاری که هست در بند (د) از ماده ۲۵ در اختیار شرکت نفت هست تبدیل بشود به اجبار و الزام قانونی این را بنده مایل بودم یک جوابی راجع به این مطلب بشونم (کیهان یغمائی‌ـ جناب آقای دکتر مبین فرمودید شرکت نفت این اختیار را دارد در صورتیکه این اختیار با ما نیست با شرکتهای طرف معامله با ما است و نامحدود است این را بنده اینطور خیال می‌کنم) اگر اینطور باشد بنده حرفم را راجع به این مطلب پس می‌گریم (احسنت) جناب آقای وزیر دارائی جنابعالی هم همینطور تأیید می‌فرمایید؟ (وزیر دارائی‌ـ بله)(کیهان یغمائی. اگر اینطور بود که خیلی بهتر بود) مطلب دوم موضوع بهره مالکانه و احتساب آن بعنوان هزینه در شرکتهای عامل است بطوریکه الان جناب آقای وزیر دارائی تذکر دادند معلوم می‌شود ما قبلا ۳۶ درصد از درآمد ویژه را می‌گرفتیم از پنجه درصد و چهارده درصد بعنوان بهره مالکانه در داخل پنجاه درصد بحساب ما گذاشته می‌شد البته اساس شورع مذاکرات اوپک دو مطلب بود یکی همین مطلب و یکی این بود که کنسرسیوم قیمت نفت اعلان شده را پائین آورده بود در روزنامه کیهان مورخ ۲۷ خرداد ۴۲ علت شروع مذاکره را توسط اوپک راجع بهره مالکانه قید کرده علیت این بود که شرکت نفت بریتانیا یعنی بریتیش پترولیوم وقتی خواسته گزارشش را بدهد یک مطلبی را فاش کرده، فاش کرده ۱۲/۵ درصدی که اینجا بما می‌دادند از درآمد ویژه در حساب خودش برای کم پرداخت کردم مالیات بدولت انگلستان بحساب هزینه گذاشته پس می‌بایست خارج از ۵۰ درصد بما پرداخت میشده در صورتیکه اینطور نکرده اینجا اینطور نوشته شده در صفحه چهارم گزارشی تحت عنوان پرداخت بدول خاورمیانه چنین اشعار گردیده از مبلغ ۹۳/۵ میلیون لیره که طی سلا بعنوان مالیات بکشورهای ماوراء بحار پرداخت شده ۸۷ میلیون لیره مربوط به کشور ایران و عراق و قطر بوده و بعلاوه ۴۶ میلیون و دویست هزار لیره بعنوان بهره مالکانه به آنها پرداخت شده است که جزء هزینه نفت بوده و در حساب مخارج منظور شده و سپس در درآمد کلی شرکت بمنظور مالیات بردرآمد بدولت انگلستان ۴۶/۲ میلیون لیره بحساب بهره مالکانه در هزینه منظور شده حالا بنده فوق‌العاده اگر رعایت انصاف را بکنم یعنی مجبور هم هستم که رعایت انصاف را بکنم فوق‌العاده از زحماتی که دولت ما از این حق شکنی و این پولی که مال ما بود طبق قرارداد و بما نمی‌دادند و حالا موفق شده دولت و این را به حساب هزینه گذارده و لااقل نصفش بدست ما خواهد رسید فوق‌العاده متشکرم البته در روزنامه کیهان دوم تیر ماه ۴۲ راجع به این مطالب چیزهائی نوشته شده بنده لازم نیست که برای آقایان بخوانم اظهار گله کرده از شرکتها که بچه مناسبت با کشورهای صاحب نفت اینطور ظالمانه رفتار می‌شود و پولی را که طبق قراردادهای موجود میبایستی به صاحبان آن بدهند نمی‌دهند آن را البته چون لازم نیست و مورد استفاده بنده از نظر استدلال نیست آن را قرائت
نمی‌کنم مطلب دیگری که در روزنامه کیهان چهارشنبه سی مرداد ۴۲ نوشته شده این است که خبرهائی از منابع لندن انتشار یافت حاکی است که کشورهای ایران، عراق و عربستان سعودی و قطر در حال حاضر معادل ۱۲/۵ درصد بهای نفت خام را بعنوان حق‌الامتیاز دریافت می‌کنند این تصمیم دارای اهمیت حیاتی است که این کشورهای خواهان حداقل بیست درصد قیمت نفت خام هستند و این مبلغی است که هم اکنون یک شرکت ژاپونی به عربستان سعودی و کویت می‌پردازد البته این روزنامه کهنه است مال یکسال و نیم قبل است بنده جمع کرده بودم این را دولت ایران مطلع است که یک چنین چیزی از منابع لندن انتظار پیدا کرده که ما دنبالش هستیم که این ۱۲/۵ درصد را به بیست درصد برسانیم این را بنده تا بحال نشنیده بودم خواستم ببینم که دولت یک چنین اقدامی را در جریانش هست یا نیست از مجموع نتیجه‌گیری که راجع به بهره مالکانه بنده می‌خواهم بکنم این است که با توجه به گزارش شرکت بریتیش پترولیوم به دولت خودش و با توجه به این اظهار نظری که در منابع لندن شده ما از سال اول ۱۲/۵ درصد طلبکار هستیم برای این حقی که ما داریم اقدامی شده یا نشده چون با قرارداد الحاقی نصفش بیشتر عاید ما نخواهد شد نسبت به نصف دیگر جز قراردادی که موجودداریم ما فشاری که بکمپانیهای نفت نمی‌توانیم وارد بیاوریم برای اینکه بازار نفت دست آنها است از راه مذاکرده از راه مسالمت می‌شود نسبت به آن نصف دیگر مجدداً اقدامی کرد یا نه مطلب سوم راجع به تصفیه حساب گذشته و مفاصاحساب بود از فرمایشات جناب آقای وزیر دارائی و عرایض بنده که ذکر شد اینطور نتیجه گرفته می‌شود که از ۱۹۵۵ تا بحال ۱۲/۵ درصد را نگرفته‌ایم از ۱۹۶۴ این ۱۲/۵ درصد بحساب هزینه گذشته خواهد شد صرفنظر از اینکه با احتساب ۱۲/۵ درصد در حساب هزینه شرکتهای عامل ما ۶/۲۵ درصد از قیمت نفت خام عاید ما خواهد شد بنده می‌خواستم در تصفیه حساب ملاحظه بفرمائید شما مفاحسابی که می‌دهید راجع به کلیه مطالبات گذشته شما هم هست مطالباتی که بنده عنوان می‌کنم ممکن است شرکتهای عامل خودشان را بدهکار ندانند و طبق قرارداد هم ممکن است بدهکار نباشند ولی چون از اول ۱۹۶۴ قبول می‌کنند که ما می‌بایست این ۱۲/۵ درصد را در حساب هزینه ببریم این قبول ضمنی نیست بر اینکه در سالهای گذشته که این مبلغ به حساب هزینه گذاشته نشده بما مدیون هستند؟ و در ضمن این مفاصاحسابی که داده مشود ما ذمه آنها را بری می‌کنیم یا خیر؟ بنظر بنده ما در ۹ سال گذشته ذمه آنها را بری می‌کنیم این را دولت باید متوجه باشد راجع به کم شدن هزینه بازاریابی مطلب چهارم که عبارت است که موضوع شق (ج) از بند ۳ از جزء ب از ماده ۲۸ از قرارداد اصلی این مطلب تصویب مجلسین را لازم ندارد برای اینکه وقتی متعهد قبول می‌کند و می‌نویسد و قبول می‌کند که من از هزینه بازاریابی خودم این مبلغ را کم می‌کنم و به نیم سنت در بشکه تقلیل می‌دهم این تصویبش بما ربطی ندارد متعهد باید قبول کند که قبول کرده بنابراین بنده می‌خواستم ببینم تصویبش چه صورتی دارد؟ مطلب پنجم مسئله ورود کمپانیهای جدید به کنسرسیوم است بنده بماده ۳۹ توجه داشتم و می‌دانستم که اعضای کنسرسیون حق دارند که تمام یا قسمتی از سهام خودشان و منافع خودشان رامنتقل کنند به کمپانیهای دیگر ولی یک اثری دارد و این را تفاضا دارم جناب آقای وزیر دارائی کاملاً توجه بفرمایند شما طبق شرایطی که دارید و طبق نامه‌ای که از طرف شرکتهای عامل بشما نوشته شده اگر در حوزه خلیج فارس قراردادی بهتر از قرارداد ما امضاء کنند شرایط آن قرارداد را باید رعایت بکنند و بطوریکه خودتان فرمودید و ما در جراید دیدیم در آتیه در روزهای آینده قراردادهائی بر اساس ۷۵ و بیست و پنج و ببالا یعنی هشتاد و بیست برای تصویب بمجلس تقدیم خواهد شد شما فکر نمی‌کنید شرکتهای عضو کنسرسیوم علت اینکه اعضای جدید آوردند چیست؟ بنظر بنده علت اینکه سهامشان را به کمپانیهای دیگری منتقل کردند از این جهت است که شامل این اصل نشوند یعنی وقتی که عضو کنسرسیوم
لازم بود که رعایت این اصل کامله‌الوداد را بکند شرکتهای غیر عضو کنسرسیوم که لزومی ندارد رعایت کنند پس وقتی که مثلا کمپانی شل را در نظر بگیریم کمپانی شل سهم خودش را منتقل کدر بکمپانی ایکس یا نود درصد را منتقل کرده ده درصدش را نگهداشت بعد همین کمپانی شل آمد با ایران قرارداد هشتاد درصد و بیست درصد بست کمپانی شل متعهد است که نسبت به آن ده درصدی که به اسمش هست یا هیچ درصدی که به اسمش هست این را عمل بکند ولی کمپانی دیگر که با ما طرف قرارداد جدید نیست مجبور برعایت آن شرط نیست بنظر بنده این انتقال سهام بکمپانیهای دیگر بیشتر بمنظور اینست که در این قراردادی که فعلا داریم با کنسرسیوم مقررات قراردادهای جدید که با شرایط بهتری بسته خواهد شد سرایت نکند البته این بحث پیش می‌آید که این عمل صحیح است یا نیست بنظر بنده با توجه به اینکه شرکتهائی که با ما قرارداد بهتری خواهند بست شرکتهائی هستند که در دنیا نفوذ زیادی دارند از نظر وسایلی که دارند از لحاظ بازاری که دارند برای ما مسلماً بهتر است که مشتری ما این گونه شرکتها باشند ولی یک شرط باید داشته باشیم. باید توجه کنیم که اگر این شرکت شل که این قرارداد ۵۰، ۵۰ را با ما دارد بعد قرارداد ۸۰ و ۲۰ با ما بسته تمام فعالیتش را خواهد گذاشت روی قرارداد ۵۰، ۵۰ و در قرداد ۸۰،۲۰ کار نمی‌کند فقط یک پذیره نفت می‌دهد پس بنده شخصاً با قبول این مطلب موافق هستم که طرف قرارداد ما کمپانی‌هایی باشند که فعلا با ما طرف قرارداد بودند و کمپانی‌هایی باشند که در بازار دنیا دست کلی داشته باشند بنهده می‌خواستم از جناب آقای نخست‌وزیر که تشریف آوردند مخصوصاً جناب آقای وزیر دارائی این استدعا را بکنم که در قراردادهای جدید که خواهید بست آنجا این مطلب پیش‌بینی بشود و بعبارت دیگر یک حد نصابی در مورد حداقل استحصال یا حداقل درآمد پیش‌بینی بکنید که این قراردادهای جدید که بسته می‌شود کمپانیها را مجبور بکنید در آن قراردادها با شرایط بهتر فعالیت کنند و تمام فعالیتشان را متمرکز در آن قراردادی که برایشان نفع بیشتر دارد نکنند و ما در آنجا این مطلب را متوجه باشیم، بنده می‌خواهم از مطالبم نتیجه بگیرم و آن اینستکه راجع به موضوع تخفیف چون در اختیار شرکت نفت است بنظر بنده تکلیف و اجبار و الزام قانونی شاید نباشد بهتر است و تفاوت این قرارداد با سابق بیشتر راجع به بهره مالکانه بود چون حق قانونی ما بود و طبق قرار اصلی ماإه ۴۲ با مذاکره حل شده و طرف متعهد هم قبول کدره که هزینه را بپذیرد بنظر بنده این هم تصویب مجلس را لازم ندارد در قسمت سوم راجع بموضوع تصفیه حساب این هم چون مربوط به وزارت دارائی است، وزارت دارائی هر موقع مطالبات خودش را گرفت مفاصاحساب می‌دهد بنابراین این هم تصویب مجلس را لازم ندارد مطلب چهارم حل شده موضوع بازاریابی چون از طرف متعهد قبول شده تصویب مجلس را لازم ندارد متعهد وقتیکه قبول کرد چه لزومی دارد که ما تصویب کنیم مطلب آخر ورود کمپانیهای جدید به کنسرسیوم است چون موافق با ماده ۳۹ از قرارداد اصلی است باز هم تصویب مجلس لازم ندارد بنظر بنده همانطور که در بدو صحبت خودم عرض کردم، بنده راجعه به اصل مطلب که احقاق حق دولت ایران و ملت ایران بنحو بهتری در قرارداد جاری تأمین خواهد شد بنده کاملاً متشکر و ممنون هستم ولی خیال می‌کنم در حدود ماده ۴۲ قرارداد اصلی چون با مذاکره حل شده لزومی به تصویب مجلسین را ندارد بنده از اینجهت می‌خواستم دولت جوابی بدهد، علت اینکه این موافقت که بر طبق مواد قرارداد اصلی از طریق مذاکره بعمل آمده دولت مایل است به تصویب مجلسین برسد، چیست؟ متشکرم.
رئیس ـ آقای هویدا.
وزیر دارائی (هویدا)ـ بنده از اینکه عرایضم گاهی خشک و بارقم است خیلی معذرت می‌خواهم چون سؤالات هم دقیق هست، سعی خواهم کرد تا آن اندازه‌یی که توانستم یادداشت کنم جوابهای لازم را عرض کنم موضوع کلی که از طرف نماینده محترم اینجا گفته شد راجع به این بود
که چرا این قرارداد الحاقی را بمجلس شورای ملی آوردیم بنده اگر اجازه بدهند بطور کلی چند نکته‌ای را در این باب عرض کنم این موضوع روشن بشود اولا ضمیمه شماره دو قرارداد اصلی که بموجب آن در این قرارداد الحاقی هم آورده شده مربوط به مقررات مالیات بردرآمد می‌باشد و در حقیقت جزئی از قانون مالیات بر درآمد است که تغییر آن بدون مجلس غیر عملی است لذا اجباراً باید این قرارداد الحاقی برای تصویب مجلسین تقدیم بشود ثانیاً تغییرات در مقررات مالیات بر درآمد ایجاب می‌نمود که حتی در ماده ۲۸ قرارداد اصلی اصلاحاتی بشود و قانونی شود و لذا آنهم موجب بود که این لایحه قانونی بمجلس تقدیم بشود ثالثاً در قانون قرارداد شرکت ملی نفت ایران می‌توانست پرداخت مشخصی را به جنس فقط به بهای اعلان شده تحویل گیرد این نکته خیلی مهم است یعنی طبق قانون ۱۳۳۳ شرکت ملی نفت می‌تواند آن ۱۲/۵ درصد پرداخت مشخصی را به جنس بگیرد و به قیمت اعلان شده بگیرد در صورتیکه در این قرارداد الحاقی جناب آقای دکتر مبین ملاحظه بفرمایند، در این قرارداد جدید ما امتیازی گرفتیم یعنی نفت را به قیمت اعلان شده منهای تخفیفات شرکت نفت تحویل می‌گیرد، لذا این خودش امتیازی است و بقانون احتیاج خواهد داشت بهرحال اگر چنانچه به سابقه امر مراجعه کنید و در این قسمت هم توضیح داده شده باید عرض کنم پس از اینکه شرکتهای نفتی اصلی به هزینه‌گذاری پرداخت مشخصی را پذیرفتند مذاکرات مفصل چه در «اوپک» بین کشورهای عضو اوپک چه با شرکتها بعمل آمد و بالاخره شرکتها پیشنهادات خود را یعنی قسمت مالی پیشنهادات خود را تنظیم نمودند و بتدریج پس از اینکه مذاکرات مفصل مجددی صورت گرفت پیشنهادات نهائی شرکتها از نظر مالی مورد موافقت کلیه کشورهای عضو اوپک که ذی‌نفع هستند قرار گرفت بطور خلاصه پیشنهادات شرکتها روی این اصول استوار شده که فعلاً جزئی از پرداخت مشخصی به هزینه گذاره شود و سپس به تدریج این میزان تا سال ۱۹۶۶ اضافه گردد و از آن سال ببعد طرفین قراردادها بایستی با یکدیگر مشورت کنند تا با توجه به وضع اقتصادی نفت خاورمیانه بالاخره در آتیه تمام مبلغ پرداخت مشخصی به هزینه گذارده شود خیال می‌کنم با این عرایضی که عرض شد جواب دو سؤال جنابعالی را می‌دهد که چرا روی این اصل شروع شد و چطور به اینجا رسیده، فرمودید که چون در بیلان شرکت بی‌ـ تی (B-P) یک ارقامی بود روی این اصل دولتها دور هم جمع شدند و تصمیم گرفتند که اقداماتی بعمل بیاورند بنده خدمتتان عرض کنم که دولتها قبل از آنکه بیلان چاپ بشود اقداماتی دردست اجرا داشتند و این اقداماتی که بعمل آمد و به نتیجه رسید حتماً تصدیق بفرمائید روی یک رقم خشم یک بیلان نبود روی بررسیهای بسیار زیادی که از طرف اوپک بعمل آمده بود و اطلاعاتی که بدست آمده بود و ارقامی که مربوط به قیمت نفت ایران و کشورهای دیگر در خلیج فارس در بازارهای دنیا بود بعمل آمد لذا چرا تمام بهره مالکانه از روز اول بحساب نرفته برای این است که توافق شد کمپانیها نظریاتی داشتند کشورهای عضو اوپک در این باب با کمپانیها مذاکره کردند و به این نتیجه رسیدند که ما این اقدامات را بعمل آوردیم فراموش نفرمائید که راجع باین موضوع یعنی بهزینه گذاشتن بهره مالکانه در قرارداد ۱۹۳۳ ذکری نشده ما اگر آن پیشنهاد جنابعالی را دنبال می‌کردیم همان چیزی بود که کمپانیها مایل بودند ما برویم بکنیم کمپانیها مایل بودند و نظر جنابعالی را تأیید می‌کردند که ما طبق قرارداد ۱۳۳۳ برویم به حکمیت می‌گفتند این حکمیت است و این حکم و اینهم دولت ایران است یا فرض دولتهای دیگر است و بگوئیم در چهارچوب این قرارداد ۱۳۳۳ ما ادعا می‌کنیم که امروز باید شما بهره مالکانه را بحساب بگذارید ولی خوب این چهارچوبی بود (دکتر الموتی‌ـ چهار چوب از کلمات اختصاصی آقای نخست وزیر است) که نتیجه نمی‌داد همه چهارچوبها نتیجه نمی‌دهند لذا باید ما یک فکر دیگری می‌کردیم چون اگر این پیشنهاد ما در قرارداد ۱۹۳۳ منظور شده بود برای ما راه آسانتر بود ولی چون در آن قرارداد نبود ما مجبور شدیم که مذاکره کنیم، جنابعالی فرمودید که چرا این تخفیف را در نظر گرفتید بنده
خدمتتان عرض کردم در کمیسیون که در هر صورت با در نظر گرفتن تخفیف که بطور کلی بطور تدریجی از بین می‌رود ما به این نتیجه می‌رسیم که بهره مالکانه مآلاً بحساب می‌آید و نتیجه مالیش برای ما مهم است همانطوریکه روی آن اطلاعاتی که دوروز پیش خدمت آقایانی که در کمیسیون تشریف داشتند عرض کردم ما اگر واحد خرج را ۱۰۰۰ ریال بگیریم و بگوئیم که خرج تولید ما ۱۰۰ ریال است به این نتیجه می‌رسیم که اگر به حساب قدیم برویم یعنی ۱۲۵ ریال را بشرکت بپردازیم از لحاظ پرداخت مشخص بهزینه نگذاریم و از مالیات کم کنیم نتیجه‌اش این است که درآمد ما ۴۵۰ می‌شد ولی همینکه این را بخرج ببریم و از مالیات کم نکنیم نتیجه‌اش این بود که روی آن هزار ریال درآمد ما می‌شود ۵۱۲/۵ ریال لذا تمام منظور این بود که ما بتوانیم فرمولی پیدا کنیم که برای کشورهای ما نفع داشته باشد و کمپانیها هم قبول کنند که بر طبق آن فرمول درآمد بیشتر بشود ملاحظه بفرمائید که با این کار درآمد ما بیشتر شده فرمودید که راجع بتخفیف ما چرا این تخفیف را آورده‌ایم مجلس شورای ملی ور در قرارداد الحاقی ذکر کردیم و اینها را داده‌ایم به کمپانیها که دارای این حق نبوده‌اند بنده باز خدمتتان عرض می‌کنم که این تخفیف تخفیف نیست باز هم مجدداً برمیگردم بعرایض قبلی خودم ما این تخفیف را وارد کردیم برای اینکه بتوانیم بهره مالکانه را بحساب ببریم اگر نه مجبور بودیم هر سال که مثلاً یک ونیم سنت اضافه می‌شد بدرآمد ما بیائیم اینجا قانونی بیاوریم بمجلسین که این یک و نیم سنت را بقانون مالیات بردرآمد اضافه کنید و این از لحاظ کار برای همه ما مشکل بود لذا این تخفیفی نیست که داده شده باشد بکمپانیها از این لحاظ که شما میگوئید بهره مالکانه را بحساب میبرند چون توافق شده که تمام بهره مالکانه را از روز اول بحساب نبرند و طبق آن فرمولیکه برایتان مشخص شد بنده خیال نمی‌کنم که از لحاظ تخفیف به اینها یک حقی اضافه داده شده باشد طبق قرارداد اصلی ۱۳۳۳ شرکت ملی نفت می‌تواند در موقعیکه وضع اقتصادی نفت ایجاب بکند برای اینکه نقش را در بازارها بفروشد بکمپانیها تخفیف بدهد خود جنابعالی هم باید قبول بفرمائید اگر ما باید نفتمان در بازار بفروش برود بایستی بازار داشته باشیم بازار ارتباط مستقیمی دارد با قیمت نفت پس اگر برای بدست آوردن بازار تخفیفی لازم باشد آن تخفیف مسلماً داده خواهد شد ولی فراموش نکیند که ما علاقه‌ای بتخفیف دادن نداریم منظورمان از تخفیف دادن این است که بازار جدیدی را بدست بیاوریم شما امروز ملاحظه میفرمائید که سطح تولید ایران بکجا رسیده است ما از این لحاظ باید سیاست صحیحی داشته باشیم باید سعی کنیم بازارهای جدیدی را بدست بیاوریم فردا دولت ایران با پنج شرکت جدید قرارداد می‌بندد این باعث می‌شود که ما بتوانیم قیمتها را بدست داشته باشیم که بتوانیم بازار گیر بیاوریم ولی از لحاظ تخفیف قصد تخفیف دادن که نبود راجع بمذاکرات اوپک فرمودید بنده بایستی عرض کنم که خود اینجانب ده ماه افتخار نمایندگی ایران را داشته‌ام و قبل از بنده هم عده زیادی در این قسمت زحمت کشیده‌اند برای اینکه بنتیجه معقولی برسیم و آن قرارداد برای مملکت ما منافع بیشتری داشته باشد و در این قسمت اقدامات زیادی شده است و این اقدامات مسلماً یکطرفه نبود دو جانبه بود از یکطرف ما بودیم و کشورهای صدر کننده نفت مثل عربستان سعودی، عراق، کویت و قطر و از طرف دیگر کمپانیها بودند باید تفاهمی بدست می‌آمد ولی آنها مسلماً قبول نمی‌کردند که قرارداد قبلیشان را عوض کنند این یک امتیازی است که بدست آورده‌ایم بدون اینکه هیچگونه امتیازی بدهیم ما نیامدیم بگوئیم که قرارداد ۱۳۳۳ را یک تنه قسمتی از آن را عوض می‌کنیم و بنفع کمپانیها یکی از مواد آن قرارداد را عوض نکنیم نه ما هر کاری که کردیم در این قرارداد الحاقی بطور روشن نمایان است ما امتیاز گرفتیم و هیچگونه امتیازی بطرف نداده‌ایم موضوع دیگری فرمودید که چرا موضوع هزینه بازاریابی را مجدداً در قرارداد آورده‌ایم اولا عرض می‌کنم این قانون چون قراردادی است که دو طرف امضاء کرده‌اند بهیچوجه کمپانیها نمیتواعنند بیایند بگویند چون بازاریابی ما کم شده این نیم سنت را ما بیاوریم بیک سنت از طرفی خودمان اطمینان داریم یک قانون وقتیکه از مجلس گذشت برای ما محترم است و در دنیا هم محترم است
لذا این برای ما وظیفه خواهد بود از طرف دیگر برای کمپانیها هم وظیفه خواهد بود که اگر روزی خرجشان زیاد بشود نیایند از ما یک تقاضای وجه بیشتری بکنند چون قانون است وقتی قانون از طرف مجلسین تصویب می‌شود هم ایران امضاء کرد و هم کمپانیها امضاء کرده‌اند این بنفع ما خواهد بود (دکتر الموتی‌ـ هر گونه قراردادی در نفت باید بمجلس ایران بیاید و با نظر نمایندگان ملت باشد) مسلماً، موضوع دیگری که مجدداً مطرح فرمودید راجع به اعضای جدید و اینکه ترس جنابعالی از این است که خدای نکرده این کمپانیها نتوانند آن نکاتی که در اصل کامله‌الوداد هست مراعات بکنند و ما نتوانیم از اینکه احیاناً اگر کمپانیهائی که طرف قرارداد ما هستند با کشوری قرارداد بهتری ببندند ما از ان استفاده بکنیم همانطور که عرض کردم در بدو امر این امر حاکم و ناظر است به کمپانیهائی که روز اول این قرارداد را امضاء کرده‌اند اگر احیاناً همانطور که فرمودید شل آمده باشد و میلیونها دلار تعهد بکند که در عرض چند سال طبق قرارداد جدیدی که بعداً خدمتتان تقدیم می‌شود در عرض چند سال خرج بکند و بما هم یک پذیره بدهد و هم تعهد بکند چندین ده میلیون دلار در عرض چند سال خرج بکند و نفت پیدا نکند و صادر نکند و اقدامی نکند برای پیدا کردن نفت آنوقت من خیال می‌کنم بایستی مدیر و تمام دستگاه آن شرکت را محکوم کرد برای اینکه بنده نمیدانم چطور یک کمپانی می‌آید در ایران یک پذیره بسیار مهمی بدولت ایران می‌دهد که بعداً لوایحش خدمتتان تقدیم خواهد شد ضمناً تعهدات سنگینی را قبول می‌کند و بعداً اقدام نکند و ازاینجا بلند شود و برود چه نفعی او در این کار دارد؟ بخصوص شرکت شل را فرمودید شرکت شل از آن شرکتهائی است که دنبال نفت می‌گردد چون ذخایری که در دستش هست بقدر کافی نیست این را به شما اطمینان کافی می‌دهم که هیچ اشکالی ندارد اطمینان داشته باشید که اگر یکی از کمپانیهائی که طرف دوم قرارداد هست همان کمپانیهائی که روز اول طرف دوم قرارداد بودند اینجا بیکی از کشورها منافع بیشتری بدهند اطمینان داشته باشید دولت ایران هشیار است این دولت یا هر دولت دیگر همانطور که در سابق بوده است شرکت ملی نفت هشیار است و دنبال منافع ایران خواهد رفت و نخواهد گذاشت که بمنافع ایران لطمه‌ای وارد آید راجع بمفاصاحساب بدواً فرمودید خیال کردم مطالبی که عرض کردم کافی بود ولی بدواً بایستی عرض کنم در ماده ۶ قرارداد الحاقی صحبت از مفاصاحساب شده است و هیچ امری را اینجا ما مکتوکم نکردیم مفاصاحساب ار طرف وزیر دارائی امضا می‌شود چه بسا اگر این مفاصاحساب را نیاورده بودیم و در قانون الحاقی نوشته نشده بود که یک مفاصاحسابی هست همه سؤال می‌کردند چه مفصاحسابی؟ و کدام مفاصاحساب این دولت هیچ امری را مخفی نمی‌دارد و نه از مجلس و نه از مردم مملکت لذا آن مفاصا حساب تقدیم شده در ضمیمه این قانون که ملاحظه بفرمائید مفاصاحساب یعنی چه در این مفاصاحساب چه چیزی را از دست داده‌ایم ما آمدیم در برابر ادعاهای خودمان که چرا قیمت نفت رفته پائین و قیمت نفت باید برگردد بقیمت نفت ۱۹۶۰ یک تفاهمی با کمپانیها کردیم و یک درآمد بیشتری گرفتیم و برای یک مدت معینی از آن ادعای خودمان صرفنظر کردیم یعنی می‌توانیم بتاریخ اول ژانویه ۱۹۶۴ ما مجدداً راجع به قیمت نفت ادعا داشته باشیم برای یک فاصله کوتاهی یعنی چهار سال ما درآمد معتنابهی بدست آوردیم لذا مفاصاحسابش همانطور که ملاحظه میفرمائید چیزی نیست که از دست داده باشیم برعکس ما باز هم مجدداً منافعی بدست آوردیم یک نکته‌ای فرمودید که برای من روشن نبود فرمودید ۱۲/۵ درصد ما را کمپانیهائی که گرفته‌اند و حالا از آن مقدار کم می‌کنند این برای بنده خیلی روشن است این ۱۲/۵ درصد که عرض شد پرداخت مشخص است پرداخت مشخص همانطور که اطلاع دارید تا اینکه به هزینه گذاشته نشده بود از مالیات کسر می‌شد و ما منافعمان کمتر بود همینکه به هزینه گذاشته بشود و از مالیات کسر نشود منافع بیشتر می‌شود صحیح است که پرداخت مشخص رقم آن ممکن است فرق کند در ونزوئلا اگر خوب بخاطر داشته باشم آن پرداخت مشخص رقمش ۱۶ درصد می‌شود ولی فراموش نفرمائید که همانطوری که قبلا هم عرض کردم
نفتی را که از ونزوئلا کمپانیها می‌فروشند میبرند روی اصل قیمتهای اعلان شده درآمدی بدولت ونزوئلا نمی‌دهند درآمد ونزوئلا روی قیمت حقیقی فروش است و همانطور که عرض کردم ما با این نظر کاملاً مخالف هستیم ما می‌خواهیم درآمد ما یک ثباتی داشته باشد و ثباتش همان قیمت اعلان شده نفت است و فرامواش نفرمائید همان قراردادی که میگوئیم ۵۰ـ۵۰ این قرارداد ۵۰ـ۵۰ نیست بلکه ۶۱/۵ ایران به ۳۸/۵ کمپانیها است، چرا؟ برای اینکه تخفیف هست همانطور که خدمتتان عرض کردم کمپانیها در حدود ۳۰ سنت در بشکه نفت تخفیف می‌دهند بنابراین اگر حساب ما روی قیمت فروش بود امروز درآمد ما از این لحاظ خیلی کمتر می‌شد یعنی درآمد ما روی آن قیمت اعلان شده منهای سی سنت بود یعنی شما اگر نفت آغاجاری را بگیرید ۱/۷۸ سنی سنت کم کند ۱/۴۸ سنت بما می‌رسد و این بضرر ما خواهد بود ما بایستی قیمت اعلان شده را محترم بشماریم و سعی کنیم بهمان جا بماند و بهیچوجه هیچ تخفیفی از قیمت اعلان شده ندهیم در فرمایشات جنابعای اینطور استنباط کردیم که ممکن است تخفیف از قیمت اعلان شده کم بشود بعداً همانطور که ملاحظه فرمودید دیروز در آن کمیسیون آن ارقام خدمتتان بطور دقیق داده شده با بردن بحساب ۱۲/۵ درصد درآمد ما می‌رود بالا برای ما طرز محاسبه مهم نیست مهم آنست که دو جمعی که در آخرش می‌گوید کدام بنفع ایران است مسلماً آن بنفع ایران بود و دولت هم تأیید کرد و امیدواریم که مجلس هم تأیید کند راجع بقیمت اعلان شده نفت همانطور که جناب آقای کیهان یغمائی فرمودند بدست ما نیست بدست کمپانیها است ما اعتراض کردیم تمام اوپک تشکیلش روی این اصل بود که قیمتها را پائین آوردند لذا طبق قرارداد اصلی ۱۹۳۳ یعنی قیمت با کمپانیها است همانطور که ملاحظه میفرمائید برای رسیدن بیک قراردادی که بتواند منافع ما را برای امروز و برای سالهای بعد تأمین بکند کشورهای صادر کننده نفت بخصوص کشورهائیکه در خلیج فارس هستند سعی کردند یک راه‌حل‌هائی پیدا کنند و خیال می‌کنند از روز اول همین راه حل‌ها پیدا شده بود. اشکالات زیاد بود کمپانیها حاضر نبودند مذاکره کنند دولت ایران، کشورهای اوپک مدت دوسال و نیم با کمپانیها مذاکره کردند تا بالاخره به نتیجه رسیدیم که قراردادی خدمتتان بیاوریم بدون اینکه هیچگونه امتیازی بطرف دوم داده باشیم امتیازات زیادی خودمان گرفتیم و راه را هم برای آتیه باز کردیم.
رئیس ـ آقای سعید وزیری.
سعید وزیری‌ـ بعضی اوقات در رهگذر زندگی شخصی انسان تکالیفی را خودش بر عهده می‌گیرد یعنی به خودش تحمیل می‌کند که در نظر ناظرین سوابق زندگی شخص کمی عجیب بنظر می‌رسد و اما نمی‌آیند بپرسند یا فرصت پرسیدن پیدا نمی‌کنند یا تمام مردم در یکجا جمع نمی‌شوند که از شخصی بپرسند که آقا چرا اینکار را کردی تا شخص بتواند جواب بدهد که این تکالیف جدیدی را که بنظر آنها اندکی مغایر یا خیلی مغایر با گفته‌های قبلی یا سوابق قبلی بنظر می‌رسد این بر اثر رسیدن بحقایق و واقعیتهائی است که هر اسنان منصف و عاقل و عادل میبایستی بدون تعصب در رهگذر زندگی آن صحبت را بگوید نه اینکه حتماً بر آن چیزهائی که بر روی اوهام و خیالات یا روی تعصبات خاصی معتقد است حتماً تا پایان عمرش بماند و بنظر من این علامت رشد است یعنی مشخص‌ترین علامت رشد همین است (احسنت) من حالا در این رهگذر زندگی خودم یک چنین مطلبی را بعهده خود گرفتم خودم بخودم تکلیف کرده‌ام ولی این تحمیل را دیروز و پریروز یا ۵ و ۶ روز قبل نکردم بلکه این تکلیف را من در سال ۱۳۳۵ و ۱۳۳۶ بر خودم کردم و این یک جزوه‌ای است آن وقت نوشته‌ام (ناطق جزوه‌ای را ارائه نمودند) و منتشر نموده‌ام در سال ۳۶، و عنوانش اینست: «پیرامون لایحه نفت و نظری به اوضاع از دیدگاه نهضت ملی بزبان مردم و برای مردم» تصادفاً امروز من نماینده مجلس شورای ملی هستم و مسأله نفت مطرح است و من فکر می‌کنم کمتر دیگر در رهگذر زندگی شخصی یک چنین موقعیتی بدست آید که شخص آن چیزهائی را که نوشته است و چه بسا فقط بدست دکتر الموتی‌ها بدست صفی‌پورها و بدست مسعودیها و بدست نویسندگان یا خوانندگان معدود میافتاده و از آن تفریظ
و یا انتقاد می‌کردند و حالا از پشت یک کرسی و تریبون خیلی با نفوذتر و خیلی مقتدرتری بسمع مستمعین پیشرو و بسمع مستمعین با صلاحیت‌تری برسانم اینست که من این تکلیف را الآن می‌خواهم انجام بدهم (دکتر الموتی‌ـ دوره‌های بعد هم وقت دارید) صحبت عمر است، حساب عمر را هم بفرمائید، این است که اول با اجازه خانمها و اقایان دو سه مطلبی را که در آنسال در این جزوه نوشته‌ام و یادداشت کرده‌ام می‌خوانم بعد می‌پردازم بمطلبی که اینجا خط کشیده‌ام این جزوه را هم موقعی نوشتم که شاه مادر سفر اروپا بود و گفته می‌شد که گویا نمایندگان بعضی از کمپانیها به معظم له مراجعه کرده‌اند و ایشان فرموده‌اند که باید بعد از این اقلاً ۷۵ درصد سهم ایران باشد و بهمین مناسبت هم بعضی جراید مزدور خارجی در سرزمین‌های دیگر در مقابل این عشق وطنپرستی معظم‌له پادشاه عالیقدر ما را مورد تهدید و جسارت قرار داده بودند (قراچورلوـ یکی یک نسخه لطف بفرمائید که مطالعه شود) حقیقت اینستکه وقتی این جزوه را چاپ می‌کردم از این نسخه ۲ هزار نسخه در چاپخانه خوشه چاپ شده و این جزوه را هم دوسه روز پیش از لای کتابهایم بزحمت پیدا کرده‌ام و تمام این کتابها تمام شده این کتاب را بعد می‌دهم خدمت جنابعالی البته زیر جملاتی که الان می‌خوانم خط کشیده‌ام، دو سه جمله ایست بعد از مقدمه که نوشته شده است، چون قسمتی از همین کتاب است و جناب آقای قراچورلو که اظهار علاقه فرمودند چون در حقیقت این کتاب دو سه جمله است و تا این حد کفایت می‌کند «خوب اتخاذ تصمیم و اجرای این فکر و قبول خسارات حساب نشده قدری مشکل است و همین اشکال کوچک است که نقطه بحران عبور از بدبختی بخوشبختی را بتعقید می‌اندازد و ملتی را برای همیشه در بلاتکلیفی و سرگردانی باقی می‌گذارد. ما بجای اینکه قدرت حل مسائل زندگی را در وجود خودمان جستجو کنیم، با کمال تنبلی و بیحالی ترجیح می‌دهیم که تمام این مشکلات را معلول زد و بندهای احتمالی و خیالی دیگران دانسته و از نزدیک‌ترین راه استدلال تقصیرها را بگردن دیگران می‌اندازیم تا خود را آسوده سازیم!… همینقدر قناعت می‌کنیم که بگوئیم کارها دست ما نیست اینها همه سیاست است و کاری از ما ساخته نیست» این از یک جزوه انتقادی است که آنروزها بنده نوشته‌ام «آری متأسفانه این است سلاح ما در برخورد با مسائل اجتماعی البته با چنین وصفی چه از این آسانتر که به چنین ملتی تلقین شود که: نفت قبل از آنکه یک مسأله اقتصادی باشد، برای شما یک امر سیاسی است خارجی هیج بهتر از این نمی‌پسندد که یک چنین مسأله‌ای باشد» و حال اینکه سه روز قبل آن احسنتی را که برای منصور می‌گفتند برای این جمله بود که یکبار در پشت این تریبون برای اولین بار اعلام شد که نفت دیگر برای ما یک مسأله سیاسی نیست بلکه مسأله اقتصادی است. این تجربه را روزگار است که بمن آموخته است که در این رهگذر تاریخ، این حقیقت را یکبار دیگر بگویم و تأکید کنم این قسمت را یادداشت کرده بودم (یکنفر از نمایندگان‌ـ شما بجلو می‌روید) بله، یک جمله دیگر از آن جزوه «می‌گویند همانطوری که قبل از ۲۸ مرداد در طول مدت مبارزکات جانفرسای ملت ایران، نفت نتوانست برای شما ارزش اقتصادی پیدا کند و همواره بصورت یک پاپیچ و گول زنگ سیاسی عمر شما را تلف کرد امروز هم باید وقت خود را در بحث و جدل بگذرانید و مدتها میتینگ بدهید و آدم بکشید و هورا بکشید و ناخن بر سر وری یکدیگر فرو برید تا بالاخره با حیله جبری برای شما ثابت کنیم که ۷۵ درصد کمتر از ۵۰ درصد است!!» بلی خارجی یک چنین چیزی را می‌خواست با جار و جنجال و حیله جبری بما ثابت کند که ۷۵ درصد منفعتش کمتر از ۵۰ درصد است! وقتیکه مسائل در محیط آرام و بدون تعصب در یک مجمع منطقی و علمی و توأم با تخصص بدون اغراض و هوسها مطرح شد آنوقت با کمال سادگی بقول جناب آقای وزیر دارائی خیلی ساده می‌شود حساب کرد که آقا ۴۵ درصد خیلی کمتر از ۶۰ درصد است یک جمع است و یک تفریق نه هورا می‌خواهد نه جارو جنجال می‌خواهد نه تعصب می‌خواهد اما مسأله سوم یعنی پارگراف سوم از آن جزوه‌ام: «و اکنون باید حقایق و واقعیت‌های عینی را بدون تعصب و بدون دخالت دادن افکار مالیخولیائی درک کرده و از شرایط زمان به بهترین وجهی بهره‌بردای نمائیم. با روشن شدن وضع سیاست خارجی ما بوسیله پیمانهای مختلف و با اثبات حسن نیت ملت ما در این چهارسال اخیر می‌توان گفت که از نظر خارجی شاید امنیت وطن ما به بهترین وجه ممکن تأمین شده باشد» و این باز همان مسأله ایست که آن روز با کمال خوشوقتی از نخست‌وزیر شنیدم که
می‌گفت ممکلت ما آن چنان ثبات و آرامش دارد و در پرتو این ثبات و آرامش است که کمپانیها و سرمایه‌دارها حاضر می‌شوند و تسلیم می‌شوند که بیایند و بما پذیره بدهند و منت بکشند و خواهش بکنند و با ما این قراردادها را ببندند این در سایه همان ثبات و آرامش است که معلول واقع‌بینی است که دور از محیط جنجال و هوچی بازی این مسائل را بررسی می‌کند اما بعد چون مسأله قیمتها بر اساس رقم و عدد آمده و دوست و همکار عزیزم در مخالفت بسیار بسیار منطقی از روی رقم و عدد و بدون عوام فریبی بدون توسل به جنجال و بدون توسل به ما نور سیاسی مسئله را در کادر مسائل اقتصادی مطرح کردند به بنده هم اجازه بفرمائید یعنی من ملزم هستم بخصوص اینکه من خودم به این عقیده رسیده‌ام که بهیچوجه بهیچ یک از این جمله‌ها و عبارت‌ها وارد به هیچ حرفه ناطقی نشوم وارد در حرفه سخنرانی و سخنگوئی نشوم اینستکه از روی بعضی یادداشت‌ها مطالب را عرض می‌کنم که من خودم هم واقعاً یکی از عمل کننده‌های این دکترین باشم که این مسائل را دور از سیاست دور از تعصب خیلی با منطق و با حساب عرض کنم. جوابهای ایرادها و مخالفتهای دوست عزیزیم آقای دکتر مبین را آقای وزیر دارائی با عدد و رقم دادند یکی از علل موافقت من با این لایحه همین است که از توضیحات وزیر مسئول این کار قانوع شدم که در جلسه مشترک کمیسیون دارائی و امور خارجه همراه متخصصین آمده بودند من آنروز از همه بیشتر سؤال کردم و از همه بیشتر توضیح خواستم بیشتر از سایرین یا لااقل به اندازه سؤالهای خودم از توضیحات ایشان استفاده کردم و بهمین دلیل همانجا تصمیم گرفتم که موافق با این لایحه باشم و در موافقت و در دفاع از آن صحبت کنم پس جوابهائی که ایشان دارند جوابهای عددی و جوابهای فنی و حساب شده است با وجود این اگر مخالف من می‌توانست یا اگر من می‌دانستم که مخالف من با این طرح با این طرح الحاقی موجب تجدید نظر کلی یا یک تغییرات بیشتری در قراردادی که از آن بنام قرارداد اصلی نام برده شده است می‌توانست بشود و منافع بیشتری را برای ملت ایران تأمین کند مطلقاً با وجود محسنات و مزایائی که این قرارداد الحاقی دارد با وجود این من مخالفت می‌کردم که تغییرات بیشتری یا تجدید نظر کلی‌تری در آن بشود که از جهت منافع ملت ایران امکان پذیر باشد (آفرین ـ احسنت) اما قرارداد ۱۹۵۴ که در لایحه امروزی از آن بنان قرارداد اصلی نام برده شده است، قرارداد اصلی است و این اصلی را بمعنی واقعی این کلمه تکیه می‌کنم یعنی بطور رسمی محترم و مجری است گو این که از نظر تأمین منافع ملت ایران قراردادی کامل و ایده‌ال نیست (احسنت) ولکن این احترام از آن نظر است و این قابلیت اجرا از آن جهت است که آنرا دولت قانونی ما رژیم قانونی ما امضاء کرده است و ما آنچه را دولت قانونی ما رژیم قانونی ما امضاء می‌کند ما آنچنان ملتی هستمی که به آن احترام می‌گذاریم و آن را اجراء می‌کنیم چرا؟ برای این که این در شأن یک ملت رشید است و این در شأن یک ملت رشید است که قیام کرده است و نفت خود را ملی اعلام کرده است و ضمناً می‌گوید به آن حد از رشد سیاسی رسیده است که آنچه را که امضاء می‌کند محترم میداند و اجراء می‌کند اینستکه من به آن قرارداد اساسی و به آن نام قرارداد الحاقی که الآن مطرح است موافقت می‌کنم چرا؟ برای اینکه این یک قدمی است در جهت استیفای بیشتر حقوق ملت ایران برای اینکه این یک اقدامی است در جهت نشان دادن اینکه ملتی زنده است ملتی است که قراردادی را امضاء می‌کند و ملتی است که به این قرارداد احترام می‌گذارد و مرتب هم در این فکر است که برای بیشتر محترم ساختن همین قراردادها و پیمانها آنها را قابل دفاع‌تر و قابل توجیه‌تر بکند (احسنت) و من به این دولت و دولت سابق که آقای نخست‌وزیر گفتند این کار بنابه امر اعلیحضرت هماینون شاهنشاه از زمان آن دولت شروع شده است تبریک می‌گویم که توانسته‌اند بر اثر ارشاد و تذکر و امر شاه مملکت که همیشه در این فکر هستند که حقوق ملت ایران را به بهترین و به بیشترین وجهی استیفا بکنند و آنها توانسته‌اند همین کار را انجام بدهند و این قدمی است در جهت بهتر کردن آن قرارداد (صحیح است) این علامت و نشانه
وطنپرستی و علاقه حکومتی است که ما از ان دفاع می‌کنیم این علاقه بحکومت و رژیمی است که ما به آن احترام می‌گذاریم و اعتقاد داریم و یقین حاصل کردیم بعد از مدتی ممارست و تجربه که ما در سایه آرامش و ثبات می‌توانیم قدم بقدم همیشه بجول برویم و هیچوقت مجبور نشویم ولو بهر عنوان و هر بهانه‌ای هست بایستیم یا خدای نخواسته بعقب برویم این پیشروی این جلو رفتن ولو قدم بقدم هست ادامه پیدا خواهد کرد. اما بحث درباره اینکه چرا این قرارداد اصلی رضایت کامل ایران را تأمین نمی‌کند بحث و صحبت جداگانه‌ایست که عوامل و علل متعدد و شرائط زمان انعقاد قرارداد میبایستی در آن مورد بحث قرار گیرد ولی قدر مسلم اینستکه همان قرارداد که ایران آنرا با ذکر چنین مقدماتی محترم میشمارد اولین مظهر واقعی و قانونی و بین‌المللی مبارزات گرانبهای ملت ایران در راه ملی کردن صنعت نفت است (صحیح است) اولین مظهر الغای امتیازات غیر عادلانه و تحمیلی و استعماری است چه می‌توان کرده همه ملت همه چیز را در یک لحظه و یک جا نگرفته است بلکه در طول زمان و بتدریج به آرزوهای عادلانه و معقول خود رسیده است همچنین که ما در مسیر این زمان که با تناسب با تاریخ این ملت بسیار بسیار کوتاه است ما این راه تدریجی را با قدم نسبتاً بلندی طی کرده‌ایم و بطرف آرزوها و ایده‌الهای ملت ایران نزدیک می‌شویم (صحیح است‌ـ احسنت) بنظر من انعقاد همان قرارداد اصلی هم می‌تواند موجب آن باشد که نسل حاضر و نسلهای آینده در مقابل مردان و زنانی که مثل یک سازمان واحد ایستادند و نفت را ملی کردند و عقده‌های حقارت ناشی از فرم سیاسی استعماری رابطه ایران و شرکت سابق را از بین بردند سر تعظیم فرود بیآورند (آفرین ـ احسنت) قرارداد اصلی در شرایط اقتصادی و استثنائی منعقد شده است که ما ناچار بودیم از یکطرف در محیطی که فاقد متخصصینی مانند متخصصین و جوانان امروز بودیم و از یکطرف برای تثبیت و اعمال حق حاکمیت ملی و اجرای قانون ملی شدن و از طرف دیگر برای سرو صورت دادن فوری و ضروری و اضطراری به از هم پاشیدگیهای اقتصادی خود آن را امضاء و مبادله کنیم و هیچ راهی جز این نبود زیرا از آنروز ببعد دیگر نفت برای ما مسئله سیاسی نبود مسئله اقتصادی بود (صحیح است) و در اتمسفر اقتصادی جنجال و ارعاب و تهدید و نطق زنده باد و مرده باد و متینگ و هورا ارزش پشیزی را ندارد در آنجا صحبت عدد و رقم است آنکسی که تخصص بیشتری دارد جلوتر بود آنجا صحبت اقتصادی است صحبت غالب و مغلوب سیاسی نیست متأسفانه در وضع اقتصادی بسیاربسیار نامطلوبی بودیم و ناچار بودیم آنرا امضاء بکنیم آنروز ایده‌آل نبود ولی امروز با سربلندی می‌توانیم ادعا کنیم که ما بطرف ایده‌آل ملت ایران می‌رویم و این یک قدم عینی و یک قدم محسوس است یکبار دیگر بشما و بدولت سابق که شما اعتراف فرمودید که از آنزمان شروع شده است بهر دوی شما تبریک می‌گویم برای اینکه تا حدودی که برای شما تبریک می‌گویم برای اینکه تا حدودی که برای شما مقدور بوده است شما توانسته‌اید امر شاه را اجرا کنید هیچ دلیلی من نمی‌بینم که شما در اجرای این امر کوتاهی کرده باشید همچنانکه با تمام دلائل میدانم که ایشان حداکثر امر را برای استیفای حقوق ملت ایران بشما و دولتهای قبلی و بعد از شما صادر فرموده‌اند (صحیح است) بهمین دلیل است و به این دلائل است که ما آن قانون را آن لایحه را محترم و مجری میدانیم زیرا شأن ملتی که قیام کرده و نفت خود را بقیمت مبارزات سنگین ملی اعلام کرده و در دنیا خود را مستقل و متکی بخود و رشید قلمداد نموده اینستکه قراردادها را محترم میشمارد و همچنانکه قرارداد الحاقی امروز را که مظهر کوشش مستمری است که از جانب پادشاه وطن ما که رهبر واقعی و بزرگ ملت ما برای استیفای حق هر چه بیشتر ملت ایران است مبذول شده است محترم میشماریم و خواهیم شمرد (صحیح است) و بنظر من و بنظر تمام ملت ایران همین اقدامات مدبرانه شاهنشاه که با احاطه کامل به امکانات جهانی مملکت را رهبری می‌فرمایند در حقیقت دنباله همان نهضت اصلی است که سیزده سال قبل هم در هنگام مبارزات ملی شدن نفت هم همین رهبر بزرگوار در تقویت
و رهبری و حمایت این مبارزات اعلام کردند که اگر کوچکترین تجاوز به ایران بخطه نفتی ایران بشود در رأس ارتش بجنوب خواهم رفت و در پیشاپیش ملت بزرگ ایران از استقلال و آزادی و منافع ملت خود دفاع خواهم کرد این دنباله همان حمایت شاه از نهضت ملی است بله صحبت حالا هم درباره منابع سرزمینی است که یک مزدور دیگر لاشخورها چشم بدان دوخت است و در آن باره صحبت می‌کند و به آن نگاه می‌کند یعنی خوزستان و من حتی از مخالفت دوست عزیزم آقای دکتر مبین بسیار مسرورم که این مخالفت هم نشانه دیگری از پیوستگی و دلبستگی خلل ناپذیر ملت ایران باستان خوزستان عزیز ما است (صحیح است) که هر چه بیشتر و بهتر از این منطقه جدائی‌ناپذیر و از این قطعه گرانبها هر چه بیشتر و بهتر بهره‌برداری کنیم این مخالف هم در همان زمینه است است (آفرین) (بانو تربیت جداشدن اصلاً مطرح نبود) و من تردید ندارم و آرزومندم که باز هم طرفهای دیگر قرارداد برای هر چه بیشتر محترم ساختن قراردادی که من مصراً باز هم آنرا مثل دولت قرارداد اصل می‌نامم برای هر چه بیشتر محترم شناختن قرارداد اصلی منظماً حسن نیت و واقع بینی نشان خواهند داد و موجبات رضایت بیشتر ملت رشید و مدبر ایران را فراهم خواهند ساخت و بقول مفاد ماده ۸ همین قرارداد الحاقی با استفاده از تمام وسائل احقاق حق من جمله همینگونه مذاکرات و توافق‌ها در آینده منافع بیشتری عاید ملت ایران بشود من آرزومندم و اعتقاد دارم که چنین خواهد شد (انشاءالله) من در مقابل ملت بیدار و هشیار ایران و جوانان متخصص و وطن‌پرست (روی این قسمت تکیه می‌کنم) که آن روز در طرفین آقای وزیر دارائی دو نفر از این متخصصین نشسته در کمیسیون صحبت می‌کردند بی‌اختیار یک حال گریه شوق انبساط به من دست داد واقعاً یک گریه شوق بمن دست داده بود که من می‌دیدم جوانها و متخصصینی داریم که با مهارت و استادی با تخصص و وطنپرستی (احسنت) بر اساس ناسیونالیزم واقع بینانه در مسائل فنی اظهار نظر می‌کنند (صحیح است) و در کنار مردان سیاسی که زیر ارشاد و رهبری پادشاه بزرگ و رهبر واقعی ملت ما مسائل سیاسی جهانی را درک می‌کنند (احسنت) این متخصصین فنی به کمک این مدیران و این مجریان سیاسی می‌شتابند و مسائل را آنطوری که واقعیت دارد بنفع ملت ایران حل می‌کنند ونه در محیط جنجال و خوف و نه در محیط مشکوک که بالاخره نتوانیم بگوئیم در آن روز چه بود و چه شد. حساب تمام این حرفها را در هر لحظه می‌توان داد برای اینکه حساب شده است از روی عدد و رقم و مبتنی بر امکانات بین‌المللی است مسئله، مسئله سیاسی دیگر نیست مسئله‌ایست کاملا در چهارچوب مسائل اقتصادی من در مقابل ملت بیدار و هشیار ایران و جوانان و متخصصین وطن‌پرست و در پیشگاه شاهنشاه بزرگ ایران که شب و روز در فکر تأمین هر چه بیشتر منافع همین ملت ایران هستند با امید و خوشبینی کامل سر تعظیم فرود می‌آورم (آفرین ـ احسنت) و یقین دارم که با قراردادهائی که بسته می‌شود و خبر آن را همین الان آقای هویدا فرمودند و در روزنامه‌ها هم نوشته شده است که با قراردادهائی که بسته می‌شود هر چه بیشتر و هر چه زودتر هر روز بیش از روز دیگر از منافع زیرزمینی ما استفاده بشود همچنانکه از قراردادهائی که صحبت از آن می‌شود و دولت گویا بمجلس خواهد آورد وضع خاص و افتخار آمیزی خواهیم داشت (صحیح است) ولی باید مسئله اساسی این باشد که از این درآمدها در جهت بهتر ساختن زندگی واقعی مردم ایران استفاده بشود زیرا تها پول گرفتن و پول پیدا کردن مطرح نیست بلکه خرج کردن آن بنفع ملت ایران خرج کردن آن در جهت منافع نسل حاضر و در جهت تأمین منافع نسلهای آینده که ما نفت آنها را هم امروز استخراج می‌کنیم در درجه اول مطرح نظر و مطمح نظر ملت ایران است همچنانکه هدف ملت ایران از نهضت ملی از قیام ملی کردن تنها اسم در کردن نبود اسم در کردن و مسکوت گذاشتن و با سیستم باری بهر جهت بازی کردن ملت را معطل کردن نبود. اجازه بدهید بگویم که غرض فرار کردن از مقابل واقعیت‌ها و شانه خالی کردن از انعقاد هر گونه قرارداد و توافق نبود و غرض
از ملی کردن نفت اعمال حق حاکمیت ملی و قرار گرفتن در مقابل عاملین و اجرا کنندگان و طرفهای معامله بود بعنوان صاحب نفت آزاد و مستقل همچنانکه با آن عنوان قرار گرفتیم و قرارداد بستیم و ثابت و تأیید کردیم که حق مالکیت و حق حاکمیت ما محرز و ثابت است و امروز هم قدم بقدم در بهبود و بثمر رساندن آن بجلو می‌رویم و آنرا به اثبات میرساینم سعی می‌کنیم و همچنانکه در مقدمه عرایضم گفتم این کار را کردیم و حق حاکمیت و ملی خودمان را بدنیا ثابت کردیم و باید هم هر روز آنرا محکم‌تر و محترمتر و سودآورتر بسازیم (احسنت‌ـ بسیارخوب بود).
رئیس ـ آقای پروین بفرمائید.
پروین‌ـ بنام خداوند مهربان (مصطفوی‌ـ موافقید یا مخالف؟)
رئیس ـ ایشان مخالف هستند.
پروین‌ـ بنده کوشش می‌کنم که مختصر عرض کنم در مورد قرارداد جاری مربوط به نفت بقدری مهم و قابله توجه است که اگر هر قدر درباره آن بحث شود و بیجا و بیمورد نیست آقایان همکاران و دوستان عزیز بنده بیاناتی فرمودند و جناب آقای وزیر دارائی هم پاسخ‌هائی دادند این قرارداد که از پریروز بدست بنده رسیده است دو مرتبه سه مرتبه مطالعه کردم دیشب هم دوباره خواندم اما از شما چه پنهان که عبارات آن بنحوی است که بهیچوجه بنده چیزی بدستم نرسید گمان می‌کنم که آقثایان محترم اگر مطالعه کرده باشند با من هم عقیده‌اند زیرا که اگر کسی ادعا بکند که از این قرارداد و از این عبارات چیزی مفهوم او شده است الان ادعا کند تا اینکه بنده او را بشناسم و بروم نزد ایشان اطلاع پیدا کنم آقایان هم مثل بنده هستند با اینکه بنده خیلی بدقت نگاه می‌کنم ولی این گناه نیست برای اینکه یک امر تخصصی است بنده وقتی که تکنیک یک موضوعی را نمیدانم موقتی که مهندس و متخصص در یک امری نیستم گناه ندارم که از آن بی‌اطلاع باشم این گناهی نیست اما اعتقاد و ایمان من بر این است که اشخاصی که تخصص داشته‌اند و آنهائی که تبحر داشته‌اند در این باره دقت‌های فراوانی کرده‌اند و ما نظر به اعتماد و اطمینانی که به آنها داریم این قرارداد را امروز مطرح می‌کنیم و بسمع قبول می‌پذیریم و اگر هر یک از ما بخواهیم ادعا کنیم در تمام آنها تبحر داریم پس ما میبایستی یک دائره‌المعارف باشیم این طور که امکان ندارد ما بایستی نسبت به اشخاصی که تخصص دارند و به آنها اعتماد داریم و وقتی که آنها چیزی را تأیید و تصویب می‌کنند نظر بهمان اعتماد آن را با حسن قبول بپذیریم این است که بنده در باره تخصص درباره عبارات این قرارداد چیزی را نمی‌توانم اضافه کنم پس ما شرح و بیان و مباحثه را درباره مسائلی می‌کنیم که لااقل آنرا میدانیم و مسبوق هستیم آن این است که بنده بخاطر دارم و گمان می‌کنم آقایان محترم هم از ذهنشان دور نیست زیرا که ده سال بیشتر نگذشته است در سال ۱۳۳۳ بود که قرارداد اولیه با کنسرسیوم در همین مجلس مقدس بود و در پشت تریبون عنوان شد آن روز متصدی وقت وزیر دارائی وقت موقعی که قرارداد کنسرسیوم را بمجلس تقدیم کرد اظهار کرد که این قرارداد، قراداد کافی نیست یعنی که صددرصد کمال مطلوب ما در آن درج ندشه است و ما بحق و حقوق قعطی وحتمی خودمان در این قرارداد نرسیده‌ایم این بود که گفت این قرارداد کافی نیست از آن هنگام تاکنون که ده سال می‌گذرد البته نیت تمام افراد این بود و در فکر این بودند که به ایده‌آل خودشان برسند ما در مملکتی هستیم و در راهی قدم برمیداریم که نمی‌توانیم در جای خودمان بایستیم ماشنیدیم که شاهنشاه عظیم‌الشأن مامکرر فرمودند که ما بایستی که از زمان هم جلوتر برویم یعنی ساعاتی که در شبانه روز صرف می‌کنیم ما بایستی طوری قدم برداریم البته یکی از کارهای مهم در مملکت ما همین قضیه نفت است و درباره آن هیچگاه فراموشی حاصل نشده است از همان وقت درصدد بوده‌ایم که استیفای حقوقی ملی ما را بیشتر تأمین بکنند و ما اطلاع داریم که در طی چند سال که وزارت دارائی مشغول مذاکره شده است بجائی رسیده است که امروز این قرارداد الحاقی را برای ما آورده است ما انتظارمان
بر همین بود و همین را منتظر بودیم برای اینکه وقتی که میگوئیم در نهضتی هستیم در راه تحوی هستیم که مملکت را بجلو می‌بریم و منافع ملی را تأمین می‌کنیم و بیشتر خواهان اصلاحات هستیم یکی از امور مهم آن موضوع نفت است نفت منبعی است اقتصادی منبع ثروت است برای مملکت ما وقتی که می‌خواهیم قدم برداریم و اصلاحات برای مملکت بکنیم پول لازم داریم اگر یک روزی از عایدات داخلی بخواهیم پول بدست آوریم ملاحظه می‌کنید چقدر در مضیقه می‌افتیم برای اینکه مردم بیچاره نمی‌توانند بدهند ولی عایدات خارجی عایداتی است که از آن طرف کشور بما می‌رسد و عایداتی است که بدرد اصلاحات ما می‌خورد و تحمیل و زحمتی هم به افراد مملکت ما نیست پس در این باره هر چه کوشش بکنند نهایت ارزش را دارد و امروز خوشوقتیم که می‌بینیم در این مرحله یک مبلغ گزافی عاید مملکت ما می‌شود و ما چطور خشنود نباشیم که این مبلغ را برای عمران و آبادی مملکتمام صرف می‌کنیم عرض کردم تحول و نهضتی که ما قدم گذاشته‌ایم نتایج و ثمرات آن بایستی که بتدریج ظاهر شود یکی از نتایج و ثمرات آن بایستی که بتدریج ظاهر شود یکی از نتایج آن بعقیده بنده همین قرارداد جدید است این قرارداد نامش قرارداد الحاقی است اما در قسمت مقدمه که نتیجه آخری گرفته می‌شود آنرا می‌خوانم که نوشته شده است: نظر به اینکه در نتیجه مذاکرات مذکور طرفین قرارداد اصلی توافق کرده‌اند که قرارداد اصلی بشرح آتی‌الذکر تغییر یابد این واجب است که بتصویب مجلسین برسد اینطوری که همکار عزیزم جناب آقای دکتر مبین فرمودند نیست این خودش یک پروتکل تازه‌یی است که قرارداد اصلی را تعییر داده است وقتی که ما این جا می‌خوانیم که این جانشین قرارداد اصلی است پس چطور می‌تواند که بتصویب مجلس نرسد این واجب بوده است که بمجلس تقدیم بشود و بتصویب برسد والا اگر یک الحاقی بود که بمواد قراداد قدیمی می‌شد هیچگونه تأثیری نداشت آن امکان داشت که در حدود آن قرارداد قدیمی یک نامه‌هائی یک یادداشت‌های تازه‌یی را بین خودشان رد و بدل بکنند وقتی که در این جا می‌خوانیم که نوشته شده است مبناش تغییر می‌کند علت این بوده است که بمجلس تقدیم شده است اما همانطور که عرض کردم وقتی که این را می‌خوانیم عباراتش بطوری فنی است که ما چیزی نمی‌توانیم سردر بیاوریم چگونه است اما لااقل حق داریم که بپرسیم که وزیر دارائی عزیز ما که آنهمه در این کارکوشش کرده‌اند و همچنانکه رئیس دولت توضیح دادند این را بدانیم که این تغییرات چیست و چه بوده است؟ البته نه بطور مفصل اگر بطور تفصیل بخواهند بیان کنند آنهم مانند این است که یک کلاس ترتیب بدهند که اول فرا بگیریم بعد وارد موضوع بشویم اما بطور آسان و بطور ساده لازم است که ما ملتفت بشویم که قرارداد اولی موادی که در آن بوده چه بوده و این موادی که جایگزین آن شده است چگونه موادی است و چطور شده است که منافع ما بیشتر حاصل شده است چه تغییری حاصل شد که ما در نتیجه آن منافع ما اضافه شد البته وقتی که ما این را بدانیم خیلی شاد و خرسند می‌شویم و با این قرارداد بهتر و آسانتر و با امید بیشتری رأی خواهیم داد بنده تقاضایم این بود که بطور اختصار توضیح داده بشود ما در مملکت ثروت بی‌پایانی داریم این ثروت در زیرزمین‌های ما مدفون است این ثروت مواد نفتی است که ما اگر برای بعضی هزینه‌ها برای عمران و آبادی بودجه‌های کافی نداریم ولی بخواست خداوند آنطوریکه خداوند و طبیعت در مملکت ما بودیعه گذاشته است در زیر پایمان ثروت فراوان داریم ما اگر این ثروت را بدرستی استخراج کنیم و بدرستی بهزینه‌های لازم برسانیم بخدا مملکت ما بزودی آباد می‌شود تا کنون این ثروت گمان می‌کنم بهدر می‌رفت زیرا که آنطور که استحقاق ما بود بدست ما نمی‌رسید آنقدری هم که می‌رسید صرف آبادانی و عمران مملکت نمی‌شد اکنون ما انتظارمان بر عکس سابق است بخصوص این نهضتی که در ششم بهمن در مملکت ما جاری شده است و پرچمدار و علمدار آن شاهنشاه عظیم‌الشأن ما است ما انتظار داریم و امیدواریم که این ثروت بنحو مطلوب‌تری استخراج می‌شود و عایدات آن بهتر بدست ما می‌رسد و بیشتر صرف عمران و آبادانی این مملکت خواهد شد نه مانند گذشته که ما افسوس می‌خوریم شاید در آتیه می‌توانیم که بر خود ببالیم و شادمان باشیم و برأی العین ببینیم
اگر ما نمی‌بینیم لااقل نسلهای آتیه ببینند این ثروتی که ما اکنون از زیرزمین‌های وطن عزیزمان بیرون می‌آوریم این ثروت مال ما تنها نیست مال نسلهای آینده هم هست ما امروز که می‌فروشیم باید منافع آن به نسلهای آینده هم برسید بقین دارم با دولت بیدار و تشکیلاتی که هست و رهبری که بخصوص شاهنشاه ما در تمام شئون مملکت دارند این نظری که بنده عرض می‌کنم بخواست خداوند متعال تأمین است و شاید بزودی هم ببینیم و نتایج آن را بسنجیم و اما درباره بقیه مطالبی که راجع به الحاق این قرارداد الحاقی و مسائلی که مربوط به آن است بطوریکه در ابتدای امر عرض کردم اگر هر یک را بخواهیم تجزیه و تحلیل بکنیم و بدانیم که چیست این غیر ممکن است زیرا که یک مسئله تخصصی و فنی است پس ما فقط با اتکاء رأی اعتمادی که بدولت داده‌ایم و همان اعتماد بقوت خود اکنون برقرار است یقین دارم که این دولت تمام منافع مملکت ما را منظور داشته و در اینجا تأمین کرده است ما بهمین اطمینان است که به این لایحه الحاقی رأی موافق می‌دهیم و الا اگر غیر از این باشد و از هر یک ما بپرسند که مواد آن چطور است و آیا مفید است نمی‌توانیم توضیح بدهیم بهرحال بنده بیش از این عرضی نمی‌کنم فقط خوشوقتم که دولت ما و شاهنشاه عظیم‌الشأن ما بفکر آبادی مملکت هستند ما بیچاره نیستیم ما ثروت داریم بیچاره آنکسی است که در فکر چاره نیست ما هر روز می‌بینیم که کار می‌کنند هر روز لایحه تازه می‌آورند در این مدتی که در مجلس هستم متأسفانه تصویب‌نامه‌هائی که بسیار خسته کننده بود آوردند و نتایجی هم نداشت و اما همانطوریکه دولت وعده کرده است لوایح بسیار مفیدی که بنفع مملکت مؤثر و پر ارزش باشد خواهد آورد و ما وقتمان را به آن صرف می‌کنیم باشد که برای حال و آتیه مملکت تأثیر داشته باشد بنده بیش از این عرضی نمی‌کنم و با کمال امیدواری بتعالی مملکت و به پیشرفت وطن عزیز و رهبری شاهنشاه معظم کمال امیدواری را دارم (احسنت).
رئیس ـ آقای ریگی.
ریگی‌ـ با اجازه مقام ریاست. دوستان محترمی که در جلسه کمیسیون شرکت داشتند پس از توضیحاتی که از طرف کارشناسان شرکت ملی و آقای وزیر دارائی داده شد به این امر واقف شدند که واقعاً مسائل نفتی چقدر بغرنج است چقدر احتیاج دارد که در مورد این مسائل توضیح داده بشود بنابراین اگر بنده باز هم خواستم روی توضیحات مفصلی که جناب آقای وزیر دارائی دادند باز هم توضیح بدهم گر چه مکرر است ولی باز هم فقط برای روشن شدن نمایندگان محترم کمک خواهد کرد صنعت نفت یک صنعت بسیار پرخرج است و با اینکه تصور می‌رود و در افواه است که شرکتهای نفتی می‌چاپند یا منافع سرشاری میبرند وقتی که به بیلان همین شرکتها النهایه توجه بکنیم متوجه می‌شویم که این شرکتها بیشتر از ده درصد نفع نمی‌برند و با اینکه میلیونها دلار در کار نفت گذاشته می‌شود باز هم منافعشان در حدود یک بازرگان عادی است تصور بفرمائید همین شرکتهائی که الآن مشغول کار هستند یا همین شرکت اصلی کنسرسیوم و یا آن شرکت سابق و یا شرکت پان آمریکن و سیریپ که در مملکت ما مشغول کا رهستند و با اینکه مبلغ معتنابهی پیش پرداخت می‌کنند و بعد هم سالها خرج می‌کنند باز هم وقتی که بمنافع کلی آنها توجه کنیم می‌بینیم که همان ده درصد را منفعت برده‌اند اگر شرکتی نفتی در دنیا پیدا بشود که بیشتر ببرد بنظر من در کار خودش موفق شده است پس این تصوراتی که می‌کنند که ممکن است شرکتها منافع بسیار کلانی ببرند بنظر بنده از نظر بازرگانی و اقتصادی دقیق که توجه بکنیم زیاد صحیح نیست قیمت اعلام شده که وسیله دوست عزیزمان آقای دکتر مبین عنوان شد اتفاقاً وقتی از نظر بازرگانی توجه می‌کنیم بمنفع ما است برای این که نفتی که با ما حساب می‌کنند و بهره مالکانه که با ما حساب می‌کنند همان قیمت اعلان شده است و معمولاً خیلی بالا است و همانطور که آقای وزیر دارائی توضیح دادند اگر قیمت ۱۷۸ سنت باشد در حدود ۳۰ سنت همین شرکتهای عضو کنسرسیوم در موقع فروش به اشخاص ثالث تخفیف می‌دهد در صورتیکه با ما همان ۱۸۰ سنت و یا ۱۷۸ سنت را حساب می‌کند پس اگر واقعاً دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران
در گذشته در فروش تخفیفی قائل شده باز هم تخفیف خیلی کمتر است از آن مقداری که این نفت واقعاً بفروش رفته ولی بنده می‌خواستم توجه نمایندگان محترم را به این مسئله جلب بکنم که اگر واقعاً اینطور هست این شرکتها از کجا منفعت میبرند منافع این شرکتها امورزه از بازرگانی نفت است یک شرکت نفت امروزه در دنیا گاهی ملاحظه می‌کنیم که از استخراج منفعت می‌کند ولی از تصفیه و ترانسپورتیشن ضرر می‌کند ولی از توزیع منفعت می‌برد پس بنابراین واقعاً آنها از کل عملیات منفعت میبرند نه اینکه از استخراج که مبنای قیمت با صاحبان اصلی نفت است استفاده کلانی خواهند برد، توضیح خواسته شد از طرف آقای دکتر مبین که چرا این قرارداد و مواد الحاقی بمجلس آورده شده بنظر بنده آوردن این لایحه بمجلس بسود ایران است برای اینکه اگر همینطوری و بعنوان جنتلمنتز اگریمنت باشد که آنها با ما یک موافقتهائی بکنند و نیاید در مجلس ایران تصویب شود هر آن امکان دارد که این موافقت دوستانه را بهم بزنند ولی وقتیکه این قرارداد آمد بمجلس ایران و تصویب شد هم برای ما و هم برای طرف قرارداد این محترم است و باید همیشه طبق آن اصول عمل بکنند اساس این قرارداد چنانکه قبلا توضیح داده شده بحساب گذاشتن بهره مالکانه در هزینه است البته وقتیکه بهره مالکانه را در هزینه بگذارند بطور کامل همانطور که توضیح داده شد ۱۵ سنت گیرمان می‌آید ولی در شرایط کنونی موافقتی که با این شرکتها کرده‌ایم بطور متعادل ۴ سنت است پس بنابراین اگر در این قرارداد و بعضی موادش راجع بتخفیف صحبت شده است برای این است که ما این ۴ سنتی که مورد موافقت هست بدست بیاوریم و الا اگر غیر از این بود ما نمی‌توانستیم قرارداد را بتصویب اعضای کنسرسیوم برسانیم چون در شرایط فعلی اقتصادی و بازرایابی و فروش با این مقدار با ما موافقت شده و این مقدار یک مقداریسنت که می‌تواند منافع ما را در شرایط فعلی زیاد بکند و بنده تصور می‌کنم که دولت ایران واقعاً در این کار موفق شده است برای اینکه آنچه که ما در این قرارداد بهش توفیق حاصل کرده‌ایم یک طرف است یعنی بمشا این امتیازات را داده‌اند بدون اینکه طرف قرارداد امتیازی گرفته باشد پس وقتی که ما این امتیازات را می‌آوریم و بعنوان الحاقی بقرارداد اصلی می‌گذاریم این یک موفقیتی است برای دولت ما و هم آن شرکتهای طرف قرارداد ملزم به اجرایش هستند بنده می‌خواستم به آن دوست ارجمندمان که سؤال فرمودند که چرا اصلا این قرارداد مطرح است عرض بکنم بر طبق قرارداد اصلی که ما هنوز آنرا محترم میشماریم شرکتهای عضو کنسرسیوم اعمالی که انجام داده‌اند منطبق با آن قراردادها بوده است در همان قرارداد نوشته شده بود که بهره مالکانه باید جزء سود ایران باشد و در همان قرارداد راجع بهزینه فروش به آنها اختیار داده شده که هر مقدار باشد کسر می‌کنند ولی ما در این قرارداد نه تنها موافقت آنها را گرفته‌ایم که بهره مالکانه را بیاوریم جزء هزینه بلکه هزینه فروش را که ۲ سنت بوده بنیم سنت تقلیل داده‌ایم و با گذاشتن نیم سنت در قرارداد الزامی برای دولت ایران و هم برای شرکتهای طرف قرارداد ایجا کرده‌ایم که ملزم به اجرایش باشند این خودش یک توفیقی است موضوع دیگری که توضیح خواسته شد راجع به اصل کامله‌الوداد است که اگر شرکتها امتیازاتی بدیگران بدهند بدولت ایران هم بدهند و یا اگر امتیازاتی بشرکتهای دیگر بدهیم بکنسرسیوم بدهیم بنده می‌خواستم اصولا عرض کنم که قراردادهائی را که قبل از این قرارداد با پان آمریکن و سیریپ بسته‌ایم اصل ۷۵/۲۵ را در نظر گرفته بنابراین اصولا برای ما امکان ندارد که در آتیه قرادادی با شرکتی ببندیم که آن امتیازش بیش از این امتیازی باشد که ما بشرکتهای کنسرسیوم داده‌ایم ضمناً در قرارداد اصلی هست که اگر اعضای کنسرسیوم امتیازات بهتری در جای دیگر دنیا بدولتها و صاحبان نفت بدهند آنها آن امتیازات را بما خواهند داد ولی برای ما این پیش نخواهد آمد مخصوصاً قراردادهای پنجگانه‌ای که امیدواریم هفته آینده تقدیم مجلس بشود بنده شنیدم که حتی اینها رفته به اصل بیست ـ هشتاد و یا بیشتر بنابراین امکان اینکه روزی امتیازات بیشتری بجاهای دیگر بدهیم امکان
ندارد بنده خیلی خوشوقتم که اظهار بکنم که واقعاً این قرارداد یکطرفه است و امتیازی برای دولت و ملت ایران در نظر گرفته شده است و اصل حکمیت که مورد تقاضای آنها بوده مورد توجه قرار نگرفته و بنده بسهم خودم این موفقیت را بدولت واقعاً تبریک می‌گویم قرارداد الحاقی به قراداد کنسرسیوم نفت موفقیت دیگری است که در زمینه اقتصادی نصیب دولت و ملت ایران شده است این موفقیت را ملت ایران در درجه اول مرهون شاهنشاه است که همیشه دولت را در موارد خطیر راهنمائی می‌کنند و دولت از فکر بلند ایشان در حل کلیه مسائل داخلی و خارجی استفاده می‌کند.
زحمات جناب آقای هویدا وزیر محترم دارائی که با تمام کسالتی که از سال گذشته به ایشان وارد شده است با پای ناتوان یک لحظه از پای ننشستند و با مسافرت‌های متعدد به جاکارتا و ژنو و لندن این قرارداد را که از لحاظ تأمین منافع بیشتری برای ملت ایران از درآمد نفت ارزش فوق‌العاده دارد با کنسرسیوم نفت منعقد نموده‌اند شایان تقدیر است.
همکاریهای جناب آقای دکتر اقبال رئیس شرکت ملی نفت ایران با هیئت نمایندگی ایران و دولت در انجام این منظور قطعاً تأثیر بسزائی داشته و کمک‌های مخصوصاً آقای دکتر رضا فلاح که یکی از کارشناسان بزرگ نفتی ایران هستند و در تنظیم این قرارداد سهم بسزائی داشته‌اند نیز نباید نادیده گرفته شود.
این قرارداد و ازیاد درآمد ایران از نفت اولین و آخرین موفقیت نیست؟
اولین کسی که برای تأمین منافع بیشتری از نفت برای ملت قیام فرمودند اعلیحضرت فقید رضا شاه پهلوی بودند که در سال ۱۹۳۳ با تجدید نظر در قرارداد با شرکت نفت انگلیس و ایران منافع بیشتری برای ملت تأمین نمودند و بعد از آن در سال ۱۹۵۱ برهبری شاهنشاه نفت ایران ملی شد و شرکت ملی نفت ایران بوجود آمد که این خود موفقیت بزرگی برای ملت ایران بود که سرنوشت نفت خود را بدست فرزندان وطن خود سپرد.
بنده در اینجا کلام آقای منصور نخست‌وزیر را تکرار می‌کنم که گفتند خوشبختانه موضوع نفت برای ملت ایران دیگر یک مسئله سیاسی نیست و ما فقط به آن از لحاظ اقتصادی نگاه می‌کنیم امروز مسلماً کارشناسان نفتی ایران از تمام رموز این صنعت اطلاعات کافی دارند و ایرانیان می‌توانند به آسانی اکتشاف و استخراج و تصفیه نفت را بعهده بگیرند ولی اگر مادر خارج از کشور نتوانسته‌ایم در زمینه فروش و حمل و نقل نفت موفقیت‌هائی تا کنون بدست آوریم فقط به این علت بوده است که از لحاظ بازرگانی فاقد بازار فروش هستیم خوشبختانه با قرارداد فروش مواد نفتی که با افغانستان داریم و با عملیاتی که جهت تأسیس پالایشگاه از طرف شرکت ملی نفت ایران در هندوستان و مدرس شروع شده است طلیعه این است که شرکت ملی نفت ایران از صدف خودش دارد خارج می‌شود و انشاءالله آرزوی شاهنشاه که در یکی از سخنرانیهای ملوکانه فرمودند شرکت ملی نفت ایران باید در ردیف بزرگترین شرکتهای نفتی جهان قرار گیرد بزودی برآورده خواهد شد.
موفقیت دیگری که در تاریخ اقتصاد نفت نصیب ملت ایران شده است قراردادهای روی اصل ۲۵ـ۷۵ است که بین ایران و شرکتهای نفتی سرتیپ و پان آمریکن بسته شده است که از لحاظ جهانی ما را بقول آقای منصور ۱۵ سال جلوتر برده است و قراردادهای منطقه ۱ نفتی که در هفته آینده انشاءالله تسلیم مجلس خواهد شد و شنیدم که اصل ۲۰ـ۸۰ در آن پیش‌بینی شده است این قضیه نشان می‌دهد که ما در تحصیل منافع بیشتری از نفت خود تا بکجا پیش رفته‌ایم.
بنده بیش از این اظهاری نمی‌کنم و اطمینان دارم که تمام نمایندگان محترم به این قرارداد رأی مثبت می‌دهند و البته بنده نخواهم گفت که این قرارداد بهمین جا تمام می‌شود و نخواهم گفت که منافع ملت ایران همین است و بس بنده اطمینان دارم همینطور که صنعت نفت پیش می‌رود بتدریج که ما در این کار واردتر می‌شویم یک روز منافع مهمتر
و بیشتری را بدست خواهیم آورد و تدریجاً ملت ایران از این منبع خدادادی استفاده‌های بیشتر و بهتری خواهد برد (احسنت)
رئیس ـ آقای سرتیپ‌پور.
سرتیپ‌پورـ هیچکس نمی‌تواند منکر شود که قراردادیکه بسال ۱۳۳۳ بسته شده است در اوضاع و احوال خاصی منعقد شد که نمی‌توانست رضای ملت ایران را تأمین کند و هیچکس هم نمی‌تواند ملت ایران را ملامت کند که چرا بدنبال استیفای حق بیشتری است از منابع خود در این صورت تلاشهائی که از طرف دولت ایران یا دولتهای ایران بفرمان اعلیحضرت همایون پادشاه صورت گرفته است اگر مشکور است و شکرگذاری کردیم از این باب است که حق داریم استیفای بیشتر از حق ملی خودمان کرده باشیم بنده نظر خودم را درباره این قرارداد در جلسه پیش بعرض رساندم و امروز هم فسخ عقیده نکرده‌ام اگر ردیف من در ردیفی قرار گرفته است که ممکن است تولید توهم بکند باید عرض کنم که بنده در پشت این تریبون در آن ردیفی که تصور می‌شود قرار ندارم و بعنوان مخالف صحبت نمی‌کنم فقط بعضی نکات است که بربنده مجهول مانده که آن نکات را توضیحی می‌خواهم و ای بسا که جهل من بیک مسئله‌ای دلیل بدی آن مسئله نباشد وقتیکه روشن شد خوبی آن هم نمایان بشود اصرار مجلسیان در بحث بیشتر درباره نفت تجربه‌ای هست که ما از مکتشفین و مستخرجین و صاحبان امتیاز تحصیل کرده‌ایم دو سال تمام نمایندگان عالیقدر دولت ایران و کارشناسان محترم نفت ایران با طرف قضیه بحث کردند و در پایان دو سال مرارت ما توانستیم دو ریال و هفت شاهی فی‌المجلس در هر بشکه برای خودمان سود تحصیل کنیم پس این حق برای هر خریدار و فروشنده‌ای محفوظ است که بروفق عدالت منفعت بیشتری برای خودش دست وپا کند درباره اینکه آیا سود میبرند تا بما سود برسانند یا سود نمی‌برند این را هم زمانه ثابت کرده همان منابع در همین مملکت با پرسانتاژی بیتشر مشتری پیدا کرده است پس معلوم است سودی متصور است. آنچه که ذهن بنده را در حال حاضر مشغول می‌دارد که امیدوارم رفع شبه بشود این است که در این قرارداد الحاقی طرف اول و طرف دوم معرفی شده است در پاره‌ای از مواد بجای طرف دوم نوشته شده است شرکتهای بازرگانی چنین حق را دارند یا شرکتهای بازرگانی حق تغییر دارند یا شرکتهای بازرگانی آن مقدار کم و بیش را خواهند پرداخت می‌خواستم بدانم شرکتهای بازرگانی اطلاق بکلیه آنهائی می‌شود که در طرف دوم قرارداد و قرارداد اصلی از آن نام برده شده یا خیر شرکتهای بازرگانی جدا هستند چون این مسئله مؤثر است یکی دیگر موضوع مفاصاحساب است که بنده خیال می‌کنم چشم حسابداری مجلس دیوان محاسبات است مادام که او تأیید نکرده باشد نمی‌تواند مورد تأیید مجلس باشد بدلیل اینکه در قانون اساسی در این باره اصلی وارد شده است که آن اصل باید محترم بماند و اگر این قرارداد را ما امروز تصویب می‌کنیم به اعتبار اعتباری است که بدولت، بگزارش دولت و دقت دولت و بررسیهای دولت داریم که انشاءالله آنقدر این بررسی دقیق و عمیق است که خلاف آن در زمان‌های آینده ثابت نخواهند شد با توجه به اینکه دولت اذعان می‌کند که هیچگونه تعهدی در مقابل حق بیشتری که تحصیل کرده است نکرده، با توجه به اینکه دولت اذعان می‌کند که هیچگونه تعهدی در مقابل حق بیشتری که تحصل کرده است نکرده، با توجه به این معنی که دولت در نتیجه اقدام خودش بر مقدار سود مملکت و ملت ایران افزوده و با توجه به اینکه آنچه که از مازاد تحصیل می‌شود طرف تولید می‌شود و با توجه با اینکه آنچه که در نتیچه دو سال مرارت تحصیل شده در سالهای آینده در اختیار شرکتها قرار نمی‌گیرد که دوباره برای خود حق بیشتر قائل شوند و این حق مورد استفاده گذشته آنها منتقل به ایران می‌شود بنده خیال می‌کنم اشکالی جهت تصویب این قرارداد الحاقی موجود نباشد مگر اینکه فرمایشان جناب آقای هویدا در مورد آن شرکتها قانع کننده برای شخص بنده نشود.
رئیس ـ آقای فولادوند.
فولادوندـ بنده خیلی خوشوقتم که به تناسب اهمیت این لایحه نمایندگان محترم علاقه دارند که هرچه ممکن است مطرح بحث و فحص و غور قرار بگیرد ولی این را هم باید عرض بکنم که قبل از اینکه لایحه
تقدیم مجلس بشود در کمیسوین ذیصلاحیت این را کاملا مورد حلاجی قرار داده‌ایم و جناب آقای وزیر دارائی و معاونین متخصصشان در رشته نفت و در مقابل این قرارداد هر توضیحی که لازم بوده است بحضور نمایندگان محترم داده‌اند و مطلب کاملا مورد مبررسی قرار گرفته امروز هم همچنین، الآن چند ساعت مجلس محترم سؤالاتی از اعضای محترم دولت می‌فرمایند و جواب هم داده شده است اگر مخالفین یا سؤال کنندگانی هم هستند جنبه مخالف با لایحه بنده احساس می‌کنم ندارند و فی‌الواقع جنبه توضیح خواستن است، استفتاء است، استعلام است و بسیار هم صحیح است بسیار ممدوح است و دولت هم با نهایت حسن نیت و صبرو دقت جوابهای نمایندگان محترم را داده است بنده خودم راجع به پاره‌ای مطالب است که تعصب دارم اول آن چیزهائی است که منظور نظر و ینت اعلیحضرت همایونی است در این زمینه هم بنده میدانم که این لایحه بنظ مبارکشان رسیده است وارد بوده‌اند، مهندس اصلی این کار بوده‌اند خود بنده که عمری با اوضاع نفتی سروکار داشته‌ام رفته‌ام تفحص کرده‌ام سؤال کرده‌ام در زمان این دولت، در دولت قبلی مخصوصاً در محافل مسئول شرکت ملی نفت ایران و آن اندازه‌ای که لازم بوده است هم عطش دانستن بنده و هم وجدان بنده نسبت به این لایحه کاملا راضی و آسوده است و بنده مخصوصاً میدانم که آقایانی هم که در این جا بعنوان مخالف صحبت فرموده‌اند یا مترصد پیدایش وقتی بوده است که مطالبشان را به اطلاع مجلس محترم و دولت محترم برسانند و یا اینکه فقط در راه استعلام بوده است که بیشتر توجه بفرمایند البته نمایندگانیکه در کمیسیون نبودند یا از اوضاع نفت آن اندازه اطلاع ندارند کاملا صلاح و مصلحت است که این موضوع را بدانند. در شأن یک چنین لایحه‌ای هم هست که هر چه بیشتر سؤال و استعلام بشود ولی آنچه که بنده عرض کردم دلخوشی همه ما این است که شخص شخیص اعلیحضرت همایون شاهنشاه، متخصصین نفت ما یا اعضای شرکت ملی نفت ایران تمام نسبت به این لایحه موافق هستند و حتی بنده میدانم که این یک امتیازی است که بکشور ما داده شده است که طلیعه امتیازهای دیگری است و حتی کشورهای خارجی هم هستند که بسیار ممنون این اقدام اعلیحضرت همایونی و اقدام دولت ایران و اقدام اولیای شرکت ملی نفت هستند وبرای آنها هم این موفقیت ما زمینه موفقیتهای اقتصادی خواهد بود و ارقام هم آنچه که میبایستی ذکر شود دولت ذکر کرده است و پاسخ هم داده است بنده نمی‌خواهم سر آقایان را بیشتراز این درد بیاورم همینقدر می‌توانم این عرض را بکنم که بنده بسهم خودم اعتماد کامل داردم به نافع بودن این لایحه برای ملت ایران و تاریخ اقتصادی آینده ایران و باز هم این جا تکرار می‌کنم این یک موفقیت تاریخی است در تاریخ اقتصادی ایران و یقین هم دارم که نمایندگان محترم با توجهی که به اوضاع مملکت و علاقه‌ای که به مملکت دارند رأی موافق به این لایحه مرحمت می‌فرمایند. عرض دیگری ندارم تشکر می‌کنم (احسنت).
رئیس ـ آقای کیهان یغمائی.
کیهان یغمائی‌ـ بنده هر چه خدمت مقام ریاست استدعا کردم جای موافق ثبت نام بکنم نشد، از تروکهای پارلمانی استفاده کردم بنام مخالف وقت گرفتم ولی صددرصد موافق هستم مقام ریاست هم بنده را خواهند بخشید از این جسارت، یکی دو موضوع بود که لازم بود بنده این جا تذکری عرض کنم اول در مورد همکار محترم جناب آقای دکتر مبین در این ناطقین محترم ایشان را مخالف قلمداد کردند در صورتیکه بنده از بیانات ایشان استنباط مخالفت نکردم (صحیح است) آقای دکتر مبین مردی است دکتر حقوق تحصیل کرده، قاضی در مطالب عمقند (صحیح است) عمقی فکر می‌کنند و برای اینکه یک امر مهم حیاتی برای ملت ایران و کشور امروز در مجلس قانونگذاری مطرح است و جنبه اقتصادی دارد بسیار صحیح است که اگر در این مطلب نکات ابهامی هست روشن بشود و از طرف دولت توضیح داده شود تا ما بتوانیم وظیفه خودمان را در مقابل موکلینمان انجام بدهیم و اگر از ما سؤالاتی کردند آنها را روشن بکنیم (صحیح است) بنده بسهم خودم از جناب
آقای دکتر مبین تشکر می‌کنم مطالب ایشان بسیار اصولی بود جواب نماینده محترم دولت هم بسیار صحیح بود و بنده تصور می‌کنم که ایشان قانع شده باشند همینطور است آقای دکتر مبین جنابعالی قانع شدید؟ (دکتر مبین‌ـ صحیح است) ایشان می‌فرمایند که قانع شده‌اند ما هم تشکر می‌کنیم موضوع نفت یا موضوع مهمی است و هر چه بیشتر بروی آن بحث شود بخصوص که ملت ایران انتظار دارد روشن بشود از نظر افکار عمومی و بنده تشکر می‌کنم از ایشان که ایشان هم نظر مخالفی روی این لایحه نداشتند (پروین‌ـ تردیدی نیست) فقط مطلب عمقی بود و مطالبی بود که زحمت کشیده بودند در این چند روزه و مطالعه کرده بودند مورد تشکر ماست و بنده بسهم خودم تشکر می‌کنم (صحیح است) مطلب دوم که در این جا گفته شد جناب آقای نخست‌وزیر و نمایندگان محترم که دیگر موضوع نفت در کشور ایران جنبه سیاسی ندارد و جنبه اقتصادی دارد بسیار صحیح است اما بمصداق «شکر نعمت نعمتت افزون کند» بنده باید عرض کنم که عکس‌العمل این مطلب یعنی خارج شدن از مرحله سیاسی و افتادن روی دنده اقتصادی با سفید شدن موی پادشاه عدالت گستر ما و گذراندن بیست و چند سال از عمرشان در این راه تحصیل شده (صحیح است) و البته خدمات و زحمات دولتها چه در گذشته و چه در حال و فداکاریهای ملت ایران و اقتضای زمان و سیاستهای روز موجب شده است که بحمدالله مملکت ما موضوع نفت را از نظر اقتصادی بحث کند بنده یقین دارم که دیگر جنبه سیاسی ندارد و بهترین دلیلش هم این است که عرض می‌کنم آقایان یک قراردادی در سال ۱۹۵۴ بنام قرارداد اصلی نفت که در اینجا اشاره شده بین دولت شاهنشاهی ایران و یک عده شرکتهای بازرگانی و غیر بازرگانی منعقد شده محترم و قابل اجرا است و هیچگونه نمی‌شود از این مطالب که در قرارداد داخلی نوشته شده خارج شد ثبات، کاردانی، درایت، وارد شده به تخصص رشته نفت از نظر جوانهای تحصیل کرده ما خدمات صادقانه دولتها در گذشته و مخصوصاً حال موجب شد که مایک امتیاز بیشتری بگیریم و اگر این امتیاز را هم نمی‌گرفتیم قرارداد محترم بود قابل اجرا بود پس یک تحولاتی در مملکت به اراده و درایت شاهنشاه عدالت گستر ما پیش آمده است به ارشاد ایشان دولتها فداکاری کردند و صادقانه خدمت کردند و الآن هم دولت خیلی خدمت کدره در این راه که یک منافع بیشتری برای مملکت و ملت ما تحصیل شده و بنده باز همانطوریکه آنروز تشکر کردم در اینجا از دولت حاضر تشکر می‌کنم که خدماتش در این راه ذیقیمت بوده و همچنین از متخصصین و کارشناسها بنده آن روز در اینجا در مجلس بطوریکه عرض کردم اطلاعات فنی در مورد نفت ندارم ولی صورت ظاهر لایحه و ارقام و اعداد نشان می‌داد که منافع ملت ایران تأمین شده است چون افتخار عضویت در کمیسیون امور خارجه دارم و در کمیسیون مشترک دارائی و خارجه این مطلب بحث شد بخودم تبریک گفتم که یک عمل خلاف انسانی و وجدانی از پشت این تریبون مقدم انجام ندادم تابلوهائی از طرف وزارت دارائی و متخصصین نفت که واقعاً همانطور که جناب آقای سعید وزیری فرمودند داشتن چنین برنامه‌ها و جوانهای تحصیلکرده موجب افتخار ماست آقای هویدا وزیر دارائی با ارقام و اعداد تابلوهای منعکس کننده و بسیار اصولی به ما روشن کردند که منافع ملت و کشور ایران با تنظیم این لایحهع قرارداد متمم قرارداد اصلی تأمین شده و باز بنده در اینجا تشکر می‌کنم آنچه بنده اطلاع پیدا کردم در کمیسیون مثل اینکه هنوز تحصیل منافع ایران در وضع حاضر ادامه دارد قراردادهائی بدست دولت فعلی که دولت خدمتگذاری است بمجلس تقدیم خواهد شد و بنده تصور می‌کنم اگر قراردادی در سال ۱۹۵۴ تصویب شده مصلحت زمان و شرایط روز بوده و آنهم اصولی بوده و وقتی که دولت توفیق پیدا کرد و اطلاعات دنیائی پیدا کرد کارشناسهای فنی ذیقیمتی پیدا کرد و با دنیا هماهنگ شد، هر روز کسب خبر و اطلاعی کرده جلو رفته تا جائیکه امروز قرارداد قابل اجرائی آورده قراردادهای بسیار جالب و پرمنفعتی در دست هست که بنده خیال می‌کنم مژده دادند جناب
آقای وزیر دارائی که بمجلس خواهد آمد فقط یک مطلبی بنده اینجا از جناب آقای وزیر دارائی استدعا می‌کنم بفرمایند البته همه مطالب گفته شد همه نمایندگان محترم روشن شدند این موضوع هم روشن بشود که همه بداند در مجلس موبمو نقطه بنقطه در تمام این قرارداد متمم بحث شده و رویش صحبت شده و چیزی از آن باقی نمانده و آن موضوع بهای اعلام شده نفت است البته این بستگی دارد بسیاست عمومی دنیا و بازاریابی دنیا بنده خواستم از جناب آقای وزیر دارائی بفرمایند که انشاءالله اطمینان دارند از این مبلغی که ۱۷۸ سنت و ۱۶۳ سنت در دو مورد نفت گچساران و آغاجاری است انشاءالله پائین نخواهد آمد و نظریات عمیقی که در این کنفرانسها دارند شاید برای ۵ سال ۱۰ سال اعتبار پیدا کند خیلی مختصر این اعتبار را اینجا بیان بفرمایند که در صورت مجلس باقی بماند و یک نقطه تاریک باقی نماند بنده باز بسهم خودم تشکر می‌کنم جناب اقای نخست‌وزیر جناب آقای وزیر دارائی بسیار زحمت کشیدند برای ما روشن است که قصدتان خدمت بوده و این افتخار نصیب شما و مجلس شد و باز هم دعا می‌کنم بشما و اعلیحضرت همایون شاهنشاه که همیشه ارشاد کننده بودند و امیدوارم خداوند بشما توفیق بدهد زودتر لوایح نفتی که منافع بیشتر ملت ایران در آن تأمین شده باشد تقدیم مجلس بفرمائید.
رئیس ـ آقای خواجه نوری.
خواجه نوری‌ـ با اجازه مقام ریاست بنده امروز بتمام همکاران مجلس خود تبریک عرض می‌کنم در این چند روزه که این لایحه مفید و مهم تقدیم مجلس شد با بردباری و تحمل ساعات متوالی در جلسات کمیسیونها و مجلس این لایحه را با دقت مطالعه فرمودند و حتی اطلاعات بسیار جالبی یک یک دوستان بدست آوردند و همانطور که جناب آقای کیهان یغمائی فرمودند جلسه مشترک کمیسیون دارائی و خارجه یک جلسه بسیار ارزنده و امیدوار کننده‌ای بود (صحیح است) برای اینکه با موشکافی یک یک مواد خوانده شد بحث شد توضیح خواسته شد و با ارقام و اعداد قانع شدند دوستان که تا چه حد این لایحه منافع ملت ایران را تأمین می‌کند با وجود توضیحاتی که وزیر دارائی در این جلسه دادند و بکلیه سؤالات و نکات مبهمی که امکان داشت بنظر آقایان مبهم جلوه بکند ایشان پاسخ خوبی دادند بنده گمان می‌کنم توضیحات اینجانب از لحاظ رئیس کمیسیون دارائی تا اندازه‌ای زائد باشد ولیکن بطور خلاصه چون فکر می‌کنم انتهای مذاکرات باشد برای اینکه فکر آقایان کاملا متوجه باشد که بچه نکاتی رأی خواهند داد بطور خلاصه بیان می‌کنم که در این قرارداد الحاقی یا اصلاحی سه نکته جالب گنجانده شده است مطلب اول این است که پرداخت مشخص ۱۲/۵ درصد که در سهم شرکت ملی نفت بموجب قرارداد ۱۳۳۳ تعلق میگرفته است در آن زمان یعنی قبل از تصویب این لایحه از مجموع ۵۰ درصد سهم دولت کسر شده است در صورتیکه بموجب این قرارداد در حساب هزینه و بهره‌برداری گذارده می‌شود و بنابراین مبلغ اضافه بر ۵۰ درصد بدولت پرداخت می‌شود راجع به تخفیفها آقایان توضیحاتی خواستند بنده می‌توانم بگویم اقدامی که در این قرارداد شده است این است که میدان تخفیف را محدود کرده است و قوس نزولی برایش قائل شده است و امید هم هست همانطوریکه آقای وزیر دارائی توضیح دادند در سالهای آینده این تخفیف به صفر برسد از مجموع این قرارداد می‌توانم بگویم که در سال ۱۹۶۴ که گذشته است این قرارداد یکی از خصوصیاتش این است که از لحاظ محاسبه عطف بماسبق می‌کند در حدود ۲۰ میلیون دلار اضافه درآمد عاید دولت ایران خواهد شد و در سنوات آینده این اضافه درآمد روبتزاید خواهد رفت و قوس صعودی طی خواهد کرد از مجموع این خلاصه‌ای که بنده بعرض رساندم اینطور مستفاد می‌شود که یک قراردادی است بسیار مفید یک قراردادی است که از هر جهت منافع مملکت را تأمین می‌کند ولیکن ما باید در این جهت فکر بکنیم که چه شده است که این منافع و این موفقیت نصیب ما شده است در صورتیکه ما یک قراردادی داشتیم که لازم‌القبول و واجب الاجراء بود و چه شده است که ما توانستیم بنفع ملتمان این موفقیت را بدست بیاوریم و پیدا کردن این دلیل برای موفقیتهای آتیه ما
بسیار مؤثر و مثمر ثمر است دلیل اول انی است که ما تحت رهبری اعلیحضرت همایونی یک قدرت سیاسی واقعی در داخله مملکت و از لحاظ سیاست بین‌المللی بدست آورده‌ایم (صحیح است) و دولت ما می‌تواند با مشت محکم و اراده قوی و با استفاده از پشتیبانی وحدت ملی این مملکت حرفهای خودش را در مقابل مؤسسات تجارتی و شرکتهائی که طرف قرارداد هستند بزند ما باید از همین موضوع پند بگیریم و بدانیم اگر می‌خواهیم در آتیه هم موفقیتهای دیگری نصیبمان بشود باید این وحدت ملی و این اتحاد عقیده را داشته باشیم (صحیح است) و باید در تمام موارد وقتیکه صحبت از حفظ منافع ملت است تمام ملت ایران یکدل و یک جهت در اجرای منویات اعلیحضرت همایونی قیام بکنند (صحیح است)(مصطفوی‌ـ همینطور هم هست) و همیشنه یکصدا باشند برای حفظ منافع مملکت و همینطور هم هست و بهمین دلیل است که این منافع حاصل شده است. مطلب دیگری که باید گفته شود و آنهم در نتیجه مساعی ذات شاهانه حاصل شده است و آن وحدت عقیده‌ای هست که بین کشورهای تولیدکننده نفت بوجود آمده است و یک مؤسسه‌ای بنام اوپک بوجود آمده است این هم باز علامت این است که اگر کشورهای تولید کننده نفت در خاورمیانه از لحاظ سیاسی با هم وحدت عقیده داشته باشند اتحاد داشته باشند می‌توانند در مقابل قدرتهای بین‌المللی نفت هم منافع ملت خودشان را هم به بهترین وجه تأمین بکنند (صحیح است) این بزرگترین پند و اندرز است برای ما برای اینکه آن اشخاصی که تولید نفاق بین ممالک خاورمیانه می‌کنند مفتضح بشوند و ماهیت آنها و هویت آنها معرفی بشود (احسنت) باید ملتهای خاورمیانه توجه به منافع وحدت داشته باشند و و باید توجه به این داشته باشند که روزبروز ما باید از لحاظ حفظ منافع خودمان از لحاظ حفظ شعائر مذهبی باید بیشتر همگام و همقدم باشند و این هم حاصل است و اشخاصی که تولید نفاق و دوئیت بین ملل خاورمیانه می‌کنند مسلماً موفق نخواهند شد ولیکن مطلب دیگری که بنده باید بعرض برسانم این است که راجع به قیمت نفت جناب آقای وزیر دارائی توضیحاتی فرمودند و راجع به نوسانهای این قیمت پائین آمدن و بالا رفتن آن از نظر اقتصادی ایشان توضیح دادند و بنده یک توجه اقتصادی دیگر ناچارم بکنم و آن این است که کشورهائیکه در حال رشد هستند بموجب گزارشاتیکه در تمام محافل بین‌المللی اقتصادی نوشته شده و محرز شده کشورهائیکه در حال توسعه اقتصادی هستند از لحاظ فروش مواد اولیه خودشان و از لحاظ خرید ماشین‌آلات و لوازم ساخته شده در کشورهای صنعتی دچار یک غبن واقعی هستند و این غبن در محافل بین‌المللی همه جا مورد بحث قرار گرفته و یکی از راههای نجات ما از این وضع این است که با قدمهای محکم بسوی پیشرفتهای اقتصادی برویم ما باید مملکتمان را بطرف توسعه اقتصادی و ترقیات صنعتی پیش ببریم و از همان تکنیسین هائیکه جناب آقای کیهان یغمائی اسم بردند حداکثر استفاده را بکنیم و از مغزهای متفکران و از روشنفکرانمان، از مهندسینمان از این جوانهائیکه الآن در دانشگاهها دراند تحصیل می‌کنند در آتیه بهره‌بردای بکنیم و این مملکت را مجهز بکنیم برای پیشرفتهای اقتصادی سریع و مجهز بکنیم برای تکمیل صنعت و صنعتی شدن خلاصه ما باید در آینده جزء ممالکت مترقی کاملا صنعتی دربائیم تا بتوانیم از حقوق و منافع خودمان بوجه احسن استفاده بکنیم (کیهان یغمائی ـ انشاءالله صادر کننده نفت می‌شویم)(دکتر الموتی ـ صادرکنده نفت که هستیم) صنعت پتروشیمیی داشته باشیم موادی تولدی بکنیم و از همین صنعت نفت از محصولات آن یعنی صنعت پتروشیمی داشته باشیم و قس علیهذا اینها امیدهای ما است اینها برنامه دولت خدمتگذار ما است و امیدوار هستیم با پیشتیبانی مجلس در آتیه در تمام این راهها موفق باشد (دکتر الموتی‌ـ آقای خواجه نوری ما نه تنها صادرکننده نفت هستیم پالایشگاه هم در هندوستان داریم می‌سازیم) این نکته را جناب آقای دکتر الموتی توضیح دادند قبلا هم آقای ریگی تذکر دادند که ما الآن از لحاظ پالایشگاه حتی قدمهای مؤثری برداشته‌ایم در داخل ایران هم حتی از نظر صنعت پتروشیمی و از لحاظ ایجاد صنایع دیگر که موجب خواهد شد که از منابع
نفتی بیشتر استفاده بکنیم و مستفیض بشویم قدمهای محکمی برداریم و برمیداریم امیدواریم با پشتیبانی مجلسین دولت خدمتگذار به بهترین وجه این خدمات را انجام بدهد و پیروزی حاصل بشود بنده استدعا می‌کنم چون وقت سپری شده اجازه بفرمائید به کفایت مذاکرات رأی بدهیم و وارد شور ماده واحده بشویم خیلی هم متشکرم (صحیح است)
رئیس ـ آقای هویدا بفرمائید.
وزیر دارائی (هویدا)ـ چند سؤال شد که خیال می‌کنم اگر به آن جواب داده بشود ذهن آقایان علی‌الخصوص آنهائیکه سؤالی کردند روشن بشود جناب آقای پروین راجع به این قرارداد فرمودند که از لحاظ زبان دشوار بود بنابراین برای اینکه به نتیجه‌ای برسیم این ترجمه از طرف متخصصین شرکت ملی نفت وزارت دارائی و شرکتهای عامل نفت بعمل آمد چون همانطور که عرض کردم همانطور که ملاحظه میفرمائید آن قراردادی که نامش را قرارداد اصلی گذارده‌ایم نسخنه اصل که قبول است نسخه انگلیسی آن است ولی این قرارداد الحاقی نسخه فارسی‌اش هم مورد قبول است (احسنت) یعنی نسخه فارسی آنهم امضا شده انشاءالله یک روزی یک قراردادهائی بیاوریم که بزبان فارسی تنها باشد (یکنفر از نمایندگان‌ـ به جنابعالی تبریک میگوئیم) منافعی که از این قرارداد الحاقی عاید ایران می‌شود خیال می‌کنم جناب آقای خواجه نوری فرمودند از بابت بهره مالکانه امسال در حدود ۲۰ میلیون دلار یعنی بیشتر از ۲۰ میلیون دلار عاید ایران خواهد شد سال دیگر بیشتر می‌شود همانطور که عرض کردم از ۳/۵ سنت در هر بشکه سال دیگر ۴/۵ و سال دیگر ۵/۵ خواهد شد و این درآمدها قوس صعودی خواهد داشت چون راجع به نفت سبک و سنگینی در نظر گرفتیم از لحاظ مخارج بازاریابی امسال ۳ میلیون دلار عاید ما می‌شود و هم اینکه نفتی که از ایران صادر بشود مقدارش بیشتر می‌شود و این رقم بالا می‌رود ضمناً اصل مورد قبول این است که تخفیف روبه پائین می‌رود و همینطور ادامه خواهد داشت یعنی برنمیگردد بطرف بالا بمیزان رقمی که در ۶۶ می‌رسیم بعد از آن بایستی روبه پائین باشد این یک اصل است جناب آقای سرتیپ‌پور راجع به طرف دوم قرارداد شرکتهای بازرگانی فرمودند همانطور که حتماً اطلاع دارید ایران نفت خودش را در بندر می‌فروشد این شرکتهای عضو کنسرسیوم برای اینکه نفت ما را خریداری کنند شرکتهای بازرگانی را تأسیس کردند که نفت ما را بندر ایران ببرند در قانون ۱۳۳۳ این موضوع بطور صریح روشن شده در ماده ۲ صحبت از این می‌شود که هر عضو کنسرسیوم ممکن است در موارد مختلف طبق این قرارداد شرکتهای فرعی بعنوان شرکتهای بازرگانی تأسیس کنند لذا اطمینان داشته باشند که بهیچوجه در این قرارداد الحاقی نظر جدیدی نبوده و نظریاتش متکی به قرارداد قبلی است راجع به مفاصاحساب همانطور که عرض کردم این مفاصاحساب توسط شرکت ملی نفت و حساب رس‌های شرکت عامل نفت بعمل می‌آید ووزیر دارائی مرتباً مفاصاحساب باین شرکتها می‌داد ولی بعد از آنکه قیمت نفت برای بار دوم تنزل پیدا کرده دولت ایران دیگر به آنها مفاصاحساب نداد و وجوهیکه می‌گرفت علی‌الحساب بود تا اینکه موضوع اوپک پیش آمد و مذاکراتی پیش آمد و نظر داشتیم که قیمت نفت به میزان سابقش برگردد ولی بریا این تفاهمی که شده بود و منافع بیشتری که عاید ایران و کشورهای عربی موافقت کردند که برای آن تاریخ پیش از ۱۹۶۰ که برای دومین‌بار قیمت نفت در خلیج‌فارس پائین آمد تا ۱۹۶۴ که این قرارداد امضاء می‌کنیم مفاصاحساب بدهیم ولی ادعای ما تا ۱۹۶۴ از لحاظ قیمت بجای خودش باقی است. ضمنا جناب آقای کیهان یغمائی راجع ببهای اعلام شده نفت فرمایشاتی کردند بنده به ایشان اطمینان می‌دهم اگر کمپانیهای نفتی بخواهند فکر کنند که قیمت اعلام شده نفت را تغییر می‌دهند با مشکلاتی مواجه خواهند شد با اشکالات زیادی که دفعه قبل این کرا را انجام دادند و در برابر آنها اوپک تأسیس شد کشورهای
صادر کننده نفت در خیلی قسمتها منافعشان با هم تناسب دارد و توانستیم نظریات موافقتی داشته باشیم به نیتجه برسیم و من میدانم ما که برای توسعه کشورمان روی نفتمان حساب می‌کنیم لذا بطور آسان قبول نخواهیم کرد ولی اطمینان داریم که شرکتهای نفتی قبل از اینکه تضمین بگیرند راجع به انعکاس آن کار در کشورهای ایران با کشورهای عربی و انعکاس این کار در ملت ایران مواجه خواهند شد و دولت ایران هم قبول نخواهد کرد که چنین اقدامی بکنند لذا باید هشیار باشیم و باید یک نکته‌ای را در نظر داشته باشیم که از این نفتی که از ایران صادر می‌شود هرچه بیشتر منافع مالی ما تأمین شود این نکته‌ای است که در نظر داریم مسلماً قراردادیکه در ۱۳۳۳ امضاء شده برای ما محترم است امروز هم که تغییرش داده‌ایم همانطور که گفتم بنفع ایران بود تغییریکه دادیم مزایای بیشتری به آنها نداده‌ایم مزایای بیشتری برای طرف اول قرارداد که ایران است دارد و من خیال می‌کنم که در حالیکه این قرارداد را محترم میشماریم می‌توانیم منافع بیشتری برای خودمان در نظر بگیریم و این قرارداد الحاقی این را ثابت می‌کند (معتمدی‌ـ مدت این قرارداد تا کی است؟) قرارداد ۲۵ ساله است که ۱۰ سالش گذشته و این قرارداد الحاقی هم هیچ اضافه نکرده (احسنت).
رئیس ـ نظر دیگری در کلیات نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانما و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
ماده واحده‌ـ قرارداد الحاقی به قرارداد فروش نفت و گاز مصوب هفتم آبانماه ۱۳۳۳ که مشتمل بر نه ماده و یک ضمیمه و موافقتنامه پیوست آن می‌باشد و به امضای دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران بعنوانهای طرفهای اول و شرکتهای مفصله‌الاسامی زیر:
گالف اویل کور پوریشن. سوکونی موبیل اویل. کمپانی اینکورپوریتد. استاندارد اویل کمپانی. استاندارد اویل کمپانی آوکالیفرنیا. تکسا کواینکور پوریتد. دی بریتیش پترولیوم کمپانی لیمیتد. با تافشه پترولیوم ماتاشاپای ن. و.. کمپانی فرانسزده پترول. گالف اینتر نشنال کمپانی، موبیل اویل ایران اینکورپورتید. اسوتریدینگ کمپانی آو ایران. ایران کالیفرنیا اویل کمپانی. تکسا کو ایران لیمیتد. ندرلندزایرایرانز آردولی هاندل ماتشاپای (ندرلندز ایرانین اویل تریدینگ کمپانی) ن. و. اویل تریدینگ کمپانی (ایران لیمیتد) آمریکن ایندیپندنت اویل کمپانی. دی اتلانتیک ریفاینینگ کمپانی. گتی اویل کمپانی. ریچفیلداویل کورپوریشن سیگنال اویل‌اندگس کمپانی. آمریکن ایندیپیندنت اویل کمپانی او ایران. ایران اتلانتیک کمپانی. پاسیفیک و سترن ایران لیمیتد. ریچفیلد ایران اویل کمپانی سیگنال انترناشنال. سوهایو ایران تریدینگ کمپانی. تاید واتر ایران لیمیتد. کالتکس ایران لیمیتد سان جاسینتوایسترن کورپوریشن. کانتیننتال اویل کمپانی. ایرانز آردولی اکسپلوراتی ان پرودکتی ماتشاپای (شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران) ن. و. ایرانزآردولی را فیناج ماتشاپای (شرکت سهامی تصفیه نفت ایران) ن. و. بعنوان طرفهای دوم رسیده است تصویب و بدولت اجازه اجراء و مبادله آن داده می‌شود.
کلیه قوانین و مقرراتی که با این قانون مغایرت داشته باشد ملغی است.
رئیس کمیسیون قوانین دارائی‌ـ محسن خواجه نوری
رئیس ـ نظری در ماده واحده نیست؟ آقای دکرت معتمد وزیری بفرمائید.
دکتر معتمد وزیری‌ـ بنده در این قسمت ضروری نمیدانم مجدداً وارد مطالبی که نمایندگان محترم به آن اشاهر فرمودند بشوم (احسنت) رهبری شخص اول مملکت در احقاق حقوق ملت ایران از منابع نفت کشور کوشش‌های شبانه‌روزی و مداوم دولت و هیأت نمایندگی ایران بریاست وزیر محترم دارائی و کارشناسان علیرتبه شرکت ملی نفت ایران و جناب آقای دکتر اقبال مدیر عامل و ریاست هیأت مدیره
شرکت و تمام افرادی که بهر نحوی از انحاء در این راه زحمت کشیده‌اند بنده بیشتر از این ضروری نمیدانم که تکرار کنم موفقیت بیش از پیش همه را در این راه از خدا می‌خواهم مطلبی را که در اینجا بنده می‌خواهم عرض کنم این است که حقیقتاً بنده بسیار خوشحال شدم موقعی که متوجه شدم که در ترجمه این قرارداد و به اصطلاح اصطلاحات و عباراتی که در این قرارداد هست و بسیار دقیق است نهایت دقت و امانت بکار رفته است بنده متن نسخه انگلیسی قرارداد را با متن فارسی آن با کمال دقت با هم تطبیق کردم و دیدم بسیار خوب تهیه شده است بخصوص این دقت را بنده لازم دانستم که شاید بسهم خودم اگر بتوانم در این باره خدمتی انجام بدهم و کاری بکنم فکر کردم بنده این کار را انجام می‌دهم و سایر مطالب و مسائل را دیگران به آن می‌رسند. در هر موردی فکر می‌کنم بحث کردن و یا صحبت کردن را بنده در اکثریت قریب باتفاق موارد واجب کفائی تلقی می‌کنم و فکر می‌کنم با بیانات جناب آقای وزیر دارائی و دیگران در سایر موارد دیگر بحث کردن از عهده بنده خارج خواهد بود این یک کار را فکر کردم بنده انجام بدهم مبادا کس دیگری انجام نداده باشد، البته نمی‌دانستم در آنموقع که متن فارسی هم علی‌السویه معتبر است و این توضیح که جناب آقای وزیر دارائی فرمودند بسیار خوب و مفید فایده بود. یک مطلب دیگر که بنده بنظر بنده لازم آمد شاید یک توضیحی داده شود اینستکه چرا نسبت بسایر مطالب و سایر مسائل یعنی اصطلاحات در مقدمه این قرارداد الحاقی توضیح لازم داده شده و معلوم است که شرکتهای عضو اصلی آمریکائی یعنی چه شرکتهای بازرگانی اصلی آمریکائی کدام‌ها هستند، شرکتهای اصلی بازرگانی اینها چه ضرورتی دارد که توضیح داده شود چون اصل قرارداد بجای خودش باقی است و در اینجا فقط بایستی اصطلاحاتی که در قرارداد الحاقی به آن اشاره می‌شود توضیح داده بشود و حال اینکه این قسمتها توضیح داده شده و مصرفی برای هیچکدام از این اصطلاحات در این ماده واحده بنده ندیدم این را خواستم یک توضیحی بفرمائید ماده واحده‌ایکه دوبار تکرار فرمودید که طبق این قرارداد فقط ما هستیم که منافعی تحصیل می‌کنیم و دیگران هیچ نوع حق و منفعتی عایدشان نمی‌شود در این زمینه هم فکر می‌کنم اگر این اطمینان خاطر را بدهید بمورد خواهد بود مضافاً باینکه مطلبی را که جناب آقای سرتیپ‌پور هم به آن اشاره فرمودند که دراصطلاحات که چندین‌بار تکرار شده یک اصطلاح بیشتر از همه اینها لازم بود که توضیح داده شود که شرکتهای بازرگانی منظور چیست البته با توضیحی که فرمودید رفع شبه شد برای اینکه در قرارداد اصلی این توهم در ابتدای امر به ذهن متبادر می‌شود که چرا آن اصطلاحات دیگری که شاید مورد حاجت نباشد یا ظاهراً نباید در این جا بیاید ذکر شده یا مطلب دیگر این است که نوشته است «نظر به اینکه در نتیجه مذاکرات مزبور طرفین بموجب جزء ب ماده ۴۱ قرارداد اصلی توافق کرده‌اند قرارداد اصلی بشرح آتی‌الذکر تغییر داده شود علیهذا بدین وسیله بشرح زیر توافق بعمل آمد» اینجا هم بنده تصور می‌کنم که قصد این نیست که تمام آن تغییر نمی‌کند و آن قرارداد اصلی بجای خود باقی است نهایت اینکه در پاره‌ای از شقوق و قسمتها اصلاحاتی می‌شود و این اصلاحات بصورت فعلی تصویب می‌شود و جانشین آن قرارداد اصلی می‌شود این قسمت را اگر چنانچه روشن بفرمایند بنده شخصاً بسیار متشکر خواهم شد و یکبار دیگر از زحماتی که دولت و هیئت نمایندگی ایران در این مورد متحمل شده‌اند تشکر می‌کنم و امیدواریم که ایران تحت رهبری شاهنشاه عالیقدر خودش همیشه در مسائلی که نه تنها جنبه ملی برای ما دارد حتی جنبه منطقه‌ای بلکه جنبه بین‌المللی دارد بتواند پیشقدم باشد و کاری که انجام می‌دهیم نه تنها از منافعش ملت ایران برخوردار شود بلکه سایر ملل نیز مانند گذشته از منافع آن برخوردار شوند (احسنت)
رئیس ـ آقای وزیر دارائی.
وزیر دارائی (هویدا)ـ حتماً دوست محترم به این نکته
توجه دارند که طرف قرارداد اصلی ۱۳۳۳ که در آنجا ذکر شده و این قرارداد اولی را امضاء کرده‌اند و در آن زمان ۹ شرکت بودند که در آن زمان نه شرکتهای بازرگانی را تأسیس کرده بودند نه اختیاراتشان را به شرکتهای فرعی دیگر تفویض کرده بودند (یکنفر از نمایندگان‌ـ ۸ شرکت بود) هشت شرکت و نه شرکتهای عامل را اضافه کرده بودند ولی در این قرارداد جدید اشخاصی که بایستی امضا کنند اشخاصی هستند که از لحاظ حقوقی جانشین آن شرکتهای قبلی شده‌اند و تعدشان بیشتر شده و اجباراً بایستی اسامیشان در قرارداد الحاقی ذکر می‌شد روی این اصل است که اینها را ما ذکر کریدم مسلماً همانطور که فرمودید قرارداد اصلی بجای خودش باقی است و این تغییراتی که داده شد تغییراتی است که بصورت یک قرارداد الحاقی بعضی قسمتها جانشین آن قسمتهائی می‌شود که قبلا در قرارداد اصلی بودند بخصوص در قسمت مالیات بر درآمد و بهیچوجه نظر دیگری در این کار نبوده است.
رئیس ـ نظر دیگری در ماده واحده نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود.
ریاست مجلس شورای اسلامی
پیشنهاد می‌نماید:
عبارت آخر ماده واحده به این طریق اصلاح شود: و آن قسمت از مواد و مقررات قرارداد اصلی که با این ماده واحده مغایرت داشته باشد ملغی است.
دکتر مبین
رئیس ـ آقای دکتر مبین.
دکتر مبین‌ـ این عبارتیکه در آخر ماده واحده نوشته شده که کلیه قوانین و مقرراتیکه با این قانون مغایرت داشته باشد ملغی است. این عین عبارتی است که در آخر قرارداد اصلی ذکر شده ولی موقعیکه ما آن قرارداد را امضا کردیم و تصویب کردیم قرارداد دیگری نداشتیم. بنابراین ذکر این عبارت در آن موقع اشکالی نداشت ولی حالا که شما این عبارت را می‌خواهید بگنجانید شما فرک نمی‌کنید که در قراردادهائیکه با شرکتهای نفت ایتالیائی و شرکتهای دیگر بر اساس بیشتر بسته‌ایم این مسئله تولید اشکال خواهد کرد بنظر بنده همانطور که الآن جواب فرمودید منظور شما اینستکه آن قسمت از مقررات قرارداد اصلی که با این قرارداد مغایر است نه قراردادهای دیگر ولی وقتیکه گفتیم کلیه قوانین و مقررات، این اعم است و شامل می‌شود کلیه مقررات و قوانینی که راجع به نفت است که آن قرراداد اصلاح می‌شود، و بنظر بنده اگر نوشته شود آن قسمت از قرارداد اصلی که با این ماده واحده مغایرت داشته باشد ملغی است مناسب‌تر خواهد بود.
رئیس ـ آقای هویدا.
وزیر دارائی (هویدا)ـ بنده سؤالیکه از ناطق محترم می‌کنم اینستکه اگر قوانین و مقرراتی داشته باشیم که مغایر باشد با این قانون وضع ما چه می‌شود از لحاظ حقوقی (یکی از نمایندگان‌ـ نداریم) اگر داشته باشیم اگر قانونی داشته باشیم با این مغایرت داشته باشد چی است لذا مانع ندارد گذاشتنش الان این قراردادی است که امضا شده رفته ۳۵ شرکت امضاء کردند و باید همانطوری که عرض شد قبل از ۲۶ ژانویه از لحاظ امور مالیاتی شرکتها تکلیفش معلوم شود اگر ما بیائیم اینرا تغییر بدهیم باید برویم با طرف دوم قرارداد صحبت بکنیم یکی سه چهار هفته مذاکره بکنیم و بعد از سه چهار هفته مذاکرده به نتیجه برسیم یا نرسیم در هر صورت آنوقت درآمدی برای ما در سال ۱۹۶۴ عاید نخواهد شد.
رئیس ـ پیشنهاد آقای دکتر مبین اصلاح در اصل قرارداد نیست فقط در ماده واحده است. آقای نخست‌وزیر بفرمائید.
نخست‌وزیر (حسنعلی منصور)ـ بنده تصور می‌کنم نظر آقای دکتر مبین تأمین باشد چون قوانین خاصی در مورد نفت جز این قانون که به آن استناد می‌شود بسته نشده
است که در آن اعمال نظر باشد که ناظر بر این ماده واحده باشد چون این ماده واحده یک قرارداد الحاقی است به قرارداد ۱۳۳۳ و مقرراتی که مغایرت با این قانون داشته باشد و یا قوانینی باشد که مغایرت با این قوانین الحاقی داشته باشد نداریم منظور آن است بنظر بنده همین توجهی را که در اینجا شد و در صورت مجلس قید می‌شود می‌تواند نظر جنابعالی را تأمین کند بدون اینکه در تغییر کلمات و لغات ضرورت بیشتری را احساس بکنیم منظور همین است که جنابعالی بفرمائید ولی به این ترتیب جامع هر دو نظر خواهد شد یعنی این ماده واحده ناظر این قرارداد الحاقی است که قرارداد الحاقی اثر وجودی قانون خاص ۱۳۳۳ قانون نفت و قراردادی است که با کنسرسیوم منعقد شده و هر گونه مقراتی را که مغایر با آن قانون ۱۳۳۳ باشد ملغی است یا هر قانونی را که مقررات این قرارداد الحاقی را نقض بکند ملغی خواهد بود (صحیح است).
رئیس ـ آقای دکتر مبین.
دکتر مبین‌ـ ایراد آقای وزیر دارائی یعنی ایراد نه سؤال آقای وزیر دارائی وارد نیست برای اینکه شما عین این عبارت را در قرارداد الحاقی به تصویب رسانیدید متوجه مطلب هستید عین این عبارت را که کلیه مقرراتی که با این ماده واحده مغایرت داشته باشد ملغی است در قرارداد اصلی به تصویب رساندند بنابراین اگر در فاصله قرارداد اصلی و این قرارداد قانونی گذرانده باشند الآن لغوش می‌کنید و شما الآن قرارداد ۷۵،۲۵ دارید باید متوجه باشید که خود شما عالماً و عامداً برای خودتان دردسر ایجاد می‌کنید این پیشنهادی که بنده کردم دست و بال شما را که نمگیرد اگر مقررات و قوانین مغایر باشد که شما قبلا تصویب کرده‌اید که لغو شده در این فاصله هم که خودتان میگوئید که نگذراندید پس چرا آن عبارت را مجدداً تأیید می‌کنید بنظر بنده برای اینکه هیچ اشکالی پیش نیاید و مصلحت دولت است که پیشنهاد بنده را بپذیرد و نوشته شود آن قسمت از قرارداد اصلی که مغایر تشخیص می‌دهید آن ملغی بشود قوانینی که قبلا مغایر با قرارداد اصلی بود خودبخود قبلا ملغی شده تأیید مجددش معنی ندارد باید ببینیم چه می‌خواهیم همان را تصویب بکنیم اضافه بر آن که لازم نیست.
رئیس ـ آقای پاینده مخالفید؟
پاینده‌ـ با پیشنهاد آقای دکتر مبین بله.
رئیس ـ بفرمائید.
پاینده‌ـ چون اینجا صورت مذاکرات مجلس مستند است یک نکته‌ای که دوست بسیار عزیز بنده که بنده همیشه از آنچه می‌گویند استفاده می‌کنم آقای دکتر مبین فرمودند که بنده لازم دانستم توضیح بدهم چون اگر در صورت مجلس بماند ممکن است مشکلی درست کند صحبت وقتی از قوانینی فعلی می‌شود قوانین اجرائی است البته درست است ما یک قرارداد پنجاه پنجاه داریم بعد هم قرارداد هشتاد بیست یا هشتاد و دو هیجده هم داریم این قوانینی که میگوئیم مغایر با این ملغی است قوانین است نه قرادادهای دیگر که با دیگران داریم قرادادها خصوصی است و تابع تعهدات اشخاص است توجه بفرمائید آقای دکتر این را بنده مخصوصاً می‌خواهم تکرار بکنم اجازه بفرمائید دوبار سه بار تکرار بکنم ما یک قراردادی داریم با دیگران بیایند صددرصد یا هشتاد درصد یا پنجاه درصد بما منفعت بدهند این تابع شرائط خاص ما است آنچه ما میگوئیم قوانینی که مخالف این است ملغی است حتی اگر بگوئیم استدعا می‌کنم توجه بفرمائید چون من شما را به بینظری و بی‌غرضی می‌شناسم بنابراین اجازه می‌خواهم این مطلب را عرض کنم ما وقتیکه میگوئیم قوانین و مقررات مغایر این ملغی است یعنی قوانین اجرائی یعنی قوانینی که صورت قانونی تالی قانون قبلی را نسخ می‌کند جز در حدود مسائل خصوصی و قراردادهای خصوصی که ذی‌اثر نیست بنابراین مطلب اینکه در قرارداد ۳۳ و در قرارداد الحاقی محتملا مطلبی باشد مغایر با قراردادهای دیگر بهیچوجه نمی‌تواند مورد استناد باشد و نه می‌تواند مطرح باشد بنابراین آنچه عرض کردم توضیحی بود و با پیشنهاد جنابعالی مخالف نیستم ولی معتقدم چون اثر عملی ندارد
و دولت هم معتقد هست که زودتر این قراداد را به نتیجه برساند و این چند میلیونی را که بهر حال اگر ایده‌آل نیست و همه چیز نیست ولی بالاخره چیزی هست در فرصتهای دیگر هم باز چیزهای دیگر هم می‌شود گفت و گرفته زودتر به نتیجه برسد و پولی را بگیرند.
رئیس ـ آقای نخست وزیر.
نخست‌وزیر (حسنعلی منصور)ـ برای اینکه همه آقایان و خانمها روشن بشوند هیچوقت اصراری نیست و اگر لازم بود یک مورد صحیح در این جا بحث بشود تمام زحماتش را هم دولت حاضر بود قبول کند و کار صحیح کامل از مجلس بگذرد چون در این جا وقتی گفته می‌شود که کلیه قوانین و مقرراتیکه با این قانون مغایرت داشته باشند ملغی است برای اینکه ما هیچ قانون خاصی نداریم که ناظر به تمام قوانین باشد هر قانونیکه مگذرد ناظر خواهد بود بهمان قانون و اگر مخالف قانون سابق باشد قانون سابق لغو می‌شود این جا کمپانیهای عضو کنسرسیوم وقتی این قرارداد را امضاء می‌کردند میبایستی این اطمینان را داشته باشند که قوانین دیگری موجود نیست که مغایر با این قانون باشد که این را امضاء می‌کنند پس بطور کلی باید یک حکمی بشود اگر در آینده یک قرارداد دیگری بسته بشود که مفادش متناقض این قرارداد باشد این مفادش مؤخر باشد آن را دولت تکلیفش را معین می‌کند و مجلسین تکلیفش را روشن می‌کنند ولی در اینجا بهیچوجه من‌الوجوه منظور نیست قراردادهای دیگری که غیر از این قرارداد ۱۳۳۳ منعقد شد آن قراردادها شرایط را تغییر می‌دهد مثلا شرایط ۷۵ درصد و بیست و پنج درصد آن اصلا مربوط به این مسئله نیست این می‌گوید مقررات و قوانین که در حقیقت در موقع تصویب این قرارداد ناقض یان هستند ملغی خواهد بود این برای ضرورت و برای اطمینان خاطر برای امضاء کننده قرارداد ضروری تشخیص داده شده است چنانچه در قرارداد ۱۳۳۳ عین ماده ذکر شده است بدون اینکه منع بکند قراردادهای دیگری با شرایط دیگر بسته بشود بلکه نسبت به اساس مسائل نسبت به اصول قوانین که اگر مغایرت داشته باشد این حکم کلی لغو در همه قوانین هم مراعات می‌شود (یکنفر از نمایندگان ـ قرارداد با ایتالیا ارتباطی با این ندارد؟) بهیچوجه.
رئیس ـ آقای دکتر مبین قانع شدید؟
نمایندگان‌ـ قانوع شدند.
دکتر مبین‌ـ بنده پیشنهادم را پس گرفتم.
رئیس ـ نظر دیگری در ماده واحده نیست؟ (اظهاری نشد) بماده واحده و کلیات آخر آن بار ورقه رأی می‌گیریم.
(اسامی خانمها و آقایان نمایندگان بترتیب ذیل بوسیله منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی بعمل آمد)
دکتر مهندس بهبودی‌ـ مهندس آراسته ـ مهندس ریاحی ـ خواجه نوری ـ مهندس عطائی ـ حبیبی ـ علی مرادی ـ اهری ـ طالب زاده ـ بوشهری ـ ریگی ـ زهتاب فرد ـ دکتر عدل طباطبائی ـ دکتر مهذب ـ مجد ـ دکتر ضیائی ـ دکتر کلالی ـ موسوی ماکوئی ـ پاینده ـ ابراهیمی ـ خانم تربیت ـ قراچورلو ـ دکتر عدل ـ فولادوند ـ امام مردوخ ـ نصیری ـ مصطفوی ـ دکتر خطیبی ـ دکتر رمضانی ـ توسلی ـ دکتر غنی ـ دکتر اسدی ـ کورس ـ سرتیپ پورـ دیهیم ـ صفی پورـ دکتر پور هاشمی ـ دکتر سعدی حکمت ـ میرهادی ـ کسرائی ـ پزشکی ـ مرتضوی ـ دکتر یزدان پناه ـ روستا ـ روحانی ـ خانم دکتر پارسای ـ خانم جهانبانی ـ ظفر - معتمدی ـ دکتر امامی خوئی ـ کهزاد البرزی ـ کشفی ـ دکتر مهدیزاده ـ مهندس پرویز بهبودی ـ محدث زاده ـ نیری ـ دکتر جعفری ـ دکتر بقائی یزدی ـ صائب ـ اوزار ـ پژند ـ جهانشاهی ـ دکتر قراگزلوـ میر افضل ـ مهندس معینی زند ـ نور بخش ـ قاسم مرادی ـ شفیعی پور کرمانی ـ حق شناس ـ دکتر حسینی ـ دکتر سامی راد ـ هیرادـ لفوطی ـ کیهان یغمائی ـ ملک زاده ـ بختیار بختیاریها ـ امینی ـ سیفی ـ باغمیشه ـ امیر احمدی ـ مهندس والاـ صائبی ـ دکتر مبین ـ پاکذات ـ مهندس صائبی ـ شاخوئی ـ مهندس ریاضی ـ مهندس زنجانچی ـ دکتر حکیم شوشتری ـ دکتر اعتمادی ـ دکتر الموتی ـ مبارکی ـ ساگینیان ـ حکمت یزدی ـ پورادبی ـ مهندس ارفع ـ مهندس برومند ـ دکتر اسفندیاری ـ ضابطی ـ
کبیری ـ شکیباـ میرزاختائی ـ حاذقی ـ ایلخان ـ متولی باشی ـ کمالوند ـ مهندس فیروزـ عدلی ـ دکتر صالحی ـ دکتر نجیمی ـ پروین ـ مهندس جلالی ـ دکر مدنی ـ احتشامی ـ سعید وزیری ـ مهندس آصفی ـ کنگرلوـ مهندس زرآور ـ ثامنی ـ مهندس اخوان ـ کلانتر هرمزی ـ ادیب سمیعی‌ـ طهماسبی ـ محسنی ـ تیمسار حکیمیان ـ دکتر معتمد وزیری ـ اولیاء ـ تبریزی ـ جهانگیری ـ اسدی سمیع ـ اقبالی ـ آموزگارـ تهرانی ـ جهانگیری ـ اسدی سمیع ـ اقبالی ـ آموزگار ـ تهرانی ـ صدری کیوان ـ فهیمی ـ تیسمار نکوزادـ ناروئی‌ـ مهندس کیاـ ذبیحی سلطان احمدی ـ زرگرزاده.
(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه بقرارز زیر اعلام گردید)
آراء موافق ۱۳۸ رأی
ورقه سفید علامت امتناع ۲ برگ
رئیس ـ لایحه با ۱۳۸ رأی موافق تصویب شد برای تصویب بمجلس سنا فرستاده می‌شود.
موافقین‌ـ آقایان: میرهادی ـ پزشکی ـ نیری ـ جهانشاهی ـ خواجه نوری ـ بوشهری ـ ملک زاده آملی ـ روستا ـ شاخوئی ـ زهتاب فردـ باغمیشه ـ مهندس اخوان ـ دکتر غنی ـ علی مرادی ـ مهندس عطائی ـ مهندس آراسته ـ دیهیم ـ مهندس جلالی ـ پروین ـ مهندس برومند ـ دکتر اسدی ـ کورس ـ روحانی ـ ظفر ـ سرتیپ‌پورـ مهندس پرویز بهبودی ـ دکتر صالحی ـ شفیعی پور کرمانی ـ حقشناس ـ مهندس عدلی ـ دکتر نجیمی ـ پاک ذات ـ احتشامی ـ دکتر حسینی ـ سیفی ـ دکتر حکیم شوشتری ـ مهندس والاـ دکتر مدنی ـ دکتر پور هاشمی ـ کسرائی ـ کلانتر هرمزی ـ کنگر لوـ سعید وزیری ـ دکتر اسفندیاری ـ قلعه جوقی ـ حاذقی ـ مرتضوی ـ بانو دکتر فرخ رو پارسای ـ بانو جهانبانی ـ معتمدی ـ دکتر مهدیزاده ـ طالب زاده ـ رودسری ـ موسوی ماکوئی ـ دکتر عدل طباطبائی ـ دکتر ضیائی ـ پاینده ـ بانو تربیت ـ مجد ـ محدث زاده ـ صائب ـ مهندس صدقیانی ـ دکتر جعفری ـ دکتر عدل ـ دکتر رمضانی ـ کمالوند ـ فولادوند ـ دکتر مهذب ـ دکتر کلالی ـ ضابطی طرقی ـ مهندس آصفی ـ اهری ـ اوزار ـ ادیب سمیعی ـ شکیباـ نصیری ـ مهندس زرآورـ دکتر سامیراد ـ مهندس معینی زند ـ دکتر قراگزلوـ اولیاء ـ کیوان ـ مهندس ریاحی ـ محسنی مهر ـ ثامنی ـ مهندس ارفع ـ فهیمی ـ دکتر معتمد وزیری ـ تبریزی ـ آموزگار ـ تهرانی ـ ناروئی ـ ذبیحی سلطان احمدی ـ دکتر اعتمادی ـ ساگینیان ـ حکمت یزدی ـ سرلشگر نکوزاد ـ مبارکی ـ البرزی ـ دکتر الموتی ـ پورادبی ـ ایلخان ـ کشفی ـ مهندس ریاضی ـ نور بخش ـ هیرادـ سرتیپ حکیمیان ـ دکتر امامی خوئی ـ کبیری ـ مصطفوی نائینی ـ مهندس صائبی ـ قراچورلو ـ دکتر مبین ـ مهندس زنجانچی ـ دکتر حکمت ـ صفی پور ـ مهندس کیاـ دکتر مهندس بهبودی ـ پژند ـ حبیبی ـ لفوطی ـ طهماسبی ـ متولی باشی ـ اقبالی ـ توسلی ـ زرگرزاده حاج باغلو ـ قاسم مرادی ـ کیهان یغمائی ـ دکتر خطیبی ـ مهندس اسدی سمیع ـ ریگی ـ بختیار بختیاریهاـ امیر احمدی ـ امینی خراجی ـ میر افضل ـ دکتر بقائی یزدی
ممتنع ـ آقای: جهانگیری.
رئیس ـ آقای وزیر دارائی.
وزیر دارائی (هویدا)ـ رأی موافقی که امروز نمایندگان محترم ملت به لایحه قرارداد الحاقی به قرارداد فروش نفت گاز دادند برای اینجانب و همکارانم که بنحوی در تدوین و تنظیم این قرارداد وظیفه خدمتی بعهده داشته‌اند موجب افتخار و امید است. افتخار از این جهت که برگزیدگان ملت که ثمره انقلاب ششم بهمن ماه می‌باشند. همانطوریکه ملت ایران انتظار دارد در مواقعیکه موضوع منافع ملی و صیانت حقوق ملت ایران در بین باشد با واقع بینی و درایت کامل خدمتگذراران صدیق کشور را مورد حمایت و تأیید قرار می‌دهند با ارشاد اعلیحضرت همایون شاهنشاه و با اعتقاد به اصل کلی فوق بود که این جانب و کارشناسان برجسته شرکت ملی نفت برای تحصیل منافع بیشتری بسود ملت ایران کوشش خستگی‌ناپذیر خود را آغاز کردیم و با شرکت در جلسات و انجام مذاکرات مداوم و بذل مساعی لازم در مقام تنظیم قراردادی بودیم تا بدون آنکه امتیاز تازه‌یی بکمپانیهای نفتی داده شود و یا اینکه
لطمه بتفاهم اجرای قرارداد فی مابین وارد گردد منافع بیشتری را از منابع نفتی کشور برای ملت ایران بدست آوردیم این جا وظیفه دارم یادی از کسانیکه در سالهای قبل در این راه خدمت کرده‌اند بکنم. دبیر کل اوپک فواد روحانی‌ـ مهندس نفیسی‌ـ مهندس اتحادیه وزیر دارائی سابق آقای بهنیاـ رضا فلاح که در این ده ماهیکه متصدی این امر بود بی‌نهایت کوشش کرد (دکتر حکیم شوشتری‌ـ دکتر رضافلاح است) اینطور دوستانه‌تر است مهندس نجم‌آبادی‌ـ دکتر فروزان ـ حسن ایزدی در اینجا باید از اینها یادی بکنم زحمت زیادی کشیدند و خدمت بزرگی را انجام دادند رضامندی خاطر شاهشاه و حق‌شناسی ملت بیدار ایران بهترین پاداش برای افرادیست که خدمت بمملکت را هر قدر هم که دشوار باشد وظیفه وطنپرستی خود میدانند و با این رأی خانمها و آقایان مورد تأیید بود در هر صورت امیدوارم که اینگونه اقدامات همیشه بیشتر در نظر گرفته شود و امیدواریم با قراردادهای جدید یک توفیقی حاصل بشود که از این لحاظ هم آقایان نمایندگان محترم از دولت و شرکت ملی نفت راضی باشند ضمناً آقای نخست‌وزیر هم چند کلمه‌ای بعرض آقایان و خانمها میرسانند (احسنت).
رئیس ـ آقای نخست‌وزیر.
نخست‌وزیر (حسنعلی منصور)ـ از بدو شروع خدمت این مجلس روزهای پرافتخاری را گذراندیم در اینجا چه در هنگامی که من افتخار نمایندگی مجلس را داشتم و چه در زمانی که افتخار خدمتگذاری را در دستگاه دولت داشتم ولی امروز یکی از روزهائیست که برای بالا بردن درآمد ایران از صنعت نفت ملی خودش به تنهائی نمی‌شود از آن یاد کرد بلکه یک اساس و شالوده‌ای مستحکم و یک مبانی اطمینان بخش و یک آینده درخشانی را جلو چشم ما پدید می‌آورد که بسیار حائز اهمیت است اقدام دولتهای ایران در استیفای حقوق حقه ملت آنچنان که لازم بود از طرف نمایندگان محترم مورد تقدیر و تمجید قرار گرفت و موجب افتخار است بنده تصور نمی‌کنم که هیچوقت با این وضع سیاسی و آرامشی که در مملکت ما داریم هیچ دولتی بتواند با داشتن چنین رهبری قدمی از تأمین حقوق حقه منافع مملکت و ملت ایران قصور کند (صحیح است) و اگر ما هم در این راه توفیقی حاصل کردیم اگر این افتخار هم با این دولت بود که چنین قراردادی را بمجلس تقدیم کند و نتایج آن در آینده با قراردادهای بسیار قابل توجه‌تری برای ملت ایران تأمین خواهد شد صرفاً از لحاظ راهنمائی و ارشاد شخص شاهنشاه و اینجا اطمینان و آرامش و ثبات واقعی وضع داخلی کشور و روشن بینی ملت ایران است که در این راه پشتیبان هر دولت خدمتگذار در کارهای اساسی است (صحیح است) بنده در اینجا باز تأکید می‌کنم که موضوع این قرارداد الحاقی همانطور که نمایندگان محترم اشاره فرمودند برای تأمین حقوق بیشتر ملت ایران نسبت بقرارداد ۱۹۳۳ بسیار قابل توجه است ولی این موضوع بما فرصت داد که قدرت سیاسی و نیروی اطمینان بخش داخلی کشور خود را به جهانیان بشناسانیم و در این جهادی که برای استیفای حقوق ملت شروع کردیم موفق و کامیاب و پیروز گردیم و این وسیله شد که وضع داخلی ایران در نزد کشورهای خارج و کمپانیهای بزرگ و کوچک نفت چنان روشن و آشکار شد که در مزایده منطقه یک پیشنهاداتی به ایران واصل گردید که این پیشنهادات بسیار قابل توجه و الزنده است و امیدوارم تا پایان این هفته ۵ قراداد جدید را که با شرکتهای پیشنهاد دهند با شرایط بسیار قابل توجه بتصویب و اجرای شرکت ملی نفت خواهد رسید وبعد تسلیم دولت خواهد شد ودولت آنرا تأیید خواهد کرد و برای تصویب تقدیم قوه مقننه خواهد کرد (نمایندگان ـ انشاءالله) این یک نمونه بارز است به اینکه کشورها یا شرکتهای خارجی که تا این حد حساب بازرگانی و حساب تجارتی سرمایه‌گذاری خود را می‌کنند به ضوع آینده امید بخش ایران اطمینان دارند که می‌توانند چنین شرایطی را بچنین کشوری پیشنهاد کنند و این بهترین نمونه است که ما باید به ملت ایران عرضه بکنیم که این ملت آنها که سرمایه بزرگ دارند بدانند که امن‌تر از ایران برای سرمایه‌گذاری جائی
نیست و آنهائی که سرمایه کوچک دارند باید بدانند که با جمع کردن سرمایه‌های کوچک و تشکیل شرکتهای سهامی بتوانند در توسعه سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی خود سهم مؤثر و مهمی را ایفا بکنند و همچنین به درآمدهای قابل توجه نفت در گذشته اشاره شد که شاید آنطوریکه شاید و باید مصرف آنها مورد تأثیر نباشد بنده هم تذیید می‌کنم این مطلب را ولی با اظهار نظر تکمیلی آن یعنی تا آنجا که مقدور بود اگر ما بخاطر بیاوریم که بعد از ۲۸ مرداد، بعد از قیام ملی که وضع ایران بکلی از لحاظ سیاسی و اقتصادی دگرگون شده تا امروز کشور ما چه تحولات سریع و عظیمی را پیموده است و این را بهیچوجه من‌الوجوه نمی‌شود انکار کرد ولی بعد از امضاء قرارداد ۱۹۳۳ که درآمد نفت روبه افزایش گذاشت این درآمد صرف برنامه‌های آبادانی مملکت شد صرف بالا رفتن سطح زندگی مردم شد ولی چون اجتماع ما قبل از انقلاب ششم بهمن نمی‌شد به آن نام یک اجتماع سالم نهاد این سرمایه‌گذاری آنطور که باید و شاید در سطح اکثریت ملت زحمتکش ایران تقسیم نشد اینستکه ما امروز می‌خواهیم با اطمنیان بیشتری درآمدهای ملی مملکت را صرف کارهای عمرانی و آبادانی مملکت بکنیم (صحیح است ـ احسنت) اگر آن روز درآمدهای مملکت صرف ساختمان سدهایی می‌شد که احتمالا مالکین بزرگی از آب‌های بسته این رودخانه‌ها استفاده می‌کردند امروز سرمایه‌گذاری برای سدهای عظیم مملکت بنفع اکثریت زحمتکش ملت ایران است امروز اگر ما برق را از همین اعتبارات یا به اعتبار این اعتبارات از وامهای خارجی تأمین می‌کنیم این برق صرف آبادانی روستاها یا مناطق کارگران و مناطق صنعتی این مملکت می‌شود (احسنت) امروز این اعتبارات صرف ساختن راههای فرعی این مملکت می‌شود (احسنت) امروز این اعتبارات صرف اصلاحاتی ارضی صرف اجرای برنامه‌های سپاه دانش و بهداشت و سپاه آبادانی و ترویج می‌شود مجموع اینها در آینده با این قدرتی که از نظر اقتصادی صنعتی و درآمد نفت و سایر درآمدهای داخلی و بدست آوردن اعتبارات از مؤسسات بین‌المللی یا بانک‌های خارجی هست، ایران آینده بسیار درخشانی را در بر دارد که ما در این جا در نزد نمایندگان ملت باید افتخار بکنیم و این افتخار شامل شما نمایندگان ملت هم می‌شود چون امروز دیگر در این انقلاب تفاوتی بین دولت و ملت نیست دولت‌هائی که بخواهند از خواسته ملت‌ها انحراف حاصل بکنند آن دولت دیگر قادر به ادامه خدمت نخواهد بود و رهبری شاهنشاه و نظارت نمایندگان ملت چنین اجازه‌ای را نخواهد داد (احسنت) بنده در این جا می‌خواهم با نهایت صداقت بعرض برسانم که این لایحه را که امروز همه ما چه دولت که مدافع آن بوده و چه مجلس شورای ملی که بدان رأی قریب به اتفاق دادند با یک وجدان راحتی به آن رأی دادیم و قبول کردیم برای اینکه این لایحه مبنای یک تحول بزرگ اقتصادی است و در آینده ایران و در اجرای سریع و صحیح وتحولات عمیق هدفهای ششم بهمن نقش اساسی را خواهد داشت (صحیح است) بنده تصور می‌کنم در طول این هفته شرکت ملی نفت باز حمایت زیاد و فراوانی که در بدست آوردن نتایج مزایده بسیار ثمربخش منطقه ۱ حاصل کردند بتواند قراردادها را تنظیم و در تنظیم این قراردادها هم شرکت بسیار زحمت کشیده است و دقت کرده است و این قراردادها را پس از تصویب هیأت مدیره شرکت ملی نفت برای هیأت وزیران خواهد فرستاد و من امیدوارم که تا پنجشنبه آینده بتوانم حامل پیامهای بسیار نوید بخش و بسیار مؤثری برای آینده اقتصادی و اجتماعی ملت ایران که واقعاً ارزش چنین فداکاری را از طرف تمام طبقات ملت دارند تقدیم مجلس شورای ملی بکنم (انشاءالله) امیدوارم این پایه‌گذرای‌های اساسی در درآمدهای ملی مملکت و در تحصیل درآمدها از منافع داخلی با بدست آوردن اعتبارات خارجی و همچنین توجه کامل به این رفرم اداری و سازمانی مملکت و با تقدیم لوایحی که تا بحال تقدیم مجلس شده است و یا تصویب شده یا انتظار تصویب سریع آنها می‌شود و همچنین قوانین جدید بودجه مملکتی، لایحه مالیات
بردرآمد لایحه شهرداریها و غیره ما بتوانیم سال آینده که خوشبختانه با بارندگیهای مفیدی که در سراسر مملکت شد از حال و پیش‌بینی کنیم که یکسال پربرکت و مرفه در اجرای برنامه‌های عمرانی مملکت را با سرعت در راه رفاه حال اکثریت ملت ایران تحقق بخشیم و این افتخار متعلق به نمایندگان ملت متعلق به خدمتگذاری دولت تحت رهبری عالیه شاهنشاه و استحقاق واقعی ملت در یک جهش واقعی بجلو خواهد برد (انشاءالله‌ـ احسنت).
۳ـ اعلام وصول چار فقره لایحه قانونی از مجلس سنا
رئیس ـ چند لایحه از مجلس سنا رسیده برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.
۱ـ طرز استفاده از درآمد صندوقهای الف و ب اداره کل تصیفیه ورشکستگی.
۲ـ اصلاح و الحاق مواد دو تبصره بقانون کار.
رئیس ـ در این لوایح چون اصلاحات زیادی شده است با اجازه خانمها وآقایان به کمیسیون مربطو ارسال می‌شود.
۳ـ تشخیص پایه دانشیاری دانشمندانی که ۵ سال در رشته‌های فلسفه و حکمت تدریس نموده‌اند.
رئیس ـ به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود
۴ـ تشدید مجازات عبوردهندگان اشخاص غیر مجاز از مرز.
رئیس ـ به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
۴ـ قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعدـ ختم جلسه
رئیس ـ دستور جلسه آینده قرائت می‌شود
دستور جلسه ۱۴۱
روز سه‌شنبه ۱۳۴۳/۳/۲۹
سؤال آقای صفی‌پور از جناب آقای نخست‌وزیر
۱ـ گزارش شور اول لایحه انتقال کارمندان ثبت اسناد بمرکز برای طی کلاسهای عالی ثبت.
شماره چاپ ۱۰۲۹
۲ـ گزارش شور دوم لایحه ترخیص مدالهای طلای مؤسسه اعتباری دانشگاه تهران با معافیت گمرکی
شماره چاپ ۱۲۱۰
۳ـ گزارش شور دوم لایحه رد آئیننامه اجرائی مواد الحاقی بقانون اصلاحات ارضی.
شماره چاپ ۱۲۱۱
۴ـ گزارش شور دوم لایحه اضافه نمودن دو در هزار ماده ۳۲ قانون اصلاح تعرفه گمرکی بچهار در هزار
شماره چاپ ۱۲۱۲
۵ـ گزارش شور اول لایحه فروش ساختمان فعلی ژاندارمری خراسان و مصرف وجوه حاصله برای ساختمان جدید.
شماره چاپ ۱۲۱۳
۶ـ گزارش شور اول لایحه رد تعیین عوارض بندری کشتی‌ها و شناورهای کمتر از پانزده تن ظرفیت.
شماره چاپ ۱۲۱۴
۷ـ گزارش شور اول لایجحه رد معافیت حقوق و عوارض گمرکی و غیرگمرکی صفحات موسیقی که توسط هیأت نمایندگی سازمان ملل متحد در ایران برای فروش بنفع پناهندگان وارد می‌شود.
شماره چاپ ۱۲۱۶
۸ـ گزارش شور دوم لایحه ماده الحاقی بقانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی.
شماره چاپ ۱۲۱۷
۹ـ لایحه واصله از مجلس سمنا راجع بواگذاری اراضی و ابنیه دولت بمؤسسات خیریه و درمانی و امدادی و فرهنگی و ورزشی بدون اخذ بها.
۱۰ـ لایحه واصله از مجلس سنا راجع به معافیت اداره کل ثبت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی.
۱۱ـ لایحه واصله از مجلس سنا راجع به نحوه مصرف کمک سال ۳۹ آمریکا به آرتش و ژاندارمری کل کشور.
رئیس ـ با اجازه خانمها و آقایان جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت ده صبح روز سه‌شنبه خواهد بود
(دوساعت بعدازظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی‌ـ مهندس عبدالله ریاضی
ریاست محترم مجلس شواری ملی
موضوع: سؤال از وزارت راه.
پیرو سؤال مورح سوم دیماه یکهزارو سیصد و چهل و دو خواهشمند است مقرر فرمائید به استناد ماده ۱۵۲ و ۱۵۳ بوزیر محترم راه ابلاغ نمایند برای پاسخ دادن بسؤالات زیر در مجلس شورای ملی حضور بهمرسانند.
۱ـ با توجه بصورت جلسه شماره ۲۵ مذاکرات مجلس شورای ملی در سال ۱۳۴۲ و تذکر ۴۳/۲/۲۷ اینجانب بوزارت راه و نامه‌های ۶۴۹۵ مورخ ۴۳/۲/۷ و ۶۷۲۱/س مورخ ۴۳/۴/۹ آن وزارتخانه نتیجه اقدامات یکساله را برای ساختن پل کنجان‌چم اعلام دارند.
۲ـ در این مدت یکسال چه اقدامی برای تعمیر و نگهداری راه اصلی ایلام مهران و مهران بدهلران نموده‌اند؟
۳ـ وزارت راه از سال ۱۳۲۰ تاکنون (مدت ۲۳ سال) برای تعمیر و نگهداری راه مهران بدهلران جمعاً چه مبلغ هزینه نموده است؟
با تقدیم احترام ـ کبیری