مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ دی ۱۳۰۴ نشست ۲۳۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ دی ۱۳۰۴ نشست ۲۳۹
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۵
جلسه: ۲۳۹
صورت مشروح مجلس مورخه یکشنبه بیست و هفتم دی ماه ۱۳۰۴ مطابق دوم رجب ۱۳۴۴.
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای تدین تشکیل گردید. (صورت مجلس پنجشنبه بیست و چهارم دی ماه را آقای آقا میرزا شهاب قرائت نمودند)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- قبل از دستور عرض دارم.
رئیس- آقای کازورنی (اجازه)
کازرونی- بنده بعد از تصویب صورت مجلس عرض دارم.
رئیس- آقای شوشتری.
شوشتری- قبل از دستور عرض دارم.
رئیس- آقای یاسایی.
یاسایی- قبل از دستور.
رئیس- آقای آقا شیخ جلال.
آقا شیخ جلال- قبل ازدستور.
رئیس- آقای اتحاد.
اتحاد- در دستور عرض دارم.
رئیس- نسبت به صورت مجلس ایرادی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس- صورت مجلس تصویب شد. آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده کمتر میل دارم وقت آقایان را اشغال کنم به خصوص در آخر مجلس که لوایح زیاد هم در دستور هست و دولت هم علاقه‌مند است که لوایحش زودتر بگذرد ولی بعضی قضایا هست که اگر گفته نشود به عقیده خودم کار خطایی کردم یکی موضوع ارزاق است. در مملکت ایران بعضی شهرها را دولت تحت نظر گرفته و اداره ارزاق آنجاها بد یا خوب هر چه هست مسئولیت ارزاق را خود دولت عهده‌دار شده. یک قسمت از این مملکت هست که در آنجاها اداره ارزاقی نیست بدیهی است نقاط مملکت هر جایی به شکلی زندگانی‌شان را داره می‌کنند بعضی جاها زراعتشان زیادتر است. بعضی‌ها کسب‌شان بیشتر است. ولایتی که بنده را انتخاب کرده‌اند و فرستاده‌اند قسمت قسمت کسب‌شان غلبه دارد به زراعتشان، محصول یزد ۳ ماه تا ۴ ماه یزد را در سنواتی که آفت نباشد بیشتر تأمین نخواهدکرد. بلوکات کرمان و فارس و اصفهان که مجاور نبوده است در قسمت اصفهان ورزند جنسش برای قسمت نایین و آنجاها نزدیک است شتردارهای نایین خودشان حمل می‌کنند و خیلی هم برای آنها صرف می‌کند ولی برای خود اصفهان صرف نمی‌کند همین شکل برای آباده و بوانات که اینها جنسش برای یزد صرف می‌کند و همه ساله حمل می‌شود. همچنین در قسمت کرمان و رفسنجان و زرند و انار همیشه جنس‌شان برای یزد صرف می‌کند و برای کرمان صرف نمی‌کند و سنوات عادی هیچ مزاحمتی نیست. تجار و شتردارها می‌روند دوازده من ده من خریداری می‌کنند می‌آورند برای خانه و عائله‌شان و نه ماه سال را که خودشان آذوقه ندارند از بلوکات مجاور می‌آورند. بدیهی است برای مملکت ایران کرمان و یزد و اصفهان فرقی ندارند تمام رعیت مملکتند و باید دولت آسایش همه را فراهم کند. همه ملت یک مملکت و رعیت یک مملکتند و منتهی یک تشکیلاتی وزارت داخله دارد که حکومت یزد قلمرو حکمرانی او تا فلان جا و حکومت کرمان قلمرو حکمرانیش تا کجا ایالت فارس قلمرو حکمرانیش تا فلان ناحیه است. آقایان تا در طهران هستند همه جا را مساوی می‌دانند ولی مأمور یک ناحیه که شدند تصور می‌کنند رعایای اطراف و نواحی دیگر رعیت اجنبی هستند یا جنس بشر نیستند وزارت داخله در اینجا چون نظر عمومی داشت تلگرافی به فارس و کرمان و آنجاها شد که جنس بلوکات مجاور یزد که همه ساله حمل به یزد می‌شده است هر ساله هم مثل همه ساله ممانعتی نکنند و حمل کنند خود من هم تلگرافی کردم به ایالت فارس ایشان جواب دادند به واسطه تنگی آذوقه حمل جنس منع شده بود و حالا صدور اجازه داده شده که حمل شود من از وزارت داخله خیلی متشکرم که ترتیب اثری به پیشنهاد ایشان نداد و تأکید کرد که فرق بین یزد و فارس نیست شما که می‌گویید منع کردم جنس حمل نشود بی‌جا است. مردم یزد توقع از دولت ندارند که یک پولی بدهد و مثل این که در طهران اداره ارزاق دایر می‌کنند و گندم از خارج به هر قیمتی هست وارد می‌کند و برای آنها هم وارد کند توقع دارند به آنها کمک بشود منحصر به وزارت داخله نباشد سایر وزارتخانه‌ها هم به مأمورین خودشان تعلیمات بدهند که اسباب زحمت و مانع رعایا و زارعین و تجار یزد نشوند که بتوانند آذوقه برای خودشان تهیه کنند. بدیهی است که جنس فارس را یزدی نمی‌برد یزد احتکار کند برای سنوات بعدش برای آذوقه امروزش می‌برد و اگر چنانچه در این موضوع توجهی نشود یک قحطی شدیدی در آن حدود خواهد شد و از ماها نه صحیح است که ساکت بنشینیم و عده زیادی از گرسنگی تلف شوند. یکی هم موضوع پول شکسته است این پول شکسته خیلی در اطرافش در هیئت وزرا مذاکره شد. از هر جایی شکایت شد یزدی‌ها چون تجارت پیشه‌تر از سایر جاها هستند خیلی دچار این محظور هستند. یک پیشنهادی کرده بودند که در این موقع که تغییر سلطنت داده شده و باید سکه جدید زده شود. خوب است به مأمورین مالیه دستور داده شود که این پول‌های شکسته را عوض مالیات جمع آوری کنند و به ضرابخانه ببرند سکه کنند که هم مردم آسوده باشند و هم نقره موجود شده باشد برای سکه کردن سکه پهلوی. چیزی که اسباب امید من شد که آمدم آنجا خبری بود که در روزنامه ایران هفته گذشته دیدم و اجازه خواستم ولی نوبت به بنده نرسیده یک فکری در وزارت داخله تولید شده که یک هیئتی از نمایندگان وزارتخانه اعزام شوند و در ولایات گردش کنند. احتیاجات ولایات را عملیات مأمورینی را که در ولایات هستند تحت نظر بیاورتد. من خیلی تشکر می‌کنم از وزارت داخله که این فکر را پیدا کرده است و امیدوارم بودجه‌ای هم برای این کار در نظر گرفته باشند. و آقایان وکلا هم بدیهی است که همه نوع مساعدت خواهند کرد. چندی پیش بین حکومت و رئیس عدلیه شاهرود نزاع شده بود وزارت عدلیه و وزارت داخله مجبور شده بودند که مأمورین خودشان را بخواهند اینجا و مدتی برای معطلی این کار شاهرود بلاتکلیف و سکنه بلاتکلیف و دو نفر آدم که لابد یکی از آنها بی‌تقصیر بوده‌اند بلاتکلیف بودند همین جور در یزد همین جور در اصفهان همین جور در سایر ولایات مأمورین با هم کشمکش می‌کند و از طرف وزارتخانه‌ها هیئت تفتیشیه باید برود. مثلاً از طرف وزارت عدلیه از اداره امورش مأمور باید یرود و رسیدگی کند حقوق مردم را تضییع نکنند و این فکری که از طرف وزارت داخله پیدا شده امیدواریم سایرین هم تأسی کنند و مأمورین عالی رتبه دلسوزی برای مردم انتخاب کنند و ابتدا به طرف جنوب بفرستند. چون طرف جنوب خراب‌تر از سایر نقاط مملکت است وضعیات آنجاها را از حیث احتیاجات مردم تحت نظر بگیرند و یک اصلاحات اساسی بکنند.
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- نظر به این که در یکی از جراید دیدم از طرف یک نفر به نیت اهانت یک مطالبی به طرف بنده پرتاب شده بود و چون محل دفاع برای وکیل اینجا است بنده مجبور شدم چند کلمه اینجا عرض کنم. اولاً آن اهانتی که شده بود نسبت به بنده نظر به این که صاحب مقاله در زیر مقاله خود امضا کرده بود این اهانت را از بنده رفع کرد و از این جهت بنده هیچ باک ندارم و خیلی خرسندم. لیکن فقط می‌خواستم حضور آقایان عرض کنم و البته آقایان هم تصدیق می‌فرمایند که وکیل وظیفه‌شناس عبارت از وکیلی است که عقیده خود را آزادانه بدون ترس و بیم و بدون ملاحظه از هر جنجال اینجا بیاید و اظهار کند. اگر عقیده‌اش مخالف عقیده یک نفر دیگر از وکلای محترم بود آن یک نفر وکیل دیگر هم می‌آید اینجا عقیده خودش را برخلاف او با دلایل اظهار می‌کند و بالاخره چیزی که قانون را طبیعی و خوب می‌کند همان تصادم عقاید است با همدیگر که در نتیجه یک حقایق روشن می‌شود. واقعاً بنده به عقیده خودم شأن خودم نمی‌دانم فی ما بین همکاران خودم معارضه روزنامه‌جاتی را ترویج کنم و این خلاف شئون مجلس ما است مملکت ما یک مملکتی است شوروی. دولت ایران یک دولتی است شوروی.
آقا سید یعقوب- مشروطه.
کازرونی- و هیچ وقت از اوقات این شورویت و این مشروطیت و این مجلس از میان نخواهد رفت حکومت ایران حکومت مجلس است و همیشه ما باید حتی‌الامکان احترام این مقام مقدس را رعایت کنیم و رعایت احترام این مقام مقدس را که منتها مقام حکومت ایران است مقدم بر همه چیز بداریم و هر کس برخلاف این رفتار کند بنده دلیل بر بی‌علاقه‌گی‌اش می‌دانم. این مختصری بود که در این موضوع لازم بود عرض کنم نه به جهت دفاع چون عرض کردم چندان مهم نیست و همان امضایش برای من دفاع بود لیکن جهت تذکر برای آتیه عیب ندارد. مطلب دیگر که خواستم عرض کنم راجع به راه شوسه از شیراز به بوشهر است چنانچه سابقاً به عرض آقایان رساندم راه شوسه از شیراز به بوشهر فوق‌العاده مهم است و اهمیتش بیش از آن است که بنده بتوانم با این بیان الکن خودم درست توضیح بدهم. اگر چنانچه این راه از بین برود آیا دولت یا مردم موفق می‌شوند که یک راهی نظیر آن راه شوسه بکنند یا نمی‌توانند؟ بنده هیچ نمی‌دانم. در هر صورت این یک راهی است که بایستی به هر قیمتی هست نگاهداری کرد. بنده استدعایم از دولت این بود که فقط عواید حاصله از این راه را برای نگاهداری این راه خرج کنند لکن بدبختانه این طور نیست عایدی راه جز بودجه مملکتی می‌شود و راه را به برف و بارش و غیره واگذار می‌کنندکه آنها خرابش کنند کاش اقلاً درستش می‌کردند. برای ازدیاد عواید خودشان یا برای ادامه عواید خودشان. بنده چنانچه اطلاع دارم این راه به کلی خراب شده و از حیز انتفاع و استفاده افتاده است بنابراین بنده خواستم تذکری به دولت داده شود که توجهی به این راه کرده باشد.
جمعی از نمایندگان- دستور.
رئیس- وارد دستور شویم؟
(گفتند بلی)
رئیس- در انتخاب دو نفر کسری اعضا کمیسیون عدلیه نتیجه حاصل نشده است و هیچ کدام از آقایانی که رأی داشته‌اند حائز اکثریت نشده‌اندآقای اتحاد راجع به دستور فرمایش داشتید؟ بفرمایید.
اتحاد- این که بنده عرض کردم راجع به دستور عرض دارم یک چیزی نیست که در مقابل گفته شود که ما مطالعه نکرده‌ایم تقریباً دستور همان است که در روز قبل معین شده یک ماده در قانون استخدام کشوری هست ماده ۷۱ و تقریباً عین همان ماده‌ای است که جماعتی از آقایان امضا کرده‌اند و مختصر تعدیلی در آن شده. چون آقای ارباب تقاضا کردند که بودجه مجلس مقدم باشد بنده هم قبول کردم و تمنا می‌کنم بعد از بودجه مجلس این طرح قانونی چون حاضر شده است و غالب آقایان هم تقاضای فوریت کرده‌اند جز دستور شود.
رئیس- طرح قانونی و لایحه قانونی را در هر موقع می‌شود پیشنهاد کرد بودجه سنه آتیه مجلس شورای ملی مطرح است.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول- برای مخارج دوازده ماهه سال ۱۳۰۵ مجلس شورای ملی مبلغ هشتاد و شش هزار و هفتصد و چهل و هشت تومان موافق فقرات (۱) الی (۴) ضمیمه اعتبار به اداره مباشرت مجلس شورای ملی داده می‌شود.
ماده دوم- برای مصارف فوق‌العاده مجلس شورای ملی مبلغ بیست و پنج هزار و نهصد تومان موافق ماده ۲ ضمیمه تشخیص و اعتبار به اداره مباشرت مجلس داده می‌شود.
ماده سوم- برای حقوق و مخارج دوازده ماهه و اثاثیه مطبعه مجلس شورای ملی مبلغ چهل و یک هزار و هفتصد و هشتاد و شش تومان موافق فقرات ۱- ۲ ضمیمه اعتبار به اداره مباشرت مجلس داده می‌شود.
ماده چهارم- مجلس شورای ملی به اداره مباشرت مجلس اجازه می‌دهد که عواید مطبعه مجلس و باغ بهارستان را جز جمع محاسبات مجلس محسوب دارد.
رئیس- شور در کلیات است. آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده یک اصل کلی را معتقدم که قابل تردید نیست. آقایان هم تصدیق دارندکه هر خوبی نسبت به خوب‌ترش بدتر است و هر بدی نسبت به بدترش خوب است. این یک اصل کلی است یک جمله دیگر هم قابل تردید نیست که مرکز سعادت بدبختی اینجا است اگر اینجا درست شد امید هست که مملکت درست بشود سرچشمه اصلاحات و مفاسد اینجا است ماها اگر چنانچه خودمان را درست کردیم و بعد با یک عزم ثابتی برای اصلاحات مملکت قدم برداشتیم موفق می‌شویم. من این بودجه را مال این چند سالی که داشتیم از سنة ۱۳۰۰ تا سنة ۱۳۰۵ که شش سال متوالی است نگاه کردم دیدم یک گشادبازی‌هایی ما در بودجه می‌کنیم که در وزارتخانه‌های دیگر نیست و ما اگر خودمان یک صرفه‌جویی‌هایی نکنیم و یک دفت‌هایی در بودجه نکنیم حق نداریم یک پیشنهادهایی که وزارتخانه‌ها می‌آورند اینجا اعتراض کنیم.
آقا سید یعقوب- حق داریم.
حائری‌زاده- اخلاقاً حق نداریم. ما راجع به رتبه‌ها شکایت می‌کنیم که وزارت مالیه چقدر مدیر کل دارد با حقوق فلان مبلغ بنده بودجه ۱۳۰۰ را نگاه کردم در اداره مباشرت ۱۳۰۰ معاون اداری در سه ماه اول ۱۳۰۰ ماهی هفتاد و پنج تومان حقوقش بوده. قلم بعد رئیس محاسباتی ماهی ۶۰ تومان حقوقش بوده. اگر بگوییم مجلس یک شعبی پیدا کرده است یا یک مجلس‌های کوچکی زاییده است یا یک انجمن‌های ایالتی و ولایتی و یا مجلس سنایی پیدا شده است و یک شعباتی پیدا کرده است که این طور نیست اداره مباشرت مجلس همان کاری را که در سنه ۱۳۰۰ داشته حالا هم دارد و اگر چنانچه یک رعایت‌هایی هم باید بشود باید به همان نسبتی که در همه جای مملکت می‌شود اینجا هم بشود. ما در اول ۱۳۰۰ معاون اداره مباشرتمان هفتاد و پنج تومان حقوق داشته حالا صد و شصت و چهار تومان حقوق دارد رئیس محاسباتمان ۶۰ تومان حقوق داشته حالا صد و شصت و چهار تومان حقوق دارد ما با این بودجه چه حق داریم اعتراض کنیم به وزارتخانه‌ها که نسبت به چهار پنج سال پیش بودجه‌مان را آنقدر سنگین کرده‌ایم اول ما باید خودمان را درست کنیم بعد بپردازیم به سایر جاها یک جمله دیگر راجع به اعتبارات است من نسبت به سایر اقلام وارد نمی‌شوم اعتراض هم به کمیسیون محاسبات ندارم زیرا کمیسیون محاسبات مأخذ بودجه را، بودجه سال پیش قرار داده. بودجه سال پیش را من یکی از کسانی بودم که شریک در تنظیمش بودم ولی ما هر روز می‌بینیم یک اصطلاحی پیدا می‌شود و در سایه این اصطلاح یک خرجی پیدا می‌شود نظرم هست در دوره استبداد در بودجه تخفیف خرج داشت تخفیف محلی داشت تخفیف اصل مالیات بود و هر کس به یک اسمی یک تخفیفی می‌گرفت حتی یک رقم تخفیف بود. در ولایات ما یک جایی ده هزار تومان مالیاتش بود جمعی آمدند تخفیف گرفتند آن وقت مالیات آنجا شده بود دوازده هزار تومان آقایان آنجا دو هزار تومان تخفیف به یک شخصی یا اشخاصی داده بودند این را اضافه کرده بودند به مالیات یک وقتی اهالی بافق جمع شدند آمدند به شهر که ما دو هزار تومان تخفیف نمی‌خواهیم مالیات ما ده هزار تومان است و دو هزار تومان تخفیف به اسم ناحق روی ما گذاشته‌اند و مالیات ما شده است دو هزار تومان و این دوازده هزار تومان را از ما ضعفا می‌گیرند می‌دهند به یک دسته دیگر. حالا ما وارد در ستون اعتبارات می‌شویم:مقدمتاً یک جمله‌ای را عرض کنم که علت این که من وارد این موضوع شدم چه بوده است که آقایان نفرمایند خارج از موضوع است بنده سال پیش عضو کمیسیون محاسبات بودم بدیهی است وظیفه کمیسیون محاسبات رسیدگی کردن به حساب است لایحه تفریغ بودجه سنه ۱۴۰۲ آمد به کمیسیون محاسبات ما خواستیم رسیدگی کنیم یک کتابچه هم از طرف آقای ارباب نشر شده بود من آن کتابچه را که دیدم مرا تحریص کرد که رسیدگی کنیم و فقط به این که اعتماد داریم. اطمینان داریم قناعت نکنیم دیدم در یکی از اقلامش نوشته مخارج گمرک در انزلی و نصف مخارج مسافرت آقای ارباب کیخسرو و مخارج فلان چهار هزار و سیصد و هفتاد و سه تومان و دو قران و هفتصد و هفتاد و پنج دینار یعنی پانزده شاهی و نیم. من این نیم شاهی را که دیدم گفتم باید رسیدگی کنم این حساب خیلی منظم است حساب نیم شاهی کجا پیدا شده؟ وارد شدیم به رسیدگی که سند خرج‌ها را مطالعه کنیم و مخارج آن سنه عبارت بود از یک مقداری تعمیرات در مجلس که سی هزار تومان کسری تعمیرات داشتیم و چهل و دو هزار و کسری هم خرید از فرنگ داشتیم ما در این هفتاد هزار تومان خواستیم رسیدگی کنیم و سندخرج‌هایش را ببینیم و سایر چیزها که معین است حقوق وکلا است حقوق اجرا است که حسابش معین است حالا صندوق جرایم را تفصیلش را بعد عرض می‌کنم و خواستیم رسیدگی کنیم به سند خرج‌های خارجه که رسیدیم چون در مارک ترقی و تنزل زیاد شده بود و لیره هم بالا و پایین رفته بود خواستیم تطبیق کنیم مارک را با لیره و لیره را با پول آلمان و چون به فاصله یک هفته خیلی کم و زیادها ممکن بود در پول‌ها باشد نتوانستیم در حقیقت عاجز شدیم صرف‌نظر کردیم گفتیم هر چه هست درست است یکی از اسناد و سند خرجی که از برلین آمده بود به اینجا خرجی بود راجع به یک ماشین که از سیف آزاد خریده شده بود مدیر روزنامه آزادی شرق گویا با ایشان باشند. این سند خرج حالا درست نظرم نیست چون حساب سال پیش است دوسیه‌اش در کمیسیون ممکن است موجود باشد. آنجا نوشته بود که این ماشین را آقای سیف آزاد فروخت به آقای ارباب کیخسرو به مبلغ فلان قدر و برای این که این ماشین برای مطبعه مجلس شورای ملی ایران خریده شده بود این قدر هم تخفیف داد از قیمت و برای این که خدمت کرده باشد به مطبعه مجلس عهده‌دار شد که فلان ماشین سرب ریزی را هم خودش مجاناً درست کند و بدهد. این مسأله اسباب سوءظن من شد. با این که خیلی اعتماد به آقای ارباب داشتم و دارم و خواهم داشت اسباب سوءظن من شد که این معامله که در فرنگ شده اگر بنا بود با سیف آزاد و یک کنتراتی ببندند که دو ماشین بفروشد سیف آزاد و بدیهی است که خودش دارای فابریک نبوده که بیاید و ماشینش را بفروشد و برای ترویج ماشین خودش یک مبلغی هم تخفیف بدهد که در ایران تبلیغاتی کرده باشد که ماشین کارخانه من تا این اندازه خوب است این شخص مسلم دلال بوده است و از یک جایی خریده است و فروخته است و آن کسی که دلال است تا یک جنسی برای او منافع نداشته باشد نمی‌فروشد اگر دلال یک جنسی را آمد و فروخت به هزار تومان و بعد آمد دویست تومان تخفیف داد و صد تومان هم مخارج تعمیرات جنسی را عهده‌دار شد این بدیهی است تولید سوءظن می‌کند من خواستم این را بفهمم ولی من که نفهمیدم گفتم از اروپا می‌آییم به ایران آن را که نفهمیدم در قسمت ایران در مقابل این سی چهل هزار تومان تعمیراتی که شده بود ببینم چه شده؟ قدیمش چطور بوده؟ تعمیرات اینجا خراب کردن یک حمامی بود و فهرستش اینجا هست ممکن است بنده قرائت کنم و آن اطاق هم که کمیسیون معارف تشکیل می‌شود دو سه درب طرف آن عمارت باز کرده‌اند. این هم یکی از تعمیرات آن دوره است یک حمام آن طرف بوده خراب کرده‌اند و شیروانی‌ها را رنگ و روغن زده‌اند و دو سه شیروانی هم ساخته‌اند. من دیدم سی هزار تومان نمی‌شود بنده خودم گل‌کار نیستم ولی پیش خودم دیدم آن قدر نمی‌شود. گفتم آن کسی که اینها را ساخته بیاید به ما نشان بدهد که آن چیزهایی را که خریده‌اند چه بوده و آن چیزهایی که در اینجا بوده از هم تفکیک شود که ما ببینیم آن آجرهایی که خریده‌اند چند هزار بوده و چند هزار آجر در خرابه‌های حمام موجود داشته‌ایم. چون یک حمامی را که خراب می‌کنند آجر داشته آجر نوی که خریده‌اند از آجر کهنه تفکیک شود تا ما بتوانیم تخمین کنیم. آن معمار را من که ندیدم و نیامد پیش من!!چیزی که مرا متأثر کرد و صرف‌نظر کردم یک فرمایشی بوده که آقای ارباب کرده بودند که فلان کس از نقطه‌نظر مخالفت با زردشتی‌ها با من مخالفت می‌کند این حرف خیلی بنده را متأثر کرد که تأثر آن روز بنده را آورد پشت این تریبون. بنده در این موضوع بیشتر حرف نمی‌زنم. از ورثه مستر خدابخش مقتول مردم باید بپرسند که بنده با زردشتی‌ها مخالفت داشتم و از این نقطه‌نظر با ارباب مخالفت کردم؟ آن سفری که بنده رفتم به یزد مادر و زن او در منزل من گریه می‌کردند که شوهر و پسر او کشته شده بود و قاتل او را تحت حمایت گرفته بودند و دستگیر نشده بود حالا من در این موضوع بیشتر صحبت نمی‌کنم. این مسأله برای من خیلی اسباب تأثر شد که لازم دانستم اطلاعات آن روز خودم را به عرض مجلس برسانم این موضوع را صرف‌نظر می‌کنم. موضوع اعتبارات خصوصی که در اینجا نوشته شده سال پیش قلم اعتبارات را وقتی نگاه می‌کنیم با سنوات ما قبلش برای هر اسمی که فرض می‌شده است یک ستونی هست مصارف روشنایی یک ستونی دارد مصارف آبدارخانه یک ستون دارد. لوازم تلفن‌خانه سرایدارخانه و تلگرافخانه یک ستون دارد لوازم تحریر و مطبوعات یک ستون دارد. در صورتی که خودمان مطبعه داریم. تلگراف داخله و خارجه و پست و تلگراف یک ستون دارد. مصارف متفرقه که نمی‌شده اسمی برایش پیدا کند یک ستون دارد. فوق‌العاده نظامی‌ها یک ستون دارد. جراید یک ستون دارد. در صورتی که یک جریده خارجی که اگر وکلا یک وقتی خواستند به مسائل مهمه دنیا مراجعه بکنند هیچ نیست. همین روزنامه‌های خودمان است که آبونه شده‌اند و از خارج روزنامه نداریم لباس مستخدمین دارد. پول ذغال سنگ و چوب سفید دارد. تهیه نواقص اثاثیه همه ساله در بودجه هست تعمیرات و بنایی دارد اعتبار کتابخانه برای اثاثیه و لوازم و کتبش دارد. به علاوه اعتبارات فوق‌العاده هم دارد این اعتبار فوق‌العاده بعضی سال‌ها دو هزار تومان و بعضی سال‌ها بیشتر و بعضی سال‌ها کمتر ولی بیش از سه هزار و ششصد تومان نشده بود در آن سنوات پانصد ششصد تومان بیشتر خرج نمی‌شده. سال پیش چون یک مسأله بود که اختلاف نظر بود بین بنده و سایر مباشرین راجع به تشکیلات داخلی مجلس بنده معتقد بودم که یک نفر مدیر کل ادارات مجلس لازم دارد برای این که اگر یک موقعی پیش بیاید که وکلا نتوانند رسیدگی کنند به کارهای اداری مجلس این مدیر کل ادارات مجلس را بچرخاند امروز اداراه مباشرت و اداره تقنینیه در موقع بودجه نوشتن آقایانی که در مباشرت بوده‌انداطلاع دارند که با یک نظر هم چشمی و رقابتی به هم نگاه می‌کنند. من معتقد بودم که یک مدیر کلی می‌خواهد که این دو اداره را بچرخاند امروز اگر چنانچه آقای ارباب را از روی این اداره مباشرت بردارند اداره مباشرت معلوم نیست چه می‌شود؟ متلاشی می‌شود. من معتقد بودم که باید اداره شکلی باشدکه قائم به شخص نباشد. امروز بنده مباشرم. فردا زید آقا. پس فردا فلان آقا. مملکت استبدادی با شوروی فقط فرقش همین است که این قائم به شخص است و آن قائم به اداره و دفتر. این اختلافات نظر بود و قبول نمی‌شد در کمیسیون وقتی خواستیم بودجه را تنظیم کنیم گفتیم محل اعتباری برای استخدام یک نفر مدیر کل در ستون اعتبارات پیش بینی کنیم که بعد اگر توافق نظر پیدا شددر هیئت رئیسه توانستیم آن فکر را پیش ببریم محل حقوقش را داشته باشیم این بودجه ۳۶۰۰ تومان هفت هزار تومان شد و این محل اعتباری که اضافه شد برای استخدام یک نفر مدیر کل بود که در نظر گرفتیم اگر در هیئت رئیسه استخدام مدیر کل تصویب شد. مجلس باشد یک ستون دیگری هست که سال پیش بود و امسال می‌بینیم اضافه شده و آن اعتبار خصوصی است. اعتبار خصوصی که ما سال پیش اضافه کردیم و اگر در سنوات ما قبل را مراجعه بفرمایید هیچ سال به اسم اعتبار خصوصی چیزی نوشته نمی‌شد. این اعتبار خصوصی برای این بود چون نظری در اداره مباشرت پیش آمدکه به مجلس آمد ولی مجلس رد کرد و آن موضوع جرائم بود. اگر نظر آقایان باشد ما جرایم را جز عایدات نوشتیم که همین شکلی که عایدات باغ و عایدات مطبعه را جز عایدات جمع آوری می‌کنند جرایم را هم به حساب عایدات بیاورند چون در سنوات ما قبل یک خرج‌هایی که در مجلس پیش می‌آمده است ازمحل جرایم داده می‌شده است گفته شد وقتی که ما جرایم را در سنوات عایدات آوردیم دیگر آن خرج‌های ما محل ندارد این بود که یک مبلغی به اسم اعتبار خصوصی که قائم مقام اعتبارات جرایم سنوات قبل باشد ما اینجا اضافه کردیم و در مجلس این که جرایم در ستون عایدات باشد رد شد. اما اعتبارات خصوصی سال پیش در بودجه ماند امسال هم می‌بینیم باز دنبالش آمده در صورتی که جرایم را هم مثل ما که پارسال جز عایدات پیش بینی کرده بودیم نکرده‌اند. پس این اعتبارخصوصی برای چیست؟ برای هر قلم اعتباری که قرض می‌شده حتی مصارف متفرقه هم اعتباراتی در ستون‌های مختلفه نوشته‌ایم. راست است. همه ماها اعتماد داریم به آقای ارباب و امیدوارم ما به اعتمادمان باقی باشیم و ایشان هم به حسن خدمت خودشان باقی باشند. ولی حساب را باید همیشه درست دقت کرد باید دید که این اعتبارات برای چه تصویب می‌کنیم؟ آخر اسمش را هم بفهمیم که برای چیست؟ سال پیش برای این که جرایم را از صندوق خصوصی وارد صندوق عمومی کردیم آن اعتبار خصوصی را پیش بینی کردیم ولی امسال که این حرف‌ها نیست پس دیگر این اعتبار خصوصی برای چیست؟
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- بنده در اینجا فقط در قسمت‌هایی صحبت خواهم کرد که راجع به حساب و بودجه است و در قسمت‌های خصوصیش هیچ سوال و جواب نخواهم کرد اولاً راجع به حقوق اشخاص صحبت کردندکه چه شده است ترقی کرده. آقایانی که مستحضرند می‌دانند سنه هزار و سیصد که مجلس افتتاح شد بعد از شش سال فترت بود و در مدت فترت گذشته از این که حقوق اضافه نشد کم شد برای این که اختیار به دست دولت بود و هر روزه حقوق را می‌زده و این مستخدمین هم به هر حال مستخدم بوده‌اند و بایستی ترقی خدمت و حقوقی داشته باشند بعد هم که مندرجاً مجلس تشکیل شد به همان ترتیبی که در هیئت رئیسه حقوق مستخدمین را که داخل خدمت بوده‌اند در نظر می‌گرفتند به همان ترتیب بودجه‌اش پیشنهاد می‌شد و مجلس هم تصویب می‌کرد بعد از تصویب هم اداره مباشرت عمل می‌کرد اداره مباشرت بدون تصویب مجلس یک دینار به کسی نپرداخته است. قوه حاکمیت با مجلس بوده است و اداره مباشرت هم نمی‌توانسته است نظر خصوصی برای خودش اتخاذ کند منحصر به آن دو قلمی هم که اینجا فرمودند نبوده و همه ترقیات هم نسبت به اداره مباشرت و هم نسبت به تقنینیه و هم نسبت به تمام بودجه بوده و دلیل بهتر که منحصر نبوده این که حقوق نمایندگان یک مرتبه از صد تومان رفت به دویست تومان در صورتی که سابقه خدمت هم در هیچ جا نداشتند مقتضیات وقت دلیل این شد که حقوق آقایان وکلا از صد تومان به دویست تومان برود و در همان موقع که اداره مباشرت پیشنهاد کرد حقوق نمایندگان از صد تومان دویست تومان بشود. از این نقطه‌نظر بود که آقایان نمایندگان آمده بودند یک مدتی اینجا معطل شده بودند و خرج‌هایی را متحمل شده بودند و دفعه اول اداره مباشرت به عنوان مدد خرج پیشنهاد کرد خرده خرده جز بودجه شد. پس اینجا فقط یک طرف نداشته است راجع به تفریغ بودجه سال ۱۳۰۲ مذاکره فرمودند. اولاً در همان موقع که لایحه می‌گذشت بهتر این بود که صحبت‌هایشان را می‌کردند و بعد از تصویب تفریغ بودجه این فرمایش را نمی‌فرمودند. دیگر این که فرمودند چه شده که حساب دارای یک شاهی و نیم شاهی شده؟ باید دارای یک شاهی و نیم شاهی بشود برای این که در تسعیر وقتی حساب می‌کنند اگر دارای نیم دینار هم بشود باید حساب بیاورند این مسأله راجع به تسعیر است. آن معامله که بنده در آلمان کرده‌ام اگر آقایانی که اهل بصیرت و اطلاع باشند بنده میل دارم که آن معامله را کس دیگری برود و در مقابل قیمت بکند. بنده در آنجا فداکاری کردم تحقیق بکنید و به صورت حساب‌هایش مراجعه کنید و ببینید چه چیز از کارخانه‌جات گرفته شده و چه قیمت تمام شده و باید تخفیفات معامله شده مارک یا فرانک یا لیره یا هر چیز دیگر صورت حساب کارخانه حاضر است تحقیقش هم آسان است. صورت‌هایش هم تمام با لیره تسعیر شده است پولش هم در آنجا پرداخته نشده. از اینجا برات لیره گرفته شده است آنجا برات لیره پرداخت شده است. اسناد کارخانه‌جات هم تمام بعد از تحقیقات صورت جز و کلش در کمیسیون محاسبات بوده و اگر کمیسیون محاسبات رسیدگی نکرده به من مربوط نبوده است اداره مباشرت حسابش رابدهد کمیسیون محاسبات هم رسیدگی بکند و مدت‌ها هم رسیدگی شده است. راجع به سیف آزادفرمودند بنده خیلی میل داشتم که ایشان دقت می‌فرمودند و در حقیقت امر اطلاعات حاصل می‌کردند. در خارجه کارهای راجع به هر مملکتی را نسبت به یک کارخانه یک نفر تجار یا اشخاص مخصوصی عهده می‌گیرد که اشیا آن کارخانه را ترویج کند. مثل این که یک نفر از ایرانی‌ها در آنجا هست میرزا رضا خان سرتیپ که در آنجا عنوان نمایندگی دارد برای کارخانه مخصوصی آن کارخانه با ایران و افغانستان و ترکمنستان معامله دارد و هر چه معامله بکند اعم از این که این شخص داخل باشد یا نباشد صد پانزده آن کارخانه به این شخص می‌دهد. این قراری است که با کارخانه بسته‌اند اگر آقای حائری‌زاده دقت فرموده باشند در مجله صنایع شرق و اروپا که چاپ می‌شد و عکس آن ماشین را می‌کشیدند آن ماشین تیپوگراف همان ماشین لطیفی است که اولین دفعه است که به ایران آمده و الآن در مطبعه است. همان ماشینی است که همراه سرعت تحریر حروف را می‌ریزد و سطربندی می‌کند و زیر ماشین می‌رود و در آنجا ملاحظه بفرمایید هشتصد لیره قیمت آن را نوشته آن وقت ملاحظه بفرمایید که بنده از سیف آزاد چندخریده‌ام چرا از سیف آزاد خریدم؟ سیف آزاد نماینده آن کمپانی بوده است صد بیست حق خودش بوده است و آن صد بیست را که از کمپانی باید بگیرد به من تخفیف داده است. این حق او بوده و به نام مجلس شورای ملی رعایت کرده و نگرفته است. این راجع به آن قسمتش، راجع به آن دیگرش هم که فرمودند چون بنده وقتی آن ماشین را خریدم آن ماشین با قوه برقی کار می‌کرد و با قوه برقی سربش را آب می‌کرده است. بنده با احتیاط این که اینجا ممکن است ما قوه برقی نداشته باشیم خواستم دیگش را عوض کنم و دیگ نفطی درست کنند که در اینجا بتواند با دیگ نفطی کار بکند و سرب خودش را آب بکند که اینجا اسباب سرگردانی ما نشود آن هم پانزده لیره قیمتش بوده است که نگرفته و خودش متحمل شده است و داده است. حالا اگر او خلاف کرده است که این تخفیف را داده است و از حق خودش گذشته است بعد از این ممکن است کسی این خلاف‌ها را نکند. راجع به مخارج مسافرت هم که چهار هزار تومان فرمودند شاید تصور شود که بنده چهار هزار تومان خرج سفر داشتم. هزار و چهار صد تومان خرج سفر بنده شده است شش ماه هم طول سفر بنده بوده است و با چندین کارخانه هم طرف بوده‌ام و همه جا هم می‌بایستی سفر کنم و بروم به شهرها کارخانه‌هایش را ببینم. تمام خرج سفر بنده همین بوده است و شاید اگر به کسی دیگر واگذار می‌شد مخارج خیلی بیش از اینها بود و خیلی تفاوت هم پیدا می‌شد. بنده پیش نفس خودم خجل نیستم بنده فداکاری کرده‌ام. عمر من که می‌بایست به آسایش بگذرد. (چنان که عمر دیگران به آسایش گذشته) ضایع کرده‌ام از راحت حضر کاسته‌ام و در راه ملت صرف کرده‌ام عمر من به فر گذشته و یعنی طوری ضایع نکرده‌ام که ضایع شده باشد و از برای ملت ضایع کرده‌ام و پیش نفس خودم مفتخرم که از راحت خود کاسته‌ام برای ملت. راجع به تعمیرات و غیره فرمودند اولاً در آن موقع که راجع به تعمیرات مذاکره می‌شده است بنده کنترات‌چی مجلس نبودم. یک ترتیباتی اداره مباشرت داشته است و مخارج خودش را می‌کرده است یک خانه جدید خریده طارمی عوض کرده عمارت عوض کرده. بنده فقط تأثری که دارم این است که ریاکار نبوده‌ام که این خرابه‌ها و این توده‌های خراب مجلس که دست بنده داده شده است عکسش را بردارم که هر وقت صحبت بشود جلوی آقایان بگذارم که ببینند آن توده‌های خاک امروز صورت مطبعه پیدا کرده است. آن عمارت ساخته شده است (خطاب به آقای حائری‌زاده) خودتان هم آن وقت جز مباشرین بوده‌اید. کتابخانه ساخته شده است زمین‌های ناهموار آنجا صورت دیگر پیدا کرده است. هر چه بوده به هر صورت مال خود مجلس بوده است و صرف خود مجلس شده است فقط بنده و سایرین توانسته‌ایم حتی‌الامکان به قدر قوه بشریت رعایت این را بکنیم که کسی دیناری حیف و میل نکند. حالا اگر در معنی کرده‌اند یا شده است بنده غیب‌دان نیستم. حق بنده این بوده که رعایت را بکنم و با گواهی خدای خودم آن رعایت را هم کرده‌ام این هم راجع به این قسمت کمیسیون محاسبات هم تصویب کرده مجلس هم تصویب کرده است. راحع به اعتبارات اینجا اظهار فرمودند اولاً این اعتبار فوق‌العاده همیشه باید یک در جزو اعتبارات می‌آمده است. و برای چیزهایی است که پیش بینی آمده در کجای بودجه پیش بینی شده بود؟ این است که همیشه باید یک اعتباری در دست باشد وقتی که اراده آقایان تعلق گرفت که خرج بشود آن اعتبار باشد مثل این که در سنه‌های گذشته از اعتباراتی که به مجلس پیشنهاد شده است سالی بوده است که هفتاد هزار تومان هشتاد هزار تومان خرج نشده است. البته وقتی لازم نشده گرفته نشده است در بودجه سال گذشته شصت هزار و دویست تومان خرج نشده است لازم نبوده گرفته نشده ولی اگر لازم شد باید محلی در دست باشد آن سه هزار و ششصد تومان از این بابت است ولی هفت هزار و کسری که در اینجا پیشنهاد شده خود آقایان اگر فراموش نکرده باشند در نظر دارندکه این زاییده سال گذشته است. همان قسمتی که بیان کردند ما یک وجوهی از محل جرایم می‌پرداختیم سال گذشته در نظر گرفته شد که جرایم کلیه عایداتش جز جمع مملکتی نیاید و خرجش هم بیاید جز بودجه وقتی آمد به مجلس، مجلس اعتبارات خرجش را تصویب کرد ولی قسمت جمعش را رد کرد و گفت که حساب جمعش باید در خود مجلس باشد حالا آن اعتبار چیست؟ انعاماتی است که در سه نوبت در سال آقایان تصویب کرده‌اند و سابقه هم دارد که به مستخدمین داده می‌شود آن اعتبار خصوصی همین بوده است. حالا صلاح نمی‌دانید رویش قلم بکشید اداره مباشرت هم نمی‌دهد. صلاح می‌داند هست. سه هزار و چهارصد تومان ما از اعتبار سال گذشته کسر کردیم آن سه هزار و چهارصد تومان چیست که ما کسر کردیم چون خرج روضه خوانی را ما در ضمن آن اعتبار آورده بودیم و سابقاً در جز محل جرایم بود آن قسمت جرایم که رد شد قسمت روضه خوانی هم دیگر از آن اعتبار خرج نشده این بوده که آن سه هزار و چهارصد تومان را از آنجا حذف کردیم ولی یک اعتبار دیگری ما در اینجا پیش بینی کرده‌ایم که اعتبارحقوقی است. این اعتبار چیست، در هیئت رئیسه بعد از آن که مذاکره شده بود (که خود بنده هم حضور نداشتم) که یک ترتیبی برای قانون استخدام مستخدمین مجلس باید داد و آن قانون باید بگذرد البته وقتی که بگذرد ممکن است تطبیق آن قانون بارتب تولید خرجی بکند و اشخاص باید به حق خودشان برسند. از این جهت اعتباری در اینجا گذاشتند که هر وقت قانون گذشت برای سال آتیه بعد از آن که تطبیق کردند محلی داشته باشند که درحدود آن تطبیق بپردازند آن هم اگر لازم شد می‌پردازند و اگر لازم نشد پرداخته نمی‌شود این است آن اعتبار. حالا به طور کلی و به هر صورت این بودجه برای مجلس است و برای شخص بنده نیست. برای اداره مباشرت هم نیست اداره مباشرت فقط مجری است آقایان صلاح می‌دانند قبول می‌کنند صلاح نمی‌دانند قبول نمی‌کنند بسته به امر مجلس است. قبول کردند در اداره مباشرت هر کس باشد به موقع اجر خواهد گذاشت قبول هم نکنند هر قسم صلاح می‌دانند اداره مباشرت مطابق آن رفتار خواهد کرد.
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
(بعضی گفتندکافی نیست)
رئیس- آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی- در امور بودجه البته آقایان می‌دانند که در تمام بودجه‌ها چه بودجه مجلس و چه سایر بودجه‌های مملکتی به عقیده بنده باید یک قدری بیشتر صحبت کرد به جهت این که ما که در یک قلم شهریه این قدر وقت خودمان را صرف می‌کنیم اقلاً در بودجه خودمان هم باید یک روز وقت مجلس را صرف بکنیم به این جهت بنده با کفایت مذاکرات مخالفم.
رئیس- بنده عرض کردم صحبت کنید نگفتم راجع به کفایت مذاکرات بفرمایید.
شیروانی- آقایان مسبوق هستند بنده همیشه در مسائل بودجه و مسائلی که مربوط به جمع و خرج مملکت است از جزئی و کلی دقیق هستم و حتی‌الامکان میل دارم عقاید خودم را عرض کنم در اینجا بنده نظربه شخص و اشخاص ندارم و هیچ وقت هم نسبت عدم درستکاری یا این که یک اختلاف‌هایی در بودجه مجلس شده باشد به کسی خدای ناخواسته نمی‌دهم و همچو نظری ندارم فقط نظر بنده در اقدام بودجه و چیزهایی است که در اینجا نوشته شده است خارج از این بودجه‌ای که در مجلس آورده‌اند و منتشرکرده‌اند هیچ عرضی ندارم چند ایراد کلی اساساً بنده به این بودجه دارم. بودجه مملکت یا مجلس یا یک اداره اصولاً باید از روی قانون نوشته شود. این چیزی است که گمان می‌کنم محل انکار برای هیچ کدام از آقایان نیست وقتی ما می‌توانیم بودجه مملکت را بنویسیم که رتبه و مشاغل و اعتبارات و تمام جزئیات آن با قوانین موضوعه تطبیق شود ما برای مستخدمین کشوری وقتی بودجه می‌نویسیم جزئیات قانون استخدام را رعایت می‌کنیم. این بودجه را هم بنده می‌خواهم بفهمم که با چه قانونی تطبیق شده و از روی چه قانونی نوشته شده است؟ قانون استخدام مستخدمین مجلسی که هنوز صورت قانونی پیدا نکرده و تمام نشده است در آنجا است که تکلیف رتبه‌بندی‌ها باید معین شود و آن وقت از روی آن قانون ترتیب رتبه‌بندی و ترقی و تنزل اعضا مجلس را رعایت کنند و در بودجه مجلس حقوق آنها را پیش بینی کنند بنده با این که قانون هنوز نگذشته فکر می‌کردم که عجالتاً از روی همین قانون نگذشته یک رتبه‌بندی‌هایی در بودجه شده باشد ولی وقتی به قانون مراجعه می‌کنیم می‌بینیم این طور نیست و حقوق را اینجا به اشخاص داده‌اند و این دادن خقوق و کم و زیاد کردن آن یا تغییر رتبه‌ها از روی یک ترتیب یا یک اصول قانونی نبوده و ابداً این رعایت نشده تا به حال که قانون نداشته‌ایم. ممکن است جواب داده شود که از روی سابقه‌ای که در مجلس جاری بوده است یک بودجه نوشته می‌شده و می‌آمده بنده این بودجه را که می‌بینم با بودجه سنوات قبل خیلی اختلاف دارد و می‌بینم که از روی سابقه هم این بودجه نوشته شده البته یکی از این دو اصل باید رعایت شود یا سابقه را به ما نشان بدهند که از روی چه سابقه‌ای نوشته شده یا قانون را که از روی چه قانونی رعایت شده؟ اینجا نه قانون رعایت شده و نه سابقه یک بودجه با دماغ اشخاص نوشته شده یعنی یک اشخاصی نشسته‌اند و یک بودجه‌ای نوشته‌اند بنده عرض می‌کنم وقتی قانون در مملکت وضع می‌شود برای این است که حدود و حقوق اشخاص محفوظ بماند زیرا بنده ممکن است با یکی از مستخدمین مجلس خوب نباشم وقتی که یک قانونی نباشد که حق او را حفظ کندمن پایمال می‌کنم. پس قانون برای این است که حدود و حقوق اشخاص محفوظ بماند این ترقیاتی که در اینجا داده و اضافه حقوق‌هایی که داده شده است بنده می‌خواستم ببینم از روی سنوات خدمت و بروز لیاقت است؟ اگر از روی این دو اصل است مطابق کدام یک از مواد قوانین مملکتی است؟ و بالاخره می‌خواستم برای بنده توضیح بدهند که از روی چه اصولی درست شده این بودجه شخصی است مثل این که بنده یک عده نوکر داشته باشم و هر طور دلم بخواهد برایشان حقوق بنویسم یا اضافه حقوق بدهم یا حقوق آنها را کسر بکنم یا رتبه یکی را بالا ببرم و رتبه یکی را پایین بیاورم آزادانه بدون این که رعایت یکی از مواد قانون را کرده باشم. پس اولاً میل داشتم که این مطلب بر بنده معلوم شود که از روی چه ترتیبی این رتبه‌ها معین شده و این حقوق‌ها نوشته شده. دوم این که اصل این حقوق را چند معین کرده‌اند برای این که اینجا نوشته‌اند که اصل مطابق قانون استخدام کشوری سی و دو تومان است و آن وقت حقوق ثبات همین طور منشی دوم و منشی اول بیاید تا معاون اداره و از روی همان ترتیب باشد این را هم بنده در اینجا ندیدم شاید کرده باشند و اگر اصل را به این ترتیب کرده باشند آن وقت فلان شخص را رئیس یا معاون کرده‌اند. آیا از روی همان اصل بندی است که ثبات سی و دو تومان داشته و مطابق قانون آمده بالا؟ اگر این طور است آن قانون چه قانونی بوده است که حقوق‌ها را این طور آورده است بالا؟ این است که بنده (در خارج هم خدمت آقایان عرض کردم) ترجیح می‌دهم که شور دوم قانون استخدام مستخدمین مجلس بگذرد و تکلیف رتبه‌بندی‌ها معین شود و بودجه را از روی قانون بنویسند و الا این یک نظری نیست که بنده بگویم چرا فلان آقا را حقوق زیاد داده این البته هر کس مطابق مقررات قانون کار بکند باید او راحقوق بدهیم اما مطابق قانون. و فعلاً ما قانون نداریم و مکرر هم این را عرض کرده‌ام که مجلس دارد خاتمه پیدا می‌کند و این قانون باید نوشته شود بودجه هم که نوشته می‌شود باید از روی این قانون باشد این یک ایراد بنده بود به این بودجه دیگر این که در این ترقیات و تنزل‌ها بنده خواستم مخصوصاً آقای مخبر کمیسیون توضیح بدهند که چه امتیازاتی قائل شده‌اند برای اشخاصی که یک اضافاتی به آنها داده شده آیا به امتیاز فضلی قائل شده‌اند که می‌دانم این طور نیست. زیرا بنده می‌دانم یک اشخاص فاضل‌تری هستند که در همین بودجه حقوق کمتر از دیگران می‌گیرند و امتیاز فضلی درباره‌شان رعایت نشده آیا سوابق و مدت خدمت را رعایت کرده‌اند. آن را هم بنده تصور می‌کنم این طور نیست. برای این که اگر حساب کنیم سابقه خدمت و مدت خدمت یک عضوی را با این مبلغی که در اینجا برایش معین کرده‌اند (چون نمی‌خواهم داخل اشخاص بشوم) می‌بینم مدت خدمتش شاید با نصف حقوقی که در اینجا نوشته شده تطبیق نمی‌کند پس سابقه خدمت هم منظور نبوده و از چه روزی و مطابق تصمیم کی و چه هیئتی این حقوق‌ها داده شده بالاخره همان طور که عرض کردم تکرار می‌کنم که مطابق کدام ماده از قانون این اضافه حقوق داده شده؟ پس در رتبه‌بندی‌ها بنده قائل هستم که امروز این بودجه را بگذاریم زمین و قانون استخدام را بگذارنند و بودجه را ببرند در کمیسیون محاسبات و از روی قانون حقوق معین کنند این که آقای ارباب فرمودند که اضافاتی که داده شده برای این بوده است که چند سال فترت بوده و نتوانسته‌اند یک اضافاتی بدهند آن وقت در این دو ساله یک اضافاتی داده شده این فرمایش ایشان دو جواب دارد اولاً یک اضافاتی داده شده که ما می‌بینیم به دیگران در همان رتبه و درجه بوده‌اند داده نشده است که برای این که یک نفر معاون اداره که شاید مدت خدمت و سابقه او با یکی دیگر مطابق بوده سی چهل تومان تفاوت حقوق معین کرده‌اند در صورتی که این فترت را هر دو اینها داشته‌اند و این سابقه را هم هر دو داشته‌اند ولی اینجا یکی را حداقل گرفته‌اند و یکی را حداکثر پس اینجا هم نسبت به تمام افراد به طور مساوی رعایت نشده فقط نسبت به یکی دو تا رعایت شده و با هم بنده می‌خواستم ببینم بر فرض این که استحقاق هم داشته‌اند از روی چه اصلی بوده که یک کسی را یک حقوق زیادتری بدهند و یکی را کمتر (و اما موضوع اعتبارات) بنده زائد می‌دانم که اظهارات آقای حائری‌زاده را تکرار کنم. بلی بنده تصدیق می‌کنم که در بعضی مواقع یک خرج‌های فوق‌العاده ممکن است پیش بیاید که ما در اینجا برایش محل نداشته باشیم ولی مجلس که برایش داریم. برای این که در این مدت دولت هم البته برایش یک مخارجی پیش می‌آمده است آنها چه می‌کردند؟ اعتباراتی که می‌خواستند لایحه‌اش را تقدیم می‌کردند و تقاضای فوریت می‌کردند و آن خرج را از مجلس می‌گذراندند و ما آنچه اعتبار که ممکن است یک خرجی برایش پیش بیاید در اینجا پیش بینی کرده‌ایم مع هذا یک اعتبارات فوق‌العاده هم اینجا نوشته شده این چیست؟ حالا دولت ممکن است یک اعتبارات فوق‌العاده بخواهد که نتواند در مجلس اظهار کند مثلاً برای مخارج مخفی بخواهد. این ممکن است ولی مجلس که خرج مخفی ندارد مجلس چراغانی می‌خواهد بکند. علنی هزار تومان، دو هزار تومان، سه هزار تومان خرجش است می‌آورند در مجلس و می‌گویند فلان قدر خرج چراغانی داریم همه هم رأی می‌دهند. بنابراین در این موقع که ممکن است یکی دو ماه فترت پیش بیاید و ما نباشیم نمی‌توانیم دو سه هزار تومان خرج‌های فوق‌العاده پیش بینی بکنیم و تصور نمی‌کنیم این خرج‌ها پیش بیاید البته بعد هم سال آینده خرج‌هایش را مجلس آینده تصویب می‌کند و ارتباطی به ما ندارد که برای سال آینده و مجلس آینده یک اعتبار فوق‌العاده که مصرفش را هم می‌دانیم چیست تصویب کنیم. به این جهت بنده این اعتبار را زاید می‌دانم سایر اعتبارات صحیح حتی مخارج متفرقه هم صحیح اما این که علاوه از مخارج متفرقه هم یک اعتباری بدهیم نمی‌دانم برای چیست از اینها که می‌گذریم باز می‌آییم سر مطبعه. اولاً زحماتی که آقای ارباب برای تأمین این مطبعه کشیده‌اند محل انکار نیست و فوق‌العاده قابل قدرشناسی است و آقایان هم رفتند تماشا کردند و دیدند که یک مؤسسه عالی بسیار خوبی است ولی ما در سال گذشته گفتیم که مجلس یک مطبعه می‌خواهد برای کارهای خودش و مجلس را به صورت یک تجارتخانه خوب نیست درآوردیم این شأن مجلس نیست فقط یک ماشینی که لوایح داخلی مجلس را طبع کند و به عقیده بنده صورت مذاکرات مفصل مجلس را هم طبع و نشر کند یک همچو مطبعه برای مجلس کافی است ولی در همان روزی که به تماشای مطبعه رفتیم دیدیم که از اغلب تجارتخانه‌ها و ادارات دولتی یعنی تقریباً صد شصت یا صد هفتاد کارهای دولتی هم به مطبعه مجلس می‌آید حالا صرف‌نظر از این که یک لطمه به سایر مطابع زده است و اساساً کار مجلس این نیست ولی این کار را کرده است در ماده چهار می‌نویسد که مجلس شورای ملی به اداره مباشرت اجازه می‌دهد که عواید مطبعه و باغ بهارستان را جزو محاسبات مجلس محسوب دارد. این ماده را نمی‌فهمم یعنی چه؟ اگر مقصود این است از آن پولی که باید در مقابل این خرج‌ها از خزانه بگیرد این را کم می‌کنند و کسر می‌گذارند که هیچ و بنده به طور خصوصی از مخبر پرسیدم ایشان جواب دادند خیر ما آن پول را می‌گیریم و این پول را هم در جزو جمع محاسبات مجلس منظور می‌کنیم.
یک نفر از نمایندگان ـ این طور نیست.
شیروانی ـ اگر این طور نیست پس این طور نوشتن عبارت هم آن مقصودی که آقایان دارند نمی‌رساند. برای این که باید نوشته شود در جزو جمع محاسبات مملکتی محسوب می‌دارد. برای این که اگر مقصود این است که این عواید جزو عواید مملکتی نیاید و از بودجه مجلس کسر بگذارند پس جزو عواید مملکتی است. در هر صورت این حساب اگر به آن کسر ماده می‌شود که به ما پول می‌دهد که جزو عواید مملکتی است و اگر به آن کسری داده نمی‌شود جزو محاسبات مجلس است می‌خواهیم ببینیم این عایدی را می‌خواهیم چه کنیم؟ من شنیده‌ام مطبعه تقریباً پنجاه شصت هزار تومان عایدات دارد. در صورتی که ما اعتباراتی برای آن در این بودجه پیش‌بینی کرده‌ایم. پس دیگر این عایدات را می‌خواهیم چه کنیم؟ در هر صورت بنده موضوع مطبعه را یک چیز بغرنجی می‌دانم و بالاخره این مطبعه اگر مطبعه مجلس است نباید حسابش جزو جمع حساب مملکتی بیاید؟ در اینجا نوشتن هم لازم نیست و اصلاً باید یک حساب جداگانه داشته باشد و عایداتش هم در دست مجلس باشد و اگر عایدات مطبعه جزو عایدات مملکتی است باید حسابش را هم جزو جمع حساب مملکتی بیاوریم. به این لحاظ بنده مخالفم با این ماده والا در اصل قضیه بنده هم هیئت محترم رئیسه و هم اداره مباشرت و هم ادارات مجلس را بهترین ادارات مملکت می‌دانم و اجزای آن را هم بهترین اجزا و کارکن‌ترین اعضا می‌دانم و بودجه را هم می‌دانم که یک شاهی زیر و رو نشده است ولیکن مراتب باید مطابق با قانون باشد و بودجه هم مطابق قانون تهیه شود.
رئیس ـ بنده لازم است به طور اختصار راجع به بیانات اولیه نماینده محترم توضیحی بدهم و آن این است که اگر به دقت ملاحظه بفرمایید این بودجه که فعلاً مطرح است با بودجه هذه‌السنه که قبلاً مجلس تصویب کرده است از حیث حقوق مستخدمین مجلس یک شاهی اضافه نشده است. ایشان در ضمن بیاناتشان اظهار می‌کردند کم زیاد شده است در صورتی که این بودجه که فعلاً مطرح است نسبت به بودجه هذه‌السنه هیچ اضافه نشده است و هیئت رئیسه هم نمی‌توانند این کار را بکنند برای این که هیئت رئیسه منتظر است مجلس شورای ملی تکلیف قانون استخدام اداری مجلس را معین کند و برطبق آن عمل کند ولی چون آن قانون هنوز تصویب نشده است هیئت رئیسه دید اگر تغییراتی بدهد ممکن است پس از تصویب قانون مستلزم این باشد که آن تغییرات باز یک صورت دیگری پیدا کند. این است که احتیاط کرد و کاملاً نظرش این بوده که در بودجه سنه آتیه مادام که قانون استخدام مجلس نگذشته است هیچ تغییری ندهد و فقط یک مبلغی به عنوان اعتبار حقوقی همان طور که آقای ارباب گفته در بودجه پیش‌بینی شده است آن هم به شرط این که قانون از مجلس بگذرد و اجرای قانون هم مستلزم تفاوتی باشد و اگر در سابق یک کارهایی شده است و مجلس رأی داده است امروز نمی‌شود آن را تغییر داد این توضیح را خواستم بدهم برای این که رفع اشتباه بشود. آقای شریعت‌زاده (اجازه)
شریعت‌زاده ـ بنده قبل از این که دلایل موافقت خودم را به عرض مجلس شورای ملی برسانم لازم می‌دانم من‌باب مقدمه یک جمله به عرض برسانم. به عقیده بنده مهم‌ترین وظایف مجلس شورای ملی تشویق عناصر و افرادی است که عملاً در سالیان دراز خدمات قابل تقدیر برای مملکت کرده‌اند. بنابراین عظمت و اهمیت وظیفه مجلس در رعایت این اصل به عقیده من به درجه‌ای است که باید احتراز کرد حتی در ضمن مذاکرات عادی یک چیزهایی که متضمن ریا و اشاره هم برخلاف این اصل باشد در مجلس مذاکره نشود. این است که بنده هم هیچ میل ندارم نسبت به بیانات بعضی از نمایندگان محترم که مخالف این اصل اظهاراتی فرمودند از طرف بنده حتی به عنوان دفاع چیزی عرض شود زیرا چنان که عرض کردم موقعیت مجلس اعلی از آن است که این قبیل مسائل در آن مذاکره شود. ضمناً مطلبی هم می‌خواستم عرض کنم و آن این است که شاید خود بنده ملتفت نشده باشم بنده معتقدم بعضی از مسائل جزئی که مربوط با مواد است و بالخصوص متعلق است به این که در موقع مباحثه در مواد مورد بحث واقع شود مقتضی نیست در کلیات تفصیلاً راجع به آن اعتراض بشود کلیات مربوط است به دلایل کلی که ایجاب می‌کند لزوم تصویب یک لایحه را و البته اگر بنا باشد جرح و تعدیلی در مواد بشود در مورد مباحثه در مواد باید مذاکره شود. در هر صورت این مخالفت‌هایی که شد مربوط بود به یک چیزهای مصوبی مثلاً در خصوص مطبعه و خرید لوازم آن صحبت‌هایی شد در صورتی که بودجه آن تصویب شده و اگر اشخاص مطلع وقتی که مقتضی تحقیق یک امری است شروع به تحقیق بکنند به خوبی خواهند دانست که در خصوص خرید مطبعه مجلس شورای ملی اعلی درجه لیاقت از طرف متصدیان این کار (هر که بوده است) اعمال شده است. همچنین بنده مخالف هستم که گفته شود مجلس احتیاجات مطبوعاتش ایجاب نمی‌کرد خریداری چنین مطبعه را و این مسئله ممکن است به صاحبان مطابع دیگر ضرر وارد بیاورد. در صورتی که ما باید سعی کنیم که هر چیز تازه که وقت کمتر صرف می‌شود و منافعش زیاد است در مملکت ترویج شود و پیشرفت مجلس در این مقصود یک سرمشقی است برای دیگران. مطبعه مجلس یکی از مؤسساتی است که علاوه بر آن کارهایی که برای مجلس می‌کند یک نمونه و سرمشق برای تشویق اشخاص است که می‌خواهند کار کنند بنابراین از این حیث اشکالی نیست. قسمت دیگر مربوط بوده است به این که در بودجه باید موافق قانون حقوقی معین کرد اولاً این مسأله یک اعتراض مؤثری نیست برای این که مجلس شورای ملی که خودش صلاحیت برای وضع قانون دارد هر چیزی را که تصویب کرد آن قانون است بنابراین اگر هیئت رئیسه یا کمیسیون محاسبات مجلس که قطعاً طرف اعتماد مجلس هستند هرگاه با رعایت سوابق و خصوصیات یک بودجه تنظیم کنند و برای اشخاص حقوقی معین شود و بنا شود در مجلس تصویب شود خود این قانون است. پس نمی‌شود گفت که چون هنوز برای مستخدمین مجلس قانون استخدامی تصویب نشده است حتماً بایستی مجلس تأمل کند برای تدوین بودجه تا این که یک قانونی وضع شود و بعد برطبق آن عمل شود. در صورتی که نبایستی هر چیز را موکول به یک چیز دیگری کرد. به علاوه تصور می‌کنم که اگر به سوابق دقت شود چون خود من تحقیقاتی کرده‌ام و در بودجه مجلس در تعیین حقوق رعایت کمال عدالت شده است و سوابق اشخاص و خدمات آنها مراعات شده است. البته بنده عرض نمی‌کنم که ممکن است در یک مورد اشتباه نشده باشد و اگر آقایان موردی را در نظر دارند ممکن است در موقع مذاکره بگویند که اینجا یک اشتباهی شده است و این یک چیزی نیست که در موقع مذاکره در کلیات وسیله مخالفت باشد قسمت دیگر مربوط بوده است به اعتبارات اعتبارات به اختیار مجلس است. اگر خواست اعطا می‌کند و اگر نخواست اعطا نمی‌کند و اعتباراتی هم که داده شده است به موجب صورت‌های منظم یا خرج می‌شود یا خرج نمی‌شود اگر خرج شد که هیچ و اگر نشد به خزانه مسترد می‌شود یک اعتراض دیگر هم آقای شیروانی فرمودند که عایدات مجلس در اینجا نوشته شده است در جزو جمع محاسبات مجلس محسوب شود آن هم هیچ اشکالی ندارد و به نظر بنده هیچ تفاوت ندارد و بلکه بهتر این است که مجلس در جمع و خرج خودش آنچه که عایدات دارد از آن استفاده کنند و آنچه کم دارد از خزانه بگیرد این هم یک اعتراض مؤثری نیست. در هر صورت بنده استدعا می‌کنم از آقایان نمایندگان محترم که توجهی بکنند دقت بفرمایند و همچنین التفاتی به احتیاجات شدیده مملکت و تصویب بعضی لوایح بکنند و در این آخر مجلس در حدود امکان از ایجاد مباحثاتی که مؤثر در اوضاع عمومی یا اوضاع داخلی خود مجلس نیست احتراز نمایند و در این قسمت هم زیاد بر این مذاکره نشود.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- رأی گرفته می‌شود برای ورود در شور مواد. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. چند دقیقه تنفس داده می‌شود
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
وزیر پست و تلگراف- قرار داد با مسیو ژامار بلژیکی است برای استخدام در اداره پست تقدیم مجلس می‌شود.
رئیس- به کمیسیون خارجه و بودجه قدیم و فواید عامه ارجاع می‌شود.
وزیر مالیه- چند فقره لایحه است که از طرف وزارت مالیه تنظیم شده و تقدیم مجلس می‌شود. یک فقره لایحه‌ای است راجع به مخارج مجلس مؤسسان که یک قسمت آن سابقاً تصویب شده بود و یک قسمت مخارج اضافه پیدا کرده که لایحه آن تقدیم می‌شود. یک لایحه‌ای است راجع به ضرابخانه چون ضرابخانه نسبت به کارهایی که دارد وسعتش کم است و لازم است تکمیل شود لایحه آن تقدیم می‌شود برای این که یک کاری از طرف مجلس تصویب شود که به آنجا توسعه داده شود. لایحه دیگری هم هست که راجع به اصلاح بوده است نسبت به مخارج وزارت داخله و اداره نظمیه آن هم تقدیم می‌شود. لایحه دیگری است برای اعتبار اجرای قانون ممیزی که اعتبار آن در مجلس تصویب شده و بعد قانون به موقع اجرا گذاشته شود. دو فقره لایحه هم هست یکی برای خرج تحصیل و یکی هم شهریه مستخدمینی که خدمت کرده‌اند.
رئیس- تمام این لوایح به کمیسیون بودجه ارجاع می‌شود. آقای حائری‌زاده-(اجازه)
حائری‌زاده- بنده آنچه در خارج اطلاع پیدا کرده‌ام این است که لایحه‌ای که برای اعتبار اجرای قانون ممیزی تقدیم شده است دو شور دارد برای این که فقط اعتبار خرج نیست و اجازه وضع مالیات است دولت خواسته است در این موضوع یک صد پنج یعنی ده نیمی هم به قانون ممیزی اضافه کند. من استدعا می‌کنم در آن خصوص یک شور بشود که به درد این دوره مجلس بخورد از این جهت فوریت به معنای یک شوری را تقاضا می‌کنم.
وزیر مالیه- بنده هم موافقم.
روحی- بنده چون از مجلس مؤسسان و مخارج آن اطلاع دارم و وکلای آنجا بیچاره‌ها باید از جیب خودشان مبلغ‌ها خرج کنند و در صورتی که دسترسی هم به خرج مراجعت ندارند لذا بنده تقاضا می‌کنم لایحه اعتبار مجلس مؤسسان هم یک شور داشته باشد.
رئیس- آن لایحه‌ای که راجع به دویست هزار تومان اعتبار است به کمیسیون قوانین مالیه و کمیسیون بودجه جدید برود بنابراین بنده تصور نمی‌کنم که بشود نسبت به پیشنهاد آقای حائری‌زاده رأی گرفت برای این که این لایحه از جنبه خرج یک شور دارد ولی از جنبه وضع مالیات دو شور دارد مگر این که تفکیک شود و نسبت به یک قسمت تقاضای فوریت بکنند.
وزیرمالیه- همان طورکه فرمودند این لایحه به دو کمیسیون ارجاع می‌شود قسمت بودجه‌ایش یک شور بیشتر ندارد و قسمت قوانین مالیه‌اش هم که آقا پیشنهاد کرده‌اند یک شور بود. البته چون وقت مجلس کم است اگر در این مسائل یک شور بشود که زودتر بگذرد برای تسریع امر بهتر است.
رئیس- نسبت به این قسمت رأی می‌گیریم. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شدکه یک شور بشود ماده اول بودجه مجلس قرائت می‌شود (به مضمون سابق قرائت شد)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- این ماده مشتمل بر ۴ فقره است بدیهی است آن قسمتی که راجع به حقوق وکلا است مخالفتی با آن نیست. راجع به حقوق اعضا و اجزا تقنینیه و اعتباری هم که برای اجرای قانون استخدام گذاشته شده است مخالفتی ندارم و امیدوارم قانون استخدام به زودی از مجلس بگذرد و برای اجرای آن هم البته یک اعتباری لازم است. حقوق اجزا اداره مباشرت هم به شرح ایضاً چون تعلیق به اجرای قانون استخدام می‌شود در آن هم عرض ندارم. راجع به مصارف ماهیانه و سالیانه هم که در اینجا پیش بینی شده است چون اعتبارات فوق‌العاده مربوط به ماده بوده است در این هم مخالفتی ندارم.
رئیس- آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی- در این ماده اول چون آقای رئیس فرمودند تغییری داده نشده است بنده در اینجا یک رتبه را می‌بینم اضافه شده است که در اول دوره پنجم این رتبه حذف شده بود. در دوره چهارم این رتبه وضع شد و در دوره پنجم حذف شد حالا باز بنده در اینجا یک مدیر با سمت معاونت اداره می‌بینم می‌خواهم بدانم که از حیث حقوق هم تغییر کرده و یا این که فقط از حیث رتبه است اگر رتبه باشد باز همان ایراد اولیه بنده وارد است که رتبه باید موافق با قانون استخدام باشد و البته آن رتبه هم باید حقوق داشته باشد. این است که می‌خواستم توضیح بدهند که این رتبه که داده شده است از روی چه اساسی بوده است و حقوق دارد یا خیر.
روحی مخبر کمیسیون- معاون اداری که در سابق بوده است و حذف شد مستلزم یک اضافه حقوقی بوده که برای مجلس شاید تحمیلش یک قدری زیاد بود ولی این سمتی که امروز داده شده است با همان حقوقی است که سابقاً به او داده می‌شد و حقوق اضافه ندارد و این رتبه هم در نتیجه ۱۸ سال خدمت است.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده دو موضوع را می‌خواستم به عرض مجلس برسانم و مخصوصاً به رفقای خودم که در موقع شور در کلیات وارد در مواد می‌شوند این مسأله در دوره چهارم هم محل بحث واقع شد. حالا خواستم آقایان را توجه بدهم که معنی شور در کلیات این است که آیا باید این بودجه را قبول کرد یا نه؟ شور در مواد غیر از شور در کلیات است و اما در مواد وارد شدن مثل آقای حائری‌زاده و شیروانی که با نظر فیلسوفانه وارد شدند به عقیده بنده این مخالفت در شور مواد بوده و شور در کلیات دارد کم‌کم از بین می‌رود. بنده در شور در کلیات می‌خواستم یک موضوعی را تذکر بدهم ولی مذاکرات کافی شد و حالا عرض می‌کنم. بنده عقیده‌ام این است که بودجه مجلس ششم را دوره پنجم نگذرانند. این عقیده من است که باید بودجه دوره ششم را مجلس دوره ششم بگذراند. نهایت برای بقا اداراتش آن اداراتی که لازم است به همان اندازه هیئت مباشرت به هیئت رئیسه پیشنهاد کنند و مجلس هم به اعتبار اعتمادی که به هیئت رئیسه دارد یک خرجی برای ادارات معین می‌کند و وقتی که دوره ششم شد بودجه نوشته می‌شود و تصویب می‌شود. این عقیده بنده است نه این که حالا آخر دوره پنجم با یک داد و قالی که ما گرفتار هستیم هی بودجه بیاورند و بگذرانیم. حالا بنده ناچارم یک مسأله را عرضه بدارم چون در کمیسیون بودجه هم هر چه حرف می‌زنیم می‌گویند سال گذشته هم همین ترتیب بوده است. بودجه وزارت مالیه با آن حجم و بزرگی که حقیقتاً رعب می‌آورد. می‌گوییم چرا ۸ کرور است؟ می‌گویند پارسال هم به همین ترتیب گذشته است. در بودجه وزارت معارف که وارد می‌شویم می‌بینیم کم شده است آخر وزارت معارف روز افزون است بودجه آن را هم باید زیاد کرد می‌گویند چون پارسال زدیم بودجه امسال هم به همان ترتیب پارسال باید بگذرد. در بودجه عدلیه که وارد می‌شویم و می‌گوییم باید در این مملکت تأمین قضایی باید بشود و مردم باید تأمین قضایی داشته باشند و بودجه عدلیه در مقابل بودجه مالیه کم است. عقیده بنده این است که در هر دوره و هر زمانی حق نظر از برای ما هست و حالا آمده‌اند بودجه سنه قبل را مناط از برای بودجه هذه‌السنه قرار داده‌اند. در صورتی که ما یک مخارج روزافزونی داریم و ناچاریم از آن تجاوزاتی که در سنه قبل کرده بودیم کم کنیم و صرف این مخارج کنیم. مخارج روزافزون چه چیز است.
آقای مشیرالدوله در کمیسیون بودجه بیانی کردند که توجه همه را جلب کردند فرمودند آقایان فکر آذربایجان را بکنید تا بیست سال دیگر ما باید معارف را در آنجا بسط بدهیم و قوه قضاییه را در آنجا توسعه بدهیم ادارات را بسط بدهیم. آقا پولش را از کجا بیاوریم؟ همچنین در خوزستان ما ناچاریم زبانشان را فارسی کنیم...
بعضی از نمایندگان- (باهمهمه) زبانشان فارسی است.
آقا سید یعقوب- خیر محمره عربی است. شیخ خزعل عربی حرف می‌زند باید زبان همه فارسی بشود. معارف را باید ما در آنجا ترقی دهیم. همان طور که تمام ملل دنیا آثار حیات خودشان را ترقی داده‌اند و آثار حیات هم همان زبان است ما هم ناچاریم که معارف را در تمام خوزستان بسط دهیم و البته بودجه می‌خواهد مخارج روزافزون که ما داریم و الآن مخارج مجلس مؤسسان آمده و مخارج دیگری هم خواهد آمد از کجا بدهیم؟ آیا باید وضع مالیات جدید بکنیم؟ بین بین‌الله این ملت دیگر رمق دارد که یک مالیات دیگری بر آنها تحمیل کنیم استکشاف معادن هم که نکردیم پس برای این که بنده تمام عقایدم را در بودجه وزارت مالیه و معارف و بودجه‌های دیگر بگویم اینجا ناچارم بگویم. آقا اول بنده باید سر خودم را بتراشم بعد تیغ را دست بگیرم و سر دیگران را بتراشم عظ نفسک یعنی اول نفس خودت را موعظه کن و بعد دیگران را این بودجه که در سنه گذشته تصویب شد ما این قبیل مخارج روزافزون نداشتیم مخارج روزافزون کمر ما را خم خواهد و ناچار می‌شویم که خدای نخواسته استقراض کنیم و برای استقراض هم که مجلس رأی نخواهد داد پس باید قناعت کنیم آقای ارباب فرمودند که نمایندگان مجلس یک دفعه حقوقشان دویست تومان شد اولاً یک قدری بی‌مرحمتی فرمودند (اصلاً هیئت مقننه باید همه طور گرفتار تهمت باشد) نمایندگان در شهر غریبی وارد می‌شوند و مخارج هم می‌کنند آن وقت می‌آیند اینجا بعد هم که دو مرتبه باید برگردد ملاحظه بفرمایید تأسیس اثاثیه که باید بکنند و بعد بفروشند اینها خودش چقدر تفاوت مخارج دارد به علاوه این دویست تومان که بالا نمی‌رود در بودجه سال ۱۳۰۴ آیا آن را بالا بردیم با این حال بنده پیشنهاد می‌کنم از همین حالا حقوق نمایندگان صد و پنجاه تومان باشد اگر حق با ما باشد که ما وارد می‌شویم و به همین ترتیب تعدیل می‌کنیم و این تجاوز کاری‌ها کار ما نیست. از این جهت و نظر به این نکته که عرض کردم و این مخارج روزافزونی که بر ما وارد می‌شود این بودجه زیاد است و باید در تمام آنها تجدیدنظر بشود. یک پیشنهادی هم کرده بودم که این بودجه برگردد به کمیسیون محاسبات مجلس و دو مرتبه در آن تجدیدنظری بشود بعد پس گرفتم برای این که شور در کلیات رأی داده شد. حالا تقاضا می‌کنم که به اصطلاح جدیدی‌ها این یک نمونه باشد و خوب است آقای وزیر مالیه که تشریف دارند بدانند که نظر ما این نیست که چون بودجه سال گذشته این طور گذاشته است بودجه امسال هم همان طور تصویب شود خیر- نظر ما تنگ‌تر شده است و در تمام بودجه ما باید تجدیدنظر کنیم. مثلاً بودجه که وزارت مالیه نوشته است هر قدر عواید مملکت زیاد شود این بودجه برای وصول آن کفایت می‌کند با این حال برای اجرای قانون ممیزی دویست هزار تومان اعتبار می‌خواهند. این چه شکلی است. این است که بنده با این بودجه و ماده اول و هر چهار جزئش مخالفم ما باید مطابق دارایی که داریم بودجه بنویسیم- بنابراین به عقیده من باید در این بودجه تجدیدنظر بشود این بود عرایض بنده
مخبر- بنده تعجب می‌کنم در صورتی که آقای آقا سید یعقوب که سه دوره است نماینده هستند و می‌دانند که اگر مجلس بودجه سال آینده‌اش را تصویب نکند اعضا و اجزا مجلس از چه محل و ممر باید معاششان بگذرد؟ البته این از نظر حقوق وکلا نیست و بیشتر نظر به اعضا مجلس است که این بیچاره‌ها محلی داشته باشند و بتوانند اعاشه کنند. نسبت به قسمت دیگر هم فرمایشاتی فرمودند که از کجا پول بیاوریم و چه طور مالیات وضع کنیم و این بودجه گزاف است چه بکنیم و چه نکنیم این مربوط به ما نیست و در موقعی که بودجه‌ها به مجلس می‌آید البته مخالفت خواهند کرد و دولت یا مخبر کمیسیون هم دفاع خواهند نمود ولی به طور کلی یک قسمتی را می‌خواهم خدمت‌شان عرض کنم که آقا که این همه غصه برای زبان فارسی می‌خورند وقتی هم که طبع فلان لغت برای ترویج زبان فارسی مطرح می‌شود مخالفت می‌کنند و این که می‌فرمایند وکلا خودشان حقوق کمتر بگیرند تا بتوانند بودجه‌های دیگر را تعدیل کنند بنده با این نظر کاملاً موافقم و حتی حاضرم که اگر دوره دیگر وکیل شدم یا از حالا به بعد صد و پنجاه تومان بگیرم خوب است آقا هم با بنده موافقت کنند و استثناً کمتر حقوق بگیرم ولی ما نمی‌توانیم بگوییم در یک مملکتی که مخارجش این قدر گزاف است وکیل دویست تومان کمتر حقوق بگیرد وقتی که کرایه خانه چهل تومان است و هزار مخارج دیگر هم هست چطور می‌شود یک وکیل کمتر از دویست تومان بگیرد و این اول حقی است که برای وکیل معین شده است.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده اول. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده دوم قرائت می‌شود.
(به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده اشتباهاً در ماده پیش تصور کردم مصارف مطرح است بعد دیدم مصارف راجع به ماده اول نیست شش فقره مصارف در اینجا پیش بینی شده است یکی اعتبار حقوقی است این را تصور نمی‌کنم هیچ یک از آقایان مخالف باشند بنده هم موافقم چرا؟ چون قانون استخدام که اجرا شد باید هیئت رئیسه اعتباری داشته باشند که اشخاص را به حقوق خودشان برسانند اعتراض بنده بیشتر در این اعتبار خصوصی فوق‌العاده و تهیه نواقص اثاثیه و تعمیرات و بنایی است. تاریخ اعتبار خصوصی را بنده عرض کردم که سال پیش ایجاد شد. علتش هم این بوده که بعضی خرج‌ها بودکه از محل جرایم داده می‌شد و فرمایشاتی که آقای ارباب کیخسرو کردند که به مستخدمین جز در سال سه دفعه انجام داده می‌شود. اینها از محل جرایم داده می‌شود. سال گذشته در نظر گرفتیم که جرایم را جزو عایدات کل بیاوریم مثل عایدات باغ و مطبعه که جرایم هم یکی از آن عواید باشد. در مقابل آن یک اعتبار خصوصی اضافه کردیم برای آن خرج‌ها ولی مجلس موافقت نکرد. بعضی می‌گفتند مال خود آقایان وکلا و خودشان هر موقع که مقتضی بدانند برای کارهای عمومی مملکت مصرف می‌کنند و بعضی خلاف این نظر را داشتند و می‌گفتند وکیل ذی‌حق نمی‌شود که این پول را بگیرد. وکیل در ساعاتی که خدمت می‌کند پول می‌گیرد و آن ساعتی را که خدمت نمی‌کند حق اخذ حقوق ندارد و این جز عواید کل مملکت است و در سایه این اختلاف نظر اکثریت با اشخاصی شد که می‌گفتند این پول باید در تحت نظر شخصی وکیل به مصرف برسد و آن را رد کردند و آن اعتبار خصوصی جز بودجه مانده بود امسال باز می‌بینیم که دو مرتبه در بودجه آمده است. ما مصارفی که پیش از سنه هزار و سیصد و چهار داشتیم از هر محلی که می‌دادیم آن محل به جای خودش باقی است و این جمله اعتبار خصوصی هشت هزار و هشتصد تومان باز در اینجا نوشته شده با این که سابقاً از هر محلی که می‌دادیم حالا هم آن محل به جای خودش باقی است باز از همان محل داده شود. بودجه سنه هزار و سیصد به بعد را به عرض آقایان می‌رسانم که ملاحظه فرمایند ما چقدر برای تعمیرات و ماشین مطبعه رأی دادیم که پول بگیرند باز هم در اینجا ضمیمه شده. در سنه هزار و سیصد برای اثاثیه و تعمیرات هزار و هفتصد و پنجاه تومان داده شده و برای مطبعه هم چهارصد و پنجاه تومان اعتبار داده شده چون در آن سال مطبعه تازه دایر شده بود و خرج مهم نداشت. در هزار و سیصد و یک برای تهیه نواقص اثاثیه هزار و پانصد تومان و برای تعمیرات و بنایی دو هزار و پانصد تومان اعتبار فوق‌العاده سه هزار و ششصد تومان اعتبار فوق‌العاده برای مطبعه ششصد تومان در سنه سیصد و دو دوازده هزار تومان برای تهیه نواقص اثاثیه اختیار داشتیم تعمیرات مطبعه و کتابخانه سی هزار و چهارصد و چهل تومان و دو قران برای قفسه کتابخانه و دواخانه هزار تومان اعتبار فوق‌العاده ششصد و شصت و نه تومان و شش قران و یک شاهی برای اثاثیه مطبعه سی هزار تومان به سنه هزار و سیصد و سه تهیه نواقص مجدداً نوشته شده است هشت هزار تومان. تعمیرات و بنایی ساختمان بیست و پنج هزار تومان. مصارف ماشین تلگراف پانصد تومان اعتبار فوق‌العاده سه هزار و ششصد تومان اثاثیه مطبعه بیست هزار تومان اعتبار فوق‌العاده برای مطبعه سه هزار تومان همین طور مرتباً آمده است ما حالا نمی‌دانیم این مجلس چه قدر تعمیرات دارد که همه ساله این مبلغ اعتبار برای تعمیراتش گرفته شده؟ آخر این مجلس که نزاییده است! همان مؤسسه‌ای است که پنج سال پیش هم بوده است از پنج سال پیش به این طرف اعتباراتی تصویب شده که یک قسمت مهمش به خرج آمده و باز هم برای سال آتیه پیش بینی می‌شود بنده پیشنهاد می‌کنم که این ماده دو را تجزیه کنند و آن اعتبار تهیه نواقص اثاثیه و اعتبار تعمیرات بنایی و اعتبار خصوصی را حذف کنند و بقیه اعتبارات که عبارت است از اعتبار کتابخانه برای اثاثیه و کتب و یک اعتبار فوق‌العاده که اگر یک خرج فوق‌العاده پیش آمد مصرف کنند به عقیده بنده کافی است.
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- بنده خیلی متأسفم که آقای حائری‌زاده با این که دو دوره است که در مجلس هستند هیچ ندیده‌اند که مجلس بزرگ شده است عرض می‌کنم چندین عمارت و حیاط در اینجا ساخته شده است اینها که اثاثیه نداشته است. اثاثیه‌اش را که کسی مجانی نمی‌داده است و از هوا هم که نمی‌آمده است! به علاوه می‌فرمایند که برای سال آینده چه لازم است عرض می‌کنم هنوز برای کتابخانه خودمان نه تهیه فرش کرده‌ایم و نه چیزهای دیگر و البته باید لوازمی برای کتابخانه تهیه کرد لازم شد مصرف می‌شود لازم نشد مصرف نمی‌شود می‌فرمایید تعمیرات برای چیست چیز غریبی است یک همچو مجلس و این عمارت وسیع تعمیر ندارد همین طور اینها به حال خود باقی خواهد ماند اولاً اینها اعتبار است هر قسمتش که ضرورت پیدا کرد مصرف می‌شود و هر قسمتش که ضرورت پیدا نکرد و مصرف نمی‌شود راجع به اعتبار خصوصی که اینجا فرمودند عرض کردم این اعتبار خصوصی فقط اختصاص دارد به مستخدمین که همه ساله آقایان به آنها برای سه موقع به آنها می‌داده‌اندکه یکی عیدی بوده است و یکی هم ماه رمضانی و یکی هم سوخت زمستانی سال گذشته هم وقتی که مجلس این طور رأی داد اداره مباشرت هم می‌بایست مطابق آن عمل کند و اما راجع به جرایم که فرمودند که اینها از آن محل داده شود عرض می‌کنم جرایم مالیه چندان مبلغی نیست برای این که در سابق اگر آقایان غیبت طولانی می‌کردند اداره مباشرت آنها را جز جرایم می‌دانست و ذخیره می‌کرد ولی در این دوره این کار را نمی‌کند از اول این دوره فقط اگر دیر آمده یا یک روز غیبت کرده آن را کسر می‌کند و آن هم برای همان محل‌هایی که یک مصارف خصوصی دارد و مجالس خصوصی رأی می‌دهند مصرف می‌شود و بیش از آن محل نخواهد بود و این اعتبار خصوصی حق مخصوص مستخدمین است می‌خواهند بدهند مختارند و بخواهند ندهند هم مختارند.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده دوم. آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده سه قرائت می‌شود.(کما فی‌السابق قرائت شد)
رئیس- آقای حائری‌زاده.
حائری‌زاده- عرضی ندارم.
رئیس- آقای شیروانی.
شیروانی- عرضی ندارم.
رئیس- مخالفتی ندارد.
گفته شد خیر.
رئیس- پیشنهاد اصلاحی از طرف آقای ارباب شده است.
(به شرح ذیل قرائت شد)
چون در صورت جز بودجه مطبعه برای ۱۳۰۵ مستلزم اصلاحی شده است که تفاوتی در مبلغ نمی‌نماید ولی تغییری در مورد حاصل می‌شود لهذا مستدعی است مقرر شود در بودجه صورت جز فقره ذیل اصلاح و در مجلس هم تذکر داده شود. در قسمت حروف‌چینی که پانزده نفر به تفاوت مبلغ دویست و چهل و پنج تومان در ماه نوشته شده عده ۱۴ نفر و از قرار ماهی دویست و سیزده تومان به تفاوت حقوق در عوض برای مطبعه در جایی که یک نفر مترجم و مفتش به مبلغ پنجاه و دو تومان ذکر شد عده مترجم و مفتش دو نفر به تفاوت حقوق از مبلغ هشتاد و چهار تومان نوشته می‌شود که جمعاً در سال سیصد و هشتاد و چهار تومان از قسمت اول کسر و بر قسمت دوم اضافه می‌شود.
رئیس- آقای ارباب توضیحی دارید.
ارباب کیخسرو- توضیح همان است که در اینجا عرض شده است چون اینجا نظر به ضرورت و زیادی کار مطبعه یک نفر مفتش که سابق از اعتبار داده می‌شده در موقع نوشتن بودجه از قلم افتاده است ولی برای این که در اینجا تفاوتی در بودجه و در جمع کل حاصل نشود و از این جهت از آن قسمت کسر می‌شود و بر قسمت دیگر اضافه می‌شود.
رئیس- آقای مخبر چه می‌فرمایید.
مخبر- بنده هم موافقم و امضا هم کرده‌ام.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده سه با این اصلاحی که شده. آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده چهار قرائت می‌شود.
(به مضمون سابق قرائت شد)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده معتقدم که کلمه جرایم هم اضافه شود برای این که بیشتر از محل جرایم بعضی حرج‌های داخلی مجلس پرداخته می‌شود و ما حقیقتاً آن ساعاتی که مشغول کار نیستیم ذی‌حق نیستیم که از صندوق عمومی حقوق بگیریم و این حقیقتاً جز عایدات کلی مملکتی است و همین شکل عایدات مطبعه و باغ جز عایدات عمومی می‌آید جریمه هم باید ضمیمه آنها بشود.
رئیس- آقای شریعت‌زاده (اجازه)
شریعت‌زاده- مخالفتی با ماده نشده است فقط پیشنهاد کرده‌اند عایدات جرایم هم داخل شود. تصور می‌کنم اگر پیشنهاد کنند مجلس هم رأی بدهد اولاً با ماده مخالفتی نکرده‌اند.
رئیس- آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی- بنده همان طور که عرض کردم طرز انشا این ماده نظر آقای حائری‌زاده را ممکن است تأمین کند ولی نظر بنده را تأمین نمی‌کند بنده به یک مناسباتی که اکثریت مجلس هم قائل شده‌اند البته ما یک موسساتی لازم داریم و بنده عقیده‌ام این است که عایدات آن موسسات جز عایدات مملکتی نیست و این عایدات باید در خود مجلس با نظر نمایندگان مجلس به یک مصارف خصوصی برسد. این است که از این باب یک پیشنهادی هم بنده و بعضی از آقایان کرده‌ایم که این عایدات جز عایدات مملکتی نیاید و مخصوصاً عایدات مجلس را یک مصرف مهمی برایش در نظر گرفته‌ایم و پیشنهادی هم کرده‌ایم که برای مملکت نافع‌تر از هر چیزی است.
رئیس- آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب- این ماده هیچ مزاحمتی ندارد چون آن تقریری که آقای مخبر کردند و خود آقای شیروانی هم گفتند غرضشان این است عواید مجلس ما بایستی جز حساب مجلس بیاید یا بایستی برود به مالیه. از اینجا موضوع این است که عواید مجلس جز حساب خود مجلس بیاید و به حساب مالیه نرود تمام چیزهایی راجع به مجلس از خود مجلس تصویب شد عواید مجلس را آنچه که خرج پیدا می‌شود خرج می‌کنند و مابقی آن را که کسر می‌آید از مالیه می‌گیرند.
مخبر- نسبت به اعتراض آقای حائری‌زاده راجع به عواید جرایم و غیره فرمودند خاطر آقایان را مستحضر می‌دارم که نظر اداره مباشرت و کمیسیون محاسبات مجلس هم سال گذشته این بوده که جز عایدات بیاید و همان طور هم ما خبر را نوشتیم ولی آقای آقا سید یعقوب یک صحبت‌هایی فرمودند که معنی ندارد در جرایمی که وکلا می‌دهند دولت دخالت کند و مجلس به کلی رد کرده.
حائری‌زاده- حالا شما قبول کنید.
مخبر- مجلس که رد کرد بنده چطور قبول کنم.
رئیس- آقای رهنما کدام پیشنهاد را قبول می‌کنید. دو پیشنهاد داده‌اید.
رهنما- پیشنهاد راجع به همین ماده چهارم را بفرمایید قرائت کنند. رئیس- پیشنهاد اولیه آقای رهنما و شیروانی قرائت می‌شود.
(این طور خوانده شد)
اینجانب پیشنهاد می‌نماید که ماده چهارم به این طریق اصلاح شود:
ماده چهارم- مجلس شورای ملی به اداره مباشرت مجلس اجازه می‌دهد که عواید مطبعه مجلس و باغ بهارستان را تماماً در بانک معتبری گذاشته و برای وارد کردن ماشین کاغذسازی اختصاص دهد که هر چه زودتر از طرف اداره مباشرت به وارد کردن ماشین مزبور اقدام به عمل آید.
رهنما- راجع به این پیشنهاد عرض می‌کنم که موضوع مطبعه مجلس را آقایان نمایندگان دیده‌اند که یک مطبعه خوب و کامل شده است حالا از نقطه‌نظر این که برای سایر مطابع خوب است یا بد است کار نداریم ولی قضایا را از نقطه‌نظر این که برای مملکت چه چیز مفید است بحث می‌کنم مطبعه مجلس یک مطبعه خوب و کاملی شده و اسباب و ادوات و ماشین‌های متعدد پیدا کرده است ولی امروز در حال حاضر برای طبع مطبوعات و چاپ کردن کتاب در مطبعه مهم‌تر از همه چیز ماشین کاغذسازی است زیرا مطبعه در ایران شاید به قدر کافی باشد امروز در طهران به استثنای مطبعه مجلس چهار مطبعه دیگر هست که مطبعه مجلس به تنهایی مساوی با آن چهار مطبعه است. ولی متأسفانه ما دارای یک ماشین کاغذسازی نیستیم و باید صاحبان کتاب و صاحبان تألیفات یک بند کاغذ را که در برلن یک تومان می‌خرند در طهران به هفت تومان باید بخرند و اگر فقط پولی را که دولت برای کاغذ می‌دهد حساب کنیم شاید سالی سیصد هزار تومان بشود در این صورت در خارج مجلس آقایان رفقا مذاکراتی شد که یک پیشنهادی بشود برای تأمین این مقصود و آن این بوده که عایدی مطبعه و باغ بهارستان تخصیص داده شود برای وارد کردن یک ماشین کاغذسازی در تحت نظر اداره مباشرت که الآن با کارخانه‌های آلمان ارتباط دارد زیرا ما هم وقتی می‌خواهیم از یک مملکتی چیزی وارد کنیم ابتدا باید از اشخاصی که اطلاع به اوضاع آن مملکت دارند کسب اطلاع کنیم و آقای ارباب به خوبی اطلاع دارند و توضیح خواهند داد. یک پیشنهاد دیگری هم به کمک بعضی از آقایان محترم و مرشدها تهیه شده است که تسریع می‌کند این نظریه را که زودتر این کار انجام شود آن پیشنهاد به شکل ماده الحاقیه است که بعد مطرح می‌شود و بهتر این نظریه تأمین می‌شود بنده گمان می‌کنم با تصویب این ماده در سال آتیه با جدیتی که آقای ارباب دارند در کارهای خودشان و خیلی تمیز و نظیف کار می‌کنند این مقصود زودتر انجام بیابد. مخبر کمیسیون این پیشنهاد را با کمال مسرت می‌پذیرد حاضر است که همان طور که پیشنهاد کرده‌اند آقایان هم رأی بدهند
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- موافقم
رئیس- آقای طهرانی
طهرانی- موافقم
رئیس- آقای افسر
محمد هاشم میرزا افسر- موافقم
رئیس- آقای آقا سید یعقوب آقا سید یعقوب- بنده سؤالی دارم
رئیس- چه سؤالی دارید؟ مذاکرات کافی شده است. فقط اعضا کمیسیون حق دارند در پیشنهاد حرف بزنندیک مرتبه دیگر قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(مجدداً به شرح گذشته خوانده شد)
رئیس- آقای ارباب
ارباب کیخسرو- اینجا چون آقای رهنما در ضمن صحبتی که فرمودند موکول فرمودند که بنده هم عرایضی بکنم با اطلاعاتی که بنده از سفر گذشته حاصل کردم نه از نقطه‌نظر اداره مباشرت برای اینکه معلوم نیست اداره مباشرت در آتیه با کی خواهد بود. ولی جای شبهه نیست که این کارخانه کاغذ سازی برای مملکت اگر اشتباه نشود در حکم نان خوردن شده است و هر فردی لازم دارد وقتی که بنده در آنجا بودم بنا بر تحقیقاتی که کردم اگر یک کارخانه با خرج ساختمانش در حدود چهار صد هزارتومان وارد شود گذشته از این که کاغذ سالیانه این مملکت را می‌دهد به اندازه یک ربع هم زیاد می‌آورد. که به جاهای دیگر هم نقل می‌شود و این یکی از چیزهایی است که نه فقط رفع احتیاج مملکت را می‌کند بلکه در واقع از این راه می‌شود صرفه‌جویی هم بکند.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده چهارم به طوری که پیشنهاد شده است مخبر هم قبول کرده است آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. پیشنهاد دیگر
(به شرح آتی خوانده شد)
ماده الحاقیه- مجلس شورای ملی به اداره مباشرت اجازه می‌دهد که صرفه‌جویی‌های سال ۱۳۰۵ را به مصرف خریداری یک ماشین کاغذ سازی برساند.
(رهنما)
رئیس- این یک فرقی با آن پیشنهاد دارد ولی توضیح بدهید.
رهنما- عرض می‌کنم چه ضرر دارد حالا که روزهای آخر مجلس است یک یادگاری بیشتر از یادگاریی‌های ایام گذشته از خود باقی بگذاریم و این عتبه را ببوسیم و بیرون برویم در اینجا موضوع صرفه‌جویی است. اولاً باید بنده یک توضیح مختصری بدهم که این بودجه راجع به سال آتیه است و بودجه مجلس است. بودجه مملکتی هم نیست مجلس به غیر از عوایدی که الان برای خودش پیش‌بینی کرده یک بودجه تنظیم کرده که فعلاً موجود است و عبارت است از حقوق وکلا و غیره تمام اینها را در ضمن بودجه پیش‌بینی کرده است. از اول حمل این بودجه در اختیار مجلس است ولی در ماده حمل ممکن است مجلس باز نباشد یا لااقل اگر در حمل باز باشد ما تجربه کرده‌ایم که یکی دو ماه طول می‌کشد تا اعتبارنامه هم تصویب شود و تا وقتی که اعتبارنامه‌ها تصویب نشود حقوق نمی‌دهند. پس یک ماه حقوق وکلا را وقتی حساب کنیم تقریباً بیست و چهار هزار و دویست تومان با فوق‌العاده آقای رئیس می‌شود و اگر دو ماه تعطیل باشد که دو برابر می‌شود سه ماه باشد سه برابر می‌شود. بنابراین صرفه‌جویی عبارت ازهمین پول خزانه بوده نه پول‌های دیگر و البته برای مصارف فوق‌العاده اقلامی پیش‌بینی کرده‌اند ما می‌خواهیم در این دو سه ماهی که فترت پیدا می‌شود عایدی آنها را که در حدود صد صد و بیست هزار تومان است. همان طور که وجود مجلس مفید بوده است اقلاً در غیبت مجلس هم این عایدی که از این محل به دست می‌آیدبرای مملکت به مصرف مفیدی برسد. آن وقت در سال آتیه با آن بودجه که ما تصویب کرده‌ایم فوری اداره مباشرت و خود آقای ارباب می‌توانند کماند ماشین را بدهند و آن ماشین را وارد کنند و هیچ تحمیلی هم بر دولت و وزارت مالیه نشده است و این مملکت هم دارای یک ماشین کاغذ سازی شده است.
رئیس- عقیده کمیسیون چیست؟
مخبر- چون آن پیشنهادی که سابقاً آقای رهنما دادند و بنده قبول کردم به موجب مذاکراتی بود که با آقایان اعضا کمیسیون کردم و موافقت نامه حاصل شد. ولی در این مورد بنده نمی‌توانم قبول کنم. شاید اتفاقاتی افتاد و یک مدت متمادی افتتاح مجلس ششم به تأخیر افتاد...
شیروانی- اساس مشروطیت تعطیل بردار نیست.
مخبر- با وجود این که اساس مشروطیت تعطیل بردار نیستممکن است دیگر بسته به نظر آقایان است.
رئیس- بنده تصور می‌کنم تخصیص صرفه‌جویی‌های بودجه مجلس نسبت به یک موردی اشکال داشته باشد. معهذا یک مرتبه دیگر قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(ماده الحاقیه به شرح سابق خوانده شد)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن این ماده آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- قابل توجه شد پیشنهاد ختم جلسه شده است.
پیشنهاد دیگری هم از طرف آقای تجدد رسیده است قرائت می‌شود.
(این طور خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که یک جلسه روزهای چهارشنبه سه ساعت بعد از ظهر بر جلسات رسمی علاوه شود.
رئیس- پیشنهاد آقای اتحاد هم در این زمینه است.
یاسایی- بنده مخالفم
رئیس- بفرمایید.
یاسایی- چندی قبل پیشنهاد شد بر عده جلسات مجلس اضافه شود و بنده هم موافق بودم ولی حالا متأسفانه مخالفم و عقیده ندارم بر عده جلسات مجلس اضافه شود. بلکه عقیده دارم که اگر حالا منحل می‌شد بهتر بود.
رئیس- توضیح بدهید نسبت به این حرفی که زدید.
یاسایی- توضیحی ندارم عقیده‌ام را اظهار کردم.
رئیس- به شما اخطار می‌کنم عقیده انحلال مجلس را نمی‌شود بدون دلیل اظهار کرد.
اتحاد- بنده می‌خواستم در پیشنهاد توضیح بدهم.
رئیس- ممکن است بماند برای روز سه‌شنبه. جلسه آتیه روز سه‌شنبه سه ساعت و نیم قبل از ظهر دستور هم اولاً راپورت کمیسیون محاسبات نسبت به این ماده الحاقیه بعد بقیه دستور امروز.
(مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی-سید محمد تدین
منشی - م شهاب
منشی- علی خطیبی