مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۴۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۴۴
جلسه ۱۴۴
صورت مشروح مجلس عصر یوم سه شنبه بیست و هفتم برج حوت ۱۳۰۳ مطابق بیست و یکم شعبان المعظم
صورت مشروح مجلس عصر یوم سه‌شنبه بیست و هفتم برج حوت ۱۳۰۳ مطابق بیست و یکم شعبان‌المعظم
مجلس نیم ساعت قبل از غروب به ریاست آقای سهام‌السلطان نایب رئیس تشکیل گردید.
نایب رئیس - چون صورت جلسه صبح حاضر نشده در جلسه بعد قرائت خواهد شد. راجع به لایحه دخانیات که صبح مطرح مذاکره بود راجع به فوریت مذاکرات کافی شد و چون عده برای رأی کافی نبود رأی گرفته نشد. حالا رأی گرفته می‌شود به فوریت لایحه آقایانی که با فوریت لایحه موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد.
نصرت‌الدوله - یک رأی دیگر بگیرید برای فوریت ثانی
نایب رئیس - چون تقاضای فوریت ثانی شده که لایحه در مجلس مطرح مذاکره می‌شود.
بعضی از نمایندگان - رأی بگیرید
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به فوریت ثانی که در مجلس مطرح شود. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(جمع کثیری قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد. شور در کلیات است. آقای حائری‌زاده مخالفید؟
حائری‌زاده - بلی
نایب رئیس - بفرمایید
حائری‌زاده - اگر به فوریت این لایحه رأی داده نشده بود ممکن بود بنده به واسطه مذاکراتی که در خارج می‌کردم یک اطلاعات کافی پیدا کنم و رفع پریشانی حواسم بشود و مخالفت نکنم ولی بدبختانه رأی به فوریت داده شد که فی المجلس قبل از آن که طبع و توزیع شود مطرح شود و ما نتوانستیم در اطراف آن مذاکرات و مشاوراتی بکنیم.بعضی از مالیات‌ها هست که اصولاً انسان خوب می‌داند ولی در موقع عمل می‌بیند تولید زحمت می‌کند مثل مالیات تریاک که هر نقطه‌نظری حساب کنیم می‌بینیم مالیات خوبی است زیرا اگر یک ماده مضره گران بشود و مردم استعمال نمایند عایدی هم برای دولت داشته باشد بهترین مالیات‌ها است ولی در موقع عمل و اجرا کردن قانون تجدید یک زحماتی تولید شد که این فکر برای اغلب ماها پیش آمده که باید قانون سابق را به هم زد و یک قانونی و یک مالیاتی وضع کرد که هم طرز وصولش آسان باشد و هم مردم راحت باشند خود بنده دخانیات استعمال نمی‌کنم نه اهل قلیون هستم نه سیگار نه چپق ملکی هم از زراعت دخانیات در آن بشود ندارم از آن طرف هم معتقدم که باید یک مالیاتهایی برای مخارج مملکت وضع و ایجاد کرد ولی در ایجاد مالیات باید فکر کرد که هم زحمت وصولش کم باشد و راه تقلب هم در آن مسدود باشد و عایداتش هم به مصارفی که باید برسد برسد. این ماده که صبح قرائت شد خیال می‌کنم همچون بود که از تنباکو هر قیمتی که باشد چه تنباکوی خوب چه تنباکوی بد و چه وسط یک من چهار قران گرفته شود. از توتون چپق بد و خوب یک من یک تومان و از توتون سیگار بد و خوب یک من پانزده قران دولت بگیرد. یک کلمه دیگری هم داشت که آن را به حسب ظاهر می‌شود خوب تعبیر کرد ولی در موقع عمل خیال می‌کنم خوب نباشد گفته شد که این مالیات از زارع گرفته نمی‌شود از تاجر و مصرف‌کننده‌اش گرفته خواهد شد. اگر همان مالیات سابق را به تناسب بالاتر برده بودند و صدی سی را صدی چهل کرده بودند یا صدی پنجاه کرده بودند بنده با آن زودتر می‌توانستم موافقت کنم چون مردم به یک ترتیبی عادت کرده‌اند و تا به حال هم معمول بوده است و بهتر این بود همان ترتیب سابق باشد منتها تاکسش را بالا ببرند. ولی تنباکویی که یک من چهار عباسی فرضاً در طبس به عمل می‌آید و به مصرف فروش می‌رسد این را خواسته باشند یک من چهار قران از آن بگیرند نمی‌دانم آیا این ترتیب عملی هست یا نیست؟ اگر صاحب تنباکو تنباکویش را بیاید بدهد به دولت و بگوید من تنباکو نمی‌خواهم آیا از آن صرف‌نظر می‌کند یا خیر؟ چون من در اطرافش مطالعه نکردم نتوانستم بفهمم و اگر دولت تنباکو را به خودش انحصار می‌داد یا به یک کمپانی و در مقابلش این تاکس را برای مالک تنباکو معین می‌کرد که هر کس تنباکو دارد یک من فلان قدر بگیرد و تنباکویش را بدهد و برود با این من زودتر موافقت کنم و عملی‌تر هم بود که منحصر به دولت باشد و یک نرخی هم دولت خودش برای فروش تنباکو معین کند مثل سوخته تریاک که منحصر به خودش است که هرکس سوخته دارد تحویل می‌دهد به دولت و مثقالی سه شاهی یا یک شاهی می‌گیرد دولت هم مثقالی سه شاهی یا یک قران می‌فروشد این ترتیب به نظر عملی‌تر می‌آید.صبح که بنده این را شنیدم خدمت آقای وزیر مالیه عرض کردم که اگر دولت از نقطه‌نظر احتیاج به یک عایداتی می‌خواهد این مالیات را بدون مطالعه و کلاً به فوریت از مجلس بگذرانند.در همسایگی ما ترک‌ها یک همچون مالیاتی سال قبل برقرار کردند و برای مشاغل دولتی یک مالیاتی قرار دادند که هر کس یک سال بنا است از دولت حقوق بگیرد یازده ماه بگیرد و یک ماهش را نگیرد این را وقتی که من در روزنامه خواندم دیدم فلسفه خوبی دارد فلان زارعی که زراعت می‌کند آخر سال پنجاه تومان عایدات پیدا می‌کند.از این شخص پنج توان دهیک می‌گیرند برای مخارج بنده هم که اینجا نشسته‌ام و ماهی دویست تومان عایداتم است بیست تومانش را بدهم به دولت خیال می‌کنم ضرری نداشته باشد. چه ضرر دارد از این بیست و چند میلیون تومان پولی برای مملکت گرفته می‌شود و خرج می‌شود. حقوقاتی که در سال زاید بر سیصد تومان باشد مالیات بدهد.از سیصد تومان کمتر چون جزیی است باید آنها را معاف کرد ولی کسی که در ماه از بیست و پنج تومان بیشتر می‌گیرد وقتی که عشر عایداتش را به عنوان مالیات بدهد جبران یک چیزهایی که دولت در نظر گرفته خواهد کرد و بدون مطالعه هم یک مالیاتی که فردا برای ما تولید اشکال بکند ایجاد نشده است.این بود که بنده مخالفت خودم را لازم دانستم در مورد فوریتش عرض کنی و می‌خواستم عرض کنم که اقلاً مجلس رأی بدهد یک شور بشود و مثل سایر لوایح برود به کمیسیون و در آن مطالعه کامل بشود مثل لوایح بودجه که یک شور دارد تا ما هم بهتر بتوانیم در اطرافش مذاکره کنیم و با تجار مذاکره کنیم و اطلاعاتی تحصیل کنیم و ببینیم در موقع عمل و اجرا چه زحماتی تولید می‌کند یا چه منافعی برای دولت ایجاد می‌کند تا ما موافقت کنیم.ولی چون این طور نشد مجبور شدم مخالفت کنم و امیدوارم آقای وزیر مالیه که مطالعه کرده‌اند رفع خیال مرا بکنند یا این که یک محل دیگری را در نظر بگیرند که جبران بعضی چیزها را بکند و این کار را بگذارند با مطالعه به جریان بیفتد.
نایب رئیس - آقای عمادالسلطنه (اجازه)
عمادالسلطنه - آقای حائری‌زاده مخالفت اساسی با این لایحه نداشتند و فقط یک قدری اظهار تردید و تحیر فرمودند از این که چون وقت کم است، من درست مطالعه نکرده‌ام و نمی‌دانم مفید به مصالح عمومی خواهد بود یا خیر ولی از آن طرف در ضمن فرمایشات‌شان فرمودند که من معتقدم هر مالیاتی که گرفته می‌شود باید سهل باشد و نسبتاً هم راه قاچاقش مسدود باشد و از طرف دیگر هم چون مکرر اظهار عقیده فرموده‌اید بنده می‌دانم که عقیده‌شان این است که مالیاتهایی که وضع می‌شود طوری باشد که نسبت به ضعفا و فقرا کمتر تحمیل شود. در این سنوات مشروطه و ایامی که ما مجلس داشته‌ایم بنده اطلاع ندارم که تاکنون هنوز یک مالیات اساسی از تصویب مجلس گذشته باشد و اگر یک مالیاتهایی از سابق بوده و یک بی‌عدالتی‌هایی بوده امیدواریم پس از آن که لوایح مفیده از قبیل لایحه ممیزی و غیره از مجلس گذشت آنها هم اصلاح شود ولی این اولین مالیاتی است که بنده خیال می‌کنم به مجلس آمده و به عقیده بنده این مالیات از بهترین اقسام مالیات‌ها است که امروز لایحه‌اش از طرف دولت آمده و تقاضای فوریتش شده است. این که فرمودند من با فوریتش مخالفم و معتقد بودم لااقل یک شور بشود و برود به کمیسیون و دوباره برگردد به مجلس.البته بنده هم با حضرتعالی هم‌عقیده می‌شدم. در صورتی که این مسئله دو سه ماه قبل آمده بود. اما امروز که بیش از سه چهار روز به اول سال نداریم و باید بودجه مملکتی زودتر تهیه و تدوین شود و به مجلس بیاید و تصویب شود و با آن انتظارات و توقعاتی که همه از دولت داریم و با احتیاجاتی که بعضی از وزارتخانه‌ها مخصوصاً قسمت‌های راه‌سازی و معارف و صحیه به یک بودجه کافی دارند.البته باید یک اضافه عایداتی منظور بشود و باید فکری کرد که یک عایداتی فراهم شود که وزارتخانه‌ها بتوانند بودجه‌شان را از روی احتیاجات (نه احتیاجات به تمام معنی) احتیاجات روزمره تهیه و تدوین نمایند و بیاورند به مجلس و البته با مطالعه و فکری که از طرف هیئت دولت شده است یک مالیات سهل‌القبول و همان طور که خودشان فرمودند نسبتاً راه قاچاقش سد باشد و به فقرا و ضعفا هم تحمیلی نشود تصور نمی‌کنم بهتر از این مالیاتی باشد.اما راجع به این که فرمودید خوب بود مالیات قدیم نسبت به همان صد بیست یا صدی سی که بود تجاوز می‌کرد و می‌رفت بالا این را هم بنده خیال می‌کنم خود جنابعالی و سایر نمایندگان محترم هم عقیده‌شان این باشد که باید ما به مرور زمان یک کاری بکنیم که دیگر اساساً مالیات جنسی در دفاتر دولت نباشد و البته این ترتیب بهتر است که ما هیچ مالیات جنسی نداشته باشیم (بنده بین گندم و جو و تنباکو فرقی نمی‌گذارم) برای این که همه ساله مطابق قانون اساسی باید چند ماه قبل از سال بعد بودجه مملکتی بیاید به مجلس البته وزارت مالیه وقتی مقدار زیادی جنس داشته باشد نمی‌شود یعنی نمی‌تواند قیمت ثابتی برای جنسش معین کند که در سال آتیه من دو میلیون پول تنباکو دارم یا یک میلیون پول توتون. این ترتیب که ممکن نیست ولی هر گاه تبدیل شود به نقدی البته خیلی زود و به طور سهولت می‌تواند عایداتش را پیش‌بینی و معین کند که فرضاً در سال آتیه ما سی میلیون عایدات داریم از آن رو هم مخارج معین می‌شود و مجلس تصویب می‌کند ولی اگر جنسی شد دیگر این ترتیب عملی نیست چون ممکن است جنس ترقی و تنزل کند.مخصوصاً به مسئله تنباکو و توتون تجربه شده و معلوم شده است که برای وصول این مالیات همیشه مأمورین مالیه دچار اشکال می‌شده‌اند و به علاوه وقتی که بنا شد از عین جنس گرفته شود. دولت مکلف است در هر دیه یا قصبه یا شهری یک انبار تهیه نماید و در سرفروش هم دچار چه زحمات و اشکالاتی می‌شود و آیا آن جنس را بخرند یا نخرند.اما این که فرمودند خوب است در عوض این مالیات اشخاصی که یک حقوقات و عایداتی دارند تا بیست و پنج تومان معاف و از آن به بالا عشریه بدهند بنده تصور می‌کنم این قسمت اصلاً مربوط به این لایحه نیست و تصور نمی‌کنم هیچ انصافی تصدیق کند که کسی که می‌رود خدمت می‌کند زحمت می‌کشد و در عوض خدمت یک اجرت روزانه دریافت می‌کند یک مبلغی از حقوقش را به عنوان مالیات بدهد به دولت...
(بعضی از نمایندگان - صحیح است)
چرا؟ شاید یک روزی (امیدواریم یک همچون چیزی پیش نیاید ولی اگر خدای نکرده یک روز سختی پیش بیاید. شاید) مستخدمین دولت هم مضایقه نداشته باشند از این که یک مقدار از حقوق خودشان را بدهند به دولت و با دولت کمک و مساعدت کنند...
(صحیح است)
ولی امروز که همچون چیزی برای ما پیش نیامده و یک محل مناسب این طوری هم داریم. می‌فرمایند در فلان جا تنباکو قیمتش چقدر است عرض می‌کنم که به هیچ‌وجه من‌الوجوه این مالیات تنباکو و توتون به زارع یا مالک یا رعیت تحمیل نمی‌شود. آن کسی که تنباکو را استعمال می‌کند آن کسی که در این مدت تنباکوی یک من چهار تومانی می‌کشیده حالا یک من چهار تومان و چهار قران می‌دهد و تنباکو و می‌کشد حالا یک من چهار تومان و چهار قران می‌دهد و تنباکو می‌خرد و می‌کشد یا آن کسی که تنباکوی یک من یک و یک تومان می‌گرفته حالا یک من چهارده قران می‌خرد و ابداً به زارع یا مالک تحمیل نمی‌شود و یک چیز عادلانه‌ای هم هست و گمان می‌کنم پس از آن که در مجلس شورای ملی بگذرد در جامعه هم به حسن قبول تلقی شود.
بعضی از نمایندگان -صحیح است
نایب رئیس - آقای رهنما موافقید؟
رهنما - بلی
رئیس - آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب - بنده هم موافقم
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است رأی بگیرید
بعضی از نمایندگان - کافی نیست
آقا شیخ جلال - بنده با کفایت مذاکرات مخالفم
(همهمه نمایندگان)
نصرت‌الدوله - بگذارید حرف بزنند
نایب رئیس - پیشنهاد شده است که مذاکرات کافی است
نصرت‌الدوله - کتبی پیشنهاد شده است؟
نایب رئیس - خیر شفاهی فرمودند. آقای آقا شیخ جلال مخالفید بفرمایند.
آقا شیخ جلال - بنده در این روز تاریخی ادای وظیفه می‌کنم و البته مجلس و اکثریت مجلس خودشان می‌دانند و رأی خودشان را خواهند داد. بنده عرض می‌کنم که قانون میل ملتاست آنچه موافق با اراده ملت و مصالح مملکت باشد آن قانون است یک قضیه که یک ساعت، نیم ساعت قبل از ظهر دربین و کلا در حالت تعطیل جلسه پیش آمده بدون این که ما از مواد آن اطلاع داشته باشیم و هیچ کدام از آقایان از مواد آن اطلاع ندارند...
(همهمه بین نمایندگان - صدای زنگ نایب رئیس)
آقا شیخ جلال - لااقل حالا که مارا این طور خفه‌گیر کرده‌اند و نمی‌گذارند مردم اظهاراتی بکنند. پس خوب است آقایان اجازه بدهند حالا که به فوریت رأی داده شد. لااقل مخالفین و موافقین حرف‌های‌شان را بزنند عقایدشان را اظهار نمایند تا لااقل دنیا نگویند که مجلس ایران ایستاد و این تحمیلات را برمردم کرد...
بعضی از نمایندگان -(به طور همهمه) رأی بگیرید آقا
وزیر مالیه - بنده خیلی مختصر عرض می‌کنم برای این که آقای آقا شیخ جلال یک بیاناتی فرمودند مثل این که مجلس شورای ملی الان می‌خواهد یک جنایتی بکند!! این طور نیست آقا این یک مالیاتی است که چندین سال است وضع شده و مالیات جدیدی نیست مطالعه ندارد. همان مالیات قدیم است فقط دو چیز اینجا یعنی در این لایحه هست که خاطر آقایان را به آن متوجه می‌کنم و آن این است که سابق بر این مالیات را از روی قیمت جنس می‌گرفتیم حالا از روی وزن جنس می‌گیریم این دیگر هندسه اقلیدس نیست که لازم باشد جلسات و ساعات عدیده در این مطالعه شود سابق می‌گفتند از صد تومان سی تومان حالا می‌گویند از یک من چهار قران یک ماده دیگر هم اضافه شده است که تنباکو و توتونی که به خارج می‌رود از مالیات معاف است باقی دیگرش عین همان قانون است و اگر اختلافی داشته باشد در عبارت است و مالیات جدید و تحمیل جدیدی نیست و آن طوری که آقای آقا شیخ جلال خیال می‌کنند نیست و یک امر فوق‌العاده نیست همان قانون سابق است و چیز تازه‌ای نیست
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات. آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی - بنده اصولاً موافقم که بهترین مالیاتی که گرفته می‌شود یعنی بایستی گرفته شود مالیات است که از دخانیات و امثال آن گرفته شود چون استعمال دخانیات از جمله چیزهایی نیست که قوام وجود مردم مبتنی بر آن باشد مردم هم می‌توانند هر قدر بر قیمتش افزوده شد کمتر استعمال کنند در این موضوع چندان اشکال ندارم ولی در خصوص این که حالا این لایحه به فوریت آمده مخالفم در اطرافش کاملاً نتوانستیم و نخواهیم توانست یک مطالعات دقیقی کرده باشیم که من بعد مثل سایر اموری که به فوریت گذراندیم و بعدش اسباب ندامت شد و برگشت شد نشود.این هم یک موضوعی است که گذشته و دیگر هر چه بنده عرض می‌کنم بی‌فایده است لیکن عرض بنده این است سابق بر این قانونی ما گذرانده بودیم که صدی بیست بگیرند. مثلاً تنباکویی که توده ملت یعنی اکثریت مردم استعمال می‌کنند سر خرمنش یک من قران یا دو قران قیمت دارد و صدی بیست از آن گرفته می‌شد از یک من یک عباسی گرفته می‌شد و از یک من دو قران دو عباسی همین طور هر چه قیمتش بیشتر می‌شد مالیاتش هم زیادتر می‌شد ولی حالا مطابق این لایحه به جای یک عباسی یا دو عباسی یا ده شاهی چهار قران گرفته می‌شود.آقای وزیر مالیه می‌فرمایند اهمیت ندارد همان قانون سابق است طوری نشده فقط حالا از وزن گرفته می‌شود. خیر آقا سابقاً صدی بیست بوده و حالا صدی سیصد گرفته می‌شود مسئله خیلی هم تفاوت ندارد!! باز هم بنده موافقم و مخالف نیستم مشکل بنده این است که باید عایدی دولت زیاد شود و از آن طرف در خرج هم تقلیل حاصل شود لیکن به شرط این که این دو مسئله توأماً صورت بگیرد نه این که عایدی زیادتر بشود و در عین حال این عایدی در یک جایی مصرف شود که ملت از آنها استفاده نکرده باشد.مثل این که بنده از روی حدسی که زده‌ام بیست و سه میلیون مالیات از روی بودجه گرفته می‌شود و تقریباً بیست میلیون هم اضافه بر بودجه به اسامی مختلف از مردم پول گرفته می‌شود و قطع دارم به استثنای آن پولی که در راه قشون صرف می‌شود باقی‌اش حقیقتاً نمی‌توانم بگویم در راه مصالح عمومی خرج شده بنده که نمی‌دانم.اطلاع ندارم شاید! چه عرض کنم حالا اگر چنانچه دولت این مالیاتی که می‌خواهد اضافه کند یعنی به جای یک من دو عباسی و ده شاهی یک من چهار قران بگیرد اگر نشان می‌دهد که من این ازدیاد و اضافه عایدی را برای ازدیاد و اضافه عایدی را برای ازدیاد و توسعه قشون می‌خواهم برای خرید کشتی بخاری جهت حفظ خلیج فارس می‌خواهم برای این می‌خواهم که اراضی خوزستان را مشروب نمایم که عایدی سرشاری در آتیه برای دولت و ملت داشته باشد یا می‌خواهم راه شوسه دایر بکنیم یا برای مقدمه راه‌آهن می‌خواهم بنده بر روی سر می‌گذاشتم و به جای یک من چهار قران تصویب می‌کردم یک تومان گرفته شود لکن قطع دارم این پولی که می‌گیرند اولاً در بودجه که آخر سال یا اول سال می‌آورند باز ما همان کسر بودجه را خواهیم داشت. نه تنها این مبلغ که شاید یک کرور اضافه عایدی‌اش می‌شود اگر چنانچه پنج کرور هم اضافه شود با این ترتیب جریان اموری که ما داریم هر ساله کسر خواهیم داشت.دیروز بود که در کمیسیون بودجه تصمیم گرفتند که به اصطلاح اشل حقوق درجه اولی بیست و نه تومان باشد. بعد وقتی که آمد اینجا در مجلس مطرح شد هم از طرف دولت و هم از طرف بعضی از نمایندگان گفته شد که سی و دو تومان بشود و شده چیزی هم نبود تقریباً یک دو کرور بیشتر تفاوتش نبود. همچنین شاید بودجه جدید که می‌آید یک دلایلی اقامه شود که ارزاق گران است و نسبت حقوق درجه اول چهل تومان باشد همچنین سایر حقوق‌ها هم زیاد شود در صورتی که بنده آنچه اطلاع دارم و مسلم این است که در سایر ممالک استخدام دولت حقوقش از سایر جاها کمتر است. اما بعکس در مملکت ما مستخدمین دولت خیلی کمتر کار می‌کنند و بیشتر حقوق می‌گیرند. حالا این هم باز خارج از موضوع است.
(یک نفر از نمایندگان - صحیح است)
همین قدر خواستم این مسئله را عرض کنم و استدعا کنم که دولت به من محض اطمینان حاضرم بگوید که ما این اضافه مالیاتی را که می‌گیریم یا برای ازدیاد قشون است یا برای مونیسیون قشون است یا به جهت یکی از مؤسسات عام‌المنفعه است. بنده هیچ مخالفتی ندارم و اما در خصوص موادش گمان می‌کنم درست مطالعه نشده و در آتیه دچار اشکالات می‌شویم.آقایان می‌گویند که خیلی ما اخلاق به خرج داده‌ایم که پول از زارع نمی‌گیریم. خیلی عجیب است! بالاخره این پول از آن کسی که این تنباکو را مصرف می‌کند گرفته می‌شود تاجر و زارع و ادار هیچ یک از اینها از کیسه فتوت خودشان تأدیه نمی‌کنند. این مالیات بالاخره تحمیل می‌شود بر جنس و براصل قیمت جنس و بر آن کسی که می‌خرد چه تفاوت می‌کند از زارع گرفته شود یا نشود. به علاوه ملاحظه بفرمایید چطور ممکن است عملی کردن این مسئله.یک تنباکویی فرض بفرمایید از محل کشت و زرع حمل می‌شود برای شهر. صاحب مال یا چاروادار دم دروازه که می‌رسد مأمور دولت جلویش را می‌گیرد مالش را هم ضبط می‌کند و میگوید یک من چهار قران بده. حالا چطور باید این مالیات را بدهد؟ این مال باید آنجا باشد و صاحبش برود پول تهیه کند یا تنباکویش را بفروشد و بیاید بدهد؟ قیمت تنباکو یک من یک قران یا سی شاهی است چطور برای هریک من چهار قران تهیه کند و بدهد؟ این را بنده نمی‌فهمم.به علاوه بنده گمان می‌کنم یک همچون پول‌هایی که شما نقد و عاجل بخواهید از مردم بگیرید وجود نداشته باشد. بنده امسال تلگرافاتی داشتم که رعایا و مالکین استدعا کرده بودند از وزارت مالیه که ما به جای مالیات از اجناسی که داریم بدهیم چون پول هیچ نداریم. گندم داریم، جو داریم، خرما داریم این هستی ما است به هر قیمت که می‌خواهند عوض مالیات بردارند. پول از ما می‌خواهند ما پول نداریم جنس‌مان را هم نمی‌توانیم به جایی حمل کنیم.آن وقت اگر بدهند که متمردند اگر هم بدهند از کجا بدهند؟ پولی که در بین نیست. غرض این است که یک فکری در اطراف این قضایا بکنید که این قانون عملی بشود و من بعد مجبور نشوید یا آن را نسخ کنید و یا بعضی مواد آن را تغییر بدهند.
رئیس - آقای رهنما (اجازه)
رهنما - بنده موافق هستم که در این قسمت البته یک مذاکراتی بشود و همین طور که بنده موافق هستم البته یک مخالف هم حق دارد مخالفت خود را اظهار کند. ولی در اینجا این مسئله را باید طرف توجه قرار داد که البته مالیات وقتی وضع می‌شود که طرف احتیاج و ضرورت باشد و هر وقت دولت احتیاج داشته باشد کسر بودجه یا کسر عایدش را تأمین کند آن وقت باید مالیات وضع کرد.این مالیات برای جبران کسر بودجه هم گاهی طوری به مجلس لوایحش می‌آید که فوریتش ضرورت ندارد. مثل مالیات تصاعدی که لایحه‌اش می‌آید و می‌رود به کمیسیون‌های مربوطه و مدتی معطل می‌شود و بالاخره یک راپورتی به مجلس می‌دهند و در مجلس مطرح می‌شود. ولی این لایحه این طور نیست. احتیاج مالی، احتیاج اقتصادی، وضعیت بودجه امسال و سال آتی تمام اینها ایجاب می‌کند که یک مالیاتی به فوریت تصویب شود که از یک ضررهای دیگری جلوگیری شود.در اینجا لایحه وقتی فوریتش تصویب شد دیگر نمی‌توان گفت که چرا این مسئله به فوریت می‌گذرد و چرا بایستی یک مالیاتی که به طبقات غیر از طبقه رنجبر و زارع تحمیل می‌شود باید عجله بگذرد. اساساً این مالیات را باید ببینیم چیست و از جیب کی بیرون می‌آید کسی که سیگار می‌کشد. کسی که تنباکو استعمال می‌کند باید این مالیات را بدهد و اگر استعمال نکند نه می‌میرد نه سکته می‌کند نه بالاخره ناخوش می‌شود تریاکی هم بالاخره تریاکش را ترک می‌کند و نمی‌میرد. بنابراین مالیات بر سیگار، توتون، مالیات هر یک مسئله حیاتی نیست و یک کشمکشی را در مملکت ایجاد نمی‌کند. احتیاج ایجاب کرده است که یک مالیاتی وضع شود اگر نشود بودجه که ما این قدر اصرار داریم بگذرد دچار اشکال می‌شود وقتی یک دوازدهم می‌آید به مجلس و شاید با صعوبت تلقی می‌شود برای کسر بودجه است باید بودجه سال آتیه تهیه شده مرتب شده و به مجلس بیاید مالیات را اگر نگذارنند و نیاورند به مجلس کسر بودجه پیدا می‌شود آن وقت هم اگر در ردیف ستون عایدات بنویسند که گفته می‌شود جزو تصویب نشده‌ها است اگر هم نیاورند که گفته می‌شود راه‌آهن می‌خواهیم بسازیم و فلان مسئله باید فلان طور بشود. پس این فکر را باید کرد که وقتی ما می‌خواهیم یک کاری بکنیم ببینیم آن را به چه شکل و چه صورتی باید در بیاوریم. از اینها گذشته این مسئله در سال جدید که ما می‌خواهیم داخل آن بشویم یک قسمت مهمی است که اساس بودجه روی آن قائم است و اگر ما این مالیات را تصویب نکنیم وضعیت بودجه‌مان خوب نخواهد شد آن وقت ما می‌افتیم به یک دوازدهم و اسباب زحمت دولت و مجلس فراهم می‌شود.پس بنابراین این مسئله یک مسئله‌ای نیست که حتی تظاهر به مخالفت آن هم یک چیز معلونی باشد بلکه تا یک اندازه تظاهر به موافقتش در نزد افکار عمومی عنوان دارد زیرا اگر این مالیات را بر آن طبقه ناتوان و رنجبر وضع می‌کردند. البته شاید تظاهر به مخالفتش مفید بود ولی آن کسی که سیگار می‌کشد و سیگار جزو فضولات زندگانی است از کجا بهتر از این مالیات برایش پیدا کنند که باری هم بر روی دوش مردم نباشد.از طرف دیگر هم در ماده شش و هفت دارد که نسبت به توتون‌هایی هم که از خارج می‌آید به یک شکلی که تقریباً نزدیک به همین مالیات خواهد بود بر آنها گمرک وضع می‌شود. اینها می‌فهماند که علاوه بر مسائل اقتصادی که امروز ما مبتلا هستیم شاید در نظر گرفته شده که اساساً برای توتون و تنباکوی ایران قدم‌های مفیدی برداشته شود و شاید اگر ما این شکل بکنیم آن وقت توتون و تنباکوی جاهای دیگر صرف نکند که بیاید اینجا و دولت البته صدی صد و صدی پنجاه مالیات بر توتون‌هایی که از خارجه به اینجا می‌آید می‌بندد.پس بنابراین در این قسمت نه از نقطه‌نظر تظاهر مخالفتش یک عنوانی دارد بلکه از نقطه‌نظر مملکت هم مفید است. ما باید بدانیم که بالاخره اگر بودجه ما تعادل نکند اسباب زحمت ادارات می‌شود و اسباب زحمت مردم و مجلس و مستخدم و عضو اداره خواهد شد و اگر ما حقیقتاً این قدم را برداریم یک کمک بزرگی به دولت کرده‌ایم و بودجه‌اش را در ماه حمل و ثور زود تهیه نموده و به مجلس می‌آورد و مطمئن است که یک همچون مالیاتی تهیه کرده است که اگر کسر بودجه داشته باشد تأمین می‌کند و اگر این کار را نکنیم بودجه فلج می‌شود و اگر ما مالیاتهایی که می‌آید بارش هم بر دوش رنجبرها نیست و بر یک تفنن زندگانی است بالاخره اگر بر آن هم ما اجازه ندهیم مالیات وضع شود کار مملکت پیشرفت نخواهد کرد.در مجلس که نباید اصولاً وقتی لایحه مالیات می‌آید بعضی از وکلا این قدر مقاومت بکنند. مالیات را باید کسانی که توانا هستند بدهند برای این که مملکت‌شان حفظ شود و اداره شود. پس بنابرین بنده معتقدم در این قسمت آقایان موافقت بفرمایند که این لایحه زودتر تصویب شود تا در بودجه‌هایی که برای ماه‌های بعد حاضر می‌شود و می‌آید به سهولت حل بشود و برود و این قدر هم وقت ادارات صرف عدم تعادل بودجه که الان پیدا شده نشود و این راه عملی را که پیش گرفته‌ایم برویم تا ببینیم به کجا می‌رسیم.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - پیشنهادی هم در این موضوع رسیده آقایانی که رأی به کفایت مذاکرات می‌دهند قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
نایب رئیس - تصویب شد ماده اول مطرح است.(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱ - از کلیه اقسام و انواع توتون و تنباکویی که از خاک ایران به عمل می‌آاید و برای استعمال تهیه شده مالیات دخانیات مأخوذ می‌گردد.
نایب رئیس - آقای دامغانی مخالفید؟
دامغانی - بله
نایب رئیس - بفرمایید.
دامغانی - البته ممکن است دولت در بعضی از مواقع یک احتیاجات فوری پیدا کند به یک مسائل مالی و لوایحی به مجلس بیاورد و تقاضای فوریت نماید مجلس هم که آن دولت طرف اعتماد او است البته موظف است حل آن اشکال را بکند لیکن بایستی در مواد یک مطالعاتی هم بشود که پس از مطالعات لایحه به طوری بگذرد که یک وقتی اسباب ندامت برای مجلس و دولت فراهم نشود.یعنی یک مشکلات و محظوراتی را ایجاد نکند. این قسمت را هم عرض کنم که بنده اساساً برخلاف رأی بعضی نمایندگان معتقدم که اگر کلیتاً دولت در لایحه ممیزی هم از مردم عوض جنس پول بگیرد با یک قیمت متوسط عادلانه‌ای برای مردم بهتر است برای این که الان مخصوصاً در ولایات می‌بینم که جنسی را که می‌خواهند بگیرند مردم دچار چه مشکلاتی هستند و باید از دهات یک فرسخی دو فرسخی و پنج فرسخی جنس خود را بار کنند بیاورند در شهر در انبار یا در جای دیگر به انباردار تحویل بدهند آن وقت دچار مشکلاتی هم می‌شوند از قبیل این که افتش زیاد است خاکش زیاد است سنگ دارد دچار این چیزها می‌شوند. حالا اگر مأمورین هم خدای ناکرده دزد باشند معلوم است دیگر چه اشکال‌تراشی‌هایی برای مالک و رعیت که آن جنس را بدهکار هستند می‌کنند. پس اگر اساساً به یک قسمت متوسطی از مردم مالیات گرفته شود بهتر از ترتیب حالیه است.یعنی هم مالک و رعیت راغب‌تر است که پول بدهد و هم برای دولت باصرفه‌تر است. برای این که محتاج به فروش و تسعیر نیست و ضمناً هم گرفتار یک تقلبات و دزدی‌هایی نمی‌شود و مخارج انبارداری هم از بین می‌رود.همچنین در تنباکو و توتون نسبت به همین مالیاتی که چند سال قبل وضع شده و مردم هم دارند می‌دهند اگر درست توجه بشود به زارعین تنباکو و توتون معلوم می‌شود که چطور مبتلا به تقدیم هستند و چه ابتلائاتی دارند و خیلی ممنون هستند از این که تسعیر بشود و از هر منی یک مقدار پولی گرفته شود و اما اشکالاتی که آقای کازرونی می‌فرمایند که مصارفش چیست؟ اینها البته صحیح است منکر این هم بنده نیستم که در بعضی وزارتخانه‌ها افراط و تفریط هست یعنی تشکیلات زیاد است و تشکیلات وسیعی در بعضی وزارتخانه‌ها هست که باید دولت در نظر بگیرد و آنها را کوچکتر بکند لیکن در این موادی که نوشته شده است بنده مخالفم و معتقدم بر این که باید یک اصلاحاتی بشود.مثلاً از تنباکو وقتی که بنا شد یک من چهار قران گرفته شود.
یک نفر از نمایندگان - آقا ماده اول است
شریعتمدار دامغانی - در ماده اول بنده حق دارم در کلیات حرف بزنم از تنباکو وقتی می‌خواهند یک من چهار قران بگیرند. اصلاً بعضی تنباکوها هستند که یک من سه قران قیمت دارد آن وقت نمی‌شود یک من چهار قران بگیرند و یک من یک قران هم علاوه بر قیمت خودش مالیات بگیرند همین طور اختلاف درجات آنها. یک توتونی هست قیمت یک من آن پنج تومان است از آن پانزده قران بگیرند یکی هم که ده تومان قیمت دارد از آن هم پانزده تومان بگیرند. این اختلاف فاحشی است و باید مجلس در نظر بگیرد که رفع این اختلاف را بکند که بالاخره این مالیات که نقدی می‌شود یک مقدار متوسطی فرض شده باشد و بر روی همه اینها به طور عادلانه تقسیم شود و اگر بخواهند از کلیه تنباکو خوب و بدش و گران و ارزانش یک من چهار قران بگیرند و همین طور از توتون پانزده قران یا یک تومان بگیرند به عقیده بنده غیر عادلانه است و باید این مسئله را تصحیح کرد در خاتمه هم از دولت تقاضا می‌کنم و استدعا دارم که با این همه مالیاتهایی که ملت قبول می‌کند کارگرها و مالکین و زارعین با بی‌صبری انتظار دارند که دولت یک لایحه هم برای اشیای تجملی تهیه کند و بیاورد به مجلس که همه مالیات‌ها را زارع و رعایا و ارباب و ولایات ندهند و یک قدری متجملین تهرانی هم شرکت داشته باشند.
بعضی از نمایندگان - صحیح است
نایب رئیس - چون در شور مواد رأی گرفته نشد و غفلت شد رأی می‌گیریم برای شور دوم مواد آقایانی که
وزیر فوائد عامه - بیرونی‌ها را هم دعوت کنید بیایند
نجات - عده کافی است برای رأی (چند نفر از نمایندگان داخل شدند)
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به شور موار آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد آقای تدین (اجازه)
تدین - آقای آقا شیخ جلال در ضمن مخالفت با کفایت مذاکرات این طور اظهار کردند که قانون باید بر طبق اراده ملت باشد بنده هم با این قسمت موافقم ولی مظهر اراده ملت مجلس شورای ملی است وقتی که مجلس شورای ملی یک قانونی را تصویب کرده است آن قانون را ملت تصویب کرده است اگر تصویب نکرد آن وقت معلوم می‌شود که بر طبق اراده ملت نیست آقای دامغانی یک قدری اشاره کردند به مشکلات سابق بنده هم می‌خواهم همین قسمت را عرض کنم. در این که مالیات دخانیات مدت‌ها بود طرف توجه مجلس شورای ملی شده بود تردیدی نیست تا این که در دوره سوم در نهم برج میزان ۱۳۳۳ قانون مجلس شورای ملی در آن تاریخ وضع کرد و در آن قانون یک ترتیبی اتخاذ کرده است برای گرفتن مالیات از دخانیات که برای این که بیشتر توجه آقایان را جلب کنم ماده مربوطه به این قسمت را که ماده دوم آن قانون است قرائت می‌کنم.
ماده ۲ - مالیات دخانیات مذکوره در ماده اول که از عوارض غیرمستقیم است از قرار صد سی از قیمت دریافت خواهد شد در صورتی که در تعیین قیمت تنباکو و توتون مابین مالیات بده و مأمورین مالیه اختلافی حاصل شود. صد سی از عین جنس دریافت خواهد شد مالیات مقرره نسبت به سیگار از قرار صد بیست است. ملاحظه می‌فرمایید در این قانون را قرار داده است که از قرار صد سی از قیمت دریافت کنند یک خروار تنباکو را تقدیم کنند ببینند چند تومان ارزش دارد صدی سی از قیمتش بگیرند.اینجا اول اشکال است یعنی مسئله قبول کردن قیمت اول مرحله اشکال است طبعاً مأمور مالیه میگوید قیمت این تنباکو این قدر است مالک تنباکو میگوید خیر کمتر است این امر طبیعی است که همیشه محض فرار از تأدیه یک وجهی هی آن کسی که مؤدی است قیمت را کمتر میگوید و طبعاً که اختلاف ایجاد شد محتاج به مقوم می‌شود و از کشمکش‌های زیاد یک قیامی برای تنباکو و توتون و چپق و سیگار ترتیب داده می‌شود که بالاخره به نفع دولت تمام می‌شود و مشکلاتی هم برای مؤدیان مالیات تولید می‌شود ده سال است که این قانون در جریان است در این ده سال در ضمن تجربیاتی که وزارت مالیه کرده است این طور معلوم شده است که این قانون مشکلاتی دارد بنابراین با نظریه و موافقت دولت به مجلس شورای ملی پیشنهادی کرده است که این لایحه امروزه باشد و این لایحه در واقع قانون ده سال قبل است و یک مالیات جدید است.در این قانون جدید که مطرح است ملاحظه می‌فرمایید که دیگر هیچ گونه اختلافی از نقطه‌نظر تقویم و تعیین قیمت تنباکو و توتون بین مأمورین مالیه و مؤدیان مالیات حاصل نخواهد شد. بنابراین تمام مشکلاتی که تاکنون موجود بوده است آن مشکلات از این تاریخ به بعد وجود نخواهد داشت.آقای دامغانی فرمودند به دلیل این که تنباکو انواع و اقسام دارد خوب است یک قسمت نقدی متوسط پیدا کنیم. بنده عرض می‌کنم پای قیمت که میان می‌آید باز همان اشکالات که در این قانون ده ساله بوده است الان هم موجود می‌شود این قیمت را کی معین کند؟ قیمت را مالیه معین کند تنها؟ مؤدی مالیات تنها قیمت را بگوید یا هر دو؟ باز مشکلات این قانون باقی است و همان اختلافات و همان مقومین.یعنی در بعضی از نقاط به واسطه پیشرفت کار خودشان مؤدیان مالیات اقداماتی می‌کنند و کار به آنجا می‌رسد که مقوم از طرف آنها معین خواهد شد و بالاخره عکس قضیه حاصل می‌شود و باز همان مشکلات و محظورات به حال خودش باقی است. بنابراین برای اصلاح آن قانون سابق این ترتیب در نظر گرفته شده است که مالیات نقدی باشد بدون این که عنوان قیمت و تقدیمی در بین باشد. نهایت می‌فرمایید تنباکوی یک من دو قرانی و سی شاهی را اگر بخواهیم یک من چهار قران از آنها بگیریم اجحاف نیست.اولاً تصور می‌کنم آن تنباکویی که یک من دو قران و سی شاهی باشد مصرف داخلی نداشته باشد و غالباً این جور تنباکو به خارجه حمل می‌شود و به علاوه در مقابل آن خودتان تصدیق می‌کنید که امروزه مصرف تنباکو در این مملکت نسبت به مصرف توتون چپق تقریباً عشر شده است و توتون چپق هم نسبت به توتون سیگار آن توازن سابق را ندارد و آن هم محل استعمالش امروزه نسبت به سنوات سابق کمتر شده برای این که عده زیادی در سابق توتون چپق می‌کشیدند و حالا تبدیل به سیگار کرده‌اند و اگر چنانچه نسبت به یک قسمت از تنباکو یا توتون چپق که کم قیمت است این مسئله منظور بشود. ولی غفلت نفرمایید از آن تنباکویی که یک من یک تومان و دو تومان است تا این که می‌رسد به یک من پنج تومان و شش تومان و وقتی که بنا شد در تنباکوی یک من سه تومان و چهار تومان یک من چهار قران از مؤدی و مالکش بگیرند کاملاً به نفع مؤدی است و به هیچ وجه به ضرر مؤدیان مالیات نیست. در صورتی که ترتیب سابق را اگر بخواهند منظور کنند و این اشکالات را اگر نمی‌داشت عایدات دولت از این راه بیشتر بود. مثلاً توتون چپق پست‌ترین توتون‌هایش امروز مابین دوازده و بیست قران است. توتون عمل آورده را عرض نمی‌کنم چون ممکن است توتون‌های چپق دو تومان و سه تومان و چهار تومان قیمت دارد تا می‌رسد به هشت تومان و نه تومان.بنابراین وقتی که این توتون پست را شما می‌خواهید با توتون اعلی مقایسه کنید. اگر در اینجا این قیمت را از آن بگیرند تلافی‌اش نسبت به آن توتون‌های گران قیمت می‌شود و کاملاً به صرفه مؤدیان است و به علاوه به هیچ‌وجه نمی‌شود اینجا یک ترتیبی را اتخاذ کرد که بگوییم مثال توتون پست فلان مبلغ و متوسط فلان مبلغ و اعلی یک من فلان قدر است.این از نقطه‌نظر فکر شاید یک قدری به نظر درست بیاید اما از نقطه‌نظر عمل باز هم همان مشکلات هست. خوب تشخیص توتون وسط و اعلی باز با کی است. اگر در قانون این حق را کاملاً به وزارت مالیه بدهند ممکن نیست عملی بشود و طرف قبول نمی‌کند و اگر به طرف این حق را بدهید البته تشخیص قیمت کمتری می‌دهد و همیشه توتون اعلی را برای این که کمتر بدهد میگوید متوسط است و توتون متوسط را میگوید پست است و باز محتاج خواهد شد به شخص و اهل خبره و حکمیت دو طرف یا یک طرف و باز همان اشکالات قانون اول باقی است به این جهت در عالم فرض و خیال می‌شود یک چیزهایی را گفت ولی از نقطه‌نظر عمل این فکر عملی نیست بنابراین بنده تصور می‌کنم که اگر قانون سابق (بنده حساب کردم) یک قدری این مشکلات را نمی‌داشت و کاملاً عملی می‌شد عایدات دولت بیشتر بود.از این لایحه که فعلاً مطرح است ولی چون این مشکلات را دارد محض این که این اشکالات برطرف شود و کمتر تحمیلات به مؤدیان مالیات بشود. بالاخره بهترین طرف را در نظر گرفته‌اند از همه اینها می‌گذریم اگر شما در نظر بگیرید و متوقع باشید یک قانونی وضع شود یا یک لایحه قانونی که مشتمل بر موادی باشد به طوری که نسبت به تمام افرادی که مشمول آن قانون باشند واقعاً عادلانه باشد این ممکن نیست.باران رحمت الهی به قول معروف می‌آید اما در این ضمن خانه فلان بیوه‌زن را هم خراب می‌کند. فلان دیوار شکسته فلان کس را هم خراب می‌کند نهایت در وضع قانون باید رعایت کرد که نسبت به اشخاصی که مشمول آن قانون هستند یعنی اکثریت و اقلیت آنهایی که مشمول آن هستند عادلانه باشد و به این جهت بنده تصور می‌کنم که این قانونی که از طرف دولت پیشنهاد شده است عادلانه است. یک تیکه دیگر را هم عرض کنم در آخر آقای دامغانی فرمودند خیلی علاقه دارند به این که لوایحی برای اشیای تجملی و لوکس به مجلس بیاید این اولش است آیا این جزو ضروریات زندگی است بنده، جنابعالی و دیگری واقعاً اگر استعمال دخانیات نکنیم می‌میریم؟ به علاوه این مواد سمی دارد و نیکوتین دارد سینه را خراب می‌کند و شخص را مبتلا به هزار قسم امراض داخلی می‌کند که آقای امیراعلم بهتر می‌دانند نتیجه‌اش چیست؟
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است؟
نایب رئیس - راجع به کفایت مذاکرات مخالفی نیست؟
آقا شیخ جلال - این وضع مالیات بر دخانیات به این شکل مستقیم و غیرمستقیم قسمت عمده ضررش به هم‌ولایتی‌های ما و تمام قسمت‌های غرب که در آنجا زیاد علاقه دارند می‌خورد...
نایب رئیس - آقا در کفایت مذاکرات بفرمایید.
آقا شیخ جلال - این است که بنده کاملاً اطلاع دارم و اتفاقاً در آن قسمتی که بنده مخالفم هیچ کدام از آقایان اظهار عقیده نفرمودند این است که بنده اجازه می‌خواهم عقیده خودم را راجع به این ماده عرض کنم یعنی در واقع کسانی که علاقه‌مند هستند عقاید خودشان را اظهار کنند آن وقت اکثریت مجلس هر چه حکمیت کرد همان مطاع است.
بعضی از نمایندگان - رأی بگیرید.
نایب رئیس - عده کافی نیست برای رأی اجازه می‌فرمایید چند دقیقه تنفس داده شود؟
رئیس‌الوزرا - حقیقتاً وضع مجلس امروز اسباب کمال یأس برای دولت فراهم کرد و واقعاً هیچ انتظار اصلاحات در امور مملکتی نمی‌رود بنده که خداحافظ می‌کنم خود دانید.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
نایب رئیس - قبل از تنفس راجع به ماده اول مذاکرات شد و چون پیشنهاد کفایت مذاکرات شد و عده برای رأی کافی نبود اخذ رأی موکول به بعد از تنفس شد.
وزیر مالیه - باید عرض کنم که هیئت دولت هیچ اصرار ندارد به این که مذاکرات کم بشود اگر آقایان میل دارند مذاکرات زیادتر بکنند که مطلب بیشتر روشن بشود ما هیچ حرفی نداریم اختیار با آقایان است اگر هم می‌خواهید رأی بگیرید بسته به نظر آقایان است...
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات...
آقا شیخ جلال - بنده مخالفم با کفایت مذاکرات.
یک نفر از نمایندگان - با کفایت مذاکرات مخالف هستید.
نایب رئیس - مخالف قبل از تنفس مخالفت خود را اظهار کرد. رأی گرفته می‌شود چنانچه مجلس تصویب نکرد البته مذاکرات اعاده خواهد شد. آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
نایب رئیس - معلو م می‌شود کافی است. رأی گرفته می‌شود به ماده اول.
آقا شیخ محمدعلی - ما اصولاً ماده اول را نمی‌دانیم چیست؟
نایب رئیس - دو مرتبه می‌خوانند. (به شرح سابق قرائت شد)
نایب رئیس - آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثریت برخاستند)
نائب رئیس - تصویب شد ماده دوم. (به شرح ذیل خوانده شد)
ماده ۲ - مالیات دخانیات مذکوره در ماده اول از قرار منی چهار قران از تنباکو منی یک تومان از توتون چپق منی پانزده قران از توتون سیگار اخذ خواهد شد.
نایب رئیس - آقای آقا شیخ جلال
آقا شیخ جلال - مخالفت بنده با این لایحه روی یک اصل مسلمی است که خیال می‌کنم تمام دنیا این اصل را قبول کرده‌اند و آن اصل این است که جزیه از مردم گرفتن متروک است و دولت‌های وقت بایستی اول مخارج ضروری را برای مملکت معین کنند پس از آن روی احتیاجات جامعه وضع مالیات کنند و به همین فلسفه بنده مع‌التأسف به عقیده خودم با اصل وضع این مالیات مخالف بودم و مخالفت خود را خواهم کرد. زیرا هنوز دولت مخارج را برای ما معین نکرده و بها نگفته است که این پول را برای چه می‌خواهیم. آنچه مملکت محتاج آن است و پول‌هایی برای آن داده است و می‌دهد و طرف توجه است و واقعاً قبول دارد. یک قسمت راجع به تأمینات مادی این مملکت است که به وسیله قشون و قوای تأمینات به عمل می‌آید و خوشبختانه عایدات ارضی به ضمیمه گمرک برای این مخارج کافی است. زیرا گمرک تقریباً در حدود شش یا هفت کرور عایدی دارد مالیات ارضی هم با ممیزی می‌رسد به ده پانزده کرور بنابراین نه میلیون الی یازده میلیون را که ملت و دولت تخصیص داده است برای قسمت تأمینات این مالیات کفایت می‌کند و زیاده از این چون که ما نمی‌دانیم مصرفش چیست و هنوز دولت مصرفش را معین نکرده نمی‌توانیم تصویب کنیم. آقای وزیر مالیه فرمودند وضع این مالیات برای کسر بودجه سنه آتیه است بدیهی است هنوز بودجه نیامده است که ما بدانیم آیا کسر داریم یا نداریم ما وقتی که ملاحظه می‌کنیم و بودجه این سنه ۱۳۴۳ را نگاه می‌کنیم می‌بینیم که ارقام برجسته‌ای خرج یکی قشون و تأمینات است. این قسمت را بنده عقیده‌ام این است که مطابق ترتیب امسال مال سال آتیه را هم طور علیحده رأی بدهیم و اما راجع به سایر قسمت‌هایی که هنوز وجود و بقای‌شان برای مملکت محرز و مسلم نیست بنده نمی‌توانم از طرف خودم یا دیگران اظهار عقیده کنم و بگویم که ما بیاییم یک مالیاتی وضع کنیم پس مخالفت بنده یکی روی این اصل است که باید آن مالیاتی که مردم می‌دهند برای خرج‌های ضروری این مملکت باشد. یکی دیگر از خرج‌های ضروری این مملکت قسمت معارف است که تقریباً صد هزار تومان صرف معارف می‌شود و در حدود همان یازده ملیون خرج تأمینات می‌شود حساب کرد و مابقی که سیزده الی چهارده ملیون است معلوم نیست مصرفش چیست و مصارفش برای این مملکت چیست! بنابراین بنده این مخارج را زائد می‌دانم و به علاوه نباید یک مالیات جدیدی وضع شود. چیز دیگری که بنده را به مخالفت با این قانون واداشته است این است که بنده اهل نهاوند هستم یک قسمت عمده نهاوند که بدبخت‌ها اسیر و گرفتار اشرار شده‌اند و چیزی که از آنها مانده همین مسئله تنباکو است و قیمت تنباکو در آنجا حد اعلایش از ضروری هفت تومان است الی بیست تومان آن وقت این مالیات میگوید کسی که یک من تنباکو دارد قیمتش سی شاهی بیشتر نیست یا کمتر یا بیشتر باید چهار قران بدهد. بدیهی است که این وضع مالیات وجه من الوجوه عادلانه نیست و از طرف دیگر آقایان که در قسمت غرب هستند می‌دانند قسمت عمده توتون خوبی که در آنجا می‌آید از یک قسمت بین‌النهرین و کردستان عثمانی می‌آید و اگر بنا شود این مالیات وضع شود سبب می‌شود که به کلی عایدات داخلی ما از بین می‌رود و تنباکو و توتونی که مال خارجه است به مصرف می‌رسد. این است که بنده در روی این دو اصل با این لایحه مخالفم و عقیده‌ام این است که اصلاً این لایحه نباید وضع شود.
ناصرالاسلام - آقا این مذاکرات در کلیات است ما وارد مواد شده‌ایم.
آقا شیخ جلال - این مخالفت بنده بود راجع به اصل وضع مالیات عموماً و وضع این مالیات خصوصاً و اما در ماده دوم که نوشته است هر کس یک من تنباکو دارد بایستی چهار قران بدهد بنده خیال می‌کنم اگر آقایان مراجعه کند به تجار تنباکو فروش تصدیق می‌فرمایید که یک قسمتی در یزد. کاشان. نهاوند. خرم‌آباد. گلپایگان و تمام اینجاها تنباکو یک من یک قران است الی دو قران و آن وقت یک عده اشخاصی که جنس‌شان را دو قران نمی‌خرند چگونه می‌شود تحمیل کرد که یک من چهار قران بدهند! نظر دیگری که به عرض آقایان می‌رسانم این است که حقیقتاً امروز در مملکت ما پول نیست. ممکن است بگوییم نصف عایداتی که دارند بگیرند اما جنس بگیرند زیرا در مملکتی که پول نیست اگر یک نفر کاسب یا زارع تحمیل کنیم و بگوییم تمام محصولت را بده بهتر از این است که گفته شود باید پول بدهید. چرا؟ برای این که جنس یک چیزی است که در قدرت او هست ولی با این ترتیب مجبور می‌شود عایدات دیگر و سایر مالیه خود را بفروشد و مالیات به دولت بدهد. این است که بنده با ماده دو مخالفم و یک پیشنهادی در این خصوص دارم که تقریباً توتون سیگار یک من دو قران و چپق یک قران و تنباکو یک من ده شاهی و در موقع پیشنهاد توضیحات خود را عرض می‌کنم.
وزیر فوائد عامه - از بیانات آقای آقا شیخ جلال اگر یک کسی مطلع نمی‌بود همچون ممکن بود درک کند که امروز مجلس شورای ملی تازه دارد یک مالیات جدیدی بر دخانیات وضع می‌کند و به این جهت ایشان مخالفت می‌فرمایند و می‌فرمایند این مالیات نباید وضع شود در صورتی که ایشان نباید فراموش کنند که این مالیات مدتی است در این مملکت هست و حقیقتاً اگر در لایحه‌ای که پیشنهاد شده است دقت کنند چند قوه اصلاح است که یک اصلاح مهمش تبدیل مالیات جنسی است نه نقدی. ممکن است البته در ضمن رسیدگی به مبلغی که در ماده دوم پیشنهاد شده است بعضی از آقایان اختلاف نظر داشته باشند. یعنی بفرمایید مبالغی که پیشنهاد شده است تناسب قطعی کامل با صدی سی و صدی بیست ندارد. شاید اگر فقط مذاکرات در همین زمینه بشود بعد از تبادل نظر و تعاطی فکر ممکن شود یک راه‌حلی که موجب موافقت نظر طرفین باشد به دست آورده ولی بالاخره باید بدانند که این مالیات تازه نیست و این اصل را نباید فراموش کرد و باید بدانیم که تبدیل مالیات جنسی است نه نقدی حالا وارد شویم در اعتراضاتی که آقای آقا شیخ جلال فرمودند. اولاً اسم مالیات را که از مردم اخذ می‌شود جزیه گذاشتند به عقیده من در یک مملکت آزادی اسم مالیات را نمی‌شود جزیه گذاشت. مالیات مساعدت و مشارکتی است که هر یک از افراد مملکت برای نگاهداری مؤسسات مملکت خودشان می‌نمایند و این جزیه نیست و از روی کمال رغبت و میل این را می‌کنند و باید هم بکنند. زیرا مؤسسات مملکت محتاج به خرج است و افراد حساس یک مملکتی نباید بگذارند مخارج مملکت‌شان از جاهای دیگر تهیه شود بلکه باید خودشان مخارج خود را تقبل کنند و وقتی این تقبل را کردند اسم مالیات را نمی‌شود جزیه گذاشت. یک اصل دیگری که به نظرشان مسلم بود و فرمودند این بود که ابتدا باید خرج معین شود بعد دخل. این اصل هم صحیح است و هم صحیح نیست این اصل صحیح است در ممالکی که تمام احتیاجات خودشان را در ضمن عمل پیش‌بینی کرده‌اند و متدرجاً تأمین کرده‌اند و آن وقت می‌خواهند احتیاجات فرعیه خودشان را تأمین کنند مخارج احتیاجات اصلیه و فرعیه خود را مرتب می‌کنند و بعد به تناسب آن خرج دخل پیش‌بینی می‌کنند اما در مملکت ایران هنوز این اصل نیست و این اصل غلط است در مملکت ایران که صدی و سی شش هزار تومان فقط خرج صیحه‌اش می‌شود. در مملکت ایران که ششصد هزار و خرده‌ای فقط صرف معارفش می‌شود. در مملکت ایران که قریب سیصد و پنجاه و شش هزار تومان خرج راه‌سازی آن می‌شود آیا می‌توان گفت که این مملکت عوائد اضافی لازم ندارد؟ پس بدون رسیدگی به اقلام خرج می‌توان گفت که این مملکت عایدی لازم دارد این مملکت عایدی خودش را باید ده مقابل عایدی امروز بکند و تا وقتی که ده مقابل امروزه نکند نمی‌تواند این مملکت به خودش اجازه بدهد که در طریق ترقی سیر کند. پس بنابراین این اصل هم که در سایر جاها حقیقتاً مسلم است که اول باید خرج را در نظر گرفت و بعد عایدات را پیدا کرد این اصل در مملکت ایران مصداق و وجود خارجی ندارد در مملکت ما باید سعی کرد عایدات را زیاد کرد. فرمودند مخارج ضروریه که هست فقط قسمت تأمینات است. بنده هم با ایشان موافقم. مخارجی که برای قوه تأمینه این مملکت می‌شود بر سایر مخارج مقدم است ولی تمام مخارج مملکتی هم منحصر به این خرج نیست. فرق است مابین خرجی که مقدم بر سایر مخارج است یا این که منحصر به همان خرج است. هیچ مملکت مشروط و هیچ دولتی نمی‌تواند بگوید که فقط یگانه خرج من مخارج قوه تأمینیه است بلکه مخارج ادارات مختلفه دیگر هم هست. همین طور که قشون لازم است همین طور هم راه و عدلیه لازم است همین طور که پلیس است همان طور مدرسه هم لازم است. همین طور که ژاندارم لازم است همان طور هم صحیه لازم است. مخارج تمام اینها را وقتی جمع کنید مخارج مملکتی می‌شود. پس با تصدیق به این اصل و با مسلم بودن این اصل که قوه تأمینیه و مخارج قوه تأمینیه مقدم بر سایر مخارج است ولی مخارج مملکتی منحصر به این خرج نیست و مخارج ادارات دیگر هم هست. بعد آقا وارد شدند در اصل مطلب و فرمودند که در بعضی جاها تنباکو و توتون قیمتش یک من یک قران و سی شاهی و دو قران است و ما می‌خواهیم یک من چهار قران و یک تومان و پانزده قران مالیات وضع کنیم. البته مقصود ایشان راجع به چهار قران تنباکو بوده است و فرمودند اگر یک من چهار قران وضع کنیم اسباب ترویج مال‌التجاره خارجه خواهد شد و غفلت از این فرمودند که در خود لایحه این مطلب پیش‌بینی شده است یعنی در لایحه ذکر شده است که دولت مالیات گمرکی را خواهد رساند به حد مالیاتی که از توتون و تنباکو داخله می‌گیرند برای این که اسباب تسهیل ورود امتعه خارجه فراهم نشود. پس از این نقطه‌نظر هیچ نوع تشویقی نسبت به واردات خارجه نشده و گمان می‌کنم این ماده کاملاً مقصود ایشان را تأمین نماید. دیگر این که فرمودند نظر به این که در مملکت پول نیست به این جهت زارع بیچاره قادر نخواهد بود که این مالیات گزاف را نقدی بدهد ولی اگر در یکی از مواد دیگر دقت می‌کردند ملاحظه می‌فرمودند که این مالیات نه تنها از زارع گرفته نمی‌شود بلکه از تاجر خرنده دست اول هم گرفته نمی‌شود پس ببینیم این مالیات از کی گرفته می‌شود؟ زارع تنباکوی خودش را جمع می‌کند و به هر قیمتی که دلش می‌خواهد به تاجری می‌فروشد آن وقت اگر توتون است باید بریده شود و اگر تنباکو است باید خشک شود و حاضر شور و به عبارت اخری از این راه‌های کوچک کوچک جمع می‌شود که دست یک تاجری که سرمایه از همه ما بیشتر است و برای آن تاجر هم دادن مالیات تحمیلی نیست و وقتی که موقع استعمال این تنباکو است آن وقت از آن شخص این مالیات را می‌گیرند پس در اینجا نه تحمیلی بر زارع شده است و نه تحمیلی بر آن خرنده اولی بوده است پس این اعتراض ایشان وارد نیست اعتراض دیگری که فرمودند این بود که اساساً این مالیات زیاد است. راست است من هم تصدیق می‌کنم که زیاد است اما ایشان نباید فراموش بفرمایند که تمام ملل مختلفه دنیا در برقرار کردن مالیات دو اصل را اتخاذ می‌کنند و این دو اصل نسبت به هم متضاد است یکی اصل تسهیلی است که در عین این که می‌خواهند یک حقی بگیرند. خود آن مال‌التجاره و محصول را نمی‌خواهند از بین ببرند و می‌خواهند نشر و استعمال آن را تشویق بنمایند و اگر فرض بفرمایید شما بخواهید مالیاتی بر گندم وضع کنید البته یا نباید مالیات بر گندم وضع کرد و اگر هم می‌خواهید وضع کنید باید قدری قلیل باشد که محسوس نباشد. یک اصل دیگر مالیات منعی است که مخصوصا مالیات زیاد بر بعضی چیزها تحمیل می‌شود که حتی‌الامکان کم شود نه این که تشویق شود و فقط در یک مورد تشویق می‌کنند و آن نسبت به صادرات است یعنی آن مال‌التجاره که اساساً برای مصرف داخله مضر است و هیچ دولتی مایل نیست آن را در داخله خودش استعمال کند ولی چون هیچ دولتی هم مقید نیست حفظ‌الصحه سایر ممالک را منظور و مراعات کند یک تسهیلاتی فراهم می‌کند که بتوانند آن را به خارجه حمل کنند یعنی همان اصلی که در لایحه منظور شده است یعنی تمام تنباکو و توتون که از خاک ایران به خارجه حمل می‌شود از این مالیات معاف شده است اما از نقطه‌نظر استعمال داخلی باید این مالیات را بگیرند. آقا می‌فرمایند این مالیات زیاد است خوب بدی این زیادی مالیات چیست اگر بدی‌اش این است که یک عده به واسطه گرانی توتون و تنباکو از کشیدن آن صرف‌نظر می‌کنند این که بسیار چیز خوبی است واگر دولت موفق شود یک مالیاتی برقرار کند که در ضمن این که فوائد خودش را زیاد می‌کند حفظ‌الصحه افراد مملکت را هم مراعات کرده باشد باید قدردانی کرد و باید یک همچون لایحه قانونی را استقبال کرد نه این که بگویید ما مخالفیم برای این که مالیات سنگین است. مگر این مالیات بر احتیاجات ابتداییه است که می‌فرمایید سنگین است مالیات بر توتون و تنباکو همان چیزی است که تمام ممالک دنیا ندارند صدی دویست مالیات بر آن وضع می‌کنند پس همان طور که عرض کردم نه تحمیل بر زارع و نه تحمیل بر خرنده دست اول است و نه از صادرات چیزی می‌کاهد بلکه آن را تشوین می‌کند ونه بر واردات خارجی چیزی می‌افزاید زیرا همان تحمیلی که بر محصول داخلی می‌شود و هم مناسب با حفظ‌الصحه مردم است
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است
بعضی از نمایندگان - کافی نیست
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب برخاستند)
نایب رئیس - معلوم می‌شود کافی است پیشنهادها بدواً قرائت می‌شود بعد یکی یکی مطرح می‌شود (به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد آقای مدرس: پیشنهاد می‌کنم به ماده دوم اضافه شود
تبصره - در صورتی که مالیات تنباکو یا توتون از نصف قیمت عادله آن جنس تجاوز نماید مالیات آن به نصف تنزل خواهد نمود
پیشنهاد آقای معظم‌السلطان: بنده پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به ماده دوم ضمیمه شود. در نقاطی که قیمت تنباکو از قیمت چهار قران کمتر است از قرار صدی پنجاه از عین تنباکو دریافت می‌نماید.
پیشنهاد آقای تهرانی: این بنده پیشنهاد می‌نمایم که مالیات بر توتون و تنباکو به طریق ذیل وضع شود.
- تنباکوی عالی یک تومان.
- متوسط شش قران.
- پست دو قران.
- توتون چیق عالی یک من دو تومان
متوسط یک تومان.
پست چهار قران.
توتون سیگار عالی ۲۵ قران
متوسط دو تومان
پست ۵ قران
پیشنهاد شاهزاده غلامحسین میرزا: بنده ماده دوم را این طور پیشنهاد می‌کنم از کلیه توتون و تنباکو معادل ۵۰ درصد قیمت مالیات دریافت می‌شود.
پیشنهاد آقای صدرالعلما: پیشنهاد می‌کنم که در بین توتون و تنباکوی اعلا و وسط و پست در اخذ مالیات فرق و تفاوت گذارده بشود و عادلانه تقسیم‌بندی نمایند
پیشنهاد آقای احتشام‌الحکما: در موضوع مالیات دخانیات بنده پیشنهاد می‌کنم صدی ۵۰ از خریدار گرفته شود
پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال: بنده پیشنهاد می‌نمایم توتون سیگار یک من دو دو قران.
چپق یک من یک قران.
تنباکو یک من ده شاهی.
پیشنهاد آقای اجاق: پیشنهاد می‌کنم در ماده دوم چنانچه صاحب تنباکو حاضر نباشد من چهار هزار بدهد نصف از تنباکو مختار باشد در دادن من چهار هزار یا نصف از جنس خود که تنباکو است
پیشنهاد آقای صدرالعلما: پیشنهاد می‌کنم که از توتون چپق اعلا یک تومان و از غیر اعلا پنج قران و از توتون سیگار اعلا یک تومان و از وسط پنج قران و از پست سه قران مالیات دخان گرفته شود.
پیشنهاد آقایان قائم مقام‌الملک و کی استوان: بنده پیشنهاد می‌کنم که مالیات سیگار به جای یک من پانزده قران یک من دوازده قران و یک من هشت قران نوشته شود: اعلی دوازده قران بقیه هشت قران
پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال: بنده پیشنهاد می‌نمایم که ماده دوم به طریق ذیل اصلاح شود، توتون سیگار صدی سی از عین. توتون چپق صدی بیست از عین تنباکو صدی بیست از عین.
ایضاً پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال: بنده پیشنهاد می‌نمایم که در ذیل ماده دوم اضافه شود. در هر محلی که قیمت تنباکو و توتون کمتر از ۴ برابر مالیات موضوعه است توتون سیگار منی ۶ قران.
توتون چپق منی دو قران.
تنباکو منی یک قران
پیشنهاد آقای قائم مقام: پیشنهاد می‌کنم توتون چپق قسمت منقسم شود: برای توتون چپق که از ارومیه می‌آید مطابق توتون سیگار مالیات وضع شود و برای بقیه توتون‌های چپقی کلیتاً که مخصوص زارعین و فقرا است چهار قران مالیات اخذ شود.
پیشنهاد آقای شیروانی: بنده پیشنهاد می‌کنم ماده دوم به طریق ذیل اصلاح شود:
ماده ۲ - از تاریخ تصویب این قانون دولت خرید و فروش توتون و سیگار و تنباکوی مصرف داخلی را به خود انحصار داده و صدی هفتاد و پنج به اسم مالیات بر قیمت آن خواهد افزود.
تبصره - مدت اجرای این ماده ۳ سال خواهدبود.
نایب رئیس - پیشنهاد شاهزاده غلامحسین میرزا و آقای احتشام‌الحکما هر دو یک مضمون است قرائت و مطرح می‌شود (پیشنهاد آقایان احتشام‌الحکما و غلامحسین میرزا به شرح سابق قرائت شد)
بعضی از نمایندگان - پیشنهاد آقای مدرس مقدم‌تر است.
نایب رئیس - پیشنهاد ایشان تبصره است بعد مطرح می‌شود. آقای غلامحسین میرزا (اجازه)
غلامحسین میرزا - بنده شخصاً معتقدم این لایحه را که دولت پیشنهاد کرده است که بر هر منی از تنباکو چهار قران مالیات وضع شود بر عایدات دولت افزوده نخواهد شد. به این جهت این پیشنهاد را کردم و تصور می‌کنم اگر از قیمت تنباکو صدی پنجاه دریافت کنند هم عایدات فعلی دو برابر می‌شود و هم مسئله تقدیم در پیش نخواهد بود
وزیر فوائد عامه - اگر شاهزاده غلامحسین میرزا به توضیحاتی که امروز صبح داده شد توجه می‌فرمودند این پیشنهاد را نمی‌فرمودند زیرا یکی از عللی که موجب پیشنهاد این لایحه شده است همین اشکال است زیرا در اینجا دولت دو اشکال دارد یکی این که یا باید دولت عین جنس را بگیرد آن وقت باید انباردار و تاجر تنباکو باشد و این فائده ندارد و اسبات زحمت برای دولت است برای این که دولت همیشه مجبور است بیزارشکنی کند و بازار توتون و تنباکو را بشکند که خودش تجارت کند پس اساساً باید معتقد شد که توتون و تنباکو را دولت جنس بگیرد بلکه مالیات دولت را نقدی داد و این اصل را هم باید عمومیت داد و اگر سابقاً مرسوم بوده است دولت در هر جایی انبار کاه و جو و ینجه و گندم و چه و چه داشته است آنها را هم باید متوقف نمود و مالیات مملکتی را بایستی نقدی و یکنواخت کرد و این پیشنهاد شاهزاده این قسمت را هم تأمین نمی‌کند چرا؟ برای این که شما اگر بخواهید صدی پنجاه قیمت جنس را از من که تاجر توتون و تنباکو هستم بگیرید لابد، باید، آن را تقویم کنید برای این که معین کنید که صدی پنجاه قیمت آن چقدر خواهد بود آن وقت من که دولت هستم خواهم گفت خرواری بیست تومان و شما که صاحب جنس هستید می‌گویید خیر خرواری پنج تومان. حکم کی خواهد بود؟ در معاملات دولتی هم که نمی‌شود به عدلیه رفت یا یک حکم سومی را معین کرد و فقط یگانه راهی که برای دولت هست این است که جواب می‌دهد اگر در قیمت توافق نظر نداریم صدی پنجاه جنس بده. آن وقت تازه همان اشکالی پیش می‌آید که بنده عرض کردم و اگر این اشکال نبود به شما اطمینان می‌دادم که دولت این لایحه را نمی‌آورد و به همان صدی بیست و سی خودش اکتفا می‌کرد و اگر دولت قادر می‌شد این اشکال را رفع کند یقین بدانید که عایدات دخانیات لااقل پنج برابر حالا بود و از نقطه‌نظر همان تکثیر عایدات محتاج نبود لایحه تازه پیشنهاد کند. قانون سابق ما صدی سی و صدی بیست بود و این پیشنهاد ایشان صدی پنجاه است و باز تازه تمام اختلافات و مشکلات سابق در باب تقویم و عدم اطمینان به تقدیم مأمورین جزء باقی می‌ماند. پس بنابراین یگانه راه عمل و یگانه راه کاستن از عده مستخدمین یعنی کاستن از وسعت اداره دخانیات و رفع شکایت مردم این است که مالیات نقدی بشود.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده غلامحسین میرزا. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(عده قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای احتشام‌الحکما هم ضمناً رد شد. پیشنهاد آقای صدرالعلما مطرح است. خودشان که نیستند. پیشنهاد آقای تهرانی قرائت می‌شود (مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
نایب رئیس - آقای تهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی تهرانی - آقای سردار معظم به واسطه قوه ناطقه‌ای که دارند ادله را یک شکلی اقامه می‌کنند که در وهله اولی انسان مجبور است تصدیق کند. بنده از جهت وضع مالیات با ملاحظه سیاست دولت و حفظ استقلال مملکت و طرفداری از دولت هیچ حرفی ندارم لکن اصل عدالت در وضع مالیات باید منظور شود. تمام زحماتی که برای مالیات تصاعدی می‌کشید برای این است که می‌خواهید مراتب اعلی بیشتر از مراتب ادنی مالیات بدهند. ولی امروز این مالیاتی را که دولت به این کیفیت پیشنهاد کرده است عادلانه نیست برای این که آن اشخاصی که تنباکوی یک من چهار تومان را می‌کشند باید چهار قران مالیات بدهند و همچنین کسانی که تنباکوی یک قران دو قران می‌کشند آنها هم باید یک من چهار قران مالیات بدهند و این متناسب نیست برای این که سرمایه‌داری که سرمایه‌اش به هیچ‌وجه من الوجوه نفع برای مملکت ندارد و تنباکوی یک من چهار تومان می‌کشد باید چهار قران مالیات بدهد و آن بدبخت بیچاره هم که دو قران می‌دهد یک من تنباکو می‌خرد آن هم باید چهار قران بدهد و همچنین توتون چپق و سیگار آن کسانی که اشراف‌مآب هستند و تونون‌های عالی می‌کشند آنها یک من یک تومان مالیات بدهند و آن زارع بیچاره هم که بیل می‌زند و زحمت می‌کشد و برای رفع خستگی خودش می‌خواهد یک چپق بکشد آن هم باید یک من یک تومان مالیات بدهد و اگر بنا باشد اشخاص طبقه اول که توتون‌شان گیر و آن که یک تومان قیمت دارد مثل توتون آقای وزیر فوائد عامه پانزده قران مالیات بدهند و بنده هم که توتون‌گیر و آن که دو قران می‌کشم پانزده قران مالیات بدهم و این هیچ تناسبی ندارد. در موقع وضع مالیات باید تناسب منظور شود و مقتضی این است آن کسی که بیشتر سرمایه دارد بیشتر بدهد آن کسی که کمتر سرمایه دارد کمتر مالیات بدهد و اگر اصولاً دولت می‌خواهد برای رعایت حفظ‌الصحه جلوگیری از استعمال آن بکند آن یک ترتیبی است و به عقیده بنده اگر این ترتیب ممکن بود تمام ملل و دول دنیا استعمال آن را منع کردند ولی ترک استعمال آن نمی‌شود. برای این که افراد جامعه به واسطه خیالات و تفکراتی که دارند مجبور هستند یک مخدراتی که خیلی مضر نباشد استعمال کنند. خود آقای امیر اعلم که اینجا نشسته‌اند با این که مضرات توتون را کاملاً می‌دانند معذلک بیشتر از همه سیگار می‌کشند چرا برای این که طبیعت بشری هیچ وقت خوش و خرم نیست و گاهی مجبور است یک مخدراتی استعمال کند که مسکن باشد و یک کسی که عصبانی می‌شود وقتی یک سیگار کشید راحت می‌شود. بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم توتون‌های عالی بیشتر مالیات بدهند و توتون‌های متوسط متوسط و توتون‌های پست هم کمتر بدهند. این است پیشنهاد بنده.
نایب رئیس - آقای شریعت‌زاده (اجازه)
شریعت‌زاده - بنده توجه آقایان را به این مسئله جلب می‌کنم که نظر دولت در اصلاح قانون دخانیات فقط این بود که از اجرای عملیاتی که مستلزم صرف وقت و اشکال اجرای آن بود صرف‌نظر نمایند بنابراین هر پیشنهادی که مخالف این اصل باشد قابل قبول نیست و این پیشنهادی که آقای تهرانی داده‌اند تقریباً مؤید همان اصل سابق است و دولت باید متحمل زحماتی بشود و مأمورین زیادی برای تشخیص طبقات تنباکو معین کند. قسمت دیگر از اظهارات ایشان این بود که باید نسبت به طبقات کارگر و رنجبر رعایت عدالت بشود و از تنباکویی که آنها می‌کشند نباید مالیات بگیرند بنده تصور می‌کنم که اگر مقصود خدمت به افراد کارگر است بهتر این است که این لایحه را تصویب کنیم و هر قدر دولت اقداماتی بکند برای این که استعمال این سم کمتر بشود برای حفظ‌الصحه آنها بهتر است
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای تهرانی. آقایانی که موافقند قیام نمایند.
(عده‌ای قیام نمودند)
نائب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال قرائت می‌شود. (مجدداً به ترتیب سابق خوانده شد)
نایب رئیس - آقای آقا شیخ جلال (اجازه)
آقا شیخ جلال - موافقین این لایحه فقط اظهارتی که می‌کنند این است که می‌گویند در قانون سابق نظر به این که عنوان قیمت در بین بود و تقویم آن سبب اختلاف مابین دولت و مؤدیان مالیاتی بود این بود که دولت این لایحه را پیشنهاد کرد برای این که این مشکلات و اختلافات رفع شود. در صورتی که مردم پول ندارند مالیات بدهند و دولت هم فشار می‌آورد و به زور از مردم پول می‌خواهند آن وقت آنها هم مجبور می‌شوند تمام زندگانی‌شان را بفروشند و مالیات بگیرند و آقایانی که اطلاع از وضعیات این مملکت دارند تصدیق می‌کنند که در هیچ جا پول نیست و حالا که پول نیست پس باید آنچه را که مردم دارند از همان مالیات گرفت یعنی مالیات توتون و تنباکو را از عین جنس بگیرند.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال، آقایان موافقین قیام فرمایند
(عده‌ای قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد. پیشنهاد آقای قائم مقام قرائت می‌شود. (به شرح سابق خوانده شد)
نایب رئیس - آقای قائم مقام (اجازه)
قائم مقام - بنده که این پیشنها د را تقدیم کردم مقصودم این نبود که اسم بنده جزء پیشنهادکنندگان ذکر شود. ولی یک چیزی هست که بنده لازم دانستم آن را تذکر بدهم بعد دیگر بسته به رأی آقایان است. توتون چپق دو قسم است: یکی این است که در ارومیه و نوچه زراعت می‌شود و آن توتون مخصوص است برای سیگار. حتی امروز در خود ارومیه که این توتون زراعت می‌شود یک دانه چپقی نیست و تمام مردم آنجا حتی زارعین سیگار می‌کشند و آن مقداری هم که حمل می‌شود و به تهران می‌آید می‌توان گفت که صدی نود از آن توتون را با توتون سیگار مخلوط می‌کنند و سیگار می‌پیچند و خیلی کم اشخاصی هستند که آن را با چپق بکشند و در واقع نادر است که این توتون را با چپق بکشند خلاف سایر توتون‌هایی که در دهات کاشته می‌شود قیمت آنها منی یک قران و دو قران است. مثلاً در ولایات ما آن توتونی که خوب است قیمتش یک من تبریز دو قران است. حالا بر توتون یک من دو قران یک دفعه یک تومان مالیات وضع کردن این یک تحمیل زیادی بر فقرا می‌شود.ولی این که می‌گویند به زارع تحمیل نمی‌شود درست است ولی از آن طرف به طور غیرمستقیم تمام این تحمیل به دوش زارع وارد می‌آید. یعنی یک زارعی که روزی ده شاهی می‌داد و پنج سیر توتون می‌خرید و می‌کشید حالا باید یک مرتبه دو ریال بدهد و دو ریال دادن برای زارع خیلی گران تمام می‌شود بنابراین بنده عرض کردم هر قدر از این توتون که سیگار می‌شود یعنی توی گیلز می‌رود مالیات آن را مطابق توتون سیگار بدهند ولی مابقی چون کم قیمت‌تر است مالیات آن را هم خوب است چهار قران کنید و باز در مقابل بر قیمت آن علاوه می‌شود. یعنی کسی که ده شاهی می‌داد توتون می‌خرید حالا باید یک قران بدهد و زیادتر هم گمان می‌کنم انصاف نباشد. این است که بنده این پیشنهاد را تقدیم کردم.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای قائم مقام. آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(جمعی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای آقا سید حسن اجاق قرائت می‌شود. (به شرح سابق خوانده شد)
نایب رئیس - آقای اجاق (اجازه)
آقاسید حسن اجاق - بنده یک پیشنهاد دیگری هم تقدیم کرده‌ایم ولی آقای وزیر فوائد عامه اینجا یک توضیحاتی دادند که مالیات جنس نباید گرفته شود بنده عرض می‌کنم در وقت وارد کردن توتون و تنباکو به یک شهری ممکن است این جنس به فروش نرود و صاحب آن هم پول نداشته باشد در اینجا باید یک تربیتی قرار داد که اگر مال فروش نرفت و صاحب مال هم پول نداشت چه کار کند. بنده یک پیشنهاد دیگری هم تقدیم کردم که چنانچه صاحب مال پول نداشت نصف جنس خود را بدهد و چناچنه به دادن نصف جنس مایل نبود باید در وقت فروختن جنس یا پولدار شدن مالیات آن را بدهد.حالا این پیشنهاد را تبدیل می‌کنم به پیشنهاد دیگری که اگر جنس خود را فروخت مالیات دولت را نقدی بدهد چون گرفتن جنس برای دولت ضرر دارد و اگر جنس خود را نفروخت نصف جنس خود را به مالیه محل بسپارد تا وقتی که به فروش برسد.
نایب رئیس - پیشنهاد دیگری غیر از این پیشنهاد از طرف جنابعالی نرسیده است.
آقا سید حسن اجاق - بنده این پیشنهاد را پس می‌گیرم.
نایب رئیس - پیشنهاد دیگر آقای آقا شیخ جلال قرائت می‌شود (به شرح سابق خوانده شد)
نایب رئیس - آقای آقا شیخ جلال (اجازه)
آقا شیخ جلال - در ضمن مدافعه از این لایحه از طرف هیچ یک از مدافعین گفته نشد که عایدات این مالیات چقدر است و دولت چقدر احتیاج دارد که می‌خواهد این مالیات را وضع کند و چون من معتقدم که نباید از مردم پول گرفت مگر در موقع احتیاج و از طرف دیگر می‌بینم که اکثریت اصرار دارند که این مالیات تصویب شود و مردم پول بگیرند این است که فقط به واسطه تقلیل تحمیل بر مردم این پیشنهاد را کردم.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال. آقایان موافقین قیام فرمایند.
(چند نفری بر خاستند)
نایب رئیس - تصویب نشده پیشنهاد آقای قائم مقام‌الملک و کی استوان قرائت می‌شود. (به شرح سابق خوانده شد)
نایب رئیس - آقای قائم مقام‌الملک (اجازه)
قائم مقام‌الملک - موضوع این پیشنهاد سابقه دارد و قریب یک سال است که تلگرافاتی از اهالی رشت به مجلس و وزارت مالیه رسیده است و بنده هم مذاکراتی با وزیر مالیه کرده‌ام و گمان می‌کنم که ایشان هم با این مسئله مساعد باشند که مالیات توتون سیگار در آن جا به جای ۱ من ۱۵ قران ۱ من ۱۲ قران و ۸ قران باشد چون توتون آنجا دو نمره است.
بنابراین بنده پیشنهاد کردم که از نمره پستش ۸ قران و از نمره اعلایش ۱۲ قران بگیرند. حالا بسته به رأی آقایان است.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقایان قائم مقام‌الملک و کی استوان آقایانی که موافقند قیام فرمایید.
(عده‌ای برخاستند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای صدرالاسلام قرائت می‌شود. (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که اخذ مالیات از تنباکو و توتون سیگار در موقعی بشود که جنس قابل تجارت در داخله و خارجه شده باشد.
نایب رئیس - آقای صدرالاسلام (اجازه)
صدرالاسلام - البته کسانی که از موضوع زراعت تنباکو مطلع باشند می‌دانند که حصاد تنباکو و توتو ن سیگار در موقعی شود که کاملاً مرطوب و تر است و وقتی که محصول آن خشک شود شاید ربع آن باقی نماند یعنی از حیث وزن کمتر می‌شود و اگر بنا شود به طور اجمال و ابهام این ماده تصویب شود در موقع عمل دچار اشکال خواهند شد کما این که در اول وهله که تشکیل اداره دخانیات پیش آمد یک مشکلاتی بین مالیه و تجار و زارعین ایجاد کرد. اداره مالیه نمی‌خواست مالیات را در سرزمین بگیرد و می‌خواست پس از آن که تنباکو کیسه شده و به مرکز شیراز حمل می‌شود و قابل تجارت می‌شود آن وقت مالیات را بگیرد.ولی تجار می‌گفتند که باید شما مالیات را در سرزمین بگیرید و این همه مخارج به آن تعلق نگرفته باشد و در این ماده هم که از طرف دولت پیشنهاد شده است هیچ توضیحی نداده است و فردا در سر این موضوع مشکلاتی تولید خواهد شد بنابراین بنده این طور پیشنهاد کردم که این مالیات بر جنسی تعلق می‌گیرد که که قابل تجارت در داخله یا رد خارجه شده باشد و الا اگر بخواهند سر خرمن مالیات بگیرند ممکن است از ده من تنباکو چهار تومان بگیرند در صورتی که وقتی قابل تجارت می‌شود ۳ من آن بیشتر باقی نمانده است.
نایب رئیس - گمان می‌کنم نظریه آقای صدرالاسلام در ماده ۶ تا یک اندازه تأمین شده باشد و اگر هم بخواهند پیشنهاد کنند باید در ماده ۶ پیشنهاد کنند.
وزیر فوائد عامه - در ماده اول نظریه آقا ذکر شده و گفته شده است تنباکو و توتون تهیه شده و نظر به این که مسائل فرعیه در نظامنامه ذکر خواهد شد. لهذا همین نظریه آقا در نظامنامه تأمین خواهد شد و محتاج به پیشنهاد نیست. اما بعضی آقایان از وزرا سؤال می‌کنند که مقصود از من کدام است این البته محتاج به توضیح نیست که من تبریز است ممکن هم همت اضافه کرد من تبریز.
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود.
صدر الاسلام - اجازه بفرمایید.
نایب رئیس - بفرمایید صدرالاسلام بعد از قرائت ماده ۶ اگر چنانچه محتاج باشند آن وقت رأی بگیرید.
نایب رئیس - پیشنهاد آقای شیروانی (به مضمون سابق قرائت شد)
شیروانی - بنده خیلی مسرورم همان طور که مجلس شورای ملی نیم ساعت قبل یک قیافه جدی به خود گرفته بود حالا یک قیافه تقریباً ملایمی پیدا کرده است.آقای وزیر فواید عامه فرمودند ما مالیات وضع نمی‌کنیم فقط اینجا یک اصلاحی در آن قانون سابق می‌کنیم و دلیل‌شان هم این بود که چون این قانون در عمل تولید اشکال نموده است حالا می‌خواهیم یک راه آسان‌تری به دست بیاوریم البته قوانین همیشه یک نواقصی دارند و دولت باید همیشه در ضمن اجرا در نظر بگیرد و یک قانون بهتر و عملی‌تری که ممکن است جانشین آن قانون قرار بدهد پیشنهاد کند و آن قوانین البته باید با چند چیز تطبیق شود یکی اصول علمی در درجه اول. یکی مقتضیات وقتی و دیگر عمل. بنده تصور می‌کنم که این قانون تا حدی در آن دقت نشده و نویسنده‌ها گمان نمی‌کنم کاملاً این ۳ نکته را در نظر گرفته باشند و این هم که بنده موافق با فوریت نبودم و عرض کردم یک قدری مذاکره در اطراف این لایحه بشود و به کمیسیون برود از همین نطقه‌نظر بود که ممکن است ما در عمل دچار مشکلات شویم پیشنهاد دولت این است که دولت از تنباکوی تهیه شده منی ۴ قران و از توتون چپق منی ۱ تومان و از توتون سیگار منی ۱۵ قران.اولاً بنده میل داشتم یکی از آقایان وزرا توضیح بدهند. (تهیه شده) یعنی چه؟ و مردم از این کلمه چه باید بفهمند تنباکوی تهیه شده تنباکویی است که در توی لته خشکانده‌اند و بیرون آورده‌اند؟ تنباکویی است که دسته کرده‌اند؟ بد و خوبش را جدا کرده‌اند؟ قرص کرده‌اند؟ کیسه کرده‌اند؟ تهیه شده یک کلمه اعم است و بهتر این بود که توضیح داده شود. دیگر این که این قانون عیناً شباهت دارد به قانون تحدید تریاک منتهی یک چیز هم نقص دارد قانون تحدید تریاک علامت و باندورل دارد و آن چیزی که مالیات به آن تعلق می‌گیرد وقتی باندورل داشت می‌فهمیم این لوله تریاک مالیات خودش را داده ولی تنباکو یا سیگار یا توتون را نمی‌شود باندورل کرد. بنابراین از کجا باید فهمید که این توتون مالیات خودش را داده است یا نه حالا می‌خواهم این را اجرا کنیم یک کسی رفته و برای یک من تنباکویش ۴ قران داده و این تنباکو هم به جریان افتاده است آقای مفتش مالیه می‌رود و آن تنباکو را می‌گیرد آن وقت آن شخص با چه دلیلی می‌تواند میتش را قانع کند که مالیات داده‌ام.بنده تصور می‌کنم که مجلس و هیئت دولت و آقای وزیر مالیه روزی نگذرد که مصادف با صدها عرض حال شکایت‌آمیز از عملیات مأمورین مالیه و مخصوصاً تحدید نشوند و خود آقایان هم البته تصدیق می‌فرمایند که طرز اجرای خود قانون هم یک طوری است که بهتر از این هم دولت نتوانسته است تهیه کند بنده تقصیر را گردن دولت نمی‌دانم و تصور می‌کنم نقص از قانون است.این هم عیناً مثل همان قانون تحدید تریاک است یک مالیاتی را بر توتون وضع کرده‌اند و بالاخره نظامنامه او را هم مثل نظامنامه تحدید درست می‌کنند و از دیوار خانه مردم بالا می‌روند و توی خانه مردم هم می‌ریزند و میگوید چه کنیم در اینجا تنباکوی قاچاق است.قریب پنجاه شصت کاغذ خود بنده به وزارت مالیه نوشته‌ام و توضیح داده‌ام و بالاخره همین پارسال بود که هفت هشت نفر تلفات اصفهان داد برای اجرای تحدید تریاک این هم در عقب سر او خواهد شد.
یاسایی - این توضیح نیست.
شیروانی - خیر آقا روی همین پیشنهاد است و بالاخره این اقلامی را که در این ماده هست بنده تصور می‌کنم باز اسباب زحمت خواهش شد. چون دو قران یک کسی می‌دهد یک من تنباکو یا صد دینار می‌دهد تنباکو می‌خرد یک عباسی مالیات می‌دهد یک کسی هم ۵ قران می‌دهد تنباکو می‌خرد او هم یک عباسی می‌دهد.آقای وزیر فوائد عامه فرمودند نکشند. بنده عرض می‌کنم آن یکی هم نکشند. بنده عرض نمی‌کنم ۴ قران را کم کنید خیر اقلاً آن یک را هم ۴ تومان کنید چرا این نکشد؟ آن یکی بکشد؟ باید یک طوری کرد که هیچ کدام نکشند و بنده با این که خیلی میل دارم عایدات دولت زیاد شود با این طرز مالیات هم مخالف هستم و این ترتیب غلط است به این مناسبت بنده تصور می‌کنم که اگر دولت به جای این قانون که در دستش است و ده سال هم هست مردم عادت کرده‌اند و برای اجرای آن هم یک وسائلی به دست وزارت مالیه آمده است قاچاقچی‌ها را هم شناخته است این را به کلی منسوخ کند و یک مالیات جدیدی وضع کند؟ و همان طوری که فرمودند جنس را تبدیل به نقد کنند جنس تبدیل به نقد کردن معنایش این است که اگر کسی تنباکویش را فروخت و صدی سی آن را به دولت بدهد این جنس تبدیل به نقد کردن است. ولی وقتی آن مالیات را به کلی منسوخ می‌کنند یک قسمتش صدی دویست می‌دهد یک قسم صدی صد و یک قسم صدی بیست این تبدیل جنس به نقد نیست و یک مالیات جدیدی است و به همان جهاتی که عرض کردم دولت به مشکلات برمی‌خورد بنده شاید در اینجا نظرم بیشتر متوجه دولت باشد و معتقدم که این یک پیش‌بینی است که عرض می‌کنم و امیدوارم آقایان همه سلامت باشند و هفت هشت ماه دیگر یک وقت دولت دچار یک مشلات و محظوراتی می‌شود و بالاخره همان انقلاباتی که برای تریاک شده پیش می‌آید و ناچار می‌شوند بیایند اینجا و این مالیات را لغو نمایند و یک چیز تازه بیاورند آن وقت هم عایداتش سی هزار تومان یا بیست هزار تومان نشده چرا؟ برای این که سال اول بوده و دولت هم وسیله برای اجرا نداشته است این است که بنده پیشنهاد کردم دولت به اعتبار همین قانون یک سرمایه مختصری تهیه کند و فروش تنباکو را در داخله به خود انحصار بدهد و صدی هفتاد و پنج به قیمت آن اضافه کند و بفروشد و همان فروش را می‌کند برایش سرمایه است شاید در اول کار پیش از صد یا دویست هزار تومان سرمایه نخواهد و ممکن است همیشه ۱۰ میلیون پول هم در دستش باشد برای معامله از یک دست می‌خرد و از یک دست می‌فروشد منفعت هم می‌کند آن وقت هم جلوگیری شده است از استعمال و همان طوری که آقای وزیر فوائد عامه فرمودند یک قانون منعی است و بنده مدتش را هم ۳ سال قرار داده‌ام که وقتی دولت خوب توانست اجرا کند در رأس ۳ سال ممکن است صدی ۲۵ اضافه کند و همان طور که آقای رهنما فرمودند بعد از چندی ما هم صدی دویست اضافه کنیم در اجرایش هم هیچ مشکلاتی نیست سرمایه زیاد هم نمی‌خواهد یک نفر اجزا هم نمی‌خواهد با همین اداره که موجود است مسلماً می‌شود این کار را کرد و بنده برای تحدید تریاک هم یک همچون طرح قانونی تهیه کرده‌ام و تقدیم خواهم کرد.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای شیروانی. آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس. (به مضمون ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس: بنده پیشنهاد می‌کنم به تنباکو و توتون که قیمت آن بیشتر از منی ۳ تومان است ۲ برابر مالیات مندرجه در ماده ۲ گرفته شود.
شاهزاده محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس با ادله‌ای که آقایان غالباً فرمودند قسمت عمده عقیده‌شان این بود که چرا باید از تنباکو و توتون یک من یک قران است چهار قران گرفته شود و تنباکوهای گرانقیمت مثل تنباکوی شیرازی و غیره هم همین طور باشد بنده خیال می‌کنم چون مقصود دولت فقط آسایش مردم است بنابراین هر چه این مالیات بیشتر بشود و هر چه کشیده نشود بهتر است و ممکن است تنباکوی یک من چهار تومانی و پنج تومانی و شش تومان ۳ زیادتر بدهد از تنباکوی پست مثلاً تنباکوی یک من سه تومانی دو قران اضافه بدهد همین طور بالاتر و گران‌تر. و الا با این ترتیب که تنباکوی چهار قران هم چهار قران و چهار تومانی هم چهار قران بدهد این بر خلاف عدالت است از این جهت بنده این پیشنهاد را کردم که هم رعایت عدالت شده باشد و هم عوائد دولت زیادتر بشود
نایت رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس آقایان موافقین قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای مدرس (مضمون قبل خوانده شد)
مدرس - بنده خیلی متأسفم که لایحه به فوریت آمد به مجلس (حالا که گذشته) ولی اگر غیر از این بود زودتر از اینها می‌گذشت و بنده نسبت به این ماده نظریات آقایان را این طور می‌فمهم که می‌بینند یک قدری از عدالت خارج است و من خیال می‌کنم نسبت به این پیشنهادی که عرض کردم تا اندازه‌ای رفع این نگرانی می‌شود یعنی یک قدری اقرب به عدالت می‌شود نه این که حقیقتتاً عدالت می‌شود و البته دولت هم در این پیشنهادی که کرده است یک قدری باید اغماض کند و محضش این است که فرمودند اگر تنباکویی مثلاً قیمتش دو قران یا سه قران یا چهار یا پنج قران باشد چهار قران از عدالت خارج است از این جهت بنده پیشنهاد کردم هر تنباکویی که این مالیات را بخواهند از او بگیرند و این چهار قران از نصف قیمتش تجاوز کند برگردد تنصیف شود یعنی دو قران گرفته شود معنایش این است که تنباکویی که از هشت قران قیمتش بالاتر باشد چهار قران بدهد و تنباکویی که قیمتش از هشت قران کمتر باشد دو قران خواهد داد و همچنین در توتون اگر یک تومان از نصفش علاوه است یعنی دو تومان و یک قران قیمتش است یک تومان رابدهد و اما آن که قیمتش از بیست قران کمتر است که مالیاتش از نصف قیمت تجاوز می‌کند این یک تومان تنزل کند به پنج قران یعنی از نوزده قران و هجده قران و هفده قران پنج قران بدهد و بنده خیال می‌کنم اگر آقایان این پیشنهاد را تصویب بفرمایند یک قدری از این اشکالات رفع می‌شود و اقرب به عدالت می‌شود بله یک قدری هم ضرر به به دولت می‌خورد ولیکن وقتی که ملاحظه می‌فرمایند تمامش باید ملاحظات دولت نشود و ملاحظه هم از رعیت و تاجر بشود و اگر آقایان این را ضمیمه کند بهتر است در مواد دیگر هم بنده عرایضی دارم ولی عمده‌اش این ماده است
یاسایی - مجدداً قرائت بفرمایید (به شرح سابق قرائت شد)
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به این تبصره که آقای مدرس پیشنهاد کرده‌اند. آقایان موافقین قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد پیشنهاد آقای اجاق (به ترتیب ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده دو این تبصره داده شود چناچه مالکین توتون یا تنباکو تأدیه این مبلغ مواد را بر ضرر خود فرض کنند جنس خود را از توتو ن یا تنباکو به مالیه قبض بسپارد در موقع فروش به استحضار مالیه بفروشد از قیمت نصف قیمت را تأدیه می‌نماید
آقا سید حسن اجاق - توضیحات همان است که دادم که در موقع عمل آمدن جنس نه خریداری پیدا می‌شود نه صاحب جنس پول دارد. این بود که پیشنهاد کردم این جنس را صاحب مال نگاهداری کند زیرا که دولت نباید انبارداری کند و بنابراین در موقع فروش باید به استحضار مالیه برسد
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای اجاق آقایان موافقین قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای ملک‌الشعرا (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم هر گاه مالیات تنباکو و توتون از نصف قیمت عادله جنس مزبور تجاوز کند مطابق نصف همان قیمت عادله مالیات بر آن تعلق خواهد گرفت
ملک‌الشعرا - همان طوری که آقای مدرس فرمودند: اعتراضاتی بر طرز اخذ مالیات هست آقایان هم در توضیحاتی خودشان فرمودند و حقیقتاً نه علماً و نه اخلاقاً می‌توان اذعان کرد که یک مالیات مساوی بر اجناس مختلف‌القیمه مالیات نمی‌شود بست و غلط است و به وسیله این پیشنهاد هم البته این اساس غیر عادلانه را نمی‌شود رفع کرد. ولی به حکم ما لایدرک کله لایترک کله باید این قبیل پیشنهادها را لغو کرد و آقایان هم باید موافقت کنند که تا اندازه‌ای رفع این خلاف عدالت بشود منتهی فرقی که این پیشنهاد با پیشنهاد آقای مدرس این طور بود که اگر مالیات از نصف قیمت جنس تجاوز کند نصف مالیات بر آن تحمیل شود اینجا هم باز در عین جال یک خلاف عدالتی در آن منظور بود و این طور که بنده پیشنهاد کردم اگر مالیات زیادتر شد از نصف قیمت عادلانه جنس مالیات بدهند و به وسیله این پیشنهاد یک تعدیلی خواهد شد در مالیات اجناس ارزان قیمت و در حقیقت باعث می‌شود که اجناس ارزان قیمت زراعتش از بین نرود. چون شکل اول بالاخره به جایی منتهی می‌شد که اجناس ارزان قیمت زارعین از بین می‌رفت آن وقت زارعین مجبور بودند که فقط در آن نقاطی که آب و هوای آن نقاط مستلزم عمل آمدن توتون و تنباکوی اعلی است زراعت نمایند و جاهایی که آب و هوا و مقتضیات محلی توتون و تنباکوی صحیح عمل نمی‌آورد محروم شوند از زراعت و البته وقتی که جنس ارزان قیمتی یک مالیات زیادی به آن تعلق گرفت ناچار است که زراعت نشود و از بین برود و این مسئله‌ای است که مستقیماً به یک قسمتی از زارعین ایران لطمه وارد خواهد آورد زیرا که توتون و تنباکوی خوب در دو نقطه و سه نقطه به عمل می‌آید که عبارت باشد از اصفهان و شیراز و یک قسمت مختصری از کردستان باقی نقاط ایران البته توتون و تنباکوی خوب نمی‌تواند عمل بیاورد حالا این پیشنهاد اگر قبول شود البته یک تعدیلی خواهد شد نسبت به آن مالیات سنگین ابتدایی که در لایحه ذکر شده و این تعدیل تا درجه اصلاح خواهد کرد استدعا می‌کنم دو مرتبه قرائت شود. (به ترتیب سابق قرائت شد)
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای ملک‌الشعرا کسانی که موافقند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد. پیشنهادی از آقای آقا سید یعقوب رسیده است قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که جلسه ختم شود و فردا سه ساعت پیش از ظهر تشکیل شود.
آقا سید یعقوب - بنده گمان می‌کنم تمام آقایان مستحضر باشند که بنده وکیل پر وپا قرصی هستم و همه وقت هم در جلسه حاضر ولی بنده می‌بینم که بعضی پیشنهادها هست که حقیقتاً یک اصلاحی است که است نسبت به این ماده و آقایان هم یک توجه مخصوص دارند که هر چه پیشنهاد است رأی ندهند.بنده عرض می‌کنم که این لایحه نیست که اگر امشب تمام نشود استقلال مملکت از بین برود و حالا هم سه ساعت از شب گذشته است بنابراین بنده پیشنهاد کردم فردا سه ساعت قبل از ظهر جلسه تشکیل شود و مذاکرات در اطراف این لایحه خاتمه پیدا کند و بالاخره هیچ طوری نمی‌شود و دنیا هم زیر و زبر نمی‌شود.
مشار اعظم - بنده مخالفم با ختم جلسه.
مشار اعظم - این ماده دوم که ماده اساسی این قانون است قریب یک ساعت بیشتر است که وقت ما را اشغال کرد و مادر اطراف آن مذاکره کرده‌ایم و تازه ذهن ما متوجه این شده است که بفهمیم محاسنس چیست و معایبش کدام است و بالاخر ه اگر بخواهیم مذاکرات را ختم کنیم تازه مثل این است که تمام کارهایی که تا حالا کرده‌ایم تضییع وقت بوده و باید از نو شروع به مذاکره کنیم و بنده عرض می‌کنم که این ماده وقتی تمام شد ممکن است جلسه را ختم کنیم و حالا در وسط کار نمی‌شود جلسه را ختم کرد.
نایب رئیس - خطاب به آقا سید یعقوب مسترد داشتید.
آقا سید یعقوب - بلی بعد از تصویب ماده دو پیشنهاد می‌کنم.
نایب رئیس - پیشنهاد آقای تقی زاده (به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده دو این طور نوشته شود وزارت مالیه اقسام مختلفه تنباکو و توتون را به طبقه تقسیم نموده از قرار ذیل از آنها اخذ مالیات خواهد نمود.
تنباکوی طبقه سوم - هر من دو قران
تنباکوی طبقه دوم - هر من سه قران
تنباکوی طبقه اول - هر من چهار قران.
توتون چپق طبقه سوم - یک من پنچ قران
توتون چپق طبقه دوم یک من هشت قران
توتون چپق طبقه اول - یک من یک تومان.
توتون سیگار طبقه سوم - یک من هشت قران
توتون سیگار طبقه دوم - یک من دوازده قران
توتون سیگار طبقه اول - یک من پانزده قران.
تقی‌زاده - در غالب مذاکراتی که در مجلس می‌شود متدرجاً تمام آقایانی که ایراد می‌کنند این است که این مالیات غیر عادلانه است و در این شکی نیست حتی موافقین هم قبول دارند آن توتونی که قیمتش دو قران است چهار قران گرفتن و همچنین آن توتونی که دو تومان قیمت دارد چهار قران بگیرند معلوم است عادلانه نیست و از طرفی هم چنانچه اظهار شد دولت دچار محظورات است و مشکلاتی شده است که این ترتیب غیر عادلانه را ترجیح می‌دهد که تقویم در کار نباشد معلوم است بدترین تمام ترتیبات گرفتن مالیات تنباکو از جنس است و بدتر این که از هر محل بدون تفاوت چهار قران بگیرند.لذا بنده این طور پیشنهاد کردم چون تنباکو یا توتون در همه جا اسم دارد مثل تنباکوی حکان یا تنباکوی طبس و غیره این طور هم فهمیده نشود که امنای مالیه باز در هر محل خواهند گفت که این توتون یا تنباکو از طبقه اول است یا دوم یا سوم. بلکه دولت می‌تواند در مرکز تمام انواع تنباکو را که شش هفت قسم است معین کند که فلان اسم و فلان اسم جزو طبقه اول است و فلا ن اسم و فلان اسم جزو طبقه وسط و فلان و فلان جزو طبقه پست است آن وقت برای هر طبقه یک مالیات مخصوصی وضع می‌کنند محتاج به قوم هم نیست و همین طور در توتون.لهذا بنده پیشنهاد کردم که برای تنباکوی پست دو قران و آنچه که وسط می‌گوییم سه قران و آنچه تنباکوی اعلی است چهار قران مالیات معین شود منتهی بعد از نوشتن این پیشنهاد به خاطرم آمد که بعضی آقایان عقیده دارند که تنباکوی اعلا مالیاتش بیش از آنچه باشد که دولت پیشنهاد کرده است. درآن باب بنده مخالفتی ندارم یعنی ممکن است تنباکوی طبقه اول را از چهار قران بیشتر قرار داد و بنده این را شفاهاً اصلاح می‌کنم ممکن است بگوییم تنباکو دو قران و سه قران و پنج قران باشد و توتون پنج قران و هشت قران و دوازده قران باشد برای این که جمع بین هر دو نظر شود و عایدات دولت هم مثل اول باشد
وزیر مالیه - آقا خواهشمندم یک مرتبه دیگر قرائت بفرمایید (به شرح سابق قرائت شد)
نایب رئیس - آقای تقی‌زاده اصلاحی در پیشنهاد کرده‌اند مجدداً قرائت شود و بعد رأی می‌گیریم وزارت مالیه اقسام مختلقه تنباکو و توتون را در تحت سه طبقه ترتیب داده طبقه سوم تنباکو دو قران و طبقه دوم سه قران و طبقه اول پنج قران. توتون چپق طبقه سوم یک من پنج قران طبقه دوم یک من هشت قران طبقه اول یک من دوزاده قران توتون سیگار طبقه سوم یک من هشت قران و طبقه دوم یک من دوازده قران و طبقه اول یک من پانزده قران.
وزیر مالیه - بنده همچون حس می‌کنم که اکثریت مجلس شورای ملی موافق است با این که درجاتی برای اجناس مختلفه برقرار شود و البته چیزی که اکثریت مجلس در نظر داشته باشد بیشتر مقرون به صواب است. بنابراین بنده این پیشنهاد را از طرف دولت قبول می‌کنم
نایب رئیس - خوب پس این پیشنهاد خواهد شد. پیشنهاد آقای مقوم‌الملک (این طور خوانده شد)
اینجانب پیشنهاد می‌کنم که چون اوزان جدید معمول خواهد شد به این طریق ماده دوم تنظیم شود
تنباکو یک سنگ که عبارت از هزار گرم است یک قران
توتون چپق هر سنگ سه قران
توتون سیگار هر سنگ پنچ قران
سنگ عبارت از هزار گرم است
مقوم‌الملک - برای سال آتیه سنگ‌های جدید معین می‌شود و منی هم که اینجا اظهار کردند معلوم نیست یک من شاه است یا تبریز و از این جهت وزنی که در اینجا معین شده است با آن قانون مطابق نیست. لهذا بنده پیشنهاد کردم یک سنگ که سه کیلو گرم است یعنی سه تای‌اش مساوی با یک من می‌شود برای هر سنگی از توتون سیگار پنج قران از توتون چپق سه قران و از تنباکو یک قران اخذ شود و با آن تقسیم‌بندی که معین شده به عقیده بنده باز مجبور می‌شوند که بروند و مقوم تعیین کنند دیگر بسته است به رأی آقایان
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای مقوم‌الملک. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد چون عبارت این پیشنهاد یک نواقص دارد بایستی نواقصش را رفع بفرمایید تا رأی گرفته شود.
وزیر فواید عامه - چه نواقصی دارد
نایب رئیس - ترتیب وزنش درست مرتب نیست. (ماده مزبور اصلاح شده به ترتیب ذیل قرائت گردید)
وزارت مالیه اقسام مختلفه تنباکو و توتون را به سه طبقه تقسیم نموده از قرار ذیل از آنها مالیات دریافت خواهد نمود.
- تنباکو طبقه سوم - هر من دو قران
- تنباکوی طبقه دوم - هر من سه قران
- تنباکوی طبقه اول - هر من پنچ قران.
- توتون چپق طبقه سوم - هر من پنچ قران.
- توتون چپق طبقه دوم - هر من هشت قران
- توتون چپق طبقه اول - یک من دوازده قران.
- توتون سیگار طبقه سوم - یک من هشت قران
- توتون سیگار طبقه دوم - یک من دوازده قران.
- توتون سیگار طبقه اول - یک من هیجده قران
نایب رئیس - ماره دومی که دولت قبول کرده‌اند این ماده نمی‌شود. آقای تدین پیشنهادی کرده‌اند قرائت می‌شود (به این طریق قرائت می‌شود)
ماده دوم - اصل لایحه دولت را پیشنهاد می‌کنم
تدین - چند ساعت است که وقت مجلس صرف شده است برای این که آن قانون یک مشکلاتی داشت. از جمله آن مشکلات یکی مسئله تقویم بود و دیگر مسئله تشخیص و حالا اشکال در مسئله تشخیص توتون اول و وسط و پست است. در هر نقطه‌ای از نقاط ایران که توتون به عمل می‌آید. هر سه طبقه و هر سه درجه‌اش موجود است آن وقت اگر اختلاف شود بین صاحب توتون و مأمور مالیه که این وسط است یا این پست است یا این اعلی است طبعاً محتاج می‌شوند به خبره و ممیز و این قبیل اشخاص و به عقیده بنده این ترتیب عملی نیست زیرا یکی از دلایلی که دولت در اینجا اقامه کرد راجع به عملی نبودن آن قانون سابق است و به علاوه این پیشنهاد و نظر مخالفین را هم تأمین نمی‌کند و بالاخره بنده موافق هستم به این که همان ماده دوم مطرح شود چون اگر این ماده که ثانیاً دولت پیشنهاد کرده است رد شود ماده دوم به کلی از بین رفته است زیرا وقتی این پیشنهاد را دولت قبول کرد آن ماده دوم لایحه به کلی از بین رفته است و آن وقت دولت باید مجدداً ماده ثانی دیگری پیشنهاد کند.
نایب رئیس - پیشنهاد آقای تقی‌زاده را دولت قبول کرد ولی ماده پیشنهادی دولت را آقای تدین پیشنهاد کرده‌اند اگر رد شد در آن ماده رأی می‌گیریم.
وزیر فوائد عامه - این که دولت پیشنهاد آقای تقی‌زاده را قبول کرد از نقطه‌نظر مساعدت بود که یک قدری انحراف از عقید اولیه نمود. این نکته را هم باید عرض کنم که اگر فرضاً پیشنهاد آقای تقی‌زاده رد شد دولت همیشه حق دارد همان به نظریه اولیه خودش اعاده کند و این حق از دولت سلب نشده است و همیشه حق خواهد داشت که یک نظریه اتخاذ کند و پیشنهاد نماید بنابر این بنده خودم تردید دارم و نمی‌دانم آیا بهتر این است که به این پیشنهاد آقای تدین بعد از آن پیشنهاد رأی گرفته شود یا قبلاً و تصور می‌کنم اگر بعد باشد بهتر است و به علاوه این را هم تذکر می‌دهم که اگر پیشنهاد رد شود دولت مجدداً آن پیشنهاد رد شود دولت مجددا آن پیشنهاد اولی خودش را پیشنهاد می‌کند
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای تدین که ماده دوم لایحه دولت است و قبلاً پیشنهاد کرده بودند. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(عده کثیری برخاستند)
نایب رئیس - تصویب نشد حالا رأی می‌گیریم به پیشنهاد جدیده دولت که ماده دوم می‌شود و دولت قبول کرده است. آقایان موافقین قیام فرمایند
(عده کثری برخاستند)
نایب رئیس - تصویب شد. دو فقره پیشنهاد راجع به ختم جلسه رسیده است...
نصرت‌الدوله - بنده با ختم جلسه مخالفم
نایب رئیس - قرائت می‌شود پیشنهاد آقای تهرانی (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که پس از گذشتن ماده دوم جلسه ختم شود.
آقا شیخ محمدعلی تهرانی - پس می‌گیرم
نایب رئیس - (خطاب به آقا سید یعقوب) شما هم پیشنهادتان را مسترد می‌دارید؟
آقا سید یعقوب - خیر ابداً
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد کرده‌اند که پس از گذشتن ماده دوم جلسه ختم شود. بفرمایید آقا
آقا سید یعقوب - این لایحه مواد دیگری هم دارد و هفت ماده دارد و بنده می‌دانم که آقایان یکی یکی خواهند رفت و بنده خواهم ماند و بالاخره تمام نخواهند شد و یک پیشنهادهای نافعی هم خواهد رسید لهذا جلسه را حالا ختم کنیم فردا پیش از ظهر یا بعد از ظهر علی ایحال فردا تمامش کنند
نایب رئیس - رأی می‌گیریم
نصرت‌الدوله - بنده مخالفم
نایب رئیس - بفرمایید
نصرت‌الدوله - بنده این مخالفتی که با ختم جلسه می‌کنم از نقطه‌نظر زحمت برای آقایان نیست توضیح بنده را گوش بدهید و بعد اگر مخالف بود رأی ندهید بنده عرض می‌کنم این لایحه تمام اشکالش سر این ماده دوم بود که سه ساعت چهار ساعت صرف وقت شد و گذشت و بقیه مواد چندان اشکالی ندارد و شب عید است مردم می‌خواهند قم بروند مجلس باید تعطیل شود و ما می‌توانیم این چند ماده که باقی هست در بیست دقیقه رأی بدهیم و تمام شود و هیچ ما به الاختلاف نیست و بالاخره اگر این کار را امشب نکنیم ممکن است فردا دیگر مجلس نشود اصلاً تعطیل شود مگر برای شب عید آقایان خیال ندارند تعطیل بکنند و اگر این چند ماده را تمام کنند دیگر کاری نداریم و از فردا مجلس را تعطیل می‌کنیم تا پنج شش روز بعد از عید و سال آینده با دماغ راحت و تفریح کرده تشریف بیاورند به مجلس دیگر بسته است به نظر آقایان
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای آقاسید یعقوب. آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد ماده سوم مطرح است (ماده سوم به شرح ذیل قرائت شد و ضمناً بعضی از آقایا ن از مجلس خارج می‌شدند)
ماده ۳ - توتون و تنباکوی ساخته یا نساخته که باید به خارجه حمل شود از مالیات دخانیات معاف است
نایب رئیس - چون عده برای رأی کافی نیست جلسه ختم می‌شود. جلسه آتیه فردا سه ساعت قبل از ظهر
(مجلس سه ساعت و نیم از شب گدشته ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - سهام‌السطان
منشی - علی اقبال‌الممالک
منشی - معظم‌السلطان