مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۷ آبان ۱۳۲۴ نشست ۱۶۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۴
جلسه ۱۶۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۷ آبان ماه ۱۳۲۴
فهرست مطالب:
۱ ـ تصویب صورت مجلس
۲ ـ بیانات آقایان دکتر شفق و آقای هدایت مشاور و آقای وزیر جنگ
۳ ـ تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای مجلس یک ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای ملک‌مدنی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
وزیر دادگستری
۴ ـ تصویب لایحه وزارت جنگ راجع به افزایش قواء و ترمیم حقوق افسران
۵ ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
۱ ـ تصویب صورت مجلس
صورت مجلس روز پنجشنبه ۲۴ آبان ماه را آقای جواد مسعودی (منشی) به شرح زیر قرائت نمودند.
مجلس یک ساعت و ۳ ربع پیش از ظهر به ریاست سید محمدصادق طباطبایی تشکیل و صورت مجلس پیش خوانده و تصویب شد.
اسامی غایبین
غایبین با اجازه ـ آقایان: آصف ـ رضا تجدد
غایبین بی‌اجازه ـ آقایان: خاکباز ـ گیو ـ نبوی ـ مؤید قوامی ـ کفایی ـ امیر ابراهیمی ـ منصف فداکار ـ حسن اکبر ـ سیف‌پور ـ دکتر مصدق ـ بهادری شریعت‌زاده ـ رفیعی ـ ایرج اسکندری ـ مهندس پناهی ـ دکتر آقایان ـ جمال امامی ـ اعتمادی ـ محمدحسین قشقایی.
دیرآمدگان بی‌اجازه آقایان عماد تربتی فولادوند کاظمی ـ سلطانی ـ عباس مسعودی ـ گله‌داری ـ ایپکچیان ـ پوررضا.
آقای دکتر اعتبار مختصری مبنی بر تکذیب خبر رادیو و پاریس مندرج در روزنامه کیهان راجع به کردستان ایران و وجود بعضی افراد ماجراجو که از نبودن قوای دولتی درباره‌ی نقاط سوءاستفاده می‌کنند بیان داشتند و آقای صدرقاضی شمه‌ای در اطراف این موضوع بیان نموده معتقد بودند که منشاء این اخبار اغراض خصوصی است و به کلی عاری از صحت است و در جلسه آینده نیز توضیحات لازم در این باب خواهند داد.
آقایان اردلان و دکتر زنگنه نیز شرحی و اثر به میهن‌پرستی و علاقه اهالی کردستان به ایران و ایرانیت و اظهار تأسف از انتشار این قبیل اخبار اظهار و آقای فاظمی نیز در این قبیل مسائل مطالبی داشتند و لازم می‌دانستند که هیئت دولت در جلسه آینده حضور یابند و مطالب لازم به عرض مجلس برسد.
آقای سید ضیاءالدین طباطبایی عقیده داشتند که مجال مطالعه به دولت داده شود و سپس بر حسب تقاضای جمعی از نمایندگان به ورود در دستور رأی گرفتند تصویب شد.
گزارش کمیسیون بودجه راجع به لایحه افزایش دو لشگر و ترمیم حقوق افسران حاوی دو ماده مطرح و در شور کلیات آقای کامبخش به عنوان مخالف شرح مفصلی مبنی بر لزوم پیش‌بینی مخارج افسران و این که مزایای فعلی کافی به رفع نیازمندی و جبران مایحتاج افسران جزء نمی‌باشد بیان و عقیده داشتند نیرومندی ارتش بسته به زیادی عده نیست بکه با حذف قسمت‌های غیرضروری و عدم انتصاب افسران به مشاغل غیرمناسب و انتقالات بی‌مورد ایشان و جلوگیری از سوءاستفاده سران ارتش تأمین این قبیل مخارج به سهولت امکان‌پذیر است.
ضمن نطق ایشان مقام ریاست جلسه را ترک و آقای امیر تیمور نایب رئیس صندلی ریاست را اشغال نمودند.
آقای اردلان شرحی مبنی بر موافقت و آقای دکتر رادمنش به مخالفت اظهار داشتند مخارج کشور بایستی متناسب با احتیاجات باشد و چنانچه سایر ممالک پس از جنگ از بودجه وزارت جنگ کاسته‌اند دولت نیز باید به همین عمل و توسعه فرهنگ و بهداشت و برقراری عدالت بپردازد.
آقای فاطمی مخبر کمیسیون شرحی دفاعاً اظهار داشتند و با موافقت آقای وزیر جنگ ماده دوم مربوط به مخارج تهیه ساز و برگ و تدارکات سال ۱۳۲۴ ارتش را مسترد نمودند.
کفایت مذاکرات تصویب و در ماده واحده آقای وزیر جنگ با اشاره به این که بودجه وزارت جنگ ایران نسبت به مساحت کشور با بعضی دول قابل مقایسه نیست اظهار داشتند برای اعزام قوا به مناطقی که تا آخر سال متفقین تخلیه خواهند کرد از حالا مقدمات و وسایل آن
Page 2 missing
مأموریت و انتخاب خودشان را فرمودند بنده خوب به خاطر دارم آقای صفوی راجع به بوشهر و آن قسمت‌ها با یک تهیجی حتی با اشک چشم صحبت می‌کردند خوب به خاطر دارم که آقایان نمایندگان این صحبت‌ها را کرده‌اند و آذربایجانی‌ها هم همین‌طور احتیاجات اداری و تشکیلاتی و مالی را گفته‌اند و خواهند گفت و نظر دولت ایران را جلب خواهند کرد اما این چه مربوط به نغمه‌هایی است که آن نغمه‌ها ممکن است بالمال صدماتی برای این کشور داشته باشد ما امروز همه مان با قلب واحد محتاج همدستی کامل هستیم (صحیح است) چنان که در روسیه شوروری فرمانده بزرگ شوروی و زمامدار بزرگ روسیه عمار شمال استالین دستور داد که تمام افراد ملت روس همدست باشند برای حفظ کشورشان، هر ایرانی شرافتمندی هم در هر حزب اعم از احزاب اعم از توده، دموکرات، اراده ملی. همه امروز به حکم مقدس‌ترین امر و جدانی موظفیم همدست باشیم گله‌های خصوصی را، شکایات خیلی جزئی را از قبیل این که رئیس ثبت اسناد که بوده است یا کیست؟ مالیات را کم گرفته‌اند یا زیاد گرفته‌اند پنیر از تبریز می‌آورند یا نمی‌آورند این حرف‌ها را کنار بگذاریم و برای یک هدف مقدس ملی همه‌مان با هم همدست باشیم (صحیح است) ایران وطن مقدس ما است و تاریخ جهان به ما نشان داده است که تمام ملل موقعی که به یک آشفتگی‌هایی گرفتار شده‌اند این تصمیم را گرفته‌اند. مگر ایرانی خدای نکرده از آنها کم‌تر یا ضعیف‌تر است این طور نیست. من آقایان به شرافت خودم به گواهی خدا به شما قول می‌دهم و یقین دارم آذربایجانی‌ها هر فرد آذربایجانی اگر از ولایت دیگر نسبت به ایران مقدس وطن‌پرست‌تر یعنی بیش‌تر وطن‌پرست نباشد هر فرد آذربایجانی اقلاً مثل تمام ایران‌ها علاقه به کشور و بیرق مقدسش دارد (صحیح است) آذربایجان خدمات بزرگی به میهنش ایران در همه وقت انجام داده است اولین دولت بزرگ ایران از آذربایجان بود و بعد هخامنشی‌ها به وجود آمدند در ظرف ۲۵۰۰ سال بیست و پنج قرن. از ۲۵ قرن تا امروز آذربایجان به قول شیخ محمد خیابانی همیشه جزو لاینفک ایران بوده است (صحیح است) یعنی در ۱۸۱۵ در اروپا تغییراتی یعنی تغییرات ارض رویداد دولت‌هایی داریم که اراضیشان در عرض چندن سال تغییر کرده ولی ایران از ۲۵ قرن به این طرف تمام ایالاتش، تمام خاکش، یک دولت یک ملت بوده است (صحیح است) و یک تاریخ و یک ملت بوده است (صحیح است) در علوم جغرافی و تاریخ هم ما یک مسائلی داریم که روی هم رفته مورد بحث است مسائلی داریم که مثل مسائل ریاضی حتمی است در این که این ایالات همیشه جزو ایران بوده است از قطعیات و حقایق تاریخی است و قابل انکار نیست و انکار چنین چیزها انکار بدیهیات است و عجب این است که مردم آذربایجان این مسائل را بهتر از مردم دنیا و ایالات دیگر ایران می‌دانند (صحیح است) عجب این که آقایان وقتی یک اقوام بیگانه به آذربایجان و به ایران روی آورد در این موقع در اغلب احوال بعضی از ایالات ایران به جبر و زور زیر نفوذ اقوام بیگانه رفتند اما آذربایجان بیرق ایران را از دست نداد (صحیح است) دولت اسکندر در ایران آمد از ایالاتی که بیرق را نگهداری کرد و تابع اسکندر نشد آذربایجان بود (صحیح است) و حاکم آذربایجان در آن دوره اسمش آذربد بود که به زبان یونانی آن رویات می‌گفتند و اسم آذربایجان به افتخار آن شخص که در مقابل سیل نفوذ اسکندر تسلیم نشد و بیرق ایران را نگاه داشت اسم آذربایجان به احترام آن شخص از آن زمان به بعد آن روپاتس یا آذربادکان یا آذربایجان شد. اسم یک نفر میهن‌پرست بزرگ ایرانی روی این ایالت است آذرباد، ایران لایزال، ایران جاویدان، مغول آمد به ایران، آذربایجان تنها ایالتی بود که در نتیجه قراردادهای با مغول استقلال و نام ایران را نگاه داشت و مغول آذربایجان را استیلای جنگ‌آوران توانست بکند و آذربایجان را از بین ببرد و در نتیجه ایران را از بین ببرد یکی از مراکز بزرگ تشیع است در مرکز آذربایجان بود که صفوی‌ها بودند (صحیح است) مشروطیت که اصول حکومت ملی و دموکراسی و آزادی را در ایران برقرار ساخت یکی از مراکز مهمش آذربایجان بود (صحیح است) ستارخان سردار ملی یک روز در یکی از میدان‌هایی که میدان گاه فروشان بود داد زد که ما برای ایران زندگی می‌کنیم و برای ایران جان خواهیم داد و بیرق ایران را همیشه در دست خواهیم داشت قیامی در آذربایجان در جنگ گذشته روی داد به توسط شیخ محمد خیابانی یک جمله را یک روز مکرر در مکرر گفت و در روزنامه تجدد ثبت است و بعضی از همکاران شیخ محمدخیابانی توی همین مجلس حاضر هستند که جزو وطن‌پرستان هستند اتصالاً و مکرراً گفت آذربایجان جزو لاینفک ایران است (صحیح است) آذربایجان ایران در ادبیات و تاریخ ایران هم شرکت نموده است عده‌ای از بزرگ‌ترین شعرا و گویندگان این کشور از خاقانی و نظامی و شیخ محمود شبستری و قطران تبریزی و همام تبریزی و صدها دانشمندان اجل و درجه اول این کشور از آذربایجان بوده‌اند.
حالا من می‌پرسم آیا ممکن است؟ می‌توان فکر کرد که چنین آذربایجانی حتی اندک خدشه‌ای در فکرش روی بدهد که بتواند به ایران، ایران مقدس به نظر آلوده نگاه کند (بعضی از نمایندگان هیچ کس) به هیچ‌وجه من‌الوجوه، چنین فرضی قابل تصور نیست (صحیح است) دوره جنگ رسید و قبل از جنگ یک وقایع عجیبی در آذربایجان روی داد همسایه ما روسیه تزاری بود، یک تشکیلات استبداد مطلق در آن کشور بود روسیه تزاری در آن حدود نظر پیروی از یک سیاست مستعمراتی داشت و جنگ جهانگیر ۱۹۱۸، ۱۹۱۴ نشان داد که سیاست مستعمراتی منتهی خواهد شد به جنگ ملل، یک روز در آن کشور ظلم و استبداد که ظلم و استبدادشان دامنه‌اش به آذربایجان رسید و در حدود دویست تا سیصد نفر از آزادی‌خواهان این کشور که سر سلسله آنها هم مرحوم ثقت‌الاسلام بود روی دار رفت و خود بنده که آن وقت جزو دانش‌آموزان آن کشور بودم و دسته از دانش‌آموزان برای حفظ منافع کشورمان تشکیل داده بودم در همان سن محکوم به اعدام دار روسیه تزاری بودیم و از آقایانی هم که آن وقت حاضر بودند الآن پیش چشم من هستند، آقای سرتیپ‌زاده تشریف دارند آن وقت بودند حالا هم هستند و شاهد این قضایا بودند در نتیجه این اجحافات عجیب در روسیه شوروی یک نهضت آزادی خواهانه بر پا شد انقلاب اکتبر به دست آزادی‌خواهان روسیه شروع شد انقلاب اکتبر به دنیا اعلام کرد که بعد از این تجاوز و اجحاف در داخل یک کشور و در حق ملت‌های دیگر نباید بشود (صحیح است) آزادی‌خواهان روسیه که از آن جمله شخص مارشال استالین بود که می‌گویند در خود ایران مارشال استالنی آمده بود و می‌گویند که در نهضت آزادی خواهان ایران شرکت داشته شخص مارشال استالین و امثال‌شان و لنین پیشوای بزرگ روسیه که با ایران از در دوستی درآمده‌اند و معاهدات و مقررات جبرآمیز و ظالمانه روسیه تزاری را پاره کردند (صحیح است) و اوضاع و حقوق ملی ایران را دوباره حفظ و رعایت کردند و از آن وقت دوستی ما با روسیه شوروی پیش آمد ملت‌های ایران و شوروی با هم دوست هستند و ملت ایران و دولت ایران از اولین دولت‌هایی بود که دولت شوروی را به عنوان دولت جدید شناخت و من تصور می‌کنم که در سرتا سر ایران یک ایرانی میهن‌پرست نباشد که به ملت روس به نظر احترام و دوستی ننگرد (صحیح است) با اندک تردیدی داشته باشد بنده پیرو سیاستی هستم که در اول این مجلس آن سیاست گفته شد و عقیده قطعی تمام ملت ایران و عقیده قطعی قریب به اتفاق رجال ایران است که ما یک سیاست دوستی صادقانه و خالصانه با تمام دول به خصوص با دول مجاور بالخاصه با دولت اتحاد جماهیر شوروری تعقیب خواهیم کرد (صحیح است) این حرف مفت و بی‌معنا نیست این سیاست ما است و در این قسمت بنده اعتراض دارم، عقیده بنده این است بنده را معذور می‌دارید عقیده خودم را عرض می‌کنم به کسانی اعتراض دارم که می‌گویند در ایران یک دولت‌هایی وجود داشته است یک طرفی ولی این را بنده به هیچ‌وجه حقیقت نمی‌دانم (صحیح است) بعضی از اشخاص ممکن است در دولت‌هایی باشند مثل تمام مللم دنیا که یک تمایل‌های بیش‌تری نسبت به یک ملت، نسبت به یک سیاست داشته باشند و این معمول تمام دنیا است و در همه جا این طور است، مگر در فرانسه این طور نیست، مگر در آمریکا این طور نیست، مگر در انگلستان این طور نیست، مگر ما گناه کاریم که در یک ملتی یک اشخاصی وجود داشته باشند یک اشخاصی پیدا شوند که تمایلات سیاسی مستقلی داشته باشند ولی این که در ایران یک دولتی به وجود بیاید که پیرو منافع یک مملکت خاصی باشد و ترجیح بدهد یک مملکت خاصی را به ممالک دیگر، حتی به ضرر دولت ایران، به وجود یک چنین ایرانی نه به حکم احساسات بلکه از روی عقیده قائل نیستیم (صحیح است) ایرانی بالطبع شرافتمند و وطن‌پرست است، بنده یک ایرانی که در سر تا سر این کشور جز آنهایی که پدر و مادر ندارند و بی‌وطن هستند و شاید در تمام ممالک هم از این رقم اشخاص و مخلوقات به واسطه اهریمنان پیدا می‌شوند همان‌هایی هستند که هر روز محکوم می‌شوند نداریم (صحیح است) نه همه‌شان، به ساهت که به غلط محکوم می‌شوند
ولی آنهایی که در هر مملکتی محکوم می‌شوند به اعدام از آن جنبش مستند و معلوم می‌شود که تخمی پاشیده شده است و به واسطه نفاق در مملکت ما هم پیدا شده است محبس‌ها برای آنها ساخته شده است قوانین برای آنها وضع شده است در قرآن برای آنها گفته‌اند فی‌قلوبهم اکنه، این نظر ملت ما است، این محسوس ملت ما است! برای بر باد دادن شرافت تاریخی یک ملتی در هر جای عالم از این قبیل اشخاص هستند صحبت ما به رجال و بزرگان و ملت ایران است بنده باز تکرار عرض می‌کنم به خصوص در دوره این مجلس حتی دولت‌هازی که بنده شخصاً مخالف بودم اندک تردیدی ندارم در این که اینها سیاست خالصانه و دوستانه به تساوی داشتند بین تمام دولت‌ها به خصوص دولت‌های همجوار (صحیح است) باز هم تکرار می‌کنم که ما امیدواری‌مان از بزرگ‌ترین همسایه‌مان خیلی بیش‌تر از هر دولت دیگر در ایران است و این را برای تعارف عرض نمی‌کنم عقیده شخص بنده است و خیلی هم درست عرض می‌کنم که این موضوع را عرض می‌کنم برای این که دولت اتحاد جماهیر شوروی اعلام کرد که دولت ملی است و برای آزادی، برای آزادی ملل که نماینده بزرگ این دولت آقای مولوتف در سانفرانسیسکو در تالار بزرگ در حضور چند هزار نفر به صدای بلند فریاد زد و گفت تجاوز به حقوق ملت‌ها تجاوز به حقوق و تمامیت ارضی ملت‌ها باید از بین برود (صحیح است) به گوش خودمان شنیدیم که این نماینده روسیه بزرگ مولوتف از طرف مارشال استالین این حرف را زد و با این امید و با این ترتیب که آزادی‌خواهان و پیشوایان آزادی‌خواهان دنیا به آن عمل خواهند کرد و یک عده اشخاصی که حتما نفهمم و بی‌خبرند یا یک زمره جانی بی‌وطن هستند که یک چیزهایی نغمه‌هایی می‌زنند، بله یک عده از آقایان این طور می‌شنوم استناد می‌کنند به قوای شوروی در ایران قبل از جنگ گذشته حدود و قیود سرحدی بین ملت‌ها و مملکت‌های مختلف داشت از بین می‌رفت ما در مملکتمان ۵ بعد از جنگ که شاید بیش از صد میلیون نفر گشته شده در مملکتمان بین میانه و زنجان سرحد احداث کردیم معلوم می‌شود چوبی آنجا گذاشته‌اند تیری گذاشته‌اند چرا اشخاص که می‌گویند ما مسلمان هستیم ایرانی هستیم پنیر و روغن و برنج اینها را کنترل می‌کنند من از هزار کیلومتری که از آمریکا تا اینجا راه آمده‌ام در هیچ‌جا کنترل به این سختی نکردند، مگر ایران سرحدات داخلی پیدا کرده است، این چه آشوبی است مگر ممکن است که این اشخاص بی‌وطن استناد بکنند به این که قوای شوروی در آنجاها است؟ استناد به قوای شوروی که آزادی جهان را می‌خواستند و می‌خواهند نجات بدهند مگر ما همه نطق‌های مارشال استالین را نخوانده‌ایم؟ چه گفت؟ گفت، فقط برای شکست دادن آلمان و ژاپن جنگ نمی‌کنیم ما برای نجات دادن بشر از اسارت برای جلوگیری از تهاجم بی‌جهت، برای جلوگیری از اشغال اراضی مردم و برای جلوگیری از اشغال اراضی مردم و برای جلوگیری از تجاوز به حقوق مردم جنگ می‌کنیم ما چنین همسایه بزرگ آزادی‌خواهی داریم چطور می‌شود یک مشت نفهم استناد بکنند به بودن موقتی قوای روسیه در ایران و آشوب پیدا کنند و نسبت به مأمورین رسمی دولت ایران که به موجب معاهدات و مقررات حقوق بین‌الملل و آخرین مقررات انجمن ملل که هنوز مرکبش خشک نشده است تجاوزات داخلی از طرف اشرار روی می‌دهد و متکی می‌شوند به بودن قوای خارجی در ایران این جنگ را همه دنیا می‌دانند که یک درس بزرگ عبرتی بود این جنگ شاید ۱۰۰ میلیون نفر را در میدان‌ها پامال و معدوم ساخت این جنگ نصف جهان را خراب کرد تمام اروپا را ویران کرد در همه این جنگ ۵۰ ملت که سردسته و سرسلسله آنها ملت روس ملت آمریکا ملت انگلستان، چین، فرانسه و بقیه ملت‌ها بودند جمع شدند و با تحمل هزینه‌های گزافی رفتند به مرکز اجتماع ملل و در آنجا تعهد کردند که تجاوز و ستم باید جلوگیری شود و همه پیشوایان، از پیشوایان، از روز رأی خارجه دولت‌های متفق خودمان با تمام نمایندگان با حضور قلب با خلوص نیت اقرار کردند که تا در آینده از تجاوز به حقوق داخلی ملت‌های کوچک جلوگیری نشود به هیچ‌وجه من‌الوجوه مردم و جهانیان روی آسایش نخواهند دید تمام این جنگ‌های خونریز و جهان خراب کن و عالم خراب کن به ما نشان داد که تجاوزات بالأخره جنگ‌های خونریز بسیاری را به وجود می‌آورد بعد از این دیگر جنگ بین‌الملل، جنگ عالمی انشاءالله وقوع نخواهد یافت زیرا که همه ملت‌ها موافقند به حفظ حقوق تمام ملل و مردم عالم و این هدف باید از بین نرود، بنده نظیر آنچه بعضی از آقایان نمایندگان آن روز فرمودند از حضور ریاست مجلس از آقایان نمایندگان مجلس استدعا می‌کنم این قضیه وقایع آذربایجان را به نظر بنده گرچه در اساس اهمیت جهانی ندارد اینها یک وقایعی است که می‌آید و می‌گذرد و حقوق یک ملت با این حرف‌ها به هیچ‌وجه من‌الوجوه از بین نمی‌رود (صحیح است) ولی بنده پیشنهاد می‌کنم که مجلس عطف توجهی به این قسمت بکند و پیشنهاد می‌کنم که مجلس عطف توجیه به این قسمت بکند و پیشنهاد می‌کنم اگر مقتضی است، اگر دولت و مجلس این نظر بنده را مقتضی دانست حتی ما می‌توانیم برای این که این مسائل و مسائل دیگر اقتصادی و معاهدات ما با دولت‌های متفق ما به خصوص با دولت شوروی روشن بشود و بدون ابهام و بدون تردید بگوییم چه خبر است، واقعا این مسائل درست است یا واقعاً درست نیست الآن دو ماه، سه ماه چهار ماه است که سفیر کبیر دولت شوروی در اینجا نیست ما بپرسیم اینها چیست؟ اینها چه وقایعی است؟ چون باز بنده تکرار می‌کنم عرض کردم عقیده بنده است من نمی‌توانم باور کنم که از ناحیه روسیه آزادی‌خواه دوست ایران که رئیس آن تنها مسافرت خارجی که کرد به کشور ما بود و رفت بازدید پادشاه ما شخص مارشال استالین (صحیح است) (حاذفی ـ اعلامیه کنفرانس تهران هم شاهد است) و همیشه نسبت به حقوق ایران ابراز علاقه کرده و خودش در نهضت آزادی‌خواهی در ایران بود من نمی‌توانم باور کنم که هنوز مرکب انجمن ملل خشک نشده یک تجاوزهایی در ایران روی داده شود که آن تجاوزها اتکایی به روسیه داشته باشد. این محال است، غلط است این سوء‌تفاهم‌ها که بعضی‌ها شاید با افسوس از ناحیه جرایدها شروع می‌شود مرتفع شود قریب به اتفاق این سوءتفاهمات. به نظر شخص بنده مقتضی است که یک میسیونی تحت نظر شخص آقای نخست‌وزیر که مع‌الاتفاق شخص شرافتمند وطن‌پرستی است از ایران برود، آقای بنش از چکوسلواکی، آقای شوگل از فرانسه رفتند ملاقات کردند، یک میسیونی برود به روسیه با خود رجال روسیه خودروی (صحیح است) برادرانه بدون ابهام این مسائل را صحبت کند آنها آزادی‌خواه هستند آَشکارا و صمیمی صحبت‌های خودشان را بکنند نظر بنده این است و پیشنهاد می‌خواهم بکنم و بعضی از آقایان هم نظرشان این بود که جلسه خصوصی یا حالا یا بعد از ظهر تشکیل یابد، دولت هم حاضر بشود ما بدون مداخله مطبوعات صحبت‌هایمان را بکنیم و در این باب یک فکر اساسی بشود، ملت ایران با کمال خلوصی و اطمینان به روابط دوستانه خودش را با دولت‌ها و ملت‌های عالم ادامه می‌دهد و روابط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی خالصانه و صادقانه ما با دولت و ملت شوروی قوام و دوام پیدا کند و این سوءتفاهمات از میان برداشته شود (احسنت، صحیح است)
جمعی از نمایندگان ـ دستور، دستور
لنگرانی ـ بنده مخالفم
نایب رئیس ـ آقایان موافقند با دستور؟
دکتر مجتهدی ـ آقا بنده مخالفم با ورود در دستور
نایب رئیس ـ بفرمایید.
دکتر مجتهدی ـ یک پیشنهادی شده است از طرف یک عده از آقایان و بنده هم از امضا کنندگان هستم پیشنهاد شده است که جلسه خصوصی بشود در این مجلس و راجع به این وقایعی که این دو روزه در میانه و تبریز اتفاق افتاده است اینها در جلسه خصوصی صحبت بشوند و ببینیم این وقایعی که در تبریز و میانه اتفاق افتاده و فرمانده امنیه را کشته‌اند و اخبار گوناگون آنچه چه صورت دارد و خیلی از آقایان هم امضا کرده‌اند در حدود ۲۰ نفر امضا کرده‌اند.
وزیر مشاور ـ عرض کنم که چون جناب آقای نخست‌وزیر تشریف ندارند بنده مقتضی دانستم که یک چند کلمه‌ای اینجا حضور آقایان عرض کنم، عرض کنم که ملت ایران یک ملت خیلی کهنه‌ای است. کهنسالی است، و تاریخ زیاد داشته است و با حوادث خیلی خیلی بزرگ مواجه بوده است و یکی از خصایص و یکی از کالیته‌های مخصوص ملت ایران همیشه بردباری و خونسردی بوده است و مخصوصاً وقتی که تشخیص می‌دهیم که همیشه در مقابل هر کس هر پیمانی داشته‌ایم به وظایف خودمان صد در صد عمل کرده‌ایم (صحیح است) و بر هیچ کس پوشیده نیست، عالم شاهد و گواه است که ایران در این پیش‌آمدهای چند سال و این خون‌ریزی‌ها و برادرکشی‌هایی که در دنیا شد برای پیروزی متفقین خودش قدم‌های خیلی بلند برداشت (صحیح است) و متفقین ما هم تا امروز تصدیق داشته‌اند و تصدیق دارند و هر کس که جزئی انصافی در او باشد تصدیق می‌کند که ما هر چه داشتیم در طبق اخلاص گذاشتیم و با کمال خلوص
ناتمام
بقیه جلسه: ۱۶۱
بدون این که انتظار داشته باشیم در مقابل آن به ما چیزی بدهند این را با این که ماده میلیون، دوازده میلیون از تجاوز از هزار و پانصد میلیون جمعیت جهان باشیم با وجود این دارایی خودمان را هر چه بود تقدیم کردیم راه خودمان را دادیم، همه چیز خودمان را دادیم از نقطه نظر اقتصادی تحمل زحمات بسیار کردیم امروز هم بنده تصور می‌کنم که اول چیزی را که ما باید توجه داشته باشیم و اگر هم تا امروز تفوه شده است متوجه به آن نشده‌ایم این است که باید برادرانه هم متفق و یکصد بدون اختلاف مثل یک خانواده هم کار کنیم (صحیح است) و حرف حسابی خودمان هم بزنیم و اگر هم در مقابل کسی حرف حسابی دارد گوش کنیم و در این دو سه روزه یک وقایعی رخ شد که اینها به عقیده بنده ناشی از جهالت است، ناشی ابهامات و نادانی است مثل این می‌ماند که اعضای یک مواده بر علیه مصالح خودشان یک اقداماتی بکنند؟ یک حرف‌هایی هم می‌زنند بنده نمی‌توانم باور کنم، نمی‌توانم تصور کنم به جهت این که ما همین‌طور که عرض کردم متحد هستیم، متفق هستیم بنده هم می‌توانم تصور کنم که حقیقت یک اقداماتی بر علیه مصالح این مملکت از مقامات دیگری ناشی می‌شود در هر حال می‌خواهم خاطر محترم نمایندگان محترم مجلس شورای ملی را آگاه کنم که دولت آنچه در وظیفه داشته است در این دو روزه انجام کرده است تذکراتی هم که لازم بوده است به مقاماتی که مقتضی ندانسته است داده است و امیدواری کامل هم هست که آنچه مطلوب گرفته شود.
بعضی از نمایندگان ـ دستور
سید ضیاءالدین ـ مخالف دستور هستم توضیح می‌دهم.
نایب رئیس ـ بفرمایید.
سید ضیاءالدین ـ جناب آقای هدایت ضمن فرمایشات خودشان فرمودند یک وقایعی را می‌شنویم نمی‌دانیم صحیح است یا نه به عقیده بنده وظیفه دولت این است که راجع به مسموعات یا تصدیق بکند یا تکذیب (صحیح است)
نایب رئیس ـ آقای وزیر جنگ.
وزیر جنگ ـ راجع به موضوع وقایع اخیری که پیش آمده است البته همان طور که جناب آقای هدایت فرودند ما باید روش آرامش و بردباری را از دست ندهیم و با متانت کار کنیم، اقداماتی در این دو روزه شده است و امیدواریم نتیجه خوب بدهد. اما وقایع یک عده از ماجراجویان در بعضی از نقاط آذربایجان مثل سراب و مراغه و میانه دستبردهایی به نفرات ژاندارمری زده‌اند یک عده از اینها را خلع سلاح کرده‌اند و یک عده هم تلف شده‌اند. بنده با سمت وزارت جنگ خود به وابسته نظامی شوروی تذکرات لازم در حسن روابط خودمان داده‌ام و وعده هم داده‌اند که اقدامات لازم بکنند و همین امروز هم قوای لازم به طرف آذربایجان فرستاده می‌شود و وابسته نظامی شوروی به بنده اطلاع دادند که تلگرافاً فرمانده قوای شوروی در قزوین حرکت این قوا را اطلاع خواهند داد و از جناب آقای بیات هم که به سمت استانداری آذربایجان معین شده‌اند خواهش کردیم همین دو روزه حرکت بکنندو یک طیاره هم در اختیار ایشان گذاشته شده و امیدواریم که تمام معضلات حل شود و موانع مرتفع شود و در مجلس علنی بیش از این را مقتضی نمی‌دانم.
۳ - تقدیم یک فقره لایحه از طرف وزیر دادگستری
نایب رئیس ـ آقای وزیر دادگستری لایحه‌ای دارند؟
وزیر دادگستری (آقای اردلان) - نسبت به صلاحیت دادگاه‌های موقت نظامی و دادگاه‌های عمومی یک اختلاف نظری در بازپرسی حاصل شده است که محتاج به تفسیر است و لایحه در این باب تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود که مطابق قانون ۱۳۲۱ در کمیسیون قوانین دادگستری مطرح شود و صلاحیت دادگاه‌ها معلوم شود.
۴ - بقیه شور و تصویب گزارش راجع به افزایش قوا و ترمیم حقوق افسران
جمعی از نمایندگان ـ دستور، دستور
نایب رئیس ـ آقایانی که موافقند با ورود در دستور قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شده دستور امروز بقیه لایحه وزارت جنگ است.
طوسی ـ بنده راجع به دستور یک عرض کوچکی دارم (نایب رئیس ـ بفرمایید) بنده هم مثل همه آقایان خیلی مایل هستم که لوایح دولت به زودی بگذرد ولیکن برای تذکر خاطر آقایان عرض می‌کنم که از مدتی قبل شاید شش، هفت ماه
می‌شود که یک قسمت از خبرهای کمیسیون عرایض و مرخصی بی‌تکلیف مانده و این عمل سبب شده است که امور محاسبات هم مختل است شاید ده دقیقه شاید ده دقیقه هم بیش‌تر وقت لازم نداشته باشد استدعا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند این قسمت مقدم باشد بعد وارد دستور شویم.
نایب رئیس ـ آقایان موافق هستند که مرخصی‌ها قبلاً خوانده شود؟ (بعضی از نمایندگان ـ مانعی ندارد (ثقت‌الاسلامی ـ بنده مخالفم) (هاشمی ـ خواهش می‌کنم آقا هم موافقت بفرمایند) (ثقت‌الاسلامی ـ مانعی ندارد)
هاشمی ـ در آخرین جلسه‌ای که مرخصی‌ها مطرح بود گزارش مرخصی آقای روحی را خواندیم و دیگر مجلس از حیث عده کافی نبود که رأی بگیریم (بعضی از نمایندگان ـ حالا هم عده برای رأی کافی نیست) و بعد آقای روحی هم آن موقع که تقاضا کردند استفاده از این مرخصی نکردند پس این می‌ماند.
نایب رئیس ـ چون فعلاً هم عده برای رأی کافی نیست وارد پیشنهادات می‌شویم هر وقت عمده کافی شد به مرخصی‌ها رأی می‌گیریم، پیشنهاد آقای دکتر کشاورزی.
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به بند (ب) ماده اول لایحه اضافه شود.
مبالغی که از محل بند (ب) ماده اول برای بهبود معاش افسران پرداخته می‌شود به امرا پرداخته نخواهد شد.
نایب رئیس ـ آقای دکتر کشاورز.
دکتر کشاورز ـ قطعاً آقایان محترم توجه دارند که علت پیشنهاد بنده چه چیز است (در این موقع عده برای مذاکره کافی نبود و پس از ورود چند نفر آقایان نمایندگان کافی شد) ارتش ما مرکب است از افراد، از افسران جزو، از افسران ارشد، از امرا، مدت مدیدی در تاریخ دوره دیکتاتوری بیست ساله همه شاهد هستند و اگر این شهادت را ندهند به عقیده من بی‌انصافی می‌کنند که این ارتش کاری جز این که بر ملت ایران بکوبد نداشت یعنی اعمال دیکتاتور سابق ایران را به زور و سرنیزه این ارتش در ایران اجرا می‌کردند و هیچ ایرانی با انصافی هم نمی‌تواند انکار کند که برای مملکت یک ارتش ملی قوی لازم است که این ارتش پشتیبان ملت ایران باشد و از حقوق ملت ایران دفاع کند و ناموس ایران باشد نظر خوب نداشتند به عقیده من و به عقیده هر شخص با انصافی تقصیر متوجه سربازان و اکثریت افسران جزء و حتی شاید اکثریت افسران ارشد نبود بلکه امرای لشکر یعنی اشخاصی که درجه‌شان از سرتیپ بالا است که این دسته یعنی سربازها و افسران جزء و اکثر افسران ارشد را در دست داشتند و به زور این بیچاره‌ها به مردم و به ملت ایران زور می‌گفتند و من خیال می‌کنم که وزارت جنگ ما امروز نمی‌تواند پشت تریبون مجلس شورای ملی بگوید که بین امرای ارتش ایران اقلاً نصف‌شان اشخاصی هستند که می‌توانند صاف و ساده در مقابل ملت حساب دارایی خودشان را بگذارند و بگویند منبع عایدی‌شان از کجا و چه راهی است. من تصدیق می‌کنم که بین امرای ارتش ما اشخاص شرافتمندی هم هستند در این تردیدی نیست و بی‌انصافی است اگر کسی همه آنها را به یک چشم نگاه کند ولی در بین امرای ارتش ایران اشخاصی هستند که در این دوره بیست ساله شاید بیش از هر کسی به ملت ایران ظلم کرده‌اند و از هر وکیل و هر وزیر بیش‌تر ظلم کرده‌اند حتی علاوه بر گرفتن اموال اشخاص از دزدیدن، از چپاول، از هتک ناموس، از سر بریدن، از انداختن توی آب جوش و از این قبیل اعمال شنیع که عرض کردم خودداری نکردند حتی از جیره سربازان بدبخت هم دزدیدند و این پول‌ها پارک و خانه شد ملک شد در تهران و در تمام ولایات ایران و اگر امروز ملت ایران سر و صدایی می‌شنود و ناراضی است و باعث نگرانی مرکز می‌شود و باعث نگرانی است و باعث نگرانی مرکز می‌شود و باعث نگرانی مجلس و دولت می‌شود این سر و صداها خدا شاهد است تقصیرش به گردن این نوع اشخاص و این نوع امرای لشکر و این نوع وزرا و این نوع اشخاصی است که به ملت ایران فشار وارد آوردند و دزدی کردند و چپاول کردند و وادار کردند که یک عده از مردم ایران از جان‌شان و از زندگی‌شان بگذرند وقتی که توجه به این نکات بکنیم بنده عقیده دارم که این لااقل چیزی است که شما برای افسران شرافتمندتان در نظر می‌گیرید و این چند تومانی را که شما می‌خواهید به افسران کمک کنید این را دیگر به آن دزدها ندهید و اگر هم آقای وزیر جنگ بگویند که من گفتم میان امرا اشخاص درستی هم هستند پس چرا به آنها ندهیم ممکن است پیشنهاد من را اصلاح کنند به این طریق که به امرا به شرطی داده شود که در یک کمیسیونی که از طرف مجلس شورای ملی هم نماینده داشته باشد ثابت کنند که این ثروتی را که در دست دارند از چه راهی به دست آورده‌اند و از راه مشروع به دست آورده‌اند.
نایب رئیس ـ آقای دکتر زنگنه.
دکتر زنگنه ـ عرض کنم راجع به افسران ارتش آقایان شاهدند که در ابتدای مجلس بنده و آقای دکتر معظمی همان لایحه محاکمه افسران یعنی راجع به محاکمه افسران ارتش یک پیشنهادی کردیم. البته در بین افسران اشخاصی بوده‌اند که سوءاستفاده کرده‌اند شاید تمولی هم پیدا کردند ولی این حرف را نمی‌شود عمومیت داد و به همین جهت بود که تقاضای محاکمه کردیم و الا در میان امرا و افسران عالی‌مقام ارتش شاید اشخاصی باشند که به قول آقای دکتر حتی به این چند تومان هم احتیاج داشته باشند. بنابراین من عقیده‌ام این است که ما بایستی خادم را از خائن جدا کنیم و به خادمین البته کمک کنیم ولی امروز که راجع به کمک مختصری صحبت می‌شود که از مدیر کل که ششصد تومان حقوق می‌گیرد تا آن مستخدم جزء نمی‌توانند با این حقوق زندگی کنند و واقعاً حقوق یک مدیرکل و یک نفر افسر ارشد قیمت یک دست لباس است و اگر بخواهید با این ترتیب جلوگیری بفرمایید به یک عده ممکن است ظلم بشود و این یک حکم ظالمانه‌ای است و بهترین صورت این است که از دولت درخواست کنیم که به نفع دولت و به نفع ملت و به نفع اشخاص صحیح‌العمل آن محاکمات را ادامه بدهند و خائن را از خادم تشخیص بدهند و الا اگر به آن شخص خائن یا دزد پنج تومان یا ده تومان یا صد تومان هم بهش ندادند چه اثری دارد باید اصولاً خائنین معلوم شوند و به مجازات گناه خودشان برسند و از ارتش هم آنها را اصولاً بیرون کنند.
نایب رئیس ـ آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی ـ (آقای هژیر) بنده خواستم از موقع استفاده کنم و یک مطلبی را که در موقع برنامه دولت هم به عرض آقایان نمایندگان محترم رساندم در اینجا تأیید کنم چون ممکن بود که از این قبیل پیشنهادات آقایان نمایندگان محترم رساندم در اینجا تأیید کنم چون ممکن بود که از این قبیل پیشنهادات آقایان نمایندگان متعدد بدهد خواستم عرض کنم که دولت از روز اول تشکیل خودش همان طور که در برنامه هم اشاره شده بود و در توضیحات مختصری هم که عرض کردم بنده را مأمور کردند که یک لایحه جامعی آن طور که با وضع فعلی مملکت هم بسازد تقدیم حضور آقایان محترم بکنم که مأمور درست از نادرست تفکیک شود و با اطمینان حضور آقایان عرض می‌کنم که هر چه زودتر و اگر یک قدری گرفتاری‌های زیاد وزارت دارایی نبود تا به حال تقدیم شده بود ولی حالا هر چه هم طول بکشد تا آخر هفته آینده تجاوز نخواهد کرد (جمعی از نمایندگان - بسیار خوب) و به این جهت آقایان مطمئن باشند که وقتی این تصمیم کلی گرفته شد نسبت به عموم افراد از لشکری و کشوری اجرا خواهد شد و هر نوع بحثی باشد.
مطلبی باشد در آن لایحه آقایان خواهند فرمود در نظر گرفته می‌شود و یک توضیح مختصر هم خواستم عرض کنم در باب این که در جلسه گذشته بعضی از آقایان نمایندگان فرموده بودند که از لحاظ مالی خوب بود وزیر دارایی هم حاضر بود و توضیحاتی می‌داد که در باب این لایحه بتوان از حیث اعتبار مالی با اطمینان خاطر رأی داد. این را لازم است حضور آقایان عرض کنم که آقایان خوب می‌دانند وضع مالیه ممکلت خوب نیست یک ترتیبی پیش آمده است بنده به طور خلاصه عرض می‌کنم که مالیه مملکت ایران در ظرف این سه چهار سال اخیر در حکم مرغی شده است که می‌خواهند پر بکنند و هر قسمت از آن را به یک جایی برده‌اند و می‌خواهند ببرند و یک راه فقط دارد و آن جلوگیریش فقط توجهی است که مجلس شورای ملی می‌کند و این عقیده‌ای است که دارد که بیت‌المال مملکت حفظ بشود به این جهت می‌خواهم عرض کنم اطمینان بایستی باشد به این که دولت مشغول است که یا در ضمن لایحه که عرض کردم مطلب را تأمین خواهد کرد یا در یک لایحه دیگر که یک ترتیبی بشود که مملکت از این وضعیت بیرون بیاید مملکت ما با این بودجه که دارد با این مخارجی که صرف حقوق می‌شود هیچ وقت قادر به هیچ‌گونه اصلاحی نخواهد شد و با این بودجه که دارد با این مخارجی که صرف حقوق می‌شود هیچ وقت قادر به هیچ‌گونه اصلاحی نخواهد شد و با این بودجه هم که الآن هست هیچ مأموری از درست و نادرست نمی‌تواند بگوید که زندگی و معاش او با این حقوقی که به او می‌دهند تأمین می‌شود و مردم مملکت ایران هم پیش از این تاب این که مالیات بدهند و خرج مصارف عام‌المنفعه بشود ندارند (صحیح است) با اطمینان به این که آقایان در کل این مقاصد شریکند و حتی هادی و راهنما بوده‌اند در این قسمت هم امیدوارم این لایحه که تقدیم شد با کمک آقایان طوری تصویب شود که نتیجه مطلوبه گرفته شود چون قبل از این که این تصمیم گرفته شود و این لایحه را هم که تصویب بفرمایید بودجه مملکت باز تعادل ندارد روزی که این لایحه در هیئت دولت مطرح شد مذاکره شد و قطع شد برای این که دست وزارت جنگ عنداللزوم باز باشد از آقایان نمایندگان استدعا کنیم که این لایحه را تصویب بفرمایند ولی بنده قول می‌دهم که در موقع عمل با وزرات جنگ طوری تشریک مساعی بکنیم که خرجی نشود مگر این که محلش تأمین شود یعنی این بودجه که از طرف آقایان تصویب می‌شود در اختیار وزارت جنگ خواهد بود و هر وقت لازم داشته و محل آن تأمین شده بود پرداخته می‌شود و اگر می‌خواستیم هر وقت محل آن تأمین بشود خدمت آقایان
برسیم و تقاضای تصویب آن را بکنیم و وقتی تصویب فرمودند اجرا شود این وضع قابل اجرا بود ولی با این قولی که خدمتتان دادم به موجب آن لایحه که برای اصل مقصود تقدیم می‌کنم وزارت جنگ هم از این اعتبارات تصویب شده تا آن حدودی استفاده خواهند کرد که محل داشته باشیم (صحیح است ـ بسیار خوب)
نایب رئیس ـ آقای دکتر کشاورز
دکتر کشاورز ـ چون آقای وزیر دارایی از طرف دولت اطمینان دادند که اشخاصی را که با بیت‌المال ملت ایران خیانت کرده‌اند وسایلی فراهم خواهند ساخت که مجازات شوند و جلوگیری شود و این افراط تفریط‌ها بنده پیشنهادم را پس می‌گیریم.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای کامبخش
پیشنهاد می‌کنم برای تقلیل مخارج وزارت جنگ و ژاندارمری سال دوم خدمت وظیفه افراد غیر نظامی در ژاندارمری بگذرد.
نایب رئیس ـ آقای کامبخش.
فرهودی ـ این پیشنهاد مربوط به این لایحه نیست.
کامبخش ـ چرا مربوط نیست؟ عرض کنم بنده این پیشنهاد را از این نقطه‌نظر نکردم که صحبت شده باشد برای این که صحبت در کلیات شد منظورم از این پیشنهاد این هم نیست که اشکال‌تراشی شده باشد در لایحه دولت چون که ما همان طور که در موقع طرح برنامه دولت هم گفتیم در انتظار هستیم ببینیم که شاید واقعاً رو به دولت یک رویه‌ای باشد که ما هم بتوانیم با این دولت تشریک مساعی بکنیم گرچه تا به حال معجزی ندیده‌ایم و منظره دولت راهنما نیست ولی امیدواریم که شاید تصمیم‌شان را بگیرند و تصمیم‌شان را قطعی کنند و بتوانند یک وسایلی فراهم کنند که با آنها تشریک مساعی کرد بنابراین منظور از دادن این پیشنهاد به هیچ‌وجه این نبوده است که ما بخواهیم در اینجا اشکالی تراشیده باشیم. بنده موضوع این پیشنهاد را مدت‌ها در اطرافش فکر کرده بودم حتی یادداشت‌های مفصلی هم در اطراف این پیشنهاد داشتیم ولی متأسفانه تمام یادداشت‌های من در دفتر فراکسیون ما باقی‌مانده است و او هم در اشغال سربازان وزارت جنگ است. البته جای تعجب است این که فرض می‌کنم دفتر پارلمانی یک حزبی را که هشت وکیل پارلمانی دارد اشغال بکنند و ببرند و خود آن وکلا هم اجازه ندهند که بروند بردارند، خوب این هم یکی از اصول دموکراسی مملکت ما است فعلاً تا آن اندازه صحبت می‌کنم. البته آقایان می‌دانند که اولاً ما الآن یک اختلافی در سطح زندگی و خدمتی نفرات ارتش ژاندارمری داریم که این موضوع به خودی خود یک نگرانی‌هایی را تولید می‌کند یعنی یک اختلافاتی در ارتش ما از این لحاظ تولید شده است که سطح زندگی ایران ارتش و همین‌طور نفرات ارتش با ژاندارمری با هم متفاوت است و این موضوع باعث شکایت دائمی نفرات و باعث شکایت دائمی مخصوصاً افسران است از این تفاوتی که بین ارتش و ژاندارمری ایجاد شده است. بنده مطالب زیادی در این زمینه دارم از جمله مراسلاتی است که مرتباً از افسرهای ارتش می‌رسد و این موضوع قسمت از یک مراسله را می‌خوانم ما افسران جزء با لباس‌های مختلف‌اللون که با زحمات و مشتقات بسیاری آنها را تهیه نموده‌ایم در مقابل البسه و پوشاک و توجهی که از هر جهت به افسران ژاندارمری می‌شود همیشه خجل و به محض رؤیت یک نفر افسر ژاندارم راه خود را در معابر عمومی کج و مسیر خو را تغییر می‌دهیم اینها یک چیزهایی است که باید در روحیه یک نفر افسر وارد شد که می‌گوید خوب هر دو افسر هستیم و هر دو یک مدرسه را طی کرده‌ایم و نوع خدمتمان یکی است اما دلیل این که بین من و او فرق می‌گذارند چیست؟ می‌نویسد: که کوچک‌ترین توجهی به حقوق و هزینه زندگانی ما افسران جزء نمی‌شود مثلاً من که یک نفر افسر جزء هستم با پرداخت ششصد ریال کرایه دو اطلاق و پرداخت روزانه شش ریال کرایه اتوبوس که بایستی چهار دفعه سوار شوم تا سربازخانه و در نظر گرفتن بقیه مخارج الی آخر، زندگی خود را نمی‌توانم ادامه بدهم و آخرش هم نوشته است. زنده باد وطن این روحیه افسران ما است که تا این اندازه علاقمند به میهن و علاقمند به وطن خودشان هستند ولی ما کوچک‌ترین علاقه را نسبت به آنها ابراز نمی‌داریم و همان طور که در کلیات عرض کردم حتی این مزایا هم طوری درست شده است که به درد این افسران جزء نمی‌خورد بنابراین اولاً از نقطه‌نظر از بین بردن این تفاوت فاحش که بین سطح زندگی افسران ارتش و ژاندارمری هست یکی از این نقطه نظر این پیشنهاد را کردم و یکی دیگر هم از نقطه نظر تعلیماتی که اگر آقای وزیر جنگ به این موضوع توجه بفرمایند از آن اولی بیش‌تر اهمیت دارد شما یک فرد این مملکت را می‌آورید و در نظام وظیفه آنجا دو سال مشغول به خدمتش می‌کنید این دو سال (محمد طباطبایی ـ ماده ۶۳ را هم در نظر بگیرید).
نایب رئیس ـ آقای کامبخش مختصرتر بفرمایید مقصود از ماده ۶۳ این است که در پیشنهادات یک قدری مختصرتر صحبت بفرمایید.
کامبخش ـ این تذکر را به آقای طباطبایی بدهید که همیشه مفصل صحبت می‌کنند. بنده هنوز تذکرم را نداده‌ام. برای تعلیمات فنی اگر باشد البته این دو سال خدمت برایش لازم است که از نظر فنی آن دو سال را خدمت کند و آن اشخاصی که در قسمت فنی هستند باید واقعاً دو سال را خدمت کنند تا به اوضاع آشنا بشنوند اما نفراتی که در پیاده نظام یا در سوار هستند به اینها معمولاً یک سال تعلیمات می‌دهند و باقی این مدت را به جاروب‌کشی غالباً شاید اشتغال دارند. اگر ما فکر می‌کردیم که اگر آن مدت بقیه را صرف یک تعلیمات برای آنها بکنیم. آنها را سواد دار بکنیم آنها را وارد جامعه بکنیم البته یک چیزی بود ولی مادامی که ما این کار را نمی‌کنیم. حتی معتقدیم که افسرهای ما بایستی دور از اوضاع اجتماعی باشند در این صورت این یک سال را آنها به بطالت می‌گذرانند، این است که بنده پیشنهاد می‌کنم افرادی که در پیاده نظام هستند سال دوم خدمت خودشان را در ژاندارمری بگذرانند یعنی خدمت ژاندارمری بکنند که اولاً ما از گیر این اشخاصی که عادت کرده‌اند که همیشه ژاندارم باشند. و همیشه نسبت به مردم زور بگویند و همیشه در یک پاسگاه‌هایی باشند و با انواع دزدی‌ها آشنا شده باشند خودمان را خلاص می‌کنیم و ثانیاً افراد ما در این مدت یک سال دیگر خودشان هم و در عین حال یک تقلیل بودجه هم خواهد شد و از بودجه ارتش هم کاسته می‌شود و بنده تقاضا می‌کنم که این موضوع را مدنظر بگیرند و اگر آقای وزیر جنگ اجازه فرمودند تصویب کنید.
نایب رئیس ـ آقای وزیر جنگ.
وزیر جنگ ـ بنده از فرمایشاتی که آقای کامبخش و آقای دکتر کشاورز فرمودند واقعاً درست چیزی نمی‌فهمم می‌گویند امرای ارتش چون بردند و خوردند به آنها اضافه حقوق ندهید اگر واقعاً اتهام است بگذارید بدهید به دادگاه که بنا است تشکیل بشود و خودتان هر روز به ما تکلیف می‌کنید که آن دادگاه را تشکیل بدهید هر چه هست بدهید به ما تا رسیدگی کنیم که اتهامات را و آن وقت ما آن اشخاص را خارج می‌کنیم اگر حقیقت دارد، اگر حقیقت ندارد و عده‌ای که باید فرماندهی داشته باشند و باید یک اشخاص صحیح‌العمل و درستی هستند یک نفر بزرگ بیش‌تر می‌خورد با یک نفر کوچک؟ آقای دکتر شما خودتان می‌توانید در منزل بگویید که نیم من خودتان بخورید و پسرتان دو من بخورد آخر هم چو چیزی نمی‌شود، از پایین می‌رود به بالا هنوز زن ندارد زندگیش توسعه ندارد همین‌طور که می‌رود بالا رشد می‌کند، چطور می‌شود آن کسی که بالا است به او کم بدهند و آن کسی که تازه آمده و تازه از مدرسه بیرون آمده نه زن دارد و نه بچه به او حقوق زیاد بدهند آخر این عمل منطقی نیست آخر وضعیت معاش سخت است و حقوق کافی نیست جناب آقای وزیر دارایی هم اینجا حضورتان عرض کردند که این حقوقی که ما می‌دهیم برای ۲۰ روز هم کافی نیست بنده خودم با این حقوق سرلشگری که می‌گیریم سیصد چهارصد تومان هم در ماه قرض می‌کنم. شما چه می‌فرمایید؟ حساب بکنید این پولی را که می‌دهند ممکن نیست که بشود زندگانی را تأمین کرد شما بدهیم وقتی کسی تخلف کرد می‌گوید محاکمه بگویید اخراج ما راجع به افسران جزء که آقای کامبخش صحبت فرمودند ما تمام این چیزها را پیش‌بینی کردیم و روی همین پیش‌بینی هم هست که این ماده را آورده‌ایم اگر شما این را برای ما تصوب نمی‌فرمایید چطور می‌فرمایید که مثل ژاندارم بدهیم اگر مثل ژاندارم بدهیم این ۳ میلیون ما می‌شود ۸ میلیون با وضعیت بودجه با عدم تمکن دارایی مملکت خواستیم یک ترمیمی در زندگی افسران بدهیم و افسری که متأهل است از بابت اولاد افسران جزء چه مبلغ می‌گیرند راجع به کمک هزینه در ولایات که عمال کشوری می‌گیرند و به ارتش نمی‌رسد همان طوری که عمال کشوری می‌گیرند به ما هم بدهند برای مستخدمین کشوری در هر زمینه سه‌اش قائل شده‌اند پایه یک، پایه دو، پایه سه هر کدام از آقایان که در خدمت دولت بوده‌اند می‌دانند که این پایه‌ها بوده است، و در ارتش این پایه‌ها وجود ندارد چون ارتش ما کوچک شده است ترفیع نمی‌توانیم بدهیم چون ترفیع کم شده است و ما یک افسری را نمی‌توانیم الی ماشاالله در یک درجه نگاه داریم و در یک اشل حقوق بماند باید یک ترتیب‌هایی قائل بشوند که اگر افسران نتوانستند بالا بروند لااقل چون هزینه زندگانی بالا می‌رود اضافاتی داشته باشند اگر شما میل دارید آنچه که به ژاندارم داده می‌شود به افسران و افراد
ارتش هم بدهند ما خیلی ممنون می‌شویم ولی ببینید وزارت دارایی هم می‌تواند این پول را بدهد یا نه؟ اما این که فرمودید که افراد ژاندارمری خدمتی را که انجام ارتش هم بدهند ما خیلی ممنون می‌شویم ولی ببینید وزارت دارایی هم می‌تواند این پول را بدهد یا نه؟ اما این که فرمودید که افراد ژاندارمری خدمتی را که انجام می‌دهند دو سال است و آن حداقلی است که برای احتیاجات این مملکت پیش‌بینی شده است، برای این که ما نفر را یک مرتبه نمی‌گیریم عده نود هزار نفر در یک روز گرفته نمی‌شود در چهار نوبت در دو سال گرفته می‌شود و بنابراین پایه‌های خدمتی مختلف است شش ماه اول این سرباز سربازی نیست که اصلا بتواند از تفنگ استفاده بکند و نباید هم بکند و شش ماه آخر هم که تقریباً خدمت او تمام شده است و باید فکر عودت دادن او هم بود باقی می‌ماند یک سال که ما می‌توانیم از آن سرباز استفاده کنیم برای مأموریت البته اگر خدمت نظام ما سه سال بود ممکن بود دو سال در ارتش خدمت کنند و سال سوم بروند در ژاندارمری که یک کمک بزرگی هم به ژاندارمری می‌شد و یک کمک بزرگی هم برای تقلیل نفرات بود و کمکی هم برای ارتش بود ولی این امر امکان‌پذیر نیست و بنابراین وزرات جنگ نمی‌تواند با دو سال خدمتی که دارد یک قسمت او را به ژاندارمری بدهد به خصوص که برای ژاندامری او را به ژاندارمری بدهد به خصوص که برای ژاندارمری هم به درد نمی‌خورد چون ژاندارمری هم باید امور قضایی و اینها را به آنها یاد بدهند تا می‌آیند این چیزها را بیاموزند آن وقتی است که باید مرخص‌شان کنیم.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای کامبخش آقایانی که موافقند با این پیشنهاد قیام فرمایند (چند نفر قیام نمودند) تصویب شد پیشنهادی هم آقای فیروزآبادی نموده‌اند پیشنهاد خروج از دستور این لایحه است که خوانده می‌شود بنده پیشنهاد می‌کنم این لایحه از دستور خارج شود.
فیروزآبادی ـ اجازه بدهیم توضیح بدهم (یک نفر از نمایندگان این پیشنهاد خارج از موضوع است)
نایب رئیس ـ مگر شما موافق نیستند که این لایحه مطرح شود آقای فیروزآبادی اگر موافق هستید که خروج از دستورش مورد ندارد.
فیروزآبادی ـ با بعضی از قسمت‌هایش مخالف هستم.
نایب رئیس ـ اگر در بعضی‌هایش مخالف هستید ممکن است پیشنهاد بفرمایید این طور که نمی‌شود و این پیشنهاد فعلی شما مورد طرح ندارد پیشنهاد آقای لنگرانی پیشنهاد می‌کنم بند الف حذف شود.
نایب رئیس ـ آقای لنکرانی آقای دکتر رادمنش هم همین پیشنهاد را کردند در آخر لایحه باید رأی گرفته شود پیشنهاد جنابعالی و ایشان باید بماند در آخر جلسه (بعضی از نمایندگان ـ دستور ـ دستور)
لنکرانی ـ پیشنهاد خروج از دستور چه وقت باید طرح بشود؟
پیشنهاد خروج از دستور آقای فیروزآبادی چه وقت باید طرح بشود؟
نایب رئیس ـ موافقت کردند که خوانده نشود؟
لنکرانی ـ گویا ایشان تحت قیمومیت قرار گرفته‌اند (خنده نمایندگان)
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای فرخ
پیشنهاد می‌کنم محل مصرف اعتبار تشکیل دو لشکر را از صرفه‌جویی‌های سایر لشکرها تکمیل نمایند.
نایب رئیس ـ آقای فرخ
فرخ ـ عرض کنم عرایضی که می‌کنم خواستم آقای وزیر جنگ در این باب یک توضیحی بدهند شاید بنده قانع بشوم و پیشنهاد خودم را پس بگیرم این مبلغی را که برای قسمت اخیر امسال برای تشکیل دو لشگر لازم است آنچه را که بنده به طور اجمال می‌دانم عده افراد لشگرهای ما کافی نیست مثلا فرض بفرمایید که لشگر ۷ که باید دوازده هزار نفر باشد شاید هفت هزار نفر است آیا این اتفاقاتی که کسر محل دارد این محل‌ها را شما نمی‌توانید در این قسمت اخیر از این محل این دو لشکر را برای سه ماه آخر سال تکمیل کنید؟ اگر از آن قسمت می‌توانید بنده خیال می‌کنم که محتاج به این لایحه نباشد چون بنده با این قسمت اول کمک به افسرها کاملاً موافقم و چون من خیال می‌کردم که بعضی لشگرها تعدادش کافی نیست و در آنجا یک صرفه‌جویی‌هایی می‌شود، بشود از آن محل لشگر را تأمین کرد اگر از آن محل می‌شود که توضیح بدهند اگر نمی‌شود که بنده پیشنهاد خودم را پس می‌گیرم.
وزیر جنگ ـ بنده پریروز عرض کردم که ما حتی‌المقدور توافق نظر حاصل کرده‌ایم با هیئت دولت، آنچه می‌توانیم از صرفه‌جویی‌های خودمان خرج بکنیم و آنچه که صرفه‌جویی داشته باشیم در این کار خرج خواهیم کرد ولی عده کسری نداریم گاهی هم زیادتر می‌شود از این نود هزار و چون بودجه ما هم که از طرف آقای دکتر میلسپو داده‌اند خیلی از بودجه‌مان هم کسری داریم که منجمله قسمت پوشاک بود که بنا بود از آمریکا وارد بشود و چون از آمریکا وارد نشد الآن هم محل پوشاکان تکمیل نیست معهذا بنده اطمینان می‌دهم آنچه که بتوانیم از صرفه‌جویی تأمین خواهیم کرد و به علاوه اگر باز هم زیاد باید می‌ماند طوری نخواهد شد.
فرخ ـ با این توضیحاتی که آقای وزیر جنگ دادند بنده پیشنهاد دادم را پس می‌گیرم.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای دولت‌آبادی:
اینجانب پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود.
تبصره ـ به وزرات جنگ اجازه داده می‌شود افسرانی که دانشکده دیده‌اند تا در چه سروانی و بعد از شهریور از خدمت ارتش استعفا داده‌اند با همان درجه‌ای که داشته‌اند مجدداً استخدام شوند.
نایب رئیس ـ آقای دولت‌آبادی.
دولت‌آبادی ـ بنده از آقایان همکاران محترم خودم استدعا می‌کنم که یکی دو دقیقه به عرض بنده توجه بفرمایید این موضوعی که بنده پیشنهاد کردم و در اطراف آن توضیح مختصری می‌دهم این است که افرادی که تحصیلات آنها و مقدمات تحصیلی آنها و طی دوره تحصیلی آنها برای خدمت ارتش بوده است به طور کلی بایستی در همین قسمت از و جودشان استفاده کرد (صحیح است) زیرا تحصیلات دیگری نکرده‌اند تا بتوانند کار دیگری بکنند و البته بدون تردید با یک روح شهامت و وطن‌پرستی قبول خدمت سربازی را به عهده گرفته‌اند (صحیح است) متأسفانه چنانچه آقایان همکاران عزیزم اشاره کردند اوضاع قشونی و ارتشی ما آن قدرها مورد رضایت نبوده تا بتوانند یک اشخاصی به سلیقه خودشان ادامه خدمت بدهند مخصوصاً پیش آمد شهریور ماه بعضی از آنها را متأثر کرد و تحت احساساتی قرار گرفتند که از خدمت بر کنار شدند (صحیح است) این عده محدود بعد از شهریور عموماً زندگی آنها مختل شده است و اگر هم بخواهند در خدمت وارد بشوند از آنها یک سوابقی تضییع شده است بنده می‌خواستم این اجازه را مجلس شورای ملی به وزارت جنگ بدهد که از وجود این گونه افسرها با درجه خوشان وارد خدمت‌شان بکنند و ازشان استفاده کنند (جمعی از نمایندگان - با درجه سابق خودشان)
فاطمی ـ البته این پیشنهادی که آقای دولت‌آبادی فرمودند منظورتان این است که مشمول قانونی که گذشته است نشوند یعنی مشمول ان قانونی که بعضی از افسران که استعفا کردند وارد خدمت می‌شوند با یک درجه تنزل همین طور است (دولت آبادی ـ بله) البته بنده هم تصدیق می‌کنم که یک عده از افسرانی بوده‌اند که هیچ تقصیری هم نداشته‌اند و در نتیجه اوضاع و احوال پیدا کرده‌اند و کنار رفته‌اند و آقایان فهمیده‌اند که آن تحصیلی که کرده‌اند در جای دیگر نمی‌توانند خدمت کنند بنده به آقای وزیر جنگ می‌گویم که می‌پذیرند این پیشنهاد را بایستی اصلاح بفرمایند که وزارت جنگ می‌تواند و یکی هم این که در صورتی که محکومیتی نداشته باشند (دولت‌آبادی ـ پیشنهاد این را هم بنده دارم) و با این دو اصلاح بنده قبول می‌کنم. (دکتر طاهری ـ این موضوع لازم نیست برای این که اگر محکومیت داشته باشند که نمی‌توانند وارد خدمت شوند).
نایب رئیس ـ آقای هاشمی.
هاشمی ـ عرض کنم بنده در کمیسیون نظام هستم بنده نه این است که با پیشنهاد آقای دولت‌آبادی اساساً مخالفم آقای ذوالفقاری هم این پیشنهاد را کرده بودند و علاقه تامی به تصویب آن داشتند ولی علی‌الاصول بنده با ارفاق‌های بی‌مورد مخالفم و همین استثناع‌ها و ارفاقات بی‌مورد است که کار مملکت را به این جاها رسانیده است، حوادث شهریور یک پیش‌آمدی برای این مملکت پیش آورد و یک عده‌ای که سال‌های سال به ناز و نعمت دولت متهم بودند همان روز گرفتاری گذاشتند و رفتند و خیال‌شان رسید که دیگر رشته قومیت و ملیت ایران به همین روز خاتمه یافت و حیات ملی ایران به همان روز پایان یافت و گذارند و رفتند (بعضی از نمایندگان ـ اینها آنها نیستند) گفتند که ایران متلاشی شد و کارش گذشت و الآن اگر واقعا آقایان از این نمره اشخاصی باشند باید در برابر محاکمه و مجازات و انفصال از خدمت شوند سال‌های سال مستخدم دولت ار حقوق می‌دهند برای این که روز گرفتاری و بیچارگی نگهدار ملت ایران باشد (صحیح است) و اگر از این نوع نیست که دیگر من نمی‌دانم و چه نوع است توضیح بفرمایید تا بنده هم بدانم اینها آنها نیستند پس از این با همان پیشنهادی که فرمودند آقای فاطمی مخالف نیستم نوعی اصلاح شود که این نظریه تأمین شود که تا اشخاص از هم متمایز بشوند که در سایه این پیشنهاد یک عده مقصر و گناهکار دوباره که روز راحت رسید از تحمیل به صندوق دولت نشوند اگر این امر مراعات شد بنده هم حرفی ندارم.
وزیر جنگ ـ بنده برای این که سوء‌تفاهمی شده بود می‌خواهم عرض کنم که راجع
به این ماده اساساً بنده موافقم نظر به این که افزایش قوائی در نظر داریم اگر افسران خوبی باشند و صحیح‌العمل باشن و سابقه سوئی نداشته باشند با کمال امتنان از آنها پذیرایی خواهد شد و خیلی خوش‌وقت می‌شویم که دوباره به ارتش بر می‌گردند چون من هم یک عده از آنها را دیده‌ام خیلی مایل به برگشتن هستند ولی متأسفانه قانونی که مشمول نیست چون با یک درجه مادون می‌پذیرند و البته این تنزل است ولی البته باید این طوری باشد که الزامی نداشته باشند و افسران لایقی که به درد ما می‌خورند بتوانند وارد بشوند و البته این مشمول افسران وظیفه نخواهد بود برای این که افسران وظیفه با یک تحصیلات مختصری که کرده‌اند افسر وظیفه شناخته شده‌اند و اینها هم البته می‌توانند وارد ارتش بشوند ولی مشروط به این که دوره تکمیلی دانشکده را ببینند و تا دوره تکمیلی ارتش را نه ببینند نمی‌توانند جزو افسر حاضرالسلاح محسوب شوند.
فاطمی ـ اصلاح بفرمایید.
نایب رئیس ـ ماده را بخوانید (به شرح زیر خوانده شد)
وزارت جنگ می‌تواند افسران دانشکده دیده را تا درجه سروانی (وزیر جنگ ـ کادر ثابت)
نایب رئیس ـ بخوانید آقای هاشمی، آقای وزیر جنگ توجه بفرمایید.
وزارت جنگ می‌تواند افسران دانشکده دیده را تا درجه سروانی که بعد از شهریور از خدمت ارتش استعفا داده باشند با همان درجه که دارند مجدداً در ارتش استخدام نماید (مهندس فریور ـ آن را افسران کادر ثابت مرقوم بفرمایید و قید کنید در صورتی که خودشان مایل باشند) (زنگ پلیس)
نایب رئیس ـ خواهش می‌کنم آقایان یک قدری مراعات نظم مجلس را بفرمایند آقای دکتر طاهری بفرمایید.
دکتر طاهری ـ اولاً در قانون استخدام هر مستخدمی که استعفا داد اگر خواست دوباره برگردد با یک رتبه پایین‌تر می‌تواند برگردد هر مستخدمین کشوری با لشگری هم که استعفا داده باشند از خدمت در موقع برگشتن با یک رتبه پایین‌تر می‌تواند برگردد این مجازاتش است که چرا استعفا داد حالا مقصود از اینها یک ارفاقی است که آن صاحب دانست و احتیاجی داشت به وجودشان و خواستند برگردند آن مجازات را نشوند یعنی با همان درجه بیایند این اصل موضوع پیشنهاد است و به نظر بنده پیشنهاد خوبی است ولی بنده عقیده‌ای که دارم قیودی که در این پیشنهاد کرده‌اند لازم نیست این افسر چطور باشد و چنین باشد و چنان باشد اینها باید به میل وزارت جنگ باشد او هر طور که می‌خواهد باید باشد حالا می‌نویسند که سران باشد یا نباشد یا این که دانشکده دیده باشد یا ندیده منظورم این است که این جور نباشد بنده عقیده‌ام این است که اگر یک افسرانی مایل باشند وزارت جنگ هم مایل باشد آنها را دوباره به خدمت قبول کنند و این که دانشکده دیده باشد یا نباشد آن هم لازم نیست و این قیود را نمی‌خواهد بنده می‌خواهم که آقای دولت آبادی موافقت فرمایند که افسرانی که استعفا داده‌اند اگر وزارت جنگ احتیاج دارد به وجودشان می‌توانند با همان رتبه بمانند (مهندس فریور - اگر آنها هم مایل باشند)
(آقای هاشمی - پیشنهاد را به طریق ذیل قرائت کردند)
وزارت جنگ مجاز است افسران جزء کادر ثابت را که مایل به دخول در ارتش باشند و محکومیت و سابقه سوئی نداشته با همان رتبه در این دو لشکر استخدام کنند (صحیح است)
جمعی از نمایندگان ـ آن دو لشگر را نمی‌خواهد.
نایب رئیس ـ امروز نمی‌دانم چطور است که آقایان همه بین خودشان صحبت می‌فرمایند بنده بنا بشود به میل خود آقایان صحبت کنند بنده اینجا لازم نبود بنشینم پیشنهادی آقای دکتر زنگنه کرده‌اند که اصلاح عبارتی است این را می‌خوانند که اگر مربوط به پیشنهاد آقای دولت‌آبادی است اصلاح شود.
اصلاح عبارتی ـ پیشنهاد می‌کنم که در آخر این تبصره اضافه شود تا این تاریخ.
نایب رئیس ـ آقای دکتر زنگنه.
دکتر زنگنه ـ عرض کنم این تصمیمی که اتخاذ می‌فرمایید و در واقع یک ارفاقی است درباره اشخاصی که تا به حال مستعفی شده‌اند اگر به طور مطلق باشد ممکن است که بعد از این هم استعفا بدهند و بعد از این هر وقت می‌خواهند بیایند و از این تبصره استفاده کنند بعد از مدتی بگوید من را مرخص کنید این است که باید نوشته شود اشخاصی را که تا این تاریخ استعفا داده‌اند از این تاریخ به بعد نمی‌شود.
مخبر ـ این را آقای هاشمی اضافه بفرمایند (پیشنهاد اصلاح شده را آقای هاشمی این طور قرائت نمودند)
وزارت جنگ مجاز است افسران جزء کادر ثابت را که مایل به دخول مجدد در ارتش باشند و محکومیت و سابقه سوئی نداشته باشند با همان درجه در ارتش استخدام نماید (یک نفر از نمایندگان تا این تاریخ هم اضافه شود)
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای دکتر معظمی پیشنهاد می‌کنم قسمت الف و ج ماده واحده به طریق ذیل اصلاح شود.
الف ـ به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود ۱۲۱۳۲ نفر به سازمان ارتش اضافه نماید و بودجه چهار ماهه آخر ۱۳۲۴ آن که در حدود ۵۲ میلیون ریال خواهد بود از طرف وزارت دارایی پرداخت خواهد شد.
ب ـ برای بهبهود اوضاع معاش افسران سالیانه ۳۵۰۰۰۰۰۰ ریال از طرف وزرات دارایی اعتبار به وزارت جنگ داده می‌شود که به طریق ذیل استفاده نماید:
۱ ـ حق اولاد برای هر طفل صغیری بدون رعایت درجه ماهیانه یکصد ریال
۲ ـ اضافه حقوق سنوات خدمت نسبت به افسران که به ترفیع یک چهارم تفاوت حقوق ثابت درجه بالاتر نسبت به درجه فعلی و در سال‌های بعد هم همه سال یک چهارم این تفاوت به عنوان اضافه حقوق داده خواهد شد.
۳ ـ تفاوت ارزش زندگانی در نقاط مختلف کشور حداکثر ۲۰ درصد حقوق ثابت درجه هر افسر در هر ماه.
۴ ـ لباس به هر افسری سالیانه دو دست لباس خدمت داده می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای دکتر معظمی بفرمایید.
دکتر معظمی ـ عرض کنم پیشنهادی که بنده تقدیم داشتم تفاوتی با لایحه دولت ندارد منتها با این تفاوت است که وضعیت را کاملاً روشن کرده است این گزارش کمیسیون در دو ماه قبل از این تقدیم شده است و در یک قسمت‌هایش شش ماه پیش‌بینی شده است در قسمت اول بنده شش ماهه را چهار ماهه کرده‌ام برای این ۴ ماه اخر سال اعتبارش را حساب کردم دو لشگر را حذف کردم لفظ دو لشکر علتش چه بوده است؟ علتش این بوده است که سابقاً در وزارت جنگ در بودجه‌شان عده را ۹۰ هزار نفر تعیین کرده بودند و این قسمت مانع بود که وزارت جنگ بیش‌تر از این عده بگیرد و مطابق آن عده وزارت جنگ می‌توانست سرباز بگیرد و بعد مطابق مقتضیات می‌تواند آن عده را قسمت کنند به لشگرهای موجود یا این که خودش یک لشکری ایجاد کند مطابق آن عبارت وزارت جنگ مکلف بود دو لشگر اضافه نماید ولی مطابقه این عبارت وزارت جنگ می‌تواند لشگرهایی که ناقص است تکمیل بکند (صحیح است) و الا خود این باعث خرج‌های زیادی خواهد شد بایستی یک دستگاه فرماندهی علیحده تشکیل بدهد امور اداری علیحده تشکیل بشود ولی اگر از لشگرهای موجود بیاییم این قسمت‌هایی را که لازم داریم تشکیل بدهیم هم صرفه‌جویی کرده‌ایم و هم دست وزارت جنگ بدون این که عده را کم کرده باشیم باز است در قسمت دوم و حتی در خود قسمت‌های لشگری یک توضیحات مختصری خواستم عرض کنم و آن این است که خود وزارت جنگ هم باید توجه داشته باشد به این که لشگرهایی که ایجاد می‌کنند به صورت موتوریزه باشد برای این که آن وضعیت پیاده نظام سابقه به کلی امروز تغییر کرده است و بایستی این قوایی را که در اختیار خواهید داشت موتوریزه باشد که هر وقت به هر قسمت که خواستند اعزام کنند فوراً بروند، اما قسمت دوم پیشنهاد بنده این است که ما یک اعتباری به وزارت جنگ دادیم ولی معلوم نکردیم که این اعتبار چطور باید تقسیم بشود. در لایحه که دولت داده بود پیش‌بینی کرده است طرز تقسیم اضافه حقوق تفاوت ارزش زندگانی، وضعیت لباس را در سال و همین‌طور همان قسمت‌هایی را که منظور نظر وزارت جنگ بود همان قسمت‌ها را ذکر کرده‌ام که بعد بتوانند این سی و پنج میلیون ریال را تقسیم کنند و اسباب اشکال نشود در واقع نظر دولت کاملاً تأمین شده است منتها ماده روشن‌تر نوشته شده.
وزیر جنگ ـ بنده پیشنهاد آقای دکتر معظمی را قبول می‌کنم با این تفسیر آنچه در جزو بودجه دولت منظور شده است منجمله خرید اسب و مهمات و غیره که مورد احتیاج ما است می‌توان استفاده کرد پریروز هم بنده عرض کردم که منظور ما فعلاً تشکیل دو لشکر بالاختصاص نیست در لشگرهایی که قوای کم داریم این نفرات را استخدام می‌کنیم و این لشکرها را تکمیل می‌کنیم آن وقت می‌فرستیم. و الا به صورت تیپ باشد یا لشکر باشد برای ما فرقی ندارد راجع به اضافات آنچه را که فرمودند عین همان پیشنهادی بود که وزارت جنگ داده است (دکتر معظمی - آن گزارش را کمیسیون بودجه ندارد آن جهت بود که بنده آن پیشنهاد را دادم) بسیار خوب بنده موافقم ولی یک استدعا دارم و آن این است که امروز مملکت ما محتاج به این قوا است هر چه زودتر استدعا می‌کنم هر پیشنهادی که می‌فرمایید زودتر بفرمایید برای این که موقع باریک است و مملکت ما محتاج به این قوا است فرخ - خواهش می‌کنیم آقایان پییشنهادهاشان را پس بگیرند که رأی گرفته شود.
نایب رئیس ـ آقای مخبر.
مخبر ـ بله قربان، بنده هم موافقم.
جواد مسعودی ـ (منشی) بالأخره این تبصره این طور تنظیم شد.
تبصره ـ وزارت جنگ مجاز است افسران جزو کادر ثابت را که تا این تاریخ مستعفی شده‌اند و مایل به دخول مجدد در ارتش باشند و محکومیت و سابقه سوئی نداشته باشند با همان رتبه در ارتش استخدام نمایند (بعضی از نمایندگان ـ با همان درجه)
(فاطمی ـ با همان درجه)
نایب رئیس ـ با همان درجه اصلاح می‌شود آقای مخبر پیشنهاد آقای دکتر معظمی را موافقت کردید
مخبر ـ بلی
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای ذکایی قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌شود از دو لشگر که موافق بند الف ماده یک اضافه می‌شود یک پادگان ثابت در خلخال تشکیل شود.
ذکایی ـ خاطر بعضی از آقایان مستحضر است که پس از قضایای شهریور بعد از آن که افراد با آن وضع مواجه شدند یک مقدار از اسلحه‌های آنها در بین خلخال و اردبیل به دست یک عده از اشخاص افتاد که استفاده کردند از آن اسلحه و چند ماه آنجا ناامنی‌هایی شد و یک فجایعی شد که در کم‌تر نقاط ایران این فجایع پیش آمده است (کامبخش - از جمله به دست آقای ببر اصلان خان که آقای ارفع برایش کاغذ نوشته‌اند)... عرض شود بنده آن را نمی‌دانم بعداً یک قوائی اعزام شد آنجا و یک مقدار از اسلحه‌ای که در دست مردم بود جمع‌آوری کرد و یک مقداری هم در دست مردم باقی ماند این قضیه اسباب نگرانی شده است برای مردم و حالا یک عده از اشرار در آنجا مسلح هستند و این موضوع اسباب نگرانی ژاندارمری و هم اهمالی خلخال را فراهم کرده است با این وضع واقعا اهالی آنجا برای امنیت و آسایش خودشان اطمینان ندارند و این قسمت پیشنهادی که بنده کردم برای این بود.
وزیر جنگ ـ بنده می‌خواستم راجع به پادگان‌ها حضور آقایان عرض کنم که پادگان‌های مادر قدیم در مرکز ایالات قرار گرفته بود البته از نظر امنیت برای کشور خوب بود و بایستی در همه ولایات و شهرهای بزرگ باشد همان طوری که در اروپا معمول است ولی این کار البته مسلتزم ساختن سربازخانه است و تا اندازه‌ای که در نظر است وزارت جنگ در نظر دارد تدریجاً از تمرکز قوا در یک جا جلوگیری بکند و پادگان‌ها در ایالات و ولایات مطابق احتیاجات محل تشکیل بشود.
نایب رئیس ـ بنابراین نظر جنابعالی تأمین خواهد شد قانع شدید؟
ذکایی ـ بنده خواستم عرض کنم که ما یک اشکال دیگری هم داریم و آن این است که ما راه و وسایل نداریم و اگر این پادگان تشکیل بشود وقتی که آمدند آنجا با یک اشکالاتی مواجه خواهند شد بنده عقیده‌ام این است که نظر آقای وزیر جنگ هم تأمین می‌شود.
نایب رئیس ـ مسترد فرمودید
ذکایی ـ بلی
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای مهندس فریور قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم قسمت ج به طریق ذیل اصلاح شود.
ج ـ اعتبار هزینه فوق که بابت سه ماهه آخر سال بالغ بر پنجاه میلیون ریال می‌شود به تدریجی که مورد خرج پیدا کند از طرف وزرات دارایی از درآمدهای عادی پرداخت خواهد شد بدیهی است دولت به هیچ وجه نمی‌تواند برای این موضوع دیگری به دریافت وام بدون تصویب مجلس اقدام نماید.
مهندس فریور ـ عرض کنم در این پیشنهاد بنده اگر چنانچه تلفیق بشود با فرمایشات روز گذشته آقای وزیر جنگ و آقای ملک‌مدنی نایب رئیس که فرمودند از اعتبار عادی این را تأمین خواهند کرد و فرمایشات اول وقت آقای وزیر دارایی تصور می‌کنم که مورد قبول آقای وزیر جنگ خواهد شد. چون در قسمت ج نوشته شده است وامی دریافت خواهد شد، امروز آقای وزیر دارایی بیان فرمودند و روز پیش هم آقای وزیر جنگ فرمودند و آقای ملک‌مدنی هم تأیید فرمودند که وامی گرفته نخواهد شد. و این وام گرفتن مضراتی دارد و گرفتن وام تولید انقلابیون می‌کنند و به تدریج هزینه زندگی بالا می‌رود و آن وقت نقض غرض است آن وقت این اضافه که به افسران دادیم دو برابر آن را باید صرف هزینه زندگی بکنند و خیال می‌کنم به به بیانات آقای وزیر دارایی و آقای وزیر جنگ دیگر توضیحات بیش‌تری لازم نداشته باشد که چرا وام گرفته نشود اگر دولت عایدی داشته باشد به تدریج برای تشکیل این دو لشگر می‌دهد و اگر اعتبار نداشته باشد گرفتن وام مطلقاً ممنوع است مخصوصاً بنده می‌خواستم عرض کنم که مطابق تحقیقات و اطلاعاتی که بنده دارم می‌شود با دست بردن در ارتش فعلی و لشگرهای فعلی صلحی پیدا کرد برای این دو لشگر بدون این که احتیاج به وام داشته باشیم مثلاً این مورد را به آقای حشتمی هم صحبت کردم. ما یک قدری هنگ سوار داریم که چهار تا در تهران است این هنگ‌هایی سوار با وضعیت فعلی دنیا از چند سال قبل مطلقاً سوار با وضعیت فعلی دنیا از چند سال قبل مطلقاً مورد احتیاج نیست. هیچ وقت هم در این بیست ساله در این بیست و چند ساله اخیر حتی یک مرتبه هم از آنها استفاده نشده است فقط یک مرتبه در مورد همه رشید خواستند استفاده کنند و بعد از آن که پیاده نظام رفت و جنگ کرد و کار را تمام کرد آن وقت تازه سوار به آنها ملحق شد، بنابراین وجود هنگ سوار با وضع فعلی دنیا واقعا بی‌مورد است، برای این که کلیه تحرکی ندارد و همین‌ها را اگر تبدیل بکنند به دو لشگر پیاده یک قدری هم موتوریزه بهش اضافه بکنند از همین‌ها می‌شود دو لشگر را اضافه کرد و اعتبارش هم تأمین باشد بدون این که دو لشگر اضافه تهیه کنید البته این موضوعات یک موضوعات فنی است بنده وارد در آن نمی‌شوم من‌باب مثل عرض کردم مقصودم این است وامی بر وام‌هایی که دولت دارد اضافه نشود.
نایب رئیس ـ آقای مخبر
مخبر ـ آقای وزیر دارایی باید جواب بدهند.
وزیر دارایی ـ بنده موافقم. همان طوری که عرض کردم مقصود این است که هر چه ممکن است کمک به لوازم و ضروریات وزارت جنگ بشود این لفظ وام را همان طور که عرض کردم موافقم که بر دارند اگر ما به وامی احتیاج داشته باشیم لایحه علیحده‌ای تهیه می‌شود و به مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود.
مهندس فریور ـ کلمه (وام) حذف می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای دکتر زنگنه نظری داشتید؟
دکتر زنگنه ـ عرض کنم راجع به این قسمتی که آقای وزیر دارایی موافقت فرمودند بنده عرضی ندارم ولی خواستم عرض کنم بنده معتقدم که بعد از مذاکراتی که امروز در ابتدای جلسه شد اساساً این لایحه بدون گفتگو تصویب بشود (صحیح است) ولی پیشنهاداتی می‌رسد که خیلی از آنها اصلاح می‌شود و خیلی هم صحبت می‌شود در اطراف اصلاحات ارتش، ولی موقع یک موقعی است که باید فوراً در مجلس یک تصمیمی زودتر راجع به این موضوع گرفته شود آقایان موافقت بفرمایند که بدون گفتگو پیشنهادات را پس بگیرند تا جلسه از اکثریت نیفتاده این لایحه بگذرد و تصویب شود.
نایب رئیس ـ کلمه وام در لایحه در بند ج حذف می‌شود. دولت هم موافقت می‌کند.
دکتر معظمی ـ بنده عرضی داشتم راجع به بنده ج با این ترتیب اصلاح بند ج باید حذف شود چون در ماده واحده در قسمت الف نوشته شده است که وزارت دارایی اجازه دارد پرداخت کند و در بند ب هم اجازه داده شده است وزارت دارایی پرداخت کند بنابراین همین ۵۲ میلیون است و این قسمت فقط راجع به وام بود بنابراین قسمت اخیر اصلاً لزومی ندارد برای این که ما حساب کردیم که ۵۲ میلیون می‌شود و این ۵۲ میلیون را در قسمت اول پیش‌بینی کردیم و بند ج بایستی به کلی حذف شود (فرهودی - در بند ج مطلبی هست)
نایب رئیس ـ بند ج را بخوانید.
(به شرح زیر قرائت شد)
ج ـ اعتبار هزینه فوق که بابت شش ماهه آخر سال بالغ بر صد میلیون ریال می‌شود به تدریجی که مورد خرج پیدا کند از طرف وزارت دارایی پرداخت خواهد شد و اگر درآمد ۱۳۲۴ کشور تکافوی این اضافه هزینه را ننماید دولت مجاز خواهد بود که معادل آن از بانک ملی ایران وام دریافت و استرداد آن در بودجه سال‌های بعد پیش‌بینی شود.
نایب رئیس ـ این قسمت آخر مطابق پیشنهاد آقای مهندس فریور باید حذف شود و الا قسمت اول لازم است (تیمورتاش - قسمت اول هم راجع به شش ماه است باید حذف شود)
مخبر ـ تصور می‌کنم به این پیشنهاد آقای دکتر معظمی که مورد موافقت دولت هم شد مانعی ندارد آن قسمت هم حذف شود برای این که در لایحه ۶ ماه نوشته شده و این تشریفات برای ۶ ماه بوده است و پیشنهاد ایشان ۴ ماهه است و دولت هم قبول کرد و وام هم نباید بگیرند بنابراین بند ج حذف می‌شود.
نایب رئیس ـ بنابراین بند ج از این ماده حذف می‌شود. پبشنهاد آقای نقابت قرائت می‌شود (بعضی از نمایندگان تشریف ندارند) ایشان تشریف ندارند پیشنهادشان هم مورد ندارد پیشنهاد آقای دکتر کشاورز قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم که تبصره ذیل به لایحه اضافه شود.
وزارت جنگ موظف است فوراً به حساب دارایی امرای ارتش و خویشاوندان
بلافصل آنها از ابتدای ورود به خدمت ارتش رسیدگی کرده و چنانچه یکی از آنان نتواند مشروع بودن منبع ثروت فعلی خود را ثابت کند تمام ثروت از را به نفع دولت ضبط نموده و او را از ارتش خارج
کنند پس از این وزارت جنگ حق استفاده از اعتبار تصویبی این لایحه را دارد.
نایب رئیس ـ آقای دکتر کشاورز موورد ندارد مربوط به این لایحه نیست برای این که این موضوع یک طرح قانونی لازم دارد و قانون محاکمه این طور اشخاص از مجلس گذشته است.
دکتر کشاورز ـ اجازه بفرمایید.
نایب رئیس ـ شما قانون گذرانیدید دادگاه تعیین گردید که به حساب اینها رسیدگی کنند لایحه بودم، وزارت جنگ که مربوط به محاکمه وزارت جنگ نیست.
وزیر جنگ ـ بنده هم مخالفم برای این که این پیشنهاد در ضمن بودجه وزارت جنگ نباید به شود هر چیزی جای خودش باید پیشنهاد بشود و این پیشنهاد برای افسران ارتش خیلی موهن است نسبت به افسران صحیح‌لاعمل ارتش معنی ندارد، اصلاحات در تمام مملکت بکنید، هر کس دزد است در هر اداره که هست او را مجازات بکنید.
دکتر کشاورز ـ سوءتفاهم شد اجازه بدهید بنده یک توضیحی عرض کنم چون آقای وزیر جنگ مخالفت کردند...
دکتر کشاورز ـ آقای وزیر جنگ مخالفت کرد چطور بنده توضیح ندهم.
نایب رئیس ـ مورد ندارد.
دکتر کشاورز ـ چطور مورد ندارد ایشان مخالفت کردند.
نایب رئیس ـ آقای وزیر جنگ هم بی‌مطالعه صحبت کردند این نکته نه مربوط به جنابعالی است و نه آقای وزیر جنگ این در حدود اختیارات بنده است پیشنهاد آقای اردلان قرائت می‌شود. تبصره الحاقیه است.
دکتر کشاورز ـ خرید است مجلس با گرفتن دزدان دارد مخالفت می‌کند اجازه بدهید توضیح عرض کنم (صدای زنگ نایب‌رئیس)
پیشنهاد آقای اردلان به شرح ذیل قرائت شد.
تبصره ـ دولت مکلف است نسبت به احیای وسط و توسعه نیروی دریایی اقدام لازم به عمل آورده هر لایحه که برای پیشرفت این منظور مقتضی باشد در اسرع وقت به مجلس شورای ملی تقدیم شود.
نایب رئیس ـ این هم به نظر من مورد ندارد (اردلان ـ چطور مورد ندارد؟) پیشنهاد آقای تاش قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌کنم از لحاظ صرفه‌جویی کلی در بودجه مملکتی کادر ستاد ارتش و وزارت جنگ به فراخور تشکیلات ارتش تقلیل یابد.
تیمورتاش ـ عرض کنم بنده در وقتی که در لایحه در کمیسیون نظام مطرح شد مخالف بودم اسمم را هم در لیست مخالفین نوشتم و مقصودم از این پیشنهاد این بود که صحبت کرده باشم بلکه منظورم صحبت هم این بود که یک خطری امروز برای این مملکت پیش آمده است و خواستم آن را به مجلس آقای ملی گوشزد کرده باشم و وقتی که امروز راجع به آذربایجان این قضیه را می‌شنوم مخالفت خودم را به تمام معنی پس می‌گیرم (آفرین. آفرین) ولی یک استدعا دارم به جای مخالفت و آن این است همان طوری که گوشزد کردم که یعنی آن محیط ستاد ارتش ما به هیچ‌وجه تناسب ندارد با نفرات یعنی با سرنیزه‌هایی که ما داریم خود آقا در پشت تریبون فرمودند که در حدود ۳۰ و ۴۰ هزار سر نیزه بیش‌تر ندارد در صورتی که ستاد ارتش شما برای یک هوای خیلی منظم‌تر و بزرگ‌تر از اینها است و بنده استدعا می‌کنم این را یک طوری که خودتان صلاح می‌دانید تعدیل بفرمایید برای این که مناسب ایران باشد.
نایب رئیس ـ پیشنهادی هم آقای محمد طباطبایی کرده‌اند که متأسفانه موردی ندارد.
طباطبایی ـ چرا مورد ندارد؟
حاذقی ـ تأسف نداشته باشید.
نایب رئیس ـ راجع به دادرسی ارتش است که نظیرش داده شده است.
طباطبایی ـ بخوانید تبصره است.
نایب رئیس ـ خواندن هم ندارد. پیشنهاد آقای لنگرانی قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم کلیه افسران و افرادی که در قزاقخانه زمان تصدی روس‌ها در پلیس جنوب سابقه خدمت دارند فوراً از خدمت دوایر قوای مسلح ایران اعم از ارتش و ژاندارم برکنار شوند و موقعیت استخدامی آنها در هر رتبه و مقام و در هر جایی که هستند با حفظ سوابق تبدیل به اداری شده و برای گماشتن آنها به خدمات اداری و تقسیم آنها به دوایر در اختیار دولت قرار گیرند.
لنکرانی ـ قبلاً استدعا می‌کنم آقای ملک‌مدنی نایب رئیس که متوجه این نکته شده باشند که آقای دکتر معظمی خیلی مظلوم بودند برای خاطر این که استقلال خودشان را برای همکاری حفظ کرده بودند از نایب رئیسی محروم شدند و موافقت خودشان را برای همکاری از دست نمی‌دادند و آن روز هم بنده عرض کردم که اجازه من محفوظ باشد که صحبت کنم و حالا هم استدعا دارم که اجازه بفرمایید هیئت رئیسه زیاد مزاحم نشود و هیئت رئیسه باید بیش از همه مواظب باشد.
نایب رئیس ـ اول اجازه بفرمایید که بنده قبلاً جواب ایشان را عرض کنم آقای دکتر معظمی یکی از اشخاصی بودند که همیشه وظایف خودشان را به خوبی انجام داده‌اند (صحیح است) و مورد تصدیق همه بوده است و اگر یک بار انتخاب نشده‌اند انتخاب نشدن در مجلس یک امر حتمی نیست مجلس یک وقت میلش به ایشان است و یک وقتی میلش به بنده است و بنده هم که نایب رئیس این مجلس هستم هیچ وقت از وظیفه خودم آقای لنگرانی خارج نمی‌شوم. شما خودتان رأی دادید و ما هم باید آیین‌نامه را اجرا کنیم.
لنکرانی ـ بنده به آقا عرض نکردم این صورت مجلس است و مزاحمت‌هایی که از طرف بعضی از آقایان می‌شود عرض می‌کنم بنده کراراً عرض کرده‌ام که اصولاً با تجدید قوای انتظامی مخالف نیستم و امروز هم به خدا قسم می‌خورم که با تزیید قوای انتظامی موافقم و با بیش از اینها هم موافقم و آرزو هم دارم که یک راه حلی پیدا کنیم که هم موفق به تزیید شده باشیم و هم جلوگیری از تجدید سوء تشکیلات کرده باشیم آن روز از آقایان این استدعا را کردم یکی دو نفر از آقایان به شکل یک وعده که این منظور انجام خواهد شد آن روز را گذراندند و برای خاطر این که بنده با این پیشنهاد و پیشنهادهای دیگری که تقدیم کردم ثابت کرده‌ام که نظر مخالفتی اصولاض با تزیید قوا ندارم این یک یادداشت کوچکی است که این را برای یک یادداشت کوچکی است که این را برای آن که مقصود خودم را عرض کنم و آن وقت دلایلم را هم عرض کنم (یکی از نمایندگان ـ ماده ۶۳ را هم رعایت بفرمایید) الآن صورت مجلس امروز محفوظ است و حدود مذاکراتی هم که از طرف اشخاصی شده است تمام معین است و خیلی متأسف هستم که وقتی من می‌آیم اینجا و شرفیاب می‌شوم خدمت آقایان و می‌خواهم وارد مذاکره بشم این مواد مرتباً تحمیل می‌شود و تذکر داده می‌شود، خوب من هم یکی از آقایان اجازه بدهید مطالب را گفته باشم و علاوه بر این امروز یک لغت تازه‌ای در اینجا استعمال می‌شود می‌گویند که به واسطه قضایای آذربایجان بیایند تصویب شود مگر می‌خواهید بجنگید؟ اگر مطلب همان شکلی است که می‌گوید.. (معدل ـ بلی آقا، مطلب همان شکل است و می‌خواهند امنیت را حفظ کنند)... آقا بنده کاملاً با استقرار امنیت موافقم عرض کردم که باید مشکلات را با عقل و تدبیر حل و تصفیه کرد و این لغتی که امروز اینجا گفته شد که به مناسبت قضایای آذربایجان باید این موضوع تسریع بشود این لغت را بنده نتوانستم متوجه بشوم (حاذقی ـ آقا مانعی ندارد اینها مزدور هستند) (همهمه نمایندگان) (یکی از نمایندگان ـ برای این که قوا می‌خواهند بفرستند در آنجا و قوا ندارند)
نایب رئیس ـ آقای لنگرانی در حدود پیشنهاد خودتان صحبت بفرمایید آن وقت می‌فرمایید که هیئت رئیسه وظیفه خودش را انجام نمی‌دهد شما باید در پیشنهاد خودتان صحبت کنید یک کسی یک پیشنهادی کرده است چه ربطی پیشنهاد حضرتعالی دارد؟
لنکرانی ـ ما بایستی که حتی‌الامکان کوشش بکنیم که مردمان وطن‌دوست و وطن‌پرست که وطن پرستی را تمرین کرده‌اند در قسمت‌های قوای مسلح باشند و با حفظ احترام عناصر صالحی که در این دو دسته اعتراف می‌کنم ممکن است وجود داشته باشند ولی از لحاظ این که افسرانی که در قزاقخانه زمان روس‌ها و در پلیس جنوب تحت اداره انگلیس‌ها زندگی کرده‌اند و اینها تحت تعلیمات خارجی‌ها عادت به برادرکشی کرده‌اند و وقایع کودتا هم مولود عملیات همان‌ها بوده و بدبختی‌های این چند ساله را هم تصویبش را آنها کردند و الآن هم ما می‌بینیم که همان عناصرند که باز مداخله می‌کنند به عناوین مختلف و هی می‌خواهند قشون را به طرف دیکتاتوری سوق داده بانشد و حتی‌الامکان شکاف بین ملت ایران و قشون را زیاد کرده باشند من این را از لحاظ این که بین ملت ایران و قشون ایران که در حکم واحدند دوستی زیادتری ایجاد شده باشد و عناصری که عادت کرده‌اند به متابعت از خارجی‌ها در رأس امور نباشند به این لحاظ پیشنهاد کردم و ضمناً برای خاطر این که سوابق خدمتی آنها هستم از بین نرفته باشد پیشنهاد کردم که بلافاصله از قوای مسلح ایران که بر کنار شدند موقعیت نظامی اینها هم تبدیل به اداری بشود و در اختیار دولت قرار بگیرند که فوراً تقسیم به دوایر بشوند چرا بایستی از یک پیشنهاد به این آسانی، ببینید الآن از آن سال بیست و چند سال هم می‌گذرد و اگر روی حساب هم باشد عمرها بیش از این را
اجازه نمی‌دهد (همهمه نمایندگان. آقا رأی بگیرید)
نایب رئیس ـ آقای لنکرانی بفرمایید صحبت‌تان را بفرمایید.
لنکرانی - ... بببنید خدا می‌داند که نظر دیگری در این باب داشتم نظرم این بود که کسانی که روان کرده‌اند و عادت کرده‌اند متابعت از خارجی را اینها نمی‌توانند مملکت را اداره کنند اینها نمی‌توانند در مملکت مستقل زندگی کنند اصلاً جور غریبی است حالا که ما این اندازه فریاد وطن‌پرستی می‌زنیم هی فریاد ملیت می‌زنیم چطور ما حاضر می‌شویم، هنوز جنگ بادامک را ما فراموش نکرده‌ایم، جنگ فارس را ما فراموش نکرده‌ایم آن قزاق‌بازی‌ها را که در دوره جمهوری و توطئه‌هایی که در وزارت جنگ شد ما فراموش نکرده‌ایم آن آدم‌کشی‌ها که در وزارت جنگ شد ما فراموش نکرده‌ایم آن آدم‌کشی‌ها آن کارهایی که شده است تمام آنها را ما فراموش نکرده‌ایم اینها باید در نظرمان باشد خدای واحد واحد را شاهد می‌گیرم به شرفم قسم به خدای ایران قسم به والله المدرک المهلک القاهر که مخالف با توسعه قشون نیستم من مخالف با دیکتاتوری و اصول قزاق‌بازی هستم، بیایید آقایان من به شما قول می‌دهم خیلی ساده و طبیعی به هیچ جا هم بر نمی‌خورد به شما اطمینان می‌دهم، قسمت‌های حساس این افراد همان‌ها هستند که با آن محاکمه‌ای که آقا وعده فرمودند که اینجا تشکیل خواهد شد همه‌شان به تیرباران و یا پایدار خواهند رفت زیاد هم دلتان نسوزد و زیاد هم وقت باقی نمانده است و خیلی از عمر این کار گذشته به این جهت من خواهش می‌کنم آقایان موافقت کنند که بیچاره‌های آنها و آنهازی که بی‌گناهند هم بیکار و بی‌نان نشده باشند و خدمت‌شان را در دوائر کشوری انجام داده باشند و شغل‌شان تبدیل شده باشد و هم یک مرتبه ریشه اجنبی‌پرستی را از این قشون کنده باشیم، آقای ثقت‌الاسلامی برادر شما را کی دار زد؟ مگر همان قزاق‌ها دار نزدند؟ (ثقت‌الاسلامی ـ خیر روس‌ها کردند)... هر دو یکی بودند خدا شاهد است آقایان اگر این عمل و امر بکنیم آشنایی جدیدی بین هیئت حاکمه با ملت ایران ایجاد شده و عناصری را که با حکم دار می‌زنم و همان‌هایی که شب و روز کوشش می‌کنند که بین ملت ایران و قشون یک عدم اعتمادی برقرار باشد آنها را بر کنارشان بکنید این یک پیشنهادی است اگر موافقت بکنید من موافقم حالا رأی بگیرید.
تیمورتاش ـ آقا بنده اخطار دارم، اجازه بفرمایید؟
نایب رئیس ـ بفرمایید.
تیمورتاش ـ آقای لنکرانی ضمن بیان‌شان اشاره کردند به عرضی که بنده کردم بنده خواستم خیلی سر پوشیده و خیلی مختصر عرض کرده باشم و آنچه را هم که عرض کردم باز تکرار می‌کنم شما آقای لنکرانی که اینجا از دیکتاتوری صحبت می‌کنید و می‌گویید با دیکتاتوری مخالفم شما آقایان از دیکتاتوری چه دیده‌اید اگر کسی با دیکتاتوری مخالف باشد باید من باشم زیرا خون دادم، مال دادم، حبس رفتم، و امروز هم اگر مخالف با این لایحه نیستم از این لحاظ خواهد بود که امروز یک اصلی بالاتر از این هست و آن این است که «چو ایران نباشد تن من مباد» (آفرین احسنت) اگر من باید کشته شوم هزار بار ترجیح می‌دهم که به دست دیکتاتور ایرانی کشته شدم (آفرین احسنت ـ کف زدن ممتد نمایندگان) و بنابراین آقایان عرض می‌کنم خیلی معذرت می‌خواهم از آقای ملک‌مدنی البته اجازه می‌فرمایند که مختصر عرضی بکنم، بنده از روز اولی که وارد این مجلس شدم هیچ ابا و امتناعی هم ندارم از این که فاش بگویم، از کسانی هستم که علاقمند و خواهان مثبت یک سیاست موازنه بوده‌ام و در عمل بوده‌ام نه در حرف من علاقمند و خواهان این سیاست موازنه بوده‌ام و هستم و همیشه هم خیال می‌کردم که هیچ وقت مملکت ما نمی‌تواند و نباید سیاست یک طرفی داشته باشد و اگر می‌داشت آنچه می‌شد که شد یعنی مال و جان و زندگی و ناموس هیچ کس تأمین نداشت ولیکن این سیاست موازنه نباید به نحوی باشد که اندک اندک تمام زندگی و شئون و حیئات ملی ما را پایمال بکند (احسنت) و این را هم باز بنده عرض می‌کنم که شما تصور نفرمایید که اگر امروز از آذربایجان و شمال یک زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد. مانعی ندارد که فردا از جنوب این زمزمه به گوش برسد (حاذقی ـ محال است آقا ممتنع است) ممتنع است؟ به نظر کوتاه آقا ممکن است ممتنع باشد ولی به قضاوت تاریخ که همیشه بدبختانه تکرار می‌شود ممکن است که این زمزمه به گوش برسد اگر بنای تجزیه ایران باشد برای من انگلیس و روس هیچ فرقی نمی‌کند من به شما فاش می‌گویم برای من استیک انگلیسی و کنوت روسی در یک ردیف است (صحیح است) و عرض می‌کنم که این زمزمه بدبختانه در نتیجه سوء سیاست خود ما است که قریب سه سال است داریم با این آتش‌بازی می‌کنیم بدون این که خودمان متوجه باشیم من این را می‌گویم که فردا هم از جنوب این زمزمه بلند خواهد شد و آن وقت کسانی که ادعا می‌کند که یک مملکت اجنبی می‌تواند حامی و پشتیبان یک مملکتی باشد آنها روسیاه خواهند شد (صحیح است) اگر یک ملتی نخواهد سر پا بایستد همان طوری که به وین گفت باید بر پای خودش بایستد (صحیح است احسنت)
لنکرانی ـ آقا ۱۰۹
نایب رئیس ـ آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی ـ توضیح زیادی ندارم، می‌ترسیدم که بیاناتی را که اینجا آقای لنکرانی فرمودند سوء تعبیر در خارج بشود می‌خواستم عرض کنم که این لایحه‌ای که امروز مطرح است هیچ ارتباطی با مسائلی که آقایان قبل از دستور صحبت فرمودند ندارد (صحیح است) به تاریخ مراجعه بفرمایید خواهید دید مدنی است که این لایحه مطرح شده است دید مدتی است که این لایحه مطرح شده است و آن روز در جلسه گذشته آقای سرلشکر اینجا بودند و استدعا فرمودند که تصویب بشود منتها آقایان فرمودند که وزیر دارایی هم باید باشد و موکول به امروز شد بنده هم خدمت آقایان رسیدم و این مربوط به امروز نیست و اگر صحبت این شده است که با وضع امروز مملکت اقدام بفرمایند زودتر بگذرد از جهت این است که دیگر داریم نزدیک می‌شویم به آمدن آخرین موعد شش ماه بعد از جنگ که بایستی متفقین ما تا آن تاریخ ایران را تخلیه کرده باشند (صحیح است) و مقصود ما این بود که چون بایستی هر چه زودتر متفقین ما ایران را تخلیه بکنند و هر چه که آنها عقب بروند دولت ایران باید قوای خودش را جانشین آنها بکند از این جهت عرض شد و الا مطالبی که امروز اول جلسه گفته شد به این مربوط نیست و دولت ایران این را یک امر داخلی تلقی می‌کند و صرفاً از لحاظ مصالح داخلی درش اقدام می‌کند (حاذقی ـ مجلس هم همین‌طور) مجلس شورای ملی هم همین‌طور، بنابراین اینها ارتباطی با هم ندارد و جنگ هم ما با هیچ کس نداریم و مملکت ایران در این چند قرن تاریخ معاصرش جز صلح‌جویی هیچ مقصد دیگری نداشته است و هر وقت یک آزادی به او داده‌اند فریاد کرده است و الا سایر اوقات که مناسبات حسنه اعمال می‌کرده‌اند دولت ایران و ملت ایران صلح‌جوترین ملل روی زمین است (جمعی از نمایندگان ـ رأی رأی)
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای لنکرانی آقای موافقین قیام بفرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری هم رسیده است که قرائت می‌شود.
لنکرانی ـ آقا بنده اخطار داشتم.
نایب رئیس ـ اگر می‌خواهید جوابی بدهید در این پیشنهادتان صحبت کنید.
لنکرانی ـ عرض می‌کنم می‌خواهم سوا صحبت کنم راجع به این موضوعی که فرمودند.
نایب رئیس ـ اخطارتان در چه موضوع است بفرمایید؟
لنکرانی ـ آقای تیمورتاش اسمی از بنده بردند باید توضیح بدهم.
نایب رئیس ـ اگر اخطارتان مربوط به این است که آقای تیمورتاش راجع به شما صحبتی کردند اجازه بفرمایید تا پیشنهادتان خوانده شود بعد صحبت بفرمایید.
لنکرانی ـ آقا ایشان خودشان هم قبول فرمودند، آقا مملکت ایران را آتش نزنید، نکنید آقا، نکنید.
نایب رئیس ـ آقا پیشنهادتان را می‌خوانند بعد توضیح بدهید.
لنکرانی ـ شما هم کمک می‌دهید به هرج و مرج عیبی ندارد آقا کمک بدهید. من متأسفم از این که آقای تیمورتاش دوست عزیز من (تیمورتاش بنده کمال را ارادت را دارم) که مورد احترام من هم هست و هر دو هر به سرائر قلبی هم آشنا هستیم آنچه را که من از یک عده شنیده بودم ایشان پای خودشان تنها حساب کردند و تأسف هم دارم از این که زیاد اظهار تأثر کردند، از مشکلاتی که در دوره دیکتاتوری برای ایشان پیدا شده و متوجه ایشان شده (تیمورتاش ـ من هیچ وقت اظهار تأثر نمی‌کنم این را یقین بدانید) ما هم متأثریم ولی کاشکی توجه می‌داشتند که این مشکلات متوجه یک ملتی بوده است (تیمورتاش ـ با شدت و ضعف) تصدیق می‌کنم ولی آن صدماتی هم که بر افراد متوجه می‌شده است متوجه یک ملتی بوده است (حشمتی ـ آقا وضعیت حالا خیلی بدتر از آن وقت است)... خیر و اما این که آقای تیمورتاش فرمودند در تعقیب عرایض مملکت که این وقایع از جنوب هم شروع شده باشند می‌خواست عرض کرده باشم که این مکتب از روزی که گفته شد که ممالک محروسه ایران باید به ایالات متحده تبدیل بشود در یک کتابچه‌ای که من می‌دانم و حاضر دارم این وضع آن روز کاشته شد و من متأسفم و می‌ترسم که آن مکتبی که آن روز تشکیل شده است مبدأش از
جای دیگر باشد و من با اظهار تأسف از اوضاع آذربایجان (یکی از نمایندگان ـ این ماده ۱۰۹ است؟) و اظهار تأثر از این که چرا باید گرفتار این اختلافات داخلی شده باشیم عرض می‌کنم که ما باید عدم رضایت‌ها را خاتمه داده باشیم تا این شکایات پیش نیاید هر روز با خشونت قضایا را استقبال می‌کنیم الآن خود من از این عمل و این توضیح خوشحالم که آقای هژیر دادند که این مربوط به سابق بوده است و من خوش‌وقتم از این قسمت از توضیح ایشان که به نفع ملت ایران و دولت ایران است و آنهائی که کوشش می‌کنند که این قضیه مربوط به اوضاع فعلی بکنند زیاد رعایت مصلحت ایران را نمی‌کنند من نمی‌دانم چرا به این اندازه کوشش می‌شود که رعایت مصلحت نشده باشد ولی عرض بکنم که اگر آنچه که در قلب‌هاتان هست درست است راه حل دیگری دارد و اگر آنچه هست غلط است چرا اجازه می‌دهید مطالب غلط گفته شود و علاوه وقتی که مذاکره می‌شود که ممکن است از جنوب هم صدا در بیاید یا از مقامات خارجی مذاکره می‌شود هیچ مناسبت ندارد که بعضی از وکلای جنوب یا شمال یا غرب یا شرق فوری او را رد بکنند و قصد انکار داشته باشند و در مقام دفاع برآمده باشد مقصود بنده این بوده بنده با همان دلیل که با سیاست استعماری انگلستان در دوره زندگانیم مخالف بودم...
نایب رئیس ـ آقای لنکرانی اینها مربوط به نظامنامه‌ای نیست آقایان این مربوط به آیین‌نامه است؛ این مربوط به مسئله اخطار است؟ (حاذقی ـ خارج از موضوع است آقا) آخر جنابعالی نظامنامه با رعایت بکنند ماده ۱۰۹ نظامنامه می‌گوید: اگر جنابعالی اهانت کرده‌اند شما جواب بدهید.
لنکرانی ـ اهانت نکرده‌اند سوءتعبیر شده است بنده حق دارم که توضیح داده باشم منظور بنده این بود که آن علل و دلایل را هر جایی پیدا کنم من متوجه آنجا خواهد شد برای من البته روس و انگلیس و آمریکا و سایرین فرقی ندارد همه دوست ما هستند، دوست ما هستند...
یمین اسفندیاری ـ صحیح است.
لنکرانی ـ... نخیر این صحیح است را بنده نیز ندارم (خنده نمایندگان) به دلیل این که من می‌گویم صحیح است نه آقای یمین اسفندیاری من یک ایرانی هستم که این جا ایستاده‌ام صحبت می‌کنم بنده برای خودم می‌گویم صحیح است.
یمین اسفندیاری ـ بنده پس گرفتم (صحیح است) را.
لنکرانی ـ افتخار می‌کنم بنده بفرمایید غلط است.
دکتر مجتهدی ـ به مسخره بیش‌تر شبیه شده است این وضع مجلس نمی‌شود.
لنکرانی ـ خیال دارند ایران را آتش بزنند.
نایب رئیس ـ آقا پیشنهاد بعدش را هم نخوانید:
جمعی از نمایندگان ـ پس گرفتند.
لنکرانی ـ نخیر آقا پس نگرفتم بخوانید.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم بودجه منظور در این لایحه به جای ارتش برای تزیید ژاندارم و پلیس دومن ثلث ژاندارم و یک ثلث پلیس در حق وزرات کشور منظور گردد (فاطمی پیشنهاد خرج است)
نایب رئیس ـ این پیشنهاد آقای لنکرانی پیشنهاد خرج است و بنده برای این که خاطر شریفشان آزرده نشود عرض کردم که این پیشنهاد اول خوانده شود که در همین پیشنهاد توضیح بدهند.
لنکرانی ـ آقا پیشنهاد را بخوانید.
نایب رئیس ـ آقای لنکرانی بخوانید خودتان پیشنهاد را و قضاوت کنید آقای دکتر کشاورز هم آنجا نزدیکتان هستند با ایشان مشورت کنید ایشان توجه دارند.
لنکرانی ـ آقا ممکن است حضرتعالی هم با آقای حاذقی مشورت کنید (خنده نمایندگان)
نایب رئیس ـ بنده با جنابعالی مشورت می‌کنم، آقا پیشنهاد آقای لنکرانی را قرائت کنید.
(پیشنهاد آقای لنکرانی مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
نایب رئیس ـ این مربوط به وزارت جنگ است و ارتباطی با وزارت کشور ندارد پیشنهاد آقای فیروزآبادی قرائت می‌شود (جمعی از نمایندگان ـ پس گرفتند).
هاشمی (منشی) ـ آقای فیروزآبادی مسترد فرمودید؟ (فیروزآبادی بله بنده پس می‌گیرم متشکریم
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای ثقت‌الاسلامی قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌کنم در ماده اول آخر بند الف اضافه شود، وزارت جنگ مکلف است هر چه زودتر یک لشکر با تمام لوازمات به طرف آذربایجان اعزام نماید.
محمد طباطبایی ـ این مربوط به این لایحه نیست.
نایب رئیس ـ آقای ثقت‌الاسلامی
ثقت‌الاسلامی ـ عرض می‌کنم که خیلی اسباب تأسف و تأثیر بنده است وقتی که یک حادثه مهمی و اسف‌آوری و گریه‌آوری در آذربایجان رخ داده است و اینجا دو نفر ناطق صحبت کردند و آن وقت این آقایان گفتند دستور، دستور من نمی‌دانم دستور مهمتر از این چه می‌شود که آن فجایعی که در آذربایجان رخ می‌دهد و ما امروز نمی‌دانیم که برادرهای ما و خواهرهای ما و مادرهای ما در دست کدام مهاجرین بی‌وطن اسیر هستند و یا خواهند شد هیچ کس اینجا حرف نمی‌زند و مجلس عوض این که خون گریه بکند هر و هر می‌خندد این اسف‌آور است؛ این وهن است! این تنک است برای یک ملت بنده اینجا داشتم خفه می‌شدم بنده جای خودم را دادم به آقای فرمانفرماییان وکیل درجه اول این مملکت، ایشان چرا حرف نزد چرا فرار کرد برای این که اشخاص و جاسوسانی هستند در آذربایجان و یکی از آن اشخاص رار آنجا گرفته‌اند آورده‌اند رفته به پلیس ایستادگی کرده و به اسم وکالت می‌خواهد او را بیرون بیاورد آن وقت اینجا صحبت نمی‌کنند (زنگ رئیس) و اشخاصی که آنجا نشسته‌اند می‌گویند که اینها بی‌غیرت هستند بی‌حمیت هستند آقا آذربایجان نمی‌رود مملکت نمی‌رود، این مجلسی که شما دارید در آن صحبت می‌کنید بر روی خون آذربایجان است (کف زدن عده از نمایندگان و چند نفر از تماشاچیان در لژ جراید)
نایب رئیس ـ آن سه نفری که در ردیف جلوی جایگاه جراید نشسته‌اند توقیف کنید.
ثقت‌الاسلامی ـ اگر آذربایجان نبود شما مشروطیت نداشتید و نمی‌توانستید در اینجا صحبت بکنید.
نایب رئیس ـ پیشنهاد دیگری نیست فقط یک پیشنهادی آقای رادمنش کرده‌اند و یکی هم آقای لنکرانی کرده‌اند که اینها مشابه هم هستند اول باید رأی بگیریم به ماده و بعد به اجزای (فاطمی ـ اگر رأی ندادند حذف می‌شود) (یک نفر از نمایندگان اعلام رأی بفرمایید)
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم لایحه بدون بند ب (مهندس فریور ـ بدون بند ج) اول باید با قیام و قعود رأی بگیریم (دکتر کشاورز ـ تصریح بفرمایید به چه ترتیب!) آنچه که سابقه بوده است این بوده است که اول رأی به ماده می‌گیریم به این جزء‌هایی که داشته اگر چنانچه تصویب نشد آن وقت در واقع حذف بشود.
هاشمی ـ اجازه می‌فرمایید.
نایب رئیس ـ بفرمایید.
هاشمی ـ چون پیشنهاد تجزیه شده است باید به ماده بدون آن بندها رأی گرفت و بعد هم به بندها رأی گرفت و بعد هم به تمام ماده (دکتر کشاورز ـ آقا لایحه را بخوانید)
نایب رئیس ـ ماده اول قرائت می‌شود.
ماده اول ـ مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد اعتبارات ذیل را اضافه بر بودجه فعلی وزارت جنگ منظور و در وجه آن وزارتخانه بپردازد.
فاطمی ـ حالا پیشنهاد آقای دکتر معظمی را بخوانید.
نایب رئیس ـ بند الف را می‌خوانیم و رأی می‌گیریم و بعد مواد بعد را (فاطمی هر کس دلش نخواست رأی نمی‌دهد).
هاشمی ـ عرض می‌شود که ماده اول به جای خود باقی است پیشنهاد آقای دکتر معظمی این است: به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود.
فاطمی ـ همین است که باید خوانده شود.
هاشمی ـ حالا می‌فرمایید از الف به عنوان یک ماده تلقی کنیم.
نایب رئیس ـ آقا این یک ماده واحده است که (الف) و (ب) و (ج) دارد که یکی یکی ماده واحده را اول بعد الف و بعد دیگران را باید بخوانیم و رأی بگیریم.
یک نفر از نمایندگان ـ جزو الف را آقای دکتر معظمی پیشنهاد کرده‌اند.
نایب رئیس ـ اول باید الف را بخوانیم و رأی بگیریم بعد سایر جزءها را و بعد هم تمام ماده رأی بگیریم حالا الف را بخوانید (به شرح زیر قرائت شد)
الف ـ به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود که ۱۲۱۳۲ نفر به سازمان فعلی ارتش اضافه نماید و بودجه ۴ ماهه آخر سال ۱۳۲۴ آن که در حدود ۵۲ میلیون ریال خواهد بود از طرف وزارت دارایی پرداخت خواهد شد.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به بند الف ماده اول آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد (محمد طباطبایی ـ حالا خود ماده واحده است) اجازه بفرمایید بنده که اینجا نشسته‌ام این قدر سواد دارم که خودم این را بفهمم والله آدم گیج می‌شود وقتی که اینجا می‌نشیند حالا بند (ب) است مخالفی
دارد که بخوانیم؟ (دکتر کشاورز ـ بند (ب) مخالفی ندارد) بند (ب) قرائت می‌شود.
ب ـ برای بهبود اوضاع معاش افسران سالیانه مبلغ ۳۵ میلیون ریال از طرف وزارت دارایی اعتبار وزارت جنگ داده می‌شود که به طریق ذیل استفاده نماید:
۱. - حق اولاد برای هر طفل صغیری بدون رعایت درجه ماهیانه یکصد ریال.
۲. - اضافه حقوق سنوات خدمت نسبت به افسرانی که به ترفیع نائل نمی‌شوند در سال دوم ترفیع چهارم تفاوت حقوق ثابت درجه بالاتر نسبت به درجه فعلی و در سال‌های بعد هم هر سال یک چهارم این تفاوت به عنوان اضافه حقوق داده خواهد شد.
۳. ـ تفاوت ارزش زندگانی در نقاط مختلف کشور حداکثر ۲۰ در حد حقوق ثابت درجه افسر در هر ماه.
۴ ـ لباس ـ به هر افسری سالیانه دو دست لباس خدمت داده خواهد شد.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به بند (ب) ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد (دکتر کشاورز ـ به اتفاق تصویب شد) تبصره قرائت می‌شود.
تبصره ـ وزارت جنگ مجاز است افسران جزء کادر ثابت را که تا این تاریخ مستعفی شده‌اند و مایل به دخول مجدد در ارتش باشند و محکومیت و سابقه سوئی نداشته باشند با همان درجه در ارتش استخدام نماید.
نایب رئیس ـ رأی می‌گیریم به این تبصره آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا رأی می‌گیریم به مجموع این لایحه با ورقه آقایان موافقین ورقه سفید می‌دهند عده حاضر هم ۸۷ نفر است (اخذ و استخراج آراء به عمل آمده و نتیجه به قرار زیر اعلام شده) ورقه سفید با اسم ۸۰ بنابراین لایحه با کثریت ۸۰ رأی تصویب شد.
اسامی رأی دهندگان ـ آقایان: سرتیپ‌زاده. افخمی ـ دکتر اعتبار ـ شیخ‌الاسلام ملایری ـ فرهودی ـ صفوی ـ ذکایی ـ حاذقی ـ فرود ـ عماد ـ تربتی ـ خلعتبری ـ دکتر معظمی ـ اسعد ـ شریعت‌زاده ـ مهندس فریور طوسی فرخ ـ بوشهری ـ دکتر زنگنه ـ سنندجی ـ تیمورتاش ـ فاطمی ـ صمصام ـ اسکندری ـ حکمت ـ تولیت ـ ذوالفقاری ـ تیموری ـ صدریه ـ عدل ـ فتوحی ـ فلسفی ـ دکتر طاهری ـ امینی ـ مقدم ـ منصف ـ سلطانی ـ تجدد ملک‌مدنی ـ محیط ـ تهرانی ـ حشمتی ـ دکتر عبده ـ هاشمی ـ مجد ضیایی ـ حیدرعلی امامی ـ کاظمی ـ ذوالقدر دهستانی ـ جلیلی ـ گرگانی ـ محمد طباطبایی ـ ثقت‌الاسلامی ـ صدرقاضی ـ گیو ـ سید ضیاءالدین طباطبایی ـ دکتر مجتهدی فولادوند ـ دکتر کیان ـ اردلان ـ عباس مسعودی ـ یمین اسفندیاری ـ دری ـ افشار صادقی ـ معدل ـ گله‌داری ـ نجومی ـ امام جمعه مخبر فرهمند ـ دهقان مصرات اسفندری ـ خلیل دشتی ـ مؤید ثابتی ـ رحیمیان ـ قبادیان ـ اشتیانی ـ دولت‌آبادی ـ جواد مسعودی ـ بیات ـ صادقی
نایب رئیس ـ خواهش می‌کنم آقایان فردا ساعت ۱۰ برای جلسه خصوصی تشریف بیاورند که یک مطالب مهم و لازمی هست مذاکره شود جلسه آتیه هم سه‌شنبه پس فردا ساعت ۹ صبح (مجلس یک ساعت و نیم بعد از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی- ملک‌مدنی
تصمیم قانونی دایر بابر از رأی اعتماد نسبت به کابینه آقای ابراهیم حکیمی نخست وزیر
مجلس شورای ملی در جلسه پانزدهم آبان ماه ۱۳۲۴ پس از طرح برنامه دولت به اکثریت ۸۸ رأی از ۹۴ نفر عده حاضر نسبت به کابینه آقای ابراهیم حکیمی نخست‌وزیر رأی اعتماد داده است این تصمیم در جلسه پانزدهم آبان ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار از طرف مجلس شورای ملی اتخاذ کردیده است.
رئیس مجلس شورای ملی محمدصادق طباطبایی
برنامه کابینه آقای ابراهیم حکیمی
۱ ـ در سیاست خارجی دولت ایران همواره از صمیم قلب آرزومند است که دوستی و داد صادقانه ایران با دولت‌های متفق و دوست و متحد ما روزافزون باشد: در این راه دولت ایران هر چه بتواند خواهد کرد تا علایق مؤدت از هر جهت محکمه شود.
دولت اینجانب همه گونه مساعی به کار خواهد برد که مناسبات و روابط حسنه فی‌مابین از هرگونه شایبه مصون و محفوظ باشد و همچنین مراقبت خواهد نمود تا تعهد این که دولت ایران طبق منشور ملل متحد نموده است اجرا گردد.
۲ ـ برای تأمین امنیت کامل در سراسر کشور قوای تأمینیه مملکت باید اصلاح و تکمیل شود و وسایل و لوازم و خصوصیات آن به تناسب حوائج مملکت و عواید عمومی دولت و تجهیزات جدید تعیین گردد.
۳ ـ تعدیل بودجه و تجدیدنظر در مالیات‌ها و مطالعه فوری در امور اقتصادی برای استقرار اصول و تشکیلاتی که متناسب با اوضاع اقتصادی فعلی مملکت باشد و گذران مردم را آسان کند در صدر اصلاحاتی جا دارد که دولت آنها را از هم وظایف خود می‌شمارد و در این زمینه اصلاح و تصفیه ادارات و تجدیدنظ در قانون استخدام دولتی و تقدیم لوایحی که متضمن اصلاحات صنعتی و فلاحتی و ایجاد صد و آبیاری و تهیه کار برای بیکاران و بهبودی حال کارگر و برزگر باشد مورد توجه دقیق و اقدام جدی دولت خواهد بود و مخصوصاً مساعی دولت مصرف اتخاذ تصمیمات و تهیه لوایح جامع‌الاطرافی خواهد شد که در نتیجه اجرای آنها برزگر خود صاحب آب و زمین باشد و خرده مالکی در مملکت بیش از پیش رواج یابد و در هر نقطه که لازم باشد در معاملات و مناسبات زراع و مالک تجدیدنظر به عمل آید وسایل اجرای قانون تعلیمات اجباری فراهم شود.
۴ ـ اجرای سازمان جدید وزارت بهداری پس از تصویب کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی و تنظیم برنامه چند ساله برای اصلاح بهداشت کشور
۵ ـ تجدیدنظر در قانون تشکیلات مملکتی و تصریح وظایف استانداران و فرمانداران و سایر مأمورین وزارت کشور
۶ ـ یک وظیفه مهم دیگر که دولت این جانب بر عهده خود می‌داند شروع انتخابات دوره پانزدهم تقنینیه است در موقعی که اخیراً مجلس شورای ملی مقرر نموده است و انجام آن در اسرع اوقات و به نحوی که کاملاً آزاد و بر طبق موازین مشروطیت از هر گونه مداخله و نفوذ و اقدامات منافی قانون مصوب باشد ضمناً دولت اهتمام خواهد کرد که در قانون انتخابات فعلی مجلس شورای ملی قبل از انقضای دوره چهاردهم تقنینیه تجدید نظر به عمل آمد.
۷ ـ توسعه و تکمیل خطوط راه‌آهن و آسفالت نمودن راههای شوسه نیز مورد عمل قرار خواهد گرفت اصل تصمیم قانونی در دفتر نخست‌وزیر است.
نخست‌وزیر
سؤالات نمایندگان
مقام ریاست مجلس شورای ملی
خواهشمندم به جناب آقای نخست وزیر یا جناب آقای وزیر خارجه اطلاع فرمایید برای پاسخ زیر به مجلس تشریف بیاورند.
سؤال ـ به قرار اطلاع نمایندگان ایران را به کمیسیون غرامات جنگ دعوت نکرده‌اند علت عدم دعوت نمایندگان ایران در کنفرانس مزبور چه بوده است مقرر فرمایند زودتر مجلس حاضر شده توضیح دهند.
غلام‌حسین رحیمیان
تصویب‌نامه‌ها
شماره ۱۳۸۰۷ ۲۶ و ۸ و ۲۴
وزارت کشور
هیئت وزیران در جلسه ۲۳ آبان ماه ۱۳۲۴ بنا به پیشنهاد شماره ۴۳۲۸ و ۴۹۱۰۸ وزارت کشور تصویب نمودند که مفاد تصویب‌نامه شماره ۶۴۰۲ ۱۳ ر ۴ر ۲۴ راجع به انتزاع بخش اردکان از یزد و تبدیل آن شهرستان ملغی و کماکان اردکان یزد بخش و تابع شهرستان یزد باشد.
تصویب نامه در دفتر نخست‌وزیر است:
نخست‌وزیر
شماره ۱۴۵۷۸ ۲۳ر۸ ر۳۲۴
وزارت کشور
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آبان ماه ۱۳۲۴ بنابر پیشنهاد شماره ۱۶۵۰۰ ر ۴ ر ۳۲۱۹۹ به تاریخ ۱۷ ر ۵ ر۳۲۴ وزارت کشور برابر مقررات ماده ۲ آیین‌نامه ۶ تن از برگزیدگان انجمن شهرداری بابل به شرح زیر:
آقای احمد حریزی ـ آقای محمدعلی فرهنگی ـ آقای محمدصادق شفیع‌زاده ـ آقای محمدحسین قنبرزاده ـ آقای محمدعلی ایمانی ـ آقای عبدالله میری
از میان ۳۰ تن برگزیدگان دوره هفتم انجمن شهرداری آنجا تعیین و تصویب نمودند
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است:
نخست‌وزیر
تصحیح
در شماره ۲۲۵ در آخر ستون دوم صفحه دوم شعری که آقای دکتر شفق خوانده‌اند غلط چاپ شده و صحیحش به قرار ذیل است و از آقایان تمنا می‌شود تصحیح بفرمایند:
گرد هم شرح من از جور و فساد وطنم
سوزد از آتش دل نامده بر لب سخنم
شورای ملی قبل از انقضاء دوره چهاردهم تقنینیه تجدید نظر به عمل آید.
۷- توسعه و تکمیل خطوط راه‌آهن و آسفالت نمودن راههای شوسه نیز مورد عمل قرار خواهد گرفت.
اصل تصمیم قانونی در دفتر نخست‌وزیر است.
نخست‌وزیر