مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۷۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۷۰
خلاصه مذاکرات روز سه شنبه دوم ربیع الاولی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه سلخ صفر را آقا سید محمد تقی قرائت نمودند قرار شد نظامنامه بلدیه قرائت و مطرح شود.
چون آقا میرزا نظام الدین و آقا میرزا سید حسن وکلای کاشان امروز ورود بمجلس نموده بودند لذا آقا سید محمد تقی ایشان را معرفی نموده و تمام وکلاء تبریک گفته بعضویت مجلس پذیرفته شدند.
قبل از شروع بخواندن نظامنامه بلدیه رقعه که از طرف وزارت داخله در جواب رقیمه مجلس مقدس از بابت گندمی که باید دولت بکمپانی بدهد نوشته شده بود قرائت شد که خلاصه آن قریب باین مضمون بود:
- در باب عمل گندم که اهمیت آن معلوم است از طرف وزارت داخله اهمال نشده و این مسئله گندم دو رشته است یکی متعلق بولایات است و آنرا بیاد خود مجلس محترم مستقیما از وزرات مالیه بخواهد ولابد وزارت مالیه هم پول خواهد خواست و یکی هم متعلق بملاکین شهر است بندگان اعلیحضرت ماموریت وصول آنرا بعهده جناب حاجب الدوله مقرر فرموده‌اند و همین حالا رقعه در این باب بمعزی الیه نوشته جواب خواستم هر جوابی که آمد اطلاع خواهد داد و نیز متمنی است کمپانی صورتی از گندمی که بماموریت معزی الیه وصول شده بفرستد که معلوم شود چه قدر وصول شده و چقدر باقی است یکی از رؤسای کمپانی اظهارداشت که صورت این گندم نزد خود جناب حاجب الدوله هست و از آن روز که مجلس شد بهمه جهت دویست خروار داده‌اند
رئیس چنین اظهار داشتند که در این رقعه وزارت داخله یک نکته هست و آن این است که نوشته‌اند در باب گندم ولایات که باید دولت بدهد خود مجلس مستقیما بوزارت مالیه اخطار نماید و حال آنکه تمام امورات شهری متعلق بوزارت داخله است واگر امری در این بابها راجع بوزارتخانه‌های دیگر باشد باید خود وزرات داخله سئوال و جواب نماید ربط بمجلس ندارد عموم اظهار کردند همین طور است و مذاکرات زیاد بمیان آمد بعضی اظهار کردند که وزرا پول را دست‌آویز کرده‌اند بهر کاری دست می‌زنی میگویند پول نرسیده و حال آنکه بانک حاضر است پول بدهد و یکی از روسای کمپانی چنین تقریر نمود چند روز قبل قرار شد اقبال الدوله هزار و هفتصد خروار گندم از بابت خالصجات بدهد واظهار داشت از بابت فاضل سنه ماضیه که دارم هشت هزرا تومان بدهید تااین گندم را حمل نمایم بانک قبول کرد که بدهد و حواله دولت را بخواهد و هنوز داده نشده.
چون تمام روسای کمپانی در اول گفتگو حاضر نبودند و در این موقع همگی حاضر شدند رقعه وزارت داخله مجدداً قرائت شده و ایشان نیز همین جواب را دادند بالاخره پس از مذاکره زیاد قرار شد فردا که وزرا مسئول مجلس خواهند آمد در اینخصوص حضوراً سئوال و جواب بشود.
سپس رقعه دیگر که از طرف وزارت داخله در جواب رقیمه مجلس از بابت نظم شهر نوشته شده بود. قرائت گردید خلاصه آن قریب باین مضمون بود:
- از بابت نظم شهر و جلوگیری از انجمن همت آباد نوشته بودید. همین قدر زحمت می‌دهم وزارت داخله تا حال در اقدامات مقدوره کوتاهی نکرده اگر راپورت چیها راپورت صحیح بدهند معلوم خواهد شد که خیلی که خیلی بانسبه بسابق تفاوت کرده و حالا هم رئیس نظمیه را خواسته در برچیدن انجمنها دستوالعمل لازمه دادم و چون سربازهای قرارخانها بواسطه طول کشیدن مدت ساخلوی آنها درست مراقبت در حفظ و حراست نداشتند قرار گذاشتم عوض نمایند.
در این باب مذاکره زیاد شد. بعضی اظهار کردند رقعه که از طرف مجلس بوزارت داخله نوشته شده فقط در باب جلوگیری از اقدامات انجمن همت آباد بوده که آن روز رئیس نظمیه راپورت داده بود انجمن مزبور بعضی اقدامات می‌نماید که موجب هرج و مرج شهر شده حال باین دست‌آویز کلیه انجمنها را تعطیل نمودن صحیح نیست و یکی از وکلا چنین اظهار کرد انجمنها کلیه بموجب قانون اساسی آزاد است مادامیکه مخل مصلحت ملکی نیست و البته انجمنی که مخل باشد مجلس او را تصویب نمی‌کند اهالی شیراز مقیم طهران انجمنی تشکیل داده‌اند که فقط در فوائد عامه و ترقی مملکت گفتگو می‌نمایند
دیروز رئیس نظمیه رفته بودند آنجا رقعه یا حکمی ارائه داشته بودند که باید بر حسب امر اعلیحضرت و تصویب مجلس محترم این انجمن برچیده شود اگر تعطیل ننمایید لابد بقوه جبریه برچیده خواهد شد جمعی گفتند مجلس کی چنین چیزی نوشته است که تمام انجمنها برچیده شود مذاکرات زیاد بمیان آمد گفتند سواد رقعه که از طرف مجلس محترم بوزارت داخله در این باب نوشته شده بیاورند در مجلس قرائت شود و معلوم گردد که از طرف مجلس چنین چیزی نوشته نشده سواد آن رقعه را آورده قرائت شد قریب باین مضمون بود:
- بر طبق مذاکرات حضوری روز ۱۸ صفر درخصوص بی نظمی شهر و انجمن همت آباد و بعضی اقدامات آن انجمن مجلس محترم نظم شهر و منع انجمن مزبور را از جناب عالی تمنا نمود و در ضمن هم شرحی بوزارت داخله نوشته شد و تا حال از طرف وزارت داخله در این باب اقدامی نشده و انجمن مزبور در کارهای خود جری‌تر شده این مسئله موجب حیرت گردیده که با وجود آن اظهارات چگونه اقدامات بعمل نیامده این است مجدداً زحمت می‌دهد که نوعی اقدام فرمایید اسباب رفاه عموم فراهم آید.
همه گفتند این رقعه مجلس فقط صریح در نظم شهر وضع از اقدامات انجمن همت آباد است و در برهمزدن سایر انجمنها هیچ دلالت ندارد.
یکی از وکلا اظهار داشت خوب است بوزارت داخله شرحی نوشته شود ماموریکه معین شده‌اند برای برچیدن انجمنها دست نگاهدارنده و یکی دیگر از وکلا چنین اظهار کرد باید نوشته شود از طرف مجلس محترم چنین چیزی نوشته نشده و مجلس هم هیچوقت برخلاف قانون اساسی حکم نمی‌کند مگر اقدامی مخل از نظام انجمنها صادر شود و رئیس چنین تقریر کردند این اجتماع چیزی است که تمام ملل روی زمین دارند همین مجالس تعزیه داری و غیره که در اینجا معمول است همان اجتماعی است که بجهت مالیه است بلی اگر فسادی از اجتماع انجمنی حاصل شود یا اسلحه داشته باشد آنوقت باید جلوگیری شود بالاخره بعد از مذاکرات و تصویب مجلس قرار شد شرحی دراین باب بوزارت داخله نوشته شود در اینموقع شروع بقرائت نظامنامه بلدیه شد پس از خوانده شدن تا ماده وظایف انجمنهای بلدی عمولم وکلا بجهت رفع کسالت باطاق دیگر رفتند و فی‌الجمله استراحت نموده باطاق رسمی مراجعت وشروع بمذاکره شد بدواً لائحه که از طرف اهالی شیراز مقیم طهران بمجلس نوشته شده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- عرضه داشت اهالی فارس بمحضر مقدس مجلس محترم شورای ملی. اشتغال کلی وکلا محترم مجلس بجلایل امور قدری موجب انصراف حاظر وکلا معظم از خواستن وکلا و از همه بدتر اخبار موحشه از شیراز رسیده اسباب وحشت ما می‌شود لهذا برای تذکار لازم شمردیم این مختصر را بطور یادآوری عرض نماییم جناب میرزا ابوالحسن خان که یکی از وکلاء شیراز هستند از قرار معلوم بواسطه سوء مزاج و برای مداوا قصد فرنگستان را دارد و معلوم نیست استبداد در شیراز تغییر کرده باشد و ما هم نمی‌توانیم بر خود هموار نماییم که هنوز کسی از وکلا فارس بمرکز نیامده باشد در اینصورت استدعا می‌کنیم تلگرافی از وزارت داخله بحکومت فارس صادر شود که وکلا را زود حرکت بدهد و بموجب تلگراف قوام الملک که چندی قبل نموده بودند وکلا تا ۲۲ صفر حرکت خواهند کرد ایشان را تا آنوقت مسئول بدانند واز طرف مجلس محترم هم تلگرافی بجناب حجت الاسلام آقای میرزا دامت برکاته بشود که نظارت در حرکت و روانه نمودن وکلا داشته باشند و برای اطمینان این هر دو تلگراف بما مرحمت شود که خودمان مخابره نماییم بعد از وصول جواب تقدیم مجلس محترم خواهیم داشت
سپس تلگرافی که در این باب بعنوان جناب حجت الاسلام آقای آقا میرزا محمد ابراهیم از طرف مجلس نوشته شده بود که مخابره شود قرائت گردید قریب باین مضمون:
- از قرار مذکور وکلاء شیراز تا حال حرکت نکرده‌اند و این مسئله موجب حیرت شده مخصوصا متمنی است اقدامات لازمه فرمایید که وکلا زودتنر حرکت داده شوند.
و همچنین رقعه که در اینخصوص بوزارت داخله از طرف مجلس نوشته شده بود خواندند قریب باین مضمون:
- اهالی فارس ساکنین دارالخلافه لایحه بمجلس محترم نوشته واظهارداشتند تاکنون وکلای شیراز حرکت نکرده‌اند ما نمی‌توانیم این مسئله را پس خود هموار نماییم و بموجب تلگراف جناب قوام الملک که چندی قبل مخابره نموده بودند تا ۲۲ صفر وکلا حرکت خواهند کرد اثری ظاهر نشده لهذا زحمت می‌دهد تلگرافی نوشته شود بحکومت فارس که زودتر وکلا راحرکت داده بیایند طهران
حاج محمد اسمعیل آقا – تلگرافی است اذن می‌دهید بخوانند و مقدمه دارد که بنده عرض می‌کنم و آن این است اهم مطالب امروزه تشکیل بانک ملی است و واقعا حیات مملکت بسته باین اساس مقدس است و همه کس در اینخصوص همراهی نموده خصوصا وکلای آذربایجان که در این خصوص فوق العاده داد مردی دادند و امروز بتلگرافخانه رفته حضوراً با انجمن تبریز و اروسی گفتگو کرده بالاخره قول صریح گرفته‌اند که دو کرور تومان برای بانک ملی بزودی حاضر نمایند خوبست سایر وکلاء محترم هم اقتفا بوکلای محترم آذربایجان نموده بهمانطور اقدامات لازمه نمایند که انشاءالله استحکام و تشکیل این اساس موجب سرافرازی ما ملت شود.
رئیس- در این باب مکرر سئوال و جواب شده و همه وقت لزوم این مطلب را تصریح کرده که تمام این اقدامات ما بی نتیجه خواهد ماند و معلوم است این سرمایه را هم از یکجا نمی‌توان خواست باید بتمام ایلات و ولایات تأکید و ترغیب نمود که عموم اهالی ولایات در تشکیل واستحکام این اساس جداً همراهی نمایند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – کلیه دائر کردن بانک ملی وظیفه لازمه ما است یعنی اگر عقیده کسی غیر از این باشد خلاف بوطن کرده ناموس ایرانی باقی نمی‌ماند مگر اینکه یک همچون اداره باشد. (در اینموقع خلاصه تلگراف حضوری انجمن تبریز قرائت شد باین مضمون:
- باین ترتیب که فرموده‌اید صریحاً قول دو کرور را می‌دهیم (انجمن تبریز).
حاجی محمد اسمعیل آقا – واقعاً وکلای محترم آذربایجان و اهالی آنجا خیلی همت کرده‌اند و در همه جا کارهای آنها بیاد سرمشق ما باشد و باید خیلی متشکر باشیم.
آقا سید محمد تقی – اگر اینملت می‌خواهد خود را از قید اسارت خارج نماید باید افراد ملت همدیگر را تشویق نموده این اساس را بر پا نمایند.
حاج محمد اسمعیل آقا – البته اهالی تهران هم مساعی جمیله نموده‌اند و خواهند نمود که انشاءالله این کار مهم که بعهده گرفته‌ایم بخوبی از عهده آن برآئیم.
ادیب التجار – انجمنی در اصفهان باسم انجمن ترقی تشکیل شده و جناب آقای ثقه‌الاسلام دو سه مجلس حاضر گشته مردم را تشویق و ترغیب فرموده قرار شرکت بانک را داده‌اند و یک شعبه از بانک ملی در کاروانسرای گلشن بریاست حاج محمد حسین کازرونی دائر شده مشغول فروش بلیط هستند انشاءالله اهالی اصفهان هم اقتفا باهل آذربایجان نموده واز سایرین عقب نخواهند ماند مخصوصا جناب آقای ثقه‌الاسلام بحقیر نوشته بودند که برؤسای بانک بگویم علاوه از مؤسسین حاضرم تمام املاک خود را فروخته بگذارم در بانک ملی و همچنین حاج محمد حسین کازرونی نوشته‌اند که حاضرم تا دویست هزار تومان در بانک بگذارم (در این مورد یکی از وکلاء خراسان عنوان نمود که اهالی خراسان هم کمال سعی و کوشش را در این خصوص دارند ولی۰۰ فوراً رئیس چنین جواب دادند.
خواهش دارم کلیه کلمه ولی را بردارید در این موقع اگر ملت مجاناً ده کرور بیست کرور لازم باشد باید بدهد حال چه برسد باینکه بانک تأسیس شده در بانک گذارده تجارت نماید.
آقا سید محمد تقی – تمام ولایات حاضرند از برای مساعدت با بانک ملی منجمله (تون) جناب شریعتمدار آقای آقا میرزا عبدالحسین که از اجله علماء و پسر جناب حجت‌الاسلام آقای حاجی میرزا محمود تونی است در یک ماه قبل شرحی بمن مرقوم فرموده‌اند که بعد از اقدامات مردانه و اهتمامات مجدانه وجه معتنابهی از اهالی آنجا برای بانک ملی تهیه کرده و مشغول ترغیب مردم هستند والحق مساعی جمیله و اقدامات وافیه جناب معزل الیه در همراهی با مجلس شورای ملی موجب تشکر اعضای محترم مجلس مقدس است ونیز بتوسط من شرحی کتبا حضور مبارک حضرت حجت‌الاسلام آقای آقا سید عبدالله مدظله در این خصوص و مساعدت با مجلس محترم نوشته‌اند و منتظر دایر شدن بانک هستند بمجرد دایر شدن البته خواهند فرستاد.
حاج محمد اسمعیل آقا – بافضل الله اساس بانک حاضر است و فراهم می‌آید.
رئیس- باید سعی کرد سرمایه زیاد شود هر چه زیادتر جمع شود اسباب استحکام کار است.
حاج محمد اسمعیل آقا- بموجب نظامنامه سرمایه بانک سی کرور است ولی امیدواریم از همت وهمراهی عموم ملت بصد کرور برسد.
حاج خیاط باشی – وکلائیکه از ولایات خواسته‌اید باید از ایلات هم وکلا بخواهید چون همت ایلات در اینموقع همت بزرگی است (اکثر از وکلا تخمین و تصدیق نمودند) پس از این یکی ازوکلا اظهار داشته بود تلگراف حاج بحرالعلوم که برشت مخابره کرده‌اند صحیح است یا نه اگر صحیح است پس چرا عذرش را نمی‌خواهید یکی از وکلا جنین اظهار داشت که مکرر گفته‌ایم عقاد مختلف است شاید بنظر آن اینطور رسیده علاوه باید اصلاح نمایند جواب داده شد حالا که در مجلس مطرح شد باید رسیدگی شود و یکی دیگر از وکلا چنین تقریر کرد که علاوه از این تلگراف کاغذی از رشت آمده که قریب دویست مهر دارد نوشته بودند تمام اسباب حرکت جناب حاج خمامی و جمع شدن مردم در صحرای ناصریه واسباب اغتشاش رشت ایشان شده‌اند باز همان وکیل اظهار کرد من صلاح بینی می‌کنم شاید عقیده او این است و جمعی محترمین آمده‌اند باید اصلاح کرد باز جواب داده شد که دو نوع تلگراف است یکی از روی نفهمیدگی است و یکی از روی غرض باید دید این تلگراف کدام یک از آن دو قسم است بالاخره گفتند سواد تلگراف مجلس محترم که برشت مخابره شده با سواد تلگراف حاج بحرالعلوم قرائت شود هر دو را خواندند.
سواد تلگراف مجلس قریب این مضمون:
- جنابان مستطابان آقای حاجی خمامی و آقای حاج شیخ علی از قراریکه جناب سپهدار تلگرافا بجناب سردار منصور اطلاع داده‌اند قهراً میایید سمت طهران اسباب حیرت است در اینموقع که باید در راه عدالت قدم بزنید اینطور اقدامات می‌نمایید چون مامور می‌آید برای رسیدگی واصلاح متمنی است حرکت موقوف از مامور برسد.
سواد تلگراف آقای حاج بحرالعلوم بعنوان جناب آقا سید محمود قریب باینمضمون:
- حرکت حجةالاسلام بموقع مراجعت صحیح نیست گوش بآن تلگراف نفرمایید تلگراف بمجلس که تمام انجمنهای رشت موقوف و دو نفر مفسد از طهران خارج عقیده بنده از توقف در خارج نتیجه گرفته مشود و بهتر این است.
مذاکرات زیاد در این خصوص بمیان آمد که اگر کسی بخواهد خیانت بکند با ما است که حالی بکنیم
و یکی دیگر اظهار داشت که از طرف جناب رئیس تحقیق شده وعین سواد این تلگراف را در تلگراف خانه دیده‌اند و
یکی دیگر چنین عنوان نمود اقدامات وکلا باید برای امنیت این مملکت باشد اگر برخلاف اقدام نمایند خیانت کرده‌اند باز همان وکیل چنین بیان کرد من مدعی هستم این اقدامیکه حالا می‌خواهید بکنید باعث اغتشاش رشت خواهد شد باشد بعد از اصلاح آنجا بالجمله پس از مباحثات زیاد قرار شد در این باب رسیدگی و تحقیق شود چون نظامنامه بلدیه دفعه سیم بود که قرائت شده و نوبت تصویب و اخذ رای بود لهذا برای تصویب تا آنجاییکه قرائت کردند ورقه رای منتشر و ۶۳ رأی گرفته شد.
قانون بلدیه
فصل اول - قواعد کلیه
۱- مقصود اصلی از تأسیس بلدیه حفظ منافع شهرها و ایفای حوائج اهالی شهرنشین است.
۲- امور راجعه ببلدیه از قرار تفصیل است.
- اولا: اداره کردن آنچه اهالی شهر برای اصلاح امور بلد بموجب قانون می‌دهد.
- ثانیا: اداره کردن اموال منقوله وغیر منقوله و سرمایه‌هایی که متعلق بشهر است.
- ثالثا: مراقبت در عدم قحطی آذوقه شهر به وسائل ممکنه.
- رابعا: ساختن و پاک نگاهداشتن کوچه‌ها و میدانها و خیابانها از پیاده رو و کالسکه رو و باغهای عمومی و مجاری مباء و زیر آبها و پلها و معابر و غیره و همچنان روشن کردن شهر و تقسیم آبهای شهری و مراقبت در تنقیح قنوات و پاکیزگی حمامها.
- خامسا: مراقبت در رفع تکدی و تأسیس دارالمساکین و دارالعجزه و مریضخانه‌ها و امثال آن.
- سادسا: معاونت در اقدامات حفظ الصه و حفظ دواب و حشم و تأسیس دواخانه‌ها و امثال آنها.
- سابعا: مواظبت در اینکه معابر شهری موافق نقشه معینی باشد و اقدامات مقتضیه بر ضد حریق و سیار بلیات سماوی و ارضی بعمل آید.
- ثامنا: بیمه ابینه متعلق بشهر از حریق.
- تاسعا: معاونت در تکثیر معارف و مساعدت در دایر نمودن کتابخانه‌ها و قرائتخانه‌ها و موزه‌ها و حفظ و مرمت مساجد و مدارس و ابنیه عتیقه.
- عاشرا: مساعدت با دولت در ساختن بازارها و نمایشگاههای تجارتی و کلیه مراقبت رواج حرفت و تجارت شهر و دایر نمودن محل تشخیص اسعار و معاملات عمومی.
۳- ایره اقدامات بلدیه مختص بحدود شهر و اراضی متعلقه بشهر است.
۴- انجمن و اداره بلدیه می‌تواند باسم شهر بیع و شری و هر گونه معاملات نماید و بجاهای لازم شکایت کند و در محاکمه عدلیه اقامه دعوی نماید و مدعی علیه واقع شود.
۵- اراضی کوچه‌ها و میدانها و پیاده روها و معابر و رودخانه‌ها و سواحل رودخانه‌ها و زیرآبها وغیره هر چند که متعلق بشهر است محل استفاده عموم ناس است.
۶- وجوهی که اهل شهر برای مصارف بلدیه می‌دهند باید بحکم قانون باشد.
۷- حاکم شهر باید مراقبت نماید که اقدامات بلدیه مخالف با این نظامنامه نباشد.
۸- اداره بلدیه حق دارد که مهر معینی باسم شهر داشته باشد.
فصل دوم در تشکیل انجمن بلدیه
۹- هیئت بلدیه مرکب است از انجمن بلدیه و اداره و شعب جزء آن.
۱۰- انجمن بلدیه مرکب است از اعضایی که از محلات شهر بترتیب زیر انتخاب می‌شوند.
۱۱- عده اعضای انجمن بلدیه در شهرهای کوچک شانزده و در شهرهای متوسط بیست و در شهرهای بزرگ سی نفر خواهد بود که با رعایت وسعت و جمعیت بمحلات شهر تقسیم می‌شوند.
شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان
۱۲- انتخاب کنندگان اعضای انجمن بلدیه باید دارای شرایط ذیل باشند.
- اولا: تابعیت ایرانیه.
- ثانیا: اکمال بیست و یک اقلا.
- ثالثا: دادن مالیات یا داشتن خانه یا مستغل یا اراضی در حدود شهر متوسط پانصد و در شهرهای کوچک سیصد تومان ارزش داشته باشد.
۱۳- ادارات علمیه وخیریه نیز در صورتیکه صاحب چنین مستغلی یا زمنیی در شهر باشند حق فرستادن وکیلی برای شرکت در انتخابات دارند کذلک شرکتها واشخاصیکه تجارتخانه و حجره معینی دارند حق شرکت در انتخابات را دارند ولو اینکه صاحب خانه و یا مستغل یا اراضی بطوریکه ذکر شد نباشند.
۱۴- اگر خانه یا مستغل یا زمینی مابین چند نفر مشترک باشد یکی از شرکاء می‌تواند موفق قرارداد سایر شرکاء در انتخابات حاضر شود.
۱۵- اشخاص ذیل حق انتخاب ندارند.
- اولا: اشخاصیکه بواسطه جنحه و جنایتی مجازات قانونی دیده‌اند.
- ثانیا: اشخاصی که معروف بارتکاب قتل و سرقت باشند.
- ثالثا: ورشکسته بتقصیر.
- رابعا: اشخاصی که از بابت عوارض بلدیه بقایا دارند و بیش از نصف عوارض سالیانه را نپرداخته‌اند.
- خامسا: طایفه نسوان.
- سادسا: اشخاص خارج از رشد.
۱۶- اشخاص ذیل از شرکت در انتخابات بشرط ممنوعند.
- اولا: حکام و معاونین آنها در محل حکومت.
- ثانیا: عمال نظیمه شهری که در آن انتخابات بعمل می‌آمد.
- ثالثا: مأمورین نظامی بری و بحری داخل در نظام.
۱۷- شرایط انتخاب شدن همان شرایط انتخاب کردن است بعلاوه باید انتخاب‌شوندگان سواد فارسی کامل داشته و سنشان کمتر از بیست و پنج سال نباشد و داخل در خدمت دولتی نباشند.
۱۸- اشخاصی که انتخاب می‌شوند باید قبل از وقت با خودشان داوطلب انتخاب شدن باشند و یا بتکلیف انتخاب کنندگان قبول انتخاب شدن را نموده باشند.
ترتیب انتخاب اعضاء
۱۹- برای انتخاب اعضای انجمن نظارتی از معاریف انتخاب کنندگان از محلات شهر تشکیل می‌یابد و در تحت نظارت حاکم یا نایب الحکومه یا معاونشان خواهد بود.
۲۰- عده اعضاء انجمن نظارت مطابق خواهد بود با عده محلات شهر ولی کمتر از شش نفر نخواهد بود.
۲۱- پس از تشکیل اعضای انجمن از میان خودشان یکنفر رئیس و یک منشی انتخاب خواهند نمود.
۲۲- نظم مجلس و حفظ قوانین انتخاب با رئیس و نوشتن صورت مجلس هر اجلاس با منشی خواهد بود.
۲۳- انجمن نظار فقط مشغول امر انتخاب خواهد بود ودخالت در امر دیگر نخواهد نمود.
۲۴- انجمن نظار اعلان مرتب نموده دو هفته قبل از روز انتخاب که جمعه خواهد بود در شهر اشاعه می‌دهد.
۲۵- اعلان مذکور در ماده فوق مراتب ذیل را دارا خواهد بود.
- اول: محل وایام و اقواتی که انجمن نظار حاضر خواهد بود برای دادن تعرفه باشخاصی که شرایط انتخاب کردن را دارا هستند.
- دوم: سواد دوازده تا هیجه این قانون را.
- سوم: محل و روز و مدتی را که انجمن نظار حاضر خواهد بود برای گرفتن اوراق انتخاب از دارندگان تعرفه انتخاب.
- چهارم: عده اعضایی که باید انتخاب شوند.
۲۶- محل اجتماع انجمن نظار حتی المقدور قسمی انتخاب خواهد شد. که در مرکز شهر واقع باشد تا مردم بتوانند بسهولات و آزادی ورود کرده تعرفه بگیرند یا روز انتخاب رای بدهند مثل مساجد و یا مدارس.
۲۷- تعرفه که با نمره و تاریخ بمهر اعضای انجمن نظار بانتخاب کنندگان داده می‌شود محتوی اسم خود و پدر و سن و شغل و منزل انتخاب کننده خواهد بود همچنین تعیین روز و محلی را می‌نماید که دارنده تعرفه باید حاضر شده رای خود را بدهد.
۲۸- انجمن نظار تمام تعرفه‌هایی را که می‌دهند بترتیب نمره در کتابچه ثبت خواهد نمود.
۲۹- در روز انتخاب که فقط یک روز خواهد بود و بوسیله اعلان و تعرفه معین گردیده انجمن نظار از صبح تا شام در محلی که معین شده حاضر می‌شوند.
۳۰- در روز انتخاب اقلا ده ساعت برای تحصیل آراء حاضر خواهد بود ساعت افتتاح و اختتام مجلس انتخاب قبل از وقت اعلان خواهد شد.
۳۱- پس از انقضای وقتی که معین شده دیگر ورقه انتخاب از کسی قبول نخواهد شد.
۳۲- دادن رأی باید مخفی باشد و از این جهت دارنده تعرفه باید قبل از دخول بمجلس انتخاب مطابق عده‌ای که اعلان شده است اسم یک یا چند نفر را که دارای شرایط انتخاب شدن باشند روی کاغذ سفید بی‌نشان نوشته تا کند و با خود داشته باشد.
۳۳- پس از حضور اعضای انجمن وافتتاح مجلس انتخاب در ساعتی که اعلان شده قبل از شروع بگرفتن اوراق انتخاب رئیس انجمن نظار جعبه که برای ضبط اوراق انتخاب است درحضور اعضای انجمن و حاضرین از انتخاب کنندگان باز نموده خالی بودن آنرا می‌نماید.
۳۴- دارندگان تعرفه برای ورود بمجلس انتخاب باید تعرفه و ورقه انتخاب خود را در دست داشته باشند.
۳۵- اشخاصی که تعرفه ندارند حق دخول و مزاحمت ندارند.
۳۶- هر یک از دارندگان تعرفه پس از ورود بمجلس انتخاب در کمال آرامی تعرفه و ورقه انتخاب خود را برئیس خواهد داد.
۳۷- رئیس نمره تعرفه را بصوت بلند می‌گوید تا یکی از اعضای انجمن نمره رادر کتابچه ثبت تعرفه پیدا نمود نشان کند پس از نشان نمره رئیس تعرفه را بصاحبش رد نموده و ورقه انتخاب را بدون نگاه کرن در جعبه انتخاب می‌اندازد.
۳۸- انتخاب کنندگان پس از دادن ورقه انتخاب و پس گرفتن تعرفه در صورت تنگی جا واختلال نظم و ترتیب انتخاب وامر رئیس از مجلس انتخاب خارج خواهند شد.
۳۹- رئیس از حضور عده از انتخاب کنندگان در مجلس انتخاب مضایقه نخواهد نمود مگر اینکه موجب تشکی مکان و معطلی و بی نظمی امر انتخاب بشود در اینصورت اطاعت امر رئیس واجب است.
۴۰- دخول در مجلس انتخاب با داشتن حربه ممنوع است.
۴۱- پس از انقضای وقت مجلس انتخاب با نشان شدن تمام نمره‌ها در کتابچه ثبت تعرفه رئیس ختم انتخاب را بصوت بلند اعلان می‌نماید و پس از آن دیگر از کسی ورقه انتخاب قبول نمی‌شود.
۴۲- پس از اعلان ختم رئیس جعبه انتخاب را درحضور اعضای انجمن نظار و حاضرین از انتخاب‌کنندگان خالی نموده امر باستخراج اسامی می‌نماید.
۴۳- کار اول تعیین عده اوراق انتخاب خواهد بود و نتیجه آن بتوسط منشی انجمن در صورتمجلس روز انتخاب ثبت می‌شود.
۴۴- پس از تعیین عده اوراق انتخاب یکی از اعضاء اسامی مرقومه روی اوراق را یک یک بصوت بلند می‌خواند و بیکنفر دیگر از اعضا می‌دهد.
۴۵- منشی مجلس باید اسامی که خوانده می‌شود در بالای صفحه کاغذی سیاهه نموده هر چند دفعه که یک اسم مکرر می‌شود زیر آن برای شماره علامتی بگذارد.
۴۶- در صورتیکه روی اوراق انتخاب بیشتر یا کمتر از عده معینه در اعلان اسامی نوشته باشند نقصی در امر انتخاب حاصل نخواهد شد در صورت اول آن عده اسمی که زیاد نوشته شده از آخر ورقه خوانده نخواهد شد.
۴۷- از اوراق آنچه سفید بالایقرء باشد یا آنکه صحیحاً معرفی انتخاب شده را نکند یا امضای انتخاب‌کننده را داشته باشد یا بیش از یک ورق باشد محسوب نخواهد بود ولی عینا ضمیمه صورت مجلس می‌شود.
۴۸- بلافاصله پس از استخراج و شماره اراء رئیس نتیجه را بصورت بلند اعلان می‌نماید و اوراق انتخاب را پاره و باطل می‌نماید باستثنای ان هائی که در ماده فوق ذکر شد که ضمیمه صورت مجلس می‌شود.
۴۹- انتخاب شده اشخاصی خواهند بود که اکثریت آراء نسبة بطرف ایشان باشد.
۵۰- صورت مجلس انتخابات را منشی در دو نسخه تحریر نموده به امضای اعضای انجمن نظار میرساند یک نسخه بحاکم یا نایب الحکومه داده خواهد شد و نسخه دیگر با کتابچه ثبت تعرفه و اوراق مذکور در ماده فوق در نزدیکی از اعضاء که انجمن نظار معین می‌کند امانت می‌ماند که پس از تشکیل بانجمن بلدیه تسلیم نماید.
۵۱- در صورت تساوی آراء منتخب بحکم قرعه معین می‌شود.
۵۲- در صورتیکه تجدید انتخاب لازم شود جمعه آینده خواهد بود.
۵۳- اگر از انتخاب کنندگان وانتخاب شوندگان کسی در حین انتخاب شکایات یا ایرادی در امر انتخاب داشته باشد مانع از انجام انتخاب نخواهد شد ولی شرح آن شکایت باید در صورت مجلس درج شود.
۵۴- شکایات وایرادات راجعه بانتخابات باید در ظرف یکهفته بعد از ختم انتخابات بانجمن نظار اظهار شود تا انجمن رسیدگی نموده حکم خود را بدهد و نتیجه را ضمیمه صورتمجلس انتخاب نماید.
۵۵- متشکیان از انتخابات اگر از حکم انجمن نظار راضی نباشند می‌توانند پس از افتتاح انجمن بلدیه شکایات خودشان را در ظرف هفته اول بانجمن بلدیه اظهار نمایند حکم انجمن بلدی قطعی خواهد بود.
۵۶- حق ایرادات و اعتراضاتی بر انتخابات را اشخاص دارد که حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را داشته باشند انجمن نظار یکهفته بعد از انجام انتخابات متفرق خواهد شد.
۵۷- اسامی انتخاب شدگان برای انجمن بلدیه بعد از اتمام انتخابات از طرف حاکم در روزنامه طبع خواهد شد.
۵۸- در شهرهای بزرگ برای تسهیل امر انتخاب انجمن نظار می‌تواند در هر محله شعبه جداگانه مرکب از شش نفر تشکیل نماید که بترتیب فوق منتخبین آن محله را تعیین کند.
۵۹- اعمال انجمن نظار و شعب آن از دادن تعرفه و تحصیل آراء در روز انتخاب و غیره باید مقارن یکدیگر باشد در یک روز اختتام پذیرد.
فصل سوم ترتیب و وظایف انجمن بلدیه
۶۰- یکهفته پس از انجام انتخاب اعضای انجمن بلدیه منعقد گشته مشغول امور راجعه بخود می‌شود.
۶۱- انجمن بلدیه بعد از تشکیل اگر خیلی در امر انتخاب یکی از محلات مشاهده نماید می‌تواند با اطلاع حکومت امر تجدید انتخاب در آن محله نماید.
۶۲- انجمن بلدیه مرکب است از اعضایی که بمدت چهار سال بموجب این نظامنامه انتخاب می‌شود.
۶۳- اعضاء انجمن بلدیه باید قبل از شروع باجرای وظایف خود قسم یاد خواهند کرد که با کمال راستی و درستی تکالیف خود را انجام دهند.
۶۴- اعضای انجمن بلدیه از طرف دولت یا ملت موظف نخواهندبود.
۶۵- اگر یکی از اعضاء انجمن بلدیه از این شغل استعفاء نماید و باآنکه بجهتی از جهات که در ماده ۱۲ این نظامنامه مصرح است از عضویت انجمن محروم شود بجای آن عضو دیگر از محل خودش انتخاب خواهد شد.
۶۶- هیچکس از اعضای انجمن بلدیه نباید بدون عذر موجه از حضور در اجلاسات انجمن خودداری نماید.
۶۷- عضو غائب باید رئیس انجمن را هر دفعه از جهت غیبت خود مطلع نماید و رئیس انجمن اظهار عضو غایب را باطلاع انجمن برساند.
۶۸- هر گاه عضوی در انجمن حاضر نشد وبه رئیس انجمن جهت غیبت خود را اطلاع نداد و یا اینکه اطلاع داد ولی انجمن باکثریت در ثلث آراء عذر او را موجه ندانست دفعه اول و دوم رئیس او را توبیخ خواهد کرد و در دفعه سوم از حضور در انجمن معاف خواهد بود.
۶۹- رئیس انجمن بلدیه را خود انجمن از میان خود باکثریت آراء انتخاب خواهد کرد در پایتخت و کرسیهای ایالت فرمان همایون در استقرار او بدین سمت صادر خواهد شد رؤسای انجمنهای بلدیه شهرهای دیگر بدین سمت بحکم وزیر داخله مستقر خواهند بود منشی انجمن را نیز خود انجمن با رعایت کثرت آراء از اعضاء انتخاب خواهد کرد.
۷۰- وظایف انجمن بلدیه از اینقرار است.
- اولا: انتخاب اجزاء بلدیه و مستخدمینی که موافق این نظامنامه باید از طرف انجمن انتخاب شوند.
- ثانیا: تعیین مقرری برای مستخدمین ادارات بلدیه.
- ثالثا: ترتیب تکالیف و وظایف اداره بلدیه دردوایر جزو او و نوشتن دستورالعمل آنها.
- رابعا: مداقه در عمل بودجه بلدیه.
- خامسا: تعیین مقدار فروعات و عوارضی که برای مصارف بلدیه از اهالی شهر به موجب قانون گرفته می‌شود.
- سادسا: تبدیل عوارض جنسی بنقدی.
- سابعا: تعیین اینکه از چه نوع بقایای شهری که لاوصول مانده باید صرفنظر بشود.
- ثامنا: ترتیب حفظ و اداره کردن سرمایه‌ها و اموال بلدیه و همچنان نظم و ترتیب تأسیسات خیریه از قبیل مریضخانه و کتابخانه وغیره که بخرج شهر دایر شده
- تاسعا: تحصیل اموال غیر منقوله
- عاشرا: خرید و فروش اموال غیر منقوله و تعیین قواعد خرید آنچه که برای ترتیب ابنیه و کوچه‌ها موافق نقشه ایکه معضی و مقبول شده لازم است
- واحد عشرا تعیین و تعدیل نرخ گوشت و نان و سایر ارزاق ومیزان اجرت کالسکه‌های کرایه‌ای و تراموای و سایر اسباب حمل و نقل اثنین
- عشراً مداقه در لایحه استقراضی شهری و کلیه قراردادهاییکه بسام شهر منعقد خواهند شد.
- ثالث عشراً قبول نمودن وجه اعانه باسم شهر.
- اربع عشراً ترتیب قواعدیکه برای اجرای مواد سابق الذکر لازم خواهد شد.
- خمس عشراً ترتیب لوایح تغییر و تکمیل نقشه‌های شهری و ترتیب نقشه‌های جدیده
- سادس عشرا رسیدگی بحساب اداره بلدیه و نظارت و تفتیش اعمال آن اداره و رسدیگی بمواد شکایات که درآن اداره طرح می‌شود.
- سبع عشرا مسئول نمودن مستخدمین وعمال بلدیه.
- ثمانیه عشرا تقدیم لوایح و عرایض بوزیر داخله بتوسط حاکم محل دراحتایجات اهالی شهر و منافع آنها.
- تسع عشرا تعیین مقدار عوارضیکه باید مردم از بابت استفاده از راههای اطراف شهر و پلها و معابر و سلاخ‌خانها و لوله‌های مجاری آبها و زیر آبها که بخرج شهر ساخته شده است بدهند همچنان تعیین مقدار حق‌الارضی که باید شرکتهای کشتی رانی و صاحبان کشتی از بابت اسکله هاییکه ساخته شده است بدهند.
- عشرین: رسیدگی بصحت موازین و مقادیر.
- احد عشرین: تعیین محلی برای سپردن و نگاهداری اطفال و مجانین و حیوانات گمشده و طریق ایصال ایشان باولیای آنها.
۷۱- انجمن باید در عرض سال معمولا کمتر از ۶ و زیادتر از ۲۴ مرتبه منعقد نمی‌شود مگر باقتضای حاجت و تصویب خود انجمن که فوق العاده منعقد تواند شد فهرست اجلاسات خود را انجمن بلدیه در برج حوت برای سال آتیه ترتیب داده اعلان خواهد کرد.
۷۲- هر دفعه قبل از انعقاد انجمن بلدیه رئیس فهرست اموریکه باید مطرح مذاکره و مداقه شود ترتیب داده برای اعضای انجمن بلدیه خواهد فرستادو نسخه‌ای هم برای اطلاع حاکم محل بحکومت ارسال خواهد داشت هر گاه در اجلاس انجمن بلدیه در یکروز فرصت مذاکره در تمام امور معینه نشد روزهای بعد بآن امور رسیدگی خواهد شد.
۷۳- انجمن بلدیه بحکم وزیر داخله در پایتخت و حکام در ولایات فوق العاده تشکیل تواند شد ولی باید قبل از وقت فهرست اموریکه در انجمن مطرح مذاکره خواهد شد بتوسط رئیس انجمن بلدیه برای اعضاء فرستاده شود.
۷۴- امور راجعه بانجمن بلدیه بموجب اظهار اشخاص ذیل طرح می‌شود: اولا بتکلیف رئیس انجمن بلدیه و اعضای آن ثانیا بموجب اظهار کتبی حاکم محل. ثالثا باظهار اداره بلدیه. رابعا بموجب اظهار و شکایت اشخاص متفرقه.
۷۵- اعضای انجمن در صورتیکه بخواهند مطلبی را اظهار نمایند باید کتبا برئیس انجمن اعلان نمایند بعد از این اعلام مسئله را رئیس بانجمن اظهار می‌دارد و در صورتیکه انجمن اظهار مسئله را تصویب نمود اعضاء شروع در مذاکره می‌نمایند.
۷۶- انجمن بلدیه می‌تواند تسویه اموریرا که وقت مخصوص لازم دارد بیکی یا چند نفر از اعضای بلدیه محول کند.
۷۷- رئیس انجمن بلدیه حق دارد که برای حضور در مجلس اشخاصی را که اطلاعات آنها باعث پیشرفت و مذاکره و مداقه امور است دعوت نماید.
۷۸- برای اعتبار قراردادهای انجمن بلدیه اقلا باید نصف اعضاء حاضر باشند ولی در اجلاساتی که در موانع بلیات ارضی و مساوی و یا جنگ بطور فوق العاده تشکیل می‌شود از این قاعده صرف نظر خواهد شد و قرارداد انجمن با حضور هر قدر از اعضا معتبر خواهد بود.
۷۹- برای قراردادهای انجمن بلدیه در مواد ذیل باید اقلا دو ثلث از اعضا حاضر باشند
- اولا در باب فروش اموال غیر منقوله متعلق بشهر وخریداموال غیر منقوله متعلق بشهر و خرید اموال غیر منقوله برای شهر.
- ثانیاً - تعیین قیمت اراضی که برای ساختن ابنیه باشخاص متفرقه فروخته می‌شود و یا برای تصحیح نقشه شهر اتباع می‌شود.
- ثالثا: استقراضات و ضمانات که از طرف شهر می‌شود
- رابعا تبدیل عوارض جنسی بنقدی
- خامسا تعیین مسئولیت مستخدمین اداره بلدیه و دوایر جزو آن.
۸۰- غیر از مواردی که در ماده ۷۵ اشاره شده است سایر امور راجعه بانجمن بلدیه باکثریت آراء حل و تسویه می‌شود در صورت تساوی آراء رأی رئیس دو رأی محسوب می‌شود هیچ عضوی بیش از یک رأی ندارد از دو رأی خود را نمی‌تواند بدیگری محول کنید.
۸۱- در باب تعیین مسئله مستخدمین اداره بلدیه ودوائز جزو آن و مقرری آنها ومسئولیت اجزاء و مستخدمین رأی محلی گرفته می‌شود ولی در سایر امور انجمن مختار است رای را مخفی یا علنی بگیرد.
۸۲- تمام قراردادهای انجمن بلدیه باید در دفتری ثبت شده بامضای رئیس انجمن واعضایی که در مذاکرات شرکت داشته‌اند برسد و صورت مجلس را منشی انجمن و منشی اداره بلدیه نیز امضاء می‌نمایند و ترتیب دفاتر بعهده منشیهای مزبوره است.
۸۳- کلیه قراردادهای انجمن بلدیه با منضمات آن باید بتوسط رئیس انجمن برای حاکم محل فرستاده شود و آنچه که باید در روزنامجات طبع ونشر شود با تصویب انجمن برای اطلاع اهالی شهر اعلان و اعلام خواهد شد.
۸۴- از قراردادهای انجمن آنچه باید امضای حاکم یا وزیر داخله برسد بعد از امضاء بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
۸۵- از قراردادهای انجمن بلدیه که باید بامضای حاکم برسد از این قرار است.
- اولا: تعیین قیمت اراضی شهر که باید فروخته یا ابتیاع شود.
- ثانیا: استقراضات و ضماناتی که از طرف شهر می‌شود.
- ثالثا: تعدیل و تسهیل نرخ نان و گوشت و سایر ارزاق.
- رابعا: کرایه کالسکه و درشکه و تراموای سایر وسایل حمل ونقل.
- خامسا: تغییر در نقشه شهر و ترتیب نقشه‌های جدیده.
- سادسا: حقوقیکه از سفاین در اسکله هاییکه بخرج شهر درست شده است اخذ می‌شود.
- سابعا: کلیه دستورالعملهایی که انجمن بلدیه برای ادارات بلدیه وادارات خیریه که در اداره شهر است ترتیب می‌دهد.
۸۶- از قراردادهای انجمن بلدیه آنچه که باید بامضای وزیر داخله برسد از اینقرار است.
- اولا: تسعیر عوارض جنس شهر.
- ثانیا: بخرج شهر کوچه‌ها و پیاده روها را پاک کردن و نگاهداشتن مستحفظین حریق و تنظیمات بلدیه و ترتیب زیر آب سازیها.
- ثالثا: فروش و انتقال اموال غیر منقوله شهر باستثنای اراضی کوچک که در فقره اول ماده ۸۵ تصریح شده.
- رابعا: استقراضات و ضمانتهایی که از طرف شهر می‌شود.
- خامسا: تعیین وجوهی که از بابت ساختن راهها و پلهای اطراف شهر و بنای سلاخ خانه‌ها و مجاری آبها و غیره داده می‌شود.
- سادسا: تعیین حق الارض واراضی که در سواحل دریاها و رودخانه‌ها باشخاص متفرقه و یا شرکتها داده می‌شود که اسکله بنا نمایند و یا برای بار گرتفن و یا بار دادن سفاین استعمال کنند.
- سابعا - ترتیب دستورالعمل راجعا بادردات خیریه و حفظ اموال غیر منقوله شهر در پایتخت و کرسیهای ایالات و ولایات.
۸۷- هر گاه حاکم قرارداد انجمن بلدیه را تصویب ننمود باید جهت عدم موافقت خود را به انجمن بلدیه اظهار نموده انجمن را متقاعد نماید و در صورتیکه انجمن متقاعد نشد قرارداد انجمن را حاکم بوزیر داخله تقدیم نماید که موافق ماده ۸۸ اقدام شود.
۸۸- قراردادهای انجمن بلدیه که باید بتصویب و امضای وزیر داخله برسد بتوسط حاکم بوزیر داخله تقدیم خواهد شد وزیر داخله مکلف است که با کمال دقت بقرارداد انجمن واعتراض حاکم در آن باب رسیدگی نماید هر گاه قرارداد انجمن راجع بامری بوده که از تکالیف انجمن بلدیه خارج است اعتراض حاکم را تصدیق نموده آن قرارداد را امضاء نمی‌نماید ولی در صورتی که قرارداد انجمن بلدیله خارج از تکالیف و حدود آن نبود ولی بجهتی یا ملاحظه مخالف با مصالح عامه ویا منافع شهر است وزیر داخله باید مسئله را در مجلس وزرا مذاکره نماید چنانچه مسئله راجع بازدیاد عوارض است در مجلس شورای ملی مطرح شود و اگر محتاج بابعاد قوانین جدیده باشد در مجلس شورای ملی و سنا مورد مداقه گردد.
۸۹- هر گاه در انجمن بلدیه اعضاء بقدری که برای اعتبار قرارداد انجمن لازم است حاضر نشند انجام امور محول باجلاس دیگر می‌شود واگر در اجلاس ثانی اعضاء باز بقدر لزوم حاضر نشدند اداره بلدیه راپورتهای دوائر جزء را بحاکم محل می‌دهد و هر گاه حاکم با رأی اداره بلدیه موافقت ننمود باید بطوری رفتار نماید که در باب قراردادهای انجمن در ماده ۸۷ مفید است.
۹۰- انجمن بلدیه می‌تواند که قواعد لازمه را در باب تنظیمات کوچه‌ها ودستورالعملهای راجعه بساختن پشتبامها و ناودانها و پاکیزگی مجاری میاه واقدامات حفظ الصحه و ضد عفونت و تمیزی میدانها و اقدامات ضد حریق و حفظ و حراست اهالی از مواد محترقه و غیره ترتیب نماید.
۹۱- کلیه این قواعد و دستورالعملها با رعایت حدود قوانین شرع انور بامضای حاکم رسیده توسط اداره پلیس بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
فصل چهارم - اداره بلدیه
۹۲- اداره بلدیه مرکب است از اعضائی که انجمن بلدیه انتخاب کرده است عده اعضای اداره بلدیه چهار نفر خواهد بود.
۹۳- اداره بلدیه در تحت ریاست انجمن بلدیه خواهد بود و رئیس مزبور که موسوم بکلانتر است یکنفر معاون از اعضای اداره بلدیه بانتخاب انجمن بلدیه خواهد داشت و معاون مزبور که بدین سمت بحکم وزیر داخله استقرار میابد در موارد غیبت یا مرض کلانتر قائم مقام او خواهد بود منشی اداره بلدیه را نیز انجمن بلدیه از میان اعضای اداره بلدیه معین خواهد کرد مدت مأموریت کلانتر و اعضای بلدیه چهار سال است در دوره اول بعد از دو سال نصف اعضای بلدیه بحکم قرعه خارج شده و بجای آها اعضای جدید انتخاب می‌شوند و بعد از انقضای هر دو سال آن نصف اعضایی که چهار سال مدت مأموریتشان بسر آمده خارج شده واعضای جدیده انتخاب می‌شوند انتخاب اعضای سابق با اکثریت آراء انجمن بلدیه جایز است.
۹۴- اداره بلدیه مکلف است که موافق این نظامنامه و مطابق دستورالعملهای انجمن بلدیه امور شهر را اداره نماید اداره بلدیه صورت صحیحی از کلیه اموال متعلق بشهر را باید داشته باشد و امور جاریه شهر را انجام بدهد و پیوسته درصدد فراهم نمودن اصلاح وضع شهر باشد و اطلاعاتی که برای انجمن بلدیه لازم می‌شود تحصیل کرده بانجمن مزبور برساند و موافق احکتم آن عمل نماید و لوایح جمع و خرج شهر را مرتب کند و مالیات و عوارض شهری را وصول نموده بر طبق دستورالعملهای انجمن بلدیه که موافق قوانین خواهد بود خرج نماید و در دیوان خانه‌ها و محاکم عدلیه برای امور شهری مدعی و مدعی علیه واقع شود بجاهای لازم شکایت نماید و باجازه و دستورالعمل انجمن بلدیه بادارات جزء خود تفتیش و رسیدگی نماید و کلیه حساب و راپورت اقدامات خود را با نتیجه تفتیش و رسیدگی بادارات جزء را بانجمن بادیه بدهد و راپورت‌ها و حسابهای مزبور را بطبع رسانده اشاعه دهد.
۹۵ – امور داخلی ادره بلدیه و تقسیم کارها در آن اداره موافق دستورالعمل انجمن بلدیه مرتب خواهد شد و امور راجعه باداره بلدیه باکثریت آراء انجام می‌باید در صورت تساوی آراء رأی کلانتر اکثریت را معین می‌کند ولی هرگاه کلانتر رأی اکثزیت را مضر بمصالح عموم و منافع شهر بداند مجاز است که رأی اداره بلدیه را موقوف الاجرا گذارده مراتب را بانجمن بلدیه اظهار کند.
۹۶ – کلانتر مکلف است که کمال مراقبت را در انتظام امور اداره بلدیه بعمل آورد.
۹۷ – حاکم حق تفتیش و رسیدگی باداره بلدیه و ادارات جزء آن را دارد هرگاه در اعمال اداره بلدیه چیزی مشاهده کند که خلاف قاعده و دستورالعملها باشد حق دارد باداره بلدیه اخطار نماید و در صورتی که اداره مزبور متنبه نشود مراتب را بانجمن بلدیه اظهار کند و چنانچه انجمن بلدیه با اداره بلدیه هم رأی شد مسئله بوزیر داخله تقدیم خواهد شد حکم وزیر داخله برای اداره بلدیه حتمی الاجراست ولی انجمن بلدیه حق دارد مادامی که دیوانخانه ادارات تشکیل نشده بکمیسیونی مرکب از اعضای شورای ملی و سنا بعده متساوی شکایت نماید.
۹۸ – ادارات بلدیه می‌توانند عرضحال و مستعدیات خودشان را بتوسط حاکم بوزارتخانه‌های لازمه تقدیم نمایند.
۹۹ – برای اینکه امور شهری خوب اداره شود انجمن بلدیه حق دارد که کمیسیونهای اجرائی تشکیل کرده بهر کدام رشته کاری را بسپارد کلیه کمیسیونها در تحت نظارت اداره بلدیه بوده موافق دستورالعملهای انجمن بلدیه رفتار خواهند کرد.
۱۰۰ – رؤسای کمیسیونها را ادراه بلدیه از میان اعضای خود انتخاب خواهد کرد و اگر اداره بلدیه تصویب بنماید که رئیس کمیسیون از خارج انتخاب شود آن شخص در اداره بلدیه در موقع مذاکره امور راجعه بکمیسیون حاضر و صاحب رأی خواهد بود.
۱۰۱- هر گاه برای اداره کردن اموال و دارایی شهر اشخاصی لازم شود که اهل خبره وفن باشند اداره بلدیه حق دارد بقدر حاجت این نوع اشخاص را از خارج مستخدم نماید عزل و نصب اجزاء اداره بلدیه از قبیل محرر و دفتردار وغیره با کلانتر است.
۱۰۲- کلانتر و معاون او اعضای اداره بلدیه و سایر مستخدمین بلدیه از خریدن اموال شهر در موارد فروش آنها ممنوعند.
فصل پنجم در باب مستخدمین بلدیه
۱۰۳- هر گاه در انجمن بلدیه شکایتی از کلانتر یا معاون او و یا یکی از مستخدمین اداره بلدیه و دوائر جزو آن مطرح مداقه باشد مستخدمین مزبور نمی‌توانند در انجمن حاضر شوندو انجمن بلدیه در این موارد رئیس و معاون جدیدی موقة انتخاب نماید.
۱۰۴- کلانتر و معاون او و اعضای اداره بلدیه ومنشی آن اداره جزو مستخدمین دولت محسوب خواهندبودودر ترفیع رتبه و سایر حقوق حکم مستخدمین دولتی را خواهند داشت.
۱۰۵- قواعد انفصال مستخدمین فوق الذکر در صورت استعفای آنها قبل از انقضای مدت چهار سال از قرار تفصیل است. انفصال کلانترها در پایتخت و کرسیهای ایالات منوط باجازه همایونی است انفصال کلانترها در شهرهای متوسط کوچک و همچنان معاون کلانترها مطلقا باجازه وزیر داخله است.
۱۰۶- کلانتر و معاون او واعضای اداره بلدیه و اجزای دوائر و انجمنهای جزو آن علامتی موافق نقشه و نمونه که بامضای همایونی رسیده خواهند داشت و ملبوس معینی بترتیب مخصوص بآنها داده می‌شود.
۱۰۷- انتخاب کلانتر و معاون او برای مدت چهار سال است تعیین مدت ماموریتهای منشی اداره بلدیه منوط برأی انجمن بلدیه است.
۱۰۸- مستخدمین اداره بلدیه که از خارج دعوت می‌شوند باید شرایطی را دارا باشند که در باره انتخاب‌کنندگان اعضای انجمن بلدیه مقید است.
سواد دستخط مبارک
قرارداد نامه بلدی بطوریکه نوشته شده است صحیح است بست ربیع الثانی ۱۳۲۵