مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ شهریور ۱۳۲۳ نشست ۶۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی ۱۴
جلسه: ۶۲
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۲۶ شهریور ماه ۱۳۲۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بقیه مذاکره در برنامه دولت واخذ رأی اعتماد
۳- موقع و دستور جلسه آتیه- ختم جلسه
مجلس یک ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای سید محمد صادق طباطبایی تشکیل گردید.
صورت جلسه قبل را آقای طوسی (منشی) قرائت نمودند.
]۱- تصویب صورت مجلس[
رئیس-در صورت مجلس نظری نیست؟ آقای طباطبایی
طباطبایی- بنده اصلاح کوچکی را در صورت جلسه لازم می‌دانم چون صورت خلاصه مذاکرات به تصویب مجلس می‌رسد اگر اشتباه اساسی شده باشد باید اصلاح شود در صورت خلاصه مذاکرات اولین جلسه که برنامه دولت مطرح شد نوشته شده است مواد مدونه پروگرام این عبارت را در چند جای دیگر گوش دادم تکرار شده است با توضیحی که دیروز عرض کردم پروگرام چیزی نیست که دارای یک یا چند ماده باشد پروگرام هر دولتی دارای هیچ قوه قانونی نیست بنابراین با توضیحاتی که دیروز عرض کردم باید اصلاح شود.
رئیس- آقای اردلان.
اردلان-یک مطلبی را بنده عرض کردم در صورت مجلس اشاره نشده است و آن این است که بنده عرض کردم راجع به صنعتی شدن مملکت ایران ما باید تمام قوای خودمان را مصروف کنیم که ایران را یک مملکت کشاورزی کنیم.
رئیس- آقای دکتر شفق.
دکتر شفق- بنده می‌خواستم عرض کنم که این اظهار آقای طباطبایی شاید مستند به یک مطلب صحیحی نباشد لغت تدوین در هر مورد ممکن است استعمال شود ماده بندی و کلاسمان در هر مطلبی ولو یک مطلب خطابی هم باشد ممکن است و مانعی ندارد.
رئیس- در صورت مجلس دیگر نظری نیست (خیر)
صورت مجلس تصویب شد.
]۱- بقیه مذاکره در برنامه دولت واخذ رأی اعتماد[
رئیس-شروع می‌کنیم به مذاکرات در اطراف برنامه دولت.
آقای سیف‌پور فاطمی
سیف‌پور- عرض می‌کنم در این چند روزه که برنامه دولت اینجا مطرح بود همکاران بزرگوار من چه موافق و چه مخالف صحبت‌هایی کردند که قسمت اعظم آن صحبت-ها ابتدا از عمل اکثریت مجلس شروع می‌شد و روی این موضوع در اینجا مباحثاتی شد و چون بنده در موقع تشکیل کابینه و استعفای کابینه و تمایل اکثریت و کلای مجلس نسبت به دولت در تهران نبودم ولی جریان تشکیل دولت و صحبت‌های موافق و مخالف را بعداً شنیدم و راجع به عمل اکثریت هم یک نکته را چند روز قبل اینجا آقای فاطمی تذکر دادند که ما در کار حکومت دمکراسی و مجلس و دولت مقلد هستیم و مجتهد نیستیم یعنی تمام کشورهای دنیا وقتی برگردیم و به تاریخ دموکراسی مراجعه کنیم می‌بینیم تمام اینها از همدیگر تقلید کرده‌اند و بعد یک قسمت اضافه و تصرفاتی کرده‌اند و بعد روی روحیه مردم و اقتضای ممکت قانون اساسی خود را تنظیم کرده‌اند. بنده برای این که بتوانم به نام یک نفر عضو اکثریت مجلس شورای ملی جوابی به این موضوع داده باشم و برای این که ببینم عمل اکثریت صحیح بوده است یا نه مجبور شدم به یکی دو کتاب که تألیف فضلا و حکما است و راجع به حکومت‌های دموکراسی است و خیلی مهم است مراجعه کنم که یکی از آنها کتاب تاریخ قوانین اساسی و تشکیل حکومت دموکراسی انگلستان است و یکی کتاب دیگری است به نام تشکیل حکومت‌های دموکراسی اروپا که آقایانی که میل دارند مراجعه بفرمایند الان در نزد آقای دکتر شفق است مراجعه بفرمایید پس در این مورد به نظر بنده اکثریت مجلس نه فقط ترک اولایی نکرده و عملش اشتباهی نداشته است به کلمه عمل صحیحی بوده است و باید به اکثریت مجلس تبریک گفت که برای اولین دفعه بعد از بیست و دو سال فترت‌شان قوت یک حکومت دموکراسی را نشان دادند و آنچه حقیقت یک حکومت دموکراسی است در این مورد انجام دادند و عمل کردند حالا بنده در اینجا یک قسمت‌هایی را ترجمه کرده‌ام که به طور اختصار راجع به سه حکومت یکی حکومت انگلستان که ما در حکومت‌های دموکراسی دنیا است و یکی هم فرانسه که مشعل‌دار دموکراسی دنیا است و سومی هم قانون اساسی بلژیک است که قانون اساسی ما که از روی قانون اساسی بلژیک ترجمه شده است عرض می‌کنم راجع به حکومت انگلستان این طور می‌نویسد: اولین امتیاز و حق مجلس در حکومت دموکراسی انگلیس تشکیل کابینه است هیچ حکومتی در انگلیس موفق به ادامه کار نخواهد شد مگر این که اکثریت مجلس عوام از او پشتیبانی کنند (رفیع- آنجا وکلا وزیر می‌شوند) بله و در موارد زیر دولت بایستی از کار فوراً استعفا بدهد اول در موقعی که لیدر اکثریت مجلس به دولت اطلاع دهد که کابینه اکثریتی در مجلس ندارد و از او پشتیبانی نخواهد کرد دوم در صورتی که پس از استیضاح دولت نتواند رأی کافی تهیه نماید سوم در صورتی که لایحه دولت در مجلس رد شود چهارم در صورتی که نمایندگان به طرحی رأی دهند که دولت با آن طرح مخالف باشد پس از استعفای دولت شاه لیدر اکثریت را احضار و او را مأمور تشکیل کابینه می‌نماید نخست‌وزیر جدید با مشورت با اکثریت مجلس کابینه را از بین نمایندگانی که طرف تمایل اکثریت مجلس باشند انتخاب می‌نماید راجع به فرانسه این طور می‌نویسد: دموکراسی این طرف مانش با حکومت ملی آن طرف مانش خیلی فرق دارد. زیرا در انگلیس همیشه بین دو حزب است ولی در فرانسه به قدری حرب زیاد است که در سال ۱۹۲۰ ده حزب نماینده به مجلس فرستادند به علاوه عده زیادی هم از نمایندگان به هیچ حزبی بستگی نداشتند این تشتت آراء همیشه در مجلس تولید تشنج می‌نماید و از همین جهت عمر دولت‌ها کوتاه و اغلب چندین فراکسیون در مجلس باید ائتلاف کنند تا اکثریتی به وجود آورند و وقتی که اکثریت بوجود آمد رئیس جمهور تمایل مجلس را نسبت به نخست‌وزیری یک از لیدرها سؤال می‌کند پس از آن شخصی که مورد توجه اکثریت به رئیس جمهور معرفی شد مأمور تشکیل کابینه می‌شود و او هم وزر ا را از بین وکلایی که اکثریت مجلس از آنها طرفداری می‌کند انتخاب می‌کند در بلژیک هم همین طور است هیئت دولتی که نتواند اکثریت مجلس را نگاه بدارد فوراً استفعا می‌دهد شاه به وسیله رئیس مجلس
تمایل اکثریت را سؤال کرده و سپس فوراً شخصی را که اکثریت به عنوان لیدر خود معرفی می‌کند احضار و او هم مأمور تشکیل کابینه شده و با نظر اکثریت وزرا را از بین نمایندگانی که مورد توجه هستند انتخاب و پس از شرفیابی حضور شاه فوراً هیئت دولت را تشکیل می‌دهند و به مجلس معرفی می‌کند در قانون اساسی خودمان من سه ماده پیدا کردم چون البته همین طور که آقای قائم مقام فرمودند وزرا از بین وکلا انتخاب می‌شوند این سه ماده درست ترجمه از آن قانون است یکی اصل ۶۰ که می‌نویسد: وزرا مسئول مجلسین هستند و در هر مورد که از طرف یکی از مجلسین احضار شوند باید حاضر گردند و نسبت به اموری که محول به آنها است حدود مسئولیت خود را منظور دارند. اصل شصت چهارم وزرا نمی-توانند احکام شفاهی یا کتبی پادشاه را مستمسک قرار داده سلب مسئولیت خودشان را بنمایند اصل شصت و هفتم. در صورتی که مجلس شورای ملی یا مجلس سنا به اکثریت تامه عدم رضایت خود را از هیئت وزرا یا وزیری اظهار نمایند آن هیئت یا آن وزیر از مقام وزرات منعزل می‌شود در اینجا قانون اساسی ما هم سرو کار وزرا را با مجلس گذارده نهایت این است که تفاوتی که بین کار ما و آنها است این است که وزرا در آنجا از بین مجلس انتخاب می‌شوند و اینجا نه بنابراین، هیچ حکومتی نیست که بدان پشتیبانی اکثریت مجلس بتواند باقی بماند و یا بتواند تشکیل حکومت بدهد بنده چون این قسمت را خودم مطالعه کرده‌ام خواستم به عرض مجلس برسانم و عرض کنم که حتی یک ترک اولایی هم از طرف اکثریت نشده است بلکه یک حقی که در ظرف بیست و سه سال از مجلس سلب شده بود این حق را گرفتند قسمت دوم عرض بنده به نام یک نفر موافق به صورت یک بیلانی در قسمت صحبت‌هایی که شد چون بنده و رفقای عزیز من به وطن‌پرستی آقای ساعد ایمان داریم و مذاکراتی که اینجا شده است یک قسمت سوء تفاهم بوده است و بنده حالا می‌خواهم قسمت از آنها را روشن بکنم آقایان فرمودند و صحبت شد از کابینه آقای ساعد و مسئولیت‌های برای کابینه ایشان معین شد گفتند آقای ساعد مسئول هرج و مرج کشور است آقای ساعد مسئول وقایع اصفهان است آقای ساعد مسئول دادن پارچه به رشیدیان است آقای ساعد مسئول قحطی و بالا رفتن سطح زندگی است حالا بنده برای این که یک قدری قضیه روشن شود و آقایان بدانند که این طور نیست و هم مردم بدانند که این طور نبوده و وضعیت غیر از این بوده است جواب‌های عرض می‌کنم (مظفرزاده- اینها مربوط به خود دولت است که باید جواب بدهند. دولت باید بگوید) از آقایان خواهش می‌کنم که نظامنامه را رعایت فرمایند و در بین عرایض من صحبتی نفرمایند و بعد تشریف بیاورند و جواب بدهند بنابراین من موافق دولت هستم و از دولت هم می-توانم دفاع کنم بنده یک بیلانی درست کرده‌ام برای شش‌ماه اول سال ۱۳۲۲ و اول سال ۱۳۲۳، سال ۱۳۲۳ آقای ساعد مأمور تشکیل کابینه بودند و مسئول اداره مملکت بودند و به قول خودشان کلیددار کشور بوده‌اند و سال قبل هم دیگری بوده است اول صحبت شده که هرج و مرج در کشور حکمفرما است و آقای ساعد مسئول این هرج و مرج است بنده متعقدم برای این که راجع به امنیت و هرج و مرج کشور یک قضاوت منصفانه و عادلانه بکنیم لازم است به بیست و سه‌سال قبل رجوع کنیم و بدانیم که این هرج و مرجی که در الان در کشور هست ناشی از چیست؟ آقایان اطلاع دارند که یک ثلث تمام جمعیت این کشور که ایل و چادر نشین هستند که در جهت شمال و جنوب و شرق و غرب این کشور ساکن هستند حکومت بیست ساله وقتی که روی کار آمد اول نظری که داشت این بود که ایلات را خلع سلاح بکند و اگر این خلع سلاح ایلات را آنها را به خوبی انجام می‌دادند می‌توانستند امنیت کشور را به خوبی تأمین کنند اما غافل از این بودند که تنها خلع سلاح تنها کافی نبوده بلکه لازم بود بعد از این که اسلحه را از دست افراد ایلات بگیرند بیل به دست آنها بدهند برای آنها مدرسه درست بکنند بهداری درست بکنند اما به هیچ وجه هیچ کس به فکر این موضوع نبود بلکه به عوض این که توجه به حال آنها بشود توجه که نشد
هیچ غارت هم شدند و در محبس کشتندشان خانه‌هایشان را خراب کردند و منتهی سختی را به آنها نشان دادند البته ما خرسند بودیم که با تمام این وضعیات و با تمام این قسمت‌های که در مملکت پیش می‌آمد ما یک قشونی داریم و این قشون می‌تواند همیشه امنیت کشور را حفظ کند اما سوم شهریور ثابت کرد که این قشون نمی‌تواند امنیت کشور را حفظ کند و درحدود هفتاد هزار تفنگ همان نظامی‌ها در نقاط مختلف کشور (یکی از نمایندگان- همان صاحب‌منصب‌ها) همان صاحب‌منصب‌ها به دست مردم افتاد این مردمی که بیست سال بغض و کینه داشتند و همه کس فکر می‌کرد که اینها انتقام می‌گیرند ولی روح وطن‌پرستی ایرانی به آنها اجازه نداد روح وطن‌پرستی ایرانی که در آن دقایق آخر تجللی بخصوص از خود نشان بدهد به آنها اجازه نداد و اینها یک قدم از حدود خودشان تجاوز نکردند و اگر یک دزدی‌های کوچکی در جاده‌ها اتفاق می‌افتاد روی بی-سیاستی حکومت‌ها بود که از سه شهریور به این طرف در مملکت تشکیل شد گمان می‌کنم که آقایانی که در دوره سیزدهم بودند کمتر کسی است که به خاطر نداشته باشد که این افراد ایلات چقدر شکایت کردندکه ملک‌های ما را پس بدهید و املاکی را که گرفته‌اید پس بدهید ولی کوچک‌ترین توجهی به شکایت آنها نشد در خرداد پارسال آقایان نمایندگان فارس خوب اطلاع دارند عوض این که به حرف-های اینها توجه شود سه میلیون تومان برای اعتبار جنگ در فارس داده شد و در ماه اردیبهشت و خرداد جنگ در فارس شروع شد و چهار صد نفر سرباز زخمی و کشته شد و بعد از یکی از بزرگ‌ترین ننگ‌های تاریخ نظامی ایران در سمیرم اتفاق افتاده است و شاید آقایان هنوز درست اطلاع نداشته باشند هزار و دویست قبضه تفنگ برنو و شصت مسلسل و سی و پنج توپ سنگین و دو خمپاره انداز و دو زره-پوش چند میلیون فشنگ در همین خرداد پارسال به دست بویر احمدی‌ها افتاد و راه بین اصفهان و بوشهر به کلی بسته شد و حتی برای عبور دادن کاروان‌هایی که به مقصد شوروی می‌رفت یک هنگ از قشون شوروی آمد و راه رامدتی باز کرد و دولت در همین مجلس استیضاح شد ولی یک کلمه راجع به این موضوع صحبت نشد. در همین جنوب بنده الان در حضور آقای ساعد عرض می‌کنم ستاد ارتش به کمک بختیاری‌ها و قشقایی‌ها تا به حال دو هزار تفنگ جمع کرده است و آخرین یاغی که در خاک فریدن بود خواجه مهدی‌قلی و مدت دو سال در حدود فریدن اسباب زحمت شده بود تفنگ‌هایش راداد و مجبور شد به عده نظامی چریک بختیاری تسلیم شود و تفنگ دولتی را بدهد و خودش هم آنجا محبوس و تحت‌نظر باشد (فولادوند- صحیح است) حالا بنده می‌خواهم بدانم که این ۶ ماه که ایشان روی کار بودند و این کارهایی که شده است اینها تولید هرج و مرج کرده است؟ و بعد مخصوصاً بنده مایل هستم که آقایان به اداره ژاندارمری مراجعه بکنند و یک اصلاحاتی که دارد در پس پرده به دست یک افسر شریفی مثل خسرو پناه و یک مستشار لایق مثل کلنل شواتسکف دارد انجام می‌شود بروید ببینید در ژاندارمری چه عملیاتی شده ژاندارمری که در ۵ ماه پیش روزی نبود که چندتا تلگراف شکایت از ژاندارمری برای هر یک از آقایان نیاید مراجعه کنید ببینید حالا چقدر می‌آید (یکی از نمایندگان- حالا هم می‌آید) اجازه بفرمایید ژاندارمری الان دارای کامیون است موتور سیکلت است مقداری رادیوی فرستنده برایش آورده‌اند و خواهند آورد و تمام پرسنل‌های افراد و افسرانش را دارند عوض می‌کنند. من یقین دارم که اگر ما تقویت بکنیم با این اصلاحاتی که شده است بیش از یک سال طول نخواهد کشید که امنیت این مملکت را که امروز همه فریاد می‌کنیم که کانون هرج و مرج است (و این طور نیست و این فریادهای ما است که این هرج و مرج را تولید می‌کند) تمام اینها به دست این اداره ژاندارمری از بین خواهد رفت حالا می‌آییم سر این موضوع هرج و مرج یک موضع راجع به قضایای اصفهان بود که خوشبختانه همکار محترم بنده آقای فداکار تشریف دارند و بنده معتقد هستم و گمان می‌کنم ایشان هم قبول کنند که الان وضیعتی که در اصفهان است در هیچ شهری نیست و آقای ساعد
با انتخاب یک شخصی مثل آقای وارسته که شریف‌ترین اشخاص و یکی از رجال مملکت ما هستند (یکی از نمایندگان- دولت افشار را معین کرد) توانستند آرامشی در اصفهان به وجود آورند (دکترکشاورز-راجع به آقای افشار بفرمایید) راجع به آقای افشار هم توضیح می‌دهم چون چیزی در پرده نیست … (هاشمی- استدعا دارم راجع به گذشته صحبت نکنید) … بنده می‌خواهم توضیح بدهم چون تهمتی به آقای ساعد زده شده است روزی که آقای ساعد هنوز رأی اعتماد به کابینه ایشان داده نشده بود یک نگرانی بزرگی راجع به قضیه اصفهان پیش آمده بود و اگر آقایان خاطرتان باشد دو جلسه مجلس صرف صحبت روی قضایای اصفهان شد و حقیقت هم برای آقایان و هم برای همه راجع به قضایای اصفهان تولید نگرانی شده بود (فداکار- چیزی نبود) خیر چیزی نبود. دولت آقای ساعد گفته بود که چون رضای افشار در اصفهان سابقه زیاد دارد و حکومت کرده است می‌تواند برود آنجا و قضایای آنجا را حل کند (جمعی از نمایندگان-کی گفت آقا؟) بنده گفتم (خنده نمایندگان) (جمعی از نمایندگان- پس مقصر واقعی شما هستید).
دکتر کشاورز- اگر بگویید گردن خودتان است.
سیف‌پور فاطمی- عرض کنم در کار افشار یک اشکالی بود و آقای ساعد در همان موقع (چون باید حقیقت را گفت) گفتند ایشان چون یک محکومیتی در سابق دارند نمی‌شود ایشان را به حکومت فرستاد و شرحی آقای ساعد به آقای مدعی‌العموم دیوان تمیز نوشتند و ایشان هم جواب دادند که ارجاع شغل به آقای افشار مانعی ندارد و بعد این قضیه مربوط شد به هیئت دیوان کشور و ایشان هم به هیئت دیوان کشور مراجعه کردند و ایشان را احضار کردند بعد هم بدون این که با کسی مشورت بکنند وارسته را فرستادند.
دکتر کشاورز- این را اول باید فرستاده باشند.
سیف پور فاطمی- پس از این که ایشان انتخاب شدند رفتند به اصفهان و تا به حال هم خیلی خوب کار کرده است و الان هم راجع به اصفهان دیگر نگرانی نیست. اما راجع به جمع‌آوری جنس و قحطی و سختی عرض کنم آقایان به خاطر دارند (آقایانی که در دوره ۱۳ بودند) که حکومت سلف آقای ساعد که آمد به مجلس چند میلیون تومان اعتبار برای خرید خواربار گرفت پارسال یکی از بهترین سال‌ها بود برای جمع آوری محصول بارندگی همه جا شده بود و محصول خوب بود در ماه شهریورد ۶۰ هزار خروار محصول در سیلو داشتیم. الان ما امسال که خشکسالی در جنوب بوده است و کم بارانی بوده است و اشکالاتی بوده است الان ۳۰۰ هزار خروار گندم در انبارهای کشور موجود است یعنی ۹۰ هزار تن و روزی که جنگ نبود و سختی نبود در شهریور ۱۳۲۰ تهران شش روز بیشتر نانش را نداشت قیمت جنس سال گذشته در تهران خرواری ۲۵۰ تومان بود الان ۱۵۰ تومان است. آن قسمت‌هایی که سخت شده مربوط به آقای ساعد است و این قسمتی که فراخی معیشت است مربوط به نزدیک شدن صلح است یک شاخصی دارد بانک ملی و آن شاخص بانک ملی را دیروز هم آقای دکتر مصدق به آن اشاره فرمودند. بنده به آن مراجعه کردم ماه مرداد پارسال را با ماه مرداد امسال مقایسه کردم در مرداد پارسال قند در اینجا کیلویی ۱۲ تومان بوده است ولی الان ۸ تومان است (یمین اسفندیاری- اگر این طور است یک قدری به ما بفروشید از این قند هشت تومانی) بروید باز بخرید. یک چیزی گفته شد نسبت به کابینه آقای ساعد که بنده عرض می‌کنم آقای ساعد مسئول ما هستند البته یک موضوع دیگر قضیه رشیدیان است که چون به کرات در مجلس صحبت شد بنده مخصوصاً رفتم پرونده امر را مراجعه کردم این امر مربوط به حکومت قبل از ایشان است در ۲۱ ماه یا ۱۸ ماه قبل از این که آقای ساعد نخست‌وزیر بشوند سهمیه جنس برای متفقین معین می-شود در کابینه آقای قوام‌السطنه از طرف متفقین یک نفر هندی معین می‌شود که برود ۹۰۰ هزار متر پارچه را تحویل بگیرد او هم می‌نویسد به وزارت پیشه ¬و هنر که این پارچه را به رشیدیان تحویل بدهند.
امینی-این کار مدرک می‌خواهد.
سیف‌پور فاطمی- بروید وزارت پیشه و هنر ببینید.
امینی- ما چرا برویم بهتر بود شما مدارک را همراه می‌آوردید.
سیف‌پور فاطمی- این امر مربوط به بیست و یک ماه قبل است و مخصوصاً تصویب‌نامه را ما نگاه کردیم که آقای قوام‌السلطنه صادر کرده‌اند شما بفرمایید ببینید بعد خود آقای ساعد هم توضیح خواهند فرمود و این ۲۱ ماه قبل از حکومت آقای ساعد بوده است اما در قسمت مستشاران آمریکایی خوشبختانه دیروز جناب اقای دکتر مصدق فرمودند (اولاً خود بنده جزء طرفداران مستشاران آمریکایی هستم) ولی خوشبختانه چون نامه‌ای که آقای دکتر مصدق اینجا خواندند و از طرف آقای ساعد به اقای دکتر میلسپو صادر شده بود دفاع از این قسمت را خود کابینه کرده بود برای این که آقای ساعد در آن نامه نظر مخالفین را صد در صد به دکتر میلسپو تذکر دادند و از دریچه چشم مخالفین دولت و به قول آقا از دریچه چشم خودشان این قضیه را قضاوت کردند و این که آقایان می‌فرمایند که دولت نتوانسته است قضایای مستشاران آمریکایی را حل کند غافل از این …
امینی- آقا این دفاع شما ما را با کابنیه مخالف می‌کند.
سیف پور فاطمی- اجازه بفرمایید عرض کنم.
امینی- آقا چیز عجیبی است ما هم جزو اکثریت هستیم این دفاع شما به ضرر کابینه است. این قضیه مخالف نظر ما است موضوع میلسپو باید حل شود.
سیف پور فاطمی- آقای ساعد راجع به دکتر میلسپو آنچه که باید نوشته شود اقدام کردند و آقای دکتر مصدق هم قضیه را اینجا شرح دادند بنابراین اجازه بفرمایند آن قضیه را مجلس باید حل کند این قضیه به بنده و آقا مربوط نیست مجلس باید حل کند و یک موضوع دیگر از آقای ساعد سؤال شده بود که چقدر قند و شکر در کابینه شما در مملکت توزیع شده است؟ بنده رفتم به اداره توزیع دیدم آنجا یک شاخصی دارند مطابق آن شاخص در سال ۱۳۲۲ سی هزار تن قند و شکر در تمام مملکت توزیع شده است.
امینی- آقا وکلا مجلس هنوز قند و شکر نگرفته‌اند الان خود ما سه ماه است که قند و شکر نگرفته‌ایم شاخص کدام است (همهمه نمایندگان) (زنگ ممتد رئیس)
رئیس- عرض کردم بین نطق دیگران صحبت نکنید.
امینی- آخر نمی‌شود آقا حرف نزد.
سیف‌پور فاطمی- اجازه بدهید بنده عرایض خودم را بگویم بعد بیایید اینجا صحبت بکنید.
یمین اسفندیاری- بنده خواهش می‌کنم که دو نفر موافق دولت با هم جنگ نکنند (خنده نمایندگان)
سیف‌پور فاطمی- بد نیست حالا بگذارید یکقدری حرف‌های شیرین هم زده شود که آقایان مخالفین خوش‌شان بیاید بنده در ضمن چیزهایی که می‌خواندم یک جمله‌ای دیدم از یکی از رئیس‌الوزراهای انگلیس. دیسراییلی، که خطاب به اکثریت و اقلیت می‌کند که الان کاملاً با وضع فعلی مجلس ما تطبیق می‌کند می-گوید: آقایان اقلیت این که می‌بینیدکه همه از بریتانیای کبیر صحبت می‌کنند برای خاطر آب و هوا و زمین و کوه و دره و دریاچه یا معادن و کارخانه‌ها و یا اسکناس-های بانک و طلاهای آن نیست این عظمت و شهرت برای این است که انگلستان رجال دارد افراد فدارکار دارد مردمانی دارد که در روزهای سختی دوستی و دشمنی و اغراض خصوصی و کینه‌های دیرینه و اختلافات مرامی و مملکتی را کنار گذاشته‌اند و در زیر پرچم میهن جمع شده‌اند و با یک خود گذشتگی بی‌نظیری برای نجات کشور در حل مشکلات قدر بزرگی و مردانگی علم می‌کنند. برای این رجال یک سرمشق و مکتب بزرگی هم هست و آن مجلس است این است که اقلیت و اکثریت‌ها باید به وخامت اوضاع پی برده و از کابینه پشتیبانی گردد و به من اجازه بدهند که در باب حل مشکلات مردم اقدام کنم ودر این بدبختی و مصائبی که دامن‌گیر کشور شده است فائق آیم آقایان؟ عقاید مسلکی و مرام احزاب
مقدس و محترم است ولی به قول آن نویسنده بزرگ یک چیزی بالاتر از عقیده و مسلک حزبی است و آن بیرق کشور است (صحیح است) گمان می‌کنم این موضوع کاملاً در مملکت می‌خواهد صورت حقیقت پیدا کند.
امینی- دور نبود اگر آقای نخست‌وزیر را به جای دیسراییلی می‌گذاشتید.
سیف‌پور فاطمی- امروز بعد از مطالعه زیاد یک دولتی سرکار آمده است که همه آقایان موافقین و مخالفین باید معتقد باشند که افراد این دولت در پاکی و وطن-پرستی و شرافتمندی در بین جامعه معروف هستند و می‌توان گفت که این دسته گل سر سبد جامعه هستند (خنده نمایندگان) این آقایان هیچ کدام نیامدند از ما تقاضای مقام کنند اغلب‌شان هم از کار فراری هستند آمدند می‌گویند ما حاضریم کمک کنیم می‌گویندماها حاضر هستیم در این موقع سخت اگر مجلس از ما پشتیبانی کند خدمت کنیم یک برنامه‌ای هم آوردند و بنده از آقای ساعد خواهش می‌کنم از اینجا که تشریف می‌برند و برنامه‌شان که تصویب می‌شود آخر هر ماه بیایند مجلس و آن قسمت از مواد برنامه که به دست آقایان اجرا شده است و هم این آقایانی که امروز مخالفت می‌کنند و من صددر صد به وطن‌پرستی و صداقت و همه چیز این آقایان معقتد هستم و می‌دانم که آنها هم می‌خواهند کشتی این کشور زودتر به منزل برسد و از این وخامت اوضاع خلاص شویم انشاءالله طولی نخواهد کشید که در اثر جدیت این کابینه موفق خواهیم شد.
دکتر کشاورز- اگر نشد شما مسئولید؟
سیف‌پور فاطمی-خیلی خوب.
رئیس- اگر دیگر کسی حرف را قطع کرد اخطار می‌کنم.
سیف‌پور فاطمی- اما راجع به برنامه بنده دو سه تا تذکر کوچک دارم آنها را عرض می‌کنم و از خدمت آقایان مرخص می‌شوم یک تذکری که می‌خواهم خدمت آقای ساعد عرض کنم قضیه مطبوعات است از سوم شهریور به این طرف سر و کار مطبوعات با فرماندار نظامی است متأسفانه عمل فرمانداری نظامی نه فقط راه حل پیدا نکرده بلکه مزاحمت اضافه‌تر شده است یعنی آنهایی که فحش می‌دادند وضعیت‌شان بدتر شده است و آنهایی که فحش نمی‌دادند سر و کارشان باز با فرماندار نظامی است از طرف این آقایان فریادهایی بلند شده است و می‌گویند که در قانون اساسی در اصل بیستم و اصل شصت و هفتم تکلیف ما معلوم است که با حضور هیئت منصفه است و سر و کار ما با محکمه جنایی است که آنها باید محاکمه کنند، در صورتی که هر روز فرماندار نظامی روزنامه را توقیف می‌کند از این طرف صدا بلند می‌شود از آن طرف هم صدا بلند می‌شود، نه روزنامه می‌داند چرا توقیف شده است و نه فرماندار نظامی می‌داند که چرا توقیف کرده است. چون با تلفن توقیف می‌کند و با تلفن آزاد می‌کند البته این یک وضعیت تشنج و تشتتی برای کابینه و یک اختلاف بزرگی همیشه بین مطبوعات و دولت‌ها پیش می‌آورد از آن طرف داد می‌زنند که یک دسته جراید هتاکی می‌کنند از این طرف مطبوعات فریاد می‌کنند که مطابق قانون توقیف کنید اگر محکومیت بفرستید به دادگاه چرا خودتان توقیف نمی‌کنید؟ چرا خودتان سر و کار با روزنامه ندارید؟ خواهش می‌کنم که یک بخشنامه‌ای صادر کنید به فرماندار نظامی که در کار مطبوعات دخالت نداشته باشد بلکه خودتان توقیف کنید و خودتان دخالت داشته باشید مخصوصاً حالا که یک شخص صالحی مانند آقای صالح در رأس وزارت دادگستری قرار گرفته است آقای ساعد یکی از مواد برنامه جنابعالی راجع به این قسمت است بنده تمنا می-کنم که سر و کار این آقایان را با وزارت دادگستری و محکمه‌ای که قانون تعیین کرده است بیندازید که هم اینها از شر حکومت نظامی راحت شوند و هم اگر عدالتی می‌شود اجرا کنند بکنند که این آقایان نگویند به ما ظالم شده است خوشبختانه ابزار کار آقای وزیر دادگستری که قضات باشند اکثریت خوب هستند و بر خلاف اشخاصی که خواسته‌اند همه را لگد مال بکنند.
بنده معتقدم که در وزارت دادگستری ما قضات خوبی داریم و خوشبختانه فساد آنجا راه نیافته و اگر یک مقداری هم باشد با مختصر توجهی می‌شود از بین برد این از تقاضای من بود یک تقاضای دیگری که دارم.
امینی- تعقیب کار رشیدیان است.
سیف‌پور فاطمی- تمنا می‌کنم اجازه بدهید آن تقاضای من راجع به قضیه آبیاری است این موضوع در برنامه شما آقای ساعد یک قسمت از برنامه است خوشبختانه امسال به واسطه خشکسالی این فکر در مملکت پیدا شده است که یک فکر اساسی برای کار آبیاری مملکت بکنند و حتی اعلیحضرت همایونی هم به این کار توجه فرموده‌اند و از عطیه ملوکانه آبی برای بوشهر آورده‌اند و حالا هم خیال دارند آب لار را به تهران بیاورند و ما خیلی خرسندیم که ایشان در این قسمت کارهای خیر و برکت اقدام می‌نمایند در اصفهان که از آب زاینده‌رود استفاده کنند ما حقیقتاً باید تشکر کنیم از این اقدام خیر خواهانه این شرکت که در این قبیل امور کشاورزی اقداماتی نموده‌اند این یک موضوعی بود که جزو آروزهای ما بود در دوره سیزدهم باید از آقای امیر تیمور تشکر کنیم که ایشان یکی از نمایندگانی بودند که در دوره سیزدهم اینجا صحبت کردند و وزرات کشاروزی هم اینجا وعده دادند که در این کار اقدام کنند ولی نمی‌دانم که چرا در این کار اقداماتی نکردند و به چه علت متوقف شد حالا اصفهانیان می‌گویند که ما کمک پولی می‌خواهیم تمام اهالی زاینده‌رود پول خواهند داد کمکی که از دولت در این قسمت می‌خواهند این است که بازبین و متخصصینی از اداره آبیاری بروند به این محل وضعیت این محل را ببینید و طوری بشود که این سد تنگه بزند و تمام قسمت اصفهان را مشروب خواهد کرد و از آنجا ممکن در حدود پنجاه کیلو وات برق استفاده نمایند بلکه انشاءالله در زمان حکومت شما عملی شود و این نام نیک هم بر افتخارات حکومت شما اضافه شود در قسمت بهداری بنده دو سه کلمه بیشتر عرضی ندارم خوشبختانه آقای دکتر اقبال که در رأس وزارت بهداری هستند شایستگی به خرج دادند و دو تا دکتر دیپلمه در یک محلی فرستادند که در تمام عمرشان آنجا طبیب ندیده بودند آقای دکتر اقبال در این دهات هیچ توجهی نشده امراض زیاد است نه طبیب دارند و نه دوا
یکی از نمایندگان - آقا همه جا همین طور است.
سیف‌پور فاطمی- آقای دکتر اقبال ما از شما که مرد شایسته‌ای هستید انتظار داریم که یک عده از این اطبا که در تهران هستند حاضر بشوند که در شهرها و دهات یک قدری به درد مردم برسند نمی‌دانید چقدر مؤثر خواهد بود که اگر در دهات ببینند قدری دوا از طرف وزارت بهداری برایشان فرستاده شودبنده چون به شایستگی آقا معتقدم بیش از این عرضی نمی‌کنم دو کلمه عرضی هم به جناب آقای کاظمی داشتم خوشبختانه ایشان هم در همه جا و در هر کاری که بوده‌اند از خود شایستگی نشان داده‌اند و یکی از خوبی‌های ایشان این است که در حکومت بیست ¬ساله از خودشان رشادت نشان داده‌اندو به هیچ وجه در جنایت شرکتی نداشته‌اند (صحیح است) و همیشه با شرافت زندگانی کرده‌اند در وزارت فرهنگ سه قسمت از جنابعالی تقاضا دارم یکی تعلمیات عمومی است که آقای نراقی در اینجا مفصلاً مذاکره کردندو جنابعالی هم مسئول هستید و یکی دیگر هم مدارس روستایی دهات است ۴/۳ جمعیت این مملکت در دهات هستند اینها از مدرسه از بهداری محروم هستندما از آقا انتظار داریم که یک توجهی هم به این دهات و این اطراف بفرمایید و یکی هم برنامه مدارس است که انشاءالله درست کردید اینجا بیاوریدکه دیگر وزرای فرهنگ یا معاونین آنها نتوانند آن برنامه را هر روز عوض کنند و با تغییر هر وزیری برنامه عوض شود اگر این اقدام را بفرمایید خیلی اثر خواهد داشت یک برنامه حسابی و یک برنامه اساسی تدوین کنید و از مجلس بگذارنید که با تغییر هر وزیری عوض نشود یک نکته‌ای که در برنامه دولت به آن توجه نشده است استرداد املاک است یعنی تسریع در املاک مغصوبه مالکین شمال و همچنین حال قضایای املاک ایلات
بویراحمدی‌ها و قشقایی‌ها و بختیاری‌ها است چون این موضوع را خود آقای ساعد بهتر اطلاع دارند که مدت ۳ سال است این قضیه اسباب زحمت شده است املاکی را به زور گرفته‌اند و داده‌اند به اشخاص عرض کنم در اصفهان تمام املاک ورثه سردار اسعد نه سردار اسعد مرحوم سردار اسعد بزرگ و سردار محتشم را به سیصد هزار تومان گرفته‌اند و داده‌اند به یک نفر کرباس فروش و این شخص در نتیجه عواید این املاک الان دارای بیست میلیون ثروت شده است در صورتی که اولاد سردار اسعد باور بفرمایید به نان شب محتاج هستند و به عقیده بنده عدم رسیدگی به این کارها تولید تجری خواهد کرد و موجب عصیان خواهد شد و کاملاً با امنیت مملکت بستگی دارد تعیین تکلیف املاک خوانین قشقایی و افراد قشقایی و بویر احمدی و بختیاری و کلهر اینها صد در صد با امنیت کشور بستگی دارد بنده می‌خواهم تمنا کنم که نسبت به این موضوع یک توجهی بفرمایید که این قضیه زودتر حل شود و هم تکلیف مالکین اولیه معین شود و هم تکلیف مالکین بعدی عرض کنم آخرین و مهم‌ترین قست عرایض من راجع به سیاست خارجی است خوشبختانه جنگ بین‌المللی نزدیک به اتمام است و یک مسرت و خوشی آمیخته به هیجان در میان همه مردم پیدا شده و همه خرسندند که متفقین عزیز ما بر عفریت مهیب فاشیسم غالب شده جنگی که پنج سال طول کشید و تماماً برای خاطر آزادی و تأمین آسایش کشورهای جهان بود اینک در شرف اتمام است مهیج و مسروریم از این که کوچک‌ترین نقطه تاریکی در سیاست خارجی ما نیست و کشور عزیز ما در صف متفقین قرار دارد و تا آنجا که میسر بوده به پیشرفت دوستان عزیرمان کمک کرده. ملت ایران برای کمک کردن به خاموشی آتشی که در خانه همسایگان و دوستان عزیزش مشتعل شده بود دار و ندار خود را در اختیار آنها گذارده و امروز هم با افتخار و مباهات می‌گوید: سرکه نه در راه عزیزان بود. بارگرانی است کشیدن به دوش. امروز روزی است که ما ثمره کشت خود را بدرویم و روز به روز بر استحکام روابط خود با کشورهای متفق بیفزاییم ما از حکومت شما آقای ساعد انتظار داریم که در سیاست خارجی گام‌های بسیار بلندی بردارید و دستور فرمایید در نخست‌وزیری هیئتی از بین رجال و سیاستمداران و نویسندگان گرد آمده کمیسیون‌هایی برای تهیه مدارک اسناد کنفرانس صلح و نقشه ایران بعد از جنگ تشکیل و از همین الان شروع به کار کنند به علاوه از یکی از رجال کشور مانند آقای مؤتمن‌الملک یا آقای علاء خواهش کنید که سفارت ایران را در امریکا قبول کرده و به همراهی یک هیئت لایق که آشنا به زبان و تمدن و سیاست کشور بزرگ آمریکا باشند به واشنگتن حرکت نمایند یک هیئت مخصوصی هم به لندن و مسکو بفرسیتد این هئیت‌ها باید بروند از نزدیک دوستان عزیز ما را به فداکاری‌ها ملت ایران و کمک‌هایی که در راه پیروزی کشورهای بزرگ متفق خود نموده‌ایم آگاه نمایند به دوستان و متحدین عزیز ما بگویند ما پانزده سال زحمت کشیدیم با پول همین ملت فداکار با پول همین ملت صمیمی با پول بیوه‌زن‌ها و یتیمان با مالیاتی که از قوت عمومی مردم قند و شکر گرفته می‌شد راه آهن سرتاسری کشور را ساختیم این راه به تصدیق همه خوشبختانه وسایل فتح ما و شما را فراهم کرد روزی که هنوز از آمریکا کمک نرسیده بود و چرخ‌های صنعتی زرادخانه دموکراسی به کار نیفتاده بود از چهار هزار کامیون موجود در کشور سه هزار کامیون در اختیار متفقین عزیزمان گذاردیم و خودمان قسمتی از احتیاجات‌مان را با شتر و قاطر مرتفع کردیم برای این که نخواستیم مهمانان عزیز ما در مضیقه باشند در تمام جریان رنج خود و راحت شما را طالب بودیم امروز هم یقین داریم که شما دین دوستانه خودتان را ادا خواهید کرد ما مستظهر به مهر شما هستیم از روز اول با شما بودیم و حالا هم باید در خوشی و شادی و آرامش و راحتی با شما شریک باشیم. آقای ساعد ما از شما که در سیاست ورزیده و توانا هستید و به وطن‌پرستی‌تان دوست و دشمن معترف می‌باشند همین چیزها را از شما انتظار داریم و امیدواریم کابینه شما یک کابینه ایرانی باشد به طوری که
موافقینتان روز سفید و مخالفین هم که تمام‌شان مردمان وطن‌پرست و شریف و جز سعادت و آسایش مردم و انتظام در امور منظوری ندارند در نتیجه فعالیت شما و همکاران‌تان به صف موافقین ملحق شده و از شما پشتیبانی کنند. گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد ناپدید-هیچ کاری نیست کان را نیست پایان غم مخور (فرهودی- هیچ راهی نیست کان را نیست پایان).
رئیس- آقای نخست‌وزیر.
نخست‌وزیر (آقای ساعد)- آقایان نمایندگان محترم: قبل از شروع به مطلب باید عرض کنم که من در اظهارات خود آزادی سخن نمایندگان محترم را ندارم. نمایندگان مسئول نیستند بنده تا دقیقه که در رأس کار هستم مسئول جریانات کشور و حفظ روابط حسنه با مجلس و هموطنان خود و بعد باملل و دول متحد خود هستیم (صحیح است) به این جهت حفظ مصالح عالیه کشور و ملاحظات عدیده دیگر بیانات مرا محدود به دایره نزاکت و سیاست داخلی و خارجی خواهد کرد. در موضوع استعفا و تشکیل کابینه اظهارت عدیده شده روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها در پی مقاصد و منظوراتی بحث‌ها کردند و در محافل و مجامع سخن‌ها گفتند و از بدسخنی نسبت به من خودداری نکردند گویا مرسوم است در محیط فعلی که در مبارزه فکری و قلمی قواعد و عقاید ایران و ایرانیت را مراعات نکنند ولی اینجانب به سنٌی رسیده‌ام که می‌توانم سخنان آقایانی را که سنشان از من کمتر است تحمل نمایم (صحیح است-آفرین) اظهارت آقای سید محمدطباطبایی و آقای یمین اسفندیاری و آقای دکتر مصدق مربوط به تشریفات استعفا و تشکیل دولت و جریان امردر مجلس شورای ملی بود استدلالات آقایان مورد توجه بوده ولی چون این امر مربوط به مجلس است در این خصوص اظهار نظر از طرف من زاید است. دولت خیلی با تبادل و توافق نظر با نمایندگان اکثریت مجلس از اشخاص مورد احترام و اعتماد شخص من تشکیل گردید و جملگی بر آنند که همکاران من پاک و بی‌آلایش و در تمام دوره خدمت خود وطن‌پرستی و علاقه‌مندی خود را عملاً ثابت نموده‌اند (صحیح است) و اگر اقایان نمایندگان محترم به خاطر بیاورید که کابینه گذشته من با چه سکوت محض و بهت‌آوری در این مجلس استقبال و با چه نظرهای نامساعدی مواجه شد موضوع تبادل و توافق نظر دولت با اکثریت مجلس رامورد پسند قرار داده و حسن‌نیت موجوده را درک خواهند فرمود آقایان نمایندگان محترم می‌دانند دولت گذشته من برای جواب استیضاح در موضوع راه آهن حاضر شده بود و در تأخیر روز استیضاح تابع اراده مجلس گردید و جریانات بعدی فرصت جواب را نداد. سوءجریانات در راه آهن را من مدافعش نیستم ولی به واسطه همین راه آهن خدماتی که از این راه دولت و ملت ایران به مقاصد عالیه و فتح نهایی متحدین خود نمود بی‌شمار است.
روزی شده که قریب دوازده هزار تن لوازم جنگی و حیاتی را به وسیله راه‌های خود دولت و ملت ایران با کمک دو دولت متحد به برادران شوروی خود رسانیده است و اگر در این سعی و کوشش ملت ایران اشخاصی پیدا شده‌اند که دزدی و نادرستی را پیشه خود قرار داده بودند آنها مستوجب مجازات بوده و هستند آقای وزیر راه سابق مبارزه با این دزدی‌ها را مرام خود قرار داده و برای نیل به مقصود خود از وزارت دارایی و وزارت کشور و وزارت دادگستری کمک خواسته بود و حتی مصمم بود از مجلس تقاضا نماید برای قلع و قمع ریشه فساد و دزدی کمیسیون رسیدگی تعیین گردد تا هر چه سریع‌تر مرتکبین و مقصرین را به کیفرهای شایانی برساند و این نظر در وزارت راه باقی و هر وزیری در سر کار باشد جداً این رویه را تعقیب خواهد کرد. آقای سیدمحمد طباطبایی در مخالفت خود قسمت‌های امور ناموزون کشور را از نظر مجلس گذراندند ایشان در اظهارات خود آزاد و غیر مسئول هستند ولی در بیانات خود درباره قضات محترم ایران که علمدار معنوی استقلال ایران می-باشند مسئولیت اخلاقی دارند به اهمیت موضوع قضات برای استقلال ایران آقای مهندس فریور با قلب حساس خود فوراً متوجه و از دفاع ایشان به نام ایرانیت سپاسگذارم. آقای دکتر شفق دوست محترم نکات مهمی را
در نطق پر معنای خود بیان فرمودند از نظریات و دور اندیشی‌های ایشان استفاده کامل شده و باتبادل‌نظرهای لازمه اساس همکاری با ایشان گذاشته خواهد شد. آقای فرمند در موافقت خود مسائلی را گوشزد دولت فرمودند که پیروی از فکر ایشان موجب موفقیت دولت و رفاه کشور خواهد بود. در زمینه بیانات ایشان دولت اقدامات عملی به جا خواهد آورد. آقای فرهودی ضمن بیانات خود توجه دولت را به امر مهم و اساسی در خوزستان جلب توسعه زارعت نیشکر و تأسیس کارخانه قند و ساختمان سد را دولت در رأس وظایف مهمه خود قرار خواهد داد. سایر مطالب ایشان را دولت مورد توجه کامل قرار داده و با وسایل ممکنه در انجام منظورات خواهد کوشید. از اظهارات آقای فاطمی در دفاع از قضات با شرافت ایران متشکرم. بیانات آقای اردلان مورد توجه و نکاتی را که فرموده‌اند دقت‌های لازم خواهد شد. آقای نراقی به وضعیت اسف‌انگیز معلمین و موضوع قانون تعلیمات عمومی و لزوم الغای انحصارات و سوء جریانات در امور ادارات نظام وظیفه و اصلاح قوانین موضوعه و مبارزه طبقاتی و اختلافات مذهبی و خطر ارتجاع نظر دولت را جلب فرمودند. دولت متوجه وضعیت بوده و با همکاری با مجلس شورای ملی برای تأمین نظریات ایشان کوشش خواهد کرد و مخصوصاً برای بهبودی وضعیت معلمین و اجرای قانون تعلیمات عمومی قدم‌های عملی خواهد برداشت. بیانات آقای دکتر کشاورز که حقاً باید یک خطابه‌ای تلقی شود خالی از اغراق نبود این که اظهار داشتند با کابینه اول من مخالف بوده و در حقیقت عمل خود را یک پیش‌بینی سیاسی تحویل دادند تصور می‌رود اگر به قصاص قبل از جنایت تعبیر شود مناسب‌تر است به اشاره خودشان و به عدم استعداد کابینه سابق و اتلاف پنج ماه عمر دولت و ملت دلایلی نیاورده و مقایسه با هیچ دوره سه سال اخیر نفرمودند اقرار دارم بیمارستان-ها، مدارس‌نو، پل‌ها و راه آهن‌های جدید نساختیم و برای خود و اعوانم قصرها نیز بنا نکردم ولی با کمال صمیمت به مقاصد متحدین خود کمک کردیم کارخانه‌جات ما راه‌های ما، کامیون‌های ما در راه پیروزی‌های متحد با شهامت و دلیر ما دولت و ملت شوروی کار می‌کردند. امنیت راه‌های پیروزی را برعهده گرفته بودیم مأمورین و عمل‌جات راه‌ها با کمال صمیمیت از مواظبت و مراقبت امور مربوطه به متحدین ساعی بودند و دولت با مراقبت کامل در حفظ حقوق خود روٌیه حسن‌تفاهم را با متحدین خود پیش گرفته زمینه‌های مساعدی برای همکاری دوستانه برای ایام صلح تهیه کرده بود دولت سابق من در تعقیب دزدان و مختلسین قدم‌های بلندی برداشته بود دادگستری قدرت قانونی را به مفسدین فهمانده بود. وزرات جنگ و وزارت کشور نقشه‌های عملی برای امنیت کشور کشیده و مساعی وزارت کشاورزی در تهیه نقش‌جات مفیده برای آبیاری و بسط زراعت و امور فلاحتی مورد توجه دولت‌های بعد خواهد شد. مساعی و زحمات آقای وزیر بهداری در اصلاح امور بهداشتی به هیچ کس پوشیده نیست با وجود تحریکات متعدد همه جا آتش فساد فرو نشانده شده بود مأمورین بی‌هنر که از وقوع وقایع تأسف‌آور جلوگیری نکرده بودند جلب و مجازات شده و می‌شوند.
شکایات آقای دکتر کشاورز از رادیو و تعقیب احزاب و اشخاص بی‌گناه اگر مطلب به این سادگی باشد که ایشان می‌فرمایند اقدامات مؤثره برای جلوگیری از تعدیات بی‌جا به عمل خواهد آمد و مطالب ایشان یکی یکی رسیدگی خواهد شد. وقایع تبریز -شاهرود- سمنان دامغان را به رخ من کشیده‌اند. در تمام این وقایع غیرمنتظره و غیرمترقبه چاره‌جویی‌های شد. مرتکبین جلب و مقصرین باطنی و ظاهری به مجازات خواهند رسید و قصور مأمورین در عدم پیش‌بینی و اتخاذ تدابیر به مسئولیت آنها خواهد افزود اینجا باید گفته شود اگر اوضاع عمومی کشور را از حیث امنیت در این شش ¬ماه با اوضاع ماه‌های گذشته مقایسه نماییم بهبودی مؤثر حاصل شده است و امنیت بیشتری در اطراف و اکناف کشور برقرار گردیده است راجع به مدرسه دامغان و مسائل مشابه آن دولت به وسایل ممکنه از تجاوزات طبقات مختلفه به حقوق یکدیگر جلوگیری و در اجرای نظریات خود ساعی و نخواهد گذاشت به تشکیلات فرهنگی خود در ولایات علی‌رغم تحریکات لطمه برسد.
آقایان می‌دانند در هر گوشه و کنار اشخاصی پیدا شده‌اند که برای پیشرفت مقاصد مذهبی و یا حزبی و جلب طرفداران مشغول عملیات و تحریکات بوده و امنیت را مختل می‌نمایند سوء جریانات این عملیات منجر به زد وخورد وحتی به جرح و قتل شده دولت با وسایل قانونی از این جریانات جلوگیری و مرتکبین ناامنی را از هر طرف باشد جلب می‌نماید. البته طبق قانون اساسی مذهب رسمی ما اسلام و طریقه حقه جعفریه اثنی‌عشری است ولی در عین حال عموم ساکنین ایران و عموم ایرانیان هر مذهب و مسلکی داشته باشند تحت حمایت قوانین ایران هستند تجاوز به جان و مال هر فرد ایرانی در هر عقیده و مسلک باشد موجب مجازات شدید خواهد شد. جناب آقای دکتر مصدق راجع به تشکیل هیئت دوازده نفری نظریاتی دادندکه موجب تشکر است با تبادل‌نظر با خود ایشان جنبه‌های عملی این نظریات طرح و توجه دولت جلب خواهد شد. نکات دیگری که راجع به اوضاع عمومی کشور و محرومیت مردم می‌شمارد و برای بهبودی اوضاع و رفاهیت مردم دولت از نظریات صائب ایشان برای رفع حوائج استفاده کامل خواهد کرد. در موضوع مستشاران امریکایی به نظرم سه ماه مهلت در موقع خود هم معقول وهم صلاح بود اگر چه قرائت‌نامه رسمی نخست‌وزیری در مجلس بر خلاف انتظار اینجانب بود ولی حالا که متن آن اشاعه گردید مراقبت و مواظبت خود در امور دولتی شاهد و دلیل است این رویه را در دولت جدید نیز از دست نخواهم داد در انقضای سه ماه مهلت هر دولتی سر کار باشد نظر و تصمیمات خود را هم به طور روشن به مجلس شورای ملی عرضه خواهد داشت خیلی خوشوقتم از این که مظاهر دموکراسی در کشور خود می‌بینم و حرف‌هایی که باید به دولت گفته شود در پشت این تربیون با کمال صراحت ادا و نمایندگان محترم دولت را به نواقص کارها و جریانات سوء متوجه می‌فرمایند. در خاتمه به عرض آقایان نمایندگان محترم می-رسانم سیاست خارجی مملکت چنانکه سابقاً عرض شده بر پایه پیمان‌های اتحاد با متفقین معظم استوار و فتوحات برق‌آسایی که نصیب ارتش‌های دلاور متحدین ما شده صلح نزدیک را بشارت می‌دهد و امیدوار است همان طوری که ایران بیش از توانایی خود در ابراز صمیمت و همکاری با مستخدمین ارجمندش کوشیده متحدین معظم نیز فداکاری‌های ملت ایران را در نظر گرفته بیش از انتظار ایران را از مزایای پیروزی و صلح بهره‌مند خواهند ساخت و برای نیل به آروزهای خود دولت نقشه-هایی تهیه و بعد از مشاوره با سفرای خود که عنقریب وارد پایتخت می‌شوند از نظریات متأخذه مجلس مقدس را مطلع خواهند فرمود. دولت و ملت نجیب ایران باید اطمینان کامل به شرافتمندترین امضاهای سه مرد بزرگ دنیای امروزه داشته باشد (صحیح است) حیات بهتر ملی، استقلال کامل کشور و تمامیت ارضی و امنیت حدود و ثغور ایران در سایه دولت‌های گرانبها برای نسل‌های تأمین شده است (صحیح است احسنت)
رئیس- چهار پنج فقره پیشنهاد راجع به کفایت مذاکرات رسیده است. آقای فیروزآبادی.
فیروزآبادی- البته آقایان اطلاع دارند که الان قریب ده روز است که این مملکت بلاتکلیف است (بعضی از نمایندگان- این طور نیست) این که دیگر محسوس است وزیر مسئولی ما نداریم که بگوییم چرا دیشب فلان جا غارت شد یا چرا فلان کس فلانکس را کشت چنین چیزی را ما نمی‌توانیم بگوییم زیرا اگر به وزرا بگوییم می‌گویند مجلس هنوز رأی اعتماد به ما نداده است و من حالا مسئول نیستم و به این ترتیب اگر وضعیت ادامه پیدا کند و همین طور مذاکرات تعقیب شود خوب در این مدت وضع مملکت چطور باید بشود پس به نظر بنده مذاکرات کافی است و مذاکراتی که باید بشود شده است و مطالبی که باید گفته شود گفته شد جواب‌ها هم داده شد پس نباید بیشتر از این تعقیب کنیم باید رأی اعتماد به دولت بدهیم هر چند بنده نمی‌خواستم و عقیده نداشتم که آن کابینه به هم بخورد ولی حالا که به هم خورد حالا باید تکلیف این دولت را معلوم کرد و به بلاتکلیفی مملکت
خاتمه داد و رأی اعتماد داد و از این هیئت دولت خواست که بر خلاف انتظار کاری نکنند و مراقب اعمال آنها باشیم هر وقت قضیه خلافی اتفاق افتاد اولاً باخودشان به طور خصوصی مذاکره کنیم و اصلاح آن را بخواهیم اگر نشد اینجا ممکن است به طریق سؤال و استیضاح مطلب را بگوییم که کارها به خوبی انجام شود بنابراین بنده با این نظر پیشنهاد می‌کنم و استدعا می‌کنم که به مذاکرات خاتمه داده شود و رأی اعتماد داده شود که بیش از این وزارتخانه‌ها بی‌مسئولیت و بلاتکلیف باقی نماند (صحیح است)
رئیس- آقای فداکار مخالف‌اید با کفایت مذاکرات؟
فداکار- بلی مخالفم.
رئیس-بفرمایید.
فداکار- بنده عرض می‌کنم این که می‌فرمایند دولت بلاتکلیف است این طور نیست الان دولت مشغول کار است و پشت میزهای خودشان نشسته‌اند و معاونین آنها هم هستند و مشغول کار هستند بود و نبودشان تأثیر ندارد بنابراین چون آقایان دلایلی دارند که با این دلایل این کابینه نمی‌تواند کار بکند اجازه بفرمایید آن مطالب گفته شود الان موقع خطر است الان موقعی است که جنگ دارد تمام می‌شود و آقای ساعد با آن ضعفی که در گذشته نشان دادند نمی‌توانند در این موقع کاری انجام بدهند بگذارید ما آن دلایل خودمان را بگوییم و جواب داده شود. بنابراین بنده فعلاً با کفایت مذاکرات مخالفم.
رئیس -رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمانید (اغلب قیام نمودند) تصویب شد.
رأی می‌گیریم به برنامه دولت که رأی اعتماد به دولت است.
امینی- آقای نخست‌وزیر باید تقاضا کنند.
نخست‌وزیر- بنده تقاضای رأی اعتماد می‌کنم
رئیس- رأی می‌گیریم به برنامه دولت آقایان موافقین ورقه سفید می‌دهند.
(اخذ رأی شروع شد)
شهاب فرودسی- تقاضای رأی مخفی شده است.
رئیس- شروع به رأی شده است خوب بود قبلاً پیشنهاد خودتان رامی‌دادید.
شهاب فرودسی - رأی مخفی تقاضا شده است رأی شروع شده است یعنی چه؟
رئیس- البته اگر پیشنهاد شما قبل از اعلام رأِی رسیده بود به آن عمل می‌شد ولی شما که قبلاً نگفتید بنده هم که نمی‌دانستم.
شهاب فرودسی- جنابعالی از حدود بی‌طرفی که باید رئیس مجلس داشته باشدتجاوز می‌کنید.
رئیس- وقتی که اعلام رأی شد پیشنهاد شما نرسیده بود و مطابق نظامنامه بعد از اعلام رأی نمی‌شود پیشنهاد را مطرح کرد.
فداکار- در تمام دنیا حق اقلیت محفوظ است اینجا همه‌تان زور می‌گویید به اقلیت.
طوسی- حق اقلیت البته محترم است اگر پیشنهاد رسیده بود که بنده می‌خواندم.
رئیس-أقای طوسی در بین رأی نمی‌شود صحبت کرد.
دکتر کشاورز- بنده اخطار نظامنامه دارم.
رئیس- آقایان همه می‌دانند که وقتی که اعلام رأی شد و شروع به رأی شد نه می‌شودحرف زد و نه می‌شود اخطار کرد (صحیح است).
ایرج اسکندری- ما حق داریم تقاضای رأی مخفی بکنیم و شما هم مطابق نظامنامه باید رعایت کنید.
رئیس- دیر رسیده بود پیشنهاد شما
دشتی- اعلام بفرمایید موقع اعلام رأی عده چند نفر بودند.
بعضی از نمایندگان- صد نفر بود.
بعضی دیگر از نمایندگان- نود و نه نفر.
هاشمی- این وظیفه آقای نقیب است یادداشت می‌کنند و اطلاع می‌دهند.
(شماره آراء مأخوذه به عمل آمد ۷۲ ورقه سفید و۱۱ ورقه کبود و یک ورقه سفید بی‌اسم شماره شد)
رئیس- عده حاضر موقع اعلام رأی ۱۰۰ نفر پروگرام کابینه با ۷۲ رأی موافق تصویب شد. ورقه کبود ۱۱ یک ورقه هم سفید بی‌اسم بود. چون آقایان فرمودند که پیشنهاد رأی مخفی داده‌اند لازم است برای توضیح عرض کنم اولاً این پیشنهادی که رسیده است پنج امضا دارد و برای تقاضای رأی مخفی اقلاً باید پانزده نفر امضاء کرده باشند و وقتی پیشنهاد را آقای دکتر کشاورز آوردند (دکتر کشاورز-اجازه بفرمایید اخطار بنده را بشنوید) اجازه بدهید. دیدیم که اخذ رأی شروع شده است و بنده دیدم بعد از شروع به اخذ رأی نمی‌شود صحبت کرد می‌خواستید زودتر بدهید (صحیح است)
(اسامی موافقین- آقایان :فرمانفرمائیان- تیمورتاش- رحیمیان- آشتیانی- صفوی-امیرابراهیمی- افشار صادقی- اردلان‌پور رضا- دهستانی- دکتر معظمی- اخوان-بوشهری- جواد مسعودی- گیو- دکتر اعتبار-طوسی-ملک‌مدنی- کاظمی- صدر قاضی-سید ضیاءالدین طباطبایی- مجد- مؤید ثابتی- اسعد- بهبهانی- فرود- دولت-آبادی-شریعت‌زاده- امام جمعه- مقدم- حیدر علی امامی-صدریه - مراداریه- مرآت اسفندیاری- عامری- نجومکی- حاذقی- دکتر طاهری- بیات- مهندس پناهی- نصرت‌اللٌه اسکندری-بهادری- سنندجی- عدل- خلیل دشتی-دکتر آقایان- دکتر معاون- منصف- امینی- مخبر فرهمند- دکتر زنگنه- فرمند- دکتر شفق- تهرانی- تولیت- حشمتی- فولادوند - حکمت- دکتر کیان- ثقةالاسلامی-صادقی- فیروزآبادی- شجاع- دکتر فلسفی- گرگانی- سرتیپ‌زاده- هاشمی- مؤید قوامی- ابراهیمی ریگی- سیف پور فاطمی- دهستانی- نمازی.
اسامی مخالفین- آقایان: کام‌بخش- پروین گنابادی- اوانسیانس- دکتر کشاورز- رفیع-دکتر مصدق-یمین اسفندیاری- محمد طباطبایی- ایرج اسکندری- شهاب فردوسی-فداکار.
ورقه سفید بی اسم یک ورقه)
]۳- موقع جلسه آتیه- ختم جلسه[
ملک مدنی- ختم جلسه (صحیح است)
رئیس- اگر اجازه می‌فرمایید جلسه را ختم کنیم صحیح است جلسه آتیه روز ۵ شنبه ۳۰ شهریور سه ساعت پیش از ظهر.
مجلس بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد.
رئیس مجلس شورای ملی- سید محمد صادق طباطبایی
تصمیم قانونی
دایر به ابراز رأی اعتماد به کابینه آقای محمد ساعد نخست‌وزیر
مجلس شورا در جلسه ۲۶/۶/۲۳ پس از طرح برنامه کابینه آقای محمد ساعد نخست‌وزیر به اکثریت ۷۲ رأی از صد نفر عده حاضر رأی اعتماد داده است.
رئیس مجلس شورای ملی- سید محمد صادق طباطبایی
متن برنامه کابینه آقای ساعد
۱- استقرار امنیت عمومی به وسیله اجرای اصل حاکمیت قانون در سرتاسر کشور و استقلال قضات و جلوگیری قطعی از کلیه عوامل و عناصری که مخل امنیت و نظم باشند.
۲- کوشش برای تثبیت قیمت‌ها و ارزانی هزینه زندگی عمومی و مبارزه شدید با احتکار و علل دیگر گرانی
۳- شروع به اجرای قانون تعلمیات اجباری و تجدیدنظر در برنامه‌های تحصیلی.
۴- شروع به ایجاد وسایل تحدید کشت تریاک در کشور.
۵- تقدیم لایحه اصلاح قانون انتخابات به مجلس شورای ملی