مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ اردیبهشت ۱۳۲۷ نشست ۶۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
سال چهارم
شماره
مدیر سید محمد هاشمی
شنبه ماه ۱۳۲۷
دوره پانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۲۷ نشست ۶۸
فهرست مطالب:
صورت مشروح مجلس روز ۱شنبه ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۲۷ مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر بریاست آقای امیر حسین ایلخان (نایب رئیس) تشکیل گردید
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
صورت جلسه قبل را آقای صدر زاده (منشی) بشرح زیر قرائت کردند
دو ساعت و ده دقیقه بظهر روز پنجشنبه ۲۳ اردی بهشت مجلس بریاست آقای امیر حسین ایلخان ظفر بختیار تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید.
اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده‌است:
غائبین با اجازه – آقایان: محمد حسین صولت قشقائی - ملک مدنی - دادور – ابولقاسم امینی - عسکر صاحب جمع – تولیت – نورالدین امامی - محمد ذوالفقاری – آقاخان بختیار – علی اقبال – عبدالرحمن فرامرزی - حسین وکیل – احمد بهادری – جواد گنجه – محمد تقی بهار - احمد دهقان – علی وکیلی - یمین اسفندیاری - حائری زاده – فتحعلی افشار - دکتر ابوالحسن ملکی – مهدی باتمانقلیج.
غائبین بی اجازه – آقایان:سلطانی - شریعت زاده - عبدالقدیر آزاد – منوچهر گلبادی – حاج محمد تقی خوئیلر – علی اکبر سالار بهزادی - محمد عباسی – جسن مکرم – صفا امامی – عدل اسفندیاری.
دیر آمدگان با اجازه ـ آقایان:دکتر بقائی - اسمعیل ظفری – ضیاء ابراهیمی – عباس قبادیان – کامل ماکوئی – منصف – ناصرذوالفقاری – دکتر طبا – افخمی – نصرت الله اسکندری – علی اکبر ملکی – عباس اسکندری – سلمان اسدی – دکتر مصباح زاده.
دیر آمدگان بی اجازه – آقایان: دکتر اعتبار –محمد علی مسعودی – سزاوار – مهندس خسرو هدایت – دکتر جواد آشتیانی – مسعود ثابتی – عباس اسلامی – دکتر علی امینی – مشایخی – قهرمان صاحبدیوانی.
آقای کشاورز صدر تذکر دادند که لایحه محدودیت بازرگانی خارجی مدتی است در کمیسیون مربوطه مانده‌است.
آقای امیر تیمور راجع بسؤال آقای دهقان و بیانات آقای وزیر دارائی راجع بنفت جنوب اعتراض نمودند که بمصلحت و منافع کشور ایران نبود.
آقای عباس اسکندری بعنوان ماده ۱۰۹ گفتند اینکه آقای وزیر دارائی سابقه اقدام نسبت بنفت جنوب را در دولت سابق تکذیب کرده‌اند چنین نیست دولت با نمایند شرکت مذاکرات لازم کرده و اسناد آن در وزارت خارجه موجود است و سؤالی درین باب بوسیله آقای هژیر مشاور نمودند و تقاضا کردند برای جواب حاضر شوند.
آقای وزیر امور خارجه لایحه‌ای مربوط به قرارداد هواپیمائی تقدیم داشتند و راجع بسؤال آقای مکی گفتند برای جواب آماده هستند.
آقای دکتر عبده با قرائت قسمتی از نطق اخیر هانری والاس راجع بقرارداد ۱۹۰۷ گفتند مجلس و ملت ایران از بیانات خصمانه ی این فرد غیر عادی امریکائی ابراز نفرت می‌کند و در عین حال نسبت بمساعدتهای مستر شوستر و اولیای دولت امریکا و کمک‌های مستر روزولت در اصدار اعلامیه تهران مبنی بر حفظ استقلال و تمامیت ایران ابراز امتنان می‌شود. آقای دکتر شفق اظهار داشتند افکار سیاسی هانری والاس در نظر ملت ایران هیچگونه احترامی ندارد و کسی نمی‌تواند بحکم احساسات شخصی نسبت بملتهای آزاد دنیا قضاوت احمقانه کند. آقای مهندس رضوی گفتند دولت و ملت ایران باید دستور تاریخی مشروطیت کشور را در حفظ موازنه کامل رعایت کند و برای حفظ سعادت ملت ایران هیچ راهی جز اجرای این توازن نیست سپس نسبت بقراردادی که آقای جم امضا کرده‌اند گفتند استقلال نظامی ایران در اختیار افسران آمریکائی گذاشته شده‌است در این موقع مجلس از مذاکرات بین الاثنین آقایان مهندس رضوی و دکتر عبده و عده ی دیگری از نمایندگان متشنج گردید و یک ساعت و نیم بظهر تنفس داده شد و یک ساعت قبل از ظهر مجدداً بریاست آقای امیر حسین ایلخان تشکیل گردید
آقای مهندس رضوی گفتند در تکمیل بیانات خود توضیحی می‌دهند که هرگاه هانری والاس نسبت باستقلال و تمامیت ارضی ایران اظهاری کرده باشد این مرد را ملت ایران دشمن خود می‌شناسد و در هر کشوری هرکس چنین نظری ابراز کرده باشد دشمن ما می‌باشد و اظهار عقیده نمودند که مجلس شورای ملی و ملت باید نشان بدهند که با ایثار جان حافظ کشور ایران خواهند بود و راجع بقرارداد نظامی نیز گفتند هر قرار دادیکه از تصویب مجلس نگذشته‌است رسمیت ندارد من نیز بشهادت ملت استقلال و تمامیت کشور خود را کمتر از دیگران نمی‌خواهم.
آقای وزیر امور خارجه اظهار داشتند ملت ایران خاطره‌های نفرت انگیزی از قرارداد ۱۹۰۷ دارد و بهیچکس اجازه داده نمی‌شود که وارد این موضوع شود دولت نیز از اجرای وظایف خود در این مورد غفلت نخواهد کرد و همچنین دولت ایران بهیچیک از مستخدمین خارجی خود اجازه نمی‌دهد که در امور داخلی کشور مداخله کند. آقای دکتر عبده راجع باصناف ضعیف و اخذ مالیات بر در آمد توضیحاتی داده گفتند هیچگاه از سرمایه داران حمایت نکرده‌اند.
آقای تقی زاده در باب سؤالی از وزارت دادگستری و حبس و تبعید عده ی کثیری از اهالی آذربایجان پس از عفو عمومی تذکری دادند و آقای وزیر دادگستری گفتند طبق تحقیقات شفاهی جمعی محکومین دادگاه‌های نظامی بزندانهای نقاط دیگر اعزام شده‌اند که بنقاط مناسبتری منتقل خواهند شد و جمعی مهاجر از آذربایجان ببدرآباد منتقل شده‌اند که اکنون در نقاط جنوبی مشغول کسب و کار هستند و مابل نیستند بجای دیگر بروند دولت هم موجبات آسایش محبوسین را در حدود بودجه فراهم خواهد ساخت. صورت مستخرجه کمیسیون‌های کشاورزی و راه و کشور قرائت شد و بیست دقیقه بظهر مجلس خاتمه یافت و بصیبح یکشنبه موقع مقرر محول گردید.
نایب رئیس ـ بصورت مجلس اعتراضی نیست؟ آقای عباس اسکندری.
عباس اسکندری ـ بنده در مقدمه ی بیاناتم دو موضوع را بعرض مجلس شورای ملی رساندم یکی اینکه دولت گذشته بریاست آقای قوام السلطنه در اعلامیه ی رسمی خود صریحاً اظهار کرد که بازگشت بحرین و تجدید نظر در نفت جنوب جزء برنامه ی من است و اینها را اقدام کردم و در صورتی هم که اقدامی نشده باشد باید سرلوحه ی برنامه ی هر دولتی باشد که بخواهد در این مملکت زمام حکومت را بدست بگیرد و در قسمت دوم هم عرض کردم که اقداماتی شده‌است و آن اقدامات را من اطلاع دارم و تقاضا کردم که وزیر دارائی بیایند و جواب بدهند و اگر نیایند تبدیل به استیضاح می‌شود. برای اینکه مجبور باشند بیایند جواب بدهند و این موضوع هیچ قابل تلخیص نیست و بنده تقاضا می‌کنم بهمین صورت در صورت مجلس نوشته شود.
نایب رئیس - آقای رضوی.
رضوی – درجلسه ی دیروز یعنی جلسه ی اسبق بحث در این بود که برای جلسه ی بعد که جلسه ی گذشته باشد موضوع غله و یک لایحه ی فوری دیگر مطرح بشود جلسه ی گذشته متأسفانه در آخر بیک صورت نامطلوبی خاتمه پیدا کرد و وقتی که آقای رئیس راجع بدستور هم فرمودند دستور را باز لایحه ی بودجه ی مجلس فرمودند بنده می‌خواهم عرض کنم که در نظامنامه هست که دستور جلسه ی بعد را در آخر هر جلسه معین می‌کنند و وقتی در آخر هر جلسه ی دستور جلسه بعد معین شد بنابراین آنوقت دستور جلسه ی بعد همان است که ذکر شد موضوع غله که بنده یاد آوری کردم و دوباره می‌خواهم یادآوری کنم برای این است که هر وقت از طرف دولت یک لوایحی بیاید که ارتباط بخوار بار و گندم و نان و غله مردم داشته باشد وظیفه مجلس این است که در این موضوع اعمال نظر بکند و تسریع بکند زودتر تکلیف را معین بکند بنده نمیدانم این لایحه که دولت داده‌است چه جور است و وضعیتش چیست باید تصویب بشود یا نه؟ ولی در هر حال بهانه در دست دولت نباید بماند که من لایحه‌ای برای خوار بار مردم بمجلس دادم و مجلس تکلیف آنرا معین نکرده و بنده می‌خواهم این موضوع رایاد آوری کنم که تکلیف این قسمت را از لحاظ اهمیتش مقرر بفرمائید زودتر معین بشود و نفیاً یا اثباتاً مجلس تکلیف غله و جمع آوری غله را معین بکند. موضوع دیگر این است که بنده چندین سؤال کردم از آقای وزیر اقتصاد ملی متأسفانه یک ماه هم بیشتر گذشته‌است و حاضر برای جواب نشده‌اند دستور بفرمائید زودتر برای جواب حاضر بشوند.
نایب رئیس - موضوع دستور همانطور که نماینده محترم تذکر دادند معین می‌شود برای جلسه ی آینده و این دستور اگر بنا شود تعییر کند باید برأی مجلس باشد و باید پیشنهاد کنند که این دستور تغییر کند بسته‌است برای مجلس. آقای کشاورز صدر.
کشاورز صدر – بنده خواستم عرض کنم همانطور که آقای رضوی فرمودند اقتضا دارد برای اینکه بتوانیم در این مجلس کاری انجام داده باشیم بترتیبی که نظامنامه معین کرده‌است راجع بطرحها و لوایح اقدام می‌کنیم یعنی همانطور که لوایح فوری و طرحهای با فوریت را مقدم بر سایر قسمت‌ها دانسته در مجلس مطرح بکنیم بنده متجاوز از ۵ ماه‌است که یک طرحی باقید دو فوریت تقدیم مجلس کردم راجع بمالیات اراضی بیان که این بسیار به حال طبقه سوم و مردم مفید است (صحیح است) و بدبختانه یا از طرف مقام ریاست مطرح نشده یا بعنوان اینکه آقای وزیر دارائی حضور ندارند باین عذر مطرح نشده بنده استدعا می‌کنم این طرح را در جلسه ی آتیه مطرح بفرمائید و بآقای وزیر دارائی هم باید اطلاع داد که آقا حاضر بشوید شما یا خودتان یا معاونتان به مجلس بیائیدکه حضور وزیر دارائی بخصوص لازم است.
یکی دیگر از اعتراضاتی که بنده داشتم یعنی اعتراض بصورت جلسه این بود که بنده بنظرم آمد اینطور قرائت شد که آقای اسکندری بوسیله ی آقای هژیر سؤالی کردند ظاهراً این است که این عبارت درست نباشد ایشان فرمودند باینکه من سؤالی می‌کنم و آقای هژیر وزیر مشاور که درکابینه ی سابق وزیر دارائی بودند باید بیایند و جواب بدهند و باید نوشته شود آقای اسکندری از آقای هژیر سؤالی کرده بودند. این جمله خوب نیست و باید اصلاح بشود.
نایب رئیس ـ آقای وزراء مخصوصاً تذکر داده شده‌است که هر وقت جلسه می‌شود حاضر بشوند برای سؤالات و کارها و لوایح مجلس بعد از این هم البته تذکر داده خواهد شد و در آن بابت هم اصلاح می‌شود. آقای سزاوار.
سزاوار – در جلسه ی قبل بنده را غائب بی اجازه نوشتند و حال اینکه وقتی زنگ را زدند بنده اینجا حاضر بودم تصور می‌کنم این اشتباه شده باشد.
نایب رئیس – اصلاح می‌شود دیگر در صورت جلسه فرمایشی نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه ی ماقبل و صورت جلسه ی قبل تصویب شد.
جمعی از نمایندگان - دستور – دستور.
نایب رئیس – آقای دکتر شفق راجع برفع سوء تفاهم چند کلمه می‌خواهند صحبت کنند خواهش می‌کنم مختصر بفرمائید آقای دکتر.
- بیانات قبل از دستور آقای دکتر شفق
۲- بیانات قبل از دستور آقای دکتر شفق
دکتر شفق – در جلسه ی گذشته یک جریانی پیش آمد و یک صحبت هائی در مجلس شد که تصور می‌کنم آقای نمایندگان مجلس از وضع جریان این صحبت زیاد راضی نبودند و این قبیل جریانهای مشابه در سابق هم اسباب تکدر نمایندگان و حتی مردم بوده‌است (صحیح است) و همه ی ما هم یقین داریم وقتی چنین اوضاعی در مجلس پیش می‌آید که نتیجه ی تشنج و تأثرات اشخاص است همه مان متأثر می‌شویم ولی بعداً باز یک مشکلاتی پیش می‌آید چیزی که ینده می‌خواهم عرض کنم و عقیده خود بنده این است اغلب آقایان نمایندگان وقتی این قبیل مطالب را مطرح می‌کنند از روی حسن نیت مطرح می‌کنند و بخصوص موقعی که منافع عالیه ی کشور در کار است از این لحاظ فرضاً هم اگر تشنجی روی داد جای ملال بیش از حد نیست. آقای دکتر عبده همکار محترم ما در جلسه ی گذشته بواسطه ی تأثر خاطری که داشتند بعد از شنیدن اخبارسیاسی و مذاکراتی که آقای والاس کرده بودند متشنج و متعصب بودند و شاید در گفتار ایشان چنانکه لازمه ی صحبت هر شخص عصبی است یک جمله هائی داشت که ممکن بود معتدل تر از آن گفته شود آقای مهندس رضوی در جواب ایشان یک بیاناتی کردند که اسباب تأثر ملال و قیل وقال شد بنده بآقای مهندس رضوی معاشرت ممتد نزدیکی نداشتم ولی از مدتها باین طرف چون در دانشگاه افتخار همکاری با ایشان را دارم و در مجلس هم کم و بیش افتخار داشته‌ام دو صفت بنده در ایشان دیدم که مجبورم در حضور آقایان عرض بکنم یکی درستی و شرافت نفس (صحیح است) یکی هم بدون تردید درمقابل مصالح کشور ایشان بی اندازه حساس و وطن پرست هستند (صحیح است) با این اصل کلی که لازمه ی انسانیت هر فردی است که متعلق بیک ملتی و جامعه‌ای باشد در باب تشنجی یا اختلاف نظری که روی داده باشد یا نداده باشد نگرانی نیست.
در این فرصت بنده اجازه می‌خواهم با اینکه شاید به تجدید مطلع احتیاجی نباشد در این باب تجدید مطلع بکنم دو کلمه راجع به آقای هانری والاس که بنده هم با کمال احترام در واشنگتن با ایشان در حدود یکساعت صحبت کردم عرض بکنم. بنظر بنده یک مطلب بود که آن مطلب بنظر من اساسی بود و آن این است که آقای هانری والاس یک عقیده ی سیاسی دارند که در حدود یکسال ونیم باینطرف و شاید دو سال باین طرف ایشان این عقیده را طی می‌کنند و بایستی پیش ما ایرانیان که با سیاست عالم تماس داریم این عقیده روشن باشد. آقای هانری والاس بنظر بنده، البته ما با شخص آقای هانری والاس کاری نداریم حتی از این نظر که یک بشر و یک امریکائی است و یکی از رجال امریکا است باو احترام می‌گذاریم ولی صحبت سر عقیده ی سیاسی ایشان است و ما هم حق داریم بحکم غریزه ی تعلق بکشورمان عقاید سیاسی را از لحاظ منافع ملل و بخصوص از لحاظ منافع ملل کوچک و ملل ضعیف بسنجیم. عقیده آقای والاس بطوریکه ایشان چندین بار در نطقهای مختلف خودشان اظهار داشته‌اند روی همرفته این است که ایشان موافقند که دنیا از یک لحاظ برگردد بحال چهل پنجاه سال پیش یعنی قبل از جنگ‌های بین المللی، یعنی ایشان اظهار موافقت کرده‌اند بکرات که دنیا تقسیم شود بین مناطق نفوذ و منطقه نفوذ هم بطوریکه ایشان دو، سه مرتبه گفته‌اند بایهام و یا علناً هم گفتنه‌اند ایشان دو منطقه ی نفوذ تشخیص داده‌اند که یکی منطقه ی نفوذ شوروی (کشاورز صدر ـ این عقیده ی ارتجاعی است) و یکی منطقه ی نفوذ امریکا (ملک مدنی – بیخود اظهار کرده‌است دنیا زیر این بارها نمی‌رود) بنده خودم هم تصور می‌کنم نه ممالک شوروی ونه ممالک شوروی و نه ممالک امریکا چنین نظری را داشته باشند که هانری والاس می‌خواهد اظهار کند این عقیده ی آقای هانری والاس را قبل از همه خود ممالک متحده ی امیریکا عملاً در طی تاریخش رد کرده‌است (صحیح است) امریکا از بدو تاریخش بخصوص نطق هائی که از زمان ویلسن و روزولت و ترومن کرده‌اند مخالف شدید تقسیم عالم بمناطق نفوذ است (صحیح است) دوم منشور ملل متحد بطور وضوح این عقیده را بکلی از بین برد و ریشه کن کرد که مناطق نفوذی در دنیا ایجاد شود (صحیح است) سوء منافع ملل کوچک از قبیل ملت ایران و ملل دیگر ایجاب می‌کند که ما شدیداً این عقیده ی مذموم و منفور را رد بکنیم (صحیح است – احسنت) دو تا جنگ عمومی در این دنیا شد برای اینکه ملل عالم باید از هرگونه تجاوز که از روی معاهدات یکطرفه بین دولت‌های بزرگ منعقد می‌شود مصون گردند. این فکر به عقیده ی بنده یک فکر ناشیانه و سطحی است و همانطور که دفعه ی قبل عرض کردم مستند بیک قضاوت احمقانه‌است و یقین دارم که اغلب ملل از این گونه عقاید بر کنار هستند. بعد هم می‌خواستم عرض کنم که برای ما صحبت‌ها آقای هانری والاس زیاد هم اهمیت ندارد (صحیح است) اشخاص آزادند رجال و بزرگان و نویسندگان و روزنامه نویسها هر طور دلشان بخواهد می‌توانند صحبت بکنند، ایشان با بنده هم که صحبت می‌کردند البته خیلی صحبت کردند به بنده و بنده هم ارادت اظهار داشتم ولی یکقدری لحنشان خشن بود و سنخ فکرشان شبیه بهمان بود که بعد بطور وضوح همه جا گفتند، حالا اعم از اینکه اهمیتی دارد صحبتشان یا ندارد هیچ مانعی نداشت که در مجلس ایران اظهاراتی و احساساتی بنمصه ی ظهور برسد و بنده امید وارم این تشنجی که بین آقایان دکتر عبده و مهندس رضوی پیش آمد کرد مستند بیک اختلاف اساسی نباشد (صحیح است) بنده اینطور تشخیص دادم که در مصالح عالیه کشور و بخصوص در مواجهه با یک سیاست خارجی، یک افکار مضر خارجی کاملاً اتحاد و وحدت نظر لازم است (صحیح است –احسنت) این مباحث هم مانعی ندارد فقط چیزی که هست بنده امیدوارم وگمان می‌کنم که همه مان امیدواریم که این احساسات اثر نامطلوبی در قلوب آقایان باقی نگذارد (صحیح است) و باز هم همکاری صمیمانه‌ای را که متضمن نفع شرکت باشد ادامه بدهیم (صحیح است).
حاذقی - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم
نایب رئیس - اجازه بدهید طرحی از طرف جمعی از آقایان نمایندگان راجع بمنع استعمال مشروبات الکلی رسیده‌است که قرائت می‌شود
مهندس رضوی – اجازه بدهید بنده چند کلمه توضیح بدهم آن دفعه هم نوبه بنده محفوظ بود عرایضی دارم.
نایب رئیس - اجازه بفرمائید کمیسیون دادگستری جدید تقاضا کرده‌است که لایحه راجع باصلاح قانون واگذاری املاک اختصاصی بکمیسیون جدید احاله بشود علیهذا بکمیسیون جدید دادگستری فرستاده می‌شود آقای هژیر صحبتی داشتید؟ بفرمائید
- جناب آقای هژیر وزیر مشاور راجع بنفت
۳- جناب آقای هژیر وزیر مشاور راجع بنفت
هژیر (وزیر مشاور) – در جلسه گذشته آقای دهقان از آقای وزیر دارائی پرسیدند که دولت در باب اجرای بند پنجم ماده واحده مصوب ۲۹ مهر ۱۳۲۶ چه اقدامی کرده‌است، آقای وزیر دارائی در جوابیکه داده‌اند بدواً متذکر شدند که از اقدامات دولت سابق هیجگونه اطلاعی ندارند و در دوسیه امر هیچگونه اثر و یادداشتی در این باب ندیده‌اند و پس از آن شرح اقدامات خودشان را در این خصوص باطلاع مجلس شورای ملی میرسانند و بنابر آنچه بنده در جراید دیدم بیانات ایشان فقط در باب لزوم ایرانی بودن مستخدمین و کارگران شرکت و تأمین وسائل زندگی و آسایش آنها بود و نتیجه مذاکرات را نیز چنین توضیح دادند که باشرکت قرار گذاشته‌اند یک مأمورعالی رتبه بطهران بفرستند مذاکره نماید، چون بند در دولت سابق بسمت وزیر دارائی افتخار خدمتگذاری داشتم برای اینکه حقیقت قلب نشود حق از میان نرود ناچارم باختصار چند مطلب را بر سبیل توضیح عرض کنم.
اولاً از تاریخ تصویب قانون ۲۹ مهر است تا ۱۲ آذر که بنده مستفعی شدم یک ماه ونیم بیشتر فرصت بیشتر نبود و جال آنکه از ۱۲ آذر تاکنون بیش از ۵ ماه می‌گذرد ثانیاً اگر نتیجه‌ای که از اقدام پنج ماهه اخیر جاصل شده همین باشد که شرکت موافقت کرده‌است یک مأمور عالی رتبه بایران گسیل دارد باید عرض کنم که نتیجه اقدامات یک ماه و نیمه اول که بنده بنا بتاکیدات بلیغ و اوامر خاص رئیس دولت وقت انجام دادم و امروز آقای وزیر دارائی اصلاً آنرا کان لم یکن انگاشته‌اند بمراتب بیش از نتیجه‌ای بوده‌است که بالفعل ایشان بعد از چند ماه بدست آورده‌اند زیرا که در ظرف همان یک ماه و نیم مستر گس نماینده عالی رتبه شرکت بطهران آمد و در طی چندین جلسه پنج و شش ساعته نظریات دولت باشرح و تفصیل وافی و باکمال صراحت بمشارالیه توضیح شد و در پایان مذاکرات باتفاق نظر هر دو ظرف مراسله ی تنظیم و ارسال گردید و خود مستر گس نیز مراسله دیگری نگاشت که همه در وزارت دارائی ضبط است و سواد آنها در همان اوان برای استحضار ریاست وزراء و وزارت امور خارجه فرستاده شده‌است بدیهی است توضیحاتی که در آنموقع بنده بنماینده شرکت دادم همه بر اساس اطلاعات و ارقام و سوابقی بود که در سالهای متمادی در اداره امتیاز و نفت و در آمد معادن وزارت دارائی فراهم آمده و اکنون هم حاضر و موجود است بعلاوه در تمام جلساتی که بنده با نماینده شرکت داشتم آقای دکتر حسین پیرنیا رئیس آن اداره که سالها است در این رشته بذل جهد و صرف همت می‌کنند حاضر و ناظر و شریک و دخیل در مذاکرات بودند و تا امروز هم بر سر همان خدمت هستند و باین ترتیب مانند بهترین شاهد حی و حاض می‌توانند و می‌توانستند هم سوابق مفصل و مشروح امر را که مذاکرات را باطلاع آقای وزیر دارائی برسانند بعلاوه اگر نمایندگان محترم مایل باشند ممکن است مقرر فرمایند آقای دکتر حسین پیرنیا در جلسه خصوصی یا در کیمسیونی حاضر شده سوابق را بیاورد و جریان مطلب را حضوراً روشن نمایند و با این وصف بنده متحیرم که آقای وزیر دارائی چگونه اصلاً منکر وجود سوابق و آثاری در باب اقدامات دولت سابق شده‌اند مگر اینکه معتقد بشوم که ایشان در این مورد نیز مانند موارد بسیار دیگری که در مجلس شورای ملی بایراد نطق پرداخته‌اند این دستور بزرگان مارا فراموش فرموده‌اند که:
- نام نیک رفتگان ضایع مکن تا بماند نام نیکت برقرار
دکتر اعتبار – اینکه کابینه نشد که یک عضو کابینه بیاید بیک عضو دیگر حمله بکند.
کشاورز صدر – مانعی ندارد جواب می‌دهند.
دکتر اعتبار – هیچوقت همچنین چیزی نشده که یک وزیر کابینه بیاید بیک وزیر دیگر حمله بکند
- طرح پیشنهادی آقای حائری زاده راجع بقانون انتخابات و انجمنهای محلی
۴- طرح پیشنهادی آقای حائری زاده راجع بقانون انتخابات و انجمنهای محلی
نایب رئیس - آقای حائری زاده.
حائری زاده – بنده چند جلسه نبودم و یک طرحی را که قبلاً تهیه شده بود و فوریت داشت و می‌خواستم تقدیم مجلس بکنم بتاخیر افتاد راجع بانتخابات مجلس شوای ملی و انجمنهای ایالتی و ولایتی، شهرداری قانون اساسی وظایفی معلوم کرده در ۴۲ سال پیش در زمان سلطنت محمد علی میرزا که مجلس را به توپ بست یک تغیراتی در قانون انتخابات عمومی داد وقانون انتخابات آن دوره تقریباً انتخاب صنفی و دو درجه آنرا تغییر دادند و انتخابات عمومی یک درجه قرار دادند و انجمنهای ایالتی و ولایتی و بلدی را عملاً مسکوت گذاردند و مجالسی که این مجالس پانزدهم آن است که تشکیل شده مجالسی است که طبقات مختلف مملکت از عامه و خاصه از اعیان و اشراف و شاهزادگان و علماء و طبقاتی که در قانون اول ذکر شده بود باطبقات زحمتکش و رنجبر مملکت همه شرکت در انتخابات کردند، در اغلب ادوار طبقات مالکین و اعیان و اشراف مقام نمایندگی را پیدا کردند و در مجلس شورای ملی حاضر شدند زیرا که اختلاف بین طبقات اسماً از نظر قانون محو شده بود ولی اخیراً که بخیال زنده کردن دستگاه اعیان و اشراف پوسیده افتادند من لازم دانستم که یک قانونی که پایه آن روی انتخاب عمومی و عدم دخالت نامشروع مرکز در انتخابات ولایات باشد و زمینهای هم برای تأسیس مجلس مؤسسان فراهم بشود تهیه شده و قسمتی از آقایان هم قابل توجه بودن آنرا امضاء فرموده‌اند من آنرا تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
اردلان – مجلس مؤسسان برای چه؟
حائری زاده – پس از آنکه خواندید معلوم می‌شود برای چه.
حاذقی - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
نایب رئیس - آقای معتمد دماوندی بفرمائید استدعا دارم خیلی مختصر کنید.
معتمدی دماوندی - عرایضی که امروز بعرض نمایندگان مجلس شورای ملی میرسانم راجع بوضع خوار بار گیلان است در سال ۲۶ همه آقایان اطلاع دارند که وضع محصول برنج گیلان بسیار خوب بود و در دولت گذشته آقای هژیر برای وضع صادرات برنج و تقسیم مازاد محصول در دست رعایا یک طرحی تهیه کرده بودند یک تصویت نامه‌ای بود ولی متأسفانه بعد از آمدن دولت جدید آن طرح از بین رفت و لغو شد و نتیجه این شد که یک عده مردم قاچاقچی و محتکر با پیش آمد قحطی در عراق محصول گیلان را از بین بردند و ما هم هر چه بدولت تذکر دادیم که آقا در خرمشهر و اهواز و آبادان یک دستگاههائی برای این کار هست و یک عده زیادی از مردم قاچاقچی بدستیاری مأمورین گمرک دولتی ارزاق عمومی را بعراق می‌برند و اقلاً اجازه بدهید که از گیلان حمل بشود متأسفانه کسی گوش نداد (صحیح است) البته بنده در جلسه عرضی نکردم ولی در هر جلسه که آقایان وزراء میامدند بآقای هژیر عرض کردم بآقای وزیر دارائی عرض کردم بوزرای دیگر عرض کردم ولی متأسفانه گوش دولت سنگین بود کسی گوش نداد اخیراً از گیلان یک اخبار موحشی می‌رسد مخصوصاً از حوزه انتخابیه من چون وضع طبیعیش یک طوری است که محصول هیچ ندارد و بایستی برنج که آذوقه عمومی مردم است از سایر دهستانهای گیلان تهیه بکنند در این زمینه جناب آقای قائم مقام الملک یک اقدامات مجدانه‌ای کردند و بدولت تذکر دادند مخصوصاً گفتند آقا املاک واگذاری در شمال مقداری برنح در انبارها دارد اقلاً بیائید آن برنج را بین مردم با یک قیمت عادلانه‌ای تقسیم بکنید که قیمت برنج در بازار داخلی بیاید پائین زیرا هنوز یک عده‌ای از مردم گیلان بامید اینکه برنج‌ها را گرانتر بفروشند در انبارشان برنجهائی دارند ولی متأسفانه باز دولت گوش نداد بنده خودم بآقای وزیر دارائی گفتم آقا شما در سال ۱۰ میلیون تومان بملت ایران تحمیل می‌کنید و ضرری را برای تأمین نان بمردم وارد می‌کنید از این ده میلیون تومان شاید یک ربع این پول را گیلان و مازندران می‌پردازد در صورتی که سهمیه‌ای هم از آرد و گندم دولتی ندارد در صورتی که ما حاضریم در سال یک مبلغ از این ده میلیون تومان را بپردازم بیائید امسال ۵۰۰ هزار تومان برای خاطر ما ضرر بکنید و برنج هائی که آلان در انبارهای خرمشهر موجود است و بوسیله یهودیها حمل می‌شود بآن طرف مرز آنها را از مردم بخرید و بیاورید در گیلان بفروشید که آنها هم که در گیلان برنج دارند بامید اینکه برنجشان را یک روزی گرانتر بفروشند مجبور شوند در انبارهایشان را باز کنند ولی متأسفانه این را هم گوش ندادند و آلان که بنده اینجا هستم یک تلگرافهای خیلی شدید و کاغذهای خیلی شدید می‌رسد بآقایان نمایندگان گیلام که وضع برنج بسیار بد است و حتی در رعیت خانه‌ها هم برنج پیدا نمی‌شود متأسفانه هر سال ما غله و نان را از آذربایجان بطور آزاد تهیه می‌کردیم ولی امسال آن را هم آنقدرها بما ندادند البته دادند ولی آقای منصور الملک جلوی اینکار را گرفت (بهادری - حالا هم غله می‌دهند) اجازه بفرمائید شما هم بفرمائید اینجا صحبت بفرمائید بنده اهل آنجا هستم مخصوصاً میدانم وضعیت آنجا را مردم اردبیل تمام احتیاجات خودشان را از گیلان و بخصوص از بندر پهلوی تهیه می‌کنند اینها می‌آیند مبادله می‌کنند قند می‌برند شکر می‌برند چای می‌برند برنج می‌برند سابقاً بوسیله چهارپادار و اخیراً بوسیله خطوطی که تهیه شده‌است حمل می‌کنند و متأسفانه جلوی این را هم گرفته‌اند ما پیشنهاد کردیم چند نفر هم گفتند پس اجازه بدهید ما از دشت گرگان یا جای دیگر غله آزاد بخریم ببریم به مردم بدهیم آن را هم خواستیم اجازه بگیریم متأسفانه اجازه ندادند یا اینکه برای گیلانی نان خوردن یک وضع دیگری دارد که میگویند بی انصاف من مدتی است نان می‌خورم اصلاً گیلانی نمی‌تواند نان بخورد ولی حاضر است نان بخورد آنهم پیدا نمی‌شود من می‌خواستم استدعا بکنم آقایان توجه بفرمایند و از نماینده‌های دولت هم جناب آقای وزیر امور خارجه تشریف دارند آقای هژیر هم تشریف دارند بنده عرض می‌کنم اگر اقدام عاجلی نشود آقا اتفاقات بسیار موحشی می‌افتد ممکن است مردم در شهرها بریزند و انبارها را غارت کنند هر پیش آمدیکه بشود مسئول دولت است من امروز وظیفه‌ام این بود که اینجا بگویم و اگر هم یک اتفاقاتی پیش بیاید آنروز هم وظیفه‌ام را آنجا انجام خواهم داد ولی این باین دولت مربوط است این دولت سهل انگاری کرد این دولت می‌بایستی جلوگیری از قاچاق بکند یهودیها آمدند و قاچاق خریدند آقا و از این مرز بردند نه ارز باین مملکت آمد و همان هم از دستمان رفت چرا باین دولت مربوط نیست باین دولت مربوط است حالا که بنده با دولت معاند نیستم ببنده نوشته‌اند بنده وظیفه دارم بعد از هشت ماه آمده‌ام یک موضوعی را توجه بدهم آقایان اجازه نمی‌دهید یک موضوع دیگر موضوع آبیاری است الان مدتی است که نمایندگان گیلان برای اینکه دولت در امر آبیاری دخالت نکند اقداماتی می‌کنند من نمی‌فهمم که این آقای مدیر کل و دیگر مهندسین که رفته‌اند چطور می‌توانند دهانه‌های سفید رود که مملو از میلیاردها حشره‌است و اینجا آن رعایای بدبخت می‌روند برای سه پایه زدن و حفر نهرهایشان آنها اینجا چطور می‌خواهند اقدام کنند من نمیدانم برای اینکه سالهای متمادی است که مردم خودشان آب گیلان را تقسیم می‌کنند شما بگوئید این آقایان مأمورین دولت و این آقایانی که باسم بنگاه آبیاری و مأمورین کشاورزی هستند از جان مردم گیلان چه می‌خواهند که هر ساعت ژاندارم می‌کشند ماچقدر بآنها بدهیم چقدر پول جمع بکنیم و به آنها بدهیم که مارا راحت بکنند ما مردم گیلان حاضر هستیم یک پولی جمع بکنیم و بآنها بدهیم که ما را راحت بگذارند اگر توجه نشود یک بلای عظیمی ایجاد می‌شود الان در بعضی نقاط مأمورین دولت را زده‌اند باز هم می‌زنند تلگرافهای زیادی شده‌است در این باب و ابداً توجهی نشده‌است حتی یکی هم جواب داده نشده‌است بنده آقای وزیر کشاورزی را ملاقات کردم بسیار آدم خوبی است حسن نظر هم دارد دستور می‌دهد متأسفانه دستورش را اجرا نمی‌کنند یک عده‌ای بخیال انتخاب شدن در یکی از حوزه‌های گیلان افتاده‌اند و مرتباً شروع کرده‌اند بانگولک آخر آقا انتخاب شدن که مربوط بآب نیست الان فصل آب است مردم تمام در فشار هستند شما می‌خواهید این نقطه ی آباد مملکت را هم خراب بکنید برای اینکه فلانکس انتخاب شود الان بنده از آقای وزیر امور خارجه و آقای وزیر بهداری که اینجا تشریف دارند و آقای هژیر که متأسفانه تشریف بردند خواهش می‌کنم که اجازه بدهید مردم گیلان راحت باشند (صحیح است) متأسفانه این امر آبیاری یواش یواش افتاده‌است در یک دست انداز سیاسی و بعضی از احزاب هم یک مخالفت هائی می‌کنند و آخرین تلگرافی که برای من رسیده مردم گیلان گفته‌اند که ما این آخرین تلگراف را می‌کنیم و بعد از این هم اقداممان را می‌کنیم و از حقوقمان دفاع می‌کنیم در آنجا مأمورین دولت آمدند در محل خواستند ژاندارم بگیرند متأسفانه نتوانستند یعنی مالکین رفتند مضار اینکار را باستاندار محل گفتند و گفتند اگر ژاندارم و مأمورین گشاورزی دخالت بکنند، آخر میدانید مردم گیلان از چه وحشت دادرند؟ وحشت آنها برای این است که وقتی دولت بخواهد دخالت بکند مردم گیلان باید بروند در دهانه سه پایه بزنند مأمورین گشاورزی اصلا نمی‌فهمند سه پایه یعنی چه باید مناقصه بگذارند قانون محاسبات عمومی اجازه نمی‌دهد و فصلش می‌گذرد الان نشاء آدم آب می‌خواهد از تاریخ ده خرداد آب موقعی می‌شود یعنی آنطوری که همیشه میآمده حالا اگر جلویش را بگیرند انهار تقسیم شده‌است و باید هر کس برود رودخانه را پاک بکند و آب خودش را ببرد مردم خودشان می‌روند رودخانه را پاک می‌کنند در تمام فصل تابستان می‌روند در توی آن دهانه‌ها و هیچکدام از این آقایان گمان نمی‌کنم بتوانند بروند برای اینکه آنجا مملو از میلیاردها پشه‌است و این رعیت بدبخت با یک مقداری برنج پخته سرد و باصطلاح ما گیلکها سردپلا با یک مقدار ماهی شور برمیدارد می‌بندد توی دستمال و این را بر می‌دارد می‌برد سر آن دهانهه ده فرسخ راه را طی می‌کند و آنجا می‌ماند که آب طغیان نکند و سه پایه‌ها از بین نرود و اگر خرا ب شود مرمت بکند خوب این آقای مأمور کشاورزی و این آقای مهندس عالی مقام که می‌خواهد در اتومبیل رلس ریس سوار بشود تشریف ببرد آنجا با این وضع شسته رفته ی اطو کشیده اش این می‌تواند برای من آب تأمین کند؟ (مهندس رضوی - مهندسین در تمام مملکت زحمت می‌کشند) البته مهندسین زحمت می‌کشند ولی ایکاش نظرشان صائب بود و یک اصلاحی می‌کردند مهندس آن بنگاه دار و دسته دارد مأموران کشاورزی دارد عرض کردم اجازه بدهید ما سهممان را خشگه بدهیم ما را ول کنند (امامی – ایشان اجازه بدهند) وقتی که یک عده زیادی از مردم نخواستند دولت در یک امری دخالت بکند این دخالت فایدهای ندارد بهر حال حالا بنده می‌خواستم این تلگراف‌ها را اینجا بخوانم ولی صرفنظر می‌کنم از خواندن این تلگراف‌ها ولی از دولت تقاضا می‌کنم اجازه بدهند بیش از این مردم گیلان را اذیت نکنند ـ‌صحیح است – احسنت –آفرین)
نایب رئیس - اجازه بدهید کارهای خیلی مهمی در دستور امروز هست که اگر آقایان اجازه بدهند تا دو بعد از ظهر می‌نشینیم کار می‌کنیم در جلسه گذشته هم که کار شد اگر اجازه بدهید امروز کارهای زیادتری خواهیم کرد.
حاذقی - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم اخطار نظامنامه‌ای مقدم بر همه چیز است.
نایب رئیس - بفرمائید.
حاذقی - عرض کنم که در ماده ۲۵ نظامنامه مجلس تصریح می‌کند که هر طرح یا لایحه‌ای قانونی که بکمیسیون راجع می‌شود باید راپرت آن منتهی در ظرف دو ماه از تاریخ ارجاع داده شود والا صاحب لایحه حق دارد از مجلس درخواست کند که مباحثه آنرا جزء دستور قرار دهند توجه بفرمائید آقایان که نظامنامه تکلیف جزئیات تمام کارهای مجلس را از نظر لوایح و طرحها تعیین کرده‌است درست در ۲۶ اسفند بوده که لایحه محدودیت بازرگانهای خارجی درایران بنابر تقاضای وزیر اقتصاد ملی و موافقت منشی محترم کمیسیون که بجای مخبر انجام وظیفه میکرده‌اند بکمیسیون رفته‌است که بمجلس برگردد در ظرف این دو ماه ما حرفهای زیادی شنیده‌ایم و مطالب زیادی نوشته‌اند حرفهای زیادی مطرح شده و ما همه آنها را تحمل کرده‌ایم برای اینکه رعایت نظامنامه مجلس را کرده باشیم و امروز این دو ماه تمام شده‌است بنابراین تذکر داده می‌شود حالا که کمیسیون شده اگر آقایان اضاء کمیسیون تا روز سه شنبه گزارش را به مجلس تقدیم کردند که با کمال علاقه مندی اینجا می‌نشینیم و تصویب می‌کنیم و می‌رویم بیرون اگر ننشسته‌اند و نکرده‌اند و وظیفه شان را انجام نداده‌اند امضاء کنندگان تقاضا دارند مقام محترم ریاست طبق نص صریح نظامنامه جزء دستور بگذارد آنرا و بدون انتظار گزارش کمیسیون تکلیف این لایحه را معین بفرمایند و تقاضا می‌کنم از مقام ریاست با همین علاقه‌ای که فرمودند اجازه بدهند که کارهای مجلس مرتباً انجام بگیرد انتخاب سه نفر بقیه اعضاء دیوان محاسبات هم باقی مانده‌است که باید تکمیل شود بنده پیشنهادی کرده‌ام و گفتم این کاری ندارد اسامی آقایان احمد اشتری الله یار صالح علی صالحی و امثال اینها زیادند سه نفر انتخاب کنند که این کار تمام بشود و بلافاصله بودجه مجلس مطرح بشود.
نایب رئیس - در جواب آقای حاذقی علت تأخیر این کار بواسطه کمیسیونها جدید و انتخاب کمیسیونها بوده والا البته تسریع در این کار می‌شود و اینکه آقا هم این را ممکن بود بطور تذکر بفرمائید زیرا اخطار نظامنامه و تذکر دو مورد است این یک تذکری بوده فرمودید و اخطار نبود آقای مهندس رضوی.
مهندس رضوی - عرض کنم حضورتان که این آئین نامه مجلس همانطور که آقای حاذقی بعرض مجلس رساندند همه موارد پیش آمد مجلس را پیش بینی کرده و از آن جمله‌است جریان پیش آمدی که بین دو نفر وکیل اختلاف می‌افتد یا تحریف می‌شود و یا توهین می‌شود امروز بواسطه بیانات محبت آمیزی که جناب آقای دکتر شفق فرمودند و همچنین برای اینکه بنده عقیده دارم مجلس شورای ملی هر قدر زودتر بیک کار مفیدی بپردازد بهتر می‌تواند مبانی مشروطیت را تحکیم بکند (فولادوند – احسنت) خود بنده هم حق قانونی و اختلاقی که برای بیان بعضی مطالب دارم به بعد موکول می‌کنم و از مجلس شورای ملی هم تقاضا می‌کنم در موقع دیگری به بنده فرصت بدهند راجع بآن قسمت از بیانات آقای دکتر عبده که مربوط بشخص بنده بود توضیحاتی بدهم و آنچه را که ملت ایران اکثراً میدانند برای آن عده هم که نمی دانند روشن شود.
نایب رئیس – آقای مکی.
مکی – آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند که در دولت آقای قوام السلطنه و همچنین در دولت آقای حکیمی از طرف بعضی از نمایندگان راجع برود هیرمند سؤالاتی شده بود که نتیجه اقداماتی که دولت گذشت و دولت کنونی راجع به این منطقه ارضی ایران کرده باستحضار ملت و مجلس شورای ملی برسانند. بنده اوایل دولت آقای حکیمی بود که سؤالی راجع برود هیرمند کردم ولی متأسفانه مدتی که آقای وزیر خارجه تعیین نشده بودند یک مدتی هم که آقایان وزرا مثل اینکه در جواب بعضی از آقایان نمایندگان یک قدری کوتاهی می‌کردند بالنتیجه اخیراً از طرف آقای وزیر خارجه اطلاع داده شد که برای سؤال رود هیرمند حاضرند بنده چون موضوع رود هیرمند موضوعی است که با یکی از کشورهای همسایه مان تماس دارد قبلا باستحضار مجلس شورای ملی ایران می‌خواهم برسانم که بنده بکلیه کشورهای همجوار همسایه و همچنین سایر کشور هائی که با ایران روابط حسنه ی سیاسی دارند بهان اندازه علاقه دارم و بهمان اندازه احترام می‌گذارم که آنها هم باستقلال ایران و بحق حاکمیت ایران احترام می‌گذارند برای بنده هیچکدامشان مزیت و برتری یکی بر دیگری ندارند مگر اینکه بیشتر باستقلال و حق حاکمیت ما احترام بگذارند ما با کشور همجوار خودمان دولت افغانستان روابط دینی داریم، روابط زبانی داریم، روابط معنوی و ادبی داریم و انتظار داریم که کشور همسایه و دوست ما، افغانستان راجع برود هیرمند همانطوریکه در قراردادهای سابق و قرارداد حکمیت ژنرال گلد اسمیت ذکر شده با ما رفتار کرده باشند ولی متاسفانه مثل اینکه آنطوریکه روابط معنوی و روابط ادبی و زبانی و دینی که با این کشور داشتیم و ایجاب می‌کرد که این روابط مناسبات بهتری راجع برود هیرمند با ما داشته باشند و جریان رود هیرمند را حل کرده باشند مدتی است همینطور با مکاتبه و مذاکره گذشته و یکقسمت از مناطق ارضی ایران که می‌شود گفت از لحاظ کشت غله و تربیت مواشی و احشام یکی از مناطق فوق العاده قابل اهمیت ایران است اینطور بروز بیچارگی و بدبختی بیفتد در دوره ناصر الدینشاه یک اخلافی راجع بخطوط مرزی ایران با افغانستان پیش آمد و برای اینکه اینکار به نزاع و اختلاف کشیده نشود قرار حکمیتی داده شد که ژنرال گلد اسمیت انگلیسی حکم مشترک قرار گرفت و این آمده خطوط مرزی و همجنین وضع استفاده اهالی زابل را از آب رود هیرمند معلوم کرده البته این قرارداد حکمیت هم در وزارت خارجه‌است هم در سفر نامه‌ای که خود گلد اسمیت نوشته مشروحاً جریان رود هیرمند و طریقه استفاده اهالی زابل را معین کرده در این چند ساله اخیر یک سدهائی در رودخانه هیرمند در قسمت خاک افغانستان گذاشته شده که ایجاد این سدها مانع از این شده‌است که آب آنطوریکه سابقاً در ظرف چند هزار سال بوده آن وضعیتش را تغبیر می‌دهد کار در سال گذشته بجائی کشیده شد که تقریباً تمام زابل در مضیقه و قحطی آب افتاد. در حدود ۲۴۰۰ گاو که گاوهای زابل را آقایان هم شنیده‌اند در نوع و خوبیش در ایران معروف است، تلف شده‌اند یا اینکه عده‌ای از اهالی با مواشی و احشام خودشان بخاک افغانستان کوچ کرده‌اند سدهائی که بسته شده یکی بند سراج است یکی بند کز کشک است یکی بند رودبار است یکی بند مهرآباد است. یکی بند چهار برجه‌است، یکی بندکمال خان است بند قلعه فتح است بند خوابگاه‌است و یکی دو بند دیگر که در رودخانه هیرمند بسته شده و بالنتیجه آنمقدار آبی راکه ما لازم داریم یعنی اهالی سیستان لازم دارند دیگر بطرف ایران جاری نمی‌شود. البته آقایان مسبوق هستند که رود هیرمند پس از اینکه وارد سیستان می‌شود یک دریاچه‌ای را تشکیل می‌دهد که بدریاچه هامون معروف است و در اطراف آن یک نیزارها و مراتع فوق العاده زیادی را ایجاد کرده که در آن مراتع و نیزارها مقدار زیادی مواشی و احشام می‌توانند از این همه ساله زندگی کنند واز این راه هم یک مقدار خیلی زیادی عاید کشور می‌شود. سال گذشته بلغات ومزارع زابل بکلی خشک شد یک مقدار زیادی از حشمشان از بین رفت یک مقداری هم از طوایفشان از ایران کوچ کردند بنده وقتی که سؤال کردم از زابل و همچنین از نقاط دیگری که از محصول زابل ارتزاق میکرند یعنی صادرات غله زابل بآنجدرد می‌رفت مکاتباتی با بنده شده و جریان خشک شدن رودخانه هیرمند و خساراتی که از این بابت عاید کشور ما شده صریحاً ذکرکرده. اینجا نام دهاتی را که پارسال ذکر کرده همه را اسم برده که این دهات بکلی از بین رفتند و اگر دولت ایران توجهی نکند اگر چند ده نیمه خرابی هم در آنجا باشد آنها هم بکلی از بین خواهد رفت بنده اینجا سه روزنامه‌ای که موجود است از مطالبش چیزی بعرض مجلس شورای ملی نمیرسانم فقط خدمت آقای وزیر امور خارجه تقدیم می‌کنم که با توجه بمطالب اساسی که در این سه روزنامه‌ای که روزنامه بیداری کرمان است نوشته اقداماتی را که بایستی در این مورد بفرمایند بکنند. بنده معتقدم که در دولت گذشته اقدامات خیلی مجدانه و سریعی راجع برودخانه ی هیرمند شده بود و حتی کار مذاکرات یک قسمتش امید بخش بود که بغتة دولت آقای حکیمی روی کار آمده بنده اطلاعی ندارم که دولت ایشان راجع برود هیرمند و راجع بخساراتی که باهالی زابل تاکنون وارد شده چه اقداماتی کرده، بنده فقط سؤال می‌خواهم بکنم که اقداماتیکه تا کنون شده باستحضار مجلس شورای ملی برسانند (صحیح است).
نایب رئیس – آقای وزیر امور خارجه.
وزیر امور خارجه – آقای دکتر عبده هم راجع بهمین موضع سؤال کرده‌اند اجازه بفرمائید ایشان هم توضیح بدهند.
نایب رئیس – آقای دکتر عبده.
دکترعبده – عرض می‌کنم بنده هم سؤالی در این موضوع از جناب آقای وزیر خارجه کرده بودم چیزی که بنده را وادار کرد باین سؤال یکی سرنوشت اهالی سیستان است که فعلاً در بدترین وضعی زندگی می‌کنند (صحیح است)قسمت دیگر این عملیاتی که عملیات انشعابی و انشعاب انهار که در رودخانه هیرمند شده مسلماً در اقتصاد عمومی کشور ما، در میزان تولید مملکت، تأثیر خواهد کرد و خیلی بجاست که دولت بیش از پیش باین موضوع حیاتی توجه بکند از همه مهمتر علاقه مهمی که بنده بحفظ روابط بین دولت ایران و دولت افغانستان دارم ممالکی که امروز همسایه هستند و دارای منافع مشترکی هستند چه از لحاظ مادی چه از لحاظ اقتصادی در این دنیای پر خطر می‌بایستی باهم کمال دوستی و صمیمیت و محبت را داشته باشند (صحیح است) در این موقع که دول جهان هر کدام که در یک منطقه واحدی هستند و قراردادهای ناحیه‌ای برای تأمین دفاع خودشان می‌بندند مخصوصاً بصلاح دولت افغانستان و بصلاح دولت ایران است که اختلافات جزئی را بین خودشان حل کنند و یک فکر اساسی کنند برای تأمین دفاع مشترک و برای تأمین امنیت عمومی این دو مملکت برای اینکه چه بسا اختلافاتی که در امور بین المللی کم کم بزرگ شده و کار بجاهای باریک کشیده. قبل از اینکه خدای نکره کار بجای باریکتری بکشد بنده خیال می‌کنم بصلاح ملت افغانستان و ملت ایران است که این قضیه حیاتی حل شود. اختلاف هم یک چیز فوق العاده‌ای نیست در روابط شخصی بین دو برادر هم ممکنست اختلاف باشد در روابط بین دو خانواده ممکنست اختلاف باشد (دهقان – این اختلاف نیست آقا بحق، تجاوز شده) اختلاف آقای دهقان همیشه در مورد تجاوز بحق است وقتی یک کسی تجاوز می‌کند بحق دیگری، این را میگویند اختلاف حالا این در روابط فردی درست است در روابط بین اللملی درست است بنده خیال می‌کنم که باید این اختلاف حل شود بنظر بنده کار مشکلی هم نیست برای اینکه خوشبختانه در سال ۱۸۷۲ راجع بآب هیرمند گویا اختلافاتی پیش آمده چون در آن موقع افغانستان تحت حمایت دولت بریطانی کبیر بود و بموجب قراردادی در قضایای مربوط بافغانستان دولت ایران متعهد شده بود که بادولت بریطانی کبیر مذاکره بکند و حل بکند دولت ایران با توافق دولت انگلستان ژنرال گلد اسمیت را معرفی می‌کند بعنوان حکمیت. بنظر بنده اساس اختلاف را حکمیت این ژنرال انگلیسی حل خواهد کرد و بهترین دلیل و بزرگترین برهان بر له ماست او گفته که طرفین می‌بایستی از این آب هیرمند استفاده کنند و هیچگونه عملی که موجب نکث آب و ایجاد اختلاف در مشروب کردن اراضی ساحل هیرمند بشود نبایستی از طرفین انجام بشود بنظر بنده مطلب خیلی ساده‌است و خوشبختانه حکمیت گلد اسمیت این اشکال را حل کرده‌است متأسفانه بعدها باز اختلافاتی پیش آمده و ماک ماهون باز مداخله کرد او هم یک رأیی داد که دولت ایران آنرا چون تقریباً برخلاف حکمیت اولی می‌دانست اساساً بآن ترتیب اثر نداد زیرا در قرارداد اولیه گفته شده بود که ماک ماهون حدود حکمیتش در حدود حکمیت گلد اسمیت در ۱۳۱۷ هم در زمان اعلیحضرت فقید مذاکراتی شد و قراردادی بین ایران وافغانستان بطور کلی تنظیم شد و راجع باین موضوع هم یک مقرراتی پیش بینی شد منتهی این قرارداد منضم بود بیک اطلاعیه‌ای که در آن اعلامیه این مقررات ژنرال گلد اسمیت پیش بینی شده بود و قید شده بود که هیچگونه عملیاتی که موجب نکث آب شد در اطراف هیرمند نبایستی انجام بشود متأسفانه مجلس افغانستان در عین حال که قرارداد را تصویب کرد اعلامیه منضم باین قرارداد را تصویب نکرد و بدیهی است دولت ایران هم اعتراض کرد و آن قرارداد قبول نکرد. در هر حال امروز ما هستیم درمقابل رأی حکمیتی که از طرف ژنرال گلد اسمیت صادر شده و بنده خیال می‌کنم مطابق اصول بین المللی هرچه زودتر دولت بوسایل مستقیم متوصل بشود در درجه اول و سعی بکند که از طریق مستقیم این اختلافات را حل بکند و اگر متأسفانه این اختلاف بطور مستقیم حل نشود خوشبختانه مقررات منشور ملل متفق و مقررات بین المللی برای ما مرجعی گذاشته و اگر ما فرض بکنید بکروزی به سازمان ملل متحد مراجعه بکنیم این هیچگونه اخلالی در روابط دوستی بین ما و افغانستان نخواهد کرد همانطوریکه دو نفر ممکنست یک دعوائی در عدلیه داشته باشند ولی درعین حال در روابط طرفین هیچ اخلالی پیدا نشود. در هر حال بنده مخصوصاً تقاضا می‌کنم از جناب آقای وزیر امور خارجه که بنفع مردم سیستان و بنفع اقتصاد عمومی کشور و بنفع حفظ روابط بین ایران و افغانستان براساس احترام متقابل هر چه زودتر اقدامات مجدانه‌ای در این راه بعمل بیاورند.
نایب رئیس – آقای وزیر امور خارجه.
وزیر امور خارجه – بنده چون میدانم که قضیه ی آب هیرمند یک موضوع جیاتی برای یکی از استانهای مهم ما است و تا چه درجه مورد علاقه ی مجلس شورای ملی است می‌خواهم جریان امر را یکقدری بتفصیل عرض کنم و خیلی معذرت می‌خواهم اگر وقت آقایان را یکقدری می‌گیرم. آب رودخانه ی هیرمند از اواخر پائیز که موسم بارندگی شروع می‌شود تدریجاً رو بازدیاد گذاشته و از بهمن ما شروع بطغیان کرده و تا اواخر خرداد طغیان ادامه داشته و از اوایل تیر رو بنقصان می‌گذارد و همیشه از قدیم تقسیم آب در تابستان و پائیز موضوع مشاجره و گاهی منازعه بین افغانها و ایرانیها بوده‌است.
در سال ۱۸۷۲ میلادی که کارهای خارجی افغانستان با انگلیسها بوده سر فردریک گلد اسمیت بحکمیت از طرف ایران و افغانستان تعیین شده و راجع به تقسیم آب هیرمند اینطور رأی دادند که بهیچوجه نبایستی عملیاتی در هیچیک از طرفین بشود که بمقدار آبی که برای مشروب ساختن سواحل هیرمند لازم است لطمه وارد آید. چون با وجود این حکمیت غالباً کشمکشهائی بین طرفین بر سر تقسیم آب وجود داشت در زمان سلطنت اعلیحضرت فقید مذاکراتی بین دولتین برای عقد قرارداد رضایت بخشی شروع و بامضای قرارداد ۱۳۱۷ منتهی گردید. بموجب این قرارداد دولتین موافقت نمودند که همه ساله هر مقدار آب رودخانه ی هیرمند که ببند کمال خان می‌رسد از بند کمال خان ببعد بین ایران و افغانستان بامناصفه تقسیم شود و در اعلامیه ی ضمیمه ی قرارداد دولت پادشاهی افغانستان اعلام نمود که بهیچوجه مقصودی در تضییق و فشار و نرسیدن آب به سیستان ندارد و تعهد کرد که هیچگونه اقدامی را اجازه ندهد که موجب نکث آب سهمی ایران در بند کمال خان بشود واز این راه بزراعت و آبیاری سیستان ضرری برسد. با اینکه این قرارداد و اعلامیه ی منضمه بامضای نمایندگان دولتین درکابل رسید و مجلس شورای ملی قرار داد و اعلامیه را تصویب نمود دولت افغانستان قرارداد را تصویب ولی بعذر اینکه شورای افغانستان با آن موافقت ننموده عدم قبول آنرا بدولت ایران رسماً اطلاع داد. جای کمال تأسف است که خودداری دولت افغانستان از تصویب اعلامیه راجع بتامین آب سیستان با حسن نیتی که دولت ایران از دولت دوست وهمسایه خود انتظار می‌برد مباینت کامل داشت. از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۶ مساعی و کوششهای متوالی دولت ایران برای قبول اعلامیه از طرف دولت افغانستان بی اثر ماند و پیشنهاداتی که دولت ایران با حسن نیت بدولت افغانستان نمود مثمر ثمری نگردید. از اوایل ۱۳۲۶ که یقین حاصل شد دولت افغانستان اعلامیه را تصویب نخواهد کرد پیشنهاد شد هیئتی از مهندسین ومتخصصین ایرانی باتفاق هیئتی از متخصصین افغانی مسیر هیرمند را از ابتدا تا انتها طی نموده و گزارش جامعی بدهند که مبنای مذاکرات جدیدی برای حل قضیه قرار گیرد. این پیشنهاد را متأسفانه قبول نکردند.
بعد پیشنهاد شد که وزیر کشاورزی ایران با هیئتی برای بازدید هیرمند و مذاکرات با مقامات افغانی بمنظور حصول توافق برای تقسیم آب به کابل بروند. دولت افغانستان در عین حال که برای مسافرت وزیر کشاورزی ما اشکالی ننمود اظهاراتی در این موضوع نمود که دولت ایران را از امکان حصول نتیجه ی عملی مأیوس کرد بنابراین در مرداد ۲۶ بسفارتکبرای شاهنشاهی در کابل دستور داده شد بوزارت خارجه افغانستان کتباً اعلام نمایند که چون اعلامیه منضمه بقرارداد ۳۱۷ و پیشنهادهای دیگر دولت ایران برای حل موضوع آب هیرمند مورد قبول دولت افعانستان واقع نگردیده و دولت ایران هم نمی‌تواند قرار داد ۱۳۱۷ را بدون اعلامیه قبول نماید لذا کماکان بحکمیت گلد اسمیت که طبق آن دولت افغنستان در تمام مسیر هیرمند از هر عملی که منجر به کسر آب سهمی ایران گردد ممنوع گردیده و از همین لحاظ دولت ایران حق نظارت در اقدامات دولت افغنستان در تمام مسیرهیرمند را دارد استناد خواهد نمود و چنانچه آب سهمی ایران داده نشود و رویه غیر دوستانه و اقدامات خلاف حقانیت ادامه یابد دولت ایران بوسائل مقتضی اقدام باستیفای حق خود می‌نماید. متعاقب این یادداشت دولت ایران تصمیم داشت برای تأمین حق خود بمراجع بین المللی رجوع کند ولی مذاکراتی از طرف آقای ژرژ آلن سفیر کبیر امریکا با رئیس دولت بعمل آمد که دولت امریکا با وساطت دوستانه خود در تسویه مسئله هیرمند اهتمام خواهد کرد. دولت با این نظر موافقت کرد و دستورهای لازم بسفارت کبرای ایران در واشنگتن صادر نمود. از طرف دولت افغانستان نیز وزیر فواید عامه بآمریکا اعزام گردید و مذاکرات با مشارکت دولت امریکا بعمل آمد. دولت امریکا سؤالاتی از دولت ایران در خصوص میزان آبی که در ماههای مختلف برای آبیاری سیستان لازم است و مساحت اراضی سیستان و زمینهای قابل کشت آن و اعزام هیئت بیطرفی برای تحقیق در میزان مصرف آب و شرکت ایران در ساختن ذخیره آب و نظر دولت ایران در باب قرار قطعی تقسیم آب و قرار موقتی تا تعیین قرار قطعی و غیره نمود که پس از تحقیقات لازم پاسخ آن داده شد.
دولت امریکا نظیر همین سؤالات را هم از نماینده افغانستان کرده بودند. در ۲۴ اسفند گزارشی از سفارت کبرای واشنگتن متضمن نظریات وزارت خارجه امریکا در باب تقسیم آب رسید خلاصه آن این است که یک کمیسیون فنی مرکب از ۳ نفر از نمایندگان دول بیطرف بانتخاب دولتین ایران و افغانستان تعیین شوند که تمام مسیر هیرمند را در افغانستان و ایران بازدید نموده و تمام امور مربوطه به هیرمند را از قبیل تعیین میزان آب و تعداد انهاری که از رود مزبور منشعب شده و ایجاد سدها و تأسیساتی که بنا شده و غیره را مطالعه و گزارش در باب آبیاری موقت سیستان تا قرار قطعی و در باب قرار قطعی با ملاحظه و مراعات قرار داد هائی که بین سایر دول در این قبیل موارد بعمل آمده‌است بدهند و بطرفین قبول آنرا توصیه نمایند و طرفین در ظرف ۳۰ روز نظر خودر ا در باب قبول یا رد آن اطلاع دهند. دولت ایران پس از مطالعات لازم قبول نظریات وزارت امور خارجه امریکا را با جزئی تغییر از قبیل تقاضای حضور یکنفر نماینده ایران در کمیسیون بیطرف و تقاضای ۶۰ روز مهلت برای اظهار نظر در رد یا قبول توصیه‌های کمیسیون در تاریخ ۱۵ فروردین ۳۲۷ بسفارت کبرای شاهنشاهی اشعار داشت. در اینجا هم اینجانب از سفیر کبیر امریکا تقاضا نمودم که هر چه زودتر نتیجه مذاکرات را از دولت خود استعلام نموده و بما اطلاع دهند، ضمناً بسفارت کبرای ایران در کابل تلگراف دستور داده شد که چون از یک ماه دیگر فصل کم آبی شروع می‌شود فوراً با وزارت امور خارجه افغانستان مذاکره و برای تأمین آب امسال سیستان کوشش لازم بنمایند. و نیز تقاضا کنند که در باب حفر نهر بغرا که طبق گزارشهای مأمورین محلی سیستان چندین هزار عمله در آنجا مشغول کار می‌باشند تا حل اختلافات اقدامی نشود، در اینجا نیز با سفیر کبیر افغانستان که در هر ملاقات و هر فرصت حسن نیت خود را در حل قضیه هیرمند تأیید می‌نماید تقاضا شد اهتمام سریع و جدی در اتمام کار هیرمند و تأمین آبیاری امسال سیستان بمقادیر مورد تقاضای ما بنمایند و همچنین برای تعطیل عملیات حفر نهر بغرا اهتمام لازم بعمل آورند. این جریان قضیه بود تا حالا که خواستم بعرض آقایان برسانم بنده فکر می‌کنم در موقعی که یک قسمت از اراضی یک کشوری باید از آب رودخانه‌ای که سرچشمه اش در کشور همسایه دیگر است مشروب شود بایستی بین دو طرف حسن تفاهم کامل موجود باشد (صحیح است) و هر وقت اشکالی پیش می‌آید با منتهای حسن نیت باید آنرا حل کنند.
من باب مثل باید عرض کنم که سفیر کبیر امریکا می‌گفت بین ما یعنی امریکا و مکزیک قضیه‌ای بمشابه این قضیه هست و هیچوقت کوچکترین مطلبی بین ما پیش نمی‌آید و طرفین در کمال خوبی راضی هستند چرا باید همین قضیه بین ما و افغانستان نباشد؟ بنده مدتی قبل که متصدی وزارت امور خارجه بودم و سرو صدای آب هیرمند بلند شده بود یک روز بسفیر کبیر افغانستان گفتم که ‹‹ شما میگوئید امسال خشکسالی است و آب کم است خیلی خوب این که اشکالی ندارد. در موقع خشکسالی و کمی آب هم بتناسب کمی آب باید طرفین استفاده کنند. (صحیح است) این دعوائی ندارد مرافعه‌ای ندارد وقتی که میگوئیم شما با علائق معنوی که با هم داریم، با روابط همکیشی که با هم داریم با همه جور روابطی که با هم داریم. و اتصالاً هم از برادری و همکیشی و دوستی حرف می‌زنیم پس اجازه بدهید مأمورین ما بروند و مسیر هیرمند را ببینند در آن صورت گزارشی که می‌دهند برای تسکین افکار عامه ی ما مسلماً مؤثر است. چرا باید این قضیه را حمل بمداخله در امور داخلی افغنستان کرد؟ بهیچوجه ما قصد مداخله در امور داخلی افغانستان نداریم! (صحیح است) این قضیه خیلی ساده‌است ولی بدانید که این یک امر حیاتی است برای یک استان و ما نمی‌توانیم از این قضیه صرفنظر کنیم! ›› (صحیح است) عرض کنم حالا جریان بعدی قضیه یعنی اینکه مداخله دولت امریکا بکجا خواهد کشید و مسئله تعیین کمیسیون چون این قضیه مطرح است فعلاً دیگر بیش از این نمی‌توانم چیزی عرض کنم ولی امیدوارم در آتیه نزدیکی نتیجه را باستحضار مجلس شورای ملی برسانم و باز هم امیدوارم که دولت افغانستان هم متوجه اهمیت این قضیه برای ما بشود و با یک حسن تفاهم و روح همکاری و دوستی در انجام این کار کمک بکند که حقیقة ما بهیچوجه مجبور نشویم بیک مرجع بین المللی رجوع کنم و در یک امری که باید بین خودمان در کمال دوستی حل بکنیم او وارد شود.
نایب رئیس - آقا مکی.
مکی - بنده می‌خواستم از مجلس شورای ملی و مقام ریاست تقاضا بکنم که چون آقای منصف نماینده قائنات هستند و خطر خشکسالی زابل متوجه شهرستانهای اطراف زابل خواهد شد و ایشان هم نماینده آنجا هستند حق خودم را بایشان واگذار می‌کنم که ایشان بیاناتی بکنند (صحیح است)
نایب رئیس ـ آقای منصف بفرمائید.
منصف – بنده از آقای مکی همکار محترم که بحکم وطن پرستی به برادران زابلی خودشان اظهار لطف و محبتی کردند و موضوع هیرمند را با اینکه بنده بایستی مجدداً طرح کرده باشم و ایشان طرح کردند صمیمانه تشکر می‌کنم و همچنین آقای دکتر عبده در مأموریتهائی که در سازمان ملل متفق داشتند در این خصوص کمک هائی کردند و قدم هائی برداشتند از ایشان هم تشکر می‌کنم (دکتر معظمی – در این مسئله فرض بین نمایندگان نیست همه مثل همند) عرض کنم بنده قبلاً بمقام ریاست عرض کردم که اجازه بفرمایند بعد از بیانات آقای وزیر امور خارجه توضیحی هم بنده بعرض برسانم فرمودند که برخلاف نظام نامه‌است عرض کردم که قانون و نظامنامه برای اینست که حق ماها محفوظ بماند و اگر بنا باشد با رعایت نظامنامه یک حقی از ما ضایع بشود خوبست آن نظامنامه اصلاً وجود نداشته باشد خوشبختانه آقای مکی موافقت کردند و حقی که ایشان پس از بیانات آقای وزیر امور خارجه داشتند بمن لطف کردند. بنده توضیحی خواستم بعرض مجلس شورای ملی برسانم. توضیحی که بنده می‌خواهم بعرض آقایان برسانم در پیرامون این شعر دور می‌زند که: ما از بیگانگان هرگز ننالیم که هرچه کرد باما آشنا کرد البته در موضوع رود هیرمند ما از دولت و ملت افغانستان گله‌ها و شکایاتی داریم که برخلاف گفته‌های ملاطفت آمیزی که همیشه ورد زبان زمامداران آن کشور است کمال ناجوانمردی را با ما بکار می‌برند ونسبت بیک حق مسلم تاریخی ما تضییقات فراهم می‌سازند و مادامیکه یقین حاصل نکرده‌ایم که کنار آمدن با دولت افغان غیر مقدور است بحکم رعایت نزاکت بین المللی و بنا بر قواعد برابری و همکیشی و هم نژادی که ما همیشه عملاً محترم شمرده‌ایم و طبق مدارک تحمل ضرر هم کرده‌ایم دست از متانت و روش دیرین خود بر نخواهیم داشت و جز طریق مسالمت و سازمان ملل متفق راه دیگری برای احقاق خود اختیار نخواهیم کرد و اگر خدای نکرده این انتظارات بیأس انجامید و مسلم شد که افغانها نظری جز اغفال ما ندارند تا عمل ناصواب ونا تمام خود را خاتمه دهند و سال شوم گذشته را که آن همه بزابل خسارت وارد آمد تجدید و تمدید کنند تصور نمی‌کنم.
هیچ ایرانی حساس و میهن پرستی که خون پاک ایرانی در عرورقش جریان داشته باشد حاضر بتحمیل این ضرر و این وهن تاریخی باشد و بطوریکه قرائن حکم می‌کند مقدمات احساس این یأس فراهم شده و من وظیفه ملی خود میدانم که بملت و دولت ایران اعلام خطر کنم (صحیح است) که هر چه زودتر در صدد حفظ این حق مسلم تاریخی خود باشند اما آقایان نمایندگان محترم، آقای وزیر امور خارجه منشاء تمام این تضییع حقها در خود وزارت امور خارجه‌است و ناشی از طرز کار مأمورین آن وزارتخانه‌است از ۱۳۱۷ شنیده می‌شود که افغانها در مسیر رود هیرمند نهرهای جدید احداث می‌کنند و سدهائی بوجود میاورند در طی این مدت ۱۵ سال وزارت خارجه چه کرده؟ (بعضی از نمایندگان - هیچ) و مأمورین ما در افغانستان چه اطلاعاتی بدست آورده‌اند؟ (بعضی از نمایندگان - هیچ) آیا فلسفه اعزام مأمورین سیاسی بخارجه همین است که حقوق کافی بگیرند و دور از هر نوع مزاحمت و دردسری اوقات را بخوشی و کامرانی بگذرانند؟ اگر اصل اینست پس چرا مأمورین سیاسی سایر ممالک در کشور ما دقیقه ی راحت نیستند و بیش از خود ما در مسائل داخلی اطلاعات دارند (صحیح است) چرا بایستی وزارت خارجه ما در کیفیت نهر بغراء و سایر تصرفات افغانها شک و تردید داشته باشد. اینهمه سفیر کبیر و وزیر مختار و وابستگانی که در طی ده سال باافغانستان فرستاده‌ایم نتوانسته‌اند بقدر یک سوداگر رهگذر بما اطلاعات بدهند اگر حقیقة از عهده بر نمی‌آیند درب این سفارتخانه‌ها را به بندید و بار هزینه سنگین اینگونه مأمورین و مأموریتها را از دوش سیستانیها ی فقیر و پا برهنه که طعم بی کفایتی این آقایان را می‌چشند و در سوز و گداز بسرمیبرند بردارید (صحیح است – احسنت) سال گذشته که هر ماه آب بر روی زابل و زارعین بسته شد و خسارات جبران نا پذیری بسکنه محل توجه کرد و حتی مأمورین سیاسی دول دیگر هم شهادت بحقیقت امر دادند آقا خجالت آور است که سفیر کبیر ما بیکی از نمایندگان حاضر مجلس بگوید این شایعات حقیقت ندارد (ارباب مهدی – خلاف گفته‌است) و موضوع را بصورت اغراق در آورده‌اند، آیا آقایان تعجب نمی‌کنند اگر عرض کنم که مأمورین وزارت خارجه برای پرده پوشی کردن سهل انگاری و عدم توجه خود طوری بیان مطلب می‌کنند که یکی از وزراء مشاور در کمیسیون مربوط مجبور می‌شود بگوید شما مدافع حقوق افغانها هستید نه ایران از همه مضحک تر و تأسف آورتر نامه ایست که برای آقایان می‌خوانم در قبال گزارشی که وزارت خانه‌ای بوزارت خارجه می‌دهد و او را بمواقب وخیم امر هیرمند متوجه می‌دارد بجای تاثر و تنبیه و اقدام سریع در جلوگیری از تضییع حق با کمال خونسردی می‌نویسد، (متین دفتری – چه تاریخی؟) تاریخ ۵ر۴ر۲۴ می‌نویسد وزارت کشور پاسخ نامه ۳۰۱۰ در خصوص حفر نهری در امتداد رود هیرمند در افغانستان اشعار می‌دارد نسبت باین موضوع باسابقه ممتدی که دارد اقدام شده‌است ولی نباید امیدوار بود که افغانها دست از اقدامات خود بردارند بوزارت کشاورزی و آن وزارت است که درباره آبیاری سیستان با نظر اهمیت نگریسیته و طرقی را پیش بینی فرمایند که ناحیه مزبور آب نماند و اگر روزی آب هیرمند قطع و یا بقدر کفایت نرسد زراعت آن سرزمین از بین نرود خواهش می‌شود مطالعات و اقداماتی که بعمل خواهند آورد باطلاع وزارت امور خارجه برسانند.
ارباب – واقعاً چشم ملت ایران روشن. یکی از نمایندگان – این را کی نوشته‌است؟
منصف - … عرض می‌کنم معاون وزارت خارجه آقای همایونجاه شما را بخدا طریق حفظ حقوق ایران و ایرانی صدور این نامه‌است! آیا مضمون این نامه سرود یاد مستان دادن نیست؟ اگر باین آقای بزرگوار گفته شود که شما را برای این منصوب کرده‌اند که حقوق ایران را طبق عهود و میثاقهای بین المللی و دو جانبه حفظ کنید نه برای ارشاد و ارائه طریق آیا بجا نخواهد بود؟من یقین دارم اگر اصلاً این کاخ مجلل و دستگاه از خودراضی وزارت خارجه را نمی‌داشتیم چنانچه وضع بهتر نمی‌بود مسلماً بدتر از این نمی‌شد زیرا بدی و خوبی تعبیری است که بعملیات و کار صورت می‌گیرد و از ناحیه این دستگاه اساساً کاری انجام نیافته و نمی‌یابد.
متأسفانه از اینگونه اطلاعات و درد دل‌ها در باب هیرمند که همه بر آن واقف بوده‌ایم زیاد داریم که بیان همه را در مجلس شورای ملی شایسته نمیدانم ولی اگر کمیسیون خارجه بخواهند حاضرم با حضور آقای وزیر امور خارجه مدلل بدارم که چطور انظباط و حفظ اخبار و اسناد در وزارت خارجه ی شایسته توبیخ حتی تعقیب است. خلاصه آقای وزیر امور خارجه که همه بشایستگی و علاقه مندی ایشان اعتقاد داریم اگر بخواهید در اینباب و سایر اموریکه مربوط به حقوق ملی است قدمی بردارید باید قبلاً دستگاه وزارت خارجه را مصفی و آماده برای کارکنند و گرنه با این اوضاع و احوالی که در کار است و با این سنخ فکر و کار صراحتاً عرض می‌کنم این قافله تا بحشر لنگ است (صحیح است) ضمناً این نکته را هم ناگفته نمی‌گذارم که در همین دستگاه وزارت خارجه شریفترین و فعالترین عناصر را هم داشته و داریم که هر یک در هر مقام و مرتبه‌ای هستند مثل آقایان: تقی زاده و علاوه درحساس ترین مواقع مراتب وطن پرستی و وظیفه شناسی خود را بنحواتم و اکمل نشان داده‌اند (صحیح است) بنابراین از عرایضم سوء تفاهمی حاصل نشود و مقام و منزلت مأمورین صدیق و وظیفه شناس وزارت خارجه تضییع نگردد. (صحیح است – احسنت).
دکتر عبده – اجازه میفرمائید؟
نایب رئیس – بفرمائید.
دکتر عبده – عرض کنم توضیحاتی که آقای نماینده ی محترم دادند همه ما را متأثر کرد که ایشان ناظر وضع رقت بار سیستان هستند و من خیال می‌کنم این بیانات کاملاً بجا بود برای این که دستگاه حاکمه ما و دولت را بیشتر تحریک بکند تا اقدام عاجلی در اینباب بکنند. بنده چون از چندی پیش در جریان اینکار بودم بمناسبت مأموریتهائی که …
نایب رئیس – اکثریت نیست. (بفرمائید آقا).
دکتر عبده - … بنده می‌خواستم توجه جناب آقای وزیر امور خارجه را نسبت بچند موضوع جلب بکنم یکی این که اگر در مقام این هستید که با افغانها ترتیبی بدهید، یک قرار دادی ببندید یا اینکه کار را بحکمیت یا بوساطت مراجعه کنید این نکته را می‌بایستی توجه داشته باشید که پایه و اساس حق ما حق ثابت است حق ثابته‌است یعنی تصرف ممتد ومستمر نه اینکه یک هیئتی معین بشوند و بیایند روی وضعیتیکه فعلاً هست قضاوت بکنند و حکم بکنند (صحیح است) تصرف ممتد و مستر همیشه چه در حقوق بین المللی و چه در حقوق داخلی منشأ اثر است قسمت دیگر که مورد تقاضای بنده‌است اینست که همانطور که در ضمن فرمایشاتشان بیان فرمودند هر هیئتی که خواه بعنوان حکمیت، خواه بعنوان وساطت در این کار مداخله می‌کند می‌بایستی قبلاً حکم توقیف عملیات فعلی را بدهد چون از قرار اطلاعاطیکه می‌رسد در تمام مسیر هیرمند مشغولند و داردند یک انهاری منشعب می‌کنند مخصوصاً نهر بغراء که فوق العاده اهمیت دارد بطوریکه بنده شنیدم عرض آن نهر تقریباً ۶۰ متر و عمق آن ۱۸ متر است (اردلان دیگر چیزی باقی نمی‌ماند) عرض بنده هم همین است بنابراین تقاضای بنده از جناب آقای وزیر امور خارجه اینست که مخصوصاً با توجه باین نکته هر چه زودتر اقدام عاجلی بفرمایند
وزیر امور خارجه – اجازه میفرما ئید؟
نایب رئیس – بفرمائید.
وزیر امور خارجه – بیانات آقای منصف برای بنده هم خیلی موجب تأثر است همانطور که آقایان نمایندگان محترم را هم متأثر کرده‌است و بنده هیچوقت در زندگی اداری خودم عادت بپرده پوشی نداشته‌ام و از انتقاد هم خیلی خوشم می‌آید (صحیح است) البته هر انتقادی که بجا باشد باید از آن استفاده کرد و از آن کمک گرفت برای رفع معایب کار ولی می‌خواستم این نکته را عرض بکنم که معایب فقط در وزارت امور خارجه نیست آقای منصف باید اصلا اوضاع و احوال عمومی مملکت یک طوری باشد که اقدام وزارت امور خارجه آن اثری را که ازش انتظار دارید. به بخشید، حالا این بحث خیلی مفصلی است که اگر بخواهم عرض کنم یکی از دردهائی هم هست که توی دلم هست بنده همیشه گفته‌ام که وقتی وزیر امور خارجه یک مملکتی یک حرفی می‌زند بیک نماینده خارجی می‌بایستی که همه مملکت دنبال این حرف باشند (صحیح است) این حرف خودش نیست و باید اینطور باشد (دهقان – همینطور هم هست در این مورد تمام ملت ایران پشت سر شما هست آقای وزیر امور خارجه) اینست مطلب و باید این را حس کنند دیگران، این مربوط بیک چیزهائی است که اگر درست بشود قطعاً حرف بنده، عمل وزارت امور خارجه، عمل کوچکترین مأمور وزارت امور خارجه در اقصی نقطه دنیا بیشتر مورد توجه‌است، این را آقایان باید متوجه باشند البته وزارت امور خارجه ما نواقص دارد، معایب زیاد دارد که بنده هم بسهم خودم خیلی دلتنک هستم از این معایب و دلم می‌خواهد بسهم ناچیز خودم بتوانم کمک بکنم که این معایب برطرف شود. و علت اینکه … (حالا این یک موضوع شخصی است، خیلی معذرت می‌خواهم ولی باید این را عرض کنم) علت اینکه نمی‌خواستم یعنی ایستادگی و امتناع کامل داشتم از قبول این پست برای این بود که ایمان نداشتم که یک اوضاع ثابتی باشد آنجا که آدم بتواند موفق بیک کاری شود، برای هر کاری ثبات و استقرار لازم است، بنده دو ماه آمدم وزارت امور خارجه و رفتم حالا هم باز دو ماه دیگر می‌گذارم و می‌روم، عرض کنم که بنده اصرار ندارم در این پست بمانم (یک نفر از نمایندگان - ما اصرار داریم) آقایان فکر نفرمائید که این را برای تأمین پست عرض می‌کنم اصولاً عرض کنم وزارت امور خارجه باشد، کشاورزی باشد هر جا که باشد ثبات و استقرار در کار شرط اساسی پیشرفت و اصلاح پیشرفت و اصلاح کار است (سزاوار – منزل خودتانست همیشه تشریف داشته باشید) متشکرم، عرض کنم نکته دیگری را که آقای منصف اینجا فرمودند و این نکاتی را که اینجا ذکر کردند بنده باید مراجعه کنم بسوابق امر و ببینم و آنچه که لازم است در این قسمت بعد خواهم گفت ولی باز تکرار می‌کنم که تا بنده هستم در سر این پست امیدوارم که منتهای کوشش و اهتمام و جدیت را در انجام این کار بکنم و بالاخره بیک جائی برسد و تکلیف ما در این قضیه حیاتی روشن شود.
نمایندگان – صحیح است – احسنت.
نایب رئیس – اگر آقایان اجازه می‌دهند ده دقیقه تنفس داده می‌شود. (مجلس ساعت یازده بعنوان تنفس تعطیل و بیست دقیقه بظهر مجدداً بریاست آقای ایلخان تشکیل گردید)
- طرح لایحه الحاق دولت ایران بسازمان بهداشت جهانی
۶- طرح لایحه الحاق دولت ایران بسازمان بهداشت جهانی
نایب رئیس – اگر آقایان اجازه می‌دهند یک لایحه بهداری راجع بشرکت و الحاق ایران در بهداشت بین المللی چون شور اول آن چندان مذاکره لازم ندارد و مدتی هم جزء دستور بوده (صحیح است) و در صورت تأخیر هم مدت آن منقضی خواهد شد (صحیح است) فقط اجازه بفرمائید که بورود شور دوم رأی گرفته شود و بکمیسیون مربوطه برود اگر آقایان هم اعتراضی دارند بعنوان ارجاع بکمیسیون داده خواهد شد. پس لایحه خوانده می‌شود. دهقان – اعتراضی نیست. گزارش از کمیسیون بهداری بمجلس شورای ملی کمیسیون بهداری با حضور آقای وزیر بهداری لایحه شماره ی ۴۹۱۳۱ دولت راحع بالحاق دولت ایران بسازمان بهداشت جهانی و تأیید امضای اسناد مربوطه از طرف دولت ایران را مطرح نموده با توضیحاتی که از طرف آقای وزیر بهداری داده شد کمیسیون ماده واحده پیشنهادی را که از اینقرار بود برای شور اول تصویب و اینک گزارش آن تقدیم می‌دارد.
ماده واحده – مجلس شورای ملی قبولی دولت ایران را نسبت بچهار سند ضمیمه تنظیم شده در کنفرانس بین المللی بهداشت که در ۲۹ تیر ۱۳۲۵ در نیویورک تشکیل و در تاریخ ۴۱ مرداد ۱۳۲۶خاتمه یافت و اسناد آن بامضای نمایندگان دولت شاهنشاهی ایران رسیده بقرار ذیل:
- ۱- سند نهائی کنفرانس بین المللی بهداشت
- ۲- اساسنامه سازمان بهداشت جهانی
- ۳- آئین نلمه تأسیس کمیسیون موقت سازمان بهداشت جهانی
- ۴- پروتکل مربوط باداره بین المللی بهداشت عمومی تأیید و تصویب می‌نماید.
گزارش از کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی: کمیسیون بهداری منتخبه اردیبهشت ۱۳۲۷ گزارش کمیسیون‌های بهداری سابق راجع بلایحه الحاق دولت ایران بسازمان بهداشت جهانی را مورد تومجه قرار داده و نظریه کمیسیون سابق را تأیید می‌نماید. ایب رئیس – باید رأی گرفته شود بورود شور دوم (دکتر طبا – بنده پیشنهاد دارم) اجازه بفرمائید چون عده کافی برای رأی نیست علیهذا این همانطور می‌ماند تا عده برای ورود در شور دوم و این جزء دستور اول مجلس خواهد بود.
- بقیه مذاکره در بودجه ۱۳۲۷ مجلس
۷- بقیه مذاکره در بودجه ۱۳۲۷ مجلس
نایب رئیس – بودجه ی مجلس مطرح است، آقای حاذقی مذاکراتشان نیمه تمام مانده‌است.
حاذقی – عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم تذکر فرمودند حالا که بودجه مجلس شورای ملی مطرح است توجه شود که بودجه ی مملکتی از طرف کمیسیون بودجه بمجلس تقدیم شود این موضوع البته مورد علاقه ی همه ی آقایان نمایندگان هست و چون گزارش بودجه مجلس آمده بود از نظر اینکه این کار زودتر انجام بگیرد مطرح شد آقایان نمایندگان محترم، آقای دکتر شفق و آقای رضوی تذکراتی راجع بانتقاداتی که داشتتند درباره ی بودجه ی مجلس باستحضار مجلس شورای ملی رساندند خلاصه مذاکرات آقایان نمایندگان محترم اولاً راجع باصلاح امور اداری مجلس و ثانیاً راجع بامور چایخانه و روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی و فرهنگ دهخدا و در مرحله ی سوم راجع بتند نویسی بود و مرحله ی چهارم راجع بصرفه جوئی بودجه ی مجلس در امر اصلاح امور اداری مجلس تردیدی نیست که آقایان نمایندگان محترم توجه دارند دستگاههای اداری مملکت بطور کلی و مخصوصاً دستگاه اداری مجلس شورای ملی منظم و دقیق انجام وظیفه بکند و نتایج مطلوبی که مورد نظر است گرفته شود. علت اننتخاب کار پردازان مجلس هم همین است که از طرف آقایان نمایندگان محترم نظارت تام و تمام بر حسن جریان و نظم و ترتیب کارهای اداری مجلس شورای ملی بشود و هیچ تردید نیست که برای حسن جریان اداری در هر سازمان و دستگاه یک اصل کلی است که از اشخاص خوب و وظیفه شناس و آنهائی که از روی علاقه و ایمان و درستی انجام وظیفه می‌کنند بشود و از اشخاصی که نسبت بکارشان بی علاقه هستند و طفره می‌روند بازخواست شود و لدی الاقتضاء توبیخ و تنبیه بشود و آن مقرراتی که قانون درباره ی آنها مقرر کرده اجرا بشود خوشبختانه عده ی مستختمین وظیفه شناس و درستکار و واقعاً علاقمند بنظم و ترتیب در مجلس شورای ملی زیاد است و بطوریکه خود آقایان توجه فرموده‌اند قسمت‌های اداری مجلس خیلی دقیق و خیلی منظم و خیلی با علاقه ودقت و با دلگرمی انجام وظیفه می‌کنند ولی با وجود این ممکن است بعضی از افراد و اعضاء تابعه مجلس بکارشان بی علاقه باشند و ما یک نظارت دقیقی نسبت باین موضوع شروع کرده‌ایم که بطور کلی همانطوریکه نظر آقایان نمایندگان محترم است آن کارمندان صحیح العمل و درستکار و وظیفه شناس را تشویق می‌کنیم و آنهائیکه بیعلاقه هستند یا طفره می‌روند در کارشان یا سوء استفاده می‌کنند از موقعیتشان آنها را هم مطابق دستور صریح و نظر مجلس با ایشان عمل می‌کنیم یا اینکه رویه خودشان را اصلاح بکنند و منطبق با یک اوضاع صالح و درست بشوند یا اینکه مجازات مقرره درباره شان اجرا بشود من فرصت را مورد استفاده قرار می‌دهم و از این انتقادهائی که می‌شود که افراد ایرانی در سازمانها و دستگاهها خوب و منظم انجام وظیفه نمی‌کنند خواستم از این فکر تنقید بکنم برای اینکه ما در مملکت یک دستگاهها و اداره هائی داریم که از هر جهت با کمال حسن جریان اداره می‌شوند که مورد اتفاق تام افراد مملکت و حتی خارجیهائی که در مملکت هستند می‌باشد (صحیح است) نمونه آن بانک ملی ایران است که از اعضای ایرانی تشکیل می‌شود و در حسن جریان بانک ملی قولی است که جملگی برآنند کارها درست و منظم و روزانه و دقیق انجام می‌گیرد و اگر هم کسانی اعتراضی دارند در حقیقت بمسائل فنی و اقتصادی و ارزی است والا از نظر دستگاه اداری و سازمان اداره بانک ملی ما تا کنون نشنیده‌ایم، نه اعضاء آنجا شکایتی دارند از دستگاه خودشان و نه مراجعین از اعضاء آنجا شکایت دارند بنابراین خیلی مقدور و ممکن است که دستگاههای اداری این مملکت از هر جهت با یک سازمان منظمی خوب اداره شود (صحیح است) که در حقیقت کارهائی که رجوع می‌شود و در حدود صلاحیت آن دستگاه هست با یک حسن جریانی کار خودش را بکند. موضوع چاپخانه مجلس یکی از آقایان اشاره فرمودند که منافع و در آمد چاپخانه متناسب با هزینه و مخارج آن نیست، خواستم این را روشن کنم به پیشگاه آقایان نمایندگان محترم با رسیدگی که شده‌است چاپخانه مجلس شورای ملی صرفنظر از اینکه یک مؤسسه آبرومند و منظمی است و دستگاهها و وسائل کاملی دارد برای انجام خیلی از کارها که در مطابع عادی موفق نمی‌شوند آنها را انجام بدهند در طول دوره چهارم باینطرف تمام اعتباری که در حقیقت برای خرید این چاپخانه و مؤسساتش صرف شده، مستهلک کرده مضافاً باینکه ۳ میلیون تومان هم ببودجه مملکت افزوده‌است و درآمد اضافی داشته البته تصدیق میفرمائید یک مؤسسه منظمی که انجام وظیفه بکند ممکن است رقبائی هم داشته باشد که اعتراض بر آن داشته باشند ما البته مخالف با این نیستیم که حقوق چاپخانه‌های دیگر همه منظور باشد و با آنها هم کمک بشود ولی ما نمی‌توانیم یک مؤسسه منظم و مرتبی راکه خدمت می‌کند در مملکت درش را ببندیم برای اینکه بگوئیم منافع چاپخانه‌های دیگر محفوظ بشود، اینطور نیست، البته آقایان ارباب مطابع هم یک تذکراتی داشتند و یک اعلامیه‌ای هم چاپ کرده‌اند که بنظر آقایان رساندند البته مطالعه فرموده‌اند من هرچه رسیدگی کردم و همچنین آقایان کارپردازان محترم رسیدگی کردند دیدیم هیچ گونه اعتراضی بچاپخانه مجلس در کار نیست، تعدی و اجحافی ندارد وسایل چاپخانه مجلس کافی و کامل است از این لحاظ مراجعات بآن از طرف دستگاههای دولتی زیادتر است و نمی‌شود بوزارت دارائی گفت که شما تمبر و اوراق بهادار را در مطبعه مجلس چاپ نکن و بیک مطبعه خصوصی مراجعه کن، البته این بسته بمراجعه اشخاص است، هیچکس مجبور نیست بچاپخانه مجلس رجوع کند حتی در بین آقایان نمایندگان هم هستند که سفارش کارشان را بچاپخانه‌های خارج می‌دهند الزامی هم نیست یک امر اختیاری است خواستم عرض کنم که چاپخانه مجلس یک مؤسسه مفیدی یک مؤسسه مفیدی است یک مؤسسه آبرومندی است و علاوه بر اینکه سرمایه خودش را مستهلک کرده‌است عرض کردم در حدود سه میلیون تومان هم تا این تاریخ ببودجه ممکتی درآمد تحویل داده‌است منتهی یک نقصی است آقای مهندس رضوی و آن اینست که همین چاپخانه مجلس هم از آن عیب بزرگ اداری مملکت ما که عبارت از تهاجم عده زیادی کارمند و کارگر است برکنار نمانده در این طول مدت سالهای جنگ و بعد از جنگ عده زیادی بیکار بوده‌اند توی این مملکت و در همه دستگاههای دولت هم رخنه کرده‌اند و این عیب بزرگ در تمام دستگاههای دولت هست که زائد بر میزان ضروری کارمند و کارگر دارد و در حقیقت چاپخانه مجلس هم مثل اراده‌های دیگر دو وظیفه را انجام می‌دهد و یکی بیک عده زیادی از خانواده‌ها حقوق می‌دهد و کمک می‌کند و گذرانشان را تأمین می‌کند و یکی هم یک کارهائی انجام می‌دهد البته اگر توسعه‌ای پیدا شود در دستگاه چاپخانه مجلس دیگر احتیاج ونیازی بمستخدم جدید نیست و کارپردازی مجلس هم بنا بقانونی که خود مجلس شورای ملی تصویب کرده ممنوع از اینست که مستخدم جدیدی قبول کند و ما حتی مستخدم و خدمتگزار جزء و کارگر هم دیگر قبول نمی‌کنیم برای اینکه احتیاج نداریم این است که کسانی هم که مراجعه کرده‌اند و توصیه و سفارش نموده‌اند لطفاً در نظر داشته باشند که هیچ محل خالی نه برای مستخدم جزء و نه کارمند و نه برای کارگر چاپخانه نیست. موضوع دیگر راجع بروزنامه رسمی است که نظر آقایان نمایندگان این بود که این روزنامه خیلی سریعتر و زودتر نطقهای آقایان نمایندگان و همچنین چیزهای راجع بکمیسیونها و مطالب مربوط بپارلمان را چاپ ومنتشر بکند کارپردازی مجلس این نظر آقایان نمایندگان را بروزنامه رسمی ابلاغ کرده و آنچه که لازم باشد سرعت جریان چاپ روزنامه فراهم می‌شود که نظر آقایان نمایندگان تأمین بشود (قبادیان – آقای حاذقی این روزنامه رسمی برای کی می‌آید ما نه صورت مجلس می‌بینیم و نه روزنامه رسمی، یک بودجه بزرگی هم صرف این روزنامه می‌شود و دو پول سیاه هم ارزشی ندارد) لطف نفرمودید روزنامه رسمی مرتب چاپ می‌شود و برای آقایانی که مایلند روزنامه بگیرند روزنامه فرستاده می‌شود و برای آنهائیکه خودشان تقاضا کرده‌اند که برای آنها مجله شش ماهه تهیه بکند و بدهند و احتیاج بشماره روزنامه ندارند در خود اداره روزنامه جمع می‌شود و بعد جلد شده برایشان فرستاده می‌شود، البته این کار خالی از نقص نیست و انتقاد آقایان سبب می‌شود که توجه بیشتر باداره روزنامه بشود (دهقان – اینها را بفرستید دکان بقالی آقای حاذقی) و همینطورهم که قبلاً گفته شد این روزنامه مقصود این نیست که رقابتی با سایر روزنامه‌های کشور داشته باشد یک روزنامه رسمی است که آگهی‌های رسمی و نطقهای آقایان نمایندگان باید در آن مندرج شود و در تمام دنیا هم یک چیزی که چاپ شود و جنبه رسمیت دارد وجود دارد در ایران هم هست، اما در موضوع فرهنگ دهخدا که جناب آقای دکتر شفق متذکر شدند البته در اصل موضوع خود ایشان هم موافق هستند بلکه خودشان پیشنهاد اولیه را امضاء نموده‌اند و مجلس شورای ملی با یک مطالعه عمیقی بمنظور جبران خدمات یک عمری که دانشمند محترم آقای دهخدا صرف تهیه و تألیف این فرهنگ فرموده بودند تصویب کرد که این فرهنگ از طرف چاپخانه مجلس زیر نظر کارپردازی مجلس چاپ و توزیع بشود انتقاد دانشمند محترم آقای دکتر شفق بر این بود که هزینه‌ای که برای اینکار می‌شود زائید بر میزان ضروری است این یک فرمایش صحیحی است و کارپردازی هم متوجه این موضوع شده و مخصوصاً مراقبت کرده‌ایم از این ببعد جز بکسانی که وقتشان را صرف می‌کنند برای تصحیح و نظارت در چاپ این فرهنگ بدیگران پولی داده نشود و مخصوصاً بخود آقای دهخدا هم یادآوری شده که ایشان چون امضایشان معتبر است برای پرداختها مراقبت بفرمایند که فقط بکسانیکه با ایشان همکاری می‌کنند و در طبع فرهنگ بایشان کمک می‌کنند پول داده شود و ما امیدوار هستیم که نظر آقایان نمایندگان محترم را در این صرفه جوئی و چاپ این فرهنگ رعایت بکنیم و بتوانیم بالاخره این خدمت بزرگ را با یک اعتبار و بودجه حق و واقع بپایان برسانیم البته دور از نظر آقایان نیست که تمام این دوره‌های فرهنگ که فروخته می‌شود پول آن جزء در آمد درست بخزانه مملکت برمیگردد (بهادری – کی تمام خواهد شد؟) پیش بینی شده که حداکثر فعالیت برای چاپ این فرهنگ بشود ولی در نظر داشته باشید جنابعالی که این یک کار بسیار دقیق و فنی است که در تصحیح آن و چاپ آن فوق العاده باید مراقبت و دقت بشود و خود آقای دهخدا نظارت عالیه دارند و بیش از آن سرعتی که حالا دارد نمی‌شود سرعت داد برای اینکه کار ناقص می‌شود. موضوع سوم مسئله تند نویسی بود که آقای رضوی تذکری فرمودند و مثل آنکه اعتراضی داشتند بسرعت جریان اداره تندنویسی بطوریکه که آقایان متوجه هستند تندنویسی یک فن دقیقی است که ضبط گفته‌های آقایان بی کم و کاست و استخراج این تند نویسی که اینجا بسرعت از طرف آقایان نوشته می‌شود این مستلزم یک دقت و مراقبت زیادی است و هیچوقت نشده‌است که تند نویسی مجلس مذاکرات مجلس را قبل از جلسه بعد تهیه نکرده باشد حتی آنروزهائی که استیضاح مطرح بود و جلسه‌های متوالی تشکیل می‌شد و احیاناً جلسه‌های ۳ یا ۴ ساعتی که مطالب زیادی داشت باز تند نویسی مجلس کارهای خودش را کرد (صحیح است) و آماده کرد آن نوشته‌ها را و باداره روزنامه رسمی تحویل داد و مرتب بچاپ رسید و بطوریکه بنده عرض کردم هیئت رئیسه مجلس هم توجه زیادی بنظریات آقایان داشته‌اند که موجبات نظم و بسط تندنویسی را از لحاظ کمیت و کیفیت اعضاء فراهم بکنند و در حقیقت اداره تندنویسی مجلس یکی از اداره‌ها بسیار منظم مجلس است که تحت نظر آقای امیر جاهد اداره می‌شود و همه آقایان متوجه هستند که کارهای تند نوسی بطور شایسته انجام می‌شود (صحیح است) موضوع چهارم راجع بصرفه جوئی در بودجه مجلس است باز برای مزید اطلاع آقایان عرض می‌شود که منتهای مراقبت برای صرفه جوئی در بودجه مجلس شده‌است و حتی بعد از آنکه در اسفند بودجه مجلس شده‌است و حتی بعد از آنکه در اسفند بودجه مجلس بوزارت دارائی هم فرستاده شد که در ضمن بودجه مملکتی منظور بدارند نسخه آن که بمجلس شورای ملی تقدیم شد مجدداً کمیسیونی شد که آقایان کارپردازان نظارت کردند با اعضای اداری و رئیس حسابداری مجلس و موفق شدند در حدود ۷۰۰ هزار تومان از نظر صرفه جوئی در بودجه مجلس منظور دارند که این بودجه‌ای که حالا مورد توجه آقایان است و تصویب می‌شود در حدود ۷۰۰ هزار تومان از لحاظ مبلغی که قبلاً بوزارت دارائی صورت داده شده‌است چه از لحاظ صرفه جوئی در اقلام چه از لحاظ پیش بینی در آمدی که در اداره‌های تابعه صورت می‌گیرد صرفه جوئی داریم و بنابراین آقایان نمایندگان با یک اطمینانی بودجه را تصویب می‌کنند که هیچگونه قلم زائد و غیر ضروری و هزینه هائیکه غیر ضروری باشد درش منظور نشده‌است اینست که من استدعا می‌کنم که آقایان نمایندگان توجه بفرمایند که زودتر بودجه مجلس تصویب بشود و بعد ببودجه مملکتی بپردازیم (صحیح است)
نایب رئیس – آقای شادلو مخالفید؟
شادلو – بله مخالفم.
نایب رئیس – بفرمائید.
شادلو – بنده موقعیکه اضافه مقرری آقایان نمایندگان در مجلس مطرح بود در مرکز نبودم در این قسمت عرایضی داشتم حالا که بودجه مجلس مطرح است بعرض میرسانم استدعا می‌کنم توجه بفرمایند، بنده با دریافت ۵۰۰۰ ریال اضافه مقرری مخالفم، معمول است هرگاه مستخدمی یا مأموری بخوبی انجام وظیفه نماید باو پاداش و اضافه مقرری می‌دهند بنده می‌خواهم بدانم در مقابل کدام انجام وظیفه و کدام خدمتی آقایان خود را مستحق این ۵۰۰۰ ریال اضافه مقرری میدانند؟ (صحیح است) بنده تصدیق دارم ۶۷۰۰ ریال یا ۱۲۰۰۰ ریال برای یکنفر نماینده کم است اما بحمد الله هفتاد درصد آقایان احتیاج باین ۵۰۰۰ ریال مقرری ندارند (صحیح است) آقایان محترم شما که همیشه دم از صرفه جوئی می‌زنید، شما که می‌خواهید بودجه تمام وزارتخانه‌ها را کسر کنید شما که می‌خواهید عده‌ای از کارمندان جزء را بواسطه نبودن بودجه از کار بر کنار کنید، چطور راضی شدید که هشت میلیون و یکصد هزار ریال ببودجه مجلس اضافه کنید؟ این ارزشی ندارد اما این بدنامی تا ابد برای دوره ی ۱۵ باقی خواهد ماند برای اینکه در مجالس خارج اگر اضافه حقوقی برای آنها تصویب شود از دوره ی دیگر دریاف می‌کنند بچه مناسبت اینجا از حالا دریافت می‌کنید؟! (اردلان – هیچ اینطور نیست) کسیکه از دریافت ۵۰۰۰ ریال با نداشتن احتیاج نتواند صرفنظر کند چطور می‌تواند در مواقع غیر عادی از میلیونها منفعت بنفع کشور صرفنظر کند! استدعا دارم بعرایض بنده توجه بفرمائید راضی نشوید که اعقاب ما بما لعن و نفرین کنند (صحیح است، احسنت)
نایب رئیس – بعضی از آقایان اجازه خواسته‌اند در این باب صحبت کنند و فعلاً هم اینجا اسمشان نوشته‌است بنده هم موظف هستم مطابق آنچه که نوشته شده‌است اسامی را بخوانم، آقای امیر تیمور.
اردلان – اجازه بفرمائید بنده مخبر هستم توضیحاتی عرض کنم.
نایب رئیس – مخبرید؟ بفرمائید.
اردلان – نماینده محترم آقای شادلو فرمایشاتی فرمودند که بنده چون مخبر کمیسیون محاسبات هستم جواب عرض می‌کنم، ایشان در موقعیکه بودجه ۱۳۲۶ مجلس مطرح بود بدبختانه در اینجا تشریف نداشتند و دلایل بسیاری که ما در اینجا ذکر کردیم و با دلیل و برهان ثابت نمودیم که افزایش حقوق نمایندگان بصلاح مملکت است نشنیدند، باز هم راجع باین موضوع بطور اختصار بعرض آقا میرسانم و استدعا می‌کنم توجه بفرمائید این موضوع بهیچوجه قابل قبول نیست که بگوئیم این یک ننگی است که ما با اضافه حقوق برای خودمان قبول کرده‌ام! بهیچوجه اینطور نیست آقای شادلو گوش بفرمائید که بنده جواب عرض کنم (شادلو – گوش می‌کنم ولی متقاعد نمی‌شوم)، گفتم که آقا مجلس شورای ملی ایران باید درش برای تمام افراد این کشور باز باشد (صحیح است) اینجا مجلسی باید باشد که هر کسی از افراد این مملکت که شایستگی نمایندگی را داشت بتواند خودش را کاندیدا بکند و وکیل بشود!وقتی که شما بیک وکیلی باندازه هزینه ضروری زندگیش حقوق ندهید او چطور ممکن است که در یکی از شهرستانهای ایران خودش را کاندیدای نمایندگی بکند؟! (صحیح است) (دهقان – هزینه اش را آقای شادلو می‌دهند) بحمدالله جنابعالی ثروت دارید مکنت دارید هیچکس حسادت ندارد و خدا کند که ده برابر آن داشته باشید ولی یک نکته را باید توجه داشته باشید که همه ما معتقدیم اینجا مجلس ثروتمندان نباید باشد؟ (صحیح است) اینجا مجلسی باید باشد که کلیه افراد مملکت که شایستگی نمایندگی داشته باشند بتوانند در آن شرکت کنند (صحیح است) آخر چطور ممکنست که از زابل یک شخص شایسته‌ای یا از سقز یک شخص شایسته‌ای بتواند بیاید اینجا نماینده مجلس باشد! ماهی ۵۰۰ تومان تنها کرایه خانه بدهد! شما اگر رئیس یک اداره باشید و ارباب رجوع بیاید آنجا پیشخدمت شما او را هدایت می‌کند باطاق شما چون مال آن اداره‌است ولی اگر یک موکلی بیاید برای شما باید بخرج خودتان شما یک پیشخدمت داشته باشید که حرف او را بیاورد توی اطاق و بالاخره شما دنبال کار او بروید و وظیفه نمایندگی را عمل کنید! (صحیح است) شما باید اینقدر داشته باشید یعنی بنده شما را نمی‌گویم که با اتومبیل شخصی بمجلس میآئید ولی نماینده آن قدر باید پول داشته باشد که لااقل یک جفت کفش پاکند و پای پیاده بمجلس بیاید، چرا می فرمائید این اسباب بدنامی شده‌است ذچه بدنامی آقا؟ اگر اشخاصی تمکن مالی نداشته باشند شما نباید این را برخ آنها بکشید! اگر اشخاصی تمکن مالی دارد و اغلبشان هم از این حقوق استفاده نکردند ولی شما باید باشخاصی نگاه بکنید که این حقوق کفاف معیشتشان را نمی‌دهد! خودتان را بجای آنها بگذارید آن وقت این فرمایش را بفرمائید! و این که فرمودید در ممالک دیگر سابقه نیست بنده حاضرم که صورت مذاکرات مجلس شورای ملی انگلستان و فرانسه را بیاورم خدمت شما و بشما نشان بدهم که در همان دوره ایکه نمایندگان مجلس هزینه زندگیشان زیاد شده بود آمدند و حقوق نمایندگان را زیاد کردند واین سابقه در تمام دنیا هست و بنده تکذیب می‌کنم بهیچوجه ممکن نیست چون بنده خودم مدافع اینکار بودم و باآنهم رأی دادم اما اینکه مجلس شورای ملی می‌خواهد اجزاء را بیرون کند کدامیک از اعضاء را مجلس شورامی ملی بیرون کرده (شادلو – در وزارت دارائی زیاد بیرون کرده‌اند) تا وقتیکه کار برای اشخاص تهیه نکنیم ما همیشه معتقدیم هیچکس را از ادارات بیرون نکنیم این سیاستی بوده‌است که در مملکت باید اجرا بشود حالا هم دولت بطوریکه خود حضرتعالی اطلاع دارید یک برنامه هفت ساله ترتیب داده و بمجلس تقدیم نموده‌است که بکمیسیون برنامه رجوع شده بنده هم خودم افتخار عضویت این کمیسیون را دارم در آنجا هم یک ییلاق وسیعی هست برای اینکه کار برای همه تهیه ی بکنند وقتیکه کار تهیه کردیم این اعضای زائد وزارتخانه‌ها راه هم می‌فرستیم بآنجا که هم آنها بیکار نمی‌مانند و هم اینکه کار انجام شده‌است و جریان کار هم در وزارتخانه‌ها سریعتر و تندتر می‌شود.
نایب رئیس – آقای قبادیان موافقید یا مخالف.
قبادیان – بنده مخالفم.
نایب رئیس – آقای دماوندی.
معتمد دماوندی – البته بنده با بودجه مجلس موافقم و بعضی از ارقامش را هم که مطالعه کردم دیدم که آنقدر با سال پیش فرقی نکرده ولی چیزیکه لازم بود در اینجا تذکر داده شود و آقای حاذقی هم در اطرافش مذاکراتی فرمودند موضوع چاپخانه بود و موضوع روزنامه، موضوع چاپخانه را که ایشان بطور کلی بیان فرمودند که برای مجلس شورای ملی یک چاپخانه لازم است و چاپخانه مجلس شورای ملی هم امروز بزرگترین چاپخانه ایران است و بلکه نظیرش پیدا نمی‌شود در تمام این کشور و از هر جهت مجهز است ولی چیزیکه هست وقتیکه آدم با سایر چاپخانه‌ها مقایسه می‌کند می‌بیند که در چاپخانه‌های دیگر یک رئیس و یک معاون و یک رئیس گراورسازی و معاون و گراور ساز و صندوقدار و حسابدار رئیس بایگانی و رئیس ضبط را که مدیر چسب پاکت و این چیزها نیست وقتیکه خرج و دخلش را می‌بینیم می‌بینیم که تفاوتش آنقدر زیاد نیست و در آمدی ندارد ده میلیون ریال در بودجه مملکتی برایش در آمد پیش بینی کرده‌اند در صورتیکه سال گذشته ۶ میلیون ریال بوده‌است ۶۵۰ هزار تومان پیش بینی نوشته (اردلان – اشتباه می‌کنید آقا بنده توضیح می‌دهم) در ستون پیش بینی نوشته درآمد چاپخانه و باغ بهارستان ۱۰ میلیون ریال (محمد علی مسعودی – سرمایه اش اینقدر است) در ستون پیش بینی نوشته در آمد چاپخانه و باغ بهارستان ده میلیون ریال آنوقت سال گذشته این را آقایان مقایسه بفرمائید ملاحظه میفرمائید که معلوم نیست که امسال این ۴ میلیونش را از کجا تامین خواهند کرد؟ ده میلیون ریال پیش بینی امسال است ولی ۶۵۰۰۰۰۰ ریال درآمد پیش بینی شده سال ۱۳۲۶ همین مقدار بود که وصول شده یعنی همین مقدار ۰۰۰ر۵۰۰ ر۶ ریال درآمد بوده که وصول شده (اردلان ۱۱میلیون ریال وصول شده بابت سال ۱۳۲۶) پس چرا ننوشته‌اند، این بودجه ایست که الان تقدیم مجلس شورای ملی شده و بدست همه آقایان نمایندگان مجلس هم رسیده آنوقت با این ده میلیون ریال که در سال پیش بینی کرده برای بودجه مجلس وقتی مشاهده می‌کنیم می‌بینیم مجموع مخارجی که برای چاپخانه در نظر گرفته شد ۹۸۴۱۳۲۸ ریال است که اختلاف ایندو عبارت خواهد بود از ۲۰ هزار ریال یعنی چاپخانه ایکه امروز بزرگترین عایدات را در مملکت خواهد داشت یعنی چاپخانه مجلس شورای ملی با آنکه تمام مطابع ملی را هم محروم کرده‌اند از چاپ کردن اوراق (افخمی – اینجا هم مطیعه ی ملی است) مطیعه ملی باشد بالاخره مطابع خصوصی اشخاص دیگری هم در تهران هست و حتی در ولایات هم یک عده زیادی از چاپخانه‌ها که کارگران بیچاره در آنها کار می‌کنند و اعاشه می‌کنند از این راه محروم هستند، امروز چاپخانه هائیکه در گیلان هستند بواسطه نبودن کاری یکی بعد از دیگری تعطیل می‌شود برای اینکه دولت در سابق کارهای خودش را در ولایات تقسیم می‌کرد و در اینجا در چاپخانه‌ها ی محلی چاپ می‌کردند از ۱۳۲۶ این امر را ترک کرد امروز کارشان را ترک کرده‌اند و آمده‌اند بتهران (دکتر راجی – شما بعنوان موافق صحبت میفرمائید؟) بله بعنوان موافق عرض می‌کنم با اصل بودجه که موافقم ولی خواستم عرض کنم که باید یک ترتیبی در اینکار داده شده اگر این چاپخانه را بدهند دست آقای صفوی یا آقای محمد علی خان مسعودی یا آقای محمود محمود که الان آقایان اینجا متصدیان چاپخانه هستند و در خارج هم چاپخانه دارند (مسعودی – صحی است) (دهقان – آقای مسعودی چاپخانه ندارند) آقای عباس مسعودی رئیس شرکت سهامی چاپ ایران هستند که از همشهریهای ما هم آنجا سهم دارند (دهقان – نه آقا ندارند) (صحیح است) و بعلاوه خود آقای مسعودی می‌فرمایند صحیح است. معلوم است جنابعالی دایه مهربانتر از مادر هستید اگر این چاپخانه را بدهند دست آقایان یا دست بنده که افتخار همکاری با مطبوعات هم دارم شاید ده برابر این عایدات را داشته باشد که الان برای این کار منظور شده‌است ولی متأسفانه اینجور نیست حالا هم نمی‌شود هیچ کاری کرد الان من برای شما می‌خوانم این اسامی را، اینها را نمی‌شود بیرون کرد اما چه کنیم اینطور شده‌است رئیس، معاون رئیس حسابداری، معاون، کارمند، کارمند پیمانی، کارمند ناظر، کارمند بازرسی، متصدی صندوق، رئیس ملزومات، رئیس کارگزینی فنی، مدیر دفتر، مدیر سفارشات، مدیر بایگانی، مدیر صحافی، فوق العاده کسر صندوق تحصیلدار، انباردار، تلفن چی، دربان و آبدار و پیشخدمت، فوق العاده کارمندان قراردادی در قسمت فنی معاون اشترو تیپی معاون گراور سازی، کارگر، مسئول ماشینخانه، کارگر، مسئول افست، معاون کارگر، هر ماشینی یکدانه رئیس دارد و یکدانه معاون یکدانه هم کارگر. در هیچ جای دنیا اینطور نیست و در هیچ یک از مطابع خصوصی هم اینطور نخواهد بود واقعاً اگر مجلس شورای ملی و دولت بخواهد از این مؤسسه یک درآمد سرشاری داشته باشد باید آنطوریکه بازرگانان از مؤسسات بازرگانی استفاده می‌کنند کار بکند.
نایب رئیس – آقای معتمد دماوندی این عنوان موافقت با بودجه‌است؟
معتمد دماوندی – بلی خواستم عرض کنم موافقم با بودجه ولی آقایان باید نظارت داشته باشند اجازه بفرمائید دو کلمه‌ای هم راجع بروزنامه عرض کنم روزنامه رسمی، یعنی ما خوب احتیاج بروزنامه رسمی کشور داریم یعنی روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی اما هیچوقت نمی‌بینیم در این روزنامه نظریات رسمی دولت مندرج باشد پس بفرمائید روزنامه رسمی مجلس شورای ملی یا روزنامه رسمی ملی در بالایش نوشته‌است روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران و نشان شیر و خورشید هم که علامت رسمی ایران است دارد، با این عنوان اینطور تلقی می‌شود که روزنامه رسمی کشور عبارت از روزنامه ایست که حاوی مطالب و نظریات دولت باشد (سزاوار – اینطور نیست) اینطور نیست؟ در روزنامه رسمی باید قوانین و اعلانات رسمی و جریاناتی که رسمیت دارد مندرج شود؟ پس استدعا می‌کنم که سرلوحه اش را بردارید بکنید روزنامه ی رسمی (سزاوار – اینطور نیست، مقصود از رسمی این نیست) پس چیست؟ (سزاوار – یعنی آن چیزهائیکه درش نوشته می‌شود رسمیت دارد) روزنامه رسمی عبارت از روز نامه ایست که حاوی نظریات دولت باشد، در سایر ممالک هم روزنامه‌ای را که میگویند رسمی است درش این مطالب نوشته شده اغلب می‌بینیم این مطالبی که نوشته عبارت از نظریات وزارت خارجه آن کشور یا نظر دولت آن کشور است و یکی هم می‌خواستم عرض بکنم که قیمت این روزنامه برای ما خیلی گران تمام می‌شود روزی هزار تومان در صورتی که روزنامه ایکه عبارت از چهار صفحه بشود و دو تا اشپون دارد اگر ۵ ستونی ۶ ستونی باشد از ۸۰ الی ۱۲۰ تومان در خارج چاپ می‌شود (صحیح است) این روزنامه رسمی هم با یک رئیس و معاون رئیس چسب پاکات و مسئول و همه چیز دارد و بعد هم روزنامه ایست که هفته‌ای سه روز منتشر می‌شود خواستم از آقایان کار پردازان تقاضا بکنم که در اطراف بودجه و این کار یک فکری بکنند البته اشخاصی در آن هستند ما نظر شخصی باشخاص نداریم دو سه نفر از مردان برجسته و بسیار مطلع و خوب در آنجا هستند یکی آقای هاشمی که مدتها هم سمت نمایندگی داشتند و هم از اعضای برجسته و مؤثر کشور هستند و سالیان دراز روزنامه داشتند و روزنامه بیداری کرمان را منتشر میکرده‌اند و همینطور آقای دکتر که با ایشان همکاری می‌کند (دهقان – آقای صادقی) ما نظر شخصی نداریم بهمه آنها احترام می‌گذاریم ولی خواستم عرض بکنم که اگر این روزنامه را ببنده بدهند با این روزی هزار تومان چهار تا روزنامه منتشرمیکنم.
نایب رئیس – آقای قبادیان.
قبادیان – بنده اولاً از آقایان چون خسته شده‌اند خواهش می‌کنم چون بنده زیاد حرف نمی‌زنم مجلس را از اکثریت نیاندازند اگر از اکثریت بیاندازند حرفی نیمزنم این اولین خواهش بنده‌است که از آقایان دارم بنده نسبت ببودجه ی مجلس نظر مخالفتی ندارم البته مجلس لازم است که یک بودجه بسیار آبرومندی داشته باشد مرکز ثقل مملکت مجلس شورای ملی است و بایستی کارکنان این مجلس بقدر کفایت حقوق داشته باشند که بتوانند وظیفه ی ملی خودشان را کاملاً انجام بدهند (صحیح است) بنابراین بنده خیلی هم راضی و متشکرم از کارکنان مجلس که توانسته‌اند مجلس شورای ملی ایران را باین خوبی اداره کنند (صحیح است) نسبت ببودجه مجلس و نسبت ببودجه ی نمایندگان هم بر خلاف نظر جناب آقای شادلو ۵۰۰ تومان اضافه مستمری که برای نمایندگان معین شده زیاد نیست چون واقعاً هزینه زندگی بقدری بالا رفته‌است که مردم قادر بادامه یک همچو زندگی نیستند اگر چنانچه چند نفر از آقایانهم در مجلس متمکن هستند و دارای ثروتی هستند اغلب از آقایان حقوقشان را گذشت کرده‌اند ببودجه ی مجلس (مکی –۲۷ نفر نگرفته‌اند و این را نوشته‌اند) الان در این قسمت هم روشن است و خیلی از آقایان هم بنده اطلاع دازم که رسماً نخواستند و صرفنظر کرند (صحیح است) اگر یک عده از آقایان هم این ۵۰۰ تومان را می‌گیرند احتیاج دارند ولی بعضیها هستند برای ۵۰۰ میلیون تومان هم ایران را نمی‌فروشند اینرا بنده بجنابعالی اطمینان می‌دهم (صحیح است) اما اینکه ینده خواستم نسبت بمخالفتی که عرض کردم حضور آقایان صحبت کنم راجع بروزنامه رسمی مجلس است این روزنامه ۰۰۰ر۰۶۰ر۳ ریال بودجه ی رسمیش است در سال، این رقم یک رقم بزرگی است نسبت ببودجه ی مجلس بنظر بنده، در صورتی که مجلس شورای ملی احتیاج بروزنامه رسمی ندارد و علتش را هم بنده عرض می‌کنم، اولاً تمام اعلانات را شما اختصاص داده‌اید بروزنامه رسمی ‹‹ در صورتی که از طرف بعضی از جراید نسبت ببنده بی احترامی می‌شود ›› ولی بنده یک مردی هستم آزادیخواه و عقیده دارم که روزنامه‌ها بایستی آزاد باشند و آزادانه انتقاد بکنند منتهی با نهایت شرافت انتقاد بکنند ولی اگر شما بخواهید تمام اعلانات را باین روزنامه بدهید اصلاً در روزنامه در کشور ما بسته می‌شود و این برخلاف منطق و آزادی و اصول مشروطیت است اولاً روزنامه رسمی چه فایدهای دارد برای ما؟ بنده ده دفعه تذکر دادم که روزنامه برای بنده بفرستید تا کنون نه صورت مجلس دیدم و نه روزنامه رسمی، سه میلیون ما برمیداریم باین روزنامه می‌دهیم و ابداً وجودش برای کشور و مجلس استفاده‌ای ندارد و بنده عقیده دارم این رقم حذف شود از بودجه مجلس و اعلانات هم بروزنامه نویسها داده شود و جراید ملی ما از این قسمت بهره مند شوند و بتوانند افکار عمومی را متوجه یک کارهائی بکنند که شایستگی مقام ملی ما از این حیث محفوظ بماند مخالفت بنده نسبت باین روزنامه رسمی است و بنده پیشنهاد خواهم داد که این بودجه روزنامه ی رسمی حذف شود (صحیح است – احسنت).
نایب رئیس – نماینده محترم آقای رضوی پیشنهاد کفایت مذاکرات داده‌اند چونکه برای گرفتن رأی عده کافی نیست اگر کسی مخالفت کند موکول می‌شود ببعد.
رضوی – اجازه بفرمائید بنده توضیح بدهم اگر قانع نشدند آنوقت موکول ببعد کنید بنده توضیح می‌دهم شاید مخالفی نداشته باشد که محتاج رأی شود.
نایب رئیس – بفرمائید.
رضوی – عرض کنم آقا بطور کلی بنده معتقدم که باید در تمام لوایح تذکرات بعدی انجام گیرد که مطلب برای آقایان نمایندگان روشن شود و زاید بر این هر چه گفته شود خواه و ناخواه مکررات است علی الخصوص در موضوع بودجه مجلس که یک دوره طی کردیم که درش بانهایت جدیت آنجه زور آزمائی بوه همه آقایان کرده‌اند و کارهایشان را کرده‌اند پیدا است که بودجه مجلس بالاخره منتهی و محدود می‌شود به چند رقم و قلمی که همه آقایان دائما تماس دارند با آن و برای کسی هم مستور نیست و بالاخره از نظر موافق و مخالف هم برای بعضی از قسمت‌ها و ارقام که بعضی معتقدند باید باشن و بعضی عقیده دارند که نباید باشد آن هم بالاخره عرض می‌کنم که تکلیفش در ضمن مواد روشن می‌شود والا بحث در کلیات تمام شدنی نیست اگر بنا بشود دو جلسه دیگر هم ما بحث بکنیم مطلب زاییده می‌شود هم چنانکه همین امروز در نتیجه گفتارهای جدید باز مطلب زائیده شد و خود بنده هم که یک مقداری صحبت کرده بودم مجددا اجازه گرفتم که صحبت کنم حالا برای اینکه خودم واعظ غیر متعظ نباشم از این جهت است که استفاده از فرصت هم نمی‌کنم که بخواهم مطالب دیگری را که دارم عرض کنم اگر شور در مواد پیش آمد در آنجا البته آقایان مجال دارید از این که هم پیشنهاد بدهید و هم توضیحات بگیرید و هم توضیحات بدهید از این جهت است که بنده تقاضا می‌کنم از این یک مرحله بگذریم و وارد شور در مواد شویم آنوقت در شور در مواد همه گونه بحث و گفتگویی می‌توانید بکنید.
نایب رئیس - آقای مسعودی شما مخالفید؟
محمد علی مسعودی - بلی مخالفم
نایب رئیس - بفرمایید
محمد علی مسعودی - عرض کنم که بنده یک نظریاتی داشتم می‌خواستم اینجا عرض بکنم راجع به چاپخانه و سایر قسمت‌های بودجه مجلس اجازه بفرمائید بر خلاف نظر آقای رضوی که فرمودند همه مطالب گفته شده این مطالبی که بنده می‌خواهم بگویم یک مطالب تازه‌ای است که باید فقط آقایان توجه بکنند و مطمئن باشید تازه‌است برای اینکه بنده وارد در امور چاپخانه و روزنامه هستم اینست که بنده مخالفم و عرایضی دارم.
نایب رئیس - بالاخره پیشنهاد آقای رضوی منجر به ختم جلسه شد چون باید رای گرفته شود و عده هم برای مذاکره کافی نیست.
- اعلام جرم آقای دهقان بر آقای قوام
۸- اعلام جرم آقای دهقان بر آقای قوام
نایب رئیس - یک اعلام جرمی آقای دهقان کرده‌اند علیه آقای قوام السلطنه که به کمیسیون عرایض فرستاده می‌شود.
- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
۹- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس - اگر اجازه می‌دهید جلسات چهار قبل از ظهر بشود (سحیح است) آقایان سعی کنید ۴ قبل از ظهر حاضر باشید جلسه آینده روز سه شنبه ساعت ۸ تعیین می‌گردد
(مجلس بیست و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم گردید)
نایب رئیس مجلس شورای ملی
امیر حسین ظفر بختیار