مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ مهر ۱۳۲۳ نشست ۷۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۴
جلسه: ۷۲
صورت مشروح مجلس روز سه‌شنبه ۲۵ مهر ماه ۱۳۲۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- مذاکره در دستور
۳- بقیه شور در گزارش کمیسیون بودجه راجع به اعتبار وزارت جنگ
۴- موقع ودستور جلسه آتیه - ختم جلسه
مجلس یک ساعت و سه ربع قبل از ظهر به ریاست آقای ملک‌مدنی (نائب رئیس) تشکیل گردید.
صورت مجلس روز یکشنبه ۲۳ مهر ماه را آقای طوسی (منشی) قرائت نمودند.
(اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غائبین با اجازه- آقایان: اسعد- روحی- آشتیانی
غائبین بی‌اجازه- آقایان:تربتی- فرمانفرماییان- مظفرزاده- ملک‌مدنی- ذوالقدر- کفایی- آصف- حیدرعلی امامی- فرود-قبادیان- گرگانی- دکترشفق- تهرانچی- معدل- مجد- سرتیپ‌زاده
دیرآمدگان بی¬¬اجازه-آقایان:بیات- امینی- خاکباز- اخوان- سنندجی- اکبر- سیف‌پور-صدریه- جمال امامی.)
۱- تصویب صورت مجلس
نائب رئیس - آقای مجد ضیایی
مجد ضیایی - خواستم عرض کنم در صورت مجلس که خوانده شد این طور معلوم شد که دو نفر از کمیسیون امور خارجه و دو نفر از کمیسیون عدلیه انتخاب نشده-اند اگر مقام ریاست موافقت بفرمایند پس از ورود در دستور کسری این کمیسیون-ها را انتخاب کنند چون این کار تشریفاتی ندارد قبل از ورود به دستور انتخاب شود یکی دیگر هم خواستم عرض کنم که ماده ۱۲۰ نظامنامه را هم در کمیسیون‌ها اعلان کنند که از تأخیر تشکیل کمیسیون‌ها جلوگیری شود.
نائب رئیس - انتخاب کسری کمیسیون‌ها را برای جلسه آتیه می‌گذاریم که آقایان قبلاً در نظر بگیرند (صحیح است) آقای امینی در صورت مجلس نظری دارید؟
امینی - بنده بنا به وظیفه‌ای که دارم تا به حال در جلسات مجلس غیبت کرده‌ام و نه تأخیر کرده‌ام ولی متأسفانه در صورت مجلس اشاره شده است که بنده دیر آمده‌ام و واقعاً نمی دانم که
این دیر آمدن را در ورود به جلسه حساب می‌کنند یا در راهروهای مجلس در هر حال بنده اول وقت آمدم و در مجلس بودم چه در مجلس و چه در راهروها و این برای بنده روشن نیست که دیرآمدگی چظور حساب می‌شود استدعا می‌کنم که هیئت رئیسه این را روشن بفرمایند که چطور شده است بنده دیر آمده حساب شده‌ام در صورتی که به موقع به مجلس آمده‌ام.
نائب رئیس - معمولاً موقعی که آقایان تشریف می‌آورند جلو سرسرای مجلس یک نفر هست که اسم‌نویسی می‌کند و حضور آقایان را ثبت می‌کند برای حاضر و غایب.
امینی - ممکن است یک نفر از در چاپخانه آمده باشد و بیاید در سرسرای بالا
نائب رئیس - اصلاح می‌شود. آقای شهاب فردوسی
شهاب فردوسی - آقای مظفرزاده را جزو غائبین بدون اجازه نوشته بودند در صورتی که ایشان یک شرحی نوشته بودند به وسیله بنده و استجازه کرده بودند و بنده هم تقدیم کردم عرض دیگری هم که داشتم این بود که صورت جلسه مجلس باید حاکی از تمام جریان عمل مجلس باشد که بعد تمام اشخاصی که این صورت جلسه را مطالعه می‌کنند بدانند واقعاً در مجلس چه جریانی بوه است در جلسه گذشته آقای پروین اولین کسی بودند که اجازه نطق خواستند و خواهش می‌کنم این موضوع را در صورت مجلس منعکس بفرمایند تا آیندگان درباره ما بهتر قضاوت کنند.
نائب رئیس - تصور می‌کنم آقایان توجه دارند که هیئت رئیسه مجلس منتسب به خود مجلس است و رعایت نظامنامه را هم همیشه می‌کنند و خیال نمی‌کنم هیچ وقت هیئت رئیسه تبعیضی در اجازه آقایان قائل شود و همیشه هیئت رئیسه کاملاً رعایت جریان را می‌کند. آقای روحی
روحی - عرض بنده راجع به انتخاب کسری اعضا کمیسیون‌ها بود که قرار شد در جلسه آینده انتخاب شوند.
نائب رئیس - آقای کاظمی
کاظمی - بنده در صورت مجلس نظری ندارم فقط بنده هم راجع به کسری اعضا کمیسیون‌ها خواستم عرض کنم که فعلاً انتخاب آن به جلسه بعد موکول شد.
نائب رئیس - آقای دهستانی.
دهستانی - عرضی ندارم
نائب رئیس - در صورت مجلس نظر دیگری نیست؟
(گفته شد - خیر) صورت مجلس تصویب شد.
۲- مذاکره در دستور
نائب رئیس - چند نفر از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند.
جمعی از نمایندگان - دستور - دستور
حاذقی - بنده مخالفم با ورود در دستور. بنده عرض لازمی دارم اجازه می-فرمایید؟
نائب رئیس - اگر مخالف با ورود در دستور هستید بفرمایید.
حاذقی - عرض کنم مکرر خود آقایان نمایندگان تذکر فرمودند که مطالب ضروری و لازمی پیش می‌آید که نمایندگان مجلس موظف هستند اینجا عرض کنند و حال یک مطلب لازم و ضروری است که در آن جلسه با این که ملاحظه فرمودید بنده اول کسی بودم که اجازه خواستم ولی نوبت به بنده نرسید و موکول به این جلسه شد این است که حالا اجازه می‌خواهم و تمنا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند بنده آن عرایض لازم خودم را در حدود یک ربع ساعت عرض کنم و بعد وارد دستور شویم.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به ورود در دستور آقایانی که موافقند قیام فرمایند.(اغلب قیام نمودند) تصویب شد.
فداکار - بنده تذکر نظامنامه‌ای دارم اجازه می‌فرمایید؟
نائب رئیس - بفرمایید.
فداکار - عرض کنم مطابق نظامنامه یکی از حقوق مسلمه وکلا و نمایندگان سؤال است مطابق این صورتی که در سرسرا هست در حدود سیصد سؤال از وزرا شده است و آقایان وزرا برای جواب سؤالات حاضر نمی‌شوند خواستم استدعا کنم که اطلاع بفرمایند آقایان وزرا برای جواب سؤالات حاضر شوند.
نائب رئیس - صحیح است در جلسه آتیه آقایان وزرا برای جواب سؤالاتی که شده است حاضر می‌شوند.
۳- بقیه شور در کمیسیون بودجه راجع به اعتبار وزارت جنگ
نائب رئیس - بقیه پیشنهادات گزارش کمیسیون بودجه راجع به اعتبار وزارت جنگ خوانده می‌شود. در جلسه قبل پیشنهاد آقای دکتر رادمنش خوانده شد و مذاکره شد ولی رأی گرفته نشد- حالا مجدداً خوانده می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم کمیسیونی از شعب برای رسیدگی به محاسبات وزارت جنگ انتخاب شود.
نائب رئیس - آقای دکتر رادمنش
دکتر رادمنش - در جلسه گذشته بنده مختصراً راجع به این پیشنهاد توضیح دادم ولی ممکن است بعضی از آقایان نمایندگان در جلسه گذشته حضور نداشته‌اند این است که عرایض خودم را تکرار می‌کنم. آقایان اطلاع دارند که از بیست و پنج سال قبل که وزارت جنگ شروع به کار کرده است یک مبالغ زیادی جهت مخارج این وزارتخانه داده شده است که محاسبه آن معلوم نیست. آقایان فرمودند دیوان محاسبات به این امر رسیدگی می‌کند ولی دیوان محاسبات ثابت کرده است که عرضی برای رسیدگی را ندارد به این مناسبت بنده پیشنهاد کردم که از هر شعبه مجلس یک نفر انتخاب شود به عنوان یک هیئت آنکت پارلمانتر و بروند در وزارت جنگ به این حساب‌ها رسیدگی کنند و مطالعه کنند ببینند که این میلیون‌ها بلکه میلیاردها که به این وزارتخانه داده شده است به کدام مصرف رسیده است آیا به مصرف تأمین و ساختمان پارک‌ها رسیده است یا به مصرف سربازها رسیده است.
نائب رئیس - آقای دکتر طاهری
مخبر - اجازه می‌فرمایید؟
نائب رئیس - آقای دکتر طاهری اجازه خواسته‌اند.
مخبر - ایشان بفرمایند مانعی ندارد.
محمد طباطبایی - حالا که آقایان تعارف می‌فرمایند پس به بنده اجازه بدهید. (خنده نمایندگان)
نائب رئیس - خواهش می‌کنم آقایان رعایت بفرمایند همان طور که سابقه بوده است در مجلس خنده در کار نبوده است اینجا مذاکره در موضوعات سریو و جدی است و گاهی هم دیده می‌شود که تماشاچیان دخالت می‌کنند اینجا مسائل جدی گفته می‌شود و جواب جدی هم باید گفته شود.(صحیح است)
دکتر طاهری - در جلسه گذشته آقای دکتر رادمنش این پیشنهاد را فرمودند البته رسیدگی به حساب وزارتخانه‌ها در قانون اساسی هم پیش‌بینی شده است ولی بایستی با تفریغ بودجه همیشه حساب وزارتخانه‌ها بیاید قوانینی که برای پرداخت اعتبارات و وجوهی تصویب شده است و وجوهی که وزارتخانه‌ها لایحه تفریغ بودجه‌اش را باید بیاورند به مجلس و تصویب شود تا معلوم شود که پول‌هایی که مصرف شده مطابق مصوبات مجلس بوده است یا نه اگر نظر آقایان باشد یک مرتبه زمان آقای تقی‌زاده که وزیر مالیه بودند تفریغ بودجه سال ۱۳۰۸ را به مجلس دادند اما تاکنون دیگر تفریغ بودجه داده نشده امیدواریم وزارتخانه‌ها رعایت این نکته را بکنند و این مسأله که موظفند وزارتخانه‌ها هر سال لایحه تفریغ بودجه سال پیش را بدهند مطابق نظریه آقای دکتر رادمنش است و با اصل نظر ایشان موافقت حاصل است که رسیدگی به حساب‌ها باشد اما این طور که پیشنهاد فرموده‌اند نتیجه ندارد که کمیسیونی از شعب انتخاب شود تقاضا می‌کنم آقای دکتر رادمنش هم موافقت بفرمایند همان طور که قانون مقرر کرده است که باید تفریغ بودجه بیاید به مجلس وقتی که لایحه تفریغ بودجه را آورند به مجلس این حساب‌ها رسیدگی می‌شود.
نائب رئیس - نظر آقای مخبر چیست؟
مخبر - بنده موافقت ندارم و مخالفم.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم و به پیشنهاد آقای دکتر رادمنش آقایان موافقین قیام فرمایند.(عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر کشاورز:
پیشنهاد می‌کنم که تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود:
از این مبلغ افسرانی که درجه آنها بالاتر از سرهنگی است به هیچ وجه و تحت هیچ عنوانی استفاده نخواهند کرد.
نائب رئیس - آقای دکتر کشاورز
دکتر کشاورز - بنده خیلی متأسفم که در نتیجه رأی اکثریت به کفایت مذاکرات نتوانستم در کلیات این ماده واحده عرایضم را خدمت آقایان نمایندگان محترم عرض کنم و به جا می‌دانم که از اکثریت مجلس شورای ملی به نام یک نماینده تقاضا کنم که ممانعتی از صحبت نمایندگان ملت نکنند چه از لحاظ نطق قبل از دستور و چه از لحاظ مذاکره در مواد و قوانینی که در مجلس شورای ملی طرح می‌شود زیرا واقعاً اگر نماینده را از حق صحبت کردن در مجلس شورای ملی محروم کنند مثل این است که یک قسمتی از ملت ایران را از حق مشروع دفاع از منافعشان محروم کرده باشند. در این ماده واحده که آقای کفیل وزارت جنگ به مجلس شورای ملی آورده‌اند دو موضوع است که تصور می‌کنم به یکی از آن دو موضوع توجه کامل نشده است زیرا در این ماده واحده از طرفی عده نفرات ارتش ایران را معین کرده‌اند یعنی نود هزار نفر قرار داده‌اند از طرف دیگر یک وام پانزده میلیون تومانی برای کمک به افسران ارتش خواسته‌اند و در حقیقت با تصویب این ماده واحده عده افراد ارتش ایران به نود هزار نفر تعیین می‌شود و این گو این که من نمی‌دانم نظر بخصوص بوده یا نه که نود هزار نفر را در ضمن یک ماده واحده مالی از مجلس شورای ملی بگذرانند ولی این در حقیقت یک بازی پارلمانی است که بی‌سابقه در اینجا نیست. در حقیقت این دو موضوع علیحده است یکی تعیین عده افراد ارتش ایران و یکی هم گرفتن وام برای مساعدت به افسران ارتش و این دو قسمت را حق بود از یکدیگر تفکیک می‌کردند. با تذکر این موضوع بنده می‌خواستم خدمت آقایان نمایندگان عرض کنم که اولاً این مبلغ ربطی به سربازان ارتش ندارد چون آقای کفیل وزارت جنگ در ضمن نطق پر حرارتی که پشت تربیون کردند همیشه در تمام عبارات‌شان افراد ارتش را به افسران چه جزء و چه کل و ارشد با هم مخلوط کردند بنده گمان می‌کنم ملت ایران افراد سربازان ارتش خودش را می‌پرستد. (صحیح است) و من که نماینده یک قسمت از ایران هستم بنده هم مثل ملت ایران افراد ارتش ایران را می‌پرستم اما ملت ایران افسران ارتش خودش را به دو قسمت می-کند یک قسمت افسران جزء و افسران ارشدی که پاکدامن هستند یک قسمت افسرانی نادرست که مخصوصاً عده‌شان در بین افسران ارشد یعنی از سرتیپ به بالا فراوان است و آنها کسانی هستند که مورد تنفر و انزجار واقعی ملت ایران هستند و آقای کفیل وزارت جنگ این دو دسته را مخلوط با هم از آماجگاه (برای این که مثل سربازها صحبت کرده باشیم) از آماجگاه و تیررس نمایندگان ملت ایران با تردستی و زرنگی غریبی رد کردند و من این قسمت را به ایشان تبریک می‌گویم اما باید این مطالب گفته شود که در بین افسران ارشد ارتش ایران عده زیادی هستند که اگر در ایران مجلس شورای ملی به وظیفه که ملت ایران بر عهده او گذاشته است علاقه نشان می‌داد و اگر در ایران یک محکمه ملی برای رسیدگی به حساب‌های بیست ساله عناصری که این مملکت را اداره می‌کردند تشکیل می‌شد آنها مثل سه روز پیش بالای دار دیده می‌شدند (صحیح است) وقتی که دستگاه حاکمه ما می‌خواهد آنهایی را که به ملت ایران خیانت کرده‌اند مجازات کند می‌گردد در بین آنهایی که به ملت ایران و استقلال ایران خیانت کرده‌اند یک پیچ و مهره کوچکی را یک کسی را که در وصیت‌نامه خودش نوشته من فقط تفنگ بودم فشنگ دیگری بود و متصدی این تیر خالی کردن دیگری بود آمر هم دیگری بود او را می‌برند به دار می‌کشند (تیمورتاش - هیچ بدکاری نکردند) اجازه بفرمایید…
نائب رئیس - ماده ۶۳ را آقایان تذکر داده‌اند رعایت شود.
دکتر کشاورز - بنده چون باید به آقایان مدلل کنم که چرا این تبصره را پیشنهاد کرده‌ام باید این مقدمات را عرض کنم وقتی که پیشنهاد می‌کنم که باید از گرفتن این فوق‌العاده و استفاده از این مبلغ افسران از سرهنگ به بالا محروم بشوند باید دلیل آن را بگویم منظورم این بود که درست است مجازات پزشک احمدی از نظر
جنایتی که در زندان قصر کرده بود واجب بود اما جنایتکارانی که به او دستور می-دادند که این عمال را اجرا کند آنها همه‌شان آزاد هستند جنایتکارانی که مستقیماً امر می‌کردند که آزادیخواهان را در زندان بکشند آنها در بیمارستان مجلس مثل یک پرنس پذیرایی می‌شوند حتی دیروز شنیدم ولی اطمینان ندارم که به یکی از آنها یعنی رکن‌الدین مختار اجازه حمل اسلحه داده شده است. به هر حال افسران ارتش ایران آنهایی که پاکدامن هستند آنهایی که تحصیل‌کرده هستند مورد تکریم و احترام ما هستند. اما یک عده زیادی از آنها هستند که در این مدت بیست سال ملت ایران را چاپیدند و بنده خیال می‌کنم این حساب صحیح و ساده است شما اشخاصی را که در ایران کار می‌کنند و مشاغل مهم دارند اینها را یکی یکی در نظر بگیرید و ثروت‌شان را رسیدگی کنید ببینید چقدر است بنده از خودم شروع می‌کنم یک طبیب متخصص و استاد دانشگاه هستم و با این که از زیر بوته هم بیرون نیامده‌ام بعد از ده سال طبابت در ایران فقط یک خانه آن هم با سی هزار تومان قرض بیشتر ندارم. چطور شده است که فلان سپهبد در ایران چهارصد تا کنتور برق در خانه‌های شخصی‌اش دارد؟ چطور شده فلان سرلشگر یک قسمت از خیابان فردوسی را توانسته است در عرض بیست سال بخرد و هکذا هکذا (دکتر رادمنش - حال پول قرض کنیم که به آنها بدهیم) بنابراین در عوض این پانزده میلیون که می‌خواهیم قرض کنیم و به یک عده افسران شرافت‌مندی که برای زندگانی‌شان معطل هستند بدهیم و ما با کمال طیب خاطر تصویب می‌کردیم بهتر بود که یک محکمه تشکیل بدهید و به حساب افسران ارشد ارتش ایران رسیدگی کنید و ثروت آنها را اگر واقعاً ثابت شد که از راه نامشروع به دست‌شان آمده است از دست‌شان بگیرید و با آن مبالغ که یقیناً از ۱۵ میلیون تومان بیشتر می‌شود هم ارتش ایران را اصلاح کنید و هم به آنهایی که پاکدامن هستند و در بین افسران ارشد ما هم هستند کمک بکنید. یک علت دیگر مخالفت من با دادن این پانزده میلیون تومان اعتبار و یا اقلاً (چون دستم بسته شده است و باید در قسمت پیشنهاد خودم صحبت کنم) مخالفت من با این که با افسران بالاتر از سرهنگ داده شود این است که مخصوصاً افسرانی که بالاتر از سرهنگ هستند بیش از دیگران در امور ارتش ما اخلال می‌کنند «بدهاشان البته» بنده اول گفتم یک عده خوب‌شان را ستایش می‌کنم و مورد تکریم و مورد احترام من هستند اما بدهاشان مخصوصاً در بین افسران ارشد هستند و بر عکس آن چیزی که شما گفتید در سیاست هم دخالت می‌کنند آقای کفیل وزرات جنگ شما بهتر از بنده می‌دانید که در سیاست دخالت می‌کنند مگر دخالت کردن در سیاست چیست؟ سیاست در لغت به معنی حکومت کردن است آیا افسران ارشد ما در حکومت دخالت نمی‌کنند؟ آیا افسران ارشد ما از یک حکومتی که الان سرکار است یا هر وقت سرکار است دفاع نمی-کنند؟ آیا در بین لشکرهای شما افسران شما نگفتند که بایستی ارتش مطیع وزیر جنگ و مطیع نخست وزیر باشد؟ پس دخالت در سیاست یعنی چه؟ یعنی اینها حمایت از نخست‌وزیری نکردند که یک نفر مستخدم خارجی به او می‌گوید که وقت آن رسیده است که دیگر ما دولتی در داخل دولت ایران نداشته باشیم… این خجالت دارد.
نائب رئیس - شما آقا از موضوع خارج می‌شوید اگر اجازه می‌فرمایید ماده ۶۳ خوانده شود.
دکتر کشاورز - اگر غیر از شما کسی این پشت نشسته بود شاید بنده این حرف را قبول می‌کردم ولی حالا می‌ترسم خدای نکرده بعضی‌ها بگویند که شما غرض-رانی می‌کنید.
نائب رئیس - بنده فقط طبق ماده ۶۳ تذکر می‌دهم که باید به اختصار در پیشنهاد خودتان صحبت کنید و بنده باید ماده نظامنامه را رعایت کنم.
دهستانی - آقای رئیس خواهش می‌کنم ماده ۶۳ را بفرمایید قرائت کنند.
دکتر کشاورز - لازم به قرائت نیست خود من می‌دانم. به هر حال من معتقدم وقتی که شما برای اعضا فرهنگ‌مان برای معلمین بدبخت و بیچاره‌مان که استادان دانشگاهش
در فقر و فاقه به سر می‌برند و اگر نگاه‌شان کنید نوکر یک سپهبد و سرلشکر و سرتیپ شما وضع زندگانیش بهتر از آنها است برای یک چنین اشخاصی یک زندگی راحتی تهیه نکردید و وقتی یک لایحه می‌آورید که پنج میلیون تومان برای هزار جور احتیاجات فرهنگی داده شود چند روز روی آن صحبت می‌شود ما حالا نباید این پانزده میلیون تومان را چشم بسته در اختیار وزارت جنگ بگذاریم که این پانزده میلیون تومان را صرف مقاصد این آقایان افسران ارشد که در وقایع شهریور و هم زرنگی و جربزه و وطن‌پرستی‌شان را دیدیم بکنیم. در خاتمه این پیشنهادم می‌خواستم از آقای کفیل وزارت جنگ استدعا کنم عوض این که دستور داده شود به ستاد ارتش که شما بگردید بین افسران که هر کس فلان روزنامه را می‌خواند به ما اطلاع بدهید عوض این که دستور داده شود از طرف ستاد ارتش که شما بایستی مراقبت کنید و توجه کنید و ببینید که کدام افسر است که به فلان روزنامه فلان اطلاع را داده یا این که فلان روزنامه و فلان روزنامه را برای شما می‌فرستیم که افسران و افراد شما بایستی این روزنامه‌ها را بخوانند (و الان مراسله‌اش حاضر است) عوض این که این کارها را بکنید سعی کنید که ارتش ایران را یک ارتش ملی و علاقه‌مند به استقلال مملکت و سیاست مملکت بار بیاورید. سعی کنید به این افراد بفهمانید که دمکراسی یعنی چه مشروطه یعنی چه آزادی یعنی چه حق یک فرد و حق اجتماع یعنی چه اگر یک روزی شما نتوانستید یک چنین ارتش ملی این طور علاقه‌مند واقعی به ملت ایران به مملکت ایران به ما نشان بدهید آن وقت عوض این پانزده میلیون تومان، صد و پنجاه میلیون تومان به اضافه هر چه شخصاً داریم در طبق اخلاص می‌گذاریم و به یک چنین ارتشی که علاقه‌مند به ملت ایران باشد می‌دهیم. (صحیح است).
کفیل وزارت جنگ - نماینده محترم آقای دکتر کشاورز اولاً به یک قسمت از عرایضی که روز قبل عرض کردم ایرادی داشتند که لازم است توضیح عرض کنم وقتی که بنده می‌گویم سرباز ایران مقصودم از کلمه سرباز به طور کلی است و به طور عموم است، در داخله ارتش هم معمول‌مان این است که به همه افراد ارتش سرباز می‌گوییم تمام افراد ارتش ایران سرباز هستند این سربازها بنابر وظایف و بنابر سازمان درجات مختلف دارند. بنابراین بنده تکرار می‌کنم و آنچه روز قبل راجع به سرباز گفته‌ام مقصودم افسران و گروهبانان و سربازانی است که هست برای این کار هم دلایل دارم بنده بسیار خوشوقتم که آقای دکتر فرمودند که ارتش ایران از حیث سرباز مورد تکریم و تعظیم ملت ایران است. (دکتر کشاورز - صحیح است تردید نیست) از حیث افسران هم بنده این طور استنباط کردم که فرمودند افسران هم یک دسته هستند که مورد تکریم و مورد احترام هستند. (صحیح است) بعد فرمودند در بین این عده که نود هزار نفر مجموعش است تعدادی هم هستند که اینها به وظایف خود عمل نکرده‌اند و مورد انزاجار هستند و فرمودند که بایستی محاکمه شوند و مجازات شوند. (صحیح است) بنده در این مورد یک عرضی دارم که باید امروز به عرض آقایان برسانم بنده تصور می‌کنم که حکومت دمکراسی که ما امروز افتخار داریم که این حکومت را داریم و پا بست این حکومت هستیم و برای این دمکراسی شهید داده‌ایم و جان داده‌ایم آن را باید محترم بداریم یکی از اصولی که در حکومت دمکراسی بایستی مورد توجه قرار بگیرید. احترام قانون است اگر واقعاً ما در تمام مراحل و شئون در تمام ادارات و وزارتخانه‌ها جز قانون و جز احترام به قانون کاری نداشته باشیم مسلماً بسیاری از بدبختی‌های ما دوا می‌شود مقصودم از این عرض چیست؟ مقصودم از این عرض این است که یک قانونی به بنده درجه سرتیپی داده است تا موقعی که یک قانون دیگری درجه سرتیپی بنده را از من نگیرد بنده محترم هستم. (صحیح است) احتراز می‌کنم از این که بنده که امروز کفیل وزارت جنگ هستم بنشینم و بگویم او بد کرد او خوب کرد او را باید محاکمه کرد آقایان این کار غلط است این کار به عقیده بنده برخلاف اصول دمکراسی است افسران ارتش به طور کلی اگر بیاییم واقعاً مطالعه کنیم به این ارتش خدمت
کرده‌اند بنده‌ای که امروز افتخار دارم سرتیپ هستم یک روزی هم ستوان دوم بودم ستوان یکم بودم افسر جزء بودم افسر ارشد بودم پس اگر ما بگوییم که افسران جزء یا افسران ارتش به این مملکت خدمت کرده و می‌کنند و خواهند کرد همین امرای ما هم یک روزی افسر جزء بودند و مسلماً به این مملکت خدمت کرده‌اند. (دکتر کشاورز - اغلبشان به جیبشان خدمت کرده‌اند) بنده در این مورد فقط عرضم این است که ما یک مقرراتی را باید در یک مقامات رسمی رعایت کنیم اینجا یک نکته را به طور جمله معترضه عرض می‌کنم آن روز نماینده محترم فرمودند که ارتش ما روحیه ندارد روحیه یک چیزی نیست که مسئولین امور ارتش بروند بخرند و وارد کنند و به دست زیر دست بسپارند و بگویند سرباز، افسر این روحیه را بگیر این طور نیست روحیه ایجاد می‌شود در نتیجه مجموعه اوضاع و احوال یک طبقه‌ای وقتی که ما یک طبقه‌ای را هر روز در مقامات رسمی و در مقامات مقدس این کشور مورد حمله قرار دادیم مورد تعرض قرار دادیم چه روحیه‌ای دیگر از آنها انتظار داریم؟ بنده یک نکته‌ای را که اطلاع دارم موظف هستم به عرض آقایان برسانم افسران جزء داریم افسران ارشد داریم که الان در گوشه و کنار این کشور مشغول خدمتگزاری به این کشور هستند با نهایت پاکی و این اطلاعات را می‌بینند روزنامه-ها را می‌خوانند این مطالب را می‌شنوند مأیوس می‌شوند مگر روحیه دیگر برای آنها ایجاد می‌شود؟ (دکتر کشاورز - مأیوس هستند) به عقیده بنده بایستی آمد و تحقیق کرد اگر کسی تقصیر کرده است مطابق اصول و قوانین باید او را مجازات کرد و اشد مجازات کرد. (دکتر کشاورز - نمی‌کنید) ولی مطلب را به طور عموم که هر دفعه که صحبت ارتش می‌شود هر دفعه که صحبت افسر می‌شود به طور عموم با آنها ما این طور معامله کنیم به نظر بنده این خوب نیست. (دکتر کشاورز - بنده که عموم را نگفتم) همین حرف‌ها در روحیه افسران بسیار تأثیر می‌کند. (دکتر کشاورز - پس حرف نزنیم) چرا حرف بزنید مانعی هم نیست و بنده هم با کمال میل حاضرم یعنی حاضرم که مجبورم حاضر باشم و این طور صحیح می‌دانم که برسیم و رسیدگی کنیم و محاکمه کنیم و مجازات هم بکنیم ولی تقصیر دیگران را به گردن دیگران نگذارید مطلبی که فرمودند که به این دلایل این نظریان را دارند بالاخره منجر می‌شود به این که به موجب پیشنهادی که فرمودند این اضافه حقوق را به یک طبقه خاصی ندهیم این برخلاف همان قانونی است که از مجلس شورای ملی گذشته است وقتی که قانون از مجلس شورای ملی گذشته است که این اضافه حقوق به تمام مستخدمین کشور در هر درجه و مقامی که هستند داده شود. بنابراین دیگر ما نمی‌توانیم بیاییم اینجا و تبعیض کنیم و بگوییم تا این درجه بدهیم و تا آن درجه ندهیم به خصوص که فرمودند شاید بین آن درجاتی که می‌فرمایند داده نشود باز اشخاص خدمتگذار و پاک وجود دارد و نبایستی نسبت به آنها این اضافه حقوق داده نشود. بنابراین بنده تصور می‌کنم که بایستی آقایان اجازه بفرمایند این اضافه حقوق داده شود و این اضافه حقوق هم اشتباه نشود مال امروز نیست ما این لایحه را امروز برای این نیاوردیم که یک اضافه حقوقی به افسران بدهیم این همان اضافه حقوقی است که سال قبل اجازه پرداخت آن داده شده و امروز به موجب این لایحه دیگر نمی‌خواهیم اضافه حقوق به کسی بدهیم. (دکتر رادمنش - بدون اجازه پرداخته‌اید) و این لایحه مربوط به اعتبار همان اضافه حقوق است.
نائب رئیس - آقایان طوسی و جمال امامی اجازه خواسته‌اند ولی چون عضو کمیسیون نیستند نمی‌توانند صحبت کنند.
هاشمی - اجازه می‌فرمایید بنده عضو کمیسیون هستم.
مهندس فریور - این لایحه مربوط به کمیسیون بودجه است و جنابعالی عضو کمیسیون بودجه نیستید.
هاشمی - لایحه مربوط به وزارت جنگ است و بنده هم عضو کمیسیون نظام هستم عرض کنم تصور می‌کنم همان قدر که آقای دکتر در علم طب متخصص هستند و اطلاع دارند بنده هم در ادبیات و مبحث مذاکرات اطلاع دارم و می‌توانم ادعا کنم که در این قسمت می‌توان درس بدهم. عرض کنم تمام این مذاکرات و فرمایشات آقا به هیچ وجه مربوط به این
لایحه نبود در پیشنهاداتی که مربوط به همان لایحه است مطابق نظامنامه پیشنهاد دهنده می‌تواند توضیح مختصری بدهد و بعد هم مجلس رأی بدهد و الا اگر به این منوال بگذرد هیچ وقت در مجلس قانونی نمی‌گذرد (صحیح است) صریح نظامنامه است پیشنهادی که داده می‌شود برای توضیح آن مطالبی که در ضمن نوشتن آن مطالب را نمی‌شود ذکر کرد وکیل بلند می‌شود و توضیحات خودش را شفاهاً می-گوید و بعد هم رأی گرفته می‌شود یا قبول می‌شود یا رد می‌شود ولی این مطالبی که در اینجا گفته می‌شود هیچ ربطی به لایحه که مطرح است ندارد بنده هم از کسانی هستم که می‌توانم بگویم چیزی ندارم ولی اگر هم ندارم از آن اشخاصی هستم که معتقدم تمام بی‌خانمان‌های ایران را باید خانه‌دار کرد نه خانه خانه‌دارها را هم ازشان گرفت مالاینقطع جز بدبینی به هم جز انتسابات بی‌موضوع و اتهام به یکدیگر کاری نداریم آقا اینها قانون می‌خواهد مگر ما چند تا آدم بد داریم ده تا، بیست تا، سی تا اینها را باید البته مجازات کرد ولی ما که دامن پاکی در این کشور باقی نگذاشته‌ایم از صبح تا شام به جان هم افتاده‌ایم هی می‌گوییم این دزد است آن دزد است.(دکتر کشاورز - هستند که می‌گوییم) اگر واقعاً چهار نفر دزد هستند قانون هست بگیرید آنها را مجازات کنید ولی با این حرف‌ها که نمی‌شود شما یک نفر را که مورد قبول همه باشد پیدا کنید. می‌گویید این یکی درست است همان درست را هم یکی بلند می‌شود می‌گوید خیر این هم نادرست است بالاخره این اخلاق ما را به طرف نیستی می‌کشاند به متون تاریخ مراجعه کنید این روش اخلاقی در هر عصر موجب انحطاط و ویرانی هر کشوری شده است. (دکتر رادمنش - این طور نیست انتقاد دلیل رشد سیاسی است) رشد سیاسی هم همیشه در اکثریت خوب پیدا می‌شود اگر اکثریت خوب بود، اکثریت حاکمه خوب پیدا می‌شود آن وقت اگر عده‌ای در آن جامعه خوب نبودند مجازات می‌کند نه این که ما همه را ملوث کنیم و یکی را بعد از دیگری بیندازیم دور. عرایض بنده هم متأسفانه خارج از موضوع است فقط عرض بنده این است پیشنهادی که می‌شود در اطراف آن مذاکره مختصری بشود بعد رأی گرفته شود.
نائب رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای دکتر کشاورز آقایان موافقین قیام فرمایند.(عده کمتری برخاستند) تصویب نشد (دکتر کشاورز - هیچ وقت این پیشنهاد تصویب نمی‌شود) پیشنهاد آقای امیرتیمور قرائت می‌شود:
ماده واحده به طریق ذیل پیشنهاد می‌شود:
ماده واحده - دولت مجاز است مبلغ یک صد و پنجاه میلیون ریال برای پرداخت اضافات ارتش از بانک ملی استقراض و از محل صرفه‌جویی بودجه ۱۳۲۳ وزارت جنگ پرداخت کند.
نائب رئیس - آقای امیر تیمور
امیرتیمور- موقعی که این لایحه در کمیسیون بودجه مطرح بود متأسفانه بنده نتوانستم در کمیسیون حاضر شوم و چون در مباحثات شرکت نکردم به این جهت این پیشنهاد را دادم که حالا توضیحات مختصری بدهم و جواب بدهند که شاید اقناع بشود. اولاً معلوم نفرموده‌اند که این وجهی که باید داده شود به چه نسبت بین افراد ارتش و کارمندان ارتش تقسیم می‌شود زیرا کارمندان ارتش با سایر وزارتخانه-ها و مستخدمین دولت یک تفاوتی دارند مثلاً ما یک اضافاتی را که برای مستخدمین دولت و برای وزارتخانه‌ها تصویب می‌کنیم و اجاره می‌دهیم به آنها پرداخت شود به یک نسبتی بین تمام مستخدمین پرداخت می‌شود اعم از مستخدمین جزء یا درجه‌دار یا مستخدم رتبه یا کنتراتی و قس علی‌هذا ولی افراد ارتش با وزارتخانه‌های دیگر دو فرق دارند قسمتی که افراد هستند، سرباز وظیفه هستند سرباز وظیفه را آنچه که ما اطلاع داریم فقط هفت قران و ده شاهی به آنها داده می‌شود و بیشتر از آن داده نمی‌شود و متأسفانه یک قسمتی را هم لازم است به آقای سرتیپ عرض کنم. (اگر آقای سرتیپ تکذیب نفرمایند) که همان هفت قران و ده شاهی را هم اغلب آقایان افسران بالا دست آنها از دست آنها بیرون می‌آورند و نمی‌دهند. در گذشته مرسوم این
بوده است و اگر تکذیب کنند بنده هم مراتب دیگر را به عرضشان خواهم رسانید که قابل تکذیب نباشد. پس به افراد ارتش از این اعتبار چیزی داده نمی‌شود و این اعتبار برای درجه‌دارها خواهد بود بنده خواستم ببینم که عده آنها را کمیسیون بودجه حساب کرده است؟ و بعد هم به چه نسبت به آنها داده می‌شود این هم که نوشته است در سال جاری به افسران ارتش پرداخته شود اگر همین طور مجلس شورای ملی تصویب کند عطف به ماسبق می‌شود. و این شامل ۶ ماه گذشته از سال جاری هم می‌شود. در صورتی که برای سال جاری اگر حالا پرداخت کنیم چطور از اول سال پرداخته‌اند؟ بنده می‌پرسم پرداخته‌اند یا نپرداخته‌اند؟ اگر پرداخته-اند از چه محلی و مجوز قانونی‌شان چه بوده است؟ و اگر هم نپرداخته‌اند باید اینجا تشریح شود که از این به بعد به چه نسبت به آنها پرداخت ¬می‌شود و این که نوشته شده است. در شش ماه سال جاری پس آن اضافه را پرداخت کرده‌اند و این چون مجوز قانونی و صورت قانونی نداشته برخلاف قانون بوده است و برخلاف قانون عمل شده است، البته حالا به این وسیله می‌خواهند خلاف آن قانون را ترمیم بکنند، موضوع دیگری که مورد توجه بنده است و تصور می‌کنم که ربطی به این لایحه نداشته باشد تعداد نفرات ارتش است که در اینجا ذکر کرده‌اند این لایحه را آورده‌اند که یک فوق‌العاده به افسران ارتش بپردازند. این ربطی به تعداد نفرات ندارد و میان دعوی نرخ معین کردن است و علاوه از تذکرات آقای سرتیپ در جلسه قبل هم این طور استنباط می‌شد که تعداد نفرات ارتش شاید از پنجاه هزار نفر هم امروز تجاوز نکند و اگر این عده را ما به بودجه حالا که نگاه کنیم در سال گذشته شاید یک صد و ده میلیون تومان برای وزارت جنگ در بودجه مملکت تخصیص داده شده است. در صورتی که تعداد افراد به پنجاه هزار نفر هم بالغ نمی‌شود و حالا اگر اینجا ما این عده را تصدیق کنیم فردا دوباره دولت به همین نسبت برای بودجه آنها تقاضاهایی می‌کند که چون عده ارتش ما بالغ بر ۹۰ هزار نفر است بودجه ما هم از یک صد و ده میلیون ریال به دویست میلیون ریال بالغ خواهد شد و این موضوع به عقیده بنده جایش اینجا نیست و مربوط به یک لایحه دیگر است و حالا از فرصت استفاده می‌کنم و یک نکته دیگر را هم که لازم است به استحضار آقای سرتیپ هدایت می‌رسانم و اطلاع دارم که در سال گذشته اعلیحضرت همایونی امر و مقرر فرمودند که امور ارتش و کلیه اموری که مربوط به ارتش است و در تحت نظر وزیر جنگ نبوده و در تحت‌نظر وزیر جنگ باشد و این امریه را در موقعی که آقای سپبهد احمدی وزیر جنگ بودند صادر فرمودند. که کلیه امور ارتش از نظر وزیر جنگ خواهد گذشت از قرار که بنده می‌شنوم باز هم ستاد ارتش احکامی که صادر می-کند مستند می‌کند به فرمان اعلیحضرت همایونی و بنده خواستم عرض کنم که آن امری که پارسال شده است در آن امریه تغییری داده شده است در آن تردیدی پیدا شده است؟ و اگر تغییر و تردیدی پیدا نشده است این رویه ستاد ارتش برای چیست؟
مخبر - سه موضوعی که فرمودند و توضیح خواستند علتش این بود که در جلسه کمیسیون بودجه حضور نداشتند اولاً در قسمت اول فرمودند که این اضافات به چه نسبت تقسیم می‌شود به همان تناسبی که آن اضافات بسیار قسمت‌ها و مستخدمین کشوری پرداخته شده بنده عرض می‌کنم که به اشخاص درجه‌دار صدی ۸۰ داده می‌شود و به همان نسبت تقسیم می‌شود، قسمت دوم که فرمودید راجع به این که چه شده است از اول سال تا به حال پرداخته شده همین طور که فرمودید پرداخته شده حالا مستند ایشان چه بوده مستند ایشان یکی موافقت وزارت دارایی بوده و یکی هم ماده ۴ بودجه پیشنهادی وزارت جنگ که شاید در لایحه تقدیمی وزارت جنگ ملاحظه فرموده باشند در آن ماده این را پیشنهاد کرده است در ماده ۴ می‌نویسد: که اعتبارات را از یک فصلی به فصل دیگری می‌توانند انتقال بدهند و همان قسمتی که به سایر وزارتخانه‌ها از اول سال تا به حال داده شده است و استفاده کرده‌اند در وزارت جنگ هم همین طور پرداخته شده و حالا تصدیق بفرمایید که به آنها هم باید داده شود زیرا که این
افسران چکمه جفتی صد تومان باید بگیرند لباس بخرند و نمی‌شود این اضافات را به آنها نداد تعجب این است که این مذاکراتی را که ما در اطراف این ۱۵ میلیون می‌کنیم برای وزارت جنگ نمی‌دانم برای چیست؟ این همان اضافاتی است که به تمام وزارتخانه‌ها و به تمام ادارات داده‌ایم و استدعا ¬می‌کنیم حالا چون در اول سال اتفاقاً محلی پیدا نشد وزارت دارایی موافقت نکرد که بدهند بعد وزارت دارایی موافقت کرده است که این ۱۵ میلیون به این نحو پرداخته شود و همان طور که آقایان ملاحظه فرمودند این از اعتبار صرفه‌جویی سال گذشته وزارت جنگ و کل کشور این قرضه پرداخته می‌شود و سال آینده هم می‌رود توی بودجه مثل سایر اقلام و پرداخت می‌شود.
امیر تیمور- پس با پیشنهاد موافقت ندارید؟
مخبر- خیر خودتان هم موافقت ندارید
کفیل وزارت جنگ (سرتیپ هدایت) - آن قسمتی که راجع به قرضه پیشنهادی بود گمان می‌کنم توضیح داده شد و همان طور که توضیح داده شد به این اضافه حقوق را مطابق قانون مصوبه به کلیه کارمندان، گروهبانان، استواران و افسرانی بدهیم که مشمول این قانون هستند به همان نسبتی که قانون گذشته است و از اول سال هم همان طور که عرض شد پرداخت شده است پس نسبت به این دو موضوع توضیح عرض شد بنابراین بنده از این حیث دیگر عرضی ندارم ولی چون مطالب دیگری هم فرمودند که مربوط است به ارتش این است که بنده می‌خواهم دوباره توضیح عرض کنم. راجع به موضوع تعداد فرمودند که چرا ذکر شده و این دلیل خواهد شد که بعداً بگویند بودجه کم داریم. ما در بودجه‌ای که در اول سال تقدیم مجلس شورای ملی کرده‌ایم در آنجا تعداد نود هزار نفر را تصریح کرده‌ایم چون مسلماً در موقع تصویب بودجه بایستی تصریح شود که این بودجه برای چند هزار نفر سرباز و افسر است و آنها را قبلاً در نظر گرفته بودیم ولی چون هنوز بودجه نیامده بود و برای این که نمایندگان مجلس شورای ملی بدانند این لایحه که آمد لازم بود معلوم شد این برای چه تعداد ارتشی است بنابراین عرض شد که ارتش امسال عده‌اش این خواهد بود و بنده هم اطمینان می‌دهم به این ۱۵ میلیون که حساب شده است و در وزارت دارایی رسیدگی شده ما بیش از این احتیاج به بودجه نخواهیم داشت و تمام مخارج ما تا آخر سال تأمین می‌شود ولی این موضوع دیگری که فرمودند راجع به ستاد ارتش بنده از موقع استفاده می‌کنم چون در اطراف این موضوع شاید زیاد صحبت می‌شود و در روزنامه‌ها هم نوشته می‌شود لذا لازم است برای این مطلب یک مرتبه توضیح داده شود. این ستاد ارتش را که ما اختراع نکرده‌ایم ستاد ارتش در تمام ارتش‌های دنیا وجود دارد علتش چیست؟ علتش این است که وزارت جنگ به طور کلی وقتی صحبت می‌کنیم وزارت جنگ در تمام کشورهای دنیا دارای دو وظیفه است یک وظیفه را می‌گویند اداره کردن واحدهای ارتش و وظیفه دوم را می‌گویند اداره کردن واحدهای ارتش و وظیفه دوم را می‌گویند اداره کردن وزارت جنگ این را اگر تفکیک کنیم در واقع وزارت جنگ باید دارای دو عامل باشد که یک عامل به کارهای فنی و بنگاه‌های ارتش رسیدگی کند و یک عامل دیگر به کار بودجه و حکومتی به همین جهت هم هست که در تمام ارتش‌های دنیا یک عاملی در وزارت جنگ ایجاد کرده‌اند که ما آن را ستاد ارتش می-گوییم که عامل فنی وزارت جنگ است به همین دلیل هم هست که در تمام کشورها بعد از ایجاد این عامل فنی و دستگاهی که تهیه شده ممکن است وزیر جنگ غیرنظامی باشد و اگر وزیر جنگ غیر نظامی باشد یک عامل نظامی وجود دارد که کارهای فنی را حل می‌کند.(صحیح است) این عامل امروز وجود دارد اما راجع به ارتباط این عامل با وزارت جنگ و موضوع فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاه ستاد ارتش جزو وزارت جنگ است و یکی از ادارات تابعه وزارت جنگ به شمار می‌رود از این حیث هم هیچ اشکالی وجود ندارد و شاید مدتی است که این اشکال هم به خودی خود مرتفع شده است لذا از این حیث وزارت جنگ هیچ اشکالی ندارد و بنده این را اطمینان می‌دهم و صراحتاً به عرض آقایان نمایندگان محترم می‌رسانم که کلیه کارهای ارتش و ادارات ارتش و ستاد ارتش باید
به وزیر جنگ پیشنهاد بشود و وزیر جنگ باید آن را تصویب بکند و مسئولیت آن را عهده‌دار شود. (صحیح است) قانون صریح است و در این مورد صراحت دارد که وزیر جنگ مسئول امور وزارت جنگ است و در مقابل مجلس و در مقابل ملت مسئول است ولی قانون اساسی ما به طور صراحت ذکر کرده است که کلیه انتصابات عزل امتیاز ترفیع از طرف دیگر قانون نظام وظیفه بعضی مواد دارد قانون دادرسی ارتش بعضی مواد دارد که تمام این قوانین علاوه بر قانون اساسی به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است و این قوانین مملکت وظایف وزارت جنگ را در مقابل مجلس و پادشاه معلوم کرده است و به همین دلیل هم وزیر جنگ با کمال افتخار به عرض آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی می‌رسد که ما آن قوانین را کاملاً گذاشته‌ایم جلو و اجرا می‌کنیم بنابراین وزارت جنگ از نظر قبول مسئولیت پس از موافقت بایستی که گزارشی را که در قوانین مصرح است به شرف عرض اعلیحضرت همایونی برساند و ما مسلماً این قوانین را همیشه محترم می‌شماریم.
امیر تیمور - چون آقای فاطمی خواهش کردند مسترد می‌دارم.
نائب رئیس - پیشنهاد آقای فیروزآبادی قرائت می‌شود بنده پیشنهاد می‌کنم که ۵۰ میلیون ریال جهت اضافات حقوق کافی باشد. (خنده نمایندگان)
فیروز آبادی - بنده غرضم از ۵۰ میلیون پیشنهاد کردن نه پرداخت ۵۰ میلیون بود بلکه به عقیده بنده هیچ اضافه‌ای نباید بدهیم دولت تقریباً یک سوم عایداتش را صرف قشون می‌کند ما که با کسی جنگ نداریم ما فقط این را برای اصلاحات داخلی می‌خواهیم ما احتیاجات زیاد داریم البته این پول را هم که از بانک ملی باید قرض کرد وقتی که قرض کنیم از کجا باید بدهیم، مملکت اصلاحات مگر نمی‌خواهد مگر این کارهایی که نصفه نصفه مانده است نباید تمام کرد، این سدبندی‌ها را نباید تمام کرد، معادن را نباید استخراج کرد؟ هر پولی که هست می‌گویید قسمت کنیم این که نمی‌شود ما باید یک فکری برای آینده مملکت‌مان بکنیم، باید یک کارهایی را انجام بدهیم، چهار تا کارخانه ایجاد کنیم. این کارخانه‌هایی که دیگری ساخته است و همه بهش بد می‌گوییم اینها را نمی‌توانیم اداره کنیم، این کارخانه-های حریربافی و چیت‌سازی همه بی‌فایده و معوق مانده است و حالا تند تند اضافه خرج می‌دهیم، آخر آقا فکر کنید باید عقاب ما هم در این مملکت زندگی کنند باید اینها را در نظر بگیرند اگر به این ترتیب بخواهد مجلس یک جا یک میلیون اضافه بدهد جای دیگر ۱۵ میلیون اضافه بدهد جای دیگر یک مبلغ دیگر اضافه بدهد دیگر برای این مملکت چی باقی می‌ماند؟ قرض‌تان را از کجا می‌دهید؟ و از کجا می-آورید؟ یک فکری بکنید اگر بودجه‌ای می‌آید اگر دیدیم که به صلاح مملکت است رأی بدهیم و اگر دیدیم به صلاح مملکت نیست رأی ندهیم فکری به خوش آمد و خوش نیامد دیگری نباید بکنیم این است که بنده مخالفت کردم با این ۱۵ میلیون.
نمایندگان - عده کافی نیست.
نائب رئیس - متأسفانه آقایان توقف نمی‌کنند در مجلس جای تأسف است که آقایان باقی نمی‌ماند و دائماً باید خواهش بکنیم که بیرون تشریف نبرند در صورتی که آقایان وظیفه دارند که باید بمانند اینجا (اردلان - اسامی آقایان را بفرمایید قرائت کنند) پیشنهاد آقای کام بخش قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم: ۱- سازمان‌های اضافی لشگرها و همچنین حقوق امرایی که محل شغلی در سازمان ارتش ندارند حذف شود
۲- به جای گماشته برای افسران جزء اضافاتی در نظر بگیرند و داشتن گماشته را ممنوع کنند.
کامبخش - من نمی‌خواهم امروز این موضوع را عرض کنم که چند جلسه قبل عرایضی کردم در اینجا و آقای کفیل وزارت جنگ خیلی ماهرانه ببخشید سفسطه فرمودند و مطالبی را که بنده عرض کرده بودم به شکل دیگری جلوه دادند و در اطراف این موضوع چیزی نخواستم بگویم و ضمناً این را هم می‌خواستم بگویم که در روزنامه اطلاعات
متأسفانه عرایض بنده چند سطری نوشته شده بود و به عبارت دیگر لااله را نوشته بودند و الا الله را ننوشته بودند و کفر شده بود ولی آنچه که مطالب ایشان بود تمام آن را با خصوصیات و جزئیات نوشته بودند این را نمی‌خواستم اینجا عرض کنم اما چون نسبت به عرایض جلسه گذشته بنده یک موضوعی فرمودند که بنده عرض کردم ارتش ما روحیه ندارد ولی در عین حال این موضوع نباید گفته شود و این طور هم نیست و فرمودند که روحیه عبارت است از مجموعه اوضاع و احوال ارتش این را می‌خواستم عرض کنم که فعلاً مجموعه اوضاع و احوال افراد ارتش ما عبارت از این شده است که نبایستی بدانند که برای چه به ارتش آمده‌اند. ملت یعنی چه دولت یعنی چه مملکت یعنی چه برای چه مبارزه می‌کنند اینها نباید گفته شود، اگر گفته شود کفر است بالاخره این مجموعه اوضاع و احوال ارتش ما است و در وزارت جنگ اوضاع ارتش ما فعلاً روی همان زمینهای است که در بیست سال گذشته بود. یعنی بیست سال به ما گفتند که روحیه ارتش ما فوق‌العاده قوی است اوضاع و احوال ارتش ما فوق‌العاده خوب است و ما را خواب کردند که نتیجه‌اش را دیدیم. مقصود عرض بنده این بود که طرز تعلیم و تربیت را در ارتش طوری بکنیم که دیگر آن وضعیت نباشد که بیست سال بود و گفتند نوشتند و نتیجه‌اش را هم دیدیم این بود منظور بنده که عرض کردم یکی هم اوضاع و احوالی که فعلاً موجود است عبارت از این است که یک قسمت زیادی و هنگفتی پول که الان می‌خواهند بدهند برای اضافات افسران قسمت زیادش تخصیص داده شده است به رکن دوم ستاد ارتش برای جاسوسی عده افسران و برای یاد دادن جاسوسی به افسران و این پیشنهاد فعلی بنده دو قسمت است که پیشنهاد کردم و اصراری هم ندارم برای آن که به شکل ماده الحاقیه یا به شکل تبصره ملحق به این ماده شود برای این که این موضوعات را اجرا کنند تذکرش هم کافی است و اگر چنانچه حسن نیت در کار نباشد هزار قانون مشعشعی هم بیاوریم فایده ندارد و اجرا نخواهد شد. دو پیشنهاد بنده یکی این است که سازمان‌های اضافی لشگرها و همچنین حقوق امرایی که محل معینی در ارتش ندارند حذف شود و این سازمان اضافی لشگرها را بنده آن دفعه صورتش را در اینجا خواندم من اینجا حساب کردم و عرض کردم که سازمان اضافی لشگرها را صرف آن قسمت‌هایی که عرض کردم بکنند و آن قسمت‌هایی که عبارت از دادرسی - اصلاح نژاد و غیره است حذف شود و مبلغی که درحدود ۶۷۷۶۰۰۰ ریال و خورده‌ای ریال برای سازمان اضافی لشگرها داده می-شود و همچنین حقوق امرایی که هیچ محلی در ارتش ندارند اینها را حذف کنند. آن وقت البته ما می‌توانیم امیدوار باشیم که یک قسمت زیادی از این پانزده میلیون را می‌توانیم از بودجه خود ارتش تأمین کنیم این یکی و یک پیشنهاد دیگر من این بود که به جای گماشته برای افسران جزء اضافاتی در نظر بگیرند و داشتن گماشته را ممنوع کنند و همچنین بنده عرض کردم منظورم این نیست که این پیشنهاد به شکل ماده الحاقیه بشود تذکرش هم کافی است ولی فکر می‌کنم که در ارتش ما یک لشگر تمام گماشته است، شاید ۱۵ الی ۱۶ هزار نفر گماشته در درب منزل افسران هستند، افسران ارشد و امرا ۵ نفر ۶ نفر گماشته دارند و اگر میل داشته باشند ده تا و افسران جزء هر یک یک نفر یا دو نفر گماشته دارند در هر حال یک لشگر تمام گماشته داریم حالا اگر چنانچه منظور کرده بودم که پولی اضافه شود به افسران جزء ممکن بود که تصور بشود که من پیشنهاد خرج کرده‌ام و این طور پیشنهاد کردم که گماشته ممنوع شود و اگر گماشتگان بیایند جزو صف در این صورت ما یک لشگر اضافه در صف خواهیم داشت و این خودش یک صرفه‌جویی زیادی است و از این صرفه‌جویی به حقوق افسران جزء که محتاج به داشتن گماشته هستند به حقوق آنها چیزی اضافه شود این پیشنهاد خوبی است و یک قسمتی هم می‌ماند که صرفه‌جویی می‌شود و از همه اینها گذشته این موضوع گماشته اساساً به عقیده بنده یک توهینی است که به ملت ایران وارد است. ما دارای قانون نظام وظیفه هستیم یعنی تمام طبقات ملت باید بیایند
زیر پرچم آنهایی که البته مشمول هستند و خدمت سربازی را انجام بدهند حالا چرا می‌گویم که یک عده معینی را آورده‌اند به زیر پرچم برای این است که هر کسی که پول نداشته است و یا نتوانسته است از خود دفاع کند آنها را آورده‌اند و هر کسی که توانسته است پول خرج کند و خودش را معاف کند معاف کرده است و چه است این را کاری ندارم. امیدوارم که در آتیه این جور نباشد حالا آیا این سازمان قادر باشد که این اشتباه را اصلاح بکند یا نکند کاری به آن ندارم ولی من معتقدم که قادر نیست ولی در هر صورت ما امیدواریم که این طور باشد اما این فرق نمی‌کند پولدار یا غیر پولدار فرق نمی‌کند هر کس از هر جایی که می‌آید و هر که باشد به ارتش وقتی می‌آیند تمام آنها افراد ملت ایران هستند. تمام آنها از نظر ما یکسانند حالا اگر چنانچه دیگران به آنها یکسان نگاه نمی‌کنند در نظر ما یکسان هستند و ما نمی‌توانیم ببینیم که اینها به عنوان گماشته به عنوان نوکر درب خانه این و آن باشند. پس بنابراین تقاضا می‌کنم که این موضوع را در نظر بگیرند و موضوع دیگری را که برای تذکر عرض می‌کنم این است که اگر چنانچه بتوانیم سازمان دانشکده افسری خودمان را مطابق احتیاجات داخلی خودمان بکنیم من تصور می‌کنم که در اینجا بتوانیم مبالغ زیادی را صرفه‌جویی کنیم به این عبارت که ارتش ما را که صورت داده‌اند ۹۰ هزار نفر خواهند بود. این ۹۰ هزار نفر طبق قوانین نظامی تصور می‌کنم که بیشتر از ۴ الی ۵ هزار نفر افسر لازم نداشته باشد.(کفیل وزارت جنگ - این طور نیست) یک قدری بیشتر ولی الان ما در حدود ۸ هزار نفر افسر داریم (کفیل وزارت جنگ - ۶ هزار نفر) در هر صورت به عوض این که ما این عده افسر را برای ارتش کافی بدانیم بایستی فکر کنیم که برای این که عده هر سال برای کسری عده افسران بخواهیم و تربیت کنیم آن سازمانی که داشته‌ایم البته به عقیده بنده برای آن زمان بیست ساله داده شده بود و برای ۶ هزار نفر و برای هر سال تعیین شده بود. آن سازمان یک قسمتش اضافی است و ما کاری که می‌کنیم عبارت از این است که در باغ سبزی به جوانان تحصیل‌کرده نشان می‌دهیم اینها تصور می‌کنند وقتی که دوره دانشکده افسری را دیدند و از آنجا بیرون بیایند می‌توانند به این مملکت خدمت کنند و زندگانی‌شان هم تأمین خواهد شد یک فکرهایی می‌کنند و بدواً یک در باغ سبزی هم نشان می-دهیم و وارد می‌شوند و بعد ما نمی‌توانیم زندگی آنها را تأمین کنیم و آنچه را که برای زندگی یک فرد لازم است نمی‌توانیم بدهیم و آنهایی که اشخاص پاکی بوده-اند مجبور می‌شوند دزدی کنند و اگر چنانچه ما این کار را بکنیم و در حدود آنچه که لازم داریم بگیریم به مراتب بهتر است. اینها مطالبی است که می‌خواستم عرض کنم ولی از آقای کفیل وزارت جنگ مخصوصاً تقاضا دارم که در این موارد تابع احساسات نشوند و این موضوعات را کاملاً در نظر بگیرند به عقیده من این عرایضی را که کردم مفید بوده چون بنده تصور می‌کنم که اگر یک شخصی زمام امور حساس یک ممکلت را در دست بگیرد اگر آن شخص بخواهد تابع احساسات بشود ممکن است خیلی خبط‌ها و خیلی خطاها بکند و آن احساسات ممکن است چشم او را نسبت به حقایق ببندند و حقایق و جزئیات را نبیند.
روحی - بنده اخطار نظامنامه دارم.
نائب رئیس - بفرمایید
روحی - عرض می‌کنم چون آقای کامبخش حرف می‌زدند بنده با احترام ایشان نخواستم عرض کنم اما آقا نظامنامه را رعایت نمی‌کنند ماده ۶۳ می‌گوید: که در پیشنهاد مختصر باید صحبت شود و آقا چون این قسمت را رعایت نکرده‌اند خواستم این را عرض کنم.
نائب رئیس - ماده ۶۳ همان طوری که فرمودند باید رعایت شود و این وظیفه همه آقایان است (صحیح است) چون ماده ۶۳ همان طوری است که آقا فرمودند ولی اجرای مواد نظامنامه با هیئت رئیسه مجلس است (صحیح است) ولی در یک موقعی که اگر کسی متوجه نشد مجلس و سایر نمایندگان هم باید قیافه خودشان را نشان بدهند. (دکتر کشاورز - هر
روز قیافه را نشان می‌دهند) بنده هر روز عرض می‌کنم و حتی موقعی که می‌بینم آقایان به یکدیگر اعتراض می‌کنند این ماده را نمی‌خوانم چون می‌دانم متوجه هستند و الا این ماده ۶۳ است که قرائت می‌شود:
ماده ۶۳- اصلاحاتی که در ضمن شور ثانوی پیشنهاد می‌شود در صورتی که از طرف کمیسیون ارجاع آن خواسته نشود صاحب اصلاح به طور اختصار آن را توضیح و استدلال می‌کند و فقط اعضا کمیسیون حق جواب دارند. پس از آن مجلس در باب قبول توجه یا عدم قبول توجه رأی می‌دهد. بنده از آقایان خواهش می‌کنم که در پیشنهاد مختصر توضیح بفرمایند و متأسفانه توجه نمی‌کنند.
فرخ - بنده توضیح دارم اجازه می‌فرمایید؟
نائب رئیس - بفرمایید
فرخ - علت این که پیشنهاد می‌شود و این قدر صحبت می‌شود برای این است که در اصل موضوع که صحبت می‌شود و وقتی که یک نفر یا دو نفر صحبت کرد می-گویند کافی است اکثریت هم رأی می‌دهد آن وقت اشخاصی که می‌خواهند مقاصدشان را عرض بکنند به صورت پیشنهاد عرض می‌کنند و اگر در یک لایحه ۱۵۰ میلیون ریالی فقط یک نفر صحبت کرد و کفیل وزارت جنگ که جواب داد آقایان می-گویند مذاکرات کافی است این موجب این پیشنهادها می‌شود ولی آقایان وقتی که در کلیات مذاکره می‌شود اجازه بدهند و فوراً نگویند مذاکرات کافی است و نمایندگان عقیده خودشان را بگویند. (صحیح است) و البته این قدر هم پیشنهاد نخواهد شد. (صحیح است)
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای فیروزآبادی چون در آن موقع عده کافی نبود آقایانی که موافقند قیام کنند. (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
کفیل وزارت جنگ- بنده تصور می‌کنم در جلسه قبل هم در جواب فرمایشات نماینده محترم آقای کامبخش آنچه که حقایق بود به عرض رسانیدم ولی چون اشاره فرمودند بایستی توضیح خدمت آقایان عرض کنم. آنچه که راجع به سازمان و راجع به وضعیت گماشته و راجع به کم کردن سازمان دانشکده هر قدر که از این قبیل پیشنهادات باشد عرض کردم که اینها موضوع فنی است و ما نمی‌توانیم که در ظرف ۱۰ دقیقه و ۲۰ دقیقه حل کنیم باید بررسی کنیم و تصمیم بگیریم. بنده عرض کردم با نهایت افتخار حاضرم و آقا هم که عضو کمیسیون نظام هستند و ما هم در کمیسیون نظام حاضریم و شرکت می‌کنیم. بنده همین امروز صبح در کمیسیون نظام عرض کردم که تشریف بیاورید وضعیت را از نزدیک ببینید سازمان را ببینید. وضعیت این سربازی را که می‌گویید بد است ببینید. چون بنده با قبول این مسئولیت خدمت آقایان عرض می‌کنم که وضعیت سرباز خوب است و ما با نهایت دقت و مراقبت از آنها نگاهداری می‌کنیم ولی آقایان تشریف بیاورند و ببینند ارتش و وزارت جنگ استدعای تماس با آقایان دارد استدعا دارد که تشریف بیاورند و ببینند و معایب را بگویند و راهنمایی بفرمایند ما هم با کمال حسن نیت افتخار می‌کنیم و اجرا می‌کنیم بنابراین استدعا می‌کنیم که آن قسمت‌های فنی را بعداً در کمیسیون بررسی کنیم و البته ما می‌خواهیم همان طور که فرمودند ارتش ما خوب باشد و بهتر بشود البته در این زمینه هر قدر آقایان جدیت بکنند بجا است ولیکن دو مورد در اینجا صحبت شد موظفم در اطراف این دو موضوع توضیح بدهم و به عرض برسانم این موضوعی را که فرمودند سرباز و افسر ما نمی‌داند برای چه می‌آید چه کاری می‌کند. کشور چیست استقلال چیست و یا این که ما به وسیله رکن دوم از افسران جاسوسی می‌کنیم و آنها را به جاسوسی وامی‌داریم یا مانع روزنامه خواندن هستیم یا مانع مداخله در سیاست می‌شویم این مطلب وقتی که ذکر شد لازم به توضیح است این مطالب از نظر وزارت جنگ این طور نیست اصولاً ما بیاییم این موضوع سیاست را یک مرتبه حل کنیم آن طور که ما می‌دانیم و آن طور که به ما گفته‌اند در هر مملکت دمکراسی یک عده از احزابی است که این احزاب تماماً در یک مورد با هم موافقند و همچنین تمام احزابی که در ایران تشکیل می-شود یک منظور و مقصود دارند و آن حفظ مملکت و استقلال ایران
است. (صحیح است) بعداً هر دسته برای رسیدن به این مقصود هر یک یک نظری دارند که آن نظر هم محترم است یک دسته می‌گویند برای حفظ و عظمت و استقلال ایران این طرز اقدام و حکومت باید کرد یک دسته دیگر می‌گویند که برای رسیدن به عظمت و استقلال این طرز باید رفتار شود اما در بین افراد یک ملت دسته دیگری هستند که این دسته به عقیده ما حزب خودش و مرام سیاسی خودش را انتخاب کرده است این دسته می‌گویند که آقایان شما از نظر سیاست و طرز حکومت و نوع حکومت بنشینید بررسی کنید، مطالعه کنید و هر انتخابی که می‌خواهید بکنید ما مطیع هستیم و ما هم این راه را انتخاب کرده‌ایم برای رسیدن به این منظور و برای استقلال و عظمت ایران که منظور مشترک همه ماها است و بالاخره یک عمل شرکت هم هست و آن جان دادن و آن فداکاری است آمده‌اند این دسته را که مأمور این کارها هستند از این احزاب جدا کرده‌اند و سرباز شده‌اند تمام کشورهای دمکراسی این طور است در دمکرات‌ترین حکومت‌های امروز دنیا افسر حق مداخله در سیاست را ندارد چرا؟ برای این که اگر افسران حق مداخله داشته باشند دسته دسته می‌شوند و اگر افسران دسته دسته شدند وضعیت اسپانیا تکرار می‌شود. (صحیح است) و اگر دسته دسته شوند آن روز هم عرض کردم استقلال ما به خطر می‌افتد این را قبول بفرمایید باید با بنده کمک بفرمایید افسر و سرباز در سیاست مداخله نباید بکند. (صحیح است) افسران را به جاسوسی وانداشته‌ایم و ما افسران خودمان را محترم می‌داریم و برادران عزیز ما هستند. ما این نظر را داریم و مطابق نظر آقایان عمل می‌کنیم.
نائب رئیس - آقای امیر تیمور.
امیرتیمور- عرض می‌کنم که آقای کامبخش هم اعتراضی نکردند که افسران باید در سیاست دخالت بکنند بلکه نظر ایشان هم این بود که افسران ارتش از نظر سیاست و دخالت در احزاب باید ممنوع باشند. (صحیح است) این نظر حل شده است که کاملاً هم در همه جا ممنوع شده است (صحیح است) و آن قسمت هم که راجع به گماشته فرمودند این یک سوء استفاده است که اغلب افسران از موقعیت خودشان می‌کنند. این موضوعی را که فعلاً عرض می‌کنم شاید در دوره سیزدهم هم مجلس شورای ملی موقعی که قانون نظام وظیفه مطرح بود ما مکرر در این موضوع صحبت کردیم و بحث کردیم و به این نتیجه رسیدیم که افسران در موقع خدمت البته باید گماشته داشته باشند و تعداد گماشته آنها از یک نفر و دو نفر نبایستی تجاوز کند این را الان آقای نراقی می‌فرمودند که امسال در شمیران در کنار منزل یک افسری منزل داشتم دیدم ۶ نفر گماشته آورده بود و آنها شب هم تا دو ساعت بعد از نصف شب کار می‌کردند و شب هم روی زمین خشک و خالی می‌خوابیدند به این ترتیب که نباید معامله بکنند. با یک عده افرادی که می‌آیند به نظام وظیفه و مشغول خدمت هستند اینها برای ملت کار می‌کنند نه برای خدمت شخصی که اسباب حمام خانم را بردارد و بیاورد درب حمام این موضوع که فنی نیست که می‌فرمایید باید در جای دیگر رسیدگی کرد. این را از آقا خواهش می‌کنم که خودشان تشریف ببرند در وزارت جنگ و صادقانه حل کنند و این امر فنی نیست و این بسیار ساده و صریح است که استفاده از موقعیتشان می‌کنند و این اظهاراتی که آقایان و آقای کامبخش می‌فرمایند کاملاً صحیح است و از این سوءاستفاده‌ها باید خودداری شود.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای کامبخش
نمایندگان - دوباره قرائت بفرمایید
(به شرح سابق قرائت شد)
بعضی از نمایندگان - تجزیه کنید چون دو قسمت است
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای کامبخش آقایانی که موافقند قیام کنند. (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
نراقی - خوب بود تجزیه می‌کردید.
نائب رئیس - باید آقایان کتباً تقاضای تجزیه بکنند پیشنهاد آقای دکتر معظمی قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود. مدت خدمت زیر پرچم برای عموم افراد از تاریخ اول فروردین ۱۳۲۴ یک سال خواهد بود.
دکتر معظمی - عرض می‌کنم این پیشنهادی که بنده کردم خلاصه‌اش این است شاید ظاهرش هم ارتباط به این لایحه ندارد ولی چون پیشنهاد آقای امینی را پریروز آقای کفیل وزارت جنگ قبول فرمودند مرا وادار کردند که این را عرض کنم مطابق پیشنهادی که آقای امینی راجع به دیپلمه‌ها کردند که خدمت نظام وظیفه برای دیپلمه‌ها و لیسانسیه‌ها یک سال خواهد بود بنده مخالف نظام وظیفه نیستم و یکی از افرادی هستم که افتخار این را دارم که دو سال در ارتش ایران خدمت کردم بنابراین این پیشنهادی را که کردم برای این است که مدتی را که بنده در نظام وظیفه بودم مشاهده کردم که این تعلیماتی که در ارتش می‌دهند کاملاً برای مدت یک سال می‌توان انجام داد از این جهت است که بنده سزوار نمی‌دانم که کشاورزان را از شغل کشت‌شان باز بداریم و آنها را به خدمت نظام احضار کنیم عدم تساوی که ما بین افراد این مملکت است برای خدمت نظام وظیفه به عقیده بنده باید از بین برود البته باید به نظر بنده افراد تحصیل ¬کرده را تشویق کرد، ولی وقتی که یک تفاوتی اجباراً بین افراد پیدا می‌شود باید رفع کرد به این معنی که در تمام ایالات وسیله تحصیل فراهم نیست. دولت باید وسیله تحصیل را فراهم کرده باشد و وظیفه خودش را انجام داده باشد وقتی فراهم کردند بعد بگویند آنهایی که تحصیل‌کرده هستند یک سال نظام وظیفه و آنهایی که تحصیل‌کرده نیستند دو سال نظام وظیفه خدمت کنند ولی این طور نیست در ولایات اکثر آقایان نمایندگان ولایات می‌دانند که قسمت فرهنگ در ولایات ناقص است و مردم هر وسیله ندارند و قدرت مالی هم ندارند که به تهران یا جاهای دیگر بروند و تحصیل کنند و بنده از این لحاظ عرض می‌کنم که عدم تساوی ما بین افراد وجود نداشته باشد و مطمئن هستم که با آن مدت تعلیماتی که خودم دیدم کاملاً اگر یک برنامه صحیحی باشد در این یک سال اجرا خواهند کرد به خصوص که ما عده افراد نظام وظیفه را اینجا نود هزار ذکر کردیم و آقای نراقی هم با آن وقتی که در خود ایشان است حساب کردند و فرمودند سالی ۱۲۵ هزار نفر مشمول داریم که به سن مشمولیت می‌رسند به این ترتیب هم آن عده را که لازم است و مورد لزوم است ما خواهیم داشت بنابراین اگر در تاریخش آقای کفیل وزارت جنگ می‌بینند که تطبیق با سال گرفتن نظام وظیفه نمی‌کند ممکن است فروردین ماه را عوض بکنند ولی در اصل موضوع موافقت بکنند از نظر تشویق طبقه فلاح مملکت. (صحیح است)
کفیل وزارت جنگ - موضوع تعیین مدت خدمت سرباز وظیفه مربوط به چندین عالم و بررسی است که این عوامل را بایستی بررسی کرد و بعد بالنتیجه معلوم کرد که آیا با این تعلیمی که ما برای ارتش در نظر داریم باید مدت خدمت را چند سال در نظر گرفت، و سرباز باید چند سال خدمت بکند و این نظری که ما اتخاذ کرده‌ایم و مدتی را که معین کرده‌ایم تمام کشورها در آن متحدالقولند چون می‌بینیم که در تمام کشورها خدمت وظیفه دو سال است لابد یک دلیلی دارد باید رسیدگی کرد بنده با این که مدت خدمت سربازی ما به یک سال تقلیل داده شود موافق نیستم به دلیل این که اولاً اگر یک سال تعلیمات برای اشخاصی که دیپلمه و لیسانسیه هستند معلوم شد برای این است که به کلی طرز فکر و تحصیلات آنها با یک سرباز عادی متفاوت است برای این طبقه قابل اجرا است ولی برای یک سرباز عادی قابل اجرا نیست و در مدت یک سال تعلیمات به قدر کافی داده نمی-شود و ما بایست توجه داشته باشیم که اگر مدت خدمت را یک روزی بخواهیم از دو سال بیاوریم به یک سال در موضوع تعداد فوق‌العاده مؤثر است و متغیر می‌شود و بایستی این موضوع را در نظر گرفت. بنابراین بنده با این نظر موافق نیستم یک نکته را هم به طور اضافه عرض می‌کنم آن وقت نوبت بنده نبود که جواب عرض کنم فرمودند که بعضی افسران هستند که چند تا گماشته دارند و از آن سوءاستفاده می‌کنند بنده در تعچب هستم و عرض می‌کنم که این افسر را آقایان بایستی به وزارت جنگ معرفی کنند ما باید دست به دست هم بدهیم و این عیوب را مرتفع کنیم، صراحتاً عرض می‌کنم هر کدام از آقایان اطلاع دارند که افسری برخلاف قاعده رفتار می‌کند به بنده بفرمایند
اگر بنده او را مجازات نکردم و آن حق ضایع شده را جبران نکردم قابل تعقیب خواهم بود.(صحیح است)
فداکار - آقا ما نوشته‌ایم عمل نکرده‌اند.
نائب رئیس - اگر اجازه می‌فرمایند برای این که جلوگیری کنیم از این وضعیتی که مجلس از اکثریت می‌افتد بنده موافقم اگر اکثریت قبول بکند اجازه بفرمایند صورت اشخاصی که بیرون می‌روند و اینجا نیستند وقتی اکثریت هست در مجلس بخوانند و به اطلاع آقایان برسانند. (صحیح است)
پیشنهاد آقای دکتر معظمی یک مرتبه قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم. (به شرح سابق قرائت شد)
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر معظمی آقایان موافقین قیام فرمایند. (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر رادمنش قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم از لحاظ صرفه‌جویی به خدمت مستشاران خارجی ارتش خاتمه داده شود.
دکتر رادمنش - بنده می‌خواهم قبلاً رفع یک سوءتفاهمی بکنم که آقایان خیال نکنند که ما مخالفتی با ارتش داریم این پیشنهادی را که می‌کنم از نظر اصلاحی است همان طور که آقایان عقیده دارند به ارتش ما هم عقیده داریم و شاید ما خیلی بیشتر از آنها عقیده داریم، ما عقیده داریم که ارتش ما هم برای حفظ امنیت داخلی است و هم برای حفظ استقلال خارجی، این یک نمونه و معنی استقلال مملکت است و ما عقیده داریم که ارتش باشد ولی نباید به این وضع باشد همان طور که در تمام موارد در تمام وزارتخانه‌ها نظر اصلاحی داریم ما عقاید اصلاحی نسبت به این وزارتخانه هم داریم و منظور خاصی هم نداریم، ملاحظه می‌فرمایید. اینجا یک پیشنهادی می‌کنم که شاید به نفع افسران ارتش است، این توهین است برای یک عده افسران ارتش ما که بعضی از آنها را بنده می‌شناسم که از جوانان تحصیل‌کرده هستند و در مدارس عالیه خارجی رتبه‌های عالی داشتند ولی با داشتن چنین افسرانی که در وزارت جنگ هستند، باز هم ما یک عده مستشاران خارجی استخدام می‌کنیم و یک پول‌های هنگفتی می‌دهیم و حتی گروهبان خارجی به عنوان مستشار استخدام می‌کنیم و ماشین نویس خارجی برای ارتش ایران استخدام می‌کنیم که در ارتش ما باشد با این زحمت و با این وضع که ما پول قرض می‌کنم حق و انصاف نیست که ما پول قرض کنیم و صرف این مخارج بکنیم، مخصوصاً که در وزارتخانه‌های دیگر دیدیم که این مستشاران چه جور کار می‌کنند و به چه نحو در زحمت افتاده‌ایم. این مستشاران اصلاً بر طبق قانون هم استخدام نشده‌اند معلوم نیست یک دفعه توی وزارت جنگ یک عده مستشاران خارجی سرو کله‌شان پیدا شده است بنده به این جهت از آقایان تقاضا می‌کنم که با این پیشنهاد برای این نیست که خدای نکرده ما یک نظر خاصی با وزارت جنگ داریم، این موجب بالا بردن حیثیت وزارت جنگ و حمایت از افسران جوان تحصیل‌کرده ما خواهد شد.
مخبر - این موضوع را تصور می‌کنم که آقا موافقت بکنند. حالا این پیشنهاد مسترد بشود (نمایندگان- بلندتر) موضوعی که آقای دکتر فرمودند خواهش می‌کنم اگر موافقت بفرمایند پیشنهادشان را فعلاً مسترد بفرمایند تا در این موضوع یک قدری تحقیقات و مذاکرات بیشتری بشود. (یکی از نمایندگان- الان)… همین الان، این موضوعی نیست که بنده حالا با آقای کفیل وزارت جنگ حرف بزنم و اشکال آقا را بتوانم حل کنم و جواب پیشنهاد آقا را بدهم، این موضوع این طور نیست که آقا فرمودند وزارت جنگ از این مستشارانی که آورده‌اند خیلی استفاده کرده‌اند و نتیجه گرفته‌اند از عملیات‌شان (دکتر رادمنش - این طور نیست) خوب بالاخره عرض می‌کنم که در این موضوع باید تحقیقات بیشتر و غور و رسیدگی‌های دقیق‌تری کرد، الان که نمی‌شود مجلس با یک پیشنهاد این موضوع را حل بکند اگر موافقت می‌فرمایید پیشنهاد را پس بگیرید و الّا تصور می‌کنم این طورش هم مناسب نباشد.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر رادمنش آقایان موافقین قیام فرمایند. (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای فرهودی قرائت می-شود:
تبصره زیر را پیشنهاد می‌کنم. دولت مکلف است برای ایجاد سازمان واحدی جهت تأمین مرزها و امنیت داخلی لایحه قانونی که مستلزم صرفه جویی در مخارج فعلی باشد تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم دارد.
نائب رئیس - آقای فرهودی
فرهودی - بنده برای استحضار از آقای کفیل وزارت جنگ سؤال می‌کنم این که در لایحه نوشته‌اند عده ارتش در سال جاری نود هزار نفر است افسرهای دفتری هم هستند یا نه (کفیل وزارت جنگ - بلی دفتری و غیره) بعد از جواب این سؤال عرض می‌کنم. بنده تردیدی ندارم که ارتش نشانه استقلال و علامت زنده بودن یک ملت است در هر حال، ارتشی که ما فعلاً داریم بیشتر وظیفه تأمینی را انجام می-دهند، یکی تأمین مرزها و یکی هم امنیت داخلی و ما برای امنیت سازمان‌های متعددی داریم، یکی سازمان وزارت جنگ که صد میلیون بودجه‌اش است ۱۵ میلیون هم حالا می¬¬خواهند اضافه بکنند یک سازمان ژاندارمری هم داریم آن هم بودجه‌اش ۳۸ میلیون است، یک سازمان شهربانی داریم که آن هم بودجه‌اش ۱۹ میلیون است، این سه سازمان که تمام برای حفظ امنیت است، جمع بودجه‌شان در حدود ۱۷۰ میلیون است و به این ترتیب ما یکی از شئون زندگی خودمان را در حقیقت با گران‌ترین قیمت‌ها انجام می‌دهیم و در نتیجه این سه سازمان که برای منظور واحدی است دارای بعضی از تشکیلات مکرر است، یعنی پاره از مخارج هست که در سه جا صرف می‌شود مثلاً هر یک از این سازمان‌ها یک دستگاه رئیسه دارند که حقوقات گزافی به آنها داده می‌شود، یک دستگاه کارگزینی داریم یعنی سازمان-هایی دارند که تمام اینها در این سه قسمت مشترک است. بنابراین ما در مسأله امنیت پاره‌ای از مخارج هست که سه مرتبه انجام می‌دهیم اگر این سه سازمان را روی هم بریزند و تبدیل به یک سازمان بشود عملاً یک صرفه‌جویی هنگفتی در مخارج جاری ما فعلاً پیدا خواهد شد و دیگر احتیاج به این که بیاییم و پیشنهاد اضافه خرج بکنیم، نداریم، یک مطلب دیگر این است که این سه سازمان هر کدام-شان نواقصی دارند و هر کدام را که بخواهند نواقصش را رفع بکنند باز اضافه بودجه لازم دارد، الان بنده حساب کردم که افراد ملت ایران هر کدام ۱۵۰ ریال پول می-دهند برای امنیت این است که آقایان توجه بفرمایند اکثر طبقات ایران درآمد سالیانه-شان بیش از ۴ یا ۵ برابر این مبلغ نمی‌باشد و بنابراین یک افراطی شده است در این بودجه و دلیل این که ملت ایران دیگر توانایی ندارد که بیش از این مالیات بدهد بیش از این بودجه بدهند برای این کارها دلیلش این است که الان برای این کمک خرج آقایان مجبور شده‌اند که قرض کنند و دلیل این قرض این است که خود دولت تشخیص داده است که مردم دیگر توانایی دادن مالیات برای این کار را ندارند. بنابراین برای این که هم سازمان کاملی داشته باشیم و هم آن سازمان یک تمرکز و قدرتی داشته باشد و یک صرفه‌جویی‌های صحیحی در این مخارجات بکنیم بنده پیشنهاد دارم که دولت مطالعه کند. این یک چیزی نیست که الان عملی شود و البته دولت باید مطالعه کند و نظر اهل فن را که مستشاران خارجی مانند سوئدی-ها در این مملکت بوده‌اند مطالعه کند و آن سازمان‌ها و راپورت‌های سابق را ملاحظه کند، و ببیند که برای حفظ امنیت ایران با چه وسایلی با چه سازمانی می‌شود این کار را کرد و برای این موضوع یک لایحه قانونی به مجلس بیاورند برای امنیت ایران یک سازمانی بیاورند و اسمش را هر چه می‌خواهند بگذارند و بنده یقین دارم که بودجه آن سازمان از این ۱۷۰ میلیون تومان که به این سه سازمان می‌دهیم خیلی کمتر خواهد بود و یک قسمت از وقت هم که اکنون صرف مکاتبات زیادی بین این سه دستگاه می‌شود صرفه‌جویی خواهد شد و آقایان توجه دارند دو سازمان ارتش و ژاندارمری در حقیقت جوانان مولد ثروت را می‌برند آنجا و معطل می‌کنند ما اگر جمعیت ایران را دوازده میلیون فرض کنیم، هشت میلیون آن زن
و بچه و ناتوان و پیرمرد هستند و از چهار میلیون دیگرش دویست، سیصد هزار نفرشان گرفتار این تشکیلات هستند که تازه هر کدام آنها هم یک نواقصی دارند و به این ترتیب که بنده پیشنهاد کردم ما صرفه‌جویی در افراد می‌کنیم که عده‌ای از آنها بروند به کار زراعت مشغول بشوند و بنابراین این نکته مسلم است سازمان-هایی که در این مملکت داریم اکثراً زیادی است و سوابق ممتد تاریخی نشان می-دهد که همیشه متصدی امنیت در مملکت ما یک سازمان است و الان بدون دلیل ما رفته‌ایم دنبال این کار و یک نتیجه ناپسندی پیدا کرده‌ایم و الان با این که ۱۷۰ میلیون پول می‌دهیم تازه برای ارتش که نماینده غرور ملی است باید ۱۵ میلیون قرض بکنیم و کمک هزینه بدهیم و این صحیح نیست که یک سازمانی که نماینده قوت و غرور ملی است بیاید این فکر را بکند و تقاضا بکند که ملت را مقروض بکند بنابراین باید بیاییم این سازمان‌های اضافی را حذف بکنیم و اینها را روی هم بریزیم و سازمان واحدی تشکیل بدهیم آن سازمان را با ۱۲۰ میلیون ،۱۳۰ میلیون بودجه درست بکنیم که چهل میلیون صرفه‌جویی باشد برای لوازم ضروری و خرید اسلحه و موتوریزه کردن قشون و به این ترتیب دستگاه امنیت خود را تکمیل کنیم.
یکی از نمایندگان - آقا اکثریت نیست. خواهش می‌کنیم آقایانی که مجلس را از اکثریت می‌اندازند یادداشت بفرمایید.
مخبر - موضوعی را که آقای فرهودی پیشنهاد فرمودند برخلاف میل اکثریت قریب به اتفاق آقایان نمایندگان است. یعنی اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان عقیده‌شان بر این است که ژاندارمری و شهربانی کار خودش را در تحت نظر وزارت کشور انجام بدهد وزارت جنگ هم کار خودش را انجام بدهد و این پیشنهادی که آقا می-فرمایند مخلوط به هم می‌شود و نقض غرض می‌شود و می‌فرمایند که ما سه تا را بریزیم روی هم و از آن یک چیزی در بیاوریم که هیچ کدام از آنها نباشد و از آنها یک چیز علیحده در بیاوریم که نه وزارت جنگ باشد و نه ژاندارمری و نه شهربانی، بنده خیال می‌کنم که این نظر حالا تأمین نمی‌شود، البته در آتیه باید مطالعه شود و حال اینها هر کدام جدا جدا وظیفه‌اش را انجام بدهد و این نباید طوری باشد که ژاندارمری هم تحت نظر وزارت جنگ باشد و مجلس اصولاً با این پیشنهاد موافق نیست. (صحیح است).
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای فرهودی آقایان موافقین قیام فرمایند؟ (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهادی است از آقایان:دکتر زنگنه، دکتر معاون و دکتر معظمی قرائت می‌شود: پیشنهاد می‌شود این تبصره به ماده واحده الحاق شود. دولت موظف است که در ظرف یک ماه از تاریخ تصویب این قانون دادگاهی مرکب از رؤسا و شعب دیوان کشور و افسرانی که دارای درجات عالی علمی نظامی باشند تشکیل دهد و این دادگاه باید در ظرف شش ماه کلیه افسرانی را که در تاریخ شهریور ۱۳۲۰ باعث متلاشی شدن ارتش بوده یا از محل مأموریت فرار کرده و یا هر اقدامی که موجب تحقیر ارتش شده است مرتکب گردیده‌اند محاکمه نماید.
رأی این دادگاه قطعی و قابل اجرا است.
نائب رئیس - آقای دکتر زنگنه
دکتر زنگنه - عرض کنم، این پیشنهاد کاملاً مربوط به موضوع است از این جهت که (دشتی - مربوط نیست، ۱۵ میلیون به وزارت جنگ می‌خواهید بدهید هر پیشنهادی که مربوط به هر قانون باشد اینجا می‌آورید)…. پیشنهاد مربوط به ماده-ای که مطرح است می‌باشد، به جهت این که شما در این لایحه می‌خواهید یک اضافه حقوقی بدهید و در بین افسران همین طور که در ضمن مذاکرات صحبت شد، افسران عالم و افسران صالح هستند و بعضی افسران دیگر هم هستند که بنده نمی‌توانم امروز قضاوت کنم ولی می‌گویند که خوب رفتار نکرده‌اند، آقای معاون وزرات جنگ در ضمن بیانات خودشان با کمال فصاحت فرمودند که افراد ارتش ایران قانع و فداکار و وظیفه‌شناس هستند، این حقیقتی است
که برای همه ماها در ضمن مذاکرات معلوم شد، ما اعتراف داریم و به افراد این ارتش افتخار می‌کنیم، ولی از طرف دیگر فرمودند که انضباط در این ارتش وقتی کاملاً محفوظ خواهد ماند که از یک طرف تشویق و از طرف دیگر مجازات برقرار باشد، افسرانی که به کشور ایران و به ملت ایران خدمت می‌کنند و جانبازی می-کنند باید به آنها اضافه حقوق داد و به آنها نشان افتخار داد، ولی به افسرانی که در موقع انجام وظیفه در هنگامی که دفاع کشور لازم است در موقعی که باید در ازاء درجات و ثروت‌هایی که از این ملت گرفته‌اند در جای خود بایستند و ثبات قدم نشان بدهند و دفاع کنند از این کشور فرار کردند، یا دستور فرار داده‌اند یا اقداماتی کرده-اند که باعث خفت ارتش شد به اینها نه نشان افتخار و نه اضافه حقوق نمی‌شود داد بلکه بایستی مجازات‌شان کرد، بر هیچ ایرانی پوشیده نیست که افراد ارتش ما با کمال فداکاری مشغول خدمت بودند و از هیچ چیز بیم و هراش نداشتند، و دیده شد به سربازانی که دستور داده شد که تفنگ‌ها را بریزند و فرار کنند تفنگ را به دست گرفتند، گریه می‌کردند، ناله می‌کردند، و تفنگ‌شان را نوازش می‌کردند، و می‌گفتند این یک تفنگی است که ما یک سال، دو سال آن را مثل بچه خود نوازش کردیم، صاف کردیم، پرستاری کردیم و نگه داشتیم، برای این که امروز به درد کشور بخورد، ولی حالا می‌گویند این را در بیابان بریزد و بروید، آقای معاون وزارت جنگ (یکی از نمایندگان - کفیل) …معاون و کفیل وزارت جنگ اشاره فرمودند که ممکن است در موقعی که ایشان مشغول نطق در پشت این تربیون هستند، افرادی از این ارتش ما در راه انجام وظیفه به خون خود می‌غلطند ما خاک پای این افراد را به چشم می‌کشیم. مدفن این سربازها در قلب ملت ایران است، ولی از آقای کفیل وزارت جنگ سؤال می‌کنیم، آیا این تفنگ‌هایی که، این فشنگ‌هایی که امروز قلب سربازان ما را هدف قرار می‌دهد آیا همان تفنگ‌های برنوی نیست که در صحرا ریختند و آمدند؟ آیا آن تفنگ‌ها تفنگ‌هایی نیستند که در موقعی که افسران این ارتش، این افراد را گذاشتند، آن تفنگ‌ها را نیز گذاشتند و با بودجه ارتش زغال و هیزم و روغن و مصالح دیگر ارتش را حمل کردند و آوردند، البته این اتهامات هست و بنده شخص معینی را نمی‌خواهم عرض کنم، ولی در این که این کار را کردند مسلم است، یک عده هنوز در ارتش ایران هستند که نشان افتخار به سینه دارند و اضافه حقوق هم می‌گیرند و درجه هم می‌گیرند و یک عده کمتری را هم متقاعد کرده‌اند که اینها میلیون‌ها ثروت داشتند روی آن میلیون‌ها خوابیده‌اند و استراحت می‌کنند و واقعاً به این کار ما می‌خندند، نخواستم بگویم که به ریش ما می‌خندند، پس از وقایع شهریور، دسته‌جات اکراد در طرف سنندج، این حکایتی است که بنده شنیدم، در خارج برای بعضی از آقایان عرض کردم اینجا هم می‌خواهم عرض کنم دسته‌جاتی از اکراد متوجه سنندج شده بودند (صدر قاضی - اشرار نه اکراد) اشرار را بنده نمی‌گویم، عرض می‌کنم دسته‌جاتی از اکراد که اشرار هم نبودند متوجه کردستان شده بودند و آن موقع ارتش نبود و آن وقت برادر بزرگ بنده که وکیل مجلس بود مأمور شد که استاندار کرمانشاهان باشد و از آنجا مأمور شد که برود با ایلات صحبت بکند، وقتی که ایشان رفتند روی سوابق خانوادگی که با آنها داشتند مذاکراتی کردند، ایشان تعریف می‌کردند که یک شبی ایشان در منزل بودند و دیدند تا صبح دور عمارت می‌گردند و کشیک می‌کشند، صبح پرسیدند که چه بوده است و چرا این کار را می‌کرده‌اند، گفتند برای این که اطلاع حاصل کرده‌اند که یک نفر نظامی به لباس سویل آمده است اینجا، آمده‌اند او را بکشند. ما با ارتش ایران مخالف نیستیم… (سید محمد طباطبایی - این مطالب جزء پیشنهاد است آقا). ولی سرلشگری که در این ناحیه مأموریت داشته به جان و مال ما ابقا نکرد، حتی به ناموس ما هم ابقا نکرد. مقصود بنده این است که امروز اگر یک اغتشاشی هم بشود راه چاره‌اش این است که مقصرین را مجازات کنند.(یمین اسفندیاری - اسم آن سر لشکر را ببرید آقا). نمی‌دانم و الا
می‌گفتم و سعی می‌کنم که پیدا کنم و بگویم بایستی مجازات شود و الا یک ارتش اگر به عنوان فاتح برود یک جا اگر یک چنین چیزها درشان جلوگیری نشود فایده ندارد به عقیده بنده و عقیده آقایانی که این پیشنهاد را امضاء کرده‌اند این بهترین وسیله برای رسیدگی است بهترین وسیله‌ای است که در روزنامه‌ها و در محافل می‌شود و همه جا گفته می‌شود که باید محاکمه به عمل آید تا معلوم شود که این حرفه‌ها تا چه اندازه حقیقت دارد و چه اندازه تهمت و دروغ است، راه این رسیدگی این است یک دادگاه بی‌طرف دادگاهی که از قضات عالی کشور، بنده اینجا پیشنهاد کردم و متأسفانه چون می‌دانم که آقایان دقت نفرمودند خواهش می‌کنم که یک مرتبه دیگر این پیشنهاد را بخوانند. بنده پیشنهادکردم که یک دادگاهی از رؤسای دیوان عالی کشور، یعنی از عالی‌ترین قضاتی که در مملکت داریم و یک عده هم نظامی، البته چون نظامی است، ولی از افسران تحصیل کرده و افسرانی که دارای مقامات عالی علمی هستند نه صرف درجه نظامی و اینها بنشینند و واقعاً این وقایع شهریور را مورد دقت قرار بدهند و رسیدگی بکنند، آنهایی که قابل مجازات هستند مجازات بکنند که دیگر این لکه از ارتش برداشته شود و طوری بشود که ما همیشه طرفدار ارتش باشیم و من بعد اگر کسی به ارتش ما توهین کرد بتوانیم با مشت دهنش را خورد کنیم. (نمایندگان - صحیح است -احسنت).
کفیل وزارت جنگ- پیشنهادی که آقایان می‌فرمایند و می‌فرمایند که دادگاه تشکیل بدهیم و مقصرین را مجازات کنیم، این مسلم است، این پیشنهاد نمی-خواهد جزو قوانین کشور است ولی یک نکته چون اینجا گفته شد من موظفم که از طرف آنها در اینجا دفاع بکنم این که فرمودند من حتی‌الامکان میل ندارم که وارد قضایای شهریور بشوم تا آن دادگاه تشکیل شود، آن وقت آقایان رسیدگی بکنند. ولی چون فرمودند که سربازان ایرانی فرار کردند. (بعضی از نمایندگان - نگفتند سرباز گفتند افسران) بنده موظفم که در اینجا به عرض آقایان برسانم که افسران و افراد ایرانی در شهریور فرار نکردند.
دکتر معاون - در کردستان خود بنده دیدم (فداکار- غارت کردند) (همهمه نمایندگان)… به اسم بگویید (یکی از نمایندگان- سر لشگر محتشمی)
کفیل وزارت جنگ- نگویید سربازان ایران آقایان دادگاه تشکیل بدهید رسیدگی بکنید محاکمه بکنید هر کس مقصر است اعدام کنید اما به طور کلی یک ارتش کشور نبود و بنده که الان اینجا دفاع می‌کنم برای روح ستوان دوم مجیدی است برای روح دریادار بایندر است. (فداکار - قاطی نکنید آقا). که با مقام دریاداری با تفنگ در دست کشته شد آقایان دادگاه تشکیل بدهید و رسیدگی کنید و مقصر را مجازات بکنید.
فریور - قول دادند و تشکیل دادگاه را قبول کردند.
دکتر زنگنه - بنده خیلی متشکرم اجازه می‌فرمایید؟
نائب رئیس - شما به طور اختصار می‌توانید توضیح بدهید.
دکتر زنگنه - بنده خیلی متشکرم از آقای کفیل وزارت جنگ که قبول فرمودند این پیشنهاد را که دادگاه تشکیل شود ولی بیانات جناب آقای کفیل وزارت جنگ که اینجا فرمودند نباید این طور تعبیر شود که خلاف آن عرضی که بنده کردم تلقی شود بنده صریحاً عرض می‌کنم که این دادگاه باید تشکیل شود برای این که دامن پاک افسران فداکار آلوده نباشد، برای این نظر پیشنهاد را تقدیم کردم.
نائب رئیس - آقای مخبر نظر شما چیست؟ (بعضی از نمایندگان - موافقت کردند)
نائب رئیس - آقای امیر تیمور
امر تیمور- بنده مخالفم آقا
نائب رئیس - بفرمایید
امیر تیمور- بنده با اصل پیشنهادی که آقای دکتر زنگنه دادند موافقت دارم اما با این قسمت که از دیوان کشور اشخاصی انتخاب شوند برای رسیدگی آنها آقا در کار خودشان درمانده‌اند، به صرف این که دیوان کشور است، تأمین این مقصود را نمی‌کند، اگر باید دادگاهی تشکیل شود از یک
اشخاص جدی و فعال استخوان‌داری که تحت تأثیر واقع نشوند انتخاب کنید اگر از دیوان کشور انتخاب شوند یک افتضاحی بالای افتضاحات می‌شود و بنده با این پیشنهاد مخالفم.
بعضی از نمایندگان - رأی، رأی
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقایان: دکتر معظمی و دکتر زنگنه و دکتر معاون آقایان موافقین قیام فرمایند. (عده کمی برخاستند) تصویب نشد ۳۸ نفر بود در برابر ۹۳ نفر.
پیشنهاد آقای جواد مسعودی قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم بند ۲ از اصلاح قانون نظام وظیفه مصوب ۲۹ اسفند ۱۳۲۱ به طریق زیر اصلاح شود: هر جوانی که عیال یا اولاد داشته باشد (فرخ - جزء قانون است)
جواد مسعودی - البته همین طور که فرمودید جزء قانون است ولی اداره نظام وظیفه عمل نمی‌کند آقایانی که در دوره سیزدهم تشریف داشتند می‌دانند که بیشتر از مواد اصلاح قانون نظام وظیفه برای ارفاق یک عده مشمولین بود به همین جهت مشمولی ۱۲۹۴ - ۱۲۸۴ معاف شدند و آن وقت برای ارفاق یک عده از مشمولین آمدند در ماده ۶۳ بند دو آن قید کردند: هر جوانی که عهده‌دار معاش عیال و اولاد خود باشد، اینجا وزارت جنگ می‌گوید: هر جوانی که عهده معاش عیال و اولاد خود باشد در صورتی که بی‌بضاعت باشد در صورتی که بنده مراجعه کردم به صورت جلسات مجلس و همین طور صریحاً آقای کفیل وزارت جنگ آن وقت و آقای مخبر کمیسیون نظام در ضمن بیانات‌شان تصریح کرده‌اند اینجا نوشته آقای معاون وزارت جنگ در جواب بیانات آقای ملک‌مدنی می‌فرمایند حتی کسانی که عیال و اولاد دارند و امروز تصویب شد که اگر عیال و اولاد داشته باشند معاف خواهند بود و در یک جای دیگر آقای مخبر کمیسیون می‌گویند اشخاصی که دارای عیال و اولاد هستند متکفل شناخته شده و از خدمت نظام معاف خواهند بود، پس ماده ۶۳ که تصویب شده در اینجا تصریح نموده اشخاصی که دارای اولاد باشند متکفل هستند بنابراین جای هیچ گونه ایرادی نیست و به علاوه اصولاً آن صورتی که بنده تحقیق کرده‌ام این شامل ده پانزده نفر بیشتر نمی‌شود ولی چون قانون است نبایستی تبعیض قائل بشوند این است که بنده خواهش می‌کنم این پیشنهاد را قبول بفرمایند.
مخبر - بنده خیلی متأسفم وقتی که یک لایحه مطرح می‌شود یک مطالبی گفته می‌شود که هیچ مربوط نیست و اذهان هم حاضر نیست برای این که گوش بدهند و رأی بدهند زیرا یک پیشنهادی می‌شود و ممکن است آقایان توجه به قوانین و مقرراتی نکنند و رأی بدهند یا رأی ندهند در هر صورت در هر دو بد است، رأی دادن و رأی ندادن مثل این پیشنهادی که الان رد شد. به نظر بنده رأی ندادن آن هم بد بود، آقای مسعودی می‌فرمایند که قانون این طور گفته است اگر قانون گفته است که کسی برخلاف آن نمی‌تواند عمل بکند و از آن تخلف نماید، آن وزیری که تخلف کرد از قانون می‌آوریم اینجا و استیضاحش می‌کنیم، چون در قانون نوشته شده است بنابراین پیشنهاد موردی ندارد.
نائب رئیس - نظر وزارت جنگ را در اجرای ماده بفرمایند.
کفیل وزارت جنگ- همان طور که عین ماده قانون را آقای مسعودی قرائت فرمودند بند ۲ از ماده ۶۳ که می‌گوید :چه مشمولینی از نظام وظیفه معاف خواهند شد. در همان ماده می‌گوید هر مشمولی که عهده‌دار معاش عیال و اولاد باشد، در ماده ۶۴ می‌نویسد: که هر مشمولی که بعد از تصویب این قانون متأهل شد از تکفل بند ۲ ماده ۶۳ استفاده نخواهد کرد. (صحیح است) اینجا برای وزارت جنگ و اداره نظام وظیفه یک اشکال اداری پیش آمد اگر این طوری که ماده ۶۴ می‌گوید هر متأهلی متکفل است یا متکفلی که عهده‌دار معاش است، به همین جهت هم ما خلاف قانون هیچ عمل نکرده‌ایم و عمل نخواهیم کرد، این موضوع مبهم بود، حالا وقتی که صورت جلسه را قرائت فرمودند و مقصود از قانون این بوده است که هر متأهلی متکفل است، بنده هم قبول می‌کنم.
مسعودی - چون قبول کردند، بنده هم مسترد می‌دارم
نائب رئیس - پیشنهاد آقای دکتر رادمنش قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم، کارگران کارخانه‌جات ارتش از مزایای این قانون برخوردار شوند.
نائب رئیس - آقای دکتر رادمنش
دکتر رادمنش- بنده در چند ماه قبل یک طوماری از کارگران کارخانه‌جات ارتش اینجا حضور آقایان ارائه دادم و وضع بد این کارگران را اینجا توضیح دادم که اینها مردمان بیچاره هستند که چندین سال است اضافه حقوق به اینها داده نشده است، حالا که آنها هم جزو وزارت جنگ هستند آنها کارگر کارخانه‌جات اسلحه-سازی وزارت جنگ هستند، یعنی آنها برای افسران و سربازان اسلحه می‌سازند و تا آنها این اسلحه را نسازند ما این سربازان و افسران را دارا نخواهیم بود. حالا بنده خواهش می‌کنم از آقای کفیل وزارت جنگ موافقت نمایند که نسبت به آنها هم این مزایا مراعات بشود، و به آنها هم این اضافه داده شود از ۱۵ میلیون تومان.
کفیل وزارت جنگ - همین طور که فرمودند اخیراً از وقتی که کارخانه‌جات ارتش دو مرتبه به وزارت جنگ انتقال داده شده است، یک هیئتی به وضعیت این کارگران کارخانه‌جات مشغول رسیدگی است. حتی نسبت به اغلبی از این آقایان که وضعیت حقوقی و خدمتی‌شان معلوم نبود تمام را مطابق مقرات رسیدگی و مرتب کردیم و در حقوق‌شان رسیدگی کردیم و همان طور که فرمودند این اضافه حقوق مطابق قانون تعلق می‌گیرد به کلیه کارمندان وزارت جنگ (دکتر رادمنش به کارگران هم) اعم از این که در وزارت جنگ هستند یا در لشگرها یا کارخانه‌ها ولی البته اشخاصی که روز مزد هستند ما مطابق قانون نمی‌توانیم از این اضافه بدهیم.
دکتر رادمنش - حالا که تأمین است بنده پیشنهاد خودم را مسترد می‌دارم.
نائب رئیس - پیشنهاد آقای طباطبایی قرائت می‌شود:
تبصره ذیل به ماده واحده افزوده شود.
تبصره - کمک فوق‌الذکر درباره افسران و افراد غیر متمکن منظور خواهد شد.
نائب رئیس - آقای طباطبایی
محمد طباطبایی - البته آقایان به قدری خسته شده‌اند از شنیدن اقسام مختلف صحبت‌ها که بنده هم از گفتن عاجزم حالا هم از آقای کفیل وزارت جنگ سؤال کردم اگر موافقت می‌فرمایند عرض کنم ولی چون معلوم نشد توضیح عرض می-کنم منظور این پیشنهاد خیلی واضح است که این اضافه فقط به افسران و افراد غیر متمکن داده شود. (اردلان - تشخیصش مشکل است) تبعیض منصفانه‌ای است اگر این تبعیض را از لحاظ رعایت عدالت و انصاف عمل کنند به نظر بنده خوب است و اما این که فرمودند تشخیصش مشکل است خود وزارت جنگ و دوایر مربوط به این کار و اکثر مردم افسران متمکن وزارت جنگ را می‌شناسند واقعاً و اخلاقاً من نمی‌دانم آقایان چطور خودشان از این ممر استفاده می‌کنند و حال آن که در وزارت جنگ علاوه بر افراد سرباز عده‌ای هستند قانع دارای صبر و حوصله و به نظر من مناعت و متانت‌شان را (چون قضایای شهریور صحبت شد عرض می‌کنم) در قضایای شهریور نشان دادند افراد سرباز ایرانی و بین افسران هم البته به عقیده من عده‌ای هستند که استحقاق کمک را دارند و از این جهت است که این پیشنهاد را کردم که آقایانی که در وزارت جنگ هستند و استحقاق گرفتن این اضافه را ندارند خودشان اخلاقاً صرف‌نظر کنند.
مخبر - چون تشخیص آن مشکل است نمی‌شود قبول کرد.
طباطبایی - پس گرفتم
نائب رئیس - پیشنهاد آقای سیف‌پور فاطمی:
بنده پیشنهاد می‌کنم جمله ۹۰ هزار نفر از خبر کمیسیون بودجه حذف شود.
نائب رئیس - آقای سیف‌پور
سیف‌پور فاطمی - عرض کنم بنده خرسند هستم که آقای سرتیپ هدایت که یکی از افسران خوب ارتش ما هستند تشریف آوردند به مجلس و نظر مجلس را نسبت به وزارت جنگ و ارتش ایران خوب فهمیدند و بنده اینجا عرض می‌کنم که
ملت ایران ارتش خودش را دوست دارد به سربازانش احترام می‌گذارد به افسرش تعظیم و تکریم می‌کند ولی از تشکیلات وزارت جنگ شکایت دارد و می‌گوید چرخ-هایش خوب نمی‌گردد تاکنون وزارت جنگ صورت تشکیلاتش را به مجلس نیاورده است دیروز بنده یک پیشنهادی کردم گویا در غیبت من فرموده بودند که ما صورت تشکیلات‌مان را به کمیسیون بودجه داده‌ایم آن چیزی نیست که ما می‌خواهیم ما می‌خواهیم وزارت جنگ که امروز ایشان در رأسش قرار گرفته‌اند و ما صلاحیت ایشان را تصدیق داریم یک صورت جامعی بدون نقص بدون رودربایستی بردارند بیاورند به مجلس و این سرلشگرهایی که عده‌شان بسی چهل نفر می‌رسد و شاید دو سه نفرشان بیشتر شاغل نیستند و هر یک ماهی چهار هزار تومان حقوق می‌گیرند ازشان معذرت بخواهند منتسب لشکر و منتسب ستاد و منتسب وزارت جنگ ما نمی‌خواهیم چون لقب افتخاری مطابق قانون ممنوع است و اینها منتسب به وزارت جنگ و لشگر و ستاد هستند و این چیزی که در اینجا نوشته شده است یک تصدیق ضمنی است ما چطور رأی بدهیم ما نمی‌دانیم تعداد افسران ما چقدر است بنده استدعا می‌کنم این را حذف بکنند و عده افسرانی که مورد احتیاج است با وضعیت فعلی کشور در نظر بگیرند ما هم با کمال احترام رأی می‌دهیم و به آقا هم قول می‌دهیم آن روزی که تشکیلات وزارت جنگ را پاک کردند از وجود یک عده که خیلی هم کم است آن روز دیگر مورد انتقاد قرار نگیرد و الان هم معتقد هستم که انتقادها را با دیده رضا و رغبت قبول بفرمایند و آنچه که صحیح است از حالا رفع آن را بفرمایند و تشکیلات آن را هم بیاورند به مجلس و هر چیزی را که مجلس قبول کرد اجرا کنند و آن وقت اگر مسئولیتی از این راه پیدا شد بیندازند به گردن مجلس.
مخبر کمیسیون بودجه - آن چیزی که آقای سیف‌پور پیشنهاد فرمودند تصور می-کنم عمل شده است برای این که پیشنهادی که وزارت جنگ کرده‌اند در کمیسیون بودجه حاضر است تمام تشکیلات وزارت جنگ در آنجا هست و در موقعی که بودجه‌های مملکتی می‌آید به مجلس از نظر آقایان می‌گذرد و اگر هم زودتر بخواهید ببینید مانعی ندارد تشریف بیاورید ببینید و این هم که فرمودید چرا نود هزار معین کردند زیرا تشکیلات امسال روی عده نود هزار نفری است و این عده هم عبارت است از افسر و دفتری و افراد و غیره و به طوری که اطلاع داریم قریب سی هزار نفر اینها افسر و دفتری و غیره هستند باقی می‌ماند شصت هزار نفر از شصت هزار نفر هم بیست هزار نفر مشغول تعلیمات هستند و چهل هزار نفر هم مشغول کار هستند.
نائب رئیس - آقای دکتر طاهری
دکتر طاهری - به نظر بنده نظر آقای سیف‌پور در ضمن سازمان‌هایی که بایستی به مجلس بیاید تأمین می‌شود برای اطلاع ایشان عرض می‌کنم که کمیسیون بودجه تصمیم گرفته است که دولت باید سازمان‌های وزارتخانه‌ها را بیاورد و از تصویب مجلس بگذراند که هر روز هر وزیری می‌آید نتواند تغییر و تبدیل بدهد و ادارات را به هم بریزد و یا این که اعضای زیادی استخدام بکند در یک جلسه در کمیسیون بودجه مذاکره شد با حضور تمام هیئت دولت و باید جلسه دیگر بیایند و تکلیف آن مدت را معلوم کنند و بگویند تا بیست روز یک ماه این کا ر را می‌کنند و من جمله وزارت جنگ اظهار کرده است که ما سازمان‌مان حاضر است و می‌توانیم بدهیم و به هر حال نظر آقا تأمین خواهد شد و اما راجع به پیشنهادی که فرمودید برای حذف این عده این مصلحت نیست یعنی مصلحت این است که این عده باشد زیرا که در بودجه معلوم بشود برای نود هزار نفر است و هر چه کمتر شد صرفه-جویی می‌شود و چون ناظر مالی از طرف وزارت دارایی در آنجا هست صرفه‌جویی را معلوم ¬می‌کند و چون پرداخت این پانزده میلیون برحسب تصویب کمیسیون باید از صرفه‌جویی وزارت جنگ و صرفه‌جویی کل کشور بشود ممکن است باز صرفه‌جویی بکنند حالا معلوم است که صرفه‌جویی بودجه و این پانزده میلیون تومان برای نود هزار نفر است هر چه عده کمتر شد صرفه‌جویی آن معلوم می‌شود از این جهت بهتر این است که مسترد بفرمایید.
سیف پور فاطمی - بنده به احترام منطق قوی ایشان پس می‌گیرم.
نائب رئیس - پیشنهاد آقای دکتر مصدق:
پیشنهاد می‌کنم که صورت تقسیمی وجوه به مجلس شورای ملی تقدیم شود.
نائب رئیس - آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق - البته همه آقایان توجه دارند که بنده در خود این پیشنهاد توضیحات زیادی ندارم ولی در مقدمه پیشنهاد یک توضیحاتی عرض می‌کنم که در صلاح مملکت است آن هم از نظر یک مذاکراتی که اینجا شد و می‌ترسم که بعد سوءتفاهم بشود اگر اجازه می‌فرمایید عرض کنم (نمایندگان- بفرمایید)
در ضمن پیشنهاد آقای امیر تیمور آقای کفیل وزارت جنگ فرمایشاتی فرمودند و بیاناتی کردند، بنده می‌خواهم اینجا عرض کنم که من در این مجلس از همه شاه را بیشتر دوست دارم برای این که شاه کسی است که بنده را از زندان بیرجند خلاص کرد و اگر شاه نبود من در آنجا تلف شده بودم من خدا شاهد است که هیچ گونه نظری ندارم و امروز اگر من نماینده هستم نه برای خاطر شاه است بلکه برای خاطر مملکت است من خودم را برای مملکت می‌خواهم نه برای شاه و شاه را هم البته برای این مملکت می‌خواهم پس این عرایضی را که می‌کنم توجه بفرمایید که نظری ندارم و فقط از نظر خیر مملکت است:
شاه به موجب قانون اساسی مسئولیتی ندارد و به هیچ وجه من ¬الوجوه در امور مملکتی حق دخالت ندارد. (صحیح است) برای چه؟ عرض می‌کنم برای خاطر خود شاه (صحیح است) اگر شاه مسئول شد شخص مسئول باید برود، وقتی که شاه بدکار کرد باید بگویند شاه برو، اما وقتی که شاه مسئول نشد شاه می‌ماند و شاه باید بماند، شاه مسئولیت ندارد و من برای توجه آقای کفیل وزارت جنگ این اصول قانون اساسی را می‌خوانم که در بیانات خودشان هم وقتی حضور اعلیحضرت می‌روند ملاحظه کنند و هم در مجلس که می‌آیند احترام اصل قانون اساسی را ملحوظ بدارند. اصل چهل و چهار متمم قانون اساسی می‌گوید: شخص پادشاه از مسئولیت مبری است وزاری دولت در هر گونه امور مسئول مجلس هستند. اصل شصت و چهار می‌گوید: وزرا نمی‌توانند احکام شفاهی یا کتبی پادشاه را مستمسک قرار داده سلب مسئولیت از خودشان بنمایند. اصل چهل و شش می‌گویدکه عزل و نصب وزرا به موجب فرمان همایون پادشاه است آقا این اصول را وقتی با هم تطبیق کنیم نتیجه می‌شود که شاه یک سمت تشریفاتی دارد یعنی شاه باید فرامین را از نظر تشریفاتی امضاء کند به موجب اصل چهل و شش متمم قانون اساسی، و اگر شما این را جنبه تشریفاتی بهش ندهید آن وقت ما مشروطه نداریم. اگر بنا شد عزل و نصب وزرا با پادشاه باشد پس مجلس شورای ملی و مشروطیت و این فرمایشاتی که جناب آقا از دمکراسی فرمودید کجا است؟ موقع پیدا نمی‌کند (صحیح است) ما امروز یک شاه خوب داریم و شاه خوب را باید نگاه بداریم، شاه را کی نگاه می‌دارد؟ آن کسانی که در اطراف شاه هستند. پدر شاه من قسم می‌خورم که به این بدی که در آخر بود در اول نبود.(صحیح است) شاه را آن تملق گویان، دربار آن صاحب‌منصبان پول دوست طمع کار خراب کردند. از بس شاه کرنش کردند. از بس به شاه کوچکی کردند، از بس به شاه تواضع کردند، از بس به شاه فروتنی کردند شاه را از محیط خود خارج کردند. ما وقتی پیش شاه می‌رویم باید آن چیزی که خیر و صلاح شاه است به او بگوییم نه این که به تمام معنی به او کرنش بکنیم و او را فوق قانون بدانیم ما شاه را دوست داریم ولی ما از مشروطیت خود نمی‌توانیم صرف‌نظر بکنیم. (صحیح است) این مشروطه با خون زیادی به ما رسیده و این فرمایشات جناب آقا هیچ مورد ندارد شما مسئول این مجلس هستید شما فرامین را باید برای تشریفات به شاه نشان بدهید. شما مسئول هستید (کفیل وزارت جنگ - بنده هم همین طور گفتم) بنده سه چهار مرتبه به زیارت شاه نایل شدم در یکی از آن دفعات عرض کردم که دو چیز اعلیحضرت را حفظ می‌کند فرمودند بگویید عرض کردم که عرض می‌کنم یکی خرج خودتان را و حساب خودتان را از حساب رضاشاه تفکیک کنید، رضاشاه به این مملکت خیلی بدهکار است.
خیلی مدیون است، اگر اعلیحضرت حساب‌تان را با رضاشاه یکی کردید قرض و دین‌تان طوری خواهد شد که ورشکست خواهید شد.(صحیح است - احسنت) باید حساب شما با حساب خانواده و حساب پدرتان جدا باشد و خیر پدر شاه هم در همین است آن وقت شما می‌توانید خودتان را حفظ کنید و خانواده خودتان را حفظ کنید و پدرتان را حفظ کنید (احسنت - احسنت) دوم عرض کردم شاه باید در امور دولتی دخالت نکند شاه خوب است که سرمشق از احمد شاه بگیرد. احمد شاه با این که پدرش در موقع مشروطیت آن کارها را کرد و مجلس دوره دوم برای سر شاه جایزه قرار داد قانونی را که مجلس در دوره دوم وضع کرد امضا کرد. گفت من مال مملکت هستم نه مال پدرم این قانون مال مملکت است این را باید امضا کنم و قانون مملکت غیر از پدر است پدر جدا است و مملکت علیحده است شاه با کمال مرحمت و با کمال رأفت به عرایض من توجه فرمودند و فرمودند که من به هیچ وجه در امور دولتی دخالت نمی‌کنم و عرض کردم که خوب است اعلیحضرت حتی در هیئت وزرا هم حاضر نشوید ما شما را دوست می‌داریم و می‌خواهیم شاه ما باشید هیچ وقت مسئولیت قبول نکنید تا این که همیشه باقی باشید شاه با کمال مرحمت و با کمال تلطف عرایض من را قبول فرمودند و من مرخص شدم حالا هم اینجا این عرایض را حضور آقایان نمایندگان عرض می‌کنم که در جراید نوشته شود که وقتی هم خدمت شاه شرفیاب می‌شوند نظرشان این باشد که شاه را برای مملکت بخواهند.
کفیل وزارت جنگ - بنده تصور می‌کنم موقعی که این مطلب مورد بحث بود عرایضی که بنده کردم همین مطلب بود بنده عرض کردم ستاد ارتش موظف است و همین طور تمام ادارات ارتش پیشنهاد خودشان را به وزیر جنگ بدهند و عرض کردم بنده کفیل وزارت جنگ خودم را مسئول مجلس می‌دانم وقتی اضافه کردم مسئول ملت و مسئولیت را هم بنده عهده دارم و در وزارت جنگ هم هرکار می‌کنم مسئولم و چون راجع به فرمان و این چیزها فرمودند بنده توضیح دادم که آنچه در قانون اساسی هست و آنچه در قوانین دیگر هست بنده آن قوانین را اجرا می‌کنم خلاف این هم بنده نگفتم و نظری هم نداشتم و همان طور که فرمودند بنده کاملاً موافقم و عرایضی را که کردم شاید توجه نداشته‌اند در آن موقع آقایان همه می-دانند که بنده این نظر را تأیید کردم و همین طور هم هست (صحیح است)
دکتر مصدق - بنده پیشنهادم را مسترد می‌کنم
نائب رئیس - پیشنهاد آقای ثقةالاسلامی
بنده پیشنهاد می‌کنم که یک افسر بیش از یک مصدر نداشته باشد و آن هم فقط برای انجام خدمات شخصی افسر مزبور خواهد بود (آقای ثقةالاسلامی در مجلس نبودند)
نائب رئیس - آقای ثقةالاسلامی نیستند پیشنهاد آقای شریعت‌زاده:
تبصره ذیل را به نام تبصره ۲ پیشنهاد می‌کنم که بر ماده واحده افزوده شود.
تبصره ۲- از تاریخ تصویب این قانون هر کس قبل از انجام خدمت زیر پرچم تأهل اختیار کند این تأهل موجب معافیت مقرر در بند دوم ماده ۶۳ قانون نظام وظیفه عمومی نخواهد بود.
نائب رئیس - آقای شریعت‌زاده
شریعت‌زاده - بنده استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند این تبصره‌ای که بنده پیشنهاد کرده‌ام به منظور بیان یک حقیقتی بود که اطلاع مجلس شورای ملی از آن ضرورت قطعی دارد، ما عیب ادارات‌مان این است که به جای دقت در تشخیص مفهوم حقیقی قوانین و به جای این که قانون را اجرا کنیم در جریانات متوسل به یک فکرهایی می‌شویم که آن فکر مطابق منظور مقنن نیست این پیشنهاد را بنده برای این کردم که آقای کفیل وزارت جنگ به توضیحات من توجه کنند در ماده شصت و چهار قانون نظام وظیفه یک جمله است می‌نویسد: کسانی که قبل از مشمولیت ازدواج کنند مشمول معافیت نخواهند بود البته این مطلب صحیح است ولی یک موضوعی است که مشمولیت که یک جمله خاصی است معنایش یعنی چه به نظر بنده مشمولیت یعنی قبل از رسیدن به سن
مشمولیت یعنی بیست سال تمام ولی مشکلاتی در وزارت جنگ پیدایش یافته است موجی یک تفسیری شده است گفته شده است اگر بنا شده که این معنی را بدهیم کلیه جوان‌ها متوسل می‌شوند به ازداوج و به قدر کافی افسر و سرباز نمی‌توانیم داشته باشیم بنده شاید اشکالی نداشته باشم که این نظر وزارت جنگ و این تفسیری که شده است منطقاً صحیح باشد ولی به نظر من هر وقت دولت برخورد به یک مشکلی یا هر اشکال قانونی حق ندارد آن را تفسیر کند و باید برای تفسیر آن یک پروژه قانونی بیاورد به مجلس شورای ملی بنده در این پیشنهاد خودم توضیح عرض می‌کنم که اگر مجلس شورای ملی که قانون نظام وظیفه را وضع کرده است مقصودش از تصویب جمله کسانی که قبل از مشمولیت ازدواج کنند این بوده است که قبل از انجام خدمت زیر پرچم در این صورت بنده برای تفسیر این مطلب این پیشنهاد را کرده‌ام. اگر این مقصود نبوده است و مقصود این بوده است که هر کس قبل از رسیدن به سن مشمولیت ازدواج بکند این ازدواج موجب معافیت هست که قانونش هست و باید آقای کفیل وزارت جنگ این صراحت قانون را در اینجا اعلام بکنند و ما هم این طور می‌فهمیم اگر خیر واقعاً آن طوری که مأمورین وزارت جنگ تفسیر کرده‌اند نظر مجلس شورای ملی از کلمه قبل از مشمولیت قبل از انجام خدمت است این پیشنهاد را می‌دهم که نظر بدهند و اگر مجلس چنین نظری را نداشت و کلمه قبل از مشمولیت یعنی قبل از رسیدن به سن مشمولیت و این موجب معافیت هست این را جناب آقای هدایت تصریح بکنند که تکلیف اشخاص معلوم بشود و ضمناً ایشان طرز فکرشان غیر از این است و متوجه خواهند بود که اگر قانون نقصی دارد فوراً باید به صورت پروژه اصلاحش از مجلس خواسته شود.
کفیل وزارت جنگ - این همان ماده‌ای است که چند دقیقه پیش به عرض آقایان رساندم آن طوری که در ماده ۶۴ نوشته هر کس عیال و اولاد دارد این طور می-فهمیم که از انجام خدمت به طور موقت معاف می‌شود برای این که مسلماً روح فکر قانونگذار این بوده است که جوان‌ها از این موضوع سوءاستفاده نکنند و به نیت معافیت از خدمت متأهل بشوند و در همان ماده هست که هر کس از این تاریخ یعنی از تاریخ این قانون قبل از مشمولیت (شریعت‌زاده - قبل از سن مشمولیت) قانون این طور می‌گوید که قبل از مشمولیت وزارت جنگ این طور می‌فهمد که جوانان قبل از انجام خدمت تأهل نکنند (بعضی از نمایندگان - این طور نیست) چرا برای این که ما تمام سرباز مشمول را در سن بیست احضار نمی‌کنیم مثلاً تمام اشخاصی را که در دبیرستان‌ها و دانشکده‌ها دارند درس می‌خوانند به موجب قوانین موضوعه ما صبر می‌کنیم تحصیلات‌شان تمام بشود اگر تمام اینها قبل از سن بیست سالگی متاهل بشوند آیا معاف خواهند بود؟(بعضی از نمایندگان - بلی همین طور است) بنده این طور تصور نمی‌کنم باشد در این صورت عده زیادی از ارتش ما بخصوص اشخاصی که در تحصیل هستند معاف می‌شوند و بنده موافق نیستم و این را به نظر مجلس واگذار می‌کنم.
مهندس فریور - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم مربوط به ماده ۶۳ نظامنامه.
نائب رئیس - ماده ۶۳ فقط این است که اشخاصی که پیشنهاد می‌دهند باید به طور اختصار توضیح بدهند.
مهندس فریور - بله راجع به همان عرضی دارم اگر اجازه می‌فرمایید عرض کنم اگر اجازه نمی‌فرمایید بسیار خوب.
نائب رئیس - مانعی ندارد بفرمایید.
مهندس فریور - منظور از ماده ۶۳ آنچه که بنده می‌فهمم راجع به پیشنهادهایی است که مربوط به موضوع باشد و در ماده هم این جمله ذکر شده است که پیشنهادهای اصلاحی، و مقصود این است که پیشنهادهای مربوط به لایحه و بنده اعتقادم این بود که آقایان نمایندگان پیشنهادی که می‌کنند سعی کنند واقعاً مربوط به ایشان باشد این پیشنهادهایی که قرائت شد به قول آقای هاشمی فقط یکیش مربوط بود و جزء پیشنهاد آقای فیروزآبادی که فرمودند عوض پانزده میلیون پنج میلیون تومان بدهند باقی دیگر را بنده هر چه
فکر می‌کنم مربوط به قضیه نبوده است. بنده اگر یک پیشنهادی بدهم که سم ستوران اسواران یک فلان هنگ هفته یک مرتبه تراشیده بشود این باید در مجلس قرائت بشود و مطرح بشود؟ من خیال می‌کنم که هیئت رئیسه باید تشخیص بدهند به علاوه این هم خوب نیست که فقط بگذاریم به تشخیص هیئت رئیسه آقایان خودشان باید این مراعات را بکنند. این مجلس بیلانش در آخر دوره چهار تا ماده واحده هم نخواهند بود.(صحیح است) فکری بکنید. که این مردم بیش از این دیگر اظهار انزجار و تنفر نکنند این پیشنهادی که آقای شریعت‌زاده کردند یک تفسیری است که می‌فرمایند و بنده خیلی متأسفم که در موقعی این عرض را کردم که پیشنهاد آقای شریعت‌زاده مطرح است این تفسیر قسمتی از قانون نظام وظیفه است و هیچ جایش اینجا نیست.
نائب رئیس - تشخیص و رعایت مواد نظامنامه با نظر رئیس مجلس است و نظامنامه هم روشن است همان طور که خود حضرتعالی هم توضیح دادند.(مهندس فریور - عمل بفرمایید آقا) اگر آقایان حقیقتاً علاقه داشته باشند مواد نظامنامه رعایت شود و تخلف نکنند هر کس که روی این صندلی‌ها می‌نشیند می‌تواند نظامنامه را تشخیص دهد و رعایت کند کسی که مجلس را اداره می‌کند منتخب شما است و باید آقایان رعایت بکنند و اگر رعایت نکنند البته هرج و مرج پیش می‌آید تمام فرمایشات شما صحیح است آقای فریور و اگر بخواهیم به این ترتیب مجلس را ادامه بدهیم هیچ وقت موفق نمی‌شویم قوانین و کارهایی که لازم است از مجلس بگذرانیم پیشنهاد ختم جلسه شده است.(همهمه نمایندگان) آقای طوسی بفرمایید.
طوسی - بنده از تأخیر درگذشتن این قانون فوق‌العاده متأثرم و در سهم خودم بسیار هم از بعضی جهات ساعی بوده‌ام که زودتر بگذرد ولی ملاحظه می‌فرمایند آقایان که عده برای رأی کافی نیست پیشنهادات زیادی هم مانده است این است که استدعا می‌کنم جلسه را ختم بکنیم باقی را بگذاریم برای جلسه آتیه.
حاذقی - آقا کسانی که بیرون هستند مثل دیرآمدگان اسم‌شان گفته شود.
نائب رئیس - آقای نراقی
نراقی - عرض کنم مدتی است بنده از آقای وزیر فرهنگ راجع به یک موضوع مهمی سؤال کرده‌ام و ایشان هم تذکر سؤال بنده را تقریباً عملی کرده‌اند و دو سه جلسه است به مجلس تشریف می‌آورند و مجلس اجازه نمی‌دهد بنده سؤال خودم را بکنم و ایشان جواب بدهند.
نائب رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای شریعت‌زاده آقایان موافقین قیام فرمایند.(عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای امینی: پیشنهاد می‌کنم اتومبیل بازرس‌های وزارت جنگ را بگیرند و یک سرویس تشکیل بدهند.
نائب رئیس - آقای امینی
امینی - بنده خیلی متأسفم که پیشنهاد بنده را اگر مطابق تفسیر آقای مهندس فریور بخواهیم قضاوت کنیم شاید وارد نباشد ولی بنده از این جهت این را وارد می-دانم که این یک صرفه‌جویی است به نفع وزارت جنگ که بتواند این وام را زودتر ادا کند و بنده در این قسمت شفاهاً با آقای کفیل وزارت جنگ مذاکره کردم تقریباً ایشان موافقند ولی یک گرفتاری اخلاقی دارند و تا این موضوع حقیقتاً به صورت قانونی در نیاید عملی نمی‌شود و بازرس‌های وزارت جنگ تقریباً همه سرلشگر و سرتیپ و اینها هستند و بدون جهت با لغتی که آقا الان فرمودند منتسب به وزارت جنگ و ستاد مشغول هستند و هر کدام این آقایان یک اتومبیل بسیار قشنگ وزارت جنگ را زیر پا دارند بنده عقیده دارم برای این که ایشان در این محظور نباشند رأی بدهیم که این اتومبیل‌ها را بگیرند و یک سرویس منظم و مرتب انجام بدهند و بنده حساب کردم که بیست و پنج شش نفر هستند که تحت عنوان بازرس از این اتومبیل‌ها استفاده می‌کنند استدعا می‌کنم که این پیشنهاد را قبول بفرمایید.
کفیل وزارت جنگ - عرض کنم بنده برای این که بدانند هیچ محظوری ندارم از دو هفته قبل دستور دادم به اداره باربری ارتش که اتومبیل‌های افسران را جمع کنند و این کار را می‌کنند و محظوری ندارم ولی این یک کلمه اتومبیل بازرس را بگیرند بازرس یک کلمه‌ای است که (امینی -سرویس کنید) به آقا قول می‌دهم که این کارش شده است الان منظور آقای امینی را عمل می‌کنیم.
امینی - چون فرمودند عمل می‌کنند پس می‌گیرم.
نائب رئیس - پیشنهاد آقای حاذقی:
پیشنهاد می‌کنم مادام که ژاندارمری کشور به تنهایی قادر به جلوگیری از دزدی مسلح و ناامنی نیست رئیس پادگان نظامی هر ناحیه موظف و مسئول باشد به مجرد اطلاع از وجود سارق مسلح در راه‌ها فوری موضوع را تا گرفتن نتیجه تعقیب نماید.
جمعی از نمایندگان - این مربوط به این لایحه نیست.
حاذقی - آقایان نماینده حق دارد حرف خودش را بزند به چه دلیل مربوط نیست. اجازه بفرمایید توضیح بدهم اگر دیدید مربوط است پذیرفته شود وگرنه رد بشود.
نائب رئیس - بفرمایید
حاذقی - بنده خیلی متأسفم که امروز یک عرض فوری داشتم که مجلس موافقت نفرمودند و بایستی ما همیشه حفظ انضباط بکنیم و آن موضوعی که بنا بود قبل از دستور عرض کنم خیلی احترام می‌کنم و مثل بسیاری از آقایان در ضمن عرض نمی‌کنم ولی استدعا می‌کنم در آتیه آقایان اجازه بدهند همان طور که عرض کردم یک مطلب لازمی است یک نماینده که خودش را نماینده مجلس می‌داند وظیفه دارد اخلاقاً مطالب ضروری را به عرض مجلس برساند اگر نگذارند و اجازه ندهند موجب رنجش و گله می‌شود. در اطراف پیشنهاد خودم عرض می‌کنم مکرر تلگرافاتی از شهرستان‌ها می‌رسد که یک ناامنی‌هایی پیش می‌آید و سازمان ژاندارمری به طوری که تحقیق کردم اظهار می‌کنند عده‌ای که ما در دسترس داریم کافی نیست که یک دسته سارق مسلح را تعقیب کنیم و نمی‌تواند جلوگیری از دزدی و ناامنی بکند در این اواخر چندین راهزنی که به توسط یک عده دزد مسلح انجام گرفته و پیش آمده است که به اکثر آقایان نمایندگان تلگرافات شده است و مخصوصاً در منطقه فارس چندین مرتبه کامیون‌ها و اتوبوس‌هایی که حامل مسافر بوده است مورد دستبرد سارقین واقع شده است و افراد پاسگاه ژاندارمری به استناد این که عده‌اش کافی نیست دزد را تعقیب نکرده است فقط اکتفا کرده است به این که یک صورت مجلس تنظیم بکند و گزارش بدهد که بعد از عمل دزدی و پس از آن که دزدها مسافرین را لخت کرده‌اند ما رفتیم در محل و دیدیم کامیون یا اتوبوس آنجا بود اطلاعاً عرض شد و این قسمت موجب می‌شود که دزدها بیشتر جسور بشوند و عمل‌شان را بیشتر ادامه بدهند من این پیشنهاد را کردم که در موقعی که این اضافه قانونی به افسران و افراد ارتش که حق‌شان هست داده می-شود پادگان‌های هر منطقه موظف باشند مسئول باشند به مجرد این که به آنها اطلاع بدهند در فلان نقطه دزدی شده است بدون این که منتظر تشریفاتی باشند که یک اجازه خاصی از وزارت جنگ یا ستاد ارتش به آنها داده شود فوراً و بلافاصله آن پادگان و رئیس پادگان محل به کمک ژاندارمری محل دزد را تعقیب کنند و تا گرفتن نتیجه نهایی یا گرفتن مال موضوع را دنبال کنند و به اطلاع دولت برسانند تا در نتیجه دزدی‌هایی که در شهرستان‌ها می‌شود موقوف بشود.
کفیل وزارت جنگ - ما الان همین کار را می‌کنیم و ژاندامری و قشون با هم همکاری می‌کنند و بایستی هم این کار را بکنیم.
حاذقی - در صورتی که می‌فرمایند منظور عملی می‌شود پس می‌گیریم.
نائب رئیس - پیشنهاد آقای رحیمیان:
بنده پیشنهاد می‌کنم از این بودجه صد و پنجاه میلیون ریال دبیرستان نظام مشهد که پس از شهریور منحل شده بود مجدداً تأسیس و برقرار نمایند.
نائب رئیس - آقای رحیمیان
رحیمیان - قصد بنده دادن این پیشنهاد نبود فقط تذکری داشتم که خدمت آقایان عرض کنم این بود که باعث شد این پیشنهاد را بدهم بنده شهوت کلام هم ندارم و تاکنون وقت مجلس را هم بدون جهت نگرفته‌ام. آقایانی که در اینجا راجع به دزدی و خیانت‌ها هرچه صحبت کردند مطالبی بود فرمودند ولی بنده پیشنهادی قبلاً تهیه کرده بودم و در حقیقت دو صد گفته چون نیم کردار نیست آقایانی که در حقیقت مایل به تعقیب و مجازات خائنین قضیه شهریور هستند کمک بکنند و آن پیشنهاد را بیاورند به مجلس تصویب بکنند و الا صحبت بیهوده و وقت مجلس را تلف کردن معنی ندارد. (هاشمی - کاملاً صحیح است) پس در این صورت بنده عرض کردم اشخاصی که یک حرفی می‌زنند و برخلاف یک عقیده‌ای هستند بایستی با کمال ایمان باشند بنده با کمال ایمان و عقیده خودم برخلاف دزدی و وقایع شهریور هستم. (شهاب فردوسی - و کودتا) انتظار مردم این است که تمام خائنین کشور و قضیه شهریور را روزی روی چوبه دار ببینند اگر آقایان هم مایل هستند کمک بکنند آن پیشنهاد را بیاورند تصویب بکنند و الا فایده ندارد و این پیشنهاد را هم مسترد می‌کنم.
نائب رئیس - پیشنهاد آقای حاذقی:
تبصره زیر را به ماده واحده پیشنهاد می‌کنم وزارت جنگ موظف است نسبت به اجرای ماده واحده مصوبه ۲۴ آبان ۱۳۲۲ که رسیدگی به جرایم عمومی افسران و افراد ارتش با دادگاه عمومی است با دادگاه‌ها تشریک مساعی نماید.
نائب رئیس - آقای حاذقی
حاذقی - عرض کنم بنده برای روشن شدن ذهن آقایان عرض می‌کنم که بنده نماینده مردم جهرم هستم که یازده ماه تمام مردم آنجا در برابر عمل دولت و تصمیم خلاف دولت ایستادگی کردند و بالاخره با چه زحمات و مصائبی موفق شدند به اتفاق آراء بنده را به نمایندگی خودشان انتخاب کردند. (بعضی از نمایندگان - با اکثریت) شکایت‌هایی می‌کنند و توقع دارند که بنده آنها را در مجلس عرض کنم و اگر بنا بشود نه به صورت قبل از دستور و نه موقعی که اقتضا دارد این عرایض عرض نشود من پیش وجدان خودم خجل هستم که نتوانستم وظیفه نمایندگی خودم را انجام بدهم.
بعضی از نمایندگان - خارج از موضوع است.
نائب رئیس - آقای حاذقی مربوط به موضوع پیشنهاد بفرمایید.
حاذقی - مربوط به موضوع است اجازه بفرمایید عرض کنم دادگاه آنجا شرحی نوشته است …..
(همهمه نمایندگان - بیشتر نمایندگان بر می‌خاستند و خارج می‌شدند)
۴- موقع و دستور جلسه آتیه - ختم جلسه
نائب رئیس - موافقت می‌فرمایید جلسه را ختم کنیم
جلسه آینده روز پنجشنبه سه ساعت پیش از ظهر دستور لایحه وزارت جنگ و پروفسور ابرلین
(مجلس یک ساعت و بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
نائب رئیس مجلس شورای ملی - ملک‌مدنی