مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ شهریور ۲۵۳۷ شاهنشاهی نشست ۱۸۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و چهارم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ شهریور ۲۵۳۷ شاهنشاهی نشست ۱۸۵
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۴
جلسه: ۱۸۵
صورت مشروح مذاکرات فوق‌العاده مجلس شورای ملی روز شنبه (۲۵) شهریورماه ۱۳۵۷ شمسی (۲۵۳۷) شاهنشاهی
جلسه ساعت نه صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل شد.
فهرست مطالب:
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غائبین بااجازه
- خانم‌ها و آقایان آصف ـ دکتر ابوالهدی ـ اربابی ـ دکتر اعتمادی - جهان‌شاه افشار ـ الموتی ـ اهری ـ بارکزهی ـ بسیج‌خلخالی ـ بنی‌احمد ـ بهره‌مند ـ بیات ـ پیرزاده ـ جاف ـ جعفری ـ جعفر جوادی ـ حیدرزاده - خزیمه ـ خسروی ـ دادفر - دکتر رحمانی ـ رحیمی‌لاریجانی ـ دکتر رشید یاسمی ـ رهبر ـ دکتر ستوده ـ سعیدی ـ سلیمانی - شهبازی ـ شهرستانی ـ مهدی شیخ‌الاسلامی ـ صدر ـ دکتر صدیق- اسفندیاری ـ دکتر ضیائی ـ دکتر عادلی ـ دکتر فروزین ـ قرائی - دکتر کیان ـ لیوانی ـ مجتهدی ـ دکتر محققی ـ میرلاشاری - نوری اسفندیاری ـ وشمگیر ـ وکیل گیلانی ـ یاسینی - پری اباصلتی ـ قدس منیر جهانبانی ـ ویدا داودی ـ قدس ایران عدیلی ـ درخشنده کمالی‌آزاد.
- طرح برنامه دولت آقای جعفر شریف‌امامی
۲- طرح برنامه دولت آقای جعفر شریف‌امامی.
رئیس ـ برنامه دولت جنای آقای جعفر شریف‌امامی مطرح است جناب آقای نخست‌وزیر بفرمایید.
- اخطار نظامنامه‌ای به وسیله آقای دکتر مرتضی مشیر
۳- اخطار نظامنامه‌ای به وسیله آقای دکتر مرتضی مشیر.
مشیر ـ اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس ـ طبق چه ماده‌ای؟
مشیر ـ طبق ماده ۱۳۱ همکاران ارجمند بنده طبق ماده ۱۳۱ اخطار نظامنامه‌ای دارم و عرض کردم در خارج از کشور بودم که دولت تقدیم برنامه کرد و وظیفه ملی خودم می‌دانستم که بیایم و دینی را که در برابر ملت دارم ادا کنم، و این جا نام‌نویسی کردم به عنوان مخالف، بعد با جناب سعید صحبت کردم و قرار شد که حدود بیست دقیقه وقت به من داده شود که صحبت کنم ولی متأسفانه آقای رئیس به خود حضرتعالی هم که یادداشت دادم دو نفر از کسانی که به عنوان مخالف می‌خواستند صحبت کنند موافق صحبت کردند، حق مسلمی از اقلیت ساقط شد، و بنده لازم می‌دیدم که این مطلب را در ساحت مقدس مجلس شورای ملی عرض کنم تا در آینده دیگر تکرار نشود، زیرا نمایندگان سوگند یاد کردند که قانون اساسی را رعایت کنند اساساً در کشورهای مشروطه دموکراتیک حق صحبت اول باید با مخالف باشد بعد با موافقیت و متأسفانه این برخلاف عمل شد و متأسفانه ما تذکر هم دادیم ولی عمل نشد. متشکرم.
رئیس ـ آقای مشیر کاری خلاف آیین‌نامه انجام نشده و اخطار نظامنامه‌ای شما وارد نیست.
مشیر ـ صحیح است جنابعالی روی خیلی از اعمال خلاف صحه گذاشتید و تاریخ قضاوت خواهد کرد.
رئیس ـ جناب آقای نخست‌وزیر بفرمایید.
نخست‌وزیر (جعفر شریف‌امامی) - جناب آقای رئیس همکاران محترم در برنامه دولت پنج جلسه و هر جلسه چهار ساعت اینجا بحث شد و به تفصیل راجع‌به مسائل مملکتی صحبت شد یعنی جمعاً در حدود بیست ساعت در اطراف برنامه دولت صحبت و مذاکره شد، همه آقایان نمایندگان از تمام وقتی که در اختیار داشتند استفاده کردند و تقریباً همه آنها به علت این که وقت‌شان تمام شده است، سخن را تمام کردند ولی هنوز هم عده‌ای چنانچه ملاحظه می‌فرمایید قصد صحبت داشتند البته فرصت باقی است و همه نمایندگان محترم خواهند توانست از تریبون حداعلای استفاده را بکنند، بسیار متشکرم که به کفایت مذاکرات رأی دادند و ما توانستیم زودتر تکلیف‌مان را روشن کنیم تا این که اگر رأی موافق دادید مشغول به کار شویم وگرنه که دیگری می‌بایستی این مسئولیت را عهده‌دار شود. حقیقتی را بایستی بگویم که هیچگاه فکر نمی‌کردم که در این مجلس سخنوران واقعاً زیردستی هستند که شاید به علت این بود که در گذشته بیانات نمایندگان محترم منعکس نمی‌شد ولی واقعاً مایه امیدواری بود که دیدم عده‌ای در نهایت قدرت با فصاحت و بلاغت با بیانات بسیار جالبی که فرمودند و زبان و افکار مردم بود اینجا منعکس کردند (احسنت ـ احسنت) البته مخالف و موافق صحبت کردند اگر دقت می‌فرمودید ملاحظه می‌شد که تقریباً همه در یک زمینه صحبت کردند، با اختلاف مختصر، که این اختلاف می‌بایستی ظاهر می‌شد، طعم دموکراسی و آزادی همین است که اختلافات ظاهر شود و بیان بشود من باید بگویم که اگر مقدمه‌ای را که دولت در تقدیم برنامه خود نوشته است ملاحظه می‌فرمودید به طور کلی تمام آنچه را که مفصلاً نمایندگان محترم اینجا بیان فرمودند در آنجا منعکس است و از این لحاظ می‌خواستم این نتیجه‌گیری را بکنم که اختلاف زیادی بین آنچه که نمایندگان فرمودند و آنچه که دولت فکر می‌کند نیست. البته همان طور که ملاحظه فرمودید تمام بیانات در خارج منعکس شد و این بیشتر برای آن بود که ملت هم بدانند در اینجا افرادی هستند که مطالب آنها را بازگو می‌کنند و افکار آنها را منعکس می‌کنند و خواست‌های آنها را بیان می‌کنند، من هم با کمال صبر و حوصله آنچه را که فرمودید توجه کردم و مورد توجه قرار خواهد گرفت دولت‌ها بایستی که تحمل بیانات مخالفین را داشته باشند (صحیح است) و بایستی آنچه را که گفته می‌شود بدان توجه کنند و ملاحظه فرمودید که این صبر و حوصله در نهایت امکان به کار رفت (احسنت) تصریح می‌کنم و تردیدی نیست که آنچه که نمایندگان محترم فرمودند مورد توجه کامل دولت قرار خواهد گرفت بعضی از این مطالب ممکن است فوراً اقدام شود و برای بعضی‌ها زمان و وسیله می‌خواهد به هر حال آنچه که باید عرض کنم این است که برای تحقق بخشیدن آمال خیرخواهانه و حقوق از دست رفته جملگی سعی وافر خواهد شد. و من معذورم از این که به تمام آن مطالب پاسخ بگویم ولی به طور کلی می‌گویم که همه آنها مدنظر خواهد بود (احسنت). من قریب ۴۸ سال است که به این کشور خدمت می‌کنم مختصری تجربه اندوخته‌ام از پایین‌ترین مراحل خدمت پله‌پله، مراحل را طی کرده‌ام تا امروز که خدمت نمایندگان محرم ایستاده‌ام در طول این مدت همیشه وظایفم را با نهایت صحت با ایمان و با کمال دقت انجام داده‌ام آنهایی که به نحوی از انحاء با کارهایی که متصدی بوده‌ام. سر و کار داشتند شاهد این مدعا هستند من گوشت و پوست و استخوانم از این مملکت است من در این مملکت به دنیا آمده‌ام برای این مملکت و در این مملکت می‌میرم (آفرین).
و ما سعی خواهیم کرد از گرفتاری‌های مردم بکاهیم و آنچه که با گفته شاهنشاه مقدور است یعنی آزاد کردن زندانیان سیاسی مثل معاف کردن دوره‌های نظام وظیفه از پیشگاه‌شان تقاضا خواهد شد آنچه که دولت مستقلاً می‌تواند انجام دهد مثل کوتاه کردن حکومت نظامی و امثال آن در اولین فرصت انجام خواهد داد (صحیح است) آنچه محتاج تقدیم لایحه است لوایحش تقدیم مجلسین خواهد شد آنچه که نمایندگان به طور کلی پیشنهاد کرده‌اند و اظهار داشته‌اند تکرار می‌کنم مورد توجه خاص قرار خواهد گرفت و اگر در بیاناتی که خواهم کرد یکایک مطالب تشریح نمی‌شود بیشتر به خاطر جلوگیری از طول کلام است زیرا قبول می‌فرمایید که ۲۰ ساعت نمایندگان محترم صحبت کردند من به کار خود ایمان دارم و به عنایات خداوند مستظهرم باید بدانید که برای حب جاه و مقام قبول این مسئولیت سنگین را نکرده‌ام مخصوصاً در این موقع متشنج و آشفته زیرا با کارهایی که در گذشته کرده‌ام و با سنی که دارم این چنین خطایی، گناهی نابخشودنی است (آفرین) اما قبول این مسئولیت را از آنجا کرده‌ام که احساس خطر کردم، خطری که وحدت و یگانگی و قومیت ما را تهدید می‌کرد (صحیح است) و شیوع هرج و مرج که ممکن بود مملکت را فراگیرد من قبول مسئولیت کردم تا شما بتوانید با من مخالفت کنید ولی اطمینان دارم که برنامه دولت را به نحوی عمل خواهم کرد که شما هم موافق شوید زیرا اطمینان دارم که انصاف دارید امروز مسئله ما در آن حالت نیست امروز مسئله من و دیگری نیست امروز مسئله وحدت مملکت مطرح است (احسنت) اگر ریا است سنا برای من گناه محسوب می‌شود من گناهم را قبول دارم اما آنهایی هم که نمایندگی داشتند باید سهم خودشان را هم بپذیرند (صحیح است) خدمت به مملکت هیچگاه دیر نیست بیایید برای خاطر حفظ آزادی همه دست به دست هم بدهیم و مشکلات را از بین برداریم من حاضرم تا پای جان فداکاری کنم کاری نکتید که از این نعمت بزرگ محروم شویم من اینک به یادداشت‌هایی که مربوط به مطالب ذکر شده از طرف نمایندگان محترم هست یکایک اشاره خواهم کرد.
دولت به خوبی نشان داده است که در شنیدن انتقادات نمایندگان حتی اگر در آن بی‌انصافی هم شده است تحمل و بردباری کافی دارد و دولت این روش را برای تحکیم دموکراسی پارلمانی ایران کاملاً ضروری می‌داند نمونه‌ای از این حسن‌نیت از بین بردن هر نوع محدودیت در انتشار مطالبی است که نمایندگان مردم در مجلس عنوان کردند تصدیق می‌فرمایید این حاکی از اعتقاد کامل دولت به دموکراسی و احترام عمیق آن به قوه مقننه مملکت است.
آقای اسحاقی‌نژاد گفتند در طول سه سالی که از عمر مجلس می‌گذرد دولت‌ها کار مثبتی انجام نداده‌اند.
اسحاقی‌نژاد ـ حقیقت است و نمی‌توانید منکر شوید.
نخست‌وزیر ـ به نظر می‌رسد این کم لطفی است که ایشان می‌گفتند زیرا کار مثبت خیلی انجام شده است ولی این روشن است که خیلی از کارها هم انجام نشده است که می‌بایست می‌شده. اما اصولاً اگر دولت‌ها در گذشته کاری انجام نداده‌اند چوب آن را دولت حاضر نباید بخورد اما با این حال همه انتقادها را که مربوط به گذشته می‌شود ما در اینجا نشستیم و گوش کردیم و بسیار هم استفاده کردیم زیرا همان طور که گفتم هدف ما رفع مشکلات مملکت است و در این راه از راهنمایی و پیشنهادها و نظرهای آقایان نمایندگان کمال استفاده را می‌کنم و هیچ تعصبی هم روی هیچ موضوعی نداریم.
آقای اسحاقی‌نژاد فرمودند فلسفه حکومت‌ها ایجاد نظم است نه بی‌نظمی دولت به این مطلب کاملاً واقف است و هیچ اختلافی هم در این باره با ایشان ندارد هر اقدامی هم که ما کرده‌ایم برای ایجاد همین نظم بوده است.
آقای اسحاقی‌نژاد مطالبی درباره قانون کار و مسائل کارگری فرمودند که کاملاً مورد توجه و اقدام دولت خواهد بود و همچنین برای استفاده از دوهزار واحد مسکونی در تبریز که مورد اشاره ایشان بود فوراً دستور رسیدگی و اقدام سریع دادم تا اگر بی‌توجهی و سهل‌انگاری در این باره صورت گرفته است مسئولان امر مجازات شوند. اما اصولاً برای رفع این قبیل مشکلات خوب است به این تذکر آقای موسوی ماکوئی توجه کنم که فرمودند نمایندگان باید دولت را کمک کنند تا بتواند در اجرای برنامه‌های مملکتی و در مبارزه با عوامل فساد و افراد فساد موفق شود.
همچنین این سخن آقای موسوی ماکوئی صحیح است که باید به مسئله آموزش و پرورش و هدف‌های آن به نحوی توجه کنیم که آموزش و پرورش مملکت مطمئن‌ترین سلاح برای حفظ کشور و پیشرفت و ترقی جامعه ایرانی باشد. ما از پیشنهادها و تذکراتی که آقای موسوی ماکوئی دادند مثل توجه به شخصیت معلم ـ از بین بردن تبعیض ـ توسعه آموزش فنی و حرفه‌ای ـ جلوگیری از اعزام محصلین قبل از متوسطه استقبال می‌کنیم و از هیچ تلاشی برای رفع نارسایی‌ها کوتاهی نخواهیم کرد (احسنت).
و در اینجا روی سخنم با آقای پزشک‌پور نیز هست ایشان گفتند جملات دیگر راه‌گشای مشکلات مملکت نیستند این مطلب کاملاً صحیحی است و به همین دلیل و با درک همین واقعیت است که ما می‌گوییم هنگامی می‌توان درباره این دولت قضاوت عادلانه داشت که نتیجه کار آن آشکار گردد دولت در همین زمان بسیار کوتاه اقداماتی کرده است که قبلاً انجام آنها اگر غیرممکن نبود لااقل مشکل به نظر می‌رسید.
بدیهی است در فرصتی که خواهیم داشت کارنامه دولت نمایانگر خدمات صادقانه‌ای خواهد بود که حاکی از ایمان و عقیده دولت به انجام کار مردم و رفع مشکلات و برطرف ساختن عدم رضایت‌ها است.
آقای پزشک‌پور راجع‌به مدتی که عهده‌دار ریاست سنا بودم مطالبی فرمودند من هرگز اقدامی نکرده‌ام که موجب تضعیف قوه مقننه مملکت شده باشد فکر نمی‌کنم این مطلب در مورد شخص خود من صدق کند من هرگز و در تمام دوران خدمتگزاریم در این مملکت موجبی برای تحکیم حکومت توتالیتر بوروکرات با آن کیفیت که آقای پزشک‌پور گفتند نبوده‌ام خواهش من از مخالفان دولت این است که در قضاوت نسبت به این دولت عجله نکنند زیرا بر اساس همان مطالبی که یکایک آقایان مطرح کردند اگر ما در خدمتگزاری و رفع مشکلات مردم موفق باشیم هیچ دلیل ندارد که نمایندگان مخالف دولت همچنان در صف مخالف باقی بمانند ما امیدواریم چیزی نگذرد که برای مخالفان دولت هم روشن شود که ما جز خدمت به مردم و رفع مشکلات عمومی و تأمین نظم و آرامش و آسایش برای همه مردم هدف و نظری نداریم. ضمناً تصریح می‌کنم که ما مسئولیت کلیه اعمال خود را قبول می‌کنیم و در مقابل مجلسین خود را مسئول می‌دانیم (آفرین).
آقای امیری اشاره کردند که ایجاد بعضی از موانع بر سر راه ملت ایران موجب شده است که پیشرفت مملکت دچار اختلال گردد. همان طور که ایشان اشاره کردند این یک واقعیت است که اگر راه سازندگی ملی را آلوده با روش‌ها و رویه‌های نامعقول نمی‌کردند امروز این مشکلات را نداشتیم. و درست به همین دلیل باید در جهت ایجاد هماهنگی و همدلی برای رفع نارسایی‌ها اقدام کنیم و دیگر نمک به زخم مردم نزنیم که ذکر مصیبت دردی را درمان نمی‌کند (صحیح است) همه ما نارسایی‌ها را می‌دانیم و چون این طور است بهتر آن است که راه‌های درمان را با کمک هم جستجو کنیم و هر چه سریع‌تر به آماده‌سازی جامعه برای رفع ناتوانی‌ها و نامرادی‌ها بپردازیم آقای اخلاق‌پور راجع‌به دولت سابق سؤالاتی کردند که متأسفانه این دولت در موضعی نیست که توضیحات کافی در آن خصوص بدهد. ولی در مورد دولت حاضر پاسخگو خواهیم بود.
آقای اخلاق‌پور می‌گویند با هر نوع قانون‌شکنی مخالف هستند ما هم با هر گونه قانون‌شکنی مخالف هستیم، ایشان می‌خواهند که احزاب را آزاد کنیم ما که آزادی فعالیت‌های سیاسی را در همان اولین اعلامیه دولت مطرح کردیم و به آن هم وفادار مانده‌ایم، آقای اخلاق‌پور خود را طرفدار امنیت می‌دانند ما هم طرفدار امنیت هستیم ایشان با قانون حکومت نظامی مخالف هستند، ولی چرا این مخالفت خودشان را در قالب تضاد قانون اساسی با قانون حکومت نظامی مطرح می‌کنند از نظر دولت قانون حکومت نظامی مغایر قانون اساسی نیست بلکه وسیله‌ای است برای حفظ آن در شرایطی که حق حاکمیت ملی در خطر باشد.
اخلاق‌پور ـ جناب آقای شریف‌امامی من با استدلال و تمسک به قانون اساسی ثابت نمودم که مخالف با قانون اساسی و اظهارات جنابعالی خلاف قانون اساسی و بلادلیل است.
نخست‌وزیر ـ پیشنهادهای آقای جوادی نماینده گرامی مورد تأیید دولت است و در واقع همان مطالبی است که در برنامه دولت پیش‌بینی شده و مورد توجه قرار گرفته است و البته نسبت به رفع تبعیضات و تفاوت مالیاتی بین دسته‌جات کارگران اقدام خواهد شد.
آنچه آقای علی‌اصغر مظهری مطرح کردند دور از منطق و برداشت دولت نسبت به مسائل و مشکلات موجود در مملکت نبود ما با ایشان برای تعقیب و مجازات همه کسانی که وظایف خود را انجام نداده‌اند همراهیم و اختلافی از این بابت نداریم، اصلاح قوانین و مقرراتی که موجب مزاحمت و دردسر برای مردم شده‌اند مورد تأکید دولت هم هست و در برنامه دولت به آن اشاره شده است توجه به سازندگی روستاها و سرمایه‌گذاری در کار راه‌سازی تأمین برق ـ تأمین آب ـ تأمین بهداشت و درمان مردم در سراسر کشور بالاخص در روستاها مورد اعتقاد راسخ دولت است و در برنامه دولت هم به آن اولویت داده شده در این موارد هیچ اختلاف نظری وجود ندارد البته ایشان یک مقدار از گذشته و نحوه رفتاری که با ایشان کرده‌اند گلایه و شکایت دارند که این دولت نه به آن وقوف دارد و نه خود را مسئول آن می‌داند، دولت حاضر خود را برای مدتی که افتخار خدمتگزاری داشته باشد در مقابل مردم و مجالس مقننه پاسخگو و مسئول می‌داند. آقای مظهری باید بدانند اصولاً قبول مسئولیت در این شرایط چندان آسان نبود ولی آنجا که پای مملکت و منافع ملی در میان باشد دیگر مصلحت‌های شخصی مفهومی نخواهد داشت همه خدمتگزاران کشور به راحتی و بدون کمترین تردید از منافع و مصلحت خود برای تأمین منافع و مصلحت جامعه و مملکت می‌گذرند تمام نکاتی را که ایشان اشاره فرمودند یادداشت نموده‌ام تا مورد بررسی و اقدام قرار گیرد. در اینجا به این تأکید آقای دکتر رئیسی که می‌خواهند دولت در رفع سریع نارسایی‌ها حتماً معجزه کند ایراد نمی‌گیرم و امیدوارم توفیق حاصل شود ولی ناگزیر از ذکر این حقیقت هستم که متأسفانه دولت نه معجزه‌گر است و نه وعده بیجا می‌دهد این دولت می‌کوشد در حد توانایی‌های واقعی خود در خدمت مردم باشد و قول می‌دهد آنچه در قدرت دولت باشد در کمال صداقت در طبق اخلاص گذاشته و در انجام وظایف خود کمترین کوتاهی و نارسایی را جایز نشمارد و در جهت تأمین رضایت مردم آنچه لازم باشد انجام دهد.
آقای دکتر رئیسی دولت واقعاً خود را مسئول حفظ نظم و سلامت جامعه می‌داند برای ما این مطرح است که بتوانیم آن چنان آرامشی به وجود آوریم تا موافق و مخالف دولت و آحاد و افراد این مملکت همه قادر به ابراز عقیده و نظر خود باشند و احساس ایمنی و اعتماد کنند آزادی بی‌بند و باری نیست اگر قرار باشد هر کس هر چه خواست بکند و هر چه خواست بگوید بی‌آنکه احساس مسئولیت کند، دیگر جایی برای آزادی باقی نمی‌ماند و درست جای این حرف‌ها همین مجلس است که باید با تکیه بر قانون اساسی از قدرت و احترام کافی برخوردار باشد در همین مجلس است که حاکمیت ملی شکل می‌گیرد و تبادل اندیشه‌ها راه تعالی هموار می‌کند از این رو دولت هم در محترم شمردن و حفظ حرمت و حریم مجلس با آقای دکتر رئیسی کاملاً هم عقیده است و در این مورد با آقای بنی‌احمد هم کمترین اختلافی ندارد من خودم در مقام پارلمانی که داشتم همیشه حافظ این حریم و این احترام بوده‌ام و امروز هم در مقام رئیس دولت عقیده‌ام تغییر نخواهد کرد. آقای بنی‌احمد متذکر شدند که دولت چرا اجازه داد در نظاهرات روز عید فطر روز پنجشنبه شعارهای مخالف قانون اساسی به وسیله افرادی در میان جمعیت حل شود، حرف درست همین جا است آن روز که خواستیم بر اساس قانون اساسی و برای حفظ دموکراسی و جلوگیری از بلوا و آشوب و درهم ریختن نظم جامعه جلوی این قبیل شعارها و آن نوع تظاهرات غیرملی و نشان‌دار را بگیریم به روی مأموران انتظامی و سربازان آتش اسلحه گرم و سرد گشودند و چنان کردند که اگر با قاطعیت و سرعت از آن پیشگیری نمی‌شد، مطمئنم امروز آقای بنی‌احمد و دیگر مخالفان دولت نمی‌توانستند در پناه دموکراسی و قانون اساسی در مجلس شورای ملی ایران این چنین افکار و عقاید خود را عرضه کنند و مطالب خود را مطرح سازند و پیام‌های خود را از طریق مطبوعات رادیو و تلویزیون به اطلاع جهانیان برسانند (صحیح است) دولت برای این که این آزادی را تأمین کند ناچار به برقراری حکومت نظامی شد دولت نمی‌خواست کسی کشته شود دولت راضی نبود حتی قطره‌ای خون از بینی هم‌وطنانمان بریزد و به همین جهت هم کمال سعی و متانت را در این راه معمول داشت اما چه می‌توان کرد که عمل دیگران با این اعتقاد دولت سازگار نبود آنها که کار را به ناامنی و بلوا و تجاوز به حقوق فردی و اجتماعی مردم کشانده بودند می‌خواستند به هر ترتیب شده است در همان چند روز اول، دولت را در بن‌بست قرار دهند و سیاست آشتی ملی را منکوب سازند. با قاطعیت به عرض مجلس شورای ملی می‌رسانم که مسئول حوادث ناگوار روز جمعه دولت نبود، آن کسانی بودند که از قبل مقدمات چنین توطئه‌ای را فراهم آورده بودند، آنهایی بودند که شعارهای مخالف قانون اساسی و ضدملی را به دست عده‌ای دادند و آنان را به میان صفوف مردم کشاندند و از هیجانی که ایجاد شده بود سوءاستفاده کردند عکس‌ها و فیلم‌هایی که از تظاهرات روز پنجشنبه و جمعه تهران تهیه شده است گویای بسیاری از حقایق است.
از نمایندگان محترم تقاضا دارم به مدارک و اسنادی که از سوی محافل خارجی درباره حوادث ایران منتشر شده و می‌شود بذل توجه کافی فرمایند تردید ندارم روشن خواهد شد که چگونه این حوادث با نقشه و پول خارجی ابعاد گسترده‌ای یافت، حضرات آیات عظام به ویژه حضرت آیت‌العظمی آقای سیدکاظم شریعمتداری که مورد احترام خاص من هستند (احسنت) مردم مسلمان و شریف را به آرامش و رعایت نظم دعوت فرمودند و از این رو تصور می‌شد جلوی هر نوع توطئه‌ای گرفته خواهد شد اما دیدیم که به این تذکر توجه نکردند، باید پرسید چه دست‌هایی موجب شد که تظاهرات طبیعی مردم رنگ دیگری بگیرد به جای پیام‌های سازنده ملی شعارهای ضدملی و مخالف قانون اساسی و رژیم قانونی مملکت جانشین شود اموال عمومی مورد هجوم و غارت قرار گیرد، بانک‌ها، مغازه‌ها، مراکز فرهنگی و ملی به آتش کشیده شوند حرمت ملی و حیثیت جامعه ملعبه شود فکر نمی‌کنم برای مردم شریف ایران حقایق روشن نشده باشد دیگر کمتر کسی است که عمق توطئه علیه استقلال و تمامیت مملکت را نداند و علل ان را نشناسد در اینجا لازم می‌دانم گزارشی را که از طرف دستگاه‌های انتظامی دولت به اینجانب داده شده است جهت استحضار نمایندگان محترم و عموم افراد کشور قرائت کنم:
برخورد انتزاعی و تجریدی با وقایع روز ۱۷ شهریور ماه تهران و برخی دیگر از نقاط کشور، بدون آن که به مقدماتی که از قبل برای ایجاد چنین حوادثی تدارک شده بود و هدف‌هایی که از تهیه چنین مقدماتی تعقیب می‌گردید، توجه گردد، در واقع می‌تواند تنها یک بررسی یک بعدی باشد. طبعاً در چنین حالتی به هیچ وجه نمی‌توان شرایط نامطلوب و غیرعقلانی وادار شدن دولت به برقراری فرمانداری نظامی را به طور کامل دید و توجیه کرد.
بنابراین برای آن که قضیه از جهات مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد، توجه به نظرگاه‌های متعدد ضرورت دارد. نکته‌ای که مؤکداً باید مورد توجه باشد آن است که نه مردم واقع‌بین و نه دولت هیچ کدام بر آن نبوده‌اند که در رابطه با مسائل اجتماعی، از زبان خشونت برای حل مسائل استفاده کنند، بنابراین باید در این رابطه عوامل دیگری را جستجو کرد. عواملی را که در میان گروه‌های مردم رسوخ کردند و خشونت را القا نمودند. مدارک و قرائن انکارناپذیر گواه آن است که مارکسیست‌ها عامل اصلی بوده‌اند و برا اثبات این مدعا مدارکی ارائه می‌شود البته بخشی از مدارک فراوانی که وجود دارد. اما قبل از پرداختن به این نکته، ضرورت دارد به عوامل دیگری که بر این وقایع تأثیر داشته‌اند، اشاره شود.
عوامل فساد، کم‌کاری، سهل‌انگاری، انحراف و اشتباه در دستگاه‌های اجرایی مملکت و در رابطه با مردم را نمی‌توان نادیده گرفت زیرا اینها بوده‌اند که بذر نارضایی را افشانده‌اند و به عوامل مترصد مجال بهره‌برداری داده‌اند.
برای آن که معلوم شود چگونه تظاهرات آرام مردم و یا گردهم‌آیی‌های مذهبی سالم بدل به صحنه عملیات خشونت‌بار گردیده و ابراز نارضایی به اقدامات خشن کشانده شده، توجه به مجموعه رویدادها ضرورت دارد.
تخریب اماکن خصوصی و عمومی، شکستن شیشه‌های بانک‌ها، ساختمان‌ها، منازل و مغازه‌های مردم و به آتش کشیدن و منهدم کردن مؤسسان، رویه‌ای است که در چند ماه اخیر در بسیاری از نقاط مملکت اعمال شده است.
نگاهی به آمار حوادث اسف‌بار، وسعت عملیاتی تخریبی و انهدامی را نشان می‌دهد، از تاریخ ۵/۶/۱۳۵۷ تا برقراری حکومت نظامی، مجموعاً ۱۲۳ مورد بمب‌گذاری در اماکن مختلف، ۱۸۴ مورد آتش‌افروزی، ۲۰ مورد حمله به تأسیسات دولتی و پلیس، ۱۵۸ مورد ایراد ضرب و جرح به مأموران، ۳۳۶ مورد شکستن شیشه و تخریب اماکن، ۳ مورد حمله به مأمورین، توسط عناصر اخلال‌گر و خرابکار در سطح کشور صورت گرفته است.
جالب این است که عوامل خرابکار خود موجد چنین فجایعی بوده‌اند، برای تحریک خشم عمومی در اعلامیه‌ها و شب‌نامه‌های خود، ارتکاب برخی از این جنایات را به دولت منتسب کرده‌اند. از جمله ادعا کرده‌اند که سینما رکس آبادان را عوامل دولت آتش زده‌اند.
باید دانست که برای تحریک مردم و آماده‌سازی گروه‌های مختلف برای دست زدن به حرکات خشونت‌آمیز تنها از حادثه آبادان بهره‌برداری نشده بود. این تحریکات از مدت‌ها قبل هم‌زمان با حوادث اسف‌باری که در بهمن‌ماه سال گذشته در تبریز رخ داد وقایع بعد از آن، به مقیاس وسیعی در نشریات کمونیست‌ها انجام می‌گردید. منتها آنها بعداً که ملاحظه کردند شرایطی به وجود آمده که می‌توانند به نحو بهتری از طریق مذهب به مقاصد خود دست یابند، به مذهب روی آوردند و در صفوف مسلمانان رخنه کردند. آنها در مساجد و مجالس مذهبی به تحریک پرداختند و متأسفانه نیات شوم و ضدقانون اساسی خود را با خواست‌های معقول مردم مسلمان مخلوط کردند. کمونیست‌ها هنگامی که مشاهده کردند، به مناسبت‌های مختلف اجتماعات مذهبی بر پا می‌شود، درصدد برآمدند که این اجتماعات را بدل به تظاهرات کنند و به تظاهرات جهتی مطابق اهداف و نظرات خود بدهند.
به همین مناسبت بود که یک دستورالعمل شامل ۹ اصل تهیه کردند و در آن آموزش خرابکاری و مقاومت مسلحانه دادند. آنها در این دستورالعمل صربحاً به عوامل خود یادآور شده بودند که از اجتماعات مردم در جریان برگزاری مراسم عید فطر بهره‌برداری کنند و دیدیم که تا حدود زیادی هم موفق شدند. شعارهایی که در اجتماعات عید فطر در بعضی از نقاط کشور و در تظاهرات تهران دیده می‌شد، معلول ملحوظ داشتن مفاد این دستورالعمل بود.
نمونه قابل ارائه دیگری در زمینه نشان دادن نقش گروه‌های تروریست و مارکسیست در امر ایجاد تظاهرات خشونت‌آمیز و رو در رو قرار دادن مردم و دولت، اعلامیه‌ای است که یک گروه تروریست ـ کمونیست در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۵۷ تحت عنوان «وظایف هواداران جنبش انقلابی در مرحله کنونی» منتشر کرده و با صراحت نقش افراد را در «سازمان‌دهی جنبش‌های اعتراضی مردم که جنبه اقتصادی و صنفی دارد» مورد تأکید قرار داده است، به علاوه کمونیست‌ها در یک اجلاس که در اروپای شرقی تشکیل دادند و به پلنوم وسیع مشهور شد، علت اساسی شکست خود را «کم‌بها دادن به عامل مذهب در ایران» تلقی کردند و از همان زمان بر آن شدند که برای نیل به هدف‌های خود از معبر مذهب عبور کنند.
بر این مبنا سال‌ها بعد در ایران یک گروه تروریست شکل گرفت که ادعا می‌کرد اساس ایدئولوژی آن بر اصول اسلامی مبتنی است، و متأسفانه گروه‌هایی از جوانان این مملکت را که اعتقادات پاک و صاف مذهبی داشتند آلوده ساخت و در مسیر اهداف خرابکارانه قرار داد.
همه می‌دانند که، مارکسیست‌ها اصولاً درباره دین چگونه می‌اندیشیند اما وقتی پای استفاده از عامل دین و مذهب به میان می‌آید از هیچ نوع عوام‌فریبی دریغ ندارند. رساله «حزب توده ایران و جنبش مسلمانان» مؤید این واقعیت است، در متن این رساله که در خردادماه سال جاری (۱۳۵۷) انتشار یافته و مستقیماً در رابطه با وقایع اخیر ایران به رشته تحریر درآمده است چنین آمده است:
- «ما اکنون شاهد یک روند تاریخی بسیار با اهمیت از لحاظ نزدیکی به همکاری زحمتکشان مذهبی و هواداران جهان‌بینی طبقه کارگر در میدان واقعی نبرد به خاطر دگرگونی‌های بنیادی در نظام کهنه و پوسیده سرمایه‌داری هستیم... حزب توده ایران همیشه مبارزان مسلمان را حتی هنگامی که با حزب ما هم مناسبات دوستانه‌ای نشان نداده‌اند، محترم شمرده و همواره دست دوستی و همکاری و اتحاد را به سوی آنان دراز کرده است...»
منظور از اشاره به این موارد تنها و فقط به آن جهت نیست که نحوه برخورد کمونیست‌ها با مذهب روشن شود بلکه هدف دیگری نیز دنبال می‌شود که عبارت است از نشان دادن کیفیت و چگونگی دخالت کمونیست‌ها در جریان ناآرامی‌هایی که در کشور عزیزمان رخ داده است. آنها با این شیوه‌ها سعی کردند حرکت مردم را در جهت هدف‌های سیاسی خود رهنمون شوند و در این راه به حد غیرقابل تصور به نشر اکاذیب و انتشار اخبار جعلی پرداختند و اذهان عمومی را مشوب ساختند و متأسفانه بر پاره‌ای از عناصر مذهبی و اهل منبر اثر گذاشتند تا جایی که دیده شد بعضی از شعارهای کاملاً مارکسیستی از منابر تکرار می‌گردید.
در جریان ماه مبارک رمضان کوشش کمونیست‌ها و متحدین آنها بر این بود که با انجام عملیات تخریبی و دادن شعارهای ضدملی و به وجود آوردن زمینه‌های لازم، از احساسات مذهبی مردم سودجویی کرده و برخوردهای شدید بین مردم و نیروهای انتظامی به وجود آورند و متأسفانه از اجتماعات وسیع مردم در مراسم عید فطر استفاده کامل کردند.
در روز عید فطر که اجتماعات وسیع مذهبی به طور طبیعی تشکیل شده بود مأموران انتظامی دستور اکید داشتند که در جریان برگزاری مراسم مذهبی مردم حداکثر تسهیلات را فراهم آورند و با کمال متانت و خونسردی، حتی در مقابل شعارهای مضره عکس‌العمل نشان ندهند.
عوامل مخرب در رابطه با تعقیب هدف‌های خود این طور تصمیم‌گیری کرده بودند که اگر مأموران در مقابل اخلال‌گری و حملات و دادن شعارهای مضره عکس‌العمل نشان دادند که تعبیر آن به خون کشیده شدن مراسم مذهبی مردم خواهد بود و اگر ساکت ماندند، آنها می‌توانند با شعارهای تند و تحریک‌آمیز افراد دیگری را تبلیغ و به خود ملحق سازند.
اما از آنجا که مراسم عید فطر به گونه‌ای گذشت که نتیجه مورد نظر آنها را دربرنداشت، به فکر حادثه‌آفرینی‌های تازه افتادند و دقیقاً این امر علت تداوم اجتماعات و تظاهرات روزهای بعد بود که ضمناً با مراسم مذهبی به هیچ وجه ربطی نداشت.
عید سعید فطر و اجتماعات مذهبی مردم از روز ۱۴ شهریور تمام شده بود و دلیل مشخصی هم وجود نداشت که اجتماعات بعدی تشکیل شود. چرا باز هم اجتماعات تشکیل شد؟ چرا مردم دعوت به اجتماع در نقاط معینی از شهر شدند؟ حقیقت این است که این اجتماعات دیگر مذهبی نبود، منظور آنها این بود که مردم جمع شوند و عوامل آنها در بین مردم به تخریب بپردازند و از احساسات آماده‌ای که در روزهای قبل از آن به وجود آورده بودند، برای نیل به مقاصد خود بهره‌برداری کنند. مختصر دقتی به مجموع رویدادهای واقع شده در فاصله روزهای ۱۴ تا ۱۷ شهریورماه در تهران چه از نظر فعالیت‌های خرابکارانه و تروریستی و چه از نظر تخریب و آتش‌سوزی و بالاخره نوع شعارهایی که داده شد، کاملاً خبر از یک توطئه ریشه‌دار به منظور گسترش بخشیدن به هرج و مرج و ناامنی می‌داد.
در روز ۱۴ شهریورماه و شب‌هنگام همان روز در نقاط مختلف تهران و برخی از شهرهای کشور، اقدامات خرابکارانه و آتش زدن مؤسسات خصوصی و عمومی تشدید گردید.
صبح روز ۱۵/۶/۱۳۵۷ یک گروه تروریست کمونیست با مسلسل و نارنجک به یکی از قرارگاه‌های شهربانی حمله کرد. اگرچه در این حادثه اسف‌بار فقط یک نفر از مأمورین شهربانی شهید شد، معهذا توطئه بسیار وسیع بود و وسایلی که برای عملیات مهیا کرده بودند در صورتی که به طور کامل مورد استفاده آنها قرار می‌گرفت، قادر بود جان تعداد زیادی را بگیرد، اما خوشبختانه تروریست‌ها در اجرای تمامی نقشه خود ناموفق ماندند و گریختند آنها در اعلامیه‌ای که از قبل تهیه کرده بودند و بعد از اجرای طرح تروریستی از خود به جای گذاشتند اشاراتی کرده بودند که نشان می‌داد آنها با تهیه اسلحه و نارنجک و مواد آتش‌زا قصد اقدامات وسیع‌تری را داشته‌اند که فقط در اجرای بخش کوچکی از آن توفیق حاصل کردند.
متعاقب حادثه مذکور و انتشار اعلامیه گروه تروریست نشریه دیگری از طرف حزب منحله توده به صورت فوق‌العاده منتشر گردید که در آن شعارهای موهنی علیه رژیم قانونی کشور درج شده بود. در نشریه حزب منحله توده زیر عنوان «حماسه اتحاد و قیام خلق» مطالبی نوشته شده بود که به روشنی نشان می‌داد کمونیست‌ها توطئه وسیعی را برای نابودی استقلال و موحودیت ملی تدارک دیده‌اند.
علاوه بر آن، اطلاعات متعدد و مکرری می‌رسید و حکایت از آن داشت که گروه‌های تروریست و کمونیست و دسته‌جات تحریک شده در برخی مجامع مذهبی، در تدارک مقدماتی برآمده‌اند که در تظاهرات و اجتماعات روزهای بعد دست به اقدامات مسلحانه و ایجاد آتش‌سوزی‌های وسیع بزنند.
مجموع این موارد و تراکت‌های متعدد و اعلامیه‌های متنوعی که پراکنده شد و مفاد همه آنها علیه قانون اساسی کشور بود، دولت را بر آن داشت که به منظور جلوگیری از خونریزی و نهب و خرابکاری اعلامیه‌ای صادر کند و از تظاهرات خارج از محدوده مقررات قانونی جلوگیری نماید.
اعلامیه صادر شد و به اطلاع عموم هم رسید، اما در عمل مشاهده شد که نیروهای مخرب اعتنایی به توصیه دولت نکردند و جماعاتی از مردم را به دنبال خود کشیدند.
در تظاهرات روز ۱۶ شهریورماه وضعیت از حالت عادی خارج شده بود، شعارهایی که داده می‌شد، دیگر شعارهای مذهبی نبود. تراکت‌ها و اعلامیه‌ها مستقیماً علیه رژیم و موجودیت کشور بود. تکرار همه این شعارها مقدور نیست و برخی از شعارها چنین بوده است.
ـ «زحمتکشان ایران متحد شوید»
ـ «واژگونی رژیم سلطنتی و استقرار جمهوری ملی و دموکراتیک»
ـ تبریز مستقل شد.
ـ نابود باد رژیم سلطنتی ایران (نمایندگان ـ غلط کردند)
ـ «تنها راه آزادی جنگ مسلحانه است»
و شعارهای سراسر موهن علیه مقدمات ملی که ذکر همه آنان ممکن نیست.
به این ترتیب ملاحظه شد که این دیگر یک اجتماع طبیعی مردم نیست بلکه عوامل اخلال‌گر قویاً درصدد سوءاستفاده هستند و می‌کوشند با به کار گرفتن تجارب قبلی و به دور از اشتباهاتی که در گذشته مرتکب شده بودند، طغیان را ایجاد کنند. آنها به همین جهت به اعلامیه دولت توجهی نکردند و برای اجرای مقاصد خود برپایی تظاهرات را از روز ۱۷ شهریور تا سه یا چهار روز بعد از آن اعلام و بر این مبنا تبلیغات وسیعی کردند.
علاوه بر موارد بالا گزارشات متعدد و مشروحی که از طرف سازمان‌های انتظامی می‌رسید، نشان می‌داد که توطئه وسیعی برای برهم زدن نظام مملکتی از جانب عوامل کمونیست و تروریست چیده شده است.
با در نظر گرفتن تمام این ملاحظات بود که دولت ناچار شد برای حفظ مملکت و قانون اساسی و مذهب حقه جعفری برخلاف میل و هدف اصلی خود تن به برقراری فرمانداری نظامی در تهران و نقاطی که در مقیاس کوچکتر وضعی مشابه پایتخت داشتند بدهد.
حوادث روز بعد در تهران نشان داد که پیش‌بینی دولت نسبت به روند مخاطره‌آمیز تظاهرات منطبق با واقعیت بوده و علیرغم حضور سربازان و مأمورین باز هم تظاهرات اخلال‌گرانه همراه با آتش زدن مؤسسات و تخریب اماکن و حمله به مردم و مأمورین انتظامی جریان سریعی داشت. با وجود آن که به کرات در محل اجتماعات به وسیله بلندگو برقراری فرمانداری نظامی اعلام می‌شد و قبلاً هم از رادیو پخش شده بود و از مردم دعوت می‌گردید که متفرق شوند معهذا توجهی نشد و عوامل اخلال‌گر با سنگ و آجر و اسلحه و دیگر وسایل به مأمورین حمله کردند و به آتش زدن و تخریب پرداختند و به هیچ وجه به اخطارهای مکرر و توصیه مأمورین اعتنایی نشان ندادند و عملیات تخریبی و شعارهای توهین‌آمیز را به نقاط دیگر گسترش دادند. با این وجود مشاهده می‌گردد که چنانچه تظاهرات مذکور که بدل به اغتشاش و خرابکاری شده بود، کنترل نمی‌گردید بی‌تردید دامنه آن سطح شهر را فرامی‌گرفت و گروه‌های زیادی از مردم در آتش‌های برافروخته شده از جانب اخلال‌گران و خرابکاران می‌سوختند و تعداد کثیری از مردم بی‌گناه جان خود را از دست می‌دادند مراکز حساس شهر از جمله مجلس شورای ملی، سازمان رادیو تلویزیون و سازمان‌های آب و برق به تصرف اخلال‌گران درمی‌آمد و بی‌تردید تظاهرات به شورش کمونیستی تبدیل می‌شد که اقدام به موقع دولت از به ثمر رسیدن این توطئه عظیم جلوگیری کرد و آن را خنثی ساخت.
آقای بنی‌احمد می‌گویند چند شعار خلاف قانون اساسی را بهانه اعلام حکومت نظامی قرار داده‌ایم آیا واقعاً چنین بوده است؟ آیا این شعارها به خودی خود خطرآفرین بودند؟ پاسخ این است که این شعارهای ضدقانون اساسی نمایانگر توطئه‌ای بودند که اگر به موقع جلوی آن گرفته نمی‌شد ناگزیر بودیم عواقب وخیم آن را بپذیریم من قبول دارم که برای تعمیم دموکراسی باید تاوان بدهیم اما این تاوان هرگز نمی‌تواند استقلال و تمامیت مملکت و رژیم آن باشد، چه کسی مسئولیت این فاجعه را برعهده می‌گرفت.
من تردید ندارم نمایندگان مخالف دولت هم در این زمینه با من موافق هستند. زیرا همه آنها را میهن‌پرست و ایران خواه می‌شناسم.
من با آقای فرهنگ بیگوند موافقم که می‌گویند آنچه از برنامه مهم‌تر است نحوه اجرای آن است، که این جز در رابطه با ایمان و عقیده مجریان ممکن نمی‌شود، چنان که نارسایی‌هایی که در اجرای پاره‌ای از مقررات داریم نتیجه همین بی‌ایمان‌ها است من قبول دارم که مردم دیگر از هر گروه و هر طبقه نسبت به این مسائل بسیار حساس شده‌اند و حق هم دارند یعنی همان طور که آقای دکتر شیروانی هم اشاره کردند مردم دیگر می‌خواهند خیلی دقیق با همه مسائل جامعه خود آشنا باشند در دانشگاه، در کارخانه، در مزرعه، در بازار و در کوچه و خیابان همه جا مردم علاقه‌مند سرنوشت مملکت هستند و برای این که این مشارکت متبلور شود ناگزیر باید در فراهم ساختن موجبات این مشارکت کمترین مسامحه روا نداریم آقای شیخ‌الاسلامی تذکراتی دادند و عنوان کردند که باید از راه نوسازی و توجه به عمران ملی به نحوی رفع احتیاجات عمومی بشود که در مردم واقعاً آن دلبستگی لازم برای همکاری با دولت به وجود آید باید عرض کنم راه ما همین است و به این امید بسته‌ایم که با کار صمیمانه خودمان این رابطه را هر چه بیشتر استوار سازیم. آقای پارسای مطلق اشاره کردند برنامه نوشتن آسان است ولی اجرای آن سخت است، شاید بهتر باشد بگوییم هم برنامه نوشتن صحیح و هم اجرای آن تلاشی به حد کفایت معقول می‌خواهد که امیدواریم دولت حاضر از این بابت توانایی کافی داشته باشد.
در مورد مسکن نیز که مورد تأکید آقای پارسای مطلق قرار گرفت ضمن تأیید نظر ایشان باید بگویم که این دولت فقط در ایجاد واحدهای مسکونی ارزان‌قیمت سرمایه‌گذاری خواهد کرد و برای اجرای این برنامه دستور لازم به وزارت مسکن و شهرسازی داده شده است و اما درباره مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جلوگیری از آلوده شدن جوانان باید یادآور شوم که وزارت بهداری و بهزیستی این وظیفه خود را با قاطعیت دنبال خواهد کرد.
و همچنین در مورد اراضی داخل و خارج محدوده دستور داده شده است که در اسرع وقت تکلیف قطعی مردم روشن شود تا کلیه مشکلاتی که از این جهت وجود دارد برطرف شود.
مطالب آقای رفعتی در مورد وطن‌خواهی عشایر ایران کاملاً مورد تأیید دولت است و ما تردید نداریم که در آینده هم این هم‌وطنان عزیزمان وظایف ملی و میهنی خود را به درستی انجام خواهند داد.
همچنین آنچه آقای یزدی عنوان کردند چه در زمینه کشاورزی و چه در مورد صنایع ملی، مسائل اجتماعی و حفظ بیت‌المال مورد تأیید دولت است این مطالب در برنامه دولت مورد توجه و تأکید قرار گرفته است و من از آقایان نمایندگان گرامی متشکرم که با اعتقاد و ایمان مسائلی را که مورد علاقه مردم است عنوان می‌فرمایند. از آقای قاضی نیز باید تشکر کنم که مطالب جامعی برای روشن ساختن چگونگی حوادث اخیر مطرح فرمودند و هشدارهای لازم را دادند ایشان ضمناً از دولت خواستند که اعلام کند چرا به برقراری حکومت نظامی اقدام کرده است، فکر می‌کنم قسمتی از دلایل همان بود که خودشان مطرح کردند و مدارکی بود که به رؤیت نمایندگان محترم رساندند و من هم که قبلاً مفصلاً تشریح کردم علیهذا آنچه در اینجا گفته شد تردید باقی نگذاشته است که توطئه در حال تکوین در جهت براندازی رژیم کشور عزیزمان بود و هنوز هم کاملاً منتفی نشده است.
در این مورد توجه به مطالب آقای قائمی ضروری است که مملکت را همه مردم حفظ می‌کنند و آمادگی ملی جز در پناه مشارکت همگان امکان‌پذیر نیست و این واقعیتی است که باید به آن کمال توجه را داشته باشیم. راجع به مسائل دیگری که اشاره فرمودند بررسی و اقدام لازم به عمل خواهد آمد.
آقای علی نظمی اشاره کردند که باید مردم را قبول داشت و دولت باید رابطه دائم خود را با مردم گسترش دهد این تأکید کاملاً صحیح است واقعاً این دولت می‌خواهد دولت آشتی ملی باشد و در این راه نمی‌خواهد کوتاهی کند، دولت بارها عنوان کرده است که خود را دور و جدا از مردم نمی‌داند و درست به همین جهت در قبال جامعه احساس مسئولیت می‌کند، احساس مسئولیت نسبت به اعمال و گفتار خود.
آقای علی نظمی فرمودند اگر دولت خود را خدمتگزار می‌داند نباید در تعقیب و مجازات خاطیان کوتاهی کند این تذکر به جا است به ویژه از آن جهت که در برنامه دولت نیز موضوع تعقیب و مجازات گناهکاران و متجاوزان به حقوق مردم و ناراضی‌تراشان مورد تأکید قرار گرفته است مبارزه با فساد و فاسد را از همان روز نخست شروع خدمتگزاری این دولت خاطر نشان ساختیم و در این طریق کمترین مسامحه روا نداشته‌ایم یکی از راه‌های اصولی مبارزه با فساد گماردن افراد سالم ـ زخمتکش با اعتقاد و وطن‌خواه در پست‌های حساس دولتی است این کار می‌تواند تحول لازم را در پاک‌سازی کامل دستگاه اداری موحب شود و در چنین صورتی است که تبعیض‌هایی که آقایان از آن سخن گفتند از میان خواهد رفت البته تصدیق می‌فرمایید برای رسیدن به این مرحله احتیاج به زمان است، انقلاب اداری چیزی نیست که بتوان با یک اعلامیه یا بخشنامه و چند نطق کوتاه و بلند به آن رسید، انقلاب اداری در گروی آموزش صحیح تغییر و تصحیح تشکیلات و اصلاح قوانین و مقررات است و تا زمانی که به این سه رکن اساسی با صداقت و اعتقاد توجه نشود نمی‌توان به نتایج آن امیدوار بود و آن گاه که در این مقوله با مآل‌اندیشی و عزمی راسخ و بی‌تزلزل ورود کنیم بسیاری از دیگر نارسایی‌ها و کمبودها جبران خواهد شد. حتی به آن مرحله از جلب همکاری ملی که آقای دکتر طبیب آن را مشکل می‌دانند به آسانی خواهیم رسید، از نظر دولت هیچ معضل غیرقابل حلی در رابطه با گروه‌های اجتماعی و سیاسی وجود ندارد در برنامه دولت همه چیز بر مبنای احترام به قانون اساسی و اجرای دقیق آن مطرح شده است وقتی گروه‌های سیاسی و اجتماعی هم این اصل را قبول کنند دیگر جای بحثی باقی نمی‌ماند جز این که همه ما به آنچه می‌گوییم واقعاً مؤمن و وفادار باشیم، دولت قانون اساسی را میزان کار خود می‌داند و سیاست آشتی ملی را از همین موضع و دیدگاه تقویت و اعمال می‌کند.
آقای دکتر طبیب اشاره کردند که مملکت به لب پرتگاه رسیده است و تا یک حکومت ملی به وجود نیاید این خطر برطرف نخواهد شد نمی‌دانم ایشان چه نوع حکومت را ملی می‌دانند ولی من که دولت حاضر را یک دولت قانونی ملی و خدمتگزار و نگهبان قانون اساسی و مجری آن می‌دانم این امیدواری را دارم که در آینده‌ای نه چندان دور نه فقط ایشان بلکه همه مخالفان کنونی دولت با ارزشیابی کار دولت در قضاوت خود تجدیدنظر کنند و اجازه فرمایند در برداشت‌ها و داوری‌ها عجله نکنیم که آثار مترتب بر آن به مصلحت جامعه ما نخواهد بود و اگر آقای طبیب آن طور که فرمودند واقعاً به ضرورت ایجاد حساب و کتاب در جامعه معتقدند باید اجازه فرمایند که بدون رسیدگی به همین حساب‌ها و کتاب‌ها درباره هیچ کس هیچ قضاوت و اقدامی نشود و این اولین درسی است که باید از کتاب قانون اساسی ایران بگیریم تا صیانت و ایمنی جامعه ملعبه خواست این یا آن نشود ما نباید و نمی‌توانیم مصالح ملی را نادیده انگاریم و در شتاب ناسازگار با حرکت سالم جامعه به راهی کشانده شویم که عدالت و آزادی متأثر و منکوب گردد. و از موضع همین منطق است که ما با تکیه بر سیاست واقع‌بینانه مرحله به مرحله نارسایی‌ها را برطرف می‌سازیم و عدم رضایت‌ها را از میان برمی‌داریم تا چنان راه مردم هموار شود که همه توانایی‌های ملی به خدمت نوسازی و بازسازی مملکت قرار گیرد و در این خصوص کاملاً با نظر آقای معینی چاغروند موافقم که برای ساختن آینده باید گذشته را به درستی و با بی‌غرضی اما با قاطعیت بررسی کرد و خوب و بد را از هم تمیز و تشخیص داد، جنبه‌های مثبت و صحیح کار را تقویت نمود و دنبال کرد و موارد ضعف و موجبات نابسامانی‌ها را بازشناخت و به طریق مقتضی به آنها خاتمه داد.
و این یکی از مطالب اساسی بود که آقای ظفری هم در مطالب خود به آن اشاره کردند. به ویژه آنجا که بسیاری از دردها را نتیجه برنامه‌ریزی‌های غلط دانستند و عنوان کردند که برنامه‌ریزان مملکت باید آرمان‌خواه باشند و این دقیقاً به آن معنی است که برنامه‌ریزی باید مبتنی بر تمامی خصوصیات و ویژگی‌های دینی، قومی و ملی ما باشد تا اجرای آن در هیچ مرحله در تضاد با حرکت طبیعی جامعه و مردم قرار بگیرد، بدیهی است برنامه‌ریزی کشاورزی و صنعتی نیز از این قاعده مستثنی نیست، درباره کشاورزی و صنعت تقریباً همه نمایندگان محترم اعلام نظر فرمودند لازم می‌دانم خاطرنشان سازم که نه تنها حمایت از کشاورزی به منظور رفع تنگناهایی که در این بخش به وجود آمده ضرورت اجتناب‌ناپذیر دارد بلکه حمایت از صنایع سالم کشور به ویژه صنایع ماشین‌سازی و صنایع تبدیل‌کننده مواد خام اولیه به کالاهای صنعتی دارای اهمیت خاص است.
ما در ۱۵ سال گذشته برای اعتلای صنعتی کشور تلاش بسیار کرده‌ایم بدون تردید به همه مواضع صنعتی که انتظار داشتیم و یا عنوان می‌کردیم دست نیافتیم اما نباید فراموش کنیم که زمینه صنعتی شدن کشور به کیفیتی فراهم شده است که نادیده گرفتن همه تلاش‌ها و توجه نداشتن به پیشرفت‌ها منصفانه و عاقلانه نیست همه می‌دانیم صنعت ماشین‌سازی و موتورسازی و صنایع ابزارسازی، صنایع پتروشیمی و صنایع فولاد هم‌اکنون به مثابه اهرم صنایع «مادر» راه عدم وابستگی کشورمان را به کالاهای صنعتی خارجی هموار می‌سازد و شک نیست اگر حمایت معقول از این حرکت سالم صنعتی صورت بگیرد بی‌تردید توسعه کشاورزی و مکانیزه شدن آن نیز که در رابطه با این صنایع مطرح می‌شود، به نحو مطلوب امکان‌پذیر خواهد بود. از این رو نباید از شناختن اهمیت پیشرفت‌های مملکت درگذریم و بگذاریم همه چیز در منفی‌گرایی دفن شود، این حقیقت را فراموش نکنیم که طی ۱۵ سال گذشته ایران به بسیاری از مواضع تعالی و ترقی دست یافت که انکارناپذیر است و امروز هم باید آن چنان بیندیشیم و عمل کنیم که مواضع دیگر پیشرفت ملی را فتح کنیم و آنچه را که می‌بایست می‌کردیم و نکرده‌ایم بشناسیم و برای دست یافتن به آن درنگ نکنیم والا تنها به جستجوی نامرادی‌ها رفتن هیچ مشکلی را حل نمی‌کند و هیچ گره‌ای را نمی‌گشاید و چه بسا موجبی برای اشتباهات و ندانم کاری‌ها دیگر شود.
به این موضوع بسیار اساسی آقای پروفسور یغمایی اشاره کردند به ویژه آن که فرمودند پخش اطلاعات جعلی ـ شایعه‌پراکنی و دست زدن به تحریکات عمومی همه به خاطر آن است که دشمنان ملت ایران به ثمر رسیدن سیاست آشتی ملی را ضربه نابودکننده نفاق‌افکنی‌هایی می‌دانند که تنها در پناه آن، شرایط لازم برای درهم شکستن امنیت و آرامش و سلامت این کشور فراهم می‌آید و شاید هم به همین علت است که از هیچ اقدامی برای سرنگرفتن این پیوند مودّت و جلوگیری از ایجاد فضای لازم به منظور تحقق آشتی ملی خودداری ندارند و زهر بدبینی و بی‌اعتمادی را مستمراً به کام جامعه فرومی‌ریزند اما پذیرفته شدن این شایعات از سوی مردم ناگوار است گرچه دیگر کم‌کم دست‌های ناپاک شناخته شده‌اند، ملاحظه می‌فرمایید طرح مسائل به صورت نادرست تا چه حد می‌تواند درجه آسیب‌پذیری جامعه را افزایش دهد و موجب تزلزل گردد در همین حوادث اخیر شاهد بودیم که چگونه عده‌ای با نشر اکاذیب به مشوب کردن افکار عمومی می‌پرداختند و ناآرامی فکری به وجود می‌آورند که متأسفانه هنوز هم در جریان بازتاب زیان‌بار آن قرار داریم، ما نمی‌توانیم از کنار این مسائل به سادگی بگذریم و نسبت به فعالیت‌های مخرب که امنیت و آسایش مردم به مخاطره انداخته است بی‌توجه بمانیم برای ما کاملاً روشن است که اگر به موقع اقدام به جلوگیری از توسعه حوادث و ادامه درگیری‌های متمرکز یا پراکنده خیابانی نمی‌کردیم دچار فاجعه بزرگی می‌شدیم که جبران آن برای ملت شریف ایران چندان ساده نبود. باید تأکید کنم که اشاره آقای یغمایی و دیگر آقایان به این موضوع کاملاً به جا است زیرا آزادی تنها در محیط امن و آرام می‌تواند تعمیم یابد والا هرگز دیده نشده است که آزادی در هرج و مرج و در فضای تروریسم نضج یابد و قوام پذیرد پس اگر در برنامه دولت از موضوع امنیت و آرامش صمیمانه جانبداری شده است علت آن کاملاً واضح است، این هدف مقدسی است که مورد توجه خاص یکایک نمایندگان محترم است و اصولاً اجازه می‌خواهم بر این موضوع تکیه کنم که کمتر مطلبی در گفتار آقایان نمایندگان وجود دارد که در برنامه دولت به آن اشاره‌ای نشده باشد پس وقتی آقای واحدی در مقام مخالف دولت عنوان می‌فرمایند مسائل مورد نظرشان در برنامه دولت وجود دارد موجب خوش‌وقتی من است زیرا به نظر می‌رسد هیچ اختلاف اصولی میان دولت و نمایندگان محترم وجود ندارد که در حقیقت باید همچنین باشد زیرا هدف همه اعتلای میهن و پیروزی مردم ایران و تحکیم مبانی مشارکت و وحدت و یکپارچگی است چرا که جز این طریق به حل مشکلات و رفع نارسایی‌ها توفیق نخواهیم یافت.
به آقای واحدی و سایر آقایان اطمینان می‌دهم که دولت در مبارزه با فساد و فاسد کمترین مسامحه را تحمل نخواهد کرد (احسنت) بدیهی است همکاری همه مردم و به ویژه آنان که از سوء جریانات احتمالی آگاهی دارند می‌تواند کمک مؤثری در تعقیب و مجازات خطاکاران باشد و در اینجا روی سخنم با آقای نواب صفا خواهد بود تا این اطمینان را به ایشان بدهم که دولت نسبت به مسائل جامعه و حقوق افراد به همان نحو می‌اندیشد که ایشان ابراز داشتند و هیچ مانعی نمی‌بینم که ترتیبی فراهم شود تا همه مسئولان بتوانند در پیشگاه مردم ایران پاسخگوی اعمال خود باشند و در این، جای شک نیست که به مأموران نادرست و سهل‌انگار و مسامحه‌کار نباید اجازه و فرصت سوءاستفاده و سوءرفتار داد و دولت به موازات اجرای اصل عدم تمرکز به این مطلب بسیار اساسی نیز توجه خواهد داشت که اختیارات را به مدیرانی بسپارد که از هر جهت شایستگی قبول مسئولیت در مقابل مردم و مملکت را داشته باشند.
در پایان یادآور می‌شوم که همه ما در محضر عدل الهی و در دادگاه وجدان خود چیزی پنهان نداریم. از آنچه کرده‌ایم و آنچه بر ما رفته است چیزی قابل کتمان یا تغییر نیست. این دولت در شرایطی مسئول اداره امور کشور شد که احساس می‌شد باید با قاطعیت و شهامت و دل‌پاکی و صمیمیتی به مراتب بیشتر از گذشته به کار مملکت پرداخت و ما بی‌آن که ادعای زیادی داشته باشیم با توکل به خداوند قبول مسئولیت کردیم (آفرین) و کار را آغاز نمودیم و طی همین مدت کوتاه آنچه توانستیم برای رفع مشکلات کوشیدیم و اکنون با برنامه کار خود در ساحت مقدس مجلس شورای ملی تابع رأی نمایندگان مردم خواهیم بود (احسنت) اگر به ما رأی بدهید می‌مانیم و در کمال سلامت و اخلاص به مملکت و مردم خدمت می‌کنیم اگر هم رأی ندهید حرفی نداریم مرخص می‌شویم و کار را به خدمتگزار دیگری وامی‌گذاریم (آفرین) با عرض تشکر و سپاس از جناب آقای رئیس مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم. (احسنت ـ احسنت).
- اخطار نظامنامه‌ای به وسیله آقای محسن پزشک‌پور
۴- اخطار نظامنامه‌ای به وسیله آقای محسن پزشک‌پور.
رئیس ـ آقای پزشک‌پور بفرمایید.
پزشک‌پور ـ جناب آقای رئیس، همکاران گرامی، من و دیگر نمایندگان اقلیت و بی‌گمان همه نمایندگان مجلس شورای ملی با نهایت دقت سخنان مبسوط و توأم با جملات بسیار زیبا و منسجم و دل‌انگیز جناب شریف‌امامی را استماع و اصغاء کردیم چند نکته‌ای بود که می‌بایست عرض بکنم، نکته اول مربوط به آنچه بود که نسبت به مسئولیت‌های انصراف‌ناپذیر قوه مقننه ایران اعم از مجلس شورای ملی و یا مجلس سنا در ایجاد این نابسمانی‌ها و آنچه را که من‌حیث‌المجموع من به عنوان ایجاد و ابقاء و استمرار حکومت توتالیته بوروکرات عرض کردم عنوان فرمودند، و آن این است که بالنسبه فرمودند اگر من مسئولیتی دارم می‌پذیرم ولی باید نمایندگان مجلسین هم بدانند که مسئولیت‌هایی داشته‌اند. این سخنی است درست، ولی من‌باب بیان یک واقع‌گویی باید عرض کنم من و دیگر دوستان پان ایرانیست و در این دوره تا آنجایی که دیده‌ام، دیگر نمایندگانی که در صف اقلیت هستند در این دوره و در دوره پیش از آن، از آن هنگام که قسم یاد کردیم، که نسبت به اصول قانون اساسی وحدت ملی و نظام مشروطه سلطنتی و حاکمیت ملی صدیق و وفادار باشیم، (احسنت) من و دیگر دوستان‌مان با وجدان، با نهایت بیداری، با نهایت صداقت، با نهایت جانبازی به این وظیفه عمل کردیم، من باید عرض کنم که خودم و نه هیچ نماینده پان ایرانیست را در پیشگاه ملت ایران به سبب عدم انجام چنین وظیفه‌ای مقصر نمی‌دانیم (همهمه نمایندگان)، من به این مناسبت آرزو دارم روزی دادگاه خاص ملی تشکیل بشود و در این دادگاه خاص ملی یکایک کسانی که در مواضع گوناگون بوده‌اند، اعم از مواضع اجرایی یا قانونگذاری، به یک محاکمه ملی کشیده بشوند، تا معلوم بشود چه کسانی وظیفه خود را انجام داده‌اند و چه کسانی انجام نداده‌اند، من هنگامی که در مجلس در مورد لوایح مختلف صحبت کردم از جمله جناب آقای شریف‌امامی، وقتی که لایحه اصلاح پاره‌ای از مواد و قوانین مربوط به دادگستری از مجلس سنا آمد، قانونی که کلاً مغایر با قانون اساسی بود که حتی بدون تغییر یک واو، همان طور که دولت به سنا داده بود، و تعجب می‌کنم جنابعالی که در رأس مجلس سنا بودید و آگاه به مسائل قانونی و موازین قانون اساسی بودید چگونه رخصت و فرصت دادید که چنین قانونی از سنا بگذرد و به شورا بیاید و اگر مقاومت بسیاری از نمایندگان مجلس شورای ملی نبود آن لایحه مغایر قانون اساسی (منصوریان ـ به چه عنوان اجازه می‌دهید جناب رئیس که این حرف‌ها را بزنند) (اعتراض نمایندگان).
رئیس ـ آقای پزشک‌پور به کفایت مذاکرات رأی داده‌اند جنابعالی دوباره درباره برنامه دولت صحبت می‌کنید؟
پزشک‌پور ـ جناب آقای رئیس اخطار نظامنامه‌ای است و حق دارم ۱۵ دقیقه صحبت کنم طبق ماده ۷۴ می‌توانم صحبت کنم.
رئیس ـ شما دارید از خودتان تعریف می‌کنید.
پزشک‌پور ـ لطفاً ماده ۷۴ را ملاحظه بفرمایید.
رئیس ـ شما خودتان دارید برخلاف آیین‌نامه عمل می‌کنید.
پزشک‌پور ـ شما را متهم می‌کنم که خلاف قانون اساسی عمل کرده‌اید و شما هستید که کارها را به اینجا کشانیده‌اید و اکثریت، مملکت را به اینجا کشیده‌اید.
محمد پارسا ـ بس کن، برو بنشین....
پزشک‌پور ـ من بیان مطالبم را در همین جا بسنده می‌کنم، به هر حال من آرزو دارم این دادگاه ملی تشکیل شود و اگر نمایندگان به این دولت رأی دادند که امیدوارم رأی ندهند، این تذکرنامه را تقدیم می‌کنم برای تجدید کلیه سؤالاتی که به مجلس داده‌ام و دولت‌ها جواب نداده‌اند.
- اخذ رأی اعتماد نسبت به دولت آقای جعفر شریف‌امامی.
۵- اخذ رأی اعتماد نسبت به دولت آقای جعفر شریف‌امامی.
رئیس ـ نسبت به برنامه دولت با ورقه اخذ رأی می‌شود.
دکتر اسفندیاری ـ آقای رئیس به همه ما توهین شده است اجازه بدهید جواب بدهیم.
رئیس ـ خانم‌ها و آقایان لطفاً سر جاهایشان باشند یکی‌یکی صدا می‌کنند بیایند رأی دهند.
(اسامی نمایندگان به ترتیب آتی وسیله منشی‌ها آقایان «مهندس صائبی و دکتر رئیسی» اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد)
خانم‌ها و آقایان قراچورلو ـ میرعرب رضی ـ واحدی ـ وشمگیر ـ قراگزلو شجاعی ـ لطیفه وحیدی ـ قربانی‌نسب ـ ماحوزی ـ متعالیه نائینی‌طبا ـ معینی چاغروند ـ قریشی ـ مافی ـ ناظمی ـ وزیری ـ هاشمی میاندوآب ـ قوامی ـ مانی ـ فاطمه نجمیی‌نائینی ـ معینی قراگزلو ـ یگانه ـ کاسمی ـ متولی ـ مظهری ـ کاشفی ـ مجتبایی ـ نصیری‌زاده ـ ملکشاهی ـ کاظمی ـ مجتهدی ـ نظمی ـ دکتر مهر ـ فریده هاشمی ـ کبیری ـ نواب صفا ـ موسوی ماکویی ـ یاسینی ـ محمد خانلوی عشایری ـ معتضدی ـ یزدی ـ مجتبی نوری ـ منتظری ـ کمیلی‌زاده ـ محمدی کوشکی ـ محمد نوری ـ منصوریان ـ کهن ـ محمودیان ـ دکتر منصور ـ عصمت مشائی ـ پروفسور یغمایی ـ محمدی دشتکی ـ کیوان ـ مشیر ـ نوری اسفندیاری ـ معززی ـ دکتر رئیسی ـ سعادت قدسی‌نیا ـ جلالیان ـ رئیسی ـ اردکانی ـ دکتر سعید ـ سیدمحمدکاظم جزایری ـ خطیبی ـ جندقی ـ خلیل‌زاده شیرازی ـ رحیم‌زاده خوئی ـ سلیمی ـ خورشید ـ سعید جوادی ـ پروین‌دخت سلیلی ـ جوکار ـ دانشمند ـ رضوانی ـ سعادت‌فرد ـ دانشی ـ جهان‌شاهی ـ رفعت ـ سرهنگ‌زاده ـ درودی ـ رفعتی ـ شادلو ـ حاتمی ـ سترک دره‌شوری ـ حجتی ـ دولتی ـ ریاضی ـ دکتر ستاری ـ شادمان ولوی ـ دهقان ـ ریگی ـ ساگینیان ـ دهقان‌نژاد ـ زرگرزاده ـ حاج باغلویی ـ حیدری ـ ذوالفقاری ـ راشدی ـ ساری اصلانی ـ سیفی اینانلو ـ صائبی ـ ژاله ضرابی ـ محمدحسین غضنفری ـ سیدی ـ نوذر صادقی ـ دکتر طبیب ـ سید کلال ـ علی طباطبایی ـ فرمان ـ سلیمانی سوادکوهی ـ طرفی ـ عالمی ـ فرزان امیری ـ شریعت ـ صبوری ـ یزدی ـ عابدی ـ غنضفری‌لرستانی ـ شریفی ـ صحرایی ـ ظفری ـ شهابی ـ طغیانی دولت‌آبادی ـ فلاح مقدم ـ عاملی ـ فرهنگ بیگوند ـ قدمی ـ عبداللطیف شیخ‌الاسلامی ـ عباس عطایی ـ مهدی شیخ‌الاسلامی ـ عباس‌میرزایی ـ قاسمی ـ شیخ‌الاسلامی بانه ـ دکتر عدل ـ دکتر فیروزآبادی ـ قاسم‌زاده ـ دکتر شیروانی ـ صفری‌پور ـ قاضی ـ صائب ـ میهن‌دخت صنیع ـ قادری ـ آزموده ـ مهین افشار جعفری ـ بنکدارپور ـ آستانه‌ای ـ اردلان ـ الداغی ـ تقوی لاریجانی ـ آشوریان ـ اسحقی کاهکش ـ بهادری ـ تقی‌زاده منظری ـ اسحقی‌نژاد ـ امیر عشایری ـ بهار ـ توتون‌چی افشار ـ بانو اما آقایان ـ محمد اسدی ـ اوحدی ـ بهارلو ـ توتون‌چیان ـ عبدالهادی آقایان ـ طلعت اسدی ـ بهبهانی ـ آلتی جعفربای ـ ملک‌منصور اسفندیاری ـ ایلخانی ـ آموزگار ـ اسکندری ـ فرخ‌لقا بابان ـ پارسا ـ اسکویی ـ پارسا مطلق ـ نیره ابتهاج‌سمیعی ـ اشرفی ـ باقرزاده ـ پردلی ـ تربتی ـ باقری ـ پزشک‌پور ـ توکلی ـ اعظمی باوندپور ـ دکتر برومند ـ تدین ـ اجاق ـ افتخار ـ ملک‌تاج برومند ـ پزشکی ـ پیشوایی ـ اخباری ـ افتخاری ـ بزرگ‌زاده ـ پوربردباری ـ تژده ـ اخلاق‌پور ـ بسیج خلخالی ـ پیر ـ دکتر تجدد ـ ادیب مجلسی ـ سیف‌الله افشار ـ تولایی‌زاده ـ دکتر چهرازی ـ سیدمحمد جزایری.
(آراء گرفته شده شماره شد و نتیجه به قرار زیر اعلام گردید)
آراء موافق ۱۷۶ رأی.
آراء مخالف ۱۶ رأی.
آراء سفید به علامت امتناع ۲ رأی.
رئیس ـ مجلس شورای ملی با ۱۷۶ رأی موافق (نمایندگان ـ مبارک است، مبارک است) و ۱۶ رأی مخالف و ۷ رأی ممتنع به برنامه دولت جناب آقای جعفر شریف‌امامی رأی اعتماد داد.
موافقین
خانم‌ها و آقایان قراچرلو ـ میرعرب رضی ـ واحدی ـ وشمگیر ـ قراگزلو شجاعی ـ لطیفه وحیدی ـ قربانی‌نسب ـ ماحوزی ـ متعالیه نائینی‌طبا ـ معینی چاغروند ـ قریشی ـ مافی ـ ناظمی ـ وزیری ـ هاشمی میاندوآب ـ قوامی ـ مانی ـ فاطمه نجیمی نائینی ـ معینی قراگزلو ـ یگانه ـ کاسمی ـ متولی ـ کاشفی ـ مجتبایی ـ نصیری‌زاده ـ ملکشاهی ـ مجتهدی ـ نظمی ـ دکتر مهر ـ فریده هاشمی ـ کبیری ـ موسوی ماکوئی ـ یاسینی ـ محمد خانلوی عشایری ـ معتضدی ـ مجتبی نوری ـ منتظری ـ کمیلی‌زاده ـ محمد نوری ـ منصوریان ـ کهن ـ محمودیان ـ دکتر منصور ـ عصمت مشائی ـ پروفسور یغمایی ـ محمدی‌دشتکی ـ کیوان ـ نوری اسفندیاری ـ معززی ـ سعادت قدس‌نیا ـ جلالیان ـ رئیسی اردکانی ـ دکتر سعید ـ خطیبی ـ جندقی ـ خلیل‌زاده شیرازی ـ رحیم‌زاده خوئی ـ سلیمی ـ خورشید ـ سعید جوادی ـ پروین‌دخت سلیلی ـ جوکار ـ دانشمند ـ رضوانی ـ سعادت‌فرد ـ دانشی ـ جهان‌شاهی ـ رفعت ـ سرهنگ‌زاده ـ رفعتی ـ شادلو ـ حاتمی ـ سترک درمشوری ـ حجتی ـ دولتی ـ ریاضی ـ دکتر ستاری ـ شادمان ولوی ـ دهقان ـ ریگی ـ ساگینیان ـ دهقان‌نژاد ـ زرگرزاده ـ حاج باغلویی ـ حیدری ـ ذوالفقاری ـ راشدی ـ ساری اصلانی ـ سیفی اینانلو ـ صائبی ـ ژاله ضرابی ـ محمدحسین غضنفری ـ سیدی ـ نوذر صادقی ـ سیدکلال ـ علی طباطبایی ـ سلیمانی سوادکوهی ـ طرفی ـ عالمی ـ فرزان امیری ـ شریعت ـ صبوری‌یزدی ـ عابدی ـ غضنفری‌لرستانی ـ شریفی ـ صحرایی ـ شهابی ـ طغیان دولت‌آبادی ـ فلاح‌مقدم ـ عاملی ـ فرهنگ بیگوند ـ قدمی ـ عبداللطیف شیخ‌الاسلامی ـ عباس عطایی ـ مهدی شیخ‌الاسلامی ـ عباس‌میرزایی ـ قاسمی ـ شیخ‌الاسلامی بانه ـ دکتر عدل ـ قاسم‌زاده ـ صفری‌پور ـ قاضی ـ میهن‌دخت صنیع ـ قادری ـ آزموده ـ مهین افشار جعفری ـ بنکدارپور ـ اردلان ـ الداغی ـ تقوی لاریجانی ـ آشوریان ـ بهادری ـ تقی‌زاده منظری ـ اسحقی کاهکش ـ امیر عشایری ـ بهار ـ توتون‌چی افشار ـ بانو اما آقایان ـ محمد اسدی ـ اوحدی ـ بهارلو ـ توتون‌چیان ـ عبدالهادی آقایان ـ طلعت اسدی ـ بهبهانی ـ آلتی جعفربای ـ ملک‌منصور اسفندیاری ـ ایلخانی ـ آموزگار ـ اسکندری ـ فرخ‌لقا بابان ـ پارسا ـ اسکویی ـ نیره ابتهاج‌سمیعی ـ اشرفی ـ باقرزاده ـ پردلی ـ تربتی ـ توکلی ـ اعظمی باوندپور ـ دکتر برومند ـ تدین ـ اجاق ـ ملک‌تاج برومند ـ پزشکی ـ پیشوایی ـ اخباری ـ افتخاری ـ بزرگ‌زاده ـ پوربردباری ـ تژده ـ بسیج خلخالی ـ پیر ـ دکتر تجدد ـ ادیب مجلسی ـ سیف‌الله افشار ـ تولایی‌زاده ـ دکتر چهرازی.
مخالفین
آقایان علی‌اصغر مظهری ـ اسماعیل نواب‌صفا ـ منوچهر یزدی ـ دکتر سیدمرتضی مشیر ـ سیدمحمدکاظم جزایری ـ دکتر حسین طبیب ـ محمدصادق فرمان ـ پرویز ظفری ـ دکتر داریوش شیروانی ـ سیدعلی صائب ـ جلال پارسامطلق ـ محسن پزشک‌پور ـ محمدحسین اسحقی‌نژاد ـ غلام‌رضا اخلاق‌پور ـ سیدمحمد جزایری ـ محمدصادق افتخار.
ممتنعین
آقایان دکتر فیروزآبادی ـ دکتر رئیسی ـ دکتر محمدی کوشکی ـ دکتر درودی ـ آستانه‌ای- سیدکریم کاظمی ـ باقری.
رئیس ـ جناب آقای شریف‌امامی فرمایشی دارید بفرمایید.
مهندس شریف‌امامی (نخست‌وزیر) ـ بنده از رأی اعتمادی که نمایندگان محترم مجلس شورای ملی به این دولت مرحمت فرمودند بی‌نهایت سپاسگزارم امیدوارم خداوند به ما توفیق خدمت عنایت بفرماید طوری عمل کنیم که هم مردم و هم نمایندگان آنها از این دولت راضی باشند و امیدوارم نمایندگانی هم که رأی کبود دادند باز هم بعد از مدتی اظهار محبت بفرمایند و ما هم طوری عمل بکنیم که آنها هم رأی سفید بدهند (عده‌ای از نمایندگان ـ انشاالله) بنده در بیاناتم اشاره به اسناد و مدارکی کردم که می‌خواستم به جناب آقای رئیس تقدیم کنم تا در سوابق مجلس بماند (پاکتی را تقدیم کردند). اینها عبارت از عکس‌ها، اعلامیه‌ها، شب‌نامه‌ها و شعارها است. ضمناً یک مطلب را باید خدمت‌تان عرض کنم که از امروز بنده شربف‌امامی بیست روز پیش دیگر نیستم. نه به دوستانم نه به خودم و نه به بستگانم دیگر فکر نخواهم کرد بلکه فقط به مملکت و مصالح مملکت فکر می‌کنم (احسنت ـ آفرین) و انتظار دارم که نمایندگان محترم مجلس شورای ملی که افکار و نظریات و آرزوهای ملت را اینجا منعکس می‌کنند اگر دیدند که دولت در راه صحیح و راست قدم برمی‌دارد او را تأیید کنند (صحیح است ـ احسنت) یک بار دیگر از کلیه نمایندگان محترم تشکر می‌کنم (نمایندگان ـ آفرین، موفق باشید). یک مطلب دیگر هم فراموش شد که بایستی در اینجا تذکر بدهم. و آن این است که مطالبی که در اینجا گفته شد بیشتر نسبت به فرقه شیعه صحبت کردیم. در حالی که این مملکت عده‌ای مسلمان اهل تسنن دارد. آنها هم البته برادران ما هستند و ما نهایت احترام را نسبت به آنها داریم (حیدری ـ احسنت) و نباید اگر بیانی در اینجا شده موجب رنجش آنها شده باشد. من اینجا تصریح می‌کنم هیچ گوینده‌ای نظر خاص به آنها نداشته و تأکید می‌کنم که ما نهایت احترام را به آنها داریم. ضمناً بعضی از اقلیت‌های قانونی ما، شنیدم که نگرانی‌هایی پیدا کرده‌اند. تصریح می‌کنم که طبق قانون اساسی ما از آنها حمایت خواهیم کرد. متشکرم.
رئیس ـ عده‌ای از همکاران محترم نزد بنده شکایت کردند که آقای پزشک‌پور به آنها اهانت کرده‌اند (صحیح است). ملاحظه فرمودید من با وجودی که نباید به ایشان اجازه صحبت می‌دادم ولی چون به قول خودشان اقلیت بودند اجازه دادم صحبت کنند و ایشان هم آنچه ناسزا بود به بنده و همکارانشان نسبت دادند، و حتی آنچه درباره آقایان گفتند چند برابرش را به خود بنده گفتند و بنده برای این که در مجلس تشنجی پیش نیاید صرف‌نظر کردم از دوستان هم خواهش می‌کنم آن را تحمل و فراموش بفرمایند.
ـ تقدیم دو لایحه به وسیله آقای دکتر عزت‌الله یزدان‌پناه وزیر مشاور در امور پارلمانی (۱) احداث خانه‌های سازمانی شهربانی کشور شاهنشاهی (۲) صورت جزء قسمتی از سهمیه حق عضویت و کمک دولت ایران بابت مخارج سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌های بین‌المللی و تعهدات در سال ۲۵۳۷ «۱۹۷۸»
۶ـ تقدیم دو لایحه به وسیله آقای دکتر عزت‌الله یزدان‌پناه وزیر مشاور در امور پارلمانی (۱) احداث خانه‌های سازمانی شهربانی کشور شاهنشاهی (۲) صورت جزء قسمتی از سهمیه حق عضویت و کمک دولت ایران بابت مخارج سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌های بین‌المللی و تعهدات در سال ۲۵۳۷ «۱۹۷۸».
رئیس ـ جناب آقای دکتر یزدان‌پناه فرمایشی دارید بفرمایید.
دکتر یزدان‌پناه (وزیر مشاور در امور پارلمانی) ـ با اجازه مقام محترم ریاست دو فقره پیشنهاد است که باید در کمیسیون بودجه مجلس مورد رسیدگی قرار بگیرد که عیناً تقدیم می‌شود و استدعا می‌کنم مقرر فرمایید در کمیسیون بودجه مطرح شود.
رئیس ـ به کمیسیون بودجه ارجاع می‌شود. ضمناً آقای دکتر رئیسی هم می‌گویند به ایشان اهانت شده است، آقای دکتر رئیسی توضیحی دارید بفرمایید ـ (عده‌ای از نمایندگان ـ پیشنهاد کفایت مذاکرات تصویب شده است و به علاوه به همه توهین شدن دیگر احتیاج به توضیح نیست) (همهمه شدید نمایندگان).
بنابراین آقای دکتر رئیسی شما هم از توضیح دادن صرف‌نظر کنید.
- قرائت پیشنهاد دولت در مورد برقراری حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر
۷- قرائت پیشنهاد دولت در مورد برقراری حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر.
رئیس ـ نامه دولت راجع‌به حکومت نظامی که روز پنجشنبه به من رسیده و امروز ثبت دفتر شده است، قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
جناب آقای عبدالله ریاضی
ریاست محترم مجلس شورای ملی
چنان که خاطر عالی و همه نمایندگان محترم مجلس شورای ملی مستحضر است دولت حاضر از بدو تشکیل با صدور نخستین اعلامیه خود نه تنها حفظ حریم قانون اساسی را بر مبنای رعایت اصول دموکراسی و احترام به آزادی‌های فردی و اجتماعی تعهد نمود بلکه از همه نیروهای ملی و گروه‌های جامعه استمداد کرد که با بسیجی همه‌جانبه در این موقع حساس و خطیر از استقلال و تمامیت ارضی میهن خود حراست کنند و اجازه ندهند که معدودی آشوب‌طلب و اخلال‌گر آزادی و امنیت مردم به مخاطره اندازند و آسایش و آرامش مردم را سلب کنند.
با این همه دیده شد که اخلال‌گران با ویرانگری‌های متعدد در جریان یک توطئه ضدمردمی و مخالف با حیثیت و شئون قومی و ملی شرکت دارند و تلاش می‌کنند که موجودیت مملکت دچار مخاطره گردد.
با این که برای نیروهای انتظامی اجرای مقررات قانون و پراکنده ساختن اخلال‌گران میسور بود با اطلاع دقیقی که از نیات سوء آنان در دست است تنها برای جلوگیری از خونریزی، تظاهرات غیرقانونی و ضدملی و شعارهای علیه قانون اساسی آنان تحمل شد و حداکثر ملایمت به عمل آمد و به دنبال آن دولت با صدور اطلاعیه مورخ پانزدهم شهریورماه ۲۵۳۷ از همگان درخواست کرد که در جهت حفظ امنیت و ثبات مملکت از تشکیل اجتماع بدون اطلاع و موافقت مقامات انتظامی در معابر خودداری کنند، اما با کمال تأسف مشاهده شد که توطئه‌های ضدملی یا کمک‌های مالی و نقشه خارجی و تحریکات دشمنان موجودیت ایران هر روز ابعاد تازه‌ای می‌یابد و گروه‌های تروریست با دستاویز اسلحه علیه آزادی و استقلال کشور و برای درهم شکستن انقلاب ایران و متوقف ساختن پیشرفت مملکت به پای خاسته‌اند و حقوق فردی و اجتماعی ملت زحمتکش و آزاد ایران از هر طرف تهدید می‌شود.
دولت با اعتقاد کامل به اجرای قانون اساسی و به اصل آزادی‌های ملی که قوه مقننه ایران مظهر و جلوه‌گاه آن است ناگزیر با عزمی راسخ و با وجدانی بیدار در جهت حراست از موجودیت و وحدت ملی و به منظور تأمین هر چه بیشتر رفاه عامه و حفظ آهنگ توسعه سالم اقتصادی و انجام سریع و قاطع اصلاحات اداری و نیز تأمین عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد و فاسد و پیشگیری از هر گونه اتفاق ناگوار با توجه به مفاد ماده واحده مصوب ۱۳۲۹ شمسی از تاریخ جمعه ۱۷/۶/۱۳۵۷ برای مدت شش ماه برقراری مقررات حکومت نظامی را در شهرهای ـ تهران ـ کرج ـ قزوین ـ قم ـ مشهد ـ تبریز ـ اهواز ـ آبادان ـ اصفهان ـ شیراز ـ کازرون و جهرم اعلام نمود و اینک به استناد ماده واحده مذکور تقاضای موافقت با آن را دارد.
نخست‌وزیر - جعفر شریف‌امامی.
وزیر جنگ - ارتشبد رضا عظیمی.
وزیر کشور ـ ارتشبد قره‌باغی.
- اعلام دستور و تعیین موقع جلسه آینده ـ پایان جلسه
۸- اعلام دستور و تعیین موقع جلسه آینده ـ پایان جلسه.
رئیس ـ پیشنهاد دولت در دستور جلسه فوق‌العاده فردا خواهد بود، با اجازه خانم‌ها و آقایان این جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده فردا ساعت ۹ صبح تشکیل خواهد شد.
(ساعت ده و پنجاه دقیقه جلسه پایان یافت)
رئیس مجلس شورای ملی ـ عبدالله ریاضی.