مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ دی ۱۲۸۶ نشست ۲۲۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ دی ۱۲۸۶ نشست ۲۲۱
مذاکرات روز پنجشنبه یازدهم ذی حجة الحرام ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۹ را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
رئیس- از تفصلی شرفیابی حضور همایونی چون تمام وکلای محترم بودند و مستحضرند وازسئوال و جوابی که درآنجا شد امیدواریم که همیشه بهمین عقیده باقی باشند و همینطور مجلس هم که بعقیده خالصانه خود که از سابق بوده و خواهد بود و هیچ وقت مسلک خیرخواهانه خود را تغییر نداده و نمی‌دهد چیزیکه هست بطوریکه روز سه شنبه عرض شد ارباب جراید هم اکمال این اتحاد و اتفاق را نموده چنانکه چند نفر از آنها خیلی خوب نوشته‌اند بعدها هم در جراید خود موجبات اتحاد و مودت را کاملا رعایت نمایند که از اثر اقلام آنها نتیجه این اتحاد و مودت معنوی بین دولت و ملت کما ینبغی بروز و ظهور نماید.
حاج محمد اسمعیل آقا – تمام مطالبی که فرمودید صحیح است و پارلمان هیچوقت قصدش غیر از این نبود و همیشه در صراط خیرخواهی بود واگر گاهی چیزی ناشی می‌شد بواسطه سوء اتفاقات بود که مردم هم با آنها هم صدا می‌شدند حال که بعضی خبرها از اطراف می‌رسد و همچنین از سرحدات مثل ساوجبلاغ و غیره باید رفع این مخاطرات را بنماییم که حفظ خودمان را نموده باشیم و روزنامه‌ها و انجمنها هم باید همین ملاحظه را بکنند که حفظ مملکت را بنماییم.
آقا سیدحسین – همان طور که فرمودید تماشاچیها و بعضی مطلع نیستند خوبست آن فرمایشاتی را که اعلیحضرت فرموده‌اند و مذاکراتی که شده آقای حاج امام جمعه بفرمایند تا اسباب تجدید اطمینان واطلاع همه باشد.
آقای حاج امام جمعه – اول ازاین سه روزه که شرفیاب حضور اعلیحضرت همایونی شده بودیم پریروز جناب رئیس بیک اندازه در مجلس رسمی روز سه شنبه توضیح فرموده بودند ولی بنده نبودم و مجلس حضور همایونی هم خیلی طول کشیده قریب یک ساعت مشغول مذاکره بودیم و مطالبی هم که لازم بود آقایان حجج اسلام و جناب رئیس و بنده وسایرین بعرض رساندیم و بینی و بین الله از طرف اعلیحضرت هم اقصی درجه حسن تلقی شد که موجب امیدواری ما گردیده و بی نهایت خوشوقت از حضور همایونی مراجعت کردیم.
و روز دوم هم که در تلگرافخانه بودیم اجمالش این است که بتمام نقاط آذربایجان تلگراف فرمودند حتی باملاک شخصی خودشان که هر چه سوار شخصی داشتند حاضر شده نزد فرمانفرما برای تنبیه عشایر و اکراد متمرد بروند و همچنین بماکو در صورتی که سرحدات در مقابل عثمانی و همیشه آنجا استعداد لازم است معهذا تلگراف نمودند که پانصد سوار برود طرف ساوجبلاغ و آنچه لازمه اقدمات بود آن روز فرمودند و چیزهایی که ماها در خاطر نداشتیم خود اعلیحضرت آنها را فرموده واقدام می‌فرمودند و روز سیم هم که روز عید بود و شرفیاب شدیم فقط بجهة تبریک عید بود وهمه آقایان وکلاء تشریف داشتند.
رئیس- کاغذی از فتح السلطان کشیکچی باشی سابق رسید که قرائت می‌شود (قرائت شد قریب باین مضمون):
- چون حفظ وطن واساس مشروطیت لازم است و در سرحد آذربایجان که اکراد وعشایر متمرده دست تعدی و تطاول دراز کرده‌اند این حرکات خیلی ناگوار بر اشخاص وطنخواه است لذا داوطلبانه تحصیل اجازه از مجلس و دولت می‌نماید که مأموریت باین بنده بدهند بیست روز با سوار و پیاده طرف قراچه داغ و غیره بطرف ساوجبلاغ رفته آن صفحات را از وجود آن اشرار پاک نمایم اگر باین مقصود نایل شدم که اسباب افتخار و مباهاتم خواهد بود و اگر نشد در راه ملت و وطن وجود خود را فدا کرده‌ام آنهم زهی شرافت منتظر اجازه هستم.
رئیس- در واقعی خیلی اظهار غیرت مندی کرده است و حسن ظنی هم از ایشان در اینمواقع بروز کرده است همه میدانید خوبست بوزارت داخله نوشته شود که دراین باب مأموریتی بجناب فتح السلطان داده شود و مطلب دیگر اینکه مجلس گرفتار خیلی کارها است از بابت مالیه وغیره ولی چیزی که امروزه خیلی اسباب گرفتاریست مسئله سرحد است. عقیده بنده اینست که کمیسیون فوق العاده معین شود که شب و روز مشغول فیصل امور سرحدی باشند که هر زمان تلگرافی از آنجا می‌رسد فورا جوابی که لازم است داده شود و مذاکرات لازمه با وزرا بنمایند که جواب تلگرافات معطل نماند زیرا که فوریست حال اگر مجلس صلاح میداند این کمیسیون از اشخاص بصیر بااطلاع که بصیرت کامل از آنجا دارند انتخاب و معین شود.
(همه گفتند لازم است بشود.)
لسان الحکما – در حقیقت کمیسون خارجه می‌تواند این کار را بکند واینمسئله راجع باوست.
رئیس- صحیح است ولی آنطوری که باید تمام اعضاء کمیسیون خارجه از آن سرحد اطلاع کامل داشته باشند ندارند و مطالب آنجا هم خیلی مهم و فوری است باید چند نفر اشخاصی که بصیرت کامل بحال آن صفحات دارند انتخاب شوند.
آقا میرزا محمود – بموجب نظامنامه خود جناب رئیس حق دارند که اعضاء این کمیسیون را انتخاب نمایند خوبست هر کس را صلاح میدانند اسمشان نوشته شده و انتخاب شود.
آقای حاج امام جمعه – بنده انتخاب این کمیسیون را از همه کارها الزم میدانم ولی بیک شرط که این کمیسیون روزی دو مرتبه منعقد شود یکی طرف صبح و یکی طرف عصر که هر چه از آنجا تلگراف و کاغذ می‌رسد فورا رسیدگی کرده جواب بدهند.
اسدالله میرزا – مسئله خواستم تقاضا کنم اگر صلاح دانستند از جاهای لازمه بخواهند یکی اینکه اعلیحضرت این چندروزه اقداماتی که فرموده‌اند هر چه تشکر کنیم کم است ولی مملکت ایران مملکت وسیعی است ودر این انقلابات اخیره در همه نقاط اقداماتی شده بود خوبست برای اتمام و اکمال این موهبت همایونی از طرف اعلیحضرت دو کلمه دستخط بقلم معجز سیم که میدانید چقدرها تأثیر دارد بانجمنهای رسمی ولایات و رؤسای ایلات تلگراف بشود و همچنین آقایان علمای نجف اشرف که آن همه تلگرافات و اقدامات مجدانه فرموده بودند و منتظر جواب هستند بفرمایند که عموما مستحضر و اطمینان کامل حاصل کند.
رئیس- اما به نجف اشرف از طرف آقایان حجج اسلام تلگراف شده ولی این تلگرافی را که شما میگویید باید از طرف مجلس به تمام ولایات بشود که همه از اتحاد دولت وملت مسبوق باشند.
اسدالله میرزا – بنده می‌گویم که باید از طرف اعلیحضرت باشد.
حاج معین التجار – باید این تلگراف از هر دو طرف باشد هم از طرف اعلیحضرت و هم از طرف مجلس.
حاج سید نصرالله – بجهة این که بعضی از مفسدین هستند که خود را بیک طرف بسته باز اسباب فتنه فراهم می‌آورند وقتیکه از هر دو طرف تلگراف شود رفع عذر بالمره خواهد شد.
احسن الدوله – این کمیسیونی که فرمودید اگر مثل سایر کمیسیونها باشد متوقع هیچ کار نباید بود از ماه شوال که این کمیسیونها منعقد شده هیچ حاضر نشده و کار کاملی نکرده‌اند اکیدا قدغن بشود که تمام کمیسیونها منعقد واین اعضا کمیسیون فوق العاده را هم اهل مجلس درست بصیرت ندارد خود جناب رئیس که بصیرت دارند اعضای آن کمیسیون را انتخاب و معین نمایند.
رئیس- بنده می‌خواهم عرض کنم که این ماه ذی قعده در واقع برای تاریخ ایران از ماههای منحوس بدی بود و اگر کمیسیونها دراین ماه منعقد نشده عذرشان مسموع بوده و برای پیش آمدهای کار بوده.
سیدالحکما – کمیسیون اعتبارنامه همه روزه منعقد و مشغول کار خود بوده و بهیچوجه تعطیل نشده است و راپورت همه روزه اش موجود است.
آقا میرزا حسین – کمیسیون مالیه هم همینطور همیشه منعقد بوده است.
آقا میرزا محمود – خوب است کمیسیون رئیسه از روز شنبه مستمراً منعقد شود که سایر کمیسیونها هم مشغول کار باشند.
رئیس- انشاءالله از روز شنبه منعقد خواهد شد و از برای کمیسیون فوق العاده اسامی بعضی را عرض می‌نمایم که اگر مجلس صلاح بداند فوری این کمیسیون دایر شود:
- جناب حاج امام جمعه،
- آقای مستشارالدوله،
- آقای تقی زاده،
- حاجی محمد اسمعیل آقا،
- حاج محمد آقا،
- ممتاز الدوله،
- وثوق الدوله،
- حاجی معین التجار،
- حاجی امین الضرب
هر وقت دستشان می‌رسد. مقصود این است این چند نفر برای اطلاعاتی که دارند برای این کمیسیون خوب است حال نظر آقایان هم بهر که می‌رسد بفرمایند.
آقا میرزا محمود – بعضی از این اعضا، اعضای کمیسیون رئیسه هستند و استدعا این است که اول کمیسیون رئیسه همه وقت منعقد باشد تا تعطیل کار کمیسیون فراهم نیاید.
حاج معین التجار – اعضاء کمیسیون رئیسه در خارج بیش از همه کمیسیونها کار می‌کنند.
رئیس- خدا میداند همه روزه از صبح تا پنج ساعت از شب گذشته جز برای صرف شام و نهار باقی مدت را مشغول کار هستم و میدانم سایرین هم همینطور هستند.
وکیل الرعایا- اولا باید بدانیم که رئیس مجلس وزیر مالیه و وزیر عدلیه نیست و یکنفر از عهده همه کارها برنمی‌آید ووکیلی که داخل در مجلس شد ملت باو کار دارند نمی‌تواند داخل در کار دیگر شود و این مطلب قانونی است والا ما خیلی اشخاص داریم که از وجودشان خیلی استفاده می‌شود ولی از عهده کار زیاد نمی‌توانند برآیند و از مجلس دیروز بنده همچو فهمیده‌ام که اعلیحضرت من بعد با نهایت تأکید امر بفرمایند که کار کنید واز مجلس جداًکار بخواهید با این ترتیب کسی نمی‌تواند بیش از عهده خودتعهد کاری را کند باید تمام همش مصروف باین باشد که کار راجعه بخود رامشغول باشد مثلا شاهزاده اسدلله میرزا همه کار از ایشان برمیاید ولی مادامی که تلگرافخانه باشند نمی‌شود استفاده کامل از ایشان حاصل کرد پس غرض این است که باید وکیل همه کارش شغل مجلس باشد.
آقا سیدحسن تقی زاده – سابق گفته شد هفته یک روز مجلس مختص بوکلاء باشد بدون حضور نظار و از کار کمیسیونها اطلاع پیدا کنند و بدانند که کمیسیونها در این هفته چه کرده‌اند و امروزه این همه صحبت شده فقط صحبت رسمی مجلس این بوده است که گفتند برای امورات سرحدی کمیسیون فوق العاده منعقد شود و باقی تمام شکوه و درد دل است پس خوب است هفته یک روز مجلس بدون تماشاچی مختص بوکلا باشد هم از کار کمیسیونها اطلاع بدهیم و مسبوق شویم و هم از این قبیل صحبتها که خالی از فایده نیست بنماییم تا دیگر در مجلس رسمی اینگونه صحبتها نشود ودرچند روز قبل یک لایحه قانونی نوشته شده و بامضای پانزده نفر از وکلا رسیده بود و در مجلس هم مطرح شد که تمام اجزاء دوائر دولتی باید قسم یاد نمایند و هنوز عقب آن صحبت قطع نشده و بموجب ترتیب آن لایحه مقدم است و خوب است که این مسئله قطع شود و شروع بقسم نمایند.
رئیس- اعتقاد بنده این است که باشد برای روز عید غدیر چون بسیار روز مبارکی است.
حاج میرزا آقا – تا آن روز خیلی طول می‌کشد و آنروز را وکلایی که قسم یاد نکرده قسم یاد نمایند.
رئیس- عقیده بنده این است که وکلا باید جلو بیفتند و اول آقایان وکلایی که قسم یاد ننموده‌اند یاد نمایند بعد اجزاء ادارات.
آقا سید حسن تقی زاده – عقیده بنده اینست که از روز شنبه شروع شده وکلا قسم یاد نمایند و بعد بترتیب سایر ادارات و روز عید به مناسبت مخصوص دوایر نظامی باشد برای اینکه بجهت سلام حاضر و جمع هستند و با لباس مخصوص حاضر شوند قسم یاد نمایند که خیلی اهمیت دارد.
سیدالحکما – یک لایحه از کمیسیون اعتبار نامه برای انتخاب وکلای ایلات بمجلس آمد دفعه اول قرائت شد خوب است دفعه دویم قرائت شود.
رئیس- بلی آنهم خوانده می‌شود و یک تلگراف از استراباد بوزیر داخله رسیده است که قرائت می‌شود
در این موقع رقعه وزیر داخله که بمجلس نوشته بودند با تلگراف استراباد قریب باین مضمون قرائت شد که:
- ۱۶ نفر از اسرا دیروز استرداد شدو درجه دویم سرتیپی که برای ایلخانی خواستم نرسید و اسرای خراسانی در این طرفها دیگر نیست و از برای استرداد اموال منهویه و حفظ این سرحد استعداد لازم است و منتظر استعداد و درجه دویم سرتیپی برای میرزا هادی خان ایلخانی و درجه اول سرهنگی برای میرغلام خان هستم.
حاجی معین التجار – گویا این تلگراف سیم است که از سپهدار رسیده و استعداد برای خود خواسته و خدمات خود را شرح داده نفهمیدیم چه جواب داده شده.
رئیس- به وزارت جنگ نوشته شد ولی هنوز جواب نیامده.
آقای حاج امام جمعه – این تلگراف سیم و چهارم است که از سپهدار رسیده و در هر یک نوشته شده که بیست نفر سی نفر اسیر استرداد شده ولی به بنده در این مدت هشت نه ماهه که در اینجا هستم خیلی قساوت قلب روی داده است خوب است بعدها هر چه جناب سپهدار از اسرا استرداد می‌دارند به توسط انجمن محلی آنجا بصاحبانش مسترد شود و تلگراف از انجمن محلی بیاید.
حاجی محمد تقی – تلگراف از انجمن محلی هم آمده بود که بطور تحقیق تاکنون سی و هفت نفر از اسرا مسترد شده است
(عموم اظهار خوشوقتی و امتنان نمودند).
وثوق الدوله – این اسامی که برای کمیسیون فوق العاده نوشته وقرائت شد مرضی مجلس هست یا خیر؟
(و در این وقت اسم نه نفر را مجدداًقرائت کردند.)
وکیل التجار – اهمیت این کمیسیون عنوان شد که چقدر است بنده عرض می‌کنم بیش از این اهمیت دارد ولی باید اعضای این کمیسیون تمام هم و دقت خود راصرف این کار کند و تا مشغول امورات راجع باین کمیسیون هستند مشغول کار دیگر نشوند.
حاج سید نصرالله – مجلس هم باید کمال حسن ظن را در باره این کمیسیون داشته باشد که در تزلزل نباشند.
آقا سید حسین – ضرر ندارد که بعضی هم داخل باشند از قبیل اسدالله میرزا، حاج سید نصرالله.
وثوق الدوله – بسته بانتخاب رئیس است.
رئیس- چه ضرر دارد هر کس را که میدانید انتخاب کنید.
حاج سید نصرالله – مجلس بعد را معین کنید که در چه خصوص باید مذاکره شود.
رئیس- قانون انطباعات که باید با حضور جناب آقا سید عبدالله مجتهد و آقا میرزا سید محمد مجتهد تصحیح کنند هنوز گویا اصلاح نشده باید کارهای دیگر که ناقص مانده معین شود.
آقا سیدحسین – چندمطلب است که ناقص مانده یکی انتخاب وکلا است یکی قسم خوردن وکلایی که قسم یاد نکرده‌اند یکی هم مسئله انتخاب وکلای ایلات است باید این سه مسئله را رئیس اطلاع بدهند که تمام شود یکی دیگر هم اجراء نظام نامه داخلی است که اطلاع داده شود که بعدها باید جداً اجری کرد.
رئیس- اما آن سه مسئله که فرمودید انشاءالله از روز شنبه شروع شده و تمام می‌شود و مسئله نظامنامه هم چیزی است که باید عموم آقایان وکلا مراقبت داشته باشند و روز یک شنبه را بجهة این مسئله بدون حضور تماشاچی قراری داده و مذاکره می‌نماییم
(در این موقع جناب آقا میرزا سید محمد مجتهد با رحیم خان سردار نصرت بمجلس وارد شدند).
آقا میرزا سید محمد مجتهد – سردار نصرة حاضر شده‌اند که قسم یاد نمایند که با جان ومال همراهی نمایند با مجلس واساس مشروطیت.
رئیس- انشاءالله امیدوارم که همه قسم حاضر باشندوآن چیزهایی که تاکنون ملت از ایشان می‌شنیدند بعدها بعکس باشد و از این دو سه روزه آنچه از ایشان شنیده شد و می‌شود معلوم است آنچه میگویند راست است
(در این وقت سردار نصرة شرحی بزبان ترکی بیان کردند.)
آقای حاج امام جمعه – سردار نصرة عرض می‌کند که پنجاه و پنج سال از عمرم رفته و تمام این مدت را مشغول خدمت بدولت و ملت بوده‌ام و در خوی و سلماس مجاهدات زیاد کرده‌ام و بنده تا دیروز او را نمی‌شناختم و ملاقات نکرده بودم ولی اینقدر میدانم که مکرر از طرف دولت برای تنبیه اشرار بخوی و ماکو و جاهای دیگر مأمور می‌شدند از پیش می‌بردند و نیز میگویند که من هر چه دارم در راه ملت می‌دهم ولی چرا باید بتعدی دیگران ما مرا بخورند مقصودش این است که عرض شد.
رئیس- همین طور است ولی مسلم است بعدها تحقیقات شده و نخواهند گذاشت که بایشان ظلم شده باشد.
مستشارالدوله – سردار نصرة خیلی مرد ثابت قدمی است همین قدر قولی که در مجلس دادند ثابت قدم خواهد بود.
آقای حاج امام جمعه – اگر مجلس اجازه دهد بنده بایشان این یک حرف را حالی کنم که چطور تا بحال اسم ایشان هر جا برده می‌شد تمام مردم منزجر بودند حالا طوری رفتار کنند که بعدها هر کجا اسم ایشان برده شود همه مردم خوشحال باشند
(بعد بزبان ترکی دراین خصوص شرحی با ایشان گفتگو کردند و جواب داد که من حاضر هستم خودم با استعدادیکه دارم بدون اینکه یکپول از دولت و ملت بخواهم بروم در سرحد ساوجبلاغ و عشایر متمرده را مطیع کرده و تمام آنحدود رامنظم نمایم در این مورد سردار نصرة قسم یاد کرد.)
آقا سید عبدالله مجتهد – ما در خدمت شاه بعضی تعهدات کرده‌ایم تنها تعهدات از آن طرف نبوده بلکه از این طرف هم شده وآن اینست که مدیران جراید و نطاقین و واعظین که برای هدایت مردم چیز نوشته و میگویند آنها را خواسته و قراری بگذاریم اگر چه من از تمام آنها مطمئن و راضی هستم ولی بر حسب تعهدیکه حضور شاه کرده‌ایم باید رفتار بنماییم با آن عطوفت و مهربانی که اعلیحضرت اقبال فرمودند و خودشان قرآن را از بغل بیرون آورده قسم یاد نمودند و مخصوصا فرمودند که تمام قوای خود را برای نگاهداری حقوق ملت حاضرم صرف نمایم و حالا گذشته‌ها گذشته است بدیهی است که انسان جایزالخطا است و بعضی ها القای شبهه می‌نمایند پس باید طوری شود که اسباب فساد دست مفسدین نیفتد وآن اینست که مدیران جراید و نطاقین چیزی ننیویسند و نگویند که موجب کدورت خاطر شود حال مجلس رسمی چه رویست که بتمام آنها اطلاع داده شود که اینجا حاضر باشند تا نصایح خودمان را بگوییم.
آقا میرزا محمود – فرمایش حضرت حجة الاسلام صحیح است ولی خوبست حضور بهمرسانیده قانون انطباعات را تصحیح فرمایند تا تکلیف ایشان هم مشخص شود که نتوانند از حدود خود تجاوز نمایند.
آقا سید عبدالله مجتهد – صحیح است ولی این چند روزه تا قانون تصحیح شود سفارش کنیم که تعدی و تخطی نشود
(در این موقع نیز جناب آقای آقا سید عبدالله مجتهد شرحی از تعهدات و مذاکرات خودشان با جناب آقای آقا سید محمد مجتهد شرحی از بابت رحیم خان سردار نصرة و سالار مفخم که مدتی بود به امر مجلس محبوس بودند بیان فرمودند که در حقیقة این دو تن دراین انقلاب اخیره بی نهایت اظهار تعصب و حمیت کردند زیرا که از طرف دولت حکم استخلاص آنها از حبس صادر گردید و اینها راضی نشده در جواب گفتند که ما محبوس مجلس و ملت هستیم و استخلاص ما هم با آنها است این اظهار ملیت این دو نفر در آن موقع خیلی مایه خوشوقتی و استرضای خاطر عموم شده است و به سبب صدور این یک حرکت غیورانه از این دو نفر خیلی مناسب است مثل ابوالمعجن که در بدو اسلام یکی از سرداران نامی اسلام بود و در جنگ نهاوند بواسطه ارتکاب معصیتی محبوس شد در یک روز جنگی که نزدیک بود به سپاه اسلام شکست رخ دهد ابوالمعجن نتوانست خودداری نماید شرافت خود را نزد کسی که مستحفظ او بود گرو گذاشته و یک شمشیر و اسب گرفته بقتة بسپاه عجم حمله نموده و شکست داده و بمحبس عودت نمود سعدوقاص که سردار لشکر بود پس از تحقیق این قضیه را دانسته از تقصیر او درگذشت و حدی که مقرر بود جاری نساخت حال در حق سالار مفخم هم این رعایت شده و مجلس او را خواسته همه نوع تامینات و ضامن گرفته مرخص نماید که برود تمام اسرا را بر حسب قولی که می‌دهد مسترد دارد.)
حاجی سید باقر- فرمایشات حضرت حجةالاسلام مطاع است واین طوریکه فرمودید صحیح است.
(مجلس ختم شد.)