مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ خرداد ۱۳۴۴ نشست ۱۸۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز شنبه ۲۵ خرداد ۱۳۴۴ نشست ۱۸۷
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۲۱
جلسه: ۱۸۷
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه (۲۵) خرداد ماه ۱۳۴۴
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورتجلسه
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مهذب - مهندس کمانگر- دکتر شفیع امین- فولادوند.
۳- طرح و تصویب گزارش کمیسیون نظام راجع به اجازه ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون به داوری و ارسال به مجلس سنا.
۴- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به موافقتنامه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری ترکیه و دولت پاکستان.
۵- تقدیم یک فقره لایحه و یک فقره صورت ریز دیون اداره کل هواپیمائی کشور به وسیله آقای معاون وزارت دارائی.
۶- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای معتمدی.
۷- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه آینده- ختم جلسه.
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه شنبه (۲۵) خرداد ماه ۱۳۴۴
مجلس در ساعت نه و نیم صبح به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی بشکیل گردید
۱- تصویب صورت جلسه
رئیس – اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه – آقایان:
مهندس رافع – اولیاء – ایلخان – دکتر خطیبی – زند – سرتیپ پور – شفیعی پور کرمانی – مافی مبارکی – مجد – مهندس معینی – نوربخش – بانو تربیت.
غائبین بی اجازه – آقایان:
سیفی – فیصلی – دکتر مصباح زاده – روحانی.
غائبین مریض – آقایان:
موسوی – میر افضل – بختیار بختیاریها – دکتر حاتم – دکتر غنی – مصطفوی نائینی – دکتر نجیمی – سرلشکر همایونی.
غائبین در رأی مربوط به برخورداری سازمان مرکزی تعاون روستائی از مادة ۵ لایحه شرکتهای تعاونی در جلسه ۱۸۶ مورخ ۴۴/۳/۲۳ - آقایان:
احتشامی – امیر احمدی – اهری – رامبد – دکتر سامی راد – مهندس عطائی – کشفی – ناروئی.
رئیس - راجع بصورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ آقای قراچورلو بفرمائید.
قراچورلو – آقای سیفی مأموریت دارند در کنفرانس بین المللی کار شرکت کنند و اجازه هم گرفته‌اند ولی غائب بی اجازه نوشته‌اند.
رئیس – اصلاح می‌شود. آقای صائب.
صائب – بنده مریض بودم بی اجازه مرقوم داشته‌اند.
رئیس – مرقوم بفرمائید اصلاح می‌شود. آقای صادق احمدی.
صادق احمدی – اشتباهاتی در عرایض بنده شده است که اصلاح کرده به تند نویسی می‌دهم.
رئیس – اصلاح می‌شود. آقای دکتر الموتی.
دکتر الموتی – اشتباهاتی در عرایض بنده است که پس از اصلاح به تند نویسی می‌دهم.
رئیس – اصلاح می‌شود نظری دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه دفعه گذشته تصویب می‌شود.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مهذب – مهندس کمانگر – دکتر شفیع امین – فولادوند
رئیس – نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای دکتر مهذب تشریف بیاورید.
دکتر مهذب – با اجازه مقام ریاست و همکاران محترم بنده قصد داشتم پریروز مصدع بشوم و موضوعی را که امروز بعرض میرسانم در آنروز بعرض برسانم ولی چون بعضی از همکاران محترم مایل بودند آنروز در اهمیت فرمان مبارک شاهنشاه در خصوص تقلیل بهاء بعضی از کالاهای انحصاری صحبت بفرمایند بنده عرایض خودم را به امروز موکول کردم. در جلسه قبل چند نفر از آقایان همکاران محترم مطالبی بیان فرمودند و سپاسگزاری مردم را از این اقدام دولت به استحضار رساندند آنچه گفته شد مکنونات دل مردم بود و بنابراین متعلق به یک گروه معین و یا یکدسته سیاسی معینی نبود (صحیح است) آنچه گفته شد از زبان همه ما بود و منعکس کننده احساسات کلیه مردم ایران است (صحیح است) تنها نکته‌ای را که بنده لازم میدانم عرض کنم اینستکه فرمان مبارک شاهانه در زمان زمامداری این دولت صادر شد ودولت خدمتگزار هویدا توانست با سرعت و قاطعیت منویات مبارک شاهنشاه را بمرحله اجرا بگذارد (صحیح است) و این خود یک افتخاری برای این دولت محسوب می‌شود امیدوارم این دولت موفق شود گامهای دیگری در راه تقلیل هزینه زندگی که خواسته همه ما و همه مردم ایران است بردارد و از این راه بهتر بتواند در جلب رضایت شاهنشاه بزرگ ما و مردم حقشناس ایران رو سفید گردد (صحیح است) نکته دیگری که می‌خواستم به استحضار همکاران محترم برسانم موضوع دعوت ارتش شاهنشاهی از نمایندگان ملت برای بازدید از لشکر ۶ خراسان است روز جمعه گذشته بنده و عده دیگری از همکاران محترم عازم مشهد مقدس شدیم و به زیارت مرقد مطهر امام هشتم حضرت رضا علیه السلام نائل آمدیم سعادتی بود که نصیب ما شد و موفقیتی به دست آمد تا برای سلامتی و بقای عمر شاهنشاه معظم و خاندان جلیل سلطنت دعا کنیم (صحیح است) دعا کنیم که خداوند مردم کشور ما را از دروغ و خشکسالی و دشمن بر حذر دارد (انشاءالله) و اما بازدید از لشکر ۶ خراسان و واحدهای تابعه آن برای بازدید کننده تولید غرور و افتخار می‌کند (صحیح است) اعلیحضرت فقید رضا شاه کبیر بنیانگذار ایران و ارتش نوین ایران بودند و فرزند برومندش رهبر خردمند ما ارکان آنرا محکمتر و استوارتر نموده تا امروز که ارتش ما در ردیف ارتشهای بزرگ و نوین دنیا در آمده است ارتش امروز حافظ و پاسدار مرزهای کشور است واین حقاً وظیفه اول ارتش است و افسران و درجه داران ارتش شاهنشاهی حاضرند در هر موقع با فراکاری و ریختن خون خود از خاک این کشور دفاع کنند و دشمن را بجای خود بنشانند و درعین حال در زمان صلح یار و مددکار مردم است و در مواقع سختی و سیل و زلزله و سرما بیاری مردم می‌آیند و به آنها کمک می‌کنند (صحیح است) امروز در ارتش شاهنشاهی «ارتش در خدمت مردم» ضرب المثلی شده و هر درجه دار و افسر می‌کوشد تا این وظیفه مقدس را که به فرمان شاهنشاه بعهده گرفته است بهتر انجام دهد از اواخر سال ۱۳۴۲ تاکنون لشکر ۶ خراسان تنها موفق به اجرای بیش از دوهزار برنامه عام المنفعه شده است (صحیح است) آقایان نمایندگان توجه بفرنائید یک لشکر
در ارتش ایران در یک منطقه مملکت در یک زمان کوتاه موفق شده است دوهزار برنامه عمرانی را در روستاها و نقاط دور افتاده بمرحله اجرا بگذارد واقعاً جای تقدیس است (صحیح است) افسران و درجه داران لشکر ۶ که عشق میهن پرستی و شاهدوستی در ناصیه همه آنها هویدا بود در روستاها و قراء دور دست مردم را زندگی نوین می‌آموزند برای آنها مدرسه و پل و جاده می‌سازند، مساجد را تعمیر می‌کنند، بیماران را معالجه می‌نمایند و به بینوایان کمک می‌کنند (احسنت) احسنت به این ارتش، صرف نظر از آموزش و تعلیمات نظامی که همانطوریکه عرض کردم وظیفه اول ارتش است و آموختن سواد به بیسوادها و حاضر ساختن افراد ارتش برای خدمت در روستاها مراکز متعدد حرفه‌ای لشکر، موارد مختلف مثل برق، نجاری، آهنگری، خیاطی و مکانیکی و غیره را به سربازان با شیوه جدید علمی می‌آموزند تا بعد از خدمت سربازی سرباری برای ملت نشوند و با آنچه که آموخته‌اند برای خود و خانواده خود و مملکت خود فردی مفید باشند.
همانطور که بازدید لشکر ۶ خراسان برای هر ایرانی تولید غرور و مباهات می‌کند در عین حال تأثر و تأسفی در دل او ایجاد می‌نماید. در حالیکه نظم و ترتیب و عشق بخدمت افسران و درجه داران و سربازان را درخدمت بمردم می‌بیند تأسف می‌خورد از عدم نظم و ترتیب بسیاری از سازمانهای کشوری. ایرانی اصولا لایق و کاردان است و می‌تواند خوب زندگی خود را اداره کند و همین نظم و ترتیبی که در ارتش امروز هویداست دلیل بارز است پس چرا سازمانهای اداری ما آنطور که باید و شاید کار نمی‌کنند و در خدمت بمردم و جلب رضایت آنها تعلل و مسامحه می‌نمایند.
همه ما، مردم از وضع نابسامان سازمانهای اداری بستوه آمده‌ایم، در حالیکه لشکر ششم ۲۰۰۰ طرح عمرانی را در یک سال شروع و بپایان میرساند بسیاری از برنامه‌های عمرانی ما از مرحله بدوی تا مرحله نهائی باید از هفت خوان رستم بگذرد (صحیح است) با صرف هزینه‌های زیاد سالها لازم باشد تا بعضی انجام و برخی اصولا انجام نگیرد.
لازم نیست بنده اینجا خدمت همکاران محترم مثال بزنم خود آقایان درد دلها را بهتر از خود بنده از این لحاظ بخصوص میدانند بسیاری از سازمانهای کشوری ما فاقد تحرکی است که لازمه انقلاب مقدس ماست، بنده بارها عرض کرده‌ام باید کاغذ بازی و تشریفات زائد اداری و جملات تشریفاتی که در اغلب نامه‌های اداری بچشم می‌خورد مثل اینکه «بعرض برسد، بسته بنظر جنابعالی است، هر طور امر بفرمائید» و امثالهم باید کنار گذاشته شود و با تحرک زیادتری برنامه‌های عمرانی را بمرحله اجرا در آورد بنده اینجا به خدا قسم یاد می‌کنم که هیچ نظر بخصوصی نسبت به هیچ سازمان ندارم آنچه که عرض می‌کنم مربوط است بکلیه سازمانهای کشوری – وزارتخانه‌ها و سازمانهای وابسته بدولت است آنها اگر بخواهند خود را با زندگی امروز هماهنگ کنند باید بالا جبار به روش اداری خود تجدید نظر کنند و با روشهای ساده اداری خواسته‌های مردم را هر چه زودتر به مرحله اجرا بگذارند تا در مقابل نسل فعلی و نسل‌های آینده شرمنده نباشند بنده پیشنهادی می‌کنم که برنامه تجدید نظر در روش کارهای اداری و ساده کردن کارها مقدم بر سایر امور در دستور دولت خدمتگزار و صدیق هویدا قرار گیرد بنده شکی ندارم که با تصویب لایحه استخدام کشوری که طبعاً نواقص آن در کمیسیون استخدام مجلسین مرتفع می‌شود و نسیاری از کارمندان روزمزد و پیمانی تکلیفشان روشن خواهد شد تحرکی در سازنانهای اداری بوجود خواهد آمد و وضع تا حدی تغییر خواهد یافت ولی ساده کردن کارها و جلوگیری از کاغذبازی و تشریفات اداری همانطور که در ارتش شده امری علیحده است و باید به آن توجه خاصی مبذول گردد بنده عرض کردم همانطوریکه در ارتش این کارها انجام شده است در بازدید لشکر ۶ خراسان یک فرمی بنده دیدم که فرم استخدامی بود و این فرم استخدامی خود آن ظاهر و معلوم از کوشش در تسهیل کار و جلوگیری از دوباره شدن کار بود و نظائر آنها در قسمتهای مختلف ارتش امروز دیده می‌شود که فرمهائی دارند و در باره مسائل مالی، استخدامی و سازمانی مصرف می‌کنند فرمیکه در لشکر ۶ جلب نظر بنده را کرد مربوط به تشخیص، لیاقت و شایستگی افراد بود آقایان در ارتش حساب و کتابی در کار است با پرکردن این فرم خصوصیات لازم برای تشویق و برای تنبیه
و برای ترفیع گرفتن مثل لیاقت، صمیمیت، شایستگی، کاردانی، مدیریت، معلومات نظامی و غیره مورد نظر قرارداده شده و به آن عمل می‌شود من نمیدانم واقعاً در کدام دستگاه کشوری ما چنین فرمی هست اصولاً ترفیع در سازمانهای کشوری ما بر چه مداری است، تنبیه بر چه مداری است تشویق بر چه مداری است کاغذ بازی روی چه اصولی است این کارها را در ارتش کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند واقعاً چه اشکالی دارد چند نفر از متخصصین دستگاه ارتش را ببرند و از آنها خواهش بکنند که آن فرمها را تهیه بکنند از این کاغذبازیها جلوگیری بشود همانطوریکه متخصص و مشاور از خارج می‌آوریم برای همه ما باید کمال افتخار باشد که یک سازمانی از یک سازمان دیگر متخصص اداری لشکری استفاده بشود (صحیح است) در هر حال بنده در خاتمه عرایضم لازم میدانم مجدداً از دعوت ارتش شاهنشاهی که فرصتی به ما داد که به پابوسی حضرت رضا برویم و مرقد مطهر حضرت رضا علیه السلام را زیارت بکنیم و همچنین از لشکر ۶ بازدید بکنیم و آن نظم و نسق خوب را به ببنیم سپاسگذاری کنم (احسنت) (دکتر معتمد وزیری – قابل تقدیر است) یادداشتی برای بنده از یکی از دوستان فوق العاده محترم رسیده که خوب است اسم بعضی از افسران عالیرتبه‌ای که در آنجا ازما خیلی خوب پذیرائی کردند و واقعاً سبب افتخار لشکر شش و افسران خراسان هستند ببرم هر چند که معمولا اسم اشخاص را نمی‌برم ولی مخصوصاً از فرمانده لشکر تیمسار سرلشکر فرخ نیا (شیخ السلامی – بسیار مرد شریفی است) و چند نفر از تیمسارانی که در تیپ‌های مختلف بودند تیمسار سرتیپ آهی تیمسار سرتیپ مهاجر و نظایر اینها و همچنین تیمسار سرلشکر اشکان فرمانده ژاندارمری که ایشان هم واقعاً کمال محبت را کردند و از هر نوع کمک و راهنمائی دریغ نکردند تشکرکنم و همچنین از نیروی هوائی شاهنشاهی که سیله آمد و رفت را در اختیار ما گذاشتند سپاسگزاری می‌کنم شهردار را فراموش کردم ایشان هم زحمات زیادی کشیده‌اند و قابل تقدیر است (احسنت) از ایشان هم سپاسگزار هستم.
رئیس – آقای مهندس کمانگر بفرمائید.
مهندس کمانگر – با کسب اجازه از نمایندگان محترم مجلس شورای ملی.
اتخاذ تصمیم دولت حزبی در اجرای فرمان ذات اقدس شهریاری بمنظور آسایش و رفاه اهالی مملکت در تقلیل قیمت کالاهای انحصاری سرور و شادمانی بزرگی ایجاد بموده است (صحیح است) و همچنین اعلام خبر دیگر دایر به تقلیل برخ بهره وامهای کشاورزی بانک کشاورزی اثر بسیار نیکوتر بخشیده است (صحیح است).
مطمئن هستم که این اقدامات بدون تظاهر و متهورانه دولت با کمک کلیه طبقات ملت در پائین آوردن هزینه زندگی ادامه خواهد داشت و دولت نقشه‌های اقتصادی خود را که باعث دوام و قوام اوست با دقت و با اصول علمی تعقیب و عمل خواهد نمود.
ضمناً لازم میدانم از وزارت محترم جنگ و تیمسار سرلشکر فرخ نیا فرمانده لشکر ۶ و اهالی محترم مشهد بمناسبت مسافرت اخیر بمشهد تشکر نمایم زیرا بازدید واحد مزبور مانند سایر واحدهای دیگر ارتش بسیار قابل توجه و عملیات آنها آموزنده بود (صحیح است).
و افسران و درجه داران لشکر مزبور علاوه بر تعلیم سپاهیگری در باسواد نمودن وتعلیم سربازان در آموزشگاههای حرفه‌ای با نهایت دلسوزی مشغول خدمت و انجام وظیفه بودند.
و علاوه بر خدمات فوق لشکر مزبور ۱۲۵۴ طرح مفید و مهم عام المنفعه را در نقاط مختلغ خراسان اجرا می‌نماید.
موضوع دیگر فعالیتهای وزارت کشاورزی است که روز به روز مردم را بدولت علاقمند تر می‌نماید. البته باید توجه داشت که بعضی از کارهای آن نامرئی است ولی نتایج بسیار مهمی دارد مانند کارهای انستیتو بررسی گیاهی واداره خاکشناسی مؤسسه رازی و بعضی دیگر آناً بچشم می‌خورد مانند کارهای دامپزشکی و دامپروری و دفع آقات که در سخت ترین شرایط زحمت می‌کشند مثلا در سال جاری تا آنجائیکه من اطلاع دارم سازمانهای دفع آفات نباتی با دویست هزار هکتار ملخ بومی و مراکشی و پنجاه هزار
هکتار سن و شصت هزار هکتار موش در تمام کشور و ده هزار هکتار آگروتیس در اصفهان مبارزه نموده‌اند که قابل تقدیر است.
یکی دیگر از اقدامات بسیار مفید تقدیم لایحه مهم تشکیل صندوق توسعه کشاورزی است که در روز پنجشنبه ۲۰ خرداد توسط وزیر محترم کشاورزی بمجلس تقدیم شد که مسلماً سطح کشت ومیزان تولید را بمقدار قابل توجهی بالا خواهد برد و فعالیتها و زحمات شبانه روزی کارمندان شریف و زحمتکش سازمان اصلاحات ارضی کشور که مقداری از آن را به استحضار میرسانم تکمیل خواهد نمود.
تصویب و اجرای لایحه اصلاحی قانون اصلاحات ارضی بلاشک یکی از بزرگترین و برجسته ترین اقدامات تاریخی کشور شاهنشاهی ایران و منشأ بهترین تحولات اقتصادی – اجتماعی – سیاسی- و مبدأ تغییرات عمیق در زندگی ۱۵ میلیون دهقان ایرانی و ضامن سعادت و رفاه حال آنهاست با اجرای قانون اصلاحات ارضی و تجزیه املاک وسیع و واگذاری آن زارعین که مستقیماً در امر کشاورزی مباشرت دارند از طرفی به تقسیم عادلانه تر ثروت کمک مؤثر شده و از طرف دیگر افزایش تولیدات کشاورزی و ترقی سطح زندگی زارعین را امکان پذیر نموده است خوشبختانه وزارت کشاورزی موفق شده است قانون اصلاحات ارضی و مواد الحاقی آنرا که برحسب پیشنهاد اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به تصویب اکثریت ملت ایران رسیده است به بهترین نحو در سراسر کشور اجرا نموده و با لغو رژیم ارباب و رعیتی سیاست کشاورزی ایران را که اجرای قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی و مواد الحاقی آن برمبنای حمایت از خرده مالکان و دهقانان و ایجاد شرکتهای تعاونی و سازمانهای عمرانی به منظور تقویت امور کشاورزی و بنیه اقتصادی زارعین و بالنتیجه عمران و آبادی روستاها می‌باشد با راهنمائی‌های اعلیحضرت همایون شاهنشاه رهبری نماید. پس از خاتمه قسمت اعظم از مرحله اول قانون در قراء مشمول و تقسیم ده ششدانگ و کمتراز ششدانگ برای اینکه کلیه زارعین و کشاورزان ایران در سراسر کشور دارای وضع مشابهی شده و صاحب آب وزمین شوند اجرای مواد الحاقی به قانون که در حقیقت مکمل قانون اصلاحات ارضی است در دهات حد نصاب با استفاده از کادر فعلی وزارت کشاورزی و مقدورات و امکانات موجود بوسیله سازمان اصلاحات ارضی در سراسر کشور شروع گردیده و یا اینکه از تاریخ آغاز مرحله دوم قانون در حدود چهار ماه می‌گذرد اقدامات انجام شده کاملا امید بخش بوده سازمان اصلاحات ارضی کل کشور و مأمورین وابسته به آن در سراسر کشور با تلاش‌های شبانه روزی و مساعی خود و بدون احساس خستگی در اجرای منویات اعلیحضرت همایوم شاهنشاهی رهبر عالیقدر خود برای اجرای سریع مرحله دوم قانون با جان و دل می‌کوشند. با کسب اطلاع از منابع موثق از تاریخ سوم اسفند ماه ۱۳۴۳ که مرحله دوم قانون بر اساس شقوق پیش بینی شده در آئین نامه اصلاحات ارضی مصوب کمیسیون خاص مجلسین شروع شده تا این تاریخ در تعداد ۱۲۴۰۵ قریه از قراء تابعه ۶۷ شهرستان و ۱۳ بخش در سراسر کشور مرحله دوم قانون خاتمه پذیرفته است.
همچنین در ۴۲۵ رقبه از املاک موقوفه آستانقدس رضوی وسایرموقوفات عام در استان خراسان مقرارت مرحله دوم قانون با اجازه این املاک به مدت ۹۹ سال بزارعین داخل نسق خاتمه یافته است همچنین وزارت کشاورزی و سازمان اصلاحات ارضی در اجرای مفاد تصویب نامه شمارة۴ /۵۸۵- ۴۴/۲/۱۸ هئیت وزیران اجرای مرحله اول و دوم قانون دار در ۶۰۰ دهکده سیستان شروع نموده و در مناطق اهواز- دشت میشان – هندیجان – نیز ۲۰۱ قریه خالصه بین ۱۲۱۷۸ خانواده زارع تقسیم و اجرای قانون در این دهات خاتمه پذیرفته است.
با اینکه فرمایشات اعلیحضرت شاهنشاه راجع به مأمورین اصلاحات ارضی و اظهار قدردانی که در چند مورد ذات اقدس ملوکانه از سازمان اصلاحات ارضی فرموده‌اند بزرگترین مشوق وزارت کشاورزی و مأمورین سازمان مزبور در نیل بهدف و تحقق بخشیدن به این امر ملی که از اصول انقلاب شاه و ملت است می‌باشد ولی لازم دانست که زحمات و تلاش شبانه روزی سازمان اصلاحات ارضی و مأمورین وابسته به آن در ساحت مقدس مجلس شورای ملی
و کلیه نمایندگان محترم که هریک بنوبه خود بعملیات انجام شده وقوف کامل دارند انعکاس یابد (دکتر معتمدی وزیری – بسیار خوب کار می‌کنند) و توفیق کامل وزارت کشاورزی و سازمان اصلاحات ارضی را در انجام و خاتمه سریع امر ملی تحت رهبری خردمندانه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی آرزو دارم در خاتمه لازم میداند به استحضار برساند که تشکیل سمینار فرمانداران و بخشدارها در مرکز استانها یکی از اقدامات مفیدی است که از طرف وزیر کشور انجام می‌شود و در این تاریخ جناب آقای دکتر صدر وزیر محترم کشور جهت تشکیل این سمینار به استان کردستان تشریف برده‌اند امیدوارم نتایج بسیار خوبی حاصل شود و از اینکه نتوانستم شخصاً در سنندج باشم متأسفم ولی امیدوارم در رفع نواقص استان کردستان از قبیل ایجاد راههای فرعی و تکمیل راههای اصلی و آب خوردن و شهر سازی و اسفالت وبرق نقاط مختلفه استان مطالعه دقیق نموده و گزارش آنرا تهئیت محترم دولت تسلیم نماید که مورد عمل واقع گردد بقیه وقتم را به جناب آقای دکتر شفیع امین می‌دهم متشکرم.
رئیس – آقای دکتر شفیع امین بفرمائید.
دکتر شفیع امین – علاقه و مراحم و توجهاتی که پیشوای بزرگ ما اعلیحضرت همایون شاهنشاه همیشه برای رفاه و آسایش ملت ایران دارند مورد سپاسگذاری و قدردانی است و ملت نجیب ایران همیشه سپاسگزار مراحم شاهنشاه بوده بنده حس می‌کنم تمام همکاران محترم با بنده هم آهنگ هستند تمام استانها و تمام مردم نقاط مختلفه مملکت از این مراحم سپاسگزارند اهالی آذربایجان که دیروز و پریروز با بنده تماس تلفنی داشتند سپاسگزاری می‌کردند همه ایمان داریم که شاهنشاه همواره به فکر راحتی ملت است (صحیح است) روز جمعه ۲۱ خرداد ماه طبق دعوت ستاد بزرگ ارتشتاران در خدمت همکاران محترم به سعادت زیارت مرقد مطهر حضرت رضا علیه السلام نائل شدیم حقیقتاً برای همه ما سعادت بزرگی بود (صحیح است) شهر مقدس مشهد که مورد علاقه تمام مسلمانان و تمام ایرانیان است (صحیح است) و با توجهات شاهنشاه و علاقه دولت و زحمات استاندار محترم و علاقه‌ای که شهردار فعالشان انجام می‌دهد بسیار آباد و آبادتر بشود چون خارجی و داخلی به آنها می‌رود امیدوارم بیشتر بوجه شده و بیشتر آبادشود که سر بلند بشویم دستگاههای ارتشی که خوشبختانه بنده سعادت این را داشتم که سه چهار قسمت را در حضور تیمسار سپهبد شکیبی معاون محترم وزارت جنگ ببینیم که حقیقتاً مارا هدایت فرمودند از ایشان متشکر هستیم حقیقتاً دستگاههای ارتش ما موجب افتخار و موجب مباهات ایرانیان است (صحیح است) یعنی وقتی که با دوره‌های قبل مقایسه بکنیم بنده افتخار خدمت سربازی را در رشته پزشکی داشتم و بعد از آنهم تماس مستقیم داشتم و از خانواده‌ای هستم که خدمتگذارانی داشتیم و شهدائی هم داده‌ایم ارتش ما با مراحم شخص شاهنشاه و فعالیت دستگاههای ارتش روزبروز ترقی می‌کند امروز دستگاههای ارتش ما تنها سربارخانه نیست یعنی تنها امور نظامی و تعلیمات نظامی به سربازان و افسران جوان یاد نمی‌دهند علاوه بر آن قسمت‌ها یک دارالعلم شده (بانو نفیسی – کار وزارت آموزش و پرورش فعلا با ارتش هست) به درجه داران و سربازان جوان با یک اصول علمی جدید و کاملا مدرن علوم مختلفه آهنگری – کارهای صنعتی، برق، کشاورزی یاد می‌دهند حقاً جای تقدیر است در بازدیدی که از دانشگاه از نظامی در تهران بعمل آمد حقاً تمام دستگاهایشان منظم و مرتب بود و تیمسار سرلشکر معینی حقیقتاً زحمت می‌کشند در اصفهان مایک دانشکده توپخانه مدرن داریم و در بازدیدی که کردیم واقعاً استفاده کردیم جناب ریاست محترم مجلس شورای ملی استاد محترم، خودشان تشریف داشتند بسیار عالی، بسیار مرتب بود مراتب سپاسگزاری و تشکر را باید حضور شاهنشاه تقدیم بکنیم و حضور افسران عزیزی که زحمت می‌کشند دراین دستگاهها در مشهد در تهران دراصفهان، آنچه که مادیدیم در تمام تیپ‌ها درتمام هنگ‌ها علاقه، مدیریت نظم و انضباط عالی بود که رعایت می‌شد (صحیح است) وقتی که مقایسه می‌شود با سی سال پیش با قبل از اینکه اعلیحضرت فقید تشکیلات بدهند معلوم می‌شود که ما چه داشتیم در ۱۹ – ۲۰ سال پیش چه داشتیم و امروز
چه داریم از نظر تعلیمات ازنظر تعلیم و تربیت از نظر دیسیپلین و ازنظر معلومات عمومی حتماً پیشرفت کرده‌ایم و این موجب افتخار ما است و بنده از ارتش شاهنشاهی از ستاد بزرگ ارتشتان و از وزارت جنگ و معاون محترم وزارت جنگ تشکر می‌کنم چون واقعاً تشکیلات بسیار عالی بسیار مرتب بود از فرمانده لشکر تیمسار سرلشکر فرخ نیا تشکر می‌کنم از خداوند موفقیت همه خدمتگزاران را خواهانم (احسنت) علاقه‌ای که ملت ایران با رهبری شاهنشاه بکارهای فرهنگی بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، عمرانی دارد امید است زودتر اجرا بشود چون واقعاً مردم تشنه هستند وتشنة اصلاحات و آدم تشنه موقعی که آب می‌رسد دلش می‌خواهد آب زیاد بخورد بیش از حد بخورد این است که ملت ایران با آن علاقه‌ای که بترقی دارد می‌خواهد پیش برود روز بروز پیشرفت کند هیچ مانعی هم در کار نیست ما پادشاهی داریم عالی، عادل، فرهنگ پرور و ملت ایران در هر کجائی که باشد پشت شاهنشاه به پیش می‌رود، دولت ما انصافاً زحمت می‌کشد آقای نخست وزیر شخصاً یک پارچه حسن نیت هستند از صبح ساعت ۶/۵، ۷ تاساعت ۱۲ شب کار می‌کنند بنده دیشب آنجا بودم دیدم کار می‌کردند حقا جای تقدیر است منتهی احتیاجات ما خیلی زیاداست یکقدری باید احتیاجات را بررسی کرد و بهمه جا رسید نه اینک بیک جا بدهند و بیک جا ندهند (دکتر عدل – به آذربایجان نداده‌اند) مدینه گفتی و کردی و کبابم یادآوری کردند آقای دکتر عدل درست در آذربایجان تماس بیشتری داریم بیشتر مراجعه می‌کنند صحبت می‌شود از دولت که علاقه دارد و کار می‌کند استدعا می‌کنم نسبت به کارهای اقتصادی و عمرانی راه و فرهنگ و دانشگاهها توجه بکنند در مشهد نسبت به فرهنگ توجه بیشتری می‌شود نسبت بدانشگاه و جوانان بخثی هست که بعقیده بنده این یک کار فوری است باید دراین موقع که هنگام کنکو و امتحانات است توجه بیشتری بشود زودتر امتحان بکنیم و نتیجه بدهیم بنده قبلا عرض کردم از دورة ۱۹ و از سال ۳۵ بنده برای کارهای این جوانان چه محصلینی که در داخل هستند و چه محصلینی که درخارج هستند در اروپا و آمریکا از پشت این تریبون مفصلا تصدیع دادم و عرایضم کردم و وجدانم راحت است آقایان همکاران محترم فعلاً کمیسیون تشکیل شده تحت نظر ریاست محترم مجلس شورای ملی برای رسیدگی به وضعیت آموزش و پرورش و وظائف آنان هر روز کار می‌شود و زحمت می‌کشند ولی بایستی دولت توجه بکن بوضعیت دانشجویان ایرانی در اروپا و آمریکا بعقیده بنده یک روز فرصت رانباید از دست داد حیف است گناه است اینها همه وطنشان را دوست دارند اگر خدایی نکرده چهار نفر جوان چهار نفر غافل کار بدی کرده ما نباید از آنها مأیوس شویم بنده چون طبیب هستم اگر یک درهزار در مریض داشته باشم انجام عمل جراحی می‌کنم (احسنت) (ارسنجانی – امید خیلی زیاد است) این است که بنده می‌گویم باید اینها را ارشاد و هدایت کرد هرچه زودتر در داخل و خارج بوضوع دانشجویان دانشگاه توجه بشود باز هم عرض می‌کنم دانشگاه مشهد، دانشگاه تبریز، دانشگاه شیراز، دانشگاه اصفهان بودجه شان کم است (صحیح است) بودجه بیشتری بدهید و دانشجوی بیشتری بپذیرید حیف است اینها را از دست ندهید چون دارای تشکیلات مرتبی هستند از آقای وزیر آموزش و پرورش خواهش می‌کنم اقدام لازمه را زودتر بفرمایند آقای نخست وزیر وعده فرمودند که ببوجه اینها کمک خواهد کرد بنده از وزیر پست و تلگراف و تلفن تشکر می‌کنم دیروز کانال تلفنی کاملی بین تبریز تهران یعنی بازرگان خوی، تبریز، میانه، زنجان، تهران، قم، یزد، کرمان زاهدان بسیار مرتب بود بنده از وزیر پست و تلگراف و وزارت پست و تلگراف تشکر می‌کنم یکی از اقدامات بسیار خوب دولت بوده و ارتباطات در جریان پیشرفت ممکلت سهم بزرگی دارد (صحیح است) در مورد کارهای عمرانی و کشاورزی بنده می‌خواستم از آقای دکتر زاهدی و بانک کشاورزی تشکر بکنم که اخیراً وامهائی به کشاورزان و زارعین و خرده مالکین می‌دهد تشکر بکنم که بهره را پایین آورده‌اند و بسیار مرد زحمت کشی هستند ضمناً باید کشاورزان هدایت
بشوند آنها را نباید بحال خودشان ول کرد باید هدایت و راهنمائی بشوند که پولی که داده می‌شود برای بذر و سایر قسمت‌ها خرج نکنند امسال الحمدالله با بارندگی‌ها و فعالیتی که برای بذر وزارت کشاورزی کرده است وضع کشاورزی و محصول در اکثر نقاط خوب است همکار محترم آقای ارسنجانی یادداشتی برای بنده مرحمت فرموده‌اند که ضمن تشکری که از آقای زاهدی در اقدامات اخیرشان کرده‌اند راجع به جریمه ویرکردو زیان دیر کرد که از کشاورزان می‌گیرند می گویند این انصاف نیست که زارعی که سواد خواندن و نوشتن ندارد دو روز که دیر می‌کند از اینها زیان دیرکرد بگیرند فعلاً که به اینها کمک می‌شود انصاف نیست که اینها را جریمه کرددرست است که باید مطیع قانون باشند ولی دو روز سه روز بکشاروزی که سواد ندارد وسیله ندارد که بشهر بیاید از آنها جریمه بگیریم بنده از آقای دکتر زاهدی استدعا می‌کنم که نسبت به این موضوع توجه بفرمایند که این جریمه و زیان دیرکرد را از اینها نگیرند بعد در کارهائی که در دست دارند برای برنامه‌های شهرستانها و استانها بنده از آذربایجان عرض می‌کنم حتماً جاهای دیگر هم مبلا هستند یک قدری دادن پروژه و تصویب نقشه در وزارت آبادانی و مسکن در سازمان برنامه طول می‌کند فصل ساختمان، فصل کار در اغلب جاهای ایران محدود است مخصوصاً در آذربایجان در جاهای سردسیر امروز ۲۵ خرداد است بنده که با تلفن تماس گرفته بودم با تبریز هنوز به آنها ابلاغ نشده نقشه تصویب نشده اغلب کارها مانده است مدتها معطل می‌کنند از دولتی که مخصوصاً علاقه دارد و فعالیت می‌کند خواهش می‌کنم که جداً دراین کار تسریع بشود تا فصل ساختمان نگذشته است این را زودتر تسریع کنید (محسنی – بین این دو دستگاه هماهنکی باید باشد و نیست) بله هم آهنگی باید باشد صحیح است بنده تصدیق می‌کنم که اینها باید هماهنگ باشند همه برای یک منظور مقدس آسایش وسعادت ملت و پیشرفت مملکت و اجرای منویات شاهنشاه که عین سعادت و رفاه ملت است باید اقدام کنیم (صحیح است)
بنده حس می‌کنم تمام دستگاهها برای این مملکت است هیچ فرق نمی‌کند همه منظورشان یکی است منتهی باید همکاری و همگامی داشته باشند تا موفق بشوند بنده خواهش دیگری داشتم از دولت راجع به تقسیم برنامه راه سازی در وامی هم که تصوبیب شد بعضی جاها را توجه نکرده‌اند وام را تمام ملت می‌دهد بیست و دو میلیون می‌دهد نسل فعلی و نسل آتی مید هد بایستی حق همه جا را منظور بکنید تهران یا کرمان یا خوزستان یا بلوچستان یا خراسان و آذربایجان باید منظور باشد این وام را همه می‌دهند بیک جا کم و بیک جا زیاد ندهید که ماهم بتوانیم در مقابل ملت که وجداناً مسئول هستیم به آنها بگوئیم را حتی آنها تأمین شده است امیدوارم دولت با علاقه ایکه دارد با فداکاری که می‌کند در کارهای عمومی، فرهنگی و بهداشتی و کارهای عمرانی موفق بشود بنده تشکر می‌کنم از آقای مهندس کمانگر که چند دقیقه از وقتشان را به بنده دادند (احسنت)
رئیس – آقای فولاد وند بفرمائید.
فولادوند – بسم الله الرحمن الرحیم، بنام خداوند بنده بپاس سوگندی که یاد کرده‌ام بعهده خودم میدانم که همیشه با استعانت از خداوند متعال آنچه که لازمه حقیقت است و وظیفه نمایندگی است بجا بیاورمامروز در آستانه تشریف فرمائی ذات اقدس همایونی به کشور دوست و همسایه دیرین اتحاد جماهیر شوروی پاره‌ای عرایض بنظر ارادتمند آمد که ذکر شان را دراین جا واجب می دانم اولا بنده می‌خواستم با اجاره خانمهای محترم و نمایندگان محترم مکرر حرف راکه تمام ملت ایران در آن متفق القول هستند پاس تعمت و شکرانه ستعدتی که در اثر رهبری و هدایت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی نصیب ملت ایران می‌شود اینجا بجا بیاورم و عرض کنم که ذات مقدس شاهانه اطمینان داشته باشند که تمام ملت ایران فرداً فرد از زن و مرد سپاسگزار این دستور اخیر همایونی مبنی بر ارزان کردن زندگی مردم ایران از صمیم قلب هستند (حاذقی - مایحتاج زندگی) و از دل و جان دعا برای سلامتی و قدرت و شوکت شخص معظم شهریار می‌کنیم بنده دراین چند سالی که مستقیماً در تاریخ سیاست مملکت مان افتخار دخالت داشته‌ام و در این
چند دوره نمایندگی که دارم دورانهای متعددی را دیده‌ام که یکی بعد از دیگری برای مملکت ما پیش آمده است و درحین پیشرفت حوادثی سیاسی بنده دیده‌ام که هرکس آمده است سلیقه شخصی غیر از سلیقه اعلیحضرت شهریار بکار به بندد بلا استثنا این کشتی مملکت را دچار انحراف و گاهی مخاطر کرده است و همیشه آن مراقبت و دقت و هوشیاری و قدرت اعلیحضرت بوده است که دراینطور مواقع اوضاع نابسامان را سروسامان بخشیده و مجدداً وضع مملکت را از پریشانی نجات بخشیده است (صحیح است) و باز هم تکرار می‌کنم همیشه خواهم گفت که برایملت ایران راه شاه شاهراه است (احسنت) خیلی‌ها واقعاً تعجب می‌کنند که چگونه با وضع جغرافیائی وامنیت سیاسی که در ایران هست این کشوری که یک میلیون ششصد و چهل و پنج هزار کیلومتر مربع وسعت دارد این کشوری که بفضل پروردگار از همه نعم الهی اگر یکجا برخوردار نباشد از اکثر نعمل الهی از قبیل کشاورزی و معدن و آ و هوا و موقعیتهای اقتصادی و جغرافیائی برخوردار است ممکن گاهی به پریشانی و نابسامانی و گرسنگی و گرانی مایحتاج زندگی بگراید و بنده یقین دارم اولین شخصی که در این زمینه ناراحت هستند باز خود شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاه است ولی یکی از خواص بزرگواری و قدرت دمکرات منشی اعلیحضرت این است که بهرکس موقعیت آزمایش هنر خودش را مرحمت می‌فرمایند و بعداً که آقایان می‌بینند که متأسفانه نتوانستند آن وظیفه ملی خودشان را بنحو اکمل انجام دهند بازهم این وظیفه خود اعلیحضرت است که به داد ملت ایران می‌رسد با صدور یک فرمان شاهانه کلیه اوضاع نابسامان را سروسامان می‌بخشد از این جهت است که بنده دعا می‌کنم انشاءالله همواره فرداً فرد ملت ایران بدانند که وظیفه‌ای جز فداکاری و ابراز انضباط و اطاعت نسبت به شخص شخیص شهریار ندارند ما دراینجا جمع شده‌ایم که بموقع خودمان و بجای خودمان سپاس فراوان خودمان و تشکرات قبلی خودمان را بحضور اعلیحضرت برای این دستور اخیر برای ارزان کردن مایحتاج زندگی بجا بیاوریم و عرض کنیم که همه ما قدر مراحم شهریار را میدانیم هم خداوند ناظر است که شاهنشاه برای ملت خودش چه فداکاری، چه بزرگواری و چه درایتی بخرج می‌دهند از اینکه بگذریم فقط می‌توانیم بحضور مبارک اعلیحضرت از پشت این تریبون عرض بکنیم که:
ما بدان مقصد عالی نتوانیم رسید
هم مگر لطف شما پیش نهد گامی چند (احسنت)
مطلب دیگر که در مقدمه عرض کردم که بعقیده بنده اهمیت تاریخی دارد برای ملت ایران این است که شاهنشاه ایران در آستانه تشریف فرمائی به کشور اتحاد جماهیر شوروی هشتند و مثل همیشه نه تنها ملت ایران تمامی ملت ایران معترف هستند به اینکه این مسافرتهای اعلیحضرت همایونی فوائد بیشمار و بی انتها برای ملت ایران داشته و دارد بلکه همه جهانیان به این نکته پی برده‌اند و آنها هم با کمال اشتیاق مسافرتهای اعلیحضرت همایونی را استقبال می‌کنند (صحیح است) و آوازه شخصیت شاه ما امروز بحمد الله جهانی است و بین المللی است و این بزرگترین افتخاری است که نصیب ملت ایران می‌شود در پرتو مراحم شاهانه و نبوغ ذایت که خداوند در وجد معظم له قرارداده مانباید از این نکته غافل باشیم که شاید این سفر شاهنشاه از تمام مسافرتهای اعلیحضرت یک جنبه تاریخی بیشتری دارد برای اینکه قرنهاس که درعین همسایگی با کشور اتحاد جماهیر شوروی ما همانطور که یک مراحل و موقعیتهای دوستانه‌ای با کشور اتحاد جماهیر شوروی داشته‌ایم گاهی روابط ما برحسب متقضیات زمانه دچار تیرگی‌ها بوده است و امروز می‌بینیم با کمال افتخار و با کمال شعف و سربلندی بسلامتی اعلیحضرت همایون شاهنشاه بکلی رفع تمامنکارت مبهم را با این مسافرت خودشان فرموده‌اند و این مسافرت هم بلامقدمه نیست و این مسافرت فی الواقع بازگشت دعوتی است که اعلیحضرت از حضرت لئونید برژنف فرمودند و واقعاً بی اندازه ما ملت هم ممنون شخص شاهنشاه مثل همیشه هستیم و هم ممنون کشور دولت اتحاد جماهیر شوروی و رئیس آن دولت که به کشور ما قدم نهادند و در رداه تحکیم مبانی همسایگی و دوستی دیرینه تاریخی بذل جهد و مساعدت کردند و امیدوارم که انشاءالله نتایج این
سفر مثل همیشه و بیش از همیشه برای ما قرین آسایش و امنیت و مخصوصاً بصلح بین المللی و استحکام مبانی صلح بین المللی کمک شایانی بنمایند و یقیناً هم خواهند نمود و این مسافرت اعلیحضرت بهترین نمونه نتایجی است که می‌شود در سایه تدبیر و قدرت و ایمان و اتکاء بخداوند بدست آورد و ملت ایران باردیگر امیدوار است که برای همیشه انشاءالله تمام روابط ما و تمام باصطلاح نکاتی که میان دو کشور مشترک است انشاءالله در مسکو و بعد از آن بدست اعلیحضرت همایون شاهنشاه حسن ختام پیدا بکند و نتیجه دائمی و تاریخی بگیریم (انشاءالله) نکته‌ای دیگر که می‌خواستم عرض کنم آن این است که ما واقعاً خوشوقت هستیم که بفرمان مطاع ملوکانه وضع انجام و پیشرفت قدمهای انقلاب سفید و انقلاب ۶ بهمن و انقلاب شاه و مردم به نهایت خوبی پیشرفت می‌کند و ما بحمدالله وزیر سایه شاهنشاه در شرف تکمیل و حسن ختام بخشیدن به انقلاب هستیم و عماًقریب با انجام مرحله دوم اصلاحات ارضی می‌توانم عرض بکنم که انقلاب سفید شاه و مردم جامه عمل کاملا بخودش پوشید و این برای ملت ایران جای تبریک است برای اینستکه من عرض می‌کند که ما نبایستی غافل بشویم که این انقلاب شاه و مردم یک قدم تاریخی است و تحولی است که کشور مارا از کلیه مخاطرات داخلی و بین المللی نجات داد و یکی از نتایج حسنه آن همین مسافرتهائیست که می‌بینیم باصطلاح تبادل حسن نیتهائی است که می‌بینیم بین ما و کشور مقتدر و همسایه ما اتحاد جماهیر شوروی صورت می‌گیرد با سیستم فئودالیته سابق هرکاریکه در ایران می‌شد مثل این بود که یک بنارا بکلی خراب بکنند و از نو پی ریزی کنند و روی پی‌ها این بنای عظیم هرچقدر ما بسازیم هیچوقت دیگر بحمد الله دچار مخاطره نخواهیم شد ولی در این زمینه شایسته است که ما مراتب قدردانی خودمان را هم از سربازان رشید شاهنشاه که در تمام صنوف و شئون برای به ثمر رساندن این انقلاب مجاهدت می‌کنند اظهار بداریم مخصوصاً بنده از دور و نزدیک شاهد زحمات اداره کل اصلاحات ارضی هستم (صحیح است) که با چه زحمات شبانه روزی وظیفه شناسی مشغول پیش بردن و تمام کردن مرحله دوم اصلاحات ارضی هستند و همانطور که بنده در یک نطق قبلی که در این زمینه کردم زحمات رئیس سابق کل اصلاحات ارضی را همچنانکه وظیفه خود می‌دانستم ستودم امروز هم وظیفه ملی خود میدانم که از زحمات یک سرباز وظیفه شناس و زحتمکش شاهنشاه یعنی آقای دکتر ولیان که فعلا عهده دار این امر هستند قویاً تشکر و سپاسگزاری بکنم و وجود چنین سربازی را حقیقتاً بنده برای مملکت مغتنم می شمارم و گذشته از آمارهائیکه آقایان در روزنامه‌ها خواندید و خواندیم و در رادیو که واقعاً سرعت حرکتی که در این چند ماه دراین یکی دو ماه که تحویل گرفته‌اند قابل تقدیس است اینطور که پیش می‌رود بنده پیش بینی می‌کنم شاید تا چند ماه دیگر این مرحله بسیار عظیم انشاءالله بخوبی و خوشی و سلامتی جامه عمل بخود بپوشد ...
رئیس – آقای فولادوند وقت شما تمام شد.
فولادوند - ... اجازه بفرمائید یکدقیقه با اجازه مقام ریاست درختام عرضی بکنم چیزی که می‌خواهم عرض کنم این است که با تکمیل مرحله دوم اصلاحات ارضی ایران می‌شود گفت بسلامتی اعلیحضرت و بسلامتی ملت ایران شبیه است به یک کشتی که از مرحله طوفانی دریاها گذشته است و وارد آبهای آرام شده است و دیگر بدون هیچ خطری روبه بندر سلامت پیش می‌رود و دیگر این خطر برای همیشه، خطری که ممکن بود اوضاع فئودالیته را برای ما بوجود بیاورد، از ایران رخت خواهد بست و این است که من بنوبه خود بسربازان اعلیحضرت و رئیس کنونی اداره سازمان اصلاحات ارضی صمیمانه تبریک عرض می‌کنم که ایشان دارند این کار بخوبی و سرعت و دقت تمام می‌کنند دیگر عرضی ندارم، تشکر می‌کنم (احسنت) در خاتمه مجبورم این تبریک صمیمانه خود را به تیمسار سپهبد ریاحی بگویم ولی زحمات تیمسار سپهبد ریاحی در قلب همه و برقلب بنده روشن و مسلم است که حتی حاجت بگفتار ندارد و همگی از زحمات این سرباز شاه تشکر داریم (احسنت).
۳- طرح و تصویب گزارش کمیسیون نظام راجع به اجازة ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون بداوری و ارسال به مجلس سنا
رئیس – وارد دستور می‌شویم گزارش یک فوریتی لایحه دولت راجع به اجازه ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون به داوری مطرح است که قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
گزارش از کمیسیون به نظام مجلس شورای ملی
کمیسیون نظام در جلسه ۱۹ خرداد ۱۳۴۴ با حضور تیمسار سپهبد شکیبی معاون وزارت جنگ و آقای اشراف سمنانی معاون وزارت دادگستری لایحة شمارة۴۱۸۲ /۳۰۷۷- ۴۴/۳/۱۶ دولت راجع به اجازه ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون به داوری را که فوریت آن درجلسه ۴۴/۳/۱۶ بتصویب مجلس شواری ملی رسیده و بشمارة ۱۴۱۸ چاپ گردیده مورد رسیدگی قرارداد و تصویب نمود. اینک گزارش آن را بمجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید.
لایحه مربوط به اجازه ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون به داوری
مادة واحده – به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود در قراردادی که با کارخانه نورد آویاسیون پاریس برای خرید پارة مهمات مورد نیاز ارتش منعقد می‌نماید دعاوی و اختلافات احتمالی طرفین را به داوری اطاق بازرگانی بین المللی پاریس ارجاع نماید.
مخبر کمیسیون نظام - حکیمیان
گزارش از کمیسیون دادگستری بمجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه ۱۹ خرداد ۱۳۴۴ باحضور تیمسار سپهبد شکیبی معاون وزارت جنگ و آقای اشرف سمنانی معاون وزارت دادگستری لایحه شمارة۴۱۸۲ /۳۰۷۷ – ۴۴/۳/۱۶ دولت راجع به اجازه ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون به داوری را مورد رسیدگی قرارداد و گزارش کمیسیون نظام دراین مورد را عیناً تأیید و تصویب نمود. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید.
مخبر کمیسیون دادگستری – دکتر حسینی
رئیس – کلیات این لایحه مطرح است، آقای دکتر مبین تشریف بیاورند.
دکتر مبین – اینجا در نطقهای قبل از دستور تجلیل شد از عمل دولت فعلی بمناسبت این اقداماتیکه کرده است بنده عقیده دارم بهیچوجه این اقدامات به دولت فعلی مربوط نیست این اقدامات در نتیجه اوامر بموقع شاهنشاه است (صحیح است) کما اینکه امریه‌ای که صارد شده راجع به تقلیل نرخ در ۱۲ بهمن صادر شده و دولت فعلی که مدعی است اقدامی کرده در اجرای اوامر شاهنشاه ۴ ماه و نیم تعلل ورزیده (همهمه نمایندگان) (حیدر صائبی – راجع به لایحه صحبت بفرمائید) دلیل دیگر بنده همین لایحه است که دولت بهیچوجه در راهی که رایش تعیین می‌شود قدم نمی‌گذارد رعایت قانون اساسی را نمی‌کند اصل ۷۱ می‌گوید «دیوان عدالت عظمی و محاکم عدلیه مرجع رسمی تظلمات عمومی هستند» شما یک مرجع جدید آورده‌اید آنهم اطاق بازرگانی پاریس درموقعی که طرف قرارداد شما فرانسه است آخر کجای این با این اصل ۷۱ موافق است؟ و اما اصل ۱۱ «هیچکس را نمی‌توان از محکمه ایکه باید در باره او حکم کند منصرف کرده مجبوراً بمحکمه دیگر رجوع دهند» محکمه‌ای که باید به اینکار رسیدگی بکند محاکم ایران است پس این دادگستری برای چیست؟» و این دادگستری را برای چی گذاشته‌اید؟ برای کارهائی که اجازه بدهند در مراجع بین المللی رسیدگی شود؟ آئین نامه معاملات دولتی ممنوع کرده ارجاع به داوری را اگر این قرارداد بسته شده کما اینکه در لایحه دولت ذکر شده این قرارداد بدون توجه به ماده ۲۹ آئین نامه معاملات دولتی و بدون توجه به اصل ۷۱ و بدون توجه به اصل ۱۱ قانون اساسی بسته شده دولت در اینجا باید جواب بدهد که به چه مناسبت چنین ماده‌ای پیش بینی کرده
در قرارداد اگر پیش بینی نکرده و قرارداد منعقد نشده دولت باید بگوید چه موجباتی فراهم است که می‌خواهد چنین پیش بینی بکند مطلب دیگر اینکه شما فروشنده نیستید تا بگوئید که جنس ما را کسی نمی‌خرد ماخریدار هستیم مگر فروشنده کم است؟ آمریکا فروشنده است، انگلستان فروشنده است، فرانسه فروشنده است شما به چه مناسبت چنین شرایطی درقرارداد خرید قبول می‌کنید مطلب دیگری که باید اضافه کنم شما که می‌خواهید به داوری ارجاع کنید چرا اطاق بازرگانی کشور ثالثی را نمی‌پذیرید یک طرف قرارداد ایران یک طرف قرارداد فرانسه لااقل داوری کشور ثالثی را به پذیرید (دکتر کیان - محلش در پاریس است) اطاق داوری فرانسه یعنی چه؟ بنده این لایحه‌ای که دولت آورده و اگر مایل است دولت فعلی جزو افتخاراتش می داند خودش میداند بنظر بنده صحیح نیست ما نباید برخلاف مادة ۲۹ آئین نامه معاملات دولتی و برخلاف اصول متمم قانون اساسی که عرض کردم مواد ۱۱ و ۷۱ رفتار بکنیم و بهیچوجه مرجعی را برای حل اختلافات حز محاکم دادگستری خودمان نباید قبول داشته باشیم بنده پیشنهادی تقدیم کردم که این لایحه مسکوت بماند.
رئیس – پیشنهاد آقای دکتر مبین قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم لایحه مربوط به اجازه ارجاع اختلافات احتمالی وزارت جنگ با کارخانه نورد آویاسیون پاریس مسکوت بماند. دکتر مبین.
رئیس – آقای آقایان مخالفید؟(آقایان – مخالفم) بفرمایید.
فلیکس آقایان - مثل اینکه برای جناب آقای دکتر مبین دوست عزیز من یک سوء تفاهمی پیش آمده است و آن اینست که قرارداد بازرگانی ساده است وزارت جنگ می‌رود فرانسه نه دولت فرانسه از یک سو مؤسسه و از یک شرکت خصوصی فرانسه یک جنسی را می‌خرد بنابراین هیچ جای قانون اساسی در این مورد اصلاً نه پیش بینی شده نه مغایرت با قانون اساسی است نه امتیاز است و نه انحصار است نه تمام آن مواردیست که قانونگذاری برای محظورات خاصی در نظر داشتند و در قانون اساسی قید شده یک خرید ساده‌ای است وزارت جنگ می‌رود از یک مؤسسه خارجی می‌خرد و در قرارداد می‌نویسد که اختلافات احتمالی که مثلاً جعبه این مهمات باید از تخته ۲ کیلوئی باشد نه ۳ کیلوئی این اختلافات اگر پیش بیاید ببریم در اطاق بازرگانی بین المللی پاریش از طریق داوری حل کنیم این اطاق بین المللی اسمش رویش است متعلق بفرانسه نیست مثل اینکه در لاهه هم شما تشکیلات بین المللی داوری دارید و من فکر می‌کنم که اگر جناب آقای دکتر مبین بیشتر دراین راه یک مطالعه‌ای می‌فرمودند متقاعد می‌شدند این یک قرارداد بین المللی ساده است و وزارت جنگ می‌خرد و اگر اینطور باشد هر جنسی یا ماالتجاره‌ای که دولت می‌خواهد بخرد یا یکی از ارکان دولت می‌خواهد بخرد ما برویم با قانون اساسی اتمام قراردادها بیاید به مجلس این یک مشکلات عجیبی ایجاد می‌کند و اصلاً این مطالب اینجا مطبیق نمی‌کند بنابراین بنده با این پیشنهاد سکوت مخالفم دوم اینکه باید عرض کنم که درست است که ما در مقررات معاملات دولتی خودمان دستگاههای دولت را منع کرده‌ایم که اختلافات را به حکمیت ببرند برای اینکه سوابق تلخی داریم که هر وقت دولت بحکمیت رفته است محکوم شده است ولی در این مورد یک تجارتخانه‌ای با وزارت جنگ یک قراردادی می‌بندد و می‌گوید اختلافات احتمالی را از راه حکمیت حل می‌کند لابد یک مزایائی است یا یک اختلافات و مشکلاتی است که ممکن است پیش بیاید که نمی‌خواهند به محاکم کشیده شود می‌خواهند دوستانه حل و فصل بشود برای اینکه قدم اول تمام رسیدگیهائیکه به این اطاق بازرگانی بین المللی مراجعه می‌شود سازش است اگر از سازش نتیجه نگرفتند می‌روند به داوری و اگر از داوری هم نتیجه نگرفتند همیشه می‌توانند به محاکم ایران که مورد نظر دوست عزیزمان آقای دکتر مبین است مراجعه کنند.
رئیس – نسبت به پیشنهاد آقای دکتر مبین موافقی هست؟
رامبد – اجازه بفرمائید مخبر کمیسیون در مورد این لایحه توضیح بدهند چون اظهارات آقای دکتر مبین ما را متوجه کرد ولی توضیحات آقای آقایان ما را مشکوک کرد.
رئیس – اجازه بفرمائید فعلا پیشنهاد آقای مبین مطرح است، رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دکتر مبین خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (چند نفری برخاستند) تصویب نشد تیمسار شکیبی بفرمائید.
سپهبد شکیبی (معاون وزیر جنگ) – اوضاع عمومی جهان ایجاب می‌کند بنا بخواسته اعلیحضرت همایون شاهنشاه ارتش ایران همگام با ملل مترقی پیشرفت کند پیشرفت ما هم فقط با آموزش تنها نیست وسائل لازم است مفهوم این است که اگر ما بهترین توپ را داشته باشیم و مهامتش را نداشته باشیم چه ارزشی دارد، نتیجه چیست ارتش ایران همانطوریکه آقایان اظهار لطف فرمودند وظیفه اصلیش ایجاب می‌کند که همیشه قوی و آماده مقابله با هرنوع دشمنی باشد (صحیح است) اگر قرار باشد ما در این مورد کوتاه بیائیم باید تمام را بگذارند جلوی مسلسل و یکنفر نظامی باقی نباشد چون ما این لباس را پوشیده‌ایم حقوق می‌گیریم خدمت می‌کنیم آقایان را می‌بریم سازمانهایمان را نشان می‌دهیم برای چه؟ منظر این است که نشان بدهیم آمادگی داریم اوضاع عمومی جهان ایجاب می‌کند با حمایتی که از طرف نمایندگان محترم می‌شود ماهم وسائلمان را تکمیل کنیم و روز بروز آماده تر باشیم (صیحیح است) (یکنفر از نمایندگان – موفق باشید) این آمادگی بستگی بحمایت ملت ایران و برگزیده‌هایش که نمایندگان محترم هستند خواهد بود (دکتر امین – همه به ارتش علاقه و احترام دارند) نیتجه کارهای ارتش راهم آقایان تا یک حدودی ملاحظه فرمودید (دکتر امین – بسیار عالی بود) ولی آن فداکاریهای واقعی و آن مضیقه‌ها و ناراحتی هائی که در ارتش هست آقایان بچشم ندیده‌اند دلیل هم این است که ما سازمانهائی در جبهه‌ها داریم واین واحدهائی که گاهگاهی نمایندگان ملاحظه می‌فرمایند اینها کسانی هستند که بنوبت تعویض می‌شوند و در جبهه‌ها می‌روند این آقایان افسرانی که ا ینجا ملاحظه می‌فرمایند بچه‌هایشان را در مضیقه می‌گذارند درخانه، عجبشیر و قوش چی و امثال اینها که شاید یک قسمت عمده از نمایندگان اسم این نقاط را هم نشنیده باشند در چنین جاهائی بسر می‌برند برای مردمی که با این فداکاری آماه خدمت هستند اطمینان می‌دهم که بهیچ وجه بفکر کوچکترین خیانت یا خدای نکرده احیاناً کوتاهی در اجرای قوانین مملکتی که اهمش قانون اساسی است نیفتاده باشند (صحیح است) با عرض این مطالب باید به اطلاعتان برسانم ارتش احتیاج دارد برای پیشرفتی که عرض کردم یک مهمانی تهیه بکند اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مسافرتهائی که می‌فرمایند یکی از فوایدش همین است که وزارت جنگ و دولت فرانسه در نهیت صمیمیت و علاقه بما کمک کرده در تهیه این مهمات، و از یکی از کارخانه‌های فرانسه تخفیف فوق العاده قابل ملاحظه‌ای بدست ما آمده. خرید این قسمت مهمات هم چاره‌ای جز خرید از آن کشور نیست کارخانه‌ای است منحصر و متخصص و مالازم داریم این را تأمین بکنیم تهیه این مهمات مثل یک خرید معمولی است که جناب آقای آقایان فرمودند طبق آئین نامه معاملات دولتی باید اجرا شود در کشور سابقه زیاد است که خریدهای خارج را مکرراً بداوری مراجعه کرده‌اند چنانکه دردو جلسه قبل این مطلب بحث شد این موضوع تازگی ندارد که بگوئیم برخلاف قانون اساسی است که وزارت جنگ رفته خریدی کرده که به داوری مراجعه می‌تواند بکند (دکتر معتمد زیری – بهیچوجه برخلاف قانون هم نیست) برخلاف قانون نیست اگر در مادة ۲۹ آئین نامه معاملات دولتی ذکر می‌شود که ارجاع به حکمیت ممنوع است که کمیسیون قوانین دارائی تصویب فرمودند هیچ اشکالی باقی نمی‌ماند بنابراین ما قراردادی می‌خواهیم به بندیم در یک ماده محتاج قانون هستیم یعین همین که منع شده به داوری مراجعه بکند حالا اجازه
می‌خواهیم که به داوری مراجعه بکنیم آقایان اگر تصویب فرمودند برای پیشرفت کار ارتش خرید می‌شود امیدوارم اصلا اختلافی پیدا نشود چون در قرارداد مینوتهائی که رد و بدل شده در آن قید شده که باید از طریق دوستانه حل بشود حالا اگر به اختلافاتی برخورد شد که نتوانستند دو طرف قرارداد حل کنند چاره‌ای نیست جزیک دستگاهی که همه کشورها منجمله ماهم قبولش داریم و رسیدگی بکند موضوع را حل بکند و آن اطاق بازرگانی بین المللی است، بین المللی است نه برای دولت فرانسه چنانکه ما هم نماینده داریم بنابراین قبول کردیم این اطاق بازرگانی بین المللی را همانطور که آقایان فرمودند دیوان لاهه داریم که در لاهه تشکیل شده و اطاق بازرگانی داریم که در فرانسه است در پاریس است در پاریس بودن دلیل این است که محصراً برای فرانسه کار بکند جنبه بین المللی دارد با عرایضی که عرض کردم خیال نمی‌کنم برخلاف عملی شده یا بخواهد بشود (احسنت).
رئیس – آقای دکتر معتمد وزیر بفرمائید.
دکتر معتمد وزیری - همکار محترم آقای دکتر مبین یکی دو اصل را از اصول قانون اساسی ذکر کردند که بنظر بنده که دراین رشته مختصر اطلاعاتی دارم و بهیچوجه اطلاعاتم در امر تقاضا به ایشان نمی‌رسد ارتباطی با موضوع ما نحن قیه نداشت. آنچه از اصول قانون اساسی دراینجا قرائت شد ارتباط به حقوقی دارد که با رعایت آزادی افراد قانون اساسی ما برای افراد این کشور تأمین کرده بهیچ وجه من الوجوه موضوع ارتباطی به ارجاع به داوری و سازمانهای بین المللی ندارد بنده عین این دو اصل را قرائت می‌کنم همانطور که ایشان این کار را کردند و قضاوتش را به عهده مجلس واگذر می‌کنم که کدامیک از این دو اصل ارتباطی به این موضوع دارد.
«اصل هفتاد و یکم – دیوان عدالت عظمی و محاکم عدلیه مرجع رسمی تظلمات عمومی هستند و قضاوت را در امور شرعیه با عدول مجتهدین جامع الشرایط است» این مربوط به افراد است و مربوط به معاملات و امور بین المللی نیست بنا به اصل یازدهم هم «هیچکس نمی‌تواند از محکمه‌ای که باید در باره او حکم کند منصرف کرده مجبوراً بمحکمه دیگری رجوع دهند» حالا اگر در مشهد بود صلاحیت داشت باید رسیدگی بکند نمی‌شود آنرا فرستاد به شیراز یا کرمان و این مطلب بهیچوجه ارتباطی با موضوع نداشت و تعجب می‌کنم از شخص برجسته‌ای مثل جناب آقای دکتر مبین که سالها پست قضائی داشته‌اند و در دستگاه قضائی انجام وظیفه کرده‌اند چنین استنباطی که بنظر بنده درست نمی‌آید از این دو اصل قانون اساسی پیدا کنند. دراین مورد بخصوص احتیاج به قانون هست همانطوریکه تیمسار سپهبد شکیبی اشاره فرمودند مادة ۲۹ آئین نامه معاملات دولتی دولت را منع می‌کند از ارجاع هرکاری به داوری و بنابراین اگر خلافش را دولت بخواهد عمل بکند احتیاج دارد بیاید و از قوه مقننه کسب مجوز بکند که خلاف قانون رفتاری نشده باشد (صحیح است) بنابراین جای آن دارد که از دولت و وزارت جنگ تشکر کنیم که نخواسته‌اند برخلاف قانون عمل بکنند و خواسته‌اند در چهارچوب قوانین و مقررات مملکتی از مجلس کسب مجوز بکنند که این موضوع را به داوری ارجاع بکنند در غیر اینصورت خلاف قانون بوده که مسلماً از دولت خدمتگزار جزبی و از وزارت جنگ که خدمتگزار شاه و مردم هستند بهیچوجه مورد انتظار نیست. اطاق بازرگانی بین المللی را اشاره فرمودند بند تکرار مکررات نمی‌کنم بهیچوجه مربوط به فرانسه یا آمریکا یا نگلستان یا ایران تنها نیست یک سازمان رسمی است و بین المللی است و برای همین کار است حالا تصادفاً محلش در پاریس انتخاب شده و این دلیل آن نیست که اگر ناچار باشیم به این مرجع بین المللی یا اطاق بازرگانی بین المللی که برحسب تصادف البته تصادف از این لحاظ که هرجای دیگری ممکن بود انتخاب شود برای اینکه سازمان اداری اطاق بازرگانی بین المللی در آن مستقر بشود ما به این جا ارجاع نکنیم کارمان را برای اینکه کارمان با فرانسه و این مرکز محلش در پاریس قرار گرفته است این صغری و کبری بهیچوجه درست نیست اگر بخواهیم اینگونه استنتاج از مطالب بکنیم صیحیح نیست مطالبی راجع به عدلیه فرمودند بنده راجع به این قسمت بحث زیادی نمی‌کنم امیدوارم دستگاه قضا بیش
از اینها بتواند در خدمت بمردم منشأ اثر باشد ولی چون فرمودند دستگاه عدلیه را ببندید بنده نمی دانم دستگاه دادگستری که از زمان ناصر الدین شاه تاکنون که این وزارتخانه بوجود آمده و مسئول حل و فصل دعاوی بین مردم بوده است کار دیگری نداشته منتظر بوده بنشیند و به بیند آیا احیاناً وا حتمالاً ممکن است یک موردی پیدا بشود و یک روزی داوری به آن ارجاع شود و شاید هیچ موردی پیش نیاید اما بخاطر این تشکیل شده باشد و حالا که ما می آئیم و بزعم ایشان کاری را که در صلاحیت دادگستری هست می‌دهیم به سازمانی از خارج از دادگستری و سازمانی خارج از کشورمان یعنی اطاق بازرگانی بین المللی در دادگستری را ببندیم بهیچ وجه دادگستری برای یک چنین موضوعی بوجود نیامده بلکه وظایف و مسئولیت‌های سنگین و فراوانی دارد به وظیف خودش هم عمل کرده است و این موضوع هم ارجاعش به نظر بنده به سازمان بین المللی اطاق بازرگانی پاریس بدون اشکال است بخصوص که ما حرفمان اینست که دعاوی و اختلافات طرفین به آنجا ارجاع شود اصولاً اختلافی پیش نیامده آیا منطقی و صحیح است که ما بگوئیم ماخودمان می‌خواهیم نسبت به خودمان قضاوت کنیم اختلاف موقعی پیش می‌آید که دولت ایران با وزارت جنگ یک حرف می‌زند و آن طرف دیگر حرف دیگری می‌زند اگر ما نمی‌خواهیم که با دیکتاتوری در دنیا معرفی بشویم و کار کنیم و اصول دمکراسی مورد توجه و عملمان است بنظر بنده هیچ اشکالی ندارد که ما داوری را بیک سازمان بین المللی ارجاع کنیم برای اینکه ما زور که نمی‌خواهیم بگوئیم اگر می‌خواستیم روز بگوئیم و می‌خواستیم که سرنخ دست خودمان باشد خوب می‌گفتیم در دادگستری خودمان باشد تازه در آنصورت هم بنده گمان می‌کنم هیچگونه نظر خاصی در دادگستری ما بنفع ما اعمال نمی‌شد (صحیح است) بنابراین آنرا که حساب پاک است بقول معروف از محاسبه چه باک است ما وقتی نخواهیم روز بگوئیم و یاحرف بزنیم که در امور سیاسی و یا بین المللی و یا هرنوع ارتباط دیگری جنبه دیکتاتوری و خودمختاری داشته باشد بنظر من ارجاعش به آن سازمان هیچ اشکالی ندارد و این حسن نیت دولت ایران را میرساند اگر اختلافی پیش آمد چون ما حرف حساب خواهیم زد در آن صورت بهتر است که یک مرجع بین المللی به آن رسیدگی کند و قضاوت نماید مسلماً حق را به ماخواهد داد در موردیکه حرف ما حرف حساب نباشد که ما اصولاً چنین حرفی نمی‌زنیم و مطرح نمی‌کنیم (احسنت).
رئیس – آقای رامبد مخالفید یا موافق؟
رامبد – بنده مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
رامبد- بنده بسهم خودم از جناب آقای دکتر مبین بسیار متشکر هستم (یکنفر از نمایندگان- ایشان هم از شما متشکرند) تصور می‌کنم تمام مطالبیکه ایشان از روز شروع بکار وکالت از پشت این تریبون عنوان کرده اعم از آنچه که مورد توجه قرار گرفته وتأیید شده و اعم از آنچه که بعد از توضیحاتیکه نمایندگان دولت یا مخبرین کمیسیون‌ها یا آقایان مخالفین نظراتشان را در اینجا بیان فرمودند ماهمه و خود جناب آقای دکتر مبین که آدم بسیار منطقی هستند شاید قبل از همه روشن شده‌اند (صحیح است) که این مطلبی که عنوان کرده بودند وارد نبوده معهذا طرح موضوع برای مجلس بسیار ارزنده بوده است (صحیح است) اگر مطلبی گفته بشود و نظرات مخالف و موافق شنیده نشود آن مطلب بدون بحث تصویب می‌شود و این در شأن مجلس نیست (صحیح است) آن موقعیکه جناب آقای دکتر مبین مطلب را عنوان فرمودند بنده استدعا کردم مخبر کمیسیون توضیحاتی بدهند اگر توضیحات تیمسار شکیبی یا توضیحات مخبر بموقع عنوان شده بود من یقین داشتم احتیاجی به اخذ رأی نبود و خود جناب آقای دکتر مبین پیشنهادشان را پس می‌گرفتند، برای خودمن همانطور که عرض کردم فرمایشات ایشان توجه مرا جلب کرد توضیحات و مخالفت جناب آقای آقایان اقلاً ما معتقد کرد به اینکه باید دنبال نظر آقای دکتر مبین رفت، تیمسار شکیبی راجع به تجلیل از ارتش و زحمات ارتش مطالبی فرمودند تصور می‌کنم احتیاج نداشت برای اینکه آنقدر این مطلب مورد قبول تمام ملت ایران و نمایندگان ایران است (صحیح است) که اصلاً نه تنها مخالف ندارد بلکه بی اطلاعی هم ندارد و این خود بنده بودم که اینجا چند بار تقاضا کردم که نمونه عمل ارتش حتی در رویه کارهای معاملاتی
سرمشق سایر کارهای دولت قرار بگیرد (صحیح است) اگر مطلبی اینجا عنوان می‌شود راجع به لوایح بهیچوجه من الوجوه ارتباطی ندارد که کسی با پیشرفت کار ارتش مخالفتی داشته باشد (صحیح است) بنده برمیگردم سر موضوع اگر مرجع رسیدگی و داوری ما قرار می‌شد اطاق بازرگانی داخلی پاریس باشد تمام فرمایشات آقای دکتر مبین صحیح بود و هیچگونه مطالبی خلاف گفته ایشان تصور نمی‌کنم برای یک ایرانی قابل قبول باشد که معامله‌ای را ملت ایران بکند و اطاق بازرگانی خودش مورد اعتماد نباشد و اطاق بازرگانی مملکت دیگری مرجع رسیدگی باشد بهرحال اگر ریاست محترم کمیسیون دادگستری قبول زحمت فرموده بودند دو کلمه دراین جا توضیح می‌فرمودند با همین فرمایش که حضرتعالی ما را روشن کردید و بسهم خود خیلی تشکر می‌کنم که عنوان شده بود که اطاق بازرگانی بین المللی است و حالا در پاریس است (قراچورلو – اینجا نوشته شده در لایحه) همینطوری که بارها در اینجا خواندیم لوایحی راکه سطورش از نظر آقایان افتاده بود و حالا هم ایراد شما هیچ وارد نیست، آقای دکتر مبین هم با تذکر در لزوم قسمت بین المللی‌اش خواستند مطلب بحث بشود و همه روشن بشوند و با اعتقاد رأی بدهند بنابراین اگر توضیحات داده شده بودخیال می‌کنم رأی به سکوت اخذ نمی‌شد و حتی یکی دو نفر هم رأی نمی‌دادند و خود جناب آقای دکتر مبین هم پس می‌گرفتند حالا هم که همه ما به این لایحه رأی خواهیم داد، من استدعا می‌کنم جناب آقای فخر طباطبائی رئیس کمیسیون نتیجه مطالعات کمیسیون دادگستری را در مورد این لایحه روشن کنند و بحث کنند دو کلمه اینجا بیشتر بفرمایند آنوقت ملاحظه میفرمائید که شاید برخلاف بعضی از کارهای دولت که خیلی رأی ضعیف می‌آورد نسبت به این لایحه شاید رأی متفق القول بیاورد.
قراچورلو – اینکه مخالفت نشد.
آقایان – بنده موافق هستم.
رئیس – آقای آقایان رامبد مخالف نبودند اگر قرار بود که مخالف صحبت کند آقای پاینده مقدم هستند ولی آقای رامبد مخالفتی نکردند اگر مجلس مصلحت میداند آقای فخر طباطبائی که رئیس کمیسیون دادگستری هستند توضیح بدهند بعد رأی بگیریم (نمایندگان – بفرمائید).
پاینده – ترتیب تازه ایست نوبت بنده را می‌دهند به آقای فخر طباطبائی.
فخر طباطبائی (رئیس کمیسیون دادگستری) – عرض کنم بنده از لحاظ اینکه فرمودند توضیحی بدهم راجع به این لایحه کمال تشکر را دارم این مسأله را من فکر می‌کنم آنطوری که باید توجیه نشده که یک همچو صحبتهائی راجع به این موضوع شد اصولا در بارة امور داوری یا اختلاف حقوقی و دعوا هر کس حق دارد قراردادی که می‌بندد قاضی اش را خودش معین بکند. اگر معین نکرد اصل این است که به عدلیه رجوع مشود. بنده می‌روم یک قراردادی می‌بندم و معین می‌کنم در آن قرارداد اگر اختلافی پیش آید جناب آقای سراج حجازی داور ما باشد این هیچ توهین به دادگستری نیست هیچ ارتباطی به دادگستری ندارد طرفین قرارداد گفتم اگر چیزی پیش آمد برای اینکه تشریفات دعوامان مستحکم باشد تشریفات رسیدگی مستحکم باشد به یک یا دو سه داور مراجعه می‌کنیم و گاهی داور یک شخصیت حقوقی اطاق بازرگانی است بنابراین اصل حکمیت و قبول حکمیت یک مسأله‌ای نیست که ایجاد این سوء تفاهم را خدای نکرده کرده باشد اما راجع به این لایحه، وزارت جنگ می‌رود پاره یی از جهانی که لازم دارد از یک دولت خریداری می‌کند (آقایان – دولت نیست) ببخشید از یک کارخانه یی خریداری می‌کند ممکن است در نوع تفنگ اختلافی پیش بیاید مثلا بگویند تفنگ کالیبرش درست نیست چون بنده به اصطلاحات وزارت جنگ وارد نیستم ولی اختلافی پیش بیاید از لحاظ نوع جنس اگر اختلافی پیش نیاید مسأله‌ای نیست اگر اختلاف پیش آمد طرفین آمده‌اند یک دستگاه بین المللی که ارتباط به دولت فرانسه ندارد و جنبه بین المللی دارد قبول کردند گفتند این حکمت بکند این هیچ ارتباطی به دستگاه قضائی خودمان ندارد و به این بیابانی که در مجلس شورای ملی شد هیچ ارتباطی ندارد دستگاه قضائی ایران به شهادت این
نیم قرنی که از عمرش گذشته و البته جناب آقای دکتر معتمدوزیری فرمودند از زمان ناصرالدین شاه نه خیر عرض کنم از بعد از مشروطیت این دستگاه بوجود آمد دستگاه قضائی ایران بهترین حاصل مشروطیت ایران است در ظرف این مدت به بهترین وجهی وظایفش را انجام داده در تمام مسائلی که پیش آمده کارهایش را خوب انجام داده و این مسأله است قرار دادی است بین دو شخصیت حقوقی داوری را مرضی الطرفین قبول کردند که این داور باشد بنابراین فکر می‌کنم با این توضیحی که عرض شد خدمت آقایان این تفوهی که شد که چرا این داوری را قبول کردند کاملا از بین رفته است (احسنت).
رئیس – نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گریم خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
مادة واحده – به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود در قراردادی که با کارخانه نورد آویاسیون پاریس برای خرید پارة مهمات مورد نیاز ارتش منعقد می‌نماید دعاوی و اختلافات احتمالی طرفین را به داوری اطاق بازرگانی بین المللی پاریس ارجاع نماید.
رئیس – در ماده واحده نظری نیست؟ (اظهاری نشد) یک پیشنهاد اصلاح عبارتی است خانم دکتر دولتشاهی کرده‌اند که بجای اینکه بگویند اطاق بازرگانی بین المللی پاریس بگویند اطاق بازرگانی بین المللی در پاریس، شکی نیست منظور هم همین است پیشنهاد آقای دکتر مبین قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم کلمه دعاوی از ماده واحده حذف شود – دکتر مبین.
رئیس – آقای دکتر مبین آقایان می‌گویند پیشنهاد حذف توضیح ندارد.
دکتر مبین – مطابق کدام ماده توضیح ندارد؟
رئیس – مطابق مادة ۱۱۸.
دکتر مبین – اجازه بفرمائید نامه قرائت بشود.
رئیس – مادة ۱۱۸ آئین نامه قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
مادة ۱۱۸ – به پیشنهاد حذف ماده که در موقع اخذ رأی نهائی قابل طرح می‌باشد مستقلاً نمی‌توان رأی گرفت. در این مورد بدواً بتمام لایحه بدون ماده مورد پیشنهاد رأی گرفته می‌شود و در صورت تصویب نسبت بماده پیشنهادی جداگانه اخذ رأی بعمل می‌آید. چنانچه ماده مزبور تصویب شود نسبت به مجموع مواد یکجا رأی گرفته می‌شود.
رئیس – پیشنهاد ایشان پیشنهاد حذف ماده نیست اصلاح عبارتی است می‌توانند توضیح بدهند بفرمائید.
دکتر مبین – بنده خیلی خوشوقتم که ایرادات بنده سبب شد که خود آقایان اینجا در پشت تریبون بمناسبت صورت مجالسی که موجود است اعتراف کردند که ما اختلافاتی را می‌خواهیم حل کنیم والا دادگستری ما صالح برای ارجاع دعاوی به آنجا هست این قراردادی که شما می‌خواهید به بندید یا موافق قوانین ایران بسته می‌شود یا موافق قوانین دولتی که بما جنس می‌فروشد آن طرف خارج از مقررات خودش که نمی‌تواند مقررات ابداعی برای خودش بتراشد و جنس بما بفروشد بنابراین اگر موافق قوانین فرانسه قرارداد بسته می‌شود دعاوی باید در دادگاه فرانسه طرح بشود و اگر موافق قوانین ما بسته می‌شود آن قرارداد دعاویش باید در محاکم ما رسیدگی بشود ولی اختلافات چیز دیگر است اینکه فرمودید بنده این قانون را نخوانده‌ام و متوجه نشده‌ام بنده خوانده‌ام این مربوط به دعاوی است دعاوی مرجع رسیدگیش دادگستری است شما دعاوی را نباید به داوری ارجاع بکنید اگر اختلافاتتان را بخواهید با داوری حل کنید، حل بکنید اختلاف قبل از طرح دعاوی است خودتان اعتراف کردید که ما اول اختلافات را می‌بریم به داوری بعد می‌بریم به دادگستری به این ترتیب شما دست و پای خودتان را بسته‌اید بنابراین بنده پیشنهاد کردم
که کلمه دعاوی حذف بشود اختلافاتتان را بتوانید با داوری حل بکنید واگر حل نشد طرح دعوا باید در دادگستری باشد.
رئیس – آقای آقایان مخالفید؟ بفرمائید.
آقایان – بنده خیلی متأسفم که بیان بنده رسا برای آقای رامبد نبود یا ایشان عنایت نکردند توضیحی که بنده می‌دادم برای دوست عزیزم آقای دکتر مبین بود اینجا مطلب خیلی واضح است ولی مجبورم از نظر عمل توضیح بدهم یک قراردادی است بسته می‌شود یا یک معامله‌ای انجام می‌شود و طرف قرارداد یکی وزارت جنگ است و یک مؤسسه فروشنده فرض بفرمائید که در ضمن عمل به اشکال برخوردیم و دعوائی پیش آمد رفتیم به محکمه ایران و محکوم کردیم تازه یک کاغذی بیش در دست ما نیست برای اینکه برای اجرای این رأی در فرانسه قدرت اجرائی نداریم یا آن بابا رفت در فرانسه علیه وزارت جنگ اقامه دعوا کرد و وزارت جنگ را محکوم کرد چه جوری می‌تواند پول بگیرد بنابراین این دعاوی که اینجا گذاشته‌اند منظور جناب آقای دکتر مبین شما یک قاضی بودید منظور همان کونفلی دولواست Conflit de loi منظور این است که ببینید دراین اختلاف قانون فرانسه حکم خواهد کرد یا قانون ایران یافرانسه اظهار نظر بکند یا تصمیم بگیرد این یک مسئله بسیار ساده است اینکه مسلم است اگر بوسیله دادگستری خودمان می‌توانستیم کاری بکنیم، رأی دادگستری ما که قدرت اجرائی در دنیا ندارد در ایران دارد این شرکت در ایران اگر اموالی نداشته باشد دست و بالمان بکلی بسته است با ارجاع داوری به یک اطاق بازرگانی بین المللی ما چکار می‌کنیم ما در حقیقت حقوق خودمان را می‌خواهیم تأمین بکنیم برای آینده، می‌خواهیم یک مرجعی داشته باشیم که تصمیمات آن مرجع یا رأیی که آن مرجع می‌دهد قابل اجرا باشد برای اینکه اگر بنده امروز رأی محکمه ایران را در دست داشته باشم نمی‌توانم در فرانسه اجرایش بکنم ولی رأی اطاق بازرگانی بین المللی را در دست باشم نسبت بهر مؤسسه‌ای که در هر کشور خارجی هم باشد اگر که عضو تشکیلات باشد می‌توانیم برویم در آن کشور آن رأی را اجرا کنیم بنابراین بنده فکر می‌کنم این مطلب ساده‌ای بود منتهی من نخواستم وارد عمل بشوم این راه بهتر از دادگستری است.
رئیس – نسبت به پیشنهاد آقای دکتر مبین موافقی هست؟ (اظهاری نشد) به پیشنهادی آقای دکتر مبین رأی می‌گیریم خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (چند نفری برخاستند) تصویب نشد: پیشنهاد دیگری است از آقای پاینده قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده عبارت «در صورت موافقت طرف» اضافه شود. پاینده
رئیس - آقای پاینده بفرمائید.
پاینده – در باره اینکه کارهای مربوط به ارتش باید خیلی سریع و مرتب پیش برود گفتگوئی نیست (صحیح است) و همه هم اتفاق نظر دارند دراینکه آقای دکتر مبین یکی از قیافه‌های ممتاز مجلس است و ما همیشه از مباحثی که ایشان شروع می‌کنند استفاده می‌کنیم و دراین هم گفتگویی نیست (صحیح است) و ایشان هم درضمن گفتگو اشاره‌ای کردند و یک اصل یا اصلاح یک کلمه با عرضی که بنده می‌کنم ایشان هم مراجعه خواهند فرمود که نظرشان می‌شود به این صورت هم تلقی بشود چون اجبار نمی‌شود کرد ولی اختیار می‌شود داد در اینجا بنده باید از فرصت استفاده کنم که وقتی که این مطلب عنوان شد بنده بدون توجه خیال کردم که این قرارداد بسته شده و گفتگوئی کردم و این اشتباه از طرف بنده بود لااقل بنده اشتباه دوم را نکنم که اصرار به اشتباه خودم داشته باشم و این ماده اینطور تنظیم شده که وزارت جنگ می‌خواهد اختیار داشته باشد که در یک قرارداد یک ماده‌ای بگنجاند که اگر اختلافی پیش آمد از اختیارش استفاده کند و بداوری ارجاع کند چون اگر بصورت اول باشد پیشنهاد بنده ظاهراً مطرح باشد ولی اگر مطلب دوم باشد یعنی شما بخواهید الان این اختیار را داشته باشید که طرف بداند در بروز اختلاف احتمالی می‌توانید به داوری مراجعه کنید آنوقت اگر این اختیار را داشتید آنوقت او موافقت نکرد مشکلی پییش نیاید بنابراین این را استدعا می‌کنم توجه بفرمائید اگر در قرارداد
شما یک ماده‌ای است که در صورت پیش آمدن اختلاف احتمالی به فلان مرجع مراجعه خواهد شد و طرف امضاء می‌کند مشکل نیست و جا برای بحث پیشنهاد بنده نیست ولی اگر نظر دوم است شاید طرف موافقت نکرد بنابراین اگر اینطور که تیمسار معاون وزارت جنگ می‌فرمایند هست ظاهراً پیشنهاد بنده مورد ندارد.
سپهبد کشیبی (معاون وزرات جنگ) – در مادة ۱۳ این قراردادی که می‌خواهد بسته شود این موضوع ذکر شده.
پاینده – خیلی هم از لطف آقای فخر طباطبائی تشکر می‌کنم که همیشه بنده کار آموز ایشان بودم از ایشان تشکر می‌کنم که اگر نوبت بنده به ایشان واگذار شد لااقل قسمت اعظم آنچه که بنده می‌خواستم بگویم ایشان فرمودند پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس – نظر دیگری در ماده واحده نیست؟ (اظهاری نشد) در کلیات آخر لایحه نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به این لایحه رأی می‌گیریم خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۴- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع بموافقت نامه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری ترکیه و دولت پاکستان
رئیس – گزارش شور اول موافقتنامه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری ترکیه و دولت پاکستان مطرح است قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه بمجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲ خردادماه ۱۳۴۴ با حضور آقای میرفندرسکی معاون وزارت خارجه لایحه شمارة ۱۸ / ۳۰۴۵ /۲۱۹۹۴ - ۱۳۴۳/۹/۲۲ دولت راجع به موافقتنامه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری ترکیه و دولت پاکستان را که بشمارة ۱۳۵۷ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و با مراجعه به متن انگلیسی موافقت نامه با اصلاحاتی تصویب نمود.
اینک گزارش آن را بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مادة واحده – موافقتنامه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری ترکیه ودولت پاکستان که مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده می‌باشد و در تاریخ ۲۶ مهر ماه ۱۳۴۳ درتهران به امضاء رسیده است تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد مصوبه آن را مبادله نماید.
مخبر کمیسیون امور خارجه - مافی
گزارش شور اول از کمیسیون کشور بمجلس شورای ملی
کمیسیون کشور در جلسه ۱۹ خرداد ماه ۱۳۴۴ با حضور نماینده دولت لایحه شماره۱۸ / ۳۰۴۵ /۲۱۹۹۴ – ۱۳۴۳/۹/۲۲ دولت راجع به موافقتنامه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری ترکیه و دولت پاکستان را مورد رسیدگی قرارداد و گزارش کمیسیون امور خارجه را در این مورد تأیید و تصویب نمود. اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
رئیس کمیسیون کشور - دکتر صاحبقلم.
رئیس – کلیات این لایحه مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گیرم خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهادی هم نرسیده است شور دوم به کمیسیون‌های مربوطه فرستاده می‌شود.
تقدیم لایحه یک فقره لایحه و یک فقره صورت ریز دیون اداره کل هواپیمائی کشوری بوسیله آقای معاون وزارت دارائی
رئیس – آقای قوام صدری بفرمائید.
قوام صدری (معاون وزارت دارائی) - با اجازه مقام محترم ریاست لایحه‌ای است راجع به افزایش سرمایه دولت ایران در صندوق بین المللی پول و بانک بین المللی بموجب قانون ما در آن صندوق و آن بانک شریک هستیم
بنابه تقاضای دولت ایران میزان سرمایه ما در آن بانک افزایش پیدا می‌کند و یک قسمت هم بنابه تصمیم هیأت مدیره نسبت به تمام صاحبان سهام سرمایه آن بانک افزایش پیدا می‌کند که حمعاً در حدود (۱۳۸ میلیون دلار) افزایش سرمایه است که برای کسب اجازه از جلس محترم تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس – به کمیسیون‌های مربوط فرستاده می‌شود.
قوام صدری – صورت بدهی است که اداره کل هواپیمائی کشور دارد بایستی طبق تبصرة ۳ قانون بودجه از محل اعتبار دیون استفاده بشود و به حکم تبصره ۹۱ آئین نامه داخلی مجلس تقدیم می‌شود که به کمیسیون بودجه فرستاده شود.
رئیس – به کمیسیون بودجه فرستاده می‌شود.
۶- تقدیم یک فقره سؤال بوسیله آقای معتمدی
رئیس – آقای معتمدی بفرمائید.
معتمدی – سؤالی است از وزارت بهداری تقدیم می‌کنم و تقاضا دارم قبل از تعطیل تابستانی مجلس به آن جواب داده شود.
رئیس – به دولت ابلاغ می‌شود.
۷- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه آینده ختم جلسه
رئیس - دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.
(بشرح زیر خوانده شد)
دستور جلسه ۱۸۸ روز پنجشنبه ۱۳۴۴/۳/۲۷
۱- گزارش کمیسیون محاسبات راجع به تفریغ بودجه سال ۱۳۴۲ مجلس شورای ملی شمارة چاپ ۱۳۴۰.
۲- گزارش کمیسیون رسیدگی به سؤالات راجع به سؤال آقای دکتر مبین. شمارة چاپ ۱۴۳۲
۳- گزارش شور دوم اساسنامه انستیتو بررسی آفات و بیماریهای گیاهی. شماره چاپ ۱۴۳۳
۴- گزارش کمیسیون راجع به لایحه توسعه صنایع پتروشیمی. شماره چاپ ۱۴۳۴
۵- گزارش کمیسیون مربوط به قرارداد منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به واری حسابهای سابق پایاپای ایران و آلمان. شماره چاپ ۱۴۳۵
رئیس – با اجازه خانمها و آقایان جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت ۹ صبح روز پنجشنبه خواهد بود.
(ساعت یازده و سی دقیقه صبح جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – مهندس عبدالله ریاضی
سؤال
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
خواهشمند است به جناب آقا وزیر بهداری اطلاع فرمایند برای پاسخ به سؤال زیر در مجلس حضور یابند.
بیش از پنج سال است آسایشگاه مسولین اصفهان در سه پاویون بزرگ با لوله کشی آب و آگو و برق و تهویه و گرمخانه و در و پنجره و سایر لوازم در ۶ کیلومتری شرق اصفهان با صرف مبلغی در حدود هشت میلیون ریال ساخته شده و متأسفانه بلا استفاده است. با وجود تذکرات کتبی و شفاهی علت اینکه تاحال آسایشگاه مذکور را که با حیات و ممات اجتماع ارتباط دارد براه نینداخته‌اند چیست؟ و برای بکار انداختن آن چه اقدامی کرده‌اند؟ ودر چه تاریخ افتتاح خواهد شد؟
با تقدیم احترام – حسین معتمدی