مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۴۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۴۲
جلسه ۴۲
صورت مشروح مجلس یوم پنج شنبه ۱۶ شهر ربیع الاول سنه یک هزار و سیصد و چهل قمری مطابق ۲۵ عقرب یکهزار و سیصد شمسی
مجلس نیم ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای سردار معظم نایب رئیس تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم سه شنبه بیست و سوم عقرب را آقای تدین قرائت نمودند.
نایب رئیس ـ آقای نصیر دیوان (اجازه)
نصیر دیوان ـ خواستم عرض کنم که آقای معتضدالدوله مریض بوده‌اند در صورت مجلس ایشان را غیب بدون اجازه نوشته‌اند در صورتی که در جلسة قبل هم گفته شده و به اداره مباشرت هم اطلاع داده‌اند.
نایب رئیس ـ اصلاح می‌شود آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ــ در صورت مجلس نوشته‌اند راجع به پیشنهاد آقای سردار معظم و شاهزاده نصرت الدوله در قسمت اول لفظ مشارکت به کمک تبدیل یافت یک تغییر دیگری هم شد که بکلی مطلب را عوض کرد آن تغییر نوشته نشده.
نایب رئیس ـ بلی لفظ دولت هم مقدم و مؤخر شد اصلاح می‌شود دیگر در صورت مجلس نظری نیست؟
آقا سید فاضل ـ بنده اجازه خواستم
نایب رئیس ـ بفرمائید
آقا سید فاضل ـ چون امتیاز خوشتاریا بالخصوص لفظ نیست هر امتیازی خوشتاریا از هر قبیل داشته است چون طی مدارج قانونی نکرده ملغی است.
نایب رئیس ـ دیگر اعتراضی نیست
(اظهار نشد)
نایب رئیس ـ صورت مجلس تصویب شد. قبل از آنکه داخل دستور بشویم چند فقره راپورت راجع به اعتبارنامه بعضی آقایان رسیده اگر مجلس شورای ملی اجازه دهد جزو دستو شود دو فقره از آن راپورتها از شعبه چهارم رسیده و مخبرش بنده هستم نظر به این که بنده نمی‌توانم بخوانم از آقای منشی شعبه خواهش می‌کنم راپورتها را قرائت فرمایند.
(آقاین منتصر الملک راپورت شعبه چهارم راجع به آقای سدید الملک به مضمون ذیل قرائت نمودند)
انجمن نظارت مرکزی مشه به تاریخ ۲۵ شهر محرم الحرام ۱۳۳۹ توزیع تعرفه گردیده و تا مدت ده روز دوام داشته مدت پنج روز هم اخذ آراء به عمل آمده انجمن مرکزی دو حوزه انجمن نظارت جزء یکی در لنجان در قریه فیروزان و دیگری در ابر قو معین کرده‌اند پس از رسیدن صندوق آراء نقاط جزء و قرائ کلیه آراء آقای سدید الملک باکثریت یکهزار و هشتصد و پنجاه و دو رای به نمایندگی قمشه و مضافات آنجا انتخاب شده‌اند انجمن نظارت مرکزی یک هفته برای استماع شکایات و یک هفته هم برای رسیدگی منعقد بوده یک فقره شکایتی که رسیده بود انجمن وارد ندانسته جزو دوسیه گذارده‌اند.
شعبه چهارم طرز جریان انتخبات قمشه را موافق قانون دیده به چند فقره شکایت واصله رسیدگی و دقت کامل نموده مواد شکایات وارد ندیده فقط در موضوع بعضی از نقاط که در آنجاها انجمنهای نظارت جزء تشکیل نگردیده ودر بدو امر مورد اهمیت می‌نمود در ضمن مذاکرات مفصل و تبادل نظر اعضاء شعبه حل قضیه را اینطور نمودند که چون نظائر این مسئله در موضوع انتخابات بعضی از نقاط دیگر واقع و شعبات پارلمانی تعیین انجمنهای نظارت جزء را موکول به نظریات انجمن مرکزی دانسته این مسئله را مبطل انتخابات نشمرده‌اند لذا اعضاء حاضره شعبه چهار به اتفاقت آراء صحت انتخابات قمشه و نمایندگی آقای سدید الملک را تصویب و تصدیق می‌نمایند.
نایب رئیس ـ در صورتی که مخالفی نباشد باید رای بگیریم
(اظهار مخالفتی نشد)
نایب رئیس ـ تصویب شد.
نایب رئیس ـ رای می‌گیریم آقایانی که صحت نمایندگی آقای سدیدالملک را از قمشه تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد
راپورت دیگر راجع به آقای وکیل الملک است قرائت می‌شود.
آقای منتصر الملک به مضمون ذیل قرائت نمودند
شعبه چهار در روز سه شنبه چهاردهم شهر ربیع الاول تشکیل بدوسیه انتخابات کردستان راجع به نمایندگی آقای وکیل الملک مراجعه نموده چون سابقاً دو نفر از منتخبین کردستان درمجلس شورای ملی تصدیق و راپورت مفصل آن تقدیم گردیده هیئت حاضره شعبه چهار جریان انتخابات را موافق قانون دانسته نمایندگی آقای وکیل الملک را تصدیق می‌نماید.
نایب رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ دیکته این راپورت را به دو نفر نمایندگان سابق کردستان داده‌اند و چون بنده بخصوص در موضوع نمایندگی آقای وکیل الملک نظریاتی داشتم عرض می‌کنم انتخاب آقای وکیل الملک هیچ جهت ما به الاشتراکی با دو نفر نماینده سابق کردستان ندارد و بنده تحقیقات شعبه را ناقص میدانم و فعلاً مخالفت می‌کنم تا راپورت طبع و توزیق شده و در جلسة بعد به عرایض خودم را عرض کنم.
نایب رئیس ـ بنابراین مخالف هستید؟
محمد هاشم ـ بلی
نایب رئیس ـ پس می‌ماند برای جلسه دیگر.
آقای تدین (دعوت به قرائت راپورت)
آقای تدین راپورت کمیسیون تحقیق انتخاب آقای صدرائی را به مضمون ذیل قرائت نمودند
کمیسیون تحقیق انتخابات حسب الوظیفه بدوسیه حکومت نظامی طهران راجع به آقای صدرائی رسیدگی نموده برای استحضار مجلس شورای ملی عرض می‌نماید که در دوسیه مزبور مدرک و سندی که مانع از صحت انتخاب آقای صدرائی باشد موجود نیست لهذا کمیسیون به صحت انتخاب مشارالیه رای می‌دهد.
نایب رئیس ـ رای می‌گیریم به نمایندگی آقای صدرائی آقایانی که صحت نمایندگی ایشان را تصویب می‌نمایند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد سابق بر این راپورت راجع به آقای آقا شیخ محمد حسین سعادت هم جزو دستور گذاشته شده بود نظر به اینکه یکی از آقایان مخالف بودند قرار شد طبع و توزیع شود راپورت طبع و بین آقایان نمایندگان توزع شده است ثانیاً جزو دستور گذاشته می‌شود (خطاب به آقای میرزا علی کازرانی)
در جلسه گشته حضرت عالی مخالف بودید اگر فرمایشی دارید بفرمائید.
آقا میرزا علی کازرانی ـ چون بنده متا سفانه آزموده و ورزیده و نیستم از آقایان نمایندگان محترم مسدعیم عرایض مرا بحسن تعبیر اصلاح فرمایند چون میان حقیقت این قضیه متوقف به این است که یک پرده‌های بسیا ضخیمی عقب برود از یک طرف بنده بایستی رعایت نزاکت را بکنم و از طرف دیگر با بیان قاصری که دارم نمی‌خواهم در باب جزئیات این انتخاب صحبت بدارم بطوری که یک سلسله تاریخ باشد لهذا از آقایان نمایندگان تقاضا می‌کنم دقت نظر کاملتری بعرایض بنده بفرمائید همین قدر عرض می‌کنم اگر نمایندگان محترم خواسته باشند از وضعیت انتخاب لار مستحضر شوند ممکن است به دوسیه وزارت داخله رجوع نمائید فقط بنده می‌خواهم از حقوق پنجاه هزار نفر نفوس بندر لنگه دفاع نموده و تذکر بدهم که موفقیت سیاسی و اقتصادی لنگه بیش از این است که آن را یک قریه تصور کرده و از حق انتخاب محروم دارند صورت مجلس این انتخاب می‌خواهد به افشار قلم و به اسم قانون حقوق پنجاه هزار نفر نفوس یک موقع مهمی مثل بندر لنگه را پا مال نماید ولی خوشبختانه یا ندانسته یا نتوانسته یک راه قانونی برای خود تهیه و اظهار نماید صورت مجلس سه مرتبه متذکر بندر لنگه شده اولاً می‌نویسید دو هزار و پانصد ورقه تعرفه با چند جلد کتابچه به توسط یک نفر امینی به لنگه فرستاده ده و جواب نرسیده سه ما هم مهلت داده شده ثانیاً ـ می‌نویسد که به حاجی عبد الرسول نوشتیم سه هفته دیگر هم مهلت دادیم از حاجی عبدالرسول جواب نرسید که اهالی می‌گویند ما مابع حکوم بوشهریم اگر از حکومت بوشهر خبر برسد ما اقدام به انتخابات خواهیم کرد در قانون مصرح است و در ماده هشتم می‌نویسد که حکومت محل انجمنی به اسم انحمن نظارت موقتاً تشکیل می‌دهد که متصدی و مسئول صحت انتخابات باشد این ماده شامل مرکز حوزه انتخابات و نقاط جزء است چنانکه همه آقایان تصدیق می‌فرمایند هیچ جا از این قاعده مستثنی نیست در صورت مجلس می‌نویسد که چون سه ماه و سه هفته منقضی گردیده ما حق انتخاب اهالی لنگه را ساقط کردیم قانون در این موضوع می‌گوید اگر اهالی در حدود همین قانون در مدتی که معین شده انتخابات را به عمل نیاورد حق انتخاب آنان ساقط خواهد شد بنده هم قبول دارم اولاً این ماده راجع به این است که مثلاُ در یک ولایت مثل طهران که پانصود هزار نفر جمعیت دارد و فرضاً دویست هزار آن حق رای دارند اگر بیش از ده هزار نرفتند تعرفه بگیرند و رای دهند آن عده که رفته‌اند حقشان ساقط می‌شود
(بعضی گفتند این طور است)
آقای میرزا علی کازرانی ـ خوب عرض می‌کنم شامل حوزه انتخابیه هم باشد چنانچه در حدود همین قانون اهالی یک محلی در انتخابات شرکت بکنند حق انتخاب آنها ساقط می‌شد یعنی اگر انجمن نظار تشکیل شده بود اهالی انتخابات را به عمل نیاورده بودند حق آنها ساط می‌شود لکن به مجرد اینکه انجمن نظارت مرکزی بگوید مثلاُ به آقای بندرلنگه یا به آقای حاج عبدالرسول نوشتیم جواب نرسیده یا رسیده که هر وقت از حکومت مافوق بندر لنگه اجازه رسید مشغول انتخابات خواهیم شد آیا این دلیل بر این می‌شود که اهالی استنکاف نموده‌اند و حق آنها ساقط خواهد شد گمان نم کنم و اگر بر فرض آنچه در ورقه صورت مجلس نوشته شده مطابق واقع باشد به دلائلی که عرض خواهم کرد باز حق اهالی ساقط نمی‌شود اولاً حاج عبدالرسول کیست چه رسمیتی دارد چرا باید به حاج عبدالرسول نوشته شود به آدم غیر مسئول نوشتن چه اثری دارد چه ترتیب قانونی بر ان مصرح است ثانیاً از کجا معلوم می‌شود که این حاج آقا بواسطه لاقیدی یا به تحریکات بعضی مراکز ذیلافه نخواسته باشد اهالی بندر لنگه از حق انتخاب محروم سازد ثالثاً اگر حاج عبدالرسول نام بگوید به اهالی بندر لنگه گفتم و چنین و چنان جواب دادند ما به داهته می دانیم دروغ است زیرا اهالی بندرلنگه عبارت از یک نفر و ده نفر نیست که در اطاق معینی بنشیند و حاج عبدالرسول برود با آنها صحبت کند و جواب بشنود و جواب آنها را به دیگری بگوید قانون اینطور معین کرده که انجمن نظار محلی را که حکومت تشکیل می‌دهد باید اعلانی منتشر کند آنوقت هر کس آمد تعرفه گرفت شرکت در انتخاب خواهد نمود هر کس نباید حقش ساقط شود من هم قبول دارم بر فرض که حاج عبدالرسول هم به طور خارق عادت به تمام اهالی بندر لنگه و حکومت ابلاغ کرد و آنها جواب دادند چون حکومت ما تابع حکومت بوشهر است تا زمانی که از آنها حکم نرسیده نمی‌توانیم مبادرت به انتخاب بکنیم و هر وقت اجازه برسد مشغول انتخاب خواهیم شد آیا به همین دلیل حق آنها ساقط می‌شود همین مسئله می رساند که حاضر برای انتخاب هستند ولی می‌خواهند از حکومت مافوق به آنها شعار و ابلاغ شود تا مشغول انتخاب شوند عمل هم مبتنی بر همین است یعنی تا از مرکز به ایالت فارس حکم نشود و ایالت فارس به فلان حکومت جزء ابلاغ نکند نه ایالت فارس شروع به انتخاب می‌کند و نه حکومت تابع ایالت انجمن نظار درباره مطالب که هیچ محل ایراد نبوده تمام نکات مربوطه به قانون را از روی دقت متذکر می‌شود لکن به انتخابات لنگه که می‌رسد عمداً فراموش کرده و سعی می‌کند حقیقت را کتمان نماید مثلاُ می خواه ثابت کند که ما خارج از حدوذ قانون سه ماه به آنها مهلت دادیم و آنها از اقدام به انتخاب نکردند در صورتیکه اگر اینطور بود و اخلاقاً می‌خواست رعایت حقوق آنها را بکند ممکن بود و اخلاقاُ می‌خواست رعایت حقوق آنها را بکند ممکن بود در فاصله بسیار کمی که از ده پانزده روز هم تجاوز نکند به ایالت فارس خبر بدهد و ایالت فار هم فوری تلگراف می‌کرد مشغول انتخابات می‌شدند اگر چنین است چرا به ایالت خبر نداد؟ حاج عبدالرسول کی بود؟ چرا به عوض اینکه به حاج بدالرسول بنویسد به ایالت فارس خبر داد تا ایالت حکم بکند مشغول انتخابات بشوند و حقوق پنجاه هزار نفر ضایع نشود؟ بنده بیش از این چه عرض کنم اگر انجمن نظار جزء هم بود و قصوری کرده باشد قصور انجمن در این گونه موارد قابل عفو و اغماض نیست و بالاخره بنده حقوق اهالی بندرلنگه را ثابت میدانم و در موضع لاز عرض نمی‌کنم باید انتخابات بندر لنگه به عمل بیاید و آراء آنها ضمیمه همین ورقه که به اسم لار است بشود بعد نتیجه بگیرد.
شیخ العراقین زاده مخبر شعبه ـ البته اگر بخواهم بیانات مفصل آقای کازرانی که یک قسمت آن نوحه گری برای لاز بود و قسمت دیگر تعرض به حاج عبدالرسول که اسمش من باب اتفاق در صورت مجلس آمده یکی یکی توضیح بدهم گمان می‌کنم دو ساعت هم بنده باید حرف بزنم البته مسئله مسلم است که شعبات پارلمانی در مقابل دوسیه هائی که به آنها عرضه داده می‌شود یک نظریه ساده و بی آلایشی اتخاذ می‌کنند یعنی دوسیه را از اول تا آخر مطالعه می‌کنند و جهاتی را که به نظرشان قابل توجه می‌آید تحقیق و تدقیق می‌کنند و جهاتی را که به نظرشان قابل توجه نمی‌آید حمل بر صحت می‌کنند و رد می‌شوند.
قانون برای هیئت نظار یک قید و شرایطی معین می‌نماید و می‌گوید حکومت هر محل باید هیئت نظاری از معتمدین آن محل تشکیل بدهد. معتمد اول درجه اش این است که راستگو باشد. یعنی دروغ نگوید. همانطوری که آقا فرمودند حکومت مطابق وظیفه‌ای که دارد به انتخابات تشکیل شعبات جزء و اعزام مامورین و تقسیم تعرفه تماماً از وظایف آن انجمن است هیچ مربوط به حکومت نیست تماماً به تعلیمات انجمن مرکزی خواهد بود انجمن مرکزی هم در لار تشکیل شده و مطابق معمول دو هزار و پانصد ورقه تعرفه برای بستک فرستاده شده لابد مطابق قاعده در صورتیکه هیچ شکایتی هم نرسیده شعبه حمل بر صحت می‌کند و نمی‌تواند بگوید انجمن نظارت دروغ گفته و آدم نفرستاده و نمی‌تواند بگوید هیئت نظاری که خود آقا تصدیق می‌کنند در قسمتهای انتخاب غیر مربوطه به لنگه خیلی دقیق بوده‌اند در قسمت لنگه می خواسته‌اند اغماض و قانون کشی بکنند و حق جمعی را پامال کنند آن هم در صورتیکه هیچ شکایتی نرسیده و هیچ سوء ظنی هم در اطراف این مسئله برای ما نیست.
در اطراف این دوسیه به هیچ وجه نمی‌شود حرفی زد سه ماه هم ضرب الاجل کرده قانون هم این ضرب الاجل را مخصوص هیئت نظار قرار داده وگفته است انجمن نظار باید برای هر محلی یک مدتی تعیین نماید و اگر در ظرف آن مدت انتخاب به عمل نیامد حق انتخاب آن حوزه ساقط خواهد شد قانون حق انتخاب آنها را ساقط کرده هیچ کس ساقط نکرده زیرا انجمن نظار مطابق این صورت مجلس در بدو امر سه ماه ضرب الاجل کرده و بعد از مدتی جواب آمده است که ما تابع حکومت بوشهر هستیم و باید از حکومت بوشهر به ما دستور بدهند این حرف یعنی چه اگر آنها خود را جزء ملت ایران و شریک در انتخاب می‌دانستند باید به مجرد اینکه اعلان انتخابات به آنها می‌رسد خودشان استقبال کنند و هیئت نظارشان را تشکیل داده مشغول انتخاب شوند شاید حکومت مانع انتخاب شود آنوقت نباید انتخاب کند تا اندازه‌ای هم اگر به تاریخ دوره سوم و این شش سال فترت نظر کنید خواهید دید که حکومتها مایل نبودند زیرا اگر مایل بودند شش سال دوله فترت پیدا نمی‌شد مخصوصاً به آنها نوشته شده که مطابق قانون بندر لنگه جزو حوزه انتخابیه لار است شما باید به انتخابات خاتمه دهید اگر خاتمه ندادید از این حق محروم خواهید بود در دفعه اول که جواب نمی‌دهند در دفعه ثانی جواب می‌دهند ما تابع حکومت بندر بوشهر هستیم به عقیده بنده هیئت نظار همان هیئت نظاری که آقا می‌فرمایند در قسمتهای دیگر خیلی دقیق بوده‌اند زیرا سه ماه و سه هفته ضرب الاجل نموده‌اند منتهی در ظرف این سه هفته اخیر به حاج عبدالرسول نامی که البته یکی از محترمین آنجا بود نوشته‌اند چون انتخابات یک امر ملی است و همه کس حق دارد دخالت کند در صورت مجلس می‌نویسد سه ما تمام شد و سه هفته دیگر هم ضرب الاجل کردیم که اگر انتخابات را خاتمه دادید نعم المطلوب وگرنه حق انتخاب ندارید و از شما سلب می‌شود باز هم اعتنائی نمی‌کنند در بیست و چهارم صفر هیئت نظار شروع به استخراج آراء کرده و آقای سعادت باکثریت نهصد و سی و دو رای منتخب می‌شوند. انجمن نظار اعلان خاتمه انتخابات را می‌دهد اعتبارنامه می‌دهد صورت مجلس نوشته می‌شود در روزنامه‌ها اعلان می‌کنند پنج شش ماه هم هست مجلس شورای ملی افتتاح شده یک شکایت از بندر لنگه نرسیده اگر بندر لنگه خود را ذیحق می‌دانست و عقیده اش این بود که انجمن نظار لاز حق او را پامال کرده و خود را شریک مقدرات این ملت و جزء ملت ایران می‌دانست چرا در ظرف این چند ماه اطلاع نداده …
(جمعی اظهار نمودند جزو این ملت هستند)
شیخ العراقین زاده ـ تأمل فرمائید بنده عرض نکردم جزو این ملت نیست بنده عرض می‌کنم که رشد نداشته در هر صورت اعتراف می‌کنم خارج از موضوع بود. در این مدت چند ماه هیچ شکایت نکرده‌اند حالا این دوسیه به شعبه آمده شعبه سرتاسر آن را مطالعه کرده می‌بیند یک هیئت نظاری تشکیل شده و شروع به انتخابات نموده و جریان انتخابات را هم کاملاً مطابق این صورت مجلس ارائه می‌دهد ضرب الاجل هم به بندر لنگه کرده بندر لنگه هم نخواسته شرکت کند شکایت هم نکرده که طرف مرا محکوم کرده در این صورت و با این حال چه موجباتی از برای شعبه و ملس شورای ملی پیدا می‌شود که رای بدهد ثانیاً انتخاب بندر لنگه تجدید شود همین مجلس شورای ملی در قانون تصدیق کرده است که هر حوزه‌ای شرکت در انتخابات نکند یا در مدتی که ضرب الاجل می‌شود صندوق آراء را نفرستد آن حوزه حق انتخاباتش ساقط می‌شود.
این ماده قانون از مجلس شورای ملی گذشته است الان اگر بگوید ثانیاً باید انتخاب تجدید بشود نقض قانون انتخابات خواهد بود بنابراین بنده تصور می‌کنم هیچ نقصی بر صحت انتخاب آقای سعادت نیست و مجلس شورای می هم البته پس از دقت آنچه عقیده اشت باشد اظهار خواهد کرد.
نایب رئیس ـ قبل از اینکه آقایان محترم به موافقت یا مخالفت مداکره کنند بنده اجازه می‌خواهم عبارتی را که آقای مخبر سهواً فرمودند تصحیح کنم ایشان فرمودند اگر اهالی بندرلنگه خودشان را جزء ملت ایرا ن می‌دانستند می‌بایستی در انتخابات مشارکت نمایند گویا یک چنین عبارت ادا فرمودند در صورتی که هر یک از ولایات ایران اعم از انکه مشارکت بکنند یا نکنند باز هم جزء مملکت ایران هستند و با این حال یک قسمت از اهالی مملکت ایران هستند که جزو هستند از کل خود که مملکت ایران است مجزا نمی‌شود استدعا می‌کنم این نکته ملحظ شود، آقای آقا سید فاضل با راپورت مخالفید یا موافق؟
آقا سید فاضل ـ بنده موافقم
نایب رئیس – آقای حاج شیخ اسدالله موافقید یا مخالف؟
حاج شیخ اسدالله ـ با راپورت مخالفم
نایب رئیس ـ بفرمائید.
حاج شیخ اسدالله ـ اگر چه بنده نظر خصوصی در اننخابات نداشتم یعنی قصد نداشتم در این موضوع عرض بکنم زیرا در اطراف انتخابات از تجربیات گذشته بر بنده معلوم شد که هر چه مذاکرات می‌شود بی فایده است زیرا یک اعتبارنامه که در مجلس قرائت شد بدون اظهار مخالفتی مجلس آن را یا صحیحی یا غلط رد می‌کند و یک انتخابی را با آنکه خلاف قانونهائی در اطراف او شده مجلس به نظرش صحیح آمده و رای می‌دهد پس مذاکرات در اطراف انتخابات بی فایده است و بسته به نظر اکثر نمایندگان است این حق را هم قانون به مجلس داده است ولی نسبت به فرمایشاتی که آقا فرمودند بنده تصور می‌کنم همچو حقی را به انجمن نظار نداده زیرا آقایان باید تصدیق بفرمایند که قانون قدری مجمل و محتاج به توضیح است یک وقت حوزه جزء در تحت اداره حکومت حوزه مرکزی است یک وقت خارج از آن است مثل همین بندرلنگه که جزئ حکومت بنادر است مطابق دستوری که قانون داده باید از آنجا انجمن نظار تشکیل شود تشکیل آن با حاکم است. انجمنهای جزئی که انجمن نظار تعیین می‌کند تابع حکومت محل نیستند حال ببینیم انجمن مر کزی حق انتخاب اعضای انجمن جزء را دارد یا ندارد یا باید فقط حکومت جزء انجمن جزء را معین کند این راپورت هیچ اشعار ندارد که آیا انجمن مرکزی انجمن جزء معین کرده است یا نه و آیا حکومت جزء بندر لنگه باید انجمن جزء را تعیین کند یا حکومت بنادر هیچ معلوم نیست که حکومت به تشکیل انجمن جزء اقدام کرده یا نکرده این هم در راپورت اشعار نشده که ما بدانیم و اقدام کرده است یا خیر انجمن جزء تشکیل شده یا نشده اعلان انتخابات در این حوزه جزء منتشر شده یا نشده و آیا مردم مطلع بوده‌اند که انجمن اخطار کرده یا خیر فقط نوشته شده که حاج عبدالرسول به اهالی اخطار کرد یعنی اعلان نمود دیگر جیزی معلوم نیست. در اینجا باید یک از دو کار شده باشد یا انیکه انجمن مرکزی انجمن جزء را تشکیل داده باشد و اعلان منتشر کرده باشد.
آنوقت اگر در مدت قانون اهالی امتناع کردند و رای ندادند محرم خواهند بود یا اینکه اصلاً انجمن مرکزی این کار را نکرده به حکومت بنادر اطلاع داده باشد که آقای حکومت بنادر شروع به انتخاب نمائید و انجمن جزء را در لنگه تشکیل دهید و انخابات آنجا را تمام کنید حکومت هم انجمن جزء را تشکیل داده باشد و شروع به انتخابات نموده باشد باز اگر اهالی امتناع کردند محروم خواهند بود اما اگر نه انجمن مرکزی انجمن جزء را تشکیل داده باشد نه حکومت بنادر آنوقت کدام قانون اهالی را محروم می‌کند در صورتیکه هیچ اطلاع ندرند می گوئید ضرب الاجل کرده‌اند آیا ضرب الاجل کرده‌اند که بدون تشکیل انجمن انتخابات را به عمل آوردند؟ اینطور که نمی‌شود باید انجمن تشکیل شود. اینکه می‌فرمایند چون اهالی شکایت نکرده‌اند پس قابل توجه نیست خیر چنین نیست شکایتی که می‌کند برای تذکر است که چنین نیست شکایتی که می‌کند برای تذکر است که چنین خلاف قانونی را در اینجا شده چیز دیگر نیست اگر خود انجمن یا مجلس شورای ملی آن خلاف قانون را دید ولو شکایت هم نکنند فوراً رد می‌کند همین قدر که انجمن ببیند خلاف قانون شده باشد باید انتخابات را باطل کند پس اینکه می‌فرمایند چون در مدت قانونی شکایتی نشد شسعبه این انتخاب را تصدیق کرده و از این جهت نباید اعتنا کرد بنده صحیح می دانم لکن اگر بدانند انجمن جزء تشکیل شد و اعلان انتخابات را منتشر کرده‌اند و اهالی شرکت نکرده‌اند صحیح سات حالا اگر انجمن نظار مرکز یا حکومت بنادر در تشکیل انجمن جزء اقدامی کرده‌اند نمی دانم لکن در این راپورت که همچه چیزی ننوشته است که اقدامی شده یا نشده اگر آقای مخبر از دوسه چیزی استنباط فرموده ان بفرمایند یا بنده قانع شوم.
مخبر ـ اولاً اینکه نسبت به بی فایده بودن مذاکرات در اطراف انتخابات اظهار فرمودند تصور نمی‌کنم اینطور باشد زیرا مذاکرات بی فایده نیست و اگر هم اعتبارنامه یک وکیلی بدون مخالفت رد شد آن را هم تصور نکنید از روی هوا و هوس بوده زیرا بنده شخصاً یک آدمی هستم وقتی که اعتبار نامه خوانده شد اگر بخوانم مخلفت کنم خود را محتاج به یک دلیل و سندی می دانم و اگر بخواهم موافقت کنم ممکن است یک مسائلی در نظرم باشد که نتوانم اظهار موافقت بکنم پس چه کنم؟ رای هم با قیام و قعود است. امتناع می‌کنم.
چون عرض کردم بنده مخالفت نمی‌کنم برای اینکه یک دلائل و اسنادی در دست ندارم و برای این که یک چیزهائی در اطراف قضیه هست که ذهن مرا از موافقت دور می‌کند به موافقت هم نمی‌توانم رای بدهم به این واسطه رای نمی‌دهم و یک اعتبارنامه بدون مخالفت رد می‌شود و چنانکه من تصور نمی‌کنم شما هم تصور نفرمائید که راجع به انتخابات غرض رانی یا دسته بندی شده باشد.
حاج شیخ اسدالله ـ کسی چنین تصور نمی‌کند.
مخبر ـ اما اینکه می فرمائید در راپورت اشعار نشده که هیئت نظار جزء را تشکیل داده ند یا خیر البته می دانید که صورت مجلس خلاصه جریان انتخابات است اگر بنا بود تمام آنچه را در انتخابات رخ می‌داد می‌نوشتند یک کتاب می‌شد نه صورت مجلس بنده صورت مجلس را برای شما قرائت می‌کنم شما هر چه فهمیدید مطابق همان رای بدهید در صورت مجلس می‌نویسد.
یوم ۲۰ شهر شعبان المعظم اعضاء انجمن مجتمع و به توسط دو نفر شخص امین ۲۵۰۰ ورق تعرفه و ۲۰ جلد کتابچه قانون انتخابات و ده جلد دفتر ثبت برای لنگه و ۱۵۰۰ ورق تعرفه و ده جلد قانون انتخابات و دفتر ثبت من لاوراق اعلانات برای بستک فرستادیم و به اهالی لیگه و بستک اعلان دادیم که در عرض مدت سه ماه انتخابات خود رابه عمل آورده و صندوق آراء خودشان را به مرکز انتخابیه لار بفرستند.
از روز ۲۴ شعبان تا ۱۲ شوال ۱۳۳۷ مطابق اعلانی که قبلاً اشاعه داده بودیم در چندین جلسه نشسته مقدار ۲۱۶۹ ورقه تعرفه به انتخاب کنندگان لار و حومه آن دادیم و به موجب اعلان دیگر از روز بیستم تا بیست و پنجم شوال مطابق شرایط مقرره قانون انتخابات آراء انتخاب کنندگان هر روزه گرفته و در صندوق انتخاب گذارده مهر وموم کردیم و منتظر و رود صندوق آراء لنگه و بستک شدیم به باریخ ۲۵ شوال خطی از طرف لنگه آمد که ما تابع بندر بوشهر هستیم هر وقت از طرف حکومت بوشهر حکم شد ما اقدام به انتخاب می‌کنیم مجدداً نوشتیم که بندر لنگه مطابق قانون انتخابات جزو حوزه لار می‌باشد و تا اول محرم موعد برای آنها قرار دادیم که هر گاه تا آن وقت آراء آنها نرسید انجمن مرکزیه لار استخراج آراء می‌نماید و همین هیئت نظار می نویسیند در ظرف مدت مقرره صندوق بستک وارد شد دیگر در این صورت مجلس ننوشته است که ما به بستک کسی فرستادیم یا هیئت نظار معین کردیم یا نکردیم البته همان معنائی را که بستکی از اعزام نماینده انجمن مرکزی فهمیده است بندر لنگه هم باید بفهمد. آدم برای چه به بستک فرستاده شده؟ برای این بوده است که انتخابات آنجا را شروع کند البته آن شخص که آن جا رفته پهلوی در و دیوار بستک نمی‌رود لابد نمایند پیش حکومت فرستادیم و در مجلس حکومت ورود کرد و پنج روز هم نزد حکومت مانده اعلان بدرو دیوار چسباند آیا اینها به جز روده درازی چیز دیگری هست علاوه اهالی بندرلنگه خود را در مقدرات این مملکت شریک می‌دانستند و البته مطلع هم بودند که انتخابات در جریان است و پس از آن هم مطلع شده‌اند که یک نفر وکیل از حوزه انتخابیه آنجا منتخب شده و به طرف تهران می‌رود با این حال در این مدت ابداً اظهاری نکرده‌اند.
نایب رئیس ـ عده برای مذاکرات کافی نیست صبر کنید آقایان تشریف بیاورند.
(پس از تأمل سه چهار نفر از آقایان از خارج وارد شدند)
نایب رئیس ـ بفرمائید
مخبر ـ آقا فرمودند عدم شکایت دلیل بر محرومی حق نیست بنده هم تصدیق می‌کنم چون شکایت نکردند نباید از حقشان محروم شوند ولی البته تصدیق خواهند کرد که اهالی لنگه خودشان را جزو حوزه لار می‌دانستند پس از اینکه این هیئت نظار که هیچ موجباتی نمی‌بینم که نسبت به آنها برای مامور ظنی ایجاد کند می‌نویسند به بندر لنگه که جزو حوزه انتخابیه لار است نوشته شده انتخابات را خاتمه دهند و آنها ابداً متوجه نمی‌شوند و لار انتخاباتش تمام می‌شود در جراید هم نوشته می‌شود حتی در خراسان و اطراف آن منتشر می‌شود که آقای شیخ محمد حسین سعادت به سمت نمایندگی حوزه لار انتخاب شده‌اند و از بندر لنگه ابداً سر و صدائی بلند نمی‌شود و شکایتی نمی‌کنند و نمی‌گویند برای ما در لنگه انجمن نظار تشکیل نداده‌اند و به ما متوجه نشده‌اند. آن وقت انجمن چه کند؟ قانون هم که به هیئت نظار گفته است انتخابات را در یک مدت معینی خاتمه دهید هیئت نظار هم موافق آن قانون رفتار کرده و به انتخابات خاتمه داده در این صورت موجباتی که من سوء ظن پیدا کنم و به آن واسطه بگویم غرض رانی شده چیست؟ من می‌بینم هیئت نظار ماده به ماده قانون را در همین صورت مجلس شرح می‌دهند در افواء هم هیچ شکایتی نیست الان چهار ما هم هست که از عمر مجلس می‌گذرد و ابداً شکایتی نرسیده پس چه سبب دارد که بنده بگویم هیئت نظار لار بندر لنگه را ازحق خود محروم کرده است اگر این عقیده را اظهار کنیم باید انجمن نظار را مجازات کنیم زیرا یک جمعی از یک حقی که مقدس ترین حقوق آنها است محروم کرده است بنابراین من هیچ موجبات اشکالی در اطراف این راپورت نمی‌بینم و عدم شکایت آنها را هم دلی می‌گیریم به اینکه آنها عقیده دارند که حقاً جزو بندر بوشهرند و عقیده دارند که هیئت نظار موافق قانون عمل کرده زیرا مطابق این صورت مجلس که فرستاده‌اند رعایت تمام مواد قانون را کرده‌اند فقط چیزی که هست اسم نبرده اوراق را نزد حکومت یا فلان کسی فرستاده‌ایم و این اسم نبردن هم دلیل نمی‌شود که قانون مراعات نشده باشد باز هم البته آنچه موافق قانون صلاحخ است مجلس شورای ملی عمل خواهد فرمود.
نایب رئیس ـ آقای امین الششریعه موافقید یا مخالف؟
امین الشریعه ـ با راپورت موافقم
نایب رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه موافقید یا مخالف
مستشارالسلطنه ـ بنده نظریه داشتم ولی بیانات حضرت عالی مرا قانع کرد
نایب رئیس ـ آقای ملک الشعرا موافقید
ملک الشراء ـ بنده اساساً موافقم ولی نسبت به یک قسمت فرمایش حاج آقای حاج شیخ اسدالله عرضی دارم که بعد عرض خواهم کرد.
نایب رئیس ـ آقای آصف الممالک موافقید یا مخالف؟
آصف الممالک ـ بنده موافقم
نایب رئیس ـ آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی ـ بنده مقدمتاً لازم است عرض کنم حکومت لار راجع به آقای قوام الملک شیرازی است و سالها است در تحت امر ایالت فارس است حکومت بوشهر و بنادر هم همین طور و در موقعیکه این انتخابات به عمل می‌آید حکومت فارس با شاهزاده فرمانفرما بود در حقیقت تمام اینها اهل یک حوزه هستند و این همه پیچ و تابی که در صورت مجلس ملاحظه می فرمائید لازم نیست. بندر لنگه نیم گوید که من خودم را بی بهره از انتخابات کنم من چنین تصور می‌کنم که لنگاوی افتخار نکند که من شریک در انتخابات نیستم خیلی غیریب است.. آقایان ملتفت باشید مقصود من این صورت مجلس است در این کاغذ می‌نویسد که اهالی لنگه گفته‌اند چون ما تابع حکومت بوشهریم از آنجا امر بشود ما اقدام به انتخابا خوایم کرد نمی‌گویند استنکاف داریم اگر ریگی در کفش انجمن نظار مرکزی نبود می‌خواست مراجعه به ایالت فارس کند تا به فاصله پنج روز حم شود به حکومت لنگه که مشغول به انتخابات بشود سه ما یه سه هفته مهلت دادیم چه چیز است؟ این تفاصیل لازم نبود. آقا می‌فرمایند چون در صورت مجلس ننوشته است در بستک اوراق یا نماینده را پیش حکوم فرستادیم لنگه هم مثل آنجا خیر اینطور نیست مقدمتاً عرض می‌کنم قانون انتخابات به غلط لنگه را جزو لاز کرده فیما بین لنگه و لار فرسخها مسافت است و هیچ تناسبی فیمابین لنگه و لار وجود ندارد از آن طرف اهالی لنگه قریب هزار نفوس می‌باشد و یک موقعیت مهم سیاسی هم دارد و باید از آنجا یک نفر نماینده در مجلس باشد چرا؟ که مطمح نظر خارجی است آقا می‌خواهند بستک را که تابع لار است و یک ضابط بیشتر ندرد در ردیف لنگه قرار دهند لنگه حکومت مستقلی برای خودش دارد می‌فرمایند نرسیدن شکایت موجب سوء ظن نیست. یکی از موجبات سوء ظن بنده همین نرسیدن شکایت است. رسیدن شکایت دلیل بر صحت انتخابات است نه بر خرابی انتخابات مگر هر شکایتی انتخاب را خراب می‌کند تعجب نکنید لازم است توضیح دهم شکایتی که از یک حوزه انتخابیه رسید می‌گوید انجمن نظار تشکیل شده از اعلان تعرفه هم توزیع کرده انتخابات هم به عمل آمده ولی بر خلاف قانون یا فلان ماده قانون بوده و تا یک اندازه سوء ظن را رفع می‌کند اما اگر یک ورقه کاغذ آوردند و گفتند راجع به انتخابات همدان است خیلی خوب شکایتی هم نرسیده پس باید رای برایش گرفته شود؟ می‌فرمایند چون شکایتی نرسیده حقشان ساقط است بنده عرض می‌کنم که حق رای آنها در حدود قانون ساقط نمی‌شود مگر وقتی که انجمن نظار تشکیل شده باشد اعلان منتشر شود آن وقت اگر آنها اقام به انتخابات نکند محروم خواهند بود طریق انتشار اعلان به اهالی به توسط خیرالحاج آقای حاج عبدالرسوا نیست؟ این حرفها چه چیز است؟ قانون را بازیچه قرار داده‌اند حکومتا که وجود داشت خوب بود به حکومت می‌نوشتند نه اینکه به حاج عبدالرسول بنویسند تو به حکومت بگو در خصوص انتخاب دست غیب راجع به کلمه پس و سپس یک سوء ظنی واقع شده سه ماه است که متصل مراجعه به محل می‌کنیم سئوالی می‌کنم منهم موافقم با اشخاصی که مخالفت کردند و مراجعه به محل نمودند چه ضرر دارد ما هم مراجعه و تحقیق کنیم چرا رفع سوء ظن نشود بازیچه که نیست همین که یک ورقه کاغذ به ما دادند ما هم رای منفی و مثبت گرفتیم صحیح است؟ خیر؟ اینطور نیست بنده غرض می‌کنم اگر در حدود قانون کسی شرکت در امر انتخابات نکند البته حقش ساقط است اما کدام قانون کو. کی. کجا. چه وقت نیست و نبوده ما یا فشاری برای چه می‌کنیم آقای سعادت آلان بوشهر است تا بخواهد بیاید مدتها طول می‌کشد چرا از محل تحقیق نمی‌کنید سئوال کنید ببینید آنچه را از این ورقه می‌گوید راست است یا دروغ آقا می‌گوید نظر به این که در قانون می‌نویسد اعضاء انجمن نظار باید از معتمدین محل باشند به این دلیل انجمن نظار معتمد است بنده عرض می‌کنم مسلمان باید معتمد باشد و کسی از دستش اذیت نبیند. در این صورت نمی‌توانم بگویم فلان کس مسلمان است چرا که بده کار است بنابراین فاض می‌کنم راجع به لنگه باید از محل تحقیق شود زیرا اگر فردا لنگاوی گفت ما خبر نداشتیم بما اعلان نشده و بگلی بی اطلاع بوده‌ایم چه به آنها جواب خواهیم داد؟ بگوئیم در صورت مجلس نوشته به شما اطلاع داده‌اند؟ بنده عرض می‌کنم باید از اهالی لنگه سئوال شود که آیا به شما نوشته‌اند؟ خطی دیدید. قاصدی آمد! علانی شد یا خیر به فاصله ۵ روز این امر صورت می‌گیرد آنوقت اگر دیدید حقیقتاً همین طور است که صورت مجلس می‌گوید من هم با شما هم عقیده شده و در موقع رای دادن بنده هم قیام نموده رای می‌دهیم اما اگر دیدم اینطور نبود آنوقت بنده نادم خواهم بود این عرض بنده است.
نایب رئیس ـ عده کثیری از آقایان نمایندگان به موجب پیشنهادهای مختلفه که فرموده‌اند مذاکرات را کافی دانسته‌اند فرقی که دارد این است که دو نفر از آقایان تقاضا کرده‌اند که در موضوع انتخاب آقای سعادت رای گرفته نشود و به شعبه مراجعه شود که تحقیات تکمیل شود این دو نفر نماینده محترم که این پیشنهاد را کرده‌اند آقای سهام السلطان و آقای آشتیانی هستند و یک عده کثیری هم تقاضای احتتام مذاکرات را کرده‌اند و من هم گمان می‌کنم باید با این نظر موافقت کرد یعنی مذاکرات را کافی دانست زیرا نباید فراموش بفرمائید ه در دستور چیزهای مهمتری هم داریم حالا آیا مخبر شعبه موافقت می‌کنند اعتبارنامه به شعبه مراجعه شود
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ بنده مختصر توضیحی دارم.
نایب رئیس ـ اجازه می فرمائید پیشنهادات خوانده شود بعد هر توضیحی دارید بفرمائید
(آقای تدین پیشنهاد آقای آقا میرزا را به مضمون ذیل قرائت نمودند)
نظر به اینکه آقای شیخ محمد حسین سعادت حضور
ندارند و ورود ایشان به مرکز هم شاید به این زودیها انجام نگیرد بنده پیشنهاد می‌نمایم که اعتبار نامه معزی الیه بعد از تحقیقات تلگرافی از محل به مجلس بیاید هاشم آشتیانی.
نایب رئیس ـ پیشنها آقای سهام السلطا هم که با این پیشنهاد قریب المضمون است قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت شد)
چون از قراری که از صورت مجلس استنباط می‌شود معلوم نیست که انجمن نظار در لنگه معین شده است و بنایب الحکومه آنجا رسماً اخطار دشه یا خیر و اهالی استنکاف از دادن رای نموده‌اند یا خیر بنده پیشنهاد می‌کنم که راپورت آن را به مجلس تقدیم نمایند سهام السطان.
نایب رئیس ـ آقای آشتیانی (اجازه)
آقا میرز هاشم آشتیانی ـ البته آقایان تصدیق می‌کنند که مذاکراتی که در اطراف این انتخاب می‌شود مربوط به شخص منخب نیست فقط راجع به جریان قانون است. در مسئله انتخابات بندر لنگه هیچ معلوم نیست در آنجا حوزه جزئی تشکیل شده یا نشده یک مذاکراتی راجع به حاج عبدالرسول نامی می‌شود که ما نمی دانیم این حاجی عبدالرسول از طرف انجمن نظار معین شده یا نایب الحکومه بندر لنگه بوده بنابراین لازم است در این باب دقتی بشود و پس از آنکه معلوم شد حاجی عبدالرسول کیست و چه کاره بوده آقایانی هم که مخلفند البته رای خواهند داد.
نایب رئیس ـ آقای مخبر قبول می فرمائید به شعبه مراجعه شود یا خیر.
مخبر ـ خیر بنده قبول نمی‌کنم
نایب رئیس ـ آقای آصف الممالک در باب این پیشنهاد فرمایشی دارید.
آصف الممالک ـ بلی بنده با این پیشنهاد مخالفم زیرا هیچ اشکالی در صحت این انتخاب نمی‌بینم برای انتخاب یک نفر باید ببینیم چه چیز لازم است.
نایب رئیس ـ خواهش می‌کنم در اصل مطلب داخل نشوید و راجع به پیشنهاد بفرمائید.
آصف الممالک ـ بنده باید در اصل مطلب داخل شده و صحت این انتخاب را ثابت کنم تا آنوقت بگویم این پیشنهاد لازم نیست.
نایب رئیس ـ پس قدری مختصر بفرمائید
آصف الممالک ـ انجمن نظار بنا به تکلیفی که داشته است به نقاطی که بر حسب قانون جزء حوزه انتخابیه لار بوده است اعلان کرده و به قدر لزوم هم مهلت داده است اگر احیاناً قصوری از طرف یک حوزه انتخابیه شده باشد هیچ لطمه‌ای نسبت به انتخابات وارد نمی‌شود این مسئله چیزی نیست که فقط در لار واقع شده باشد در همین مجلس راجع به چند فقره انتخاب دیگری هم این مطلب مورد مذاکره واقع شده و بعد از آنکه معلوم شده است قصور از طرف حوزه انتخابیه بود و انجمن مرکزی بر طبق قانون حق آنها را ساقط کرده است مجلس هم آن انتخاب را صحیح دانسته و رای داده است نظری آن انتخاب سمنان و ملایر و شوستر است وظیفه یک انجمن مرکزی همین است که به شعبات جزء و حوزه‌های انتخابیه اطلاع دهد اگر آنها کوتاهی کنند ما نمی‌توانیم تقصیری بر آن وارد آوریم و اگر این طور باشد ممکن نیست هیچ انتخابی خاتمه پیدا کند برای اینکه در هر انتخابی ممکن است یک شعبه جزئش حاضر نشود در این صورت ما نمی‌توانیم حقوق یک جمعیت زیادتری را برای یک جمعیت کمتری تضییع کنیم در صورتی که وظیفه هر فردی این است که در موقعی که اعلان انتخابات را منتشر کردند در انتخابات شرکت کند اگر نکرد خودش حق خود را ساقط کرده شکایتی از این باب ندارند و قانع شده‌اند ما دیگر حق نداریم آنها را ذیحق فرض کنیم و از طرف آنها وکالت کنیم و بگوئیم انتخابات صحیح نیست بنابراین بنده با پیشنهاد مخالف هستم.
نایب رئیس ـ نظربه این که آقای سهام اسلطان هم یکی از پیشنهاد کنندگان هستند اگر موافقت بفرمائید ایشان هم توضیحشان را بدهند و بعد رای بگیریم.
سهام السلطان ـ البته تصدیق می فرمائید که انجمن نظار مرکزی با نظارت حکومت باید به شعبات جزء اطلاع بدهد یعنی باید بنایب الحکومه محل اطلاع داده و یک نفر نماینده بفرستد که نایب الحکومه محل انجمن را تشکیل دهد.
به بندر لنگه هم همین طور که در صورت مجلس نوشته شده یک نفر فرستاده شده ولی در صورت مجلس به طور صریح معلوم نکرده که به نایب الحکومه اظهاری شده باشد و فقط اظهار می‌دارد از طرف حاج عبدالرسول نوشته شده است که نایب الحکومه گفته است چون بندر لنگه جزء بوشهر است باید به نایب الحکومه بوشهر مراجعه شود و از طرف نایب الحکومه اخطار شود تا اهالی بندر لنگه مشغول انتخابات شوند البته باید مجدداً نایب الحکومه لار به نایب الحکومه بوشهر مراجعه نشده و به این واسطه این کار به تاخیر افتاد و انتخابات بندر لنگه صورت نگرفته در این صورت بنده عقیده‌ام این است که تحقیق شود اگر از طرف انجمن لار و نایب الحکومة آنجا به اهالی اخطار شده و از طرف اهالی اظهار شده باشد که به حکومت بوشهر که ما جزو آن هستیم اخطار کنید و حکومت بوشهر بما اطلاع بدهد که ما اقدام به انتخابات کنیم و به حکومت بوشهر اطلاع داده نشده باشد البته در این صورت ما نمی‌توانیم آنها را ار حق خودشان محروم کنیم این نظریه بنده بود چون در شعبه هم این نظریه را داشتم در اینجا هم عرض کردم.
نایب رئیس ـ آقای آشتیانی هم همان پیشنهاد آقای سهام السلطان را که در حقیقت با پیشنهاد خودشان یکی است قبول و امضاء فرمودند و برای هر دو یک رای گرفته می‌شود بنابراین باید رای بگیریم ابتداً رای می‌گیریم که راپورت بر گردد به شعبه تا یک تحقیقات محل شود
آقایانی که با این پیشنهاد موافقت می‌فرمایند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس ـ رد شد تصور می‌کنم مخالفی نباشد که بوکالت آقای سعادت رای بگیریم (گفته شد خیر)
آقایانی که صحت نمایندگی آقای آقا شیخ محمد حسین سعادت را تصویب می‌فرمایند قیام نمایند
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد یک راپورت دیگری رسیده است راجع به آقای دست غیب که بایسبی جزو دستور گذارده شود ولی جمعی از آقایان تقاضا کرده‌اند که این راپورت طبع و توزیع شده و در دسور جلسة آتیه گذارده شود چون امشب کارهای مهمتری هم داریم و بودجه مجلس بایستی مطرح مذاکره شود اگر مخالفی نباشد به جلسه آتیه موکول شود آقای آقا میرزا هاشم آشتیانی (اجاز ه)
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ چون این راپورت سابقاً جزو دستور گذشته شده و طبع و توزیع هم شده مخالفتهائی هم نسبت به آن ابراز شده گمان نمی‌کنم دیگر لازم به طبع و توزیع ثانوی باشد.
نایب رئیس ـ در هر صورت چون پیشنهاد شده است مجبوریم راجع به آن رای بگیریم و به علاوه راپورت ثانوی هم طبع نشده. در هر حال این پیشنهاد قرائت می‌شود و هر قسم مجلس رای داد عمل می‌شود.
(آقای تدین پیشنهاد مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند)
امضاء کنندگان ذیل تقاضا می‌نمایند
چون مخالفین آقای دست غیب بایستی به تلگرافات و توضیحاتی که از بندر عباس در موضوع اشکال مزبورة صورت مجلس ایشان رسیده است مراجعه نمایند مقرر شود راپورت مشارالیه از دستور امروز برداشته شده طبع و توزیع گردد و تا در جلسة آتیه تکلیف آن معین شود.
محمد هاشم میرزا ـ عدل السلطنه ـ حسین علی عبدالله ـ معتمدالسلطنه
تدین ـ صدر این پیشنهاد با ذیلش مخالف است زیرا اول می‌گوید مخالفین آقای دست غیب بایستی به تلگرافات و توضیحاتی که از بندر عباس در موضوع اشکال مزبوره در صورت مجلس ایشان رسیده است مراجعه نمایند و در ذیل آن می‌نویسد طبع و توزیع گردد خوب است هر کس مخالف است به شعبه رفته و به تلگرافات مراجعه نماید فایدة طبع و توزیع چه خواهد بود به علاوه آن تلگرافات بنده حاضر دارم اگر مجلس موافق باشد بخوانم
نایب رئیس – آقای نصرت الدوله (اجازه نطق)
نصرت الدوله ـ شخصاً عرضی ندارم لکن شاهزاده محمد هاشم میرزا چندین مرتبه اجازه خواسته‌اند ولی گویا آقایان منشیان کاملاً توجه نمی‌فرمایند به این چهت بنده اجازه خواستم که این مطلب را متذکر شوم.
تدین ـ موقعی که ایشان اجازه خواستند همان وقت یادداشت شده است.
نایب رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا (اجازه نطق)
محمدهاشم میرزا ـ البته خاطر آقایان مسبوق است که مخالفت با آقای دست غیب ابتدا از طرف بنده اظهار شد و هیچ مقصود و غرضی هم با ایشان نداشتم فقط در طرز و جریان انتخابات یک اشکالاتی به نظرم رسایندم و محتاج به تحقیقات محلی دانستم لذا شعبه به محل رجوع نمود و تلگرافاتی رسیده از قرار معلوم توضیحاتی داده شده است ولی آن توضیحات را بنده ندیده‌ام چون نمی‌خواهم اوقات گرانبهای مجلس را چند ساعت مثل قضیه آقا شیخ محمد حسین سعادت و غیره تلف کرده باشم این است که عرض کردم تلرافات و راپورت را طبع و توزیع نمایند تا اگر راپورت موافق مقصود من باشد مخالفت نکرده و رای بدهم و مذاکرات کمتر جریان پیدا نماید و گمان نمی‌کنم ضرری هم داشته باشد دیگر نمیدانم مخالفت آقای تدین از چه نقطه نظر است.
تدین ـ اینکه عرض کردم لازم نیست طبع و توزیع شود از نقطه نظر صرفه جوئی بود اگر می‌خواهید تلگرافات به صورت مجلس را ملاحظه بفرمائید حاضرا است و الا بنده مخالفتی ندارم.
نایب رئیس ـ در هر صورت اگر مخالفتی نباشد راپورت راجع به آقای دست غیب به جلسه بعد موکول شود.
محقق العلماء ـ اجازه می فرمائید توضیح مختصری عرض نمایم؟
نایب رئیس ـ بفرمائید
محقق العلماء ـ گمان می‌کنم لازم به طبع و توزیع نیست ممکن است خود آقای محمد هاشم میرزا به شعبه مراجعه فرمایند و تلگرافات را ملاحظه کنند
نایب رئیس ـ این راجع ب طرز جریان داخلی مجلس است و اداره تفتیشیه خودش مراعات خواهد کرد راجع به یک مطلبی هم هم مختصری و جزو دستور است مذاکره می‌کنیم و بعد از تنفس داخل در شور بودجه مجلس خواهیم شد و آن مسئله پیشنهادی است که در باب تجدید نظر در قانون انتخابات شده است آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ راجع به تجدید نظر در قانون انتخابات گمان نمی‌کنم دلیلی داشته باشد زیرا حکومت ما حکومت ملی است و ما دارای قانون اساسی هستیم هی چند فکر می‌کنم عیبی در این قانون نمی‌بینم فقط نقصی که در مسئله مداخله حکومتهای مختلف است در امر انتخابات و اگر بر قانون انتخابات یک ماده اضافه شود که هیچ حکومتی حق ندارد چه در امر انتخابات چه در تجدید انتخابات مداخله نماید رفع آن عیب خواهد شد و گمان می‌کنم قانون انخابات فعلی هیچ عیب و نقصی ندارد لکن بنده کاملاً با اضافه این ماده موافقم ولکن در اصل اینکه باید نسبت به قانون انتخابات تجدید نظر شود بنده مخالفم و خوب است آقایانی که این امر را لازم و واجب می دانند دلائل خود را ذکر فرمایند تا بنده هم قانع شوم
نایب رئیس ـ آقای نصرت الدوله (اجازه)
نصرت الدوله ـ گمان می‌کنم نظر پیشنهاد کنندگان مخالفی در مجلس نداشته باشد و خود آقای آقا سید یعقوب هم از نقطه نظر توضیح خواستن است که این فرمایش را فرمودند لذا بنده با کمال میل نظریات پیشنهاد کنندگان را به عرض می رسانم و گمان می‌کنم آقایان نمایندگان محترم با تجریباتی که در این دوره در شعب نموده‌اند نظریات بنده را تصدیق فرمایند تجدید نظر در قانون انتخابات از نقطه نظرهای مختلف است ولی اصولاً در مواقع عمل یک نواقصی در این قانون دیده شده و در تمام حوزه‌های انتخابیه یک اشکالاتی بواسطه ناقص بودن بعضی از قسمتهای قانون تولید شده و همان اشکالات در شعبه و در مجلس اسبابت مزاحمت فراهم آورده و شاید همین مذاکراتی که امروز این جا در مورد یک اعتبار نامه شد دلیل کافی بر نقص قانون انتخابات باشد حالا اگر بخواهم کلیه نظریات پیشنهاد کنندگان را به عرض برسان و داخل در جزئیات مطلب شوم ممکن است دچار تطویل شویم بنابراین ممکن است یک کمیسیونی از طرف مجلس انتخاب شود که در این قانون تجدید نظر نمایند و هر طور صلاح دیدند اصلاحاتی در آن به عمل آورند راپورت دهند توضیح دیگری که می‌خواستم تصور شده است که این تجدید نظر راجع به حق انتخاب عمومی است این مطب را بنده کاملاً تکذیب می‌نمایم پیشنهاد کنندگان هیچ وقت در این خیال نیستند که این حق عمومی و قانونی را که برای افراد این مملکت است از آنها سلب نمایند راجع به یک قسمت دیگر از فرمایشات آقای آقا سید یعقوب هم نسبت به عدم مداخله حکومت در امر انتخابات بنده چیزی نفهمیدم البته قسمت اجرائیات انتخابات و وسایل کار همیشه باید در دست قوه اجرائیه و حکومت باشد ولی البته بایستی از بعضی مداخلات غیر مشروع مامورین دولتی (که ار این انتخابات اخیر کاملاً در شعب معلوم شده جلوگیری نمود و عملیات آنان را محدود کرد و پیشنهاد کنندگان هم کاملاً با این نظریه را دارندو در گمیسیون هم طرح خواهد شد
نایب رئیس ـ آقای آصف الممالک موافقید؟
آصف الممالک ـ بلی
نایب رئیس ـ آقای آقا سید فاضل با پیشنهاد موافقید.
آقا سید فاضل ـ بلی موافقم
نایب رئیس ـ آقای مساوات موافقید
مساوات ـ بنده یک مخالفت اجمالی دارم
نایب رئیس ـ بفرمائید
مساوات ـ چون تجدید نظردر قانون انتخابات تزلزلی در قانون وارد می‌آورد این است که از آقایان پیشنهاد دهندگان توضیح می‌خواهم که آیا مقصود از تجدید نظر اصلاح قانون است یا الغاء آن و گمان می‌کنم مقصود پیشنهاد دهندگان اصلاح قانون بوده است نه الغاء و تجدید نظر البته نمی‌توان منکر شد که قانون انتخابات نواقصی دارد و بایستی اصلاح شود ولی باید دانست که اصلاح غیر از تجدید نظر است اصلاح عبارت از این است که این قانون به قوه خود باقی باشد و بعد به عنوانی الحق یا حذف بعضی از مواد آن جرح و تعدیل شود خوب است در پیشنهاد این توضیح قید شود و مخصوصاً تصرح شود که این قانون قوه قانونی خود را بایستی داشته باشد.
نایب رئیس ـ نظر به اینکه بنده هم یکی از پیشنهاد کنندگان این لایحه هستم لذا اجازه می‌خواهم که در اینجا دو کلمه عرض کنم اصلاً نظریه ما در پیشنهاد این لایحه الغاء قانون انتخابات نبوده زیرا الغاء قانون بایستی به تصویب مجلس شورای ملی برسد تا قوه قانونی از آن سلب شود نقطه نظر ما این بود که قانون انتخابات اصلاحاتی لازم دارد در صورتی که ممکن بود یکی از آقایاین نمایندگان در این قانون مطالعاتی می‌کرد و اصلاحاتی را در نظر می‌گرفت و به مجلس پیشنهاد می‌کرد ولی چون مطالعات یک نفر کای نیست این بود که تقاضا شد کمیسیون تشکیل شود (چنانه این مطلب سابقه داشته و در مجلس دوم برای تجدید نظر در قانون انتخابات یک کمیسیونی تشکیل شد) و این کمیسیون در قانون انتخابات مطالعاتی بکند و اصلاحاتی که لازم میداند در ضمن راپورت به مجلس تقدیم نماید و اگر آن اصلاحات باکثریت تصویب شد قائم مقام مواد نسخ شده خواهد شد والا این قانون فعلی به اعتبار خوش باقی می‌ماند. آقای آصف الممالک (اجازه نطق)
آصف الممالک ـ همه آقایان مخصوصاً آقایانی که در جریان یک انتخابی داخل بوده‌اند به خوبی مسبوقند که در قانون انخابات نواقصی هست و اصلاحاتی را بایستی برای آن قائل شد چون آقای آقا سید یعقوب فرمودند اگر یک چیزهائی هست به عرض مجلس برسد که ایشان هم مطلع شوند عرض می‌کنم یکی از نواقص این قانون جدولی است که منضم به آن شده است و در موقعی که این جدول نوشته شده کاملاً رعایت بعد و قرب نقاط حوزه‌های انتخابیه نشده در بعضی از حوزه‌های انتخابیه ما بین حوزه‌های مر کزی و حوزه‌های جزء آن چهل یا پنجاه فرسخ و حوزه جزو دیگری که از آن حوزه مرکزی خارج است پنج فرسخ مسافت دارد حالا این نظر از کجا پیدا شده و به چه جهت در آن موقع نتوانسته‌اند این حوزه‌ها را از روی تناسب و از نقطه نظر قرب و بعد معین کنند شاید در آن موقع بعضی از نمایندگان ولایات اطلاع کافی از اوضاع جغرافیائی و ولایت خود نداشته‌اند و یا آنکه واقعاً یک ایالت و ولایتی از خود در مجلی نماینده نداشته چنانکه در دوره دوم تفنینیه کرمان دراین محلس نماینده نداشت و یا لاگر هم بوده‌اند اطلاعات کامل از وضعیت جغراقیائی کرمان نداشته‌اند و به همین ملاحظه در حوزه بندی کاملاً رعایت تناسب قرب و بعد نشده و تصور می‌کنم در سایر ولایات هم این مئله هست و کلیه این مسئله تولید اشکال تزرگی برای سرعبت و پیشرفت جریان انتخابات نموده است و باعث زحمت شده مثلاً در موقعیکه مدت قانونی انتخاب یک حوزه را معین می‌کنند بواسطه همین بعد مساقت چون نمی‌توانند نتیجه انتخابات خود رابه به موقع برسانند انجمن نظارت مرکزی حق انتخاب آن حوزه را ساقط می‌نماید و اسباب شکایت می‌شود در صورتی که اگر مساقت نزدیک بود البته زودتر انتخاباتشان را خاتمه می‌دادند و این شکایات و فریادها وافع نمی‌شد نقص دیگر این قانون این است با مبهماتی که در این قانون موجود است در نقاطی که خیلی دور دست است فالباً انجمنهای نظار دچار مشکلاتی می‌شوند و می‌خواهند از انجمن مرکزی توضیحات بخواهند تا آدم بفرستد و مشکلات خودشان را اظهار نمایند و از انجمن مرکزی تعلیمات به آنها برسد مدت انتخاب می‌گذرد و حق آنها ساقط می‌شود همچنین اشکالات دیگر هم راجع به بعضی تکلیفاتی است که در این قانون مصرح نیست مثلاً یک نفر نمایند معین شده و مجلس هم مفتوح شده است اگر نمایند میل نداشته باشد در مرکز حاضر شود هیچ تکلیفی برای او معین نیست در حالی که ممکن است درتمام دوره تقنینیه نماینده فلان محل در مجلس حاضر نشود و البته باید یک تکلیفی برای نمایندگان معلم باشد دیگر اینکه حدود اختیارات انجمن نظار و حکومتهای محلی در این قانون مصرح نیست در انتخابات طهران ما اعتراض می‌کنیم که چرا انجمن مرکزی در امور انتخابات کن مداخله کرد و البته این اعتراض به جا است اما قانون برای انجمن نظار مرکزی بعد از آنکه یک سوء جریانی در انتخابات ملاحظه نموده تکلیف چیست راپورتهایش خوانده شد و مشکلات آن را همه ماها ملاحظه کردیم به علاوه راجع به حوزه‌های انتخابیه کاملاً مطرح نیست که انجمن نظار مرکزی چه تکلیفی خواهد داشت مثلاً اگر بخواهید به یک محلی ماموری بفرستند و برای آنجا حوزه انتخابیه تشکیل بدهند بقدر ی گوچک و ناقابل است که باید مخارجی را متحمل شوند و یک اشخاص را بفرستند آنوقت بعد از مدتها معطلی ۱۰۰۰ نفر یا ۱۵۰۰۰ نفر را در انتخابات شرکت دهند و اگر احیاناً آنها را در انتخابات شرکت ندهند ممکن است اشکالاتی تولید شود و اسباب شکایت انجمنهای نظار مرکزی در هر موقع دچار مشکلاتی می‌شدند و محتاج بودند رجوع به مرکز و وزارت داخله بنمایند وزارت داخله هم به آنها تعلیماتی می‌داد و بطوری این تعلیمات و دستورات زیاد شده بود که از تمام آنها یک جزو تشکیل داده بودند و در بدو انتخابات به ولایات می فرستاندن که مشکلات خود را از روی آن جزوه حل نموده و انتخاباتشان را خاتمه دهند بنابراین تجدید نظر به این معانی خواهد بود و همانطور که آقای سردارمعظم توضیح دادند تجدید نظر شامل این نخواهد بود که این قانون فعلاً از نفوذ و قوه خودش بکاهد تا قانون جدیدی قائم مقام آن نکردد خیر این قانون به اعتبار خود باقی منتهی کمیسیونی که انتخابت خواهد شده رسیدگی قه قانون است انتخابات نموده و نواقصی که به نظرش می‌رسد موادی بر اصلاحات به نظر مجلس می رساند و در صورت تصویب اجراء خواهد شد.
نایب رئیس ـ آقایان مذاکرات را کافی نمی دانند؟
مساوات ـ بنده اجازه می‌خواهم
نایب رئیس ـ بفرمائید
مساوات ـ بنده مخالفت ندارم و بعد از آنکه آقایان پیشنهاد کنندگان توضیحاتی دادند معلوم شد که آنها هم با من همعقیده هستند لذا استدعا می‌کنم در پیشنهاد این مطلب تصریح شود برای اینکه من بعد اشکالی روی ندهد.
نایب رئیس ـ اگر پیشنهادی دارید بنویسید و بفرستید تا نسبت به آن رای گرفته شود.
نصرت الدوله ـ اگر اجازه داده شود برا اقناع آقای مساوات می‌خواستم توضیحی بدهم
نایب رئیس ـ بفرمائید.
نصرت الدوله ـ در قسمت آخر این پیشنهاد قیدی شده است که هیچ تردیدی باقی نمی‌گذارد چون می‌نویسد که کمیسیونی مرکب از ۹ نفر برای تجدید نظر در قانون انتخابات از طف مجلس شورای ملی انتخاب شده و راپورت اصلاحات لازمه در قانون انتخابات را پس از مطالعه به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید بنده گمان می‌کنم این عبارت کاملاً کافی است و هیچ ابهامی در خارج باقی نخواهد بود علاوه برا آن از نقطه نظر اصول هم هر قانونی باید به موجب یک قانون دیگری لغو شود.
نایب رئیس ـ پیشنهاد آقای مساوات قرائت می‌شود.
(آقای تدین پیشنهاد مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند)
این عبارت در آخر پیشنهاد نوشته شود و این قانون انتخابات بقوه قانونیه قاقی است تا وقتیکه مجلس به اصلاحات آن را بدهد.
نایب رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ مسئله تفسیر یا تجدید نظر در قانون سابقه‌های مفصلی در این مجلس دارد من جمله راجع به قانون انتخابات ۱۵ ماه کمیسیون طول کشید و زحمت کشیدند تا این نظامنامه و قانون انتخابات فعلی را نوشتند و دیگر از قانونهائی که لغو شد یا تغییر کرد قانون نمک و قانون ۲۳ جوزا بود بنابراین به هیچ وجه محتاج به اضافه کردن این عبارت نیست مسلم است همانطور که شاهزاده نصرت الدوله فرمودند تا یک ماده قانونی تصویب نشود قانون مصوبه دیگر هرگز لغو نخواهد شد چنانچه ملاحظه فرمودید در موقوف الاجراء بودن قانون تشکیلات مالیه بیست روز مذاکره کردیم یقین است در ابقاء قانون انتخابات هیچ تردیدی نیست لذا به عقیده بنده هیچ محتاج به اضافه کردن عبارت این پیشنهاد نیست
نایب رئیس ـ بنده که یک نفر از پیشنهاد کنندگان هستم اگر عیبی در قبول این پیشنهاد تصور نمی‌کردم ممکن بود این پیشنهاد را بپذیرم لکن گمان می‌کنم اگر این عبارت ضمیمه این ماده بشود مجبور باشیم بعدها در تمام قوانین این عبارت را ضمیمه کنیم این عیب به نظر بنه رسیده مقصود آقای مساوات هم این بود که سوء تفاهمی یشود و تصور می‌کنم این کذاکراتی که در مجلس شد برای رفع آن سوء تفاهم کافی است و مخصوصاً استحکام قانون انتخابات را تثبیت می‌نماید با تمام این احوال اضافه آن منوط به رای مجلس است.
مساوات ـ بلی مذاکرات مجلس سندیت دارد ولی می‌بینیم گاهی فراموش می‌شود بلی در هر ماده هر وقت توضیحی بدهند چون در صورت مشروع مجلس هست سندیت دارد ولی گاهی اغفال می‌شود و این مسئله لغت تجدید نظر غیر از سایر چیزها است و این پیشنهاد تجدید نظر در قانون را در واقع متزلزل می‌کند و به عقیده من در صورتی که با آن موافق باشند گمان نمی‌کنم الحاق این عبارت چندان ضرری داشته باشد.
نایب رئیس ـ در هر صورت آقای مساروات پیشنهادی کرده‌اند قرائت می‌شود و رای می‌گیریم.
(آقای تدین پیشنهاد ا مجدداً قرائت نمودند)
نایب رئیس ـ بنابراین رای می‌گیریم در قابل توجه بودن این ضمیمه و اگر قابل توجه شد اضافه می‌شود. آقای ارباب کیخسرو اجازه
ارباب کیخسرو ـ بنده گمان می‌کنم قبلاً این مسئله را باید معلوم کرد زیرا اگر در این پیشنهاد رای گرفته و رد شود مثل این است که ما معتقد به این پیشنهاد نبوده‌ایم عقیده بنده این است که این پیشنهاد بماند برای بعد از تنفس که آقایان نمایندگان در آن دقت کرده بعد رای دهند.
نصرت الدوله ـ بنده هیچ محتاج نمی دانم بتماند برای بعد از تنفس و این مطلب را که آقای ارباب کیخسرو فرمودند تصور می‌کنم ایرادی وارد نباشد آقای مساوات مصرند که این توضیح بشود و پیشنهاد کنندگان هم این توضیح را زائد می دانند و عقیده شان این است که این توضیح ممکن است در آتیه و در موارد دیگر مصر باشد زیرا این توضیح و این قبیل تفسیرها برای موقعی است که اصول مسلمی در بین نباشد ولی امروز یک اصل مسلم و محرز در بین هست و آن این ا ست که یک قانونی که از مجلس گذشته بدون اینکه قانون دیگری از مجلس بگذرد نقض نمی‌شود ما چطور می‌توانیم بواسطه افزودن یک چنین عبارتی این اصل را مسلم را از قوت خود بیندازیم به این ملاحظه بنده تصور می‌کنم که اگر این نظر آقای مساوات را مجلس تصدیق نکند ابداً ضرر و خللی به اساس مسئله وارد نمی‌آورد که آقای ارباب کیخسرو تصور فرمودند شاید خللی وارد می‌آورد منتهی چون آقای مساوات در پیشنهاد خود اصرار دارند و در عقیده خودشان باقی هستند مجلس هم پیشنهد ایشان رای می‌دهد بعد در اصل پیشنهاد رای گرفته خواهد شد.
ارباب کیخسرو ـ بنده مخالف پیشنهاد اولیه نبودم مقصود بنده این بود که اگر رای گرفته شود و رد شود تعبیر نشود که با اصل مقصود کسی مخالفت داشته است.
نایب رئیس ـ در هر صورت نظر به اینکه بعد از تنفس به کار دیگری داریم باید این مسئله را تمام نیم آقایانیکه پیشنهاد آقای مساوات را تصوی می‌نمایند قیام نمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
نایب رئیس ـ رد شد بنابراین رای می‌گیریم در اصل پیشنهاد تعیین کمیسیون برای تجدید نظر در قانون انتخابات آقایانی که این پیشنهاد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد انتخاب کمیسیون و اعضایش برای جلسه بعد می‌نماید فعلاً یک ربع تنفس است و پس از آن داخل در شور بودجه مجلس خواهیم شد.
(در این موقع آقایان نمایندگان برای تنفس از مجلس خارج و پس از یک ربع مجلس مجدداً تشکیل گردید)
نایب رئیس ـ شروع می‌کنیم به شور در بوجه مجلس راپورت اداره مباشرت و بعد راپورت کمیسیون محاسبات خوانده می‌شود و بعد رای می کیریم.
(آقای تدین راپورت اداره مباشرت و کمیسیون محسبات را به مضمون ذیل قرائت نمودند)
کمیسیون محاسبات در تاریخ چهار شنبه پانزدهم ربیع الاول ۱۳۴۰ مطابق ۲۴ عقرب تخاقوی ئیل ۱۳۰۰ بر پاست آقای شیخ الاسلام ملایری منعقد و بودجه سه ماه سنه تخاقوی ئیل ۱۳۰۰ مجلس شورای ملی را که از اول سرطان الی آخر حوت همان سنه است و در چند جلسه با حضور آقای ارباب کیخسرو و مطرح مذاکره بوده موافق مواد ذیل که عین پیشنهادی اداره محترم مباشرت است به اتفاق تصویب و به مجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید.
رئیس کمیسیون شیخ الاسلام ملایری مخبر کمیسیون ابراهیم قمی (مقام منیع مجلس مقدست شورای ملی شیدالله ارکانه)
اینک خوشبختانه اداره مباشرت موفق می‌شود پس از ۶ سال و اندی مجدداً بودجه مجلس مقدس را به خود مجلس پیشنهاد و استدعا نماید برای آنکه بیش از این امور محاسباتی اداره مباشرت در حال اجمال نباشد و به علاوه باید هر چه زودتر این بودجه تصویب و ضمیمه بودجه کل مملکتی شود سریعاً تکلیف آن معین فرمایند تصریحاً عرض می‌شود که در بودجه تقدیمی نسبت به سابق اضافاتی منظور گردیده که ناگزیر از عرض مختصر توضیح می‌باشد:
۱- میزان مقرری آقایان نمایندگان محترم را که در حدود نود نفر منظور داشته بدیهی است هر عده حاضر و اعتبار نامه شان تصویب شود در همان حدود از خزانه دولت اخذ و تأدیه خواهد شد چنانکه در سایر موارد مخارج و مصارف هم همین رعایت می‌شود و پیشنهاد این عده محض احتیاط است که در موقع شرورت موجب معطلی نگردد.
۲- با آنکه میزان مقرری آقایان نمایندگان از بدو مشروطیت شانزده سال قبل یک صد تومان پیشنهاد شده بود و از آن تاریخ تا کنون چنانکه برای هر فردی از افراد این مملکت بدون ضرورت بیان هیچ دلیلی مسوس و روشن است که اوضاع زندگانی این مملکت یک بر چند ترقی نموده که حتی اگر حالیه مقرری مصوبه شانزده سال قبل سه مقابل و بیشتر هم پیشنهاد می‌شد تز ترقی اوضاع زندگانی برتری می‌داشت معهذا چون یگانه نقطه نظر قبول نمایندگان برای فداکاری و خدمت به ملت و مملکت است و از همان اوقات که این مقرری صدیق شده است نه به عنوان تمام مخرج یک نفر نماینده و بلکه به عنوان کمک افتخاری بوده است از این جهت فعلاً هم اداره مباشرت از آن نظر تجاوز ننموده و به عنوان مقرری همان یک صد تومان را پیشنهاد نمود ولی از نقطه نظر طول مدت انتظار افتتاح مجلس شورای دوره چهارم و حضور اغلب نمایندگان محترم از ایالات و ولایات و مدتها معطلی در مرکز و تحمل خسارات دو جانبه که بایستی تا اندازة مختصری آن خسارات دو جانبه که بایستی تا اندازة مختصری آن خسارات کثیره را جبران نمود از این جهت اداره مباشرت با موافقت هیئت محترم رئیسه مبلغ یک صد توما نیز عجالتاً به عنوان مدد معاش تا آخر هذه السنه مزیر بر آن مقرری پیشنهاد نمود تا پس از تعیین بودجه کل جمع و خرج و میزان بندیها برای آتیه نسبت به بودجه مجلس شورای ملی نیز ترتیبی ثابت اتخاذ شود
۳- نسبت به اجزاء مستخدمین اداری مجلس شورای ملی که جزئی اضافاتی منظور شده با عطف نظر به ادارات دولتی که با بصیرت کامله آقایان نمایندگان محترم حاجب به توضیح نیست و با تحمل صدمات و خسارات گذشته اداره مباشرت به جرئت تصدیق می‌نماید که هنوز این اندک اضافت نه فقط جبران آن خدمات و خسارت را نمی‌نماید بلکه به اوضاع معیشت معلومه حاضره هر یک در مقام خود باید به قناعت روزگار گذرانند و اگر بیش از این منظور یشده فقط و فقط از نقطه نظر ضیق مالیه مملکت بوده است.
۴- در قسمت مطبعه مجلس که خرج آن مزید بر بودجه گردیده بدیهی است در مقابل این خرج نه فقط امید است و عوائد از آنمل جبراین خرج را بنماید بلکه امیدواری است با عطف توجه ادارات دولتی به صلاح و صرفه خزانه دولت و ارجاع مطبوعاتشان در حدی که از عهد مطبعه مجلس ساخته است از فاضل عوائد نیز تهیه مطبوع تری دیده و چنانکه باید و شاید موجبات صلاح و صرفه ملت و دولت که در حال وحدت است فراهم گردد.
در خاتمه هر چند ساختمان عمارتی مخصوص کتاب خانه تبدیل عمارات مخروبه غربی به عمارات صحیح افزودن بر جایگان تماشاچیان جلسات مجلس و توسعه مطبعه نیز از ضروریات مجلس است ولی عجالتاً محض ضیق مالیه هر یک از این قسمتها را موکول به آتیه و زمان امکان می‌نماید و بدیهی است در صورت اقتضاء پیشنهاد هر یک را به موقع خود تقدیم مجلس شورای ملی خواهد نمود.
از طرف اداره مباشرت مجلس شورای ملی کیخسرو شاهرخ
نایب رئیس ـ قبل از اینکه داخل شور شویم لازم است غلطی را که در طبع واقع شده است اصلاح کنیم.
ضمیمه (۱) شامل هفت ماده است که تماماً به عنوان ماده طبع شده در صورتیکه چهار ماده اول ماده نیستند و چهار فقط از ماده اول هستند به این ترتیب که ماده اول و دوم و سوم و چهارم که ماده حساب شده است چهار فقره از ماده ۱ خواهد بود ماه پنجم دو خواهد شد ماده ششم ماده ۳ می‌شود ماده هفتم ماده چهارم می‌شود این اصلاح را بفرمائید زیرا این چهار فقره اولی را که عرض کردم موقع رای باید در ضمن ماده اول رای بدهید.
حالا شور در کلیات است اگر فرمایشی ندارید داخل در مواد شویم.
آقا سید فضل الله- یک بار دیگر توضیح را بیان فرمایید.
نایب رئیس ـ طورف چب صفحه سوم که ماده ۱ و ۲ و ۳ و ۴ نوشته شده این چهارتا ماده نیستند فقرات چهارگانه ماده اول هستند و ماده پنج ماده دو می‌شود و ماده هفت ماده چهار می‌شود رای می‌گیریم که داخل در شور مواد بودجه مجلس بشویم آقایانی که تصویب می‌فرمایند داخل در شو مواد قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد. مذاکره در ماده اول است
(ماده اول به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده اول برا مخارج نه ماهه سنة تخاقوی ئیل ۱۳۰۰ مجلس شورای مبلغ یکصد و هشتاد و سه هزارو دویست و پنج تومان موافق مواد (۱) الی (۴) ضمیمه یک اعتبار به اداره مباشرت مجلس شورای ملی داده می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ از آقای مخبر توضیح می‌خواهم که بودجه دوره دوم و سیم مجلس را هم ملاحظه فرموده‌اند یا خیر؟ بر عده مستخدمین چیزی اضافه شده است یا خیر؟ مطابق همان مستخدمین است که سابق داشته و به همان عده باقی است و دیگر آنکه اضافه داده شده تناسب را نسبت به اعضاء ملاحظه فرموده‌اند یا بدون تناسب اضافهه داده‌اند مستدعی هستم اگر ممکن است توضیح فرمایند
آقای میرزا ابراهیم مخبر کمیسیون محاسبات چون کارهای مطبعه که اضافه شده رجوع به اداره مباشرت شده است به این جهت یک تفر محاسب اضافه کرده‌اند و در اداره تقنینیه هم سه چهار نفر لازم بوده اضافه شده.
ارباب کیخسرو ـ در اداره تقنینیه و مباشرت نسبت به سابق چند نفر زیاد شده است در اداره مباشرت یک نفر کسر شده و ۴ نفر زیاد در واقع سه نفر زیادی بر حسب ضرورت بوده چیز دیگر که مزید شده است همان قسم که در صورت جزء ملاحظه فرموده‌اند اجزئی است که برای مطبعه زیاد شده چون مطبعه یکی از تأسیسات جدید مجلس است و عده آنها به بودجه سابق مزید شده و اما اینکه سؤال فرمودند که بودجة سابق مجلس ملاحظه شده یا خیر؟ بلی کمیسیون صورت بودجه سابق را هم خواستند و مراجعه نمودند.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ آقای مخبر در جواب آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند چون مطبعه زیاد شده است بر بودجه اضافه شده در صورتیکه در ماده دوم بودجه مطبعه را معین کرده‌اند. بنده اصل سؤال آقای حاج شیخ اسدالله را این طور فهمیدم که نظرشان به ماده اول بود که این مبلغی را که مجلس باید اعتبار به اداره مباشرت بدهد عده اجزاء و حقوق آنها را با آن صورتی که در دوره دوم و سوم بوده است ملاحظه کرده‌اند یا خیر؟ ااین مسئله غیر از عمل مطبعه است و آن یک مسئله خارجی است که در ماده دویم بودجه آن را جداگانه شرح داده‌اند
مخبر کمیسیون ـ چون کارهای مطبعه رجوع به اداره مباشرت شده البته اداره مباشرت هم مجبود می‌شود به اینکه یک عده اعضائی زیاد کند.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله فرمایشی دارید؟
حاج شیخ اسدالله ـ بلی البته بودجه مطبعه لازم است افزوده شود ولی فرمودند به اداره تقنینیه چند نفر اضافه شده در صورتی که اداره تقنینیه هیچ مربوط به مطبعه نیست و دیگر آنکه یک فقره سؤال بنده را جواب ندادند و آن اضافه حقوقی است که درباره اجزاء منظور شده. سؤال کردم آیا تناسبی در اضافه حقوق ملحوظ شده یا اینکه یک نفر را سه تومان اضافه کرده‌اند و یک نفر را ۳۰ تومان این مسئله را خواستم بدانم.
ارباب کیخسرو ـ تناسب را هیئت رئیسه سنجیده و هر کس را به تناسب شغل و کارش حقوق اضافه کرده‌اند و کمیسون محاسبات هم کمال دقت و رسیدگی را کرده‌اند.
نایب رئیس ـ اگر اجازه می فرمائید داخل می‌شویم در رای به مواد در مواد به قیام و قعود و بعد در کلیه بودجه با ورقه رای می‌گیریم آقایانی که ماده اول را به ترتیبی که خوانده شد تصدیق می فرمائید.
فهیم الملک ـ باید مواد هم با ورقه رای گرفته شود. نظام نامه داخلی را ملاحظه بفرمائید می‌نویسد هر خرجی که در مجلس تصویب می‌شود باید با ورقه رای گرفته شود.
نایب رئیس ـ تمام این بودجه یک لایحه است البته ممکن است هر ماده با ورقه رای گرفت ولی در موادش ممکن است با قیام و قعود رای گرفته شود و بعد در کلیه لایحه با ورقه. ولی با وجود این اگر مجلس شورای تصور بکند درمواد هم باید با ورقه رای گرفته شود البته همان طور خواهیم کرد.
(جمعی گفتند لازم نیست با قیام و قعود رای گرفته شود بهتر است)
نایب رئیس ـ اگر مخالفی نیست رای گرفته شود.
حاج شیخ اسدالله ـ یک قسمت از عرایض بنده را که مطابق فرمایش خودشان عده‌ای به اداره تقنینیه اضافه شده است جواب نفرمودند که سبب آن اضافه چه بود.
نایب رئیس ـ اجازه بدهید بنده از طرف هیئت رئیسه چند کلمه عرض کنم البته تصدیق می فرمائید که افزوده شده این عده خالی از مطالعه نبوده است در هر دوره از ادوار اصول حکومت اقتضا می‌کند کارها را بسط دهد و قهراً وقتی کار بسط پیدا می‌کند لازم می‌شود اجزا زیاتر شوند. بنابراین دو سه نفری که اضافه شده‌اند بواسطه بسط کار بوده است و نهایت دقت در هیئت رئیسه شده و مخصوصاً در تحت نظر آقای مؤتمن الملاک که البته نسبت به نظر ایشان هیچ تردیدی نیست این بودجه نوشته شده.
پس رای می‌گیریم به ماده اول …
نصرت الدوله ـ ممکن است تعیین بفرمائید ماده اول از کجا است تا کجا برای اینکه هنوز بر بعضی معلوم نیست.
نایب رئیس ـ ماده اول از فقره اول است تا فقره چهارم.
مخبر ـ فقره اول مقرری نمایندگان اس فقره دوم حقوق اجزاء تقنینیه است فقره سوم حقوق اجزاء مباشرت فقره چهارم مصارف ماهیانه و سالیانه اداره مباشرت است.
نایب رئیس ـ آقای مساوات فرمایشی دارید؟
مساوات ـ اجازه می فرمائید ماده اول خوانده شود و بعد رای گرفته شود.
(مجدداً قرائت شد)
نایب رئیس ـ آقای مساوات (اجازه)
مساوات ـ باید به آن چهار فقره رای گرفت و بعد در این ماده چون در واقع این ماده خلاصه آن چها فقره است که باید به آن رای داده شود.
نایب رئیس ـ خیر ماده دو و سه و چهارم هست و بالاخره نظر به اینکه در ضمن رای دیگر نمی‌شود حرف زد اجازه می‌دهید را گرفته شود آقایانی که ماده اول را به ترتیب که خوانده شد تصویب می‌نمایند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
نایب رییس- تصویب شد ماده دو قرائت می‌شود.
(مضمون ذیل قرائت شد)
ماده دوم ـ برای مصارف فوق العاده مجلس شورای ملی مبلغ نه هزار و پانصد و هیجده تومان موافق ماده (۲) ضمیمه (۱) اعتبار به اداره مباشرت داده می‌شود.
نایب رئیس ـ در این ماده مخالفی نیست؟
آقا سید یعقوب ـ خوب است آقای مخبر توضیح بدهند که مقصود از مخارج فوق العاده در این ماده چیست؟
مخبر ـ مخارج فوق العاده از قبیل چاغانیها بنائیها و تعمیراتی که پیدا می‌شود از این قبیل است.
ارباب کیخسرو ـ خیلی ممنون هستم از آقای آقا سید یعقوب که این سؤال را فرمودند که بنده این جواب را برای استحضار عموم بدهم. ممکن بود اینجا تصور بفرمایند که اداره مباشرت این مواد را به همین قسمی که اینجا نوشته شده است پیشنهاد کرده در صورتیکه این مواد یک یک قلم به قلم صورت جزء آن طبع و به آقایان تقدیم شده که مطالعه کنند و البته اگر مراجعه می‌کردند صورت جزء را می دیدند و محتاج به این سؤال نبودند.
نایب رئیس ـ مخالفی نیست رای می‌گیریم به ماده دوم آقایانی که ماده دوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شده ماده سوم
(ماده سوم را آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند)
ماده سوم ـ برای حقوق و مخارج و لوازم مطبعه مجلس شورای ملی مبلغ پانزده هزار و دویست و هفتاد و دو تومان موفق ماده (۳) ضمیمه (۱) اعتبار به اداره مباشرت داده می‌شود.
نایب رئیس ـ در ماده (۳) مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
نایب رئیس ـ رای می‌گیریم به ماده سوم آقایانی که ماده سوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد ـ ماده چهارم قرائت می‌شود. (به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده چهارم ـ عایدات باغ بهارستان مبلغ ۸۰۰ تومان و عایدات مطبعه به مبلغ ۶۲۰۰ تومان که جمعاً ۷۰۰۰ تومان می‌شود تصویب می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل ـ بنده گمان می‌کنم این عبارت تصویب می‌شود در این موقع چندان معنی نداشته باشد به جهت این که عایدات ظاهراً پیش بینی می‌شود و الا عایدات سالیانه بهارستان هشتصد تومان یا عایدات مطبعه شش هزار تومان این چیزی نیست که گفته شود به جای عبارت تصویب می‌شود بهتر این است بنویسند پیش بینی می‌شود.
ارباب کیخسرو ـ البته آقای آقا سید فاضل تصدیق خواهند فرمود که در یک بودجه پیش بینی جمع و خرج هیچ فرق ندارد وقتی که ما معتقد شویم خرجی داریم همان اعتقاد را نسبته به جمع هم باید داشته باشیم و جزء صورت بودجه همیشه خرج در حد اکثر پیش بینی می‌شود و جمع در حداقل به این معنی که در مقابل این خرج اداره مباشرت یک همچو عوایدی هم دارد و الا سی هزار تومان مخارج که فرضاً پیش بینی می‌شود در واقع خرج محرز و مسلمی نیست ممکن است بیشتر یا کمتر از آن میزانی که پیش بینی شده است خرج بشود همان قسم ممکن است عوائد هم پیش از آنکه پیش بینی شده است بشود پس ازن مسئله منافی نیست همان قسم که کلمه تصویب را برای خرج قائل می‌شوند برای جمع هم می‌شود قائل شد منتهی در آخر سال صورت تفریق محاسبه آن جمع و خرج به مجلس می‌آید و در آن مراجعه می‌فرمایند و کم و زیاد آن معلوم خواهد شد.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ مخارج مطبعه را ۱۵ هزار تومان و کسری تصویب می‌کنند و عایدات مطبعه را ۶ هزار تومان من نمی‌فهمم این عایدات در مقابل این مخارج چه تجارتی است که مجلس با دولت می‌کند در هر صورت تصور می‌کنم این پیش بینی عایدات محتاج به رای نیست هر چه عایدات درد در آخر سال داره مباشرت صورت می‌دهد بنده گمان می‌کنم این پی بینی عایدات چندان لزومی نداشته باشد مگر آنکه بطور کنترات بخواهند به دیگری واگذار کنند آنوقت محتاج به رای خواهد بود.
ارباب کیخسرو ـ در موضوع خرج که سؤال فرمودید استدعا دارم مراجعه به صورت جزء بفرمائید. خرج مطبعه در قسم است یکی مخارج نقل مطبعه است از جای دیگر به اینجا و تهیه‌های اساسی که از برای آن شده قسمت دیگر خرج اداری ات در مقابل خر ج اداری یک عایداتی از روی ماخذ عایداتی که تا به حال داشته پیش بینی شده و مخارج اداری در مقابل عایدات خرج زائدی نیست.
نایب رئیس ـ آقای فهیم الملک (اجازه)
فهیم الملک ـ بنده بودن این ماده را در بودجه مجلس صلاح نمی دانم زیرا تمام وزارتخانه‌ها و ادارات هم فقط مخارج خود را می‌نویسند و وزارت مالیه باید بودجه کل عایدات مملکت را تهیه کند چون بعضی از وزارتخانه‌ها از قبیل پست و تلگراف و غیره هستن که عایداتی دارند ولی هیچ یک از آنها در بودجه خودشان عایدات را نمی‌نویسند.
عایدات وزارت مالیه تعیین می‌کند برفرض هم یک منافع جزئی به مجلس تعلق بگیرد جزو بودجه مجلس نیست باید صورتی که عایدات دارد به وزارت مالیه بدهد و وزارت مالیه جزء عایدات کل بنویسد البته ما می دانیم آقای ارباب کیخرو فرضاً از باغ مجلس سالی هشتصد تومان عایدی دارند ولی تر تیب قانون این است که بودجه مجلس منحصر باشد به بودجه مخارج و اگر عایداتی است باید صورت آن به وزارت مالیه داده شود.
ارباب کیخسرو ـ بنده از طرف اداره مباشرت خیلی اصرار ندارم البته اگر مجلس مقتضی بداند که جزو عایدات کل مملکت بشود. ولی در موقع رای معلوم خواهد شد که این که در بودج نوشته شده است از نقطه نظر سابقه بوده است که در دوره‌های سابق هم همینطور عایدات پیش بینی و در مجلس تصویب می‌شد حالا موکول به نظر مجلس است.
نایب رئیس ـ مذاکرات کافی است.
(بعضی گفتند کافی است)
نایب رئیس ـ رای می‌گیریم به ماده چهارم آقایانی که ماده چهارم را تصویب می‌نمایند قیام فرمایند
(چند نفری قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب نشد بنابراین ماده چهارم حذف می‌شود فعلاً شور در کلیات بودجه مجلس است که دارای ۳ ماده می‌شود در کلیات مخالفی هست یا خیر؟
(اظهاری نشد)
نایب رئیس ـ باید با ورقه رای بگیریم آقایانیکه بودجه مجلس را تصویب می‌فرمایند ورقه سفید و آقایانیکه تصویب نمی‌نمایند ورقه کبود خواهند داد.
(آقای سهام السلطان استخراج آراء نموده و به ترتیب ذیل نتیجه به اکثریت ۴۸ رای تصویب شد.
اسامی قبول کنندگان
آقایان: آصف الممالک ـ ملک الشعراء ـ امیر ناصر ـ سهام السلطان ـ ارباب کیخسرو ـ آقا شیخ محمد جواد ـ مؤتمن السلطنه ـ شاهزاده محمدهاشم میرزا ـ دکتر لقمان ـ مستشارالسلطنه ـ سلطان العلماء ـ امین الشریعه ـ حاج شیخ اسدالله ـ حاج میرزا اسدالله خان کردستانی ـ آقای بیان الملک ـ عمادالسلطنه خراسانی ـ منتصرالملک ـ سردار خراسانی آقا میرزا ابراهیم قمی ـ آقا سید فاضل کاشانی ـ میرزا ابراهیم خان ملک آرائی ـ سردار مفخم ـ فهیم الملک ـ محقق العلماء ـ احتشام الدوله ـ رکن الملک ـ آقا میرزا سید حسن کاشانی ـ سردارمعظم کردستانی ـ آقا سید محمد تدین ـ عدل السلطنه ـ نصیر دیان ـ مقبل السلطنه ـ میرزا علی کازرانی ـ حاج میرزا مرتضی ـبیان الدوله ـ صدرالاسلام ـ وقار حکمت ـ شیخ السلام ملایری ـ اقبال السلطانه ـ آقاشیخ ابراهیم زنجانی ـ آقا میرزا طاهر تنکابنی ـ فتح الدوله ـ معتمدالسلطنه ـ نجات ـ صدرائی.
اسامی رد کنندگان
آقایان شیخ الاسلام ملایری ـ مساوات ـ آقای مشیرالدوله ـ به عنوان امتناع رای داده‌اند و جزئ سه ورقه آبی شماره شده.
نایب رئیس ـ نظر به اینکه فردا عید ولادت حضر ختمی مرتبت است اگر مجلس تصویب کند باید هیئتی به حضور اعلیحضرت همایونی برای عرض تبریک شرفیاب شوند. سابقاً بر حسب معمول ۶ نفر به حکم قرعه معین می‌شدند و به ناتفاق ۳ نفر اعضای هیئت رئیسه شرفیاب می‌شدند اگر مخالفی نیست به همین ترتیب رفتار شود که فردا شرفیاب شوند.
(مخالفتی نشد و آقای سهام السلطان استقراع نموده آقایان مفصله ذیل به حکم قرعه معین شدند)
آقای آصف الممالک ـ آقای صدرائی
صدرائی ـ بنده معذرت می‌خواهم فردا را کار دارم.
آقایان حاج مقبل السلطنه ـ شیخ العراقین زاده ـ حاج میرزا مرتضی ـ عمیدالممالک ـ حکیم الملک.
نایب رئیس ـ آقایانی که معین شدند پس از ختم جلسه تشریف نبرند تا موقع شرفیابی معین شود چون دیگر چیزی در دستور نداریم جلسه را ختم می‌کنیم.
مستشارالسلطنه ـ بنده می‌خواستم یک چیزی را تذکر بدهم که در جزو دستور جلسه آتیه بشود و آن این است آقایانی که اعتبارنامه شان گذشته که باید موگند یاد کنند خوب است آن را جزو دستور آتیه قرار دهند.
نایب رئیس ـ نظر به اینکه کار زیادی برای جلسه آتیه تهیه نشده اگر مجلس موافقت کند جلسه آتیه روز ۳ شنبه خواهد بود و دستور آن
- اولاً ادای مراسم تحلیف از طرف آقایانی که اعتبارنامه شان گذشته و قسم یاد ننموده‌اند.
- ثانیاً - رسیدگی به اعتبارنامه‌های آقایان دست غیب و وکیل الملک.
- ثالثاً ـ انتخاب شش نفر برای کمیسیون تعیین طرز رسیدگی به عملیات دوره فترت ـ
- رابعاً ـ انتخاب نه نفر برای تجدید نظر در قانون انتخابات و ضمناً اگر کارهای دیگری هم تهیه شده جزود دستور خواهد بود.
(مجلس سه ساعت از شب گذشته ختم شد)