مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ فروردین ۱۳۳۰ نشست ۱۳۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم
تصمیم قانونی دایر به اجازه اجرای مقررات حکومت نظامی در پاره‌ای از نقاط جنوب |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۷۹۶
شنبه ۳۱ فروردین ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۳۴
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۶
جلسه: ۱۳۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس عصر شنبه بیست و چهارم فروردین ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱-طرح و تصویب پیشنهاد دولت دایر به برقراری فرمانداری نظامی در هفت نقطه خوزستان.
۲- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
(مجلس ساعت شش ونیم بعد از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید)
۱- طرح و تصویب پیشنهاد دولت دایر به برقراری فرمانداری نظامی در هفت نقطه خوزستان.
رئیس ـخاطر آقایان مسبوق است که جلسه امروز فوق‌العاده است برای تقاضای دولت نسبت به اعلام حکومت نظامی در خوزستان برگ موافق و مخالف هم دارد وحالا هم مطرح است و به موجب این برگ اجازه داده می‌شود. آقای فرامرزی.
آشتیانی‌زاده ـ بنده اخطار دارم.
فرامرزی ـ این همه شما حرف زدید ما اخطار نکردیم، خواهش می‌کنم اجازه بدهید ما هم صحبت کنیم و حرف‌مان را بزنیم.
رئیس ـ بر طبق چه ماده‌ای اخطار دارید؟
آشتیانی‌زاده ـ بر طبق ماده ۱۶۷ اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس ـ سؤالی کرده‌اید از دولت.
آشتیانی‌زاده ـ اخطار دارم تذکر مهمی دارم نسبت به سوء جریان حکومت نظامی و نسبت به اعلام حکومت نظامی و دخالت دولت در توطئه اعتصاب خوزستان.
رئیس ـ این که ربطی به ماده ۱۶۷ ندارد.
فرامرزی ـ بلی این نطق مخالفت است و این وقت را من گرفته‌ام.
آشتیانی‌زاده ـ بنده تذکر دارم آقای رئیس این برخلاف نظامنامه است.
رئیس ـ ماده ۱۶۷ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۶۷- در صورتی که نماینده‌ای صلاح‌اندیشی‌هایی داشته باشد و یا در یکی از سازمان‌های دولتی یا بسته به دولت یا مؤسساتی که با سرمایه یا به کمک مالی دولت اداره می‌شود. همچنین هر نوع سازمان و مؤسسه که بعضاً یا کلاً از وجوه عمومی اداره می‌شود عملیاتی مخالف اصول برخلاف قانون و مقررات قانونی مشاهده نمایند یا از سوء اداره‌ای اطلاع پیدا کند حق دارد راجع به آن موضوع قبل یا بعد از دستور در مجلس یا کتباً توسط رئیس به وزیر مسئول یا نخست‌وزیر به طور اختصار تذکر دهد و یا از مقام ریاست تقاضا نماید که به دولت تذکر دهد.
رئیس ـ اینها مطالبی است که بیشتر به وسیله سؤال انجام می‌شود.
آشتیانی‌زاده ـ بنده بعد از فرمایشات آقای فرامرزی توضیح می‌دهم.
جمال امامی ـ این جلسه فوق‌العاده است.
رئیس ـ بفرمایید آقای فرامرزی.
آشتیانی‌زاده ـ اقلیت من یک نفرم آمده‌اند آقایان موافقین اسم ثبت کرده‌اند که بنده حرف نزنم.
فرامرزی ـ عرض کنم که اگر حقیقت بگوییم اقلیت هم تنها جنابعالی نیستید شما بازیگر اقلیت هستید من طبعاً با هر حکومت نظامی مخالف هستم چرا؟ برای این که ما قوانینمان به قدری جامع است برای اطفاء هر شورشی برای جلوگیری از هر شورشی برای تعقیب هر متهمی برای مجازات هر مجرمی که احتیاج به یک حکومت فوق‌العاده که اختیارات بیش‌تری داشته باشد اصلاً نداریم اگر دولتی بتواند آن قوانینی که حتی گاهی از حدود عدالت و از حدود اصل قانونگذاری هم تجاوز می‌کند و می‌رود روی اصول شحنگی و میرغضبی سابق نتواند اجرا کند با قانون حکومت نظامی هم نمی‌تواند کاری بکند ولی نظر به این که این تقاضا را یک دولتی می‌کند که آزادیخواهی او و در شرافت او و در بی‌غرضی او هیچ شکی ندارم (صحیح است) و قطع دارم به همان اندازه که در من منکر فشار منکر قانون شکنی و منکر تجاوز و تعدی هستم این دولتی که آقای علاء در رأس آن قرار گرفته بیش از من این طور هست به این جهت مخالف مشروط در آنجا نوشته‌ام با این که به نظر من مخالف مشروط اصلاً معنی ندارد ولیکن
این یکی که من نوشتم معنی دارد و حالا دلیلش را عرض می‌کنم و اگر نداشت پس می‌گیرم و خواستم استفاده کنم از موقع یک مختصری از اعتصاب خوزستان که منجر به این حوادث تأسف‌انگیز و شرم‌آور شده عرض بکنم این اعتصاب که رخ داد و هیاهویی که شد (آزاد ـ اولاً آقا حادثه‌ای رخ نداده است و هیاهویی هم نشده خیلی بزرگش نکنید قضیه را) الحمدالله که شما به جای آن یارو که کشته شده نبودید عرض کنم که چون هیاهو زیاد بود ما خودمان نماینده فرستادیم که از نزدیک وضع آنجا را مطالعه بکند آنچه نماینده ما دیده و آنچه مخبرین ما به دست آورده‌اند از مطالعاتی که در آنجا کرده این اعتصاب ساده پیش نیامده (جمال امامی ـ کدام اعتصاب ساده پیش می‌آید؟) دو سیاست شمال و جنوب در این اعتصاب دخالت داشتند اولاً از ناحیه خود عمال شرکت نفت بوده (صحیح است) و قصدشان این بوده که بگویند ما تأمین جانی نداریم حیثیت ما جان ما مال ما در خطر است باید نیرو پیاده شود این اعتصاب راه افتاده اولش هم آرام بوده است بعد عمال سیاست شمالی از موقع استفاده کرده‌اند آدم فرستاده‌اند آن را تشدیدش کرده‌اند و نظر این بوده که اگر آن سیاست یعنی از جنوب نیرو پیاده کردد از شمال هم یک نیرو پیاده بکنند و یک دفعه دیگر آنها بتوانند تحت حمایت سرنیزه با نهایت آزادی و وقاحت عمل کنند (شوشتری ـ با بی‌شرمی) و آن وقت دایره این را از طرف خود شرکت خواسته‌اند وسیعتر بکنند یعنی ببرند به عشایر و قبایل و خوانین و شخص مسترچیکاک آنجا رفته میان عشایر که مثل سال ۱۳۳۵ عشایر را بشوراند و وارد شهر بکنند موفق نشده است (نمایندگان ـ الحمدالله) (یکی از نمایندگان ـ کدام عشایر؟) عشایر خوزستان، یک عشایر ساختگی که دولت سابق به زور درست می‌کرد، وقتی بنا شد که پنج نفر آدم راه بیندازند وقتی اسماعیل چهاردهی عشایر است و تلگراف می‌کند که ما عشایریم حرکت می‌کنیم (امینی ـ قنبر چهاردهی) بلی قنبر چهاردهی. تشویقی که از هر دو طرف کرده‌اند وسیله داده و رسیده به اینجا و من یک پیشنهادیکرده‌ام که تقدیم مقام ریاست می‌کنم که از مجلس هفت نفر انتخاب بشوند و بروند رسیدگی بکنند که بهتر و روشن‌تر بشود برای مجلس که قضیه از چه قرار است حالا این که گفتم مخالف مشروط به نظر من بدون حکومت نظامی با قوانین موجود و استمداد از قدرت نظامی اگر لازم شد دولت می‌تواند که خودش هر فتنه‌ای را خاموش بکند اگر نمی‌تواند و مطالعه کرده چون من به این دولت اعتماد دارم مخالفت خودم را پس می‌گیرم (احسنت).
رئیس ـ آقای کشاورز صدر.
کشاورز صدرـ بنده خیلی خوشوقت شدم که جناب آقای فرامرزی که به اسم مخالف مشروط اسم نوشته بودند در واقع اظهار مخالفتشان مربوط به اصل حکومت نظامی بود و راجع به اجرای حکومت نظامی در این مورد عقیده‌شان موافق بود و استنباط می‌کنم که رأی هم انشاءالله خواهند داد و به طور اختصار هم چند کلمه بنده به عرض آقایان می‌رسانم و رفع زحمت می‌کنم همه آقایان مستحضرند که تمام این دستگاهی که ما درست می‌کنیم در کشور ما و کشورهای دیگر وجود دارد مجلس شورا، مجلس سنا، مطبوعات دولت که ارگان حکومت مشروطه هستند اینها تمام برای حفظ استقلال و عظمت آب و خاک و وطن خودمان است و برای آسایش و امنیت و رفاه مردم (صحیح است) تصور نمی‌کنم جز این فکر و جز این فلسفه موجبی برای مجلس یا دولت یا مطبوعات باشد. بنابراین ما بایستی که همیشه به منظور اجرای این هدف توجه داشته باشیم که چه موقع چه دوایی لازم است برای این که یک مریضی را معالجه کند خوردن استریکنین را هیچ کس تجویز نمی‌کند، مگر در مواقعی که ناگزیرند و لاعلاج بایستی که تنها دوای معالجه بیمار استریکنین تشخیص شود.
این تجویز را هم همه کس نمی‌تواند بکند، و هر طبیبی را نمی‌شود بهش اعتماد کرد و گفت بیا تجویز کن که استریکنین به یک مریضی بدهند مگر یک پزشک بسیار مورد اعتماد و امین و محتاطی که کمال دقت را می‌کند در این که مبادا یک ذره کم یا زیاد بدهد که عکس‌العمل بد داشته باشد. با حکومت نظامی هیچ یک از نمایندگان و مطبوعات اصولاً موافقت ندارند. اما یک روزی اتفاق می‌افتد که همه اعتقاد پیدا می‌کنند که در آن موقع حکومت نظامی لازم است بانیان مشروطیت ایران بدون جهت و سبب هیچ قانونی را وضع نکرده‌اند. حقاً ما باید درود به روان آن بانیان مشروطیت بفرستیم که در تمام موارد با کمال دقت پیش‌بینی‌های لازم را کرده‌اند از جمله قانون حکومت نظامی است البته از قانون حکومت نظامی سوءاستفاده شده، چشم مردم ترسیده، چشم مجلس ترسیده است و حالا وقتی که در یک چنین موردی که مورد حاجت است پیش می‌آید آن وقت هم مردم با نگرانی توجه می‌کنند. بنده عقیده خودم این است که هیچ وقت نباید حکومت نظامی اعلام کرد، ضرورت ندارد ولی با این عقیده از آن چیزی در اینجا عرض می‌کنم که اگر دولت می‌خواست مسامحه کند در امر جنوب در موضوع اعتصاب جنوب که با تحریک بوده است می‌بایستی وکلا پشت این تریپون اعلام کنند به دولت که آقای نخست‌وزیر، آقای وزیر کشور، آقای وزیر جنگ حکومت نظامی در آنجا اعلام بکنید چون در آنجا لازم است. اگر این دوا را الان به آن مریض ندهند خدای نکرده تلف می‌شود، ما ناچاریم این کار را بکنیم ناچاریم این استریکنین یا این دوای تلخ را به حلق این مریض بریزیم تا نمیرد. بر هیچ یک از آقایان پوشیده نیست که در جنوب این اعتصاب عادی نبوده است چرا؟ برا یاین که جمیع ملت ایران، مجلس شورای ملی، مجلس سنا، مطبوعات همه اطلاع دارند واردند که مجلس شورای ملی چندی پیش یک تصمیم حیاتی برای مملکت گرفت، یعنی یک تصمیمی گرفت برای ملی شدن نفت که ایران را زنده کرد (صحیح است) و آن تصمیم انشاءالله باید به موقع اجرا گذاشته شود. وقتی ایران را زنده کرده و از حلقوم شرکت متجاوز نفت حق ایران را کشیده بیرون. بدیهی است که این شرکت و طرفداران این شرکت و عمال این شرکت آنتریک و تحریک می‌کنند، در این شبهه‌ای نیست من خیلی خوشم آمد از آقای عبدالقدیر آزاد که بهش ایمان و اعتقاد دارم ایشان به من فرمودند که یک شب یا صبح نشسته بودم دو نفر آمدند سراغ من گفتند آقا در بندر معشور اعتصاب شده است، شما یک نماینده از طرف حزب استقلال بفرستید و از طرف خودتان تا برویم برای آنها حرف بزنیم. آقای آزاد فرمودند که من گفتم این اعتصاب در این موقع معتبر است شما مگر نمی‌گویید که حق کارگر را شرکت نفت گرفته است این را من اعتقادم این است (این را آقای آزاد گفتند) که اگر کارگر را بیرون هم بکند این شرکت نفت و بی‌کار بماند و گرسنگی بخورد مانعی ندارد ما در ظرف دو ماه حق مملکت را می‌گیریم آن وقت او را سیر می‌کنیم و حقشان را بهش می‌دهیم. این آقای آزاد یک کسی است که هیچ وقت با حکومت نظامی موافق نبوده است متأسفانه آنها گوش نداده‌اند و رفته‌اند و این حادثه پیش آمده همان طور که جناب آقای فرامرزی فرمودند در این اعتصاب و این حادثه دست دو سیاست وارد است و باید چشم و گوشمان را باز کنیم و در اینجا با دقت به نفع ملت و مملکت ایران تصمیم بگیریم بنده چون اطمینان دارم و یقین دارم که آقایان نمایندگان دیگر هم همین عقیده را دارند که این دولتی که اینجا نشسته است سواستفاده نمی‌کند (صحیح است) به محض این که احساس کرد که دیگر حکومت نظامی ضرورت ندارد ولو قبل از دو ماه باشد حکومت نظامی را لغو می‌کند این را چون اعتقاد دارم و از روی عقیده عرض می‌کنم که الان ضروری است استدعا می‌کنم از دولت به محض این که رفع نگرانی شد حکومت نظامی را لغو کند و تا موقعی که ضرورت دارد این آخرین دواست که ازش استفاده می‌کند و بنده عقیده دارم که چون دولت مورد اعتماد است و مجلس هم به اعتماد دولت لایحه حکومت نظامی که در جنوب به اعتماد شما و وزرای‌تان تصویب می‌کند و این رأیی که می‌دهد به حکومت نظامی برای اعتماد به شما و وزرای شما است و الا هر دولتی را مجلس اجازه نمی‌دهد این عرض بنده است و امیدوارم آقایان موافقت بکنند و به نفع مملکت این تصمیم را در این جلسه زودتر بگیرند.
رئیس ـ پیشنهادی برای کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
پس از یک موافق و یک مخالف پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم. فرهودی (صحیح است).
رئیس ـ پیشنهادی هم آقای حاذقی کرده‌اند که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم پس از نطق یک نفر موافق و یک نفر مخالف مذاکره در لایحه حکومت نظامی کافی است رأی گرفته شود.
رئیس ـ عین همین پیشنهاد هم از طرف آقای جمال امامی رسیده است. پیشنهاد آقای فرهودی مقدم است. بفرمایید.
مکی ـ بنده مخالفم و باید نظر جبهه ملی را عرض کنم.
فرهودی ـ اگر کفایت مذاکرات را به معنی لغویش توجه کنیم بنده خیال می‌کنم که شش هفت سال است که مذاکرات کافی است برای این که در این ده ساله اخیر متأسفانه قسمت عمده‌ای از وقت مملکت و عمر ملت و فرصت‌های بسیار گرانبهایی که ما داشتیم صرف مذاکره شده است (حکیمی ـ تورم حرف) افراط در این مذاکرات باعث این شد که افکار مدیران مملکت در پیدا کردن راه‌حل‌های عملی
برای حل این اشکالات سیاسی و اقتصادی منحرف شود و صرف بحث و مذاکره بشود و توجه به مسایل اساسی احیاناً در درجه سوم و چهارم بشود و حاصل همه این مذاکرات را بنده انصافاً عرض می‌کنم حاصل همه این مذاکرات لااقل یک ساله عمر این مجلس به اینجا رسید که وقتی مجلس شانزدهم باز شد ما یک مملکتی داشتیم یک مملکتی به ما تحویل شد که یک اصول نظم و انظباطی ظاهراً در آن حکمفرما بود امور مالی به یک صورتی می‌چرخید امور انتظامی به یک وضعی برقرار بود امیدهایی برای اصلاحاتی بود که آن امیدها در برنامه هفت ساله متمرکز شده بود در نتیجه این یک سال مذاکره به اینجا رسیدیم که حالا باید جلسه فوق‌العاده کنیم و بگوییم که در بندر معشور باید نظم برقرار شود (آشتیانی‌زاده ـ از وقتی که حکومت نظامی شده است آدم کشته شده، حکومت آقای علاء حکومت نظامی است) راجع به مسئله جنوب چون بنده در این ایام تعطیل در خوزستان بودم اجازه بفرمایید که مختصری هم از کیفیت این جریان عرض کنم (آشتیانی‌زاده ـ جریان عبارت است از حفظ منافع کمپانی به وسیله امضاءکننده قرارداد ۱۹۳۳) این اعتصاب از بندر معشور شروع شد دلیل آن هم این بود که یک صدی سی اضافه حقوقی که به کارکنان بندر معشور برای نبودن منزل به آنها می‌دادند بعد از این که منزل تهیه شد آن صدی سی را خواستند کم کنند البته خوشبختانه چون قانون کار داریم و این قانون کار که آقای کفیل وزارت کار هم مجری‌اش هستند و اینجا نشسته‌اند برای همین موارد است و یکی از قوانین خوبی که در این چند دوره اخیر به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است قانون کار است یک لایحه جدیدی هم داده‌اند یک تشکیلاتی در آن داده شده و در دستور مجلس است.
البته این یک حرف حقی بود که صدی سی از حقوق اشخاص را بدون مطالعه و مقدمه نباید کسر کرد ولیکن این حرف حق را آقایانی که حقوقشان کم می‌شد از طریق قانون کار وارد نشدند...
رئیس ـ این مربوط به کفایت مذاکرات نیست.
بعضی از نمایندگان ـ عیبی ندارد.
فرهودی ـ ... عرض کنم حق این بود که قانون کار اجرا شود متأسفانه این طریق اجرا نشد و به صورت اعتصاب درآمد و بعد این اعتصاب سرایت کرد به یک مدرسه‌ای در آبادان از آنجا هم سرایت کرد به مسجدسلیمان و در مسجدسلیمان تقاضای این نبود که صدی سی از ما کم نکنند تقاضا در مسجدسلیمان این بود که صدی هشتاد به ما اضافه کنید و این اوضاع بالنتیجه پیش آمد.
حالا هم البته دولت از نظر قانونی که از مجلس شورای ملی گذشته است این تقاضای حکومت نظامی را کرده است ولی بنده تصور می‌کنمجناب آقای نخست‌وزیر این قانون حکومت نظامی به طور کلی برای این اوضاع و احوال نوشته نشده است قانون حکومت نظامی در یک عصری بود برای یک کار خاص و مقتضیات آن زمان و آن کار در آن زمان نه تشکیلات کارگری بود نه حرف‌ها حالا اگر می‌خواهید یک مبارزه‌ای بکنید برای محرکین و مفسدین که در این موارد متأسفانه پیدا شده‌اند و کارگران را بنا حق تحریک به اعتصاب کرده‌اند (آشتیانی‌زاده ـ بنا حق نیست حقوقشان را می‌خواهند) جلوگیری بکنید راهش به نظر بنده با این قانون نیست و این قانون به درد نمی‌خورد بایستی اصولی را در نظر گرفت که با آن اصول هم تأمین حقوق کارگران باشد و هم جلوگیری از محرکین و مفسدین بشود او با آن شکل بهتر می‌شود علاج کرد کار را تا با قانون حکومت نظامی که با این قبیل موارد تطبیق نمی‌کند و بنده خواستم استدعا کنم که اقای علاء در ضمن این که انشاءالله اجازه این برقراری حکومت نظامی را که تحصیل خواهند کرد یک فکری هم به طور کلی بفرمایند برای انتخاب یک روش و نظم یک لایحه‌ای که واقعاً به درد این موارد بخورد نه این که از یک قانون کهنه‌ای که برای موقع دیگری نوشته شده در اینجا استفاده بشود و دلیل عمده بنده این است که وقتی اتفاق ناگوار پریروز افتاد حکومت نظامی در آبادان بود (صحیح است) حکومت نظامی در آبادان بود (آشتیانی‌زاده ـ بنده هم همین طور را می‌گویم) (کشاورز صدرـ برای جلوگیری از نیرنگ خارجی‌ها است) پس معلوم می‌شود که این قانون جلوگیری از فتنه و فساد نمی‌کند احتیاج به یک مقررات و ترتیباتی هست که با این تشکیلات فعلی تطبیق کند البته مجلس شانزدهم که بنده عرض کردم که یک سال مذاکره کردیم نخواستم بگویم که مذاکرات بی‌نتیجه بود اکثراً هم نتیجه داشته است ولی قصد بنده این است که سعی بکنیم حتی‌الامکان از حجم مذاکرات بکاهیم در حجم تصمیمات اضافه کنیم تا این که هر تصمیمی که مجلس شورای ملی می‌گیرد به نفع مملکت باشد بنابراین ما مجبوریم که حاصل آن مذاکرات به نفع مملکت باشد ولی مذاکرات زیاد باعث این خواهد شد که وقت تلف بشود به این ترتیب بنده خواستم تقاضا کنم که آقایان با کفایت مذاکرات موافقت بفرمایند و با این تقاضایی که دولت برای برقراری نظم در آنجا کرده موافقت بفرمایند که انشاءالله مشغول کار بشود.
نبوی ـ بنده اخطار آیین‌نامه‌ای دارم.
رئیس ـ آقای غلامرضا فولادوند
غلامرضا فولادوندـ بنده در مورد لایحه حکومت نظامی به عنوان موافق یا مخالف اسم‌نویسی نکردم به این جهت قانوناً و طبق مقررات مجلس حق ندارم در آن خصوص صحبتی بکنم فقط نسبت به پیشنهاد کفایت مذاکرات چون مخالف هستم شمه‌ای به عرض آقایان در این مورد به خصوص می‌رسانم، در زمان حکومت آقای قوام‌السلطنه روزی آقای فرامرزی طرحی تهیه کرده بودند که دولت‌ها نتوانند حکومت نظامی بدون تصویب مجلس شورای ملی اعلام بکنند این طرح را نزد نمایندگان برای امضا می‌بردند و البته امضاءکننده کم داشت نزد بنده آوردند و فرمودند با آن که از موافقین هستید آیا حاضرید این طرح را امضاء کنید گفتم بله من حاضرم و امضاء می‌کنم و امضا هم کردم و البته اشکالاتی هم داشت و به این جهت بنا به سابقه‌ای که عرض شد خواستم عرض کنم که بنده همیشه با سلب آزادی اشخاص برخلاف قانون مخالف بوده و هستم (فقیه‌زاده ـ همه این طورند) حالا بنده نظر خودم را عرض می‌کنم البته آقایان همه متدین‌اند، مسلمانند نماز شب می‌خوانند صحیح‌العمل هم هستند بنده منکر نیستم فعلاً بنا به اظهار دولت وضع نامطلوبی در خوزستان پیش آمده است از کم وکیف امر بنده استحضار صحیحی ندارم و نمی‌خواهم نسبت به لزوم یا عدم لزوم اعلام حکومت نظامی و تصویب آن در مجلس صحبت کنم ولی به طوری که مشاهده شد در تهران هم حکومت نظامی اعلام کردند و خودبه خود آن را لغو کردند (جمال امامی ـ بیخود لغو کردند این عکس‌العمل آن لغو است) علت اعلام حکومت نظامی هم به طوری که مشاهده فرمودید این بود که در روز ۲۹ اسفندماه ۱۳۲۹ یک مرتبه در شهر یک شهرت‌های عجیبی شایع شد (آشتیانی‌زاده ـخود دولت داد خود دولت این شهرت‌ها را داد و تمام اعضای کار آگاهی شهرت دادند و تانک‌ها را هم دولت دستور داده رژه بروند) بنده آن روز در اداره تهیه قوانین نزد آقای نقیب رئیس اداره قوانین کاری داشتیم یک مرتبه شنیدم که دم درب مجلس چند نفر از وکلای مجلس و عده از رجال را و حتی استاندارهای خارج، شهردار، رئیس دخانیات غیره و غیره را کشتند از جمله آقای جمال امامی را بنده واقعاً من باب ارادتی که به آقای جمال امامی دارم خیلی نگران شدم در بانک کار داشتم رفتم به بانک پول بگیرم دیدم عین این شهرت‌ها هم در بانک بود نوکرم را برای یک کاری فرستاده بودم به وزارت دادگستری آمد در بانک و گفت در وزارت دادگستری هم بود م‌خواهم خلاصه عرض کنم در یک ساعت در تمام شهر این شهرت همه جا یکسان پیچیده شد و بعد هم ما فهمیدم که البته موضوعی هم نداشت بنده می‌خواهم عرض کنم به حسن نیت جناب آقای علاء همه ما کمال اطمینان داریم و آقای علاء را مرد شریف و خدمتگزار مملکت می‌دانیم ولی چیزی که هست ما که نمایندگان ملت هستیم حق نداریم بدون مطالعه در یک امر مهمی رأی بدهیم زیرا اگر الآن این تقاضا را دولت برای شهر تهران می‌کرد بنده یقین دارم که یک عده از نمایندگان رأی نمی‌دادند چرا؟ از جهت این که اینجا یک عده‌ای روزنامه‌نویس مخالف و یک عده اشخاص که می‌توانند حرف خودشان را بزنند هستند اما اهالی بیچاره آبادان که کسی را در اینجا ندارند که حرف بزنند و بگویند که ایا واقعاً مخالفین دولت و دشمنان مملکت این شهرت را بیجا یا باجا آنجا داده‌اند علیهذا بنده عقیده‌ام این است با این که مخالف نیستم موافق هم نیستم من حق دارم نسبت به کفایت مذاکرات حرف بزنم من عقیده‌ام این است که دو نفر آقایان که حرف زدند هر دو از موافقین دولت بودند و بالنتیجه موافق لایحه این است که تقاضا می‌کنم اجازه بدهند از مخالفینی که اسم‌نویسی کرده‌اند اینها عده‌شان سه چهار نفر هم بیشتر نیست و به خصوص نمایندگان مخالف دولت هم حرف بزنند که نگویند اکثریت اقلیت را خفه کرده است این عقیده بنده است و ضمناً آقایان اطلاع دارند که قریب یک ربع است که مجلس تشکیل شده است ما در این جلسه هم جز این کاری نداریم ما می‌توانیم دو ساعت سه ساعت اینجا بشینیم صحبت کنیم و من یقین دارم که اگر آقایان خسته هم هستند صحبت‌های آقایان موافق و مخالف هم بیش از یک ساعت طول نخواهد کشید و قانون اساسی و قانون و انصاف اجازه می‌دهد در اطراف این موضوع مذاکرات بیش‌تری بشود بالخصوص که لازم است نمایندگان مخالف هم حرف های خودشان را بزنند و توضیح بدهند بعد رأی بگیرند.
رئیس ـ آقای نبوی توضیحی دارید بفرمایید.
نبوی ـ بنده به عنوان اخطار نظامنامه طبق اصل ۴۶ قانون اساسی خواستم عرایضی بکنم.
رئیس ـ به اینجا مربوط نیست.
نبوی ـ در آیین‌نامه مجلس ذکر شده است که هر وقت خلاف قانونی دیده شد هر نماینده‌ای می‌تواند اخطار بکند و بگوید که این عمل خلاف قانون شده است و اسمش هم اخطار نظامنامه‌ای است.
رئیس ـ بفرمایید.
نبوی ـ عرضکنم که در اصل ۴۶ قانون اساسی تصریح شده که کارها بایستی به طور ترتیب و مرتب در دو مجلس جریان پیدا کند یعنی اگر کاری در سنا مطح شده تا وقتی که از آنجا لایحه به مجلس شورای ملی نیامده باشد نمی‌شود آن را مطرح کرد و این اشکال نظامنامه‌ای بود که وارد است و خواستم بنده یک راه‌حلی پیدا کنم که هم این موضوع امشب تمام بشود و هم خلاف قانون اساسی عملی نشده باشد چنان که آقای فولادوند فرمودند بسیار به مورد بوده که اجازه می‌دادند سایر آقایان هم اگر مطالبی دارند صحبت کنند و ضمناً هم این لایحه تصویب می‌شد. بنده بنام مخالف اسم نوشتم در ستون مخالف. اما از نظر فرمول پارلمانی من این کار را کردم برای این که راهی نبود برای این که بتوانم حرف‌هایم را بزنم می‌خواستم در این موضوع صحبت‌هایی بکنم و البته موافقم چون وضع یک طوری است که باید حتماً این کار بشود و اگر نشود شاید مثل همین کاری که دیروز اتفاق افتاده است تکرار بشود چیزی که می‌خواستم عرض کنم این بود که آیا این واقعه که اتفاق افتاده مأمورین دولت در آنجا نبودند و دولت در آنجا مأمورین نداشت و تسلط بر اوضاع نداشت که این بسیار بد بود (صفایی ـ حکومت نظامی هم بوده که این اتفاق افتاده) و اگر دولت و مأموررین دولت هم در آنجا بوده‌اند و تسامح کرده‌اند. غفلت کرده‌اند آنها باید تعقیب بشوند. این رویه که هر اتفاقی در کشور بیفتد و بعد او را تعقیب نکنند و مسببین را نفهمند و اعلان نکنند و آنها را به محاکمه ندهند بسیار بد است.
رئیس ـ آقای نبوی وقت شما گذشت.
نبوی ـ من الان عرایضم تمام می‌شود. این بسیار وضع بدی است و من استدعا می‌کنم که یکی از نمایندگان دولت این موضوع را توضیح بدهد و برای این که اشکال قانونی رفع بشود، چون امروز در سنا تصویب شده جناب آقای رئیس اعلام بفرمایند که این همان لایحه است در این صورت هم تصویب خواهد شد و هم اشکال قانونی نخواهد داشت.
رئیس ـ اولاً اخطار نظامنامه باید موافق ماده ۱۷۶ آیین‌نامه باشد یعنی اگر از جریان آیین‌نامه اختلافی مشاهده بشود نماینده می‌تواند تذکر بدهد.
دکتر بقایی ـ اخطار طبق قانون اساسی سابقه دارد.
رئیس ـ در مجلس سابقه ندارد.
دکتر بقایی ـ در دوره چهارم مرحوم مدرس کرد.
رئیس ـ ثانیاً حکومت نظامی قانون خاصی دارد و نوشته به هر یک از مجلسین که داد باید جلسه فوق‌العاده تشکیل بشود و آن مجلس به فوریت تصمیم بگیرد و نظر بدهد و این هم جلسه فوق‌العاده است و مربوط به همان قانون است (صحیح است) و قانون خاصی هم دارد که گذشته و جدیداً هم گذشته و بنابراین اخطار شما وارد نیست، رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایانی که با کفایت مذاکرات موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهاداتی رسیده است که قرائت می‌شود.
مکی ـ پیشنهاد بنده مقدم است چون بنده پیشنهاد کردم که این لایحه مسکوت بماند و باید اول قرائت بشود.
رئیس ـ پیشنهاد آقای مکی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم فعلاً لایحه حکومت نظامی بماند تا تکلیف برنامه دولت از طرف مجلس معین گردد.
جمال امامی ـ بنده مخالفم.
مکی ـ اگر نمایندگان محترم اجازه فرموده بودند که بنده دلایل مخالفت جبهه ملی را با حکومت نظامی خوزستان عرض بکنم شاید مجلس پخته‌تر و رأی به لایحه حکومت نظامی می‌داد ولی متأسفانه اجازه ندادند که بنده دلایل مخالفت جبهه ملی را با برقراری حکومت نظامی در خوزستان به عرض نمایندگان محترم برسانم این بود که پیشنهاد مسکوت ماندن لایحه را تقدیم کردم. ضمن پیشنهاد مسکوت ماندن دلایل مسکوت ماندن را عرض می‌کنم اولاً هنوز این توضیح داده نشده است که موجب این اغتشاش یا این اعتصاب در خوزستان چه دست‌هایی بوده است آنچه مسلم است خود انگلیسی‌ها این اعتصاب و این تشنج را در خوزستان به وجود آورده‌اند برای این که ملت ایران و مجلس شورای ملی که رأی به این پرعظمتی که در تاریخ پارلمان ایران بی‌سابقه‌ترین رأی‌های پارلمانی ایران است داده یک طوری مسکوت بگذارند یا اجرایش را یک قدری به تعویق بیندازند ولی این برای اولیای شرکت نفت آرزویی است که بایستی وراث دارسی با خود به گور ببرند (صحیح است) زیرا ما اینجا تا پای جان برای اجرای این تصمیم قوی که ملت ایران و مجلس شورای ملی و مجلس سنا گرفته است ایستاده‌ایم و این لباس نیست که پوشیده‌ایم، کفنی است پوشیده‌ایم و تا دم مرگ تعقیب خواهیم کرد و این قانون را اجرا خواهیم کرد (احسنت) حکومت نظامی بوده است که این اتفاقات افتاده است اگر حکومت نظامی مانع از این اتفاق می‌بود پس چرا روز پنجشنبه نشد پس دست خود کمپانی بوده است و خواسته ما را پهلوی دنیای متمدن یک ملت آشوبگری وانمود کند. هم چنان که بنده در خاورمیانه و در کشورهای اسلامی از روزنامه‌های‌شان استنباط کردم و می‌خواندم همه جا می‌خواستند بگویند این تصمیمی که ملت ایران و مجلس شورای ملی برای نفت گرفته است به تحریک شوروی‌ها بوده است در صورتی که دنیای آزاد و منورین دموکرات تمام جهان میم داننند که ملت ایران از صمیم قلب و با طیب خاطر و بنام سعادت ملت ایران و برای پاره کردن زنجیر اسارت استعماری در کلیه کشورهای اسلامی خاصه ایران این تصمیم را اتخاذ کرده است و من امیدوارم این تصمیمی را که ملت ایران اتخاذ کرده است این تصمیم موجبات پاره کردن زنجیرهای اسارت کلیه کشورهای اسلامی و ممالک خاورمیانه را فراهم نماید و آنها هم بتوانند مثل ما یکی پس از دیگری زنجیر استعمار را پاره کنند (انشاءالله) دلیل دوم که ضمناً انگلیس‌ها این کار را کردند شب عید که حتی در تمام کارخانه‌جات، در تمام ادارات دولتی خودمان به مستخدمین دولت معمولاً یک هدیه و انعام و عیدی می‌دهند شب عید مخصوصاً آمده صدی سی از حقوق کارگران را کم کرده است که سر به عصیان و طغیان بگذارند و الّا هیچ دلیلی نداشت که عید بیایند از حقوق مستخدمینشان کم بکنند وانگهی وقتی به آنها تذکر دادند می‌بایستی اقلاً با یک وعده و وعیدی بگویند خیلی خوب مطالعه می‌کنیم نه این که پای‌شان را یک کفش بکنند بگویند خیر تصمیمی است گرفته‌ایم. پس خواسته‌اند در خوزستان این بلوا و اغتشاش را به وجود بیاورند تا ما را یک ملت آشوبگری قلمداد بکنند، تا وسیله اعمال نفوذ بیش‌تری در ایران داشته باشند آن اعلام حکومت نظامی به میل خود انگلستان بود برای خاطر این که رادیوهایشان از این عمل تقدیر کردند، برای چه این کار را می‌خواهند بکنند برای این که فشار به حق مسلم کارگر وارد بیاورند کارگر که سرنیزه ندارد کارگر فشارش بازویش است، کار می‌کند باید از بازویش اجرت بگیرد اعتصاب حق هر کارگری است که حق او را غصب بکنند ولی وقتی که بخواهند حق او را ندهند بایستی به یک وسیله نشان بدهند که من حق خودم را می‌خواهم البته یک دسته‌ای را هم در بین کارگران به سمپاشی مشغول کردند که اعتصاب بکنید چنین بکنید چنان بکنند و یک انبار مهمات و مواد محترقه آنجا هست بروید بردارید آخر بردن ده تن (یک نفر از نمایندگان ـ سی تن) سی تن مواد محترقه یک چیز کوچکی نیست یک بسته آسپرین نیست که کارگر در جیب پشت خود بگذارد و بیاید بیرون اینها را خودشان بین کارگرها توزیع کردند برای این که یکی از چاه‌های نفت ما را صدمه بزنند. چاه‌های نفت و دایع ملت ایران است مال نسل‌های آینده ایران است و دولت و مجلس شورای ملی حافظ و نگهبان این چاه‌ها هستند ما با تمام قوا برای حفظ این چاه‌ها کوشش خواهیم کرد ولی نبایستی شرکت نفت شرکت سابق نفت برای این که این شرکت از نظر بنده دیگر رسمیتی ندارد یعنی این نفت مال ملت ایران است. شرکت نفت نبایستی برای انهدام ودایع ملت ایران و نسل‌های آینده ملت ایران سی تن مواد منفجره را بین کارگران تقسیم بکند پس این عملی که خود شرکت نفت کرده و دولت می‌بایستی قبل از این که این لایحه را به مجلس تقدیم کند فوری یک دسته‌ای را می‌فرستاد به آنجا و برای گرفتن ۳۰ درصد حق کارگران اقدام سریع و فوری می‌کرد اگر ۳۰ درصد را می‌گرفت و باز کارگران طغیان می‌کردند آن وقت اگر اعلام حکومت نظامی می‌شد که یک بهانه‌ای برای او قرار داد و گفت خوب حق کارگران را داده‌اند (فقیه‌زاده ـ آقای مکی مدتی است کارگران در
مجلس شورای ملی متحصنند و کسی گوش به حرف‌شان نمی‌دهد الان وکلا برای چند نفر کارگر مسلول شرکت که در مرکز ثقل قانون اساسی ایران هستند به وزارت کار و اولیای شرکت نوشته‌اند ولی گوش نمی‌دهند پس شرکت سابق نفت می‌خواهد دیکتاتوری در ایران به وجود بیاورد وما با وجود هر نوع دیکتاتوری در ایران مخالفیم می‌خواهد دیکتاتوری کارگری باشد می‌خواهد دیکتاتوری سرمایه‌داری باشد از این گذشته اگر حکومت نظامی واقعاً برای جلوگیری از جاسوس‌های بیگانه در آنجا برقرار می‌شد من هیچ حرفی نداشتم ولی ما در مرکز ثقل قانون اساسی دیدیم که حکومت نظامی برقرار کردند و یک دسته از نمایندگان مجلس را گرفتند آیا آنها جرمی داشتند؟ آقای جمال امامی شما که با حکومت نظامی تهران و بابرداشتنش مخالف بودید خودتان را آن دفعه گرفتند ۱۸ ماه ۱۶ ماه از شما در شهربانی پذیرایی کردند شما جرمی داشتید؟ (جمال امامی ـ یقیناً) پس شما حق دارید چون آنجا به شما خوش گذشته است می‌خواهید شما را باز هم ببرند و آنجا از شما پذیرایی بکنند و الّا هیچ عقل سلیمی حاضر نمی‌شود خودش را به دست حکومت نظامی بدهد ما در دوره حکومت نظامی دیدیم که چه محاکمی بود و محاکم را دیدیم که زیر امر یک نفر اداره می‌شد چهار بعد از نصف شب مردم را محکوم کردند من خودم آن شب در محاکمه همکار عزیزم دکتر بقایی بودم که رئیس محکمه گفت به من امر شده است که به یک سال حبس محکومش بکنم من چه کنم، تا صبح اگر دفاع می‌کند بکند یک سال حبس هست امر است وقتی که ما یک چنین محاکمه‌ای امری را می‌بینیم آیا سزاوار است که کارگرها را به یک چنین محاکمه‌ای تسلیم بکنیم که آنجا هر چه اراده‌شان تعلق گرفت و هر چه دل‌شان خواست بکنند از آن گذشته راجع به مسکوت ماندن باید عرض کنم که این لایحه را نمی‌توان مطرح کرد برای این که دولت رأی اعتماد نگرفته است و اول باید تکلیف دولت را معین کنیم این لایحه‌ای است از دولت (جمال امامی ـ این ربط به دولت ندارد) اول باید تکلیف برنامه این دولت معین بشود که این دولت اکثریت دارد یا ندارد دولتی که هنوز رأی اعتماد از مجلس تحصیل نکرده است، اقلیت و اکثریتش معلوم نیست مسئولین حفظ دولت در مجلس تعیین نشده‌اند شما چه طور می‌توانید به یک لایحه‌اش رأی بدهید؟ به عقیده بنده این باید مسکوت بماند و برنامه دولت مطرح بشود، موافق و مخالف برنامه دولت رویش صحبت بکنند تشریفات معمولی و نظامنامه‌ای انجام شود بعد لایحه دولت را درمجلس مطرح بکنیم و از مجلس اجازه بگیرند با این ترتیب و با این کیفیت بنده با این لایحه موافق نیستم و جبهه ملی نمی‌تواند رأی موافق به لایحه حکومت نظامی بدهد.
رئیس ـ آقای اسلامی
جمال امامی ـ آقای رئیس بنده اجازه اول خواستم.
اسلامی ـ جناب آقای امامی بنده اول بودم حالا نوبتم را تقدیم می‌کنم بفرمایید اینجا حلوا که نمی‌دهند بنده بسیار متأسفم که با پیشنهاد رفیق عزیزم آقای مکی دایر به مسکوت گذاشتن لایحه حکومت نظامی باید مخالفت کنم.
مکی ـ حالا برای این که متأسف نباشید بنده پس گرفتم.
آشتیانی‌زاده ـ پیشنهاد را بنده قبول می‌کنم رأی بگیرید.
رئیس ـ مستقلاً می‌توانید پیشنهاد بکنید ولی پیشنهاد را نمی‌شود قبول کرد پیشنهاد آقای فرامرزی قرائت شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که هفت نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی انتخاب بشوند که سفری به آبادان و سایر نقاط اعتصاب کننده رفته و قضیه را از نزدیک مطالعه کرده گزارش مشاهدات خودشان رابه مجلس شورای ملی تقدیم دارند.
رئیس ـ آقای فرامرزی
فرامرزی ـ بنده پس گرفتم آقا (احسنت).
رئیس ـ پیشنهاد آقای حاذقی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم اعلام شود رأی مجلس شورای ملی درباره لایحه دولت در عین حال به منزله رأی اعتماد خواهد بود.
(جمعی از نمایندگان ـ پس گرفتند)
حاذقی ـ من می‌خواهم یک توضیحی بدهم (جمعی از نمایندگان با همهمه ـ این که نمی‌شود صحیح نیست)
رئیس ـ آقای حاذقی می‌دانید که رأی اعتماد با ورقه است و این رأی با ورقه گرفته نمی‌شود و بنابراین نمی‌تواند این طور باشد (حاذقی ـ پس گرفتم) پیشنهاد آقای محمدعلی مسعودی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم مدت حکومت نظامی در خوزستان یک ماه باشد.
رئیس ـ آقای مسعودی
محمدعلی مسعودی ـ بنده از کسانی بودم که در موقعی که طرح لغو حکومت نظامی را در مجلس عنوان شد جزو نفر سوم یا چهارم بودم که این طرح را امضا کردم و تقدیم کردم که هیچ وقت حکومت نظامی بدون نظر مجلس اعلام نشود (صدرزاده ـ و این یکی ا ز کارهای مهم دوره ۱۶ بود) چون ما در گذشته دیدیم که هر کس هر حکومتی با هر شخص یا فردی که کوچک‌ترین خرده حسابی داشت، چه مطبوعاتی بود، چه نماینده مجلس بود، چه در اجتماع کار می‌کرد چه در سیاست فوراً به وسیله این قانون او را می‌گرفت و زندانی می‌کرد و نظریاتش را اعمال می‌کرد و اما این که بنده پیشنهاد کردم که مدت حکومت نظامی در خوزستان یک ماه باشد و با این لایحه دولت موافقم به شرط یک ماه بودن روی جریان و اوضاع و وضعی است که فعلاً در مملکت ایجاد شده و همان طور که گفته شد و آنچه هم که ما اطلاع داریم بدبختانه اطلاعاتی که رسیده این عمل مولود دو سیاست خراب‌کننده این مملکت است، دو سیاستی که همیشه موجب تخریب اوضاع کشور بوده‌اند و بنده که یک وکیل مجلسم الان روشن نیستم که در آبادان چه اوضاعی است و موضوع از چه قرار بود و وضع چیست. جناب آقای علاء آمدند و یک لایحه‌ای را اینجا قرائت کردند و یک اعلامیه‌ای صادر فرمودند و در آن اعلامیه متذکر شدند که بعضی‌ها تحریک کردند حکومت نظامی هم بوده، این فوق‌العاده عجیب بود بنده دیشب چون کسالت داشتم نتوانستم بیایم در مجلس و تقاضا دارم از جناب آقای علاء که توضیح بفرمایید که وکلا روشن بشوند چون آنچه که تا اینجا بوده الان بنده خیال نمی‌کنم که یک نفر از نمایندگان مجلس حقیقت موضوع را بداند (صحیح است) و این لازم است که ما در کمال صراحت و شجاعت شما همان طور که نصیحت کردید نمایندگان مجلس را دیشب که این موقع موقعی است که همه نفاق و شقاق را کنار بگذاریم و بهنفع مملکت همه دست به هم دهیم بایستی تمام مطالب مملکت را در کمال صراحت و شجاعت در پشت این تریپون به سمع ملت ایران برسانند شما بدانید که اگر حقیقت این موضوع را اینجا بگویید یقیناً فرق نمی‌کند جبهه ملی یا اکثریت مجلس در موقعی که دولت مدافع حقوق مملکت باشد همه به شما رأی خواهند داد من نمی‌دانم این چه ایرادی است که بعضی‌ها به جبهه ملی می‌گیرند که چرا جبهه ملی در بعضی موارد از دولت حمایت می‌کند هر دسته و هر جمعیت سیاسی یک روش و هدفی دارد وقتی هر دولتی با این روش و هدف موافق است مدعی ندارد که مخالفت بکند وقتی دید یک دولتی به نفع کشور و برای منافع ملت قدم بر می‌دارد به نظر بنده خیانت است که لای چرخ دولت چوب بگذارد هر کس و هر دسته‌ای که می‌خواهد باشد بنابراین از جناب آقای علاء تقاضا دارم اولاً مطلب را روشن بفرمایند چون این موضوعاتی که گفته شد به نظر بنده با تسلطی که دولت دارد و با شخصیت‌هایی که بنده در کابینه دیدم خیال می‌کنم در ظرف چهار روز یا پنج روز این موضوع مرتفع بشود و رفع نگرانی انشاءالله بشود بنابراین توضیح بدهید آنچه حقیقت است که ما اینجا روشن بشویم و با کمال شجاعت ما هم رأی خودمان را بدهیم.
رئیس ـ آقای جمال امامی
جمال امامی ـ آقای فرامرزی کجا تشریف بردند؟ (امینی ـ بیرونند) عرض کنم در دوره دوم مجلس شورای ملی پدران ما که از ما بهتر بودند و آزاده‌تر (صحیح است) آزادتر بودند قانون حکومت نظامی را برعلیه یک عده ایرانی وضع کردند یعنی برعلیه ایرانی‌هایی که مخالف رژیم مشروطیت بودند پس بنابراین برعلیه ایرانی‌ها این را وضع کردند امروز ما حکومت نظامی را برعلیه عمال خارجی می‌خواهیم (صحیح است) آن وقت یک عده‌ای در مجلس هستند که می‌خواهند به این حکومت نظامی رأی ندهند (آشتیانی‌زاده ـ بلی بنده رأی نمی‌دهم) مگر ایرانی نباشید (آشتیانی‌زاده ـ بنده از شما ایرانی‌تر هستم شما آقایی‌تان این است که پسر آقای خویی هستید بنده از شما کمتر نیستم) انشاءالله نعم‌الخلف باشید (آشتیانی‌زاده ـ همین طور که شما هستید شما کی هستید که ما نیستیم) من قصد جسارت نداشتم.
رئیس ـ آقایان بین‌الاثنین صحبت نکنید.
جمال امامی ـ عرض کنم که وقتی درمملکتی برای ملتی یا نمایندگان ملتی ثابت شد که دست اجانب چه شمالی چه جنوبی برای اخلال در امور کشور کار می‌کند به هر وسیله‌ای باید متوسل بشود که این دست را ببرد (صحیح است) اگر شما دولتی می‌آورید که مورد اعتماد شما است باید این اختیار را به او بدهید که در مقابل دسایس اجانب وسایل مدافعه داشته باشد ولی اگر شما دولتی را لایق این کار نمی‌دانید باید آن دولت را ساقط بکنید و دولتی بیاورید که این قدرت را داشته باشد
و مورد اعتماد شما باشد بنده کاری ندارم می‌گویم این دولت که آمده است اینجا شما باید بهش اختیار بدهید بنده بالاتر می‌روم عرض می‌کنم امروز اگر دولتی هم نبود یک معاون وزارتخانه‌ای می‌آمد اینجا می‌نشست می‌گفت ما حکومت نظامی در خوزستان یا تمام ایران اعلام کردیم به این دلایل، ما مکلف بودیم به او رأی بدهیم آقا این شوخی نیست در زمان جنگ در انگلستان که مهد آزادی است به چرچیل اختیار دادند که جان و مال و ناموس مردم دراختیار او باشد، در انگلستان ما می‌آییم ملانقطی می‌شویم، آقای فرامرزی فرمودند که ما قوانینی داریم که جلوی تمام این دسایس را می‌گیرد راست است، ولی کجاست آن دولت‌هایی که آن قوانین را اجرا کرده باشند در این چهل سال شما کی یک ماده قانونی را دیده‌اید که اجرا کرده باشند با یک وسایل دیگری وسایل خارق‌العاده‌ای می‌خواهم برای جلوگیری از اینها و گرنه با وسایل عادی که ما می‌دانیم اینها قادر به جلوگیری نیستند اگر بودند که به این روز نمی‌نشستیم (فرامرزی ـ این وضع را دولت سابق درست کرده است) دولت سابق یا دولت اسبق مگر این جریانات تازه است آقا ده سال است ما این کشمکش و بدبختی را داریم در هر صورت یک وقتی است که متوجه وخامت اوضاع نیستیم یک وقتی است که ما نمی‌فهمیم که منشأ بدبختی کجا است می‌آییم، اینجا می‌گوییم که انگلیس توطئه می‌کند شوروی توطئه می‌کند عمال این توطئه می‌کند عمال آن اسیر می‌کند بعد هم می‌گوییم که به حکومت نظامی رأی نمی‌دهیم این خیلی مضحک است خلاف منطق و عقل است اگر این را تصدیق می‌کنیممن نمی‌خواهم جسارت کنم نمی‌گویم ندادن اختیار خیانت است ولی شما وسیله دست او را می‌گیرید شما دست آن سیاست‌ها و عمال آنها را باز گذاشته‌اید از این گذشته به دست دولت بهانه می‌دهید که فردا اگر چنین سوء جریانی باز اتفاق افتاد می‌گوید که آقا شما وسیله دست مرا گرفتید این مسئولیت را به گردن خودتان می‌گیرید ما حق نداریم این مسئولیت را به گردن مجلس بیندازیم آخر این که شوخی نیست، چرا سرسری می‌گیرید؟ آقای آزاد می‌فرمایند اتفاقی نیفتاده آقا این مقدمات اتفاقات دیگر است (آزاد ـ موقع فرار دادن توده‌ای‌ها آن قدر آب و تاب دادند این که هیچ اهمیتی ندارد الان کسی کشته نشده است من حاضرم با شما آنجا برویم ثابت کنم اینها دروغ است چه حرف‌ها می‌زنید؟) آقای آزاد عزیز توده‌ای‌ها قرارشان خیلی اهمیت داشت امروز شما هر چه می‌کشید در این مملکت از فرار توده‌ای‌ها است (صحیح است) بله منتهی متوجه نیستند که بدبختانه این بلاها این تحریکات منشأش از کجا است اگر متوجه هستید و این صحبت‌ها را می‌کنید که چه عرض کنم اگر متوجه نیستید که متوجه باشید و اگر متوجه هستید این صحبت‌ها را نکنید (آزاد ـ بنده از شما خیلی متوجه‌ترم) در هر حال آقا بیش از این طول ندهیم یک موضوع خاصی است و امروز هم یک مجلس فوق‌العاده‌ای است برای تصویب این موضوع رأی بدهید به این تمام بشود و برود این پیشنهادات را هم پس بگیرید دولت را هم مقید نکنید دستش را باز بگذارید ده روز دیگر یک ماه دیگر دوماه دیگر هر وقت صلاح دانست خودش لغو می‌کند.
رئیس ـ تقاضای دولت دو ماه است و حالا پیشنهاد آقای مسعودی این است که یک ماه باشد آقایانی که با پیشنهاد آقای مسعودی موافقند که مدت یک ماه باشد، از روز تصویب قیام فرمایند (عده قلیلی برخاستند)ـ تصویب نشد.
فرهودی ـ بنده اخطار نظامنامه دارم.
رئیس ـ آقای شوشتری پیشنهاد چهل روز داده‌اند آقای شوشتری بفرمایید.
شوشتری ـ بسم الله الرحمن الرحیم
لایحه دولت برای برقراری حکومت نظامی دو ماه بوده است و از روز برقراری حکومت نظامی تا حال قریب بیست روز آن منقضی شده توجه بفرمایید بدترین تمام امور تجاهل عارف است کسی بداند چیزی را و خود را به نادانی بزند و بگوید نمی‌دانم مجلسین ایران به اتفاق آراء به چیزی رأی دادند که این را هر یک از ما می‌دانیم که با منافع اجنبی اصطکاک دارد و آنها از هر دسیسه و تحریک خودداری نخواهند نمود این موضوع ممکن است فرض امکان همان ملعونی که آمد معجزه سقاخانه را درست کرد تا ماژرایمبری را کشت آن روز هم گفتم که سقاخانه خشت و گل است معجز نمی‌کند اسلام بزرگ‌تر از این حرف‌ها است (صحیح است) معجزه را نبی می‌کند که اتیان به مثل او را در آن زمان دیگران نتوانند کردن سقاخانه کوچک‌تر از آن است که کور شفا بدهد یا فلج را درست کند درست کردند کشتند ایمبری را وضعیت مملکت را به این صورت درآوردند که ما امروز توی خودمان به فرمایش آقای فرهودی به بحث الفاظ داریم می‌پردازیم آقایان موقع باریک است، دشمن در کمین است امروز مجلسین وظیفه‌ای دارند روزنامه‌ها که رکن مشروطیت‌اند وظیفه‌ای دارند مردم یک وظیفه‌ای دارند دولت یک وظیفه‌ای دارد هر یک از وظایف ما روی هم رفته در موضوع خاص باید مشترک باشد حساب خردههایمان را کنار بریزیم از بحث الفاظ خارج بشویم برای موقع عادی بگذاریم حساب خردههایمان را، فحش، بد، ناسزا حالا با این مقدمات چون بنده اطلاع دارم دولت اطلاع دارد آقایان نمایندگان اطلاع دارند همان عده‌ای که منتسب به خائنین‌اند منتسب باجابند همان طوری که آقای فرامرزی و جناب آقای جمال امامی تذکر دادند دو سیاستی که معاهده ۱۳۰۷ را بست برگردید به تاریخ بخوانید کتاب خلسه محمدحسین خان اعتمادالسلطنه را بخوانید تاریخ را ببینید این دو همسایه برای پاره کردن این بدن ضعیف بیست میلیونی چه کارها کرده‌اند (چند نفر از نمایندگان ـ بلندتر) اجازه بدهید در یک چنین موقع باریکی دولت حسین علاء دولت جناب آقای علاء که همه می‌گویند مردی است صالح مردی است خوب، آمده یک همچو پیشنهادی کرده حالا اگر این پیشنهاد از نظر حفظ مملکت و وحدت ایران مورد تصویب شما است چه مانعی دارد جناب آقای علاء بیست روزی گذشته چهل روز بماند اگر احتیاج پیدا کردید همین مجلس هست و گرنه به عقیده من با درایت شما و تصمیماتی که می‌گیرید شاید انشاءالله تا ده روز دیگر محتاج نشویم و اصلاً بردارید (عده‌ای از نمایندگان ـ پس بگیرید) پس گرفتم (احسنت).
رئیس ـ پیشنهاد آقای عباس اسلامی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم چنانچه پس از این که وضع خوزستان قرین آرامش گردید دولت حکومت نظامی را لغو نماید عباس اسلامی.
(جمعی از نمایندگان ـ این که بدیهی است)
رئیس ـ آقای اسلامی.
اسلامی ـ اجازه بفرمایید مقصود بنده از تقدیم این پیشنهاد بیان یک موضوع بسیار مؤثر و یک تأثر کاملی است از این جریان (همهمه نمایندگان) آقایان شلوغ نکنید خودتان هم در مسائل دیگر پیشنهاد می‌کنیدباید اجازه بدهید که صحبت بشود بنده با پیشنهاد آقای مکی مخالفت کرده بودم و اتفاقاً دلایل بنده استناد بود به فرمایشات خود ایشان و دلایل من استناد بود به همان پیشنهاد خود ایشان و مشاهدات ایشان که گفته بودند این تحریکات ناشی از ناحیه خود کمپانی است بنده به استناد همان فرمایش ایشان مخالف بودم با آن پیشنهاد موافق بودم با برقراری حکومت نظامی برای این که این مجلس شورای ملی و این آقایان نمایندگان که ۱۰۶ نفر یا ۱۰۴ نفر بالاتفاق رأی به ملی شدن دادند در درجه اول نظر آنها تأمین منافع کارگران عزیز جنوب بود این بود آقایان یا نه؟ (صحیح است) برای این که وقتی هزار میلیون تومان در سال لااقل به کسی که این ملت می‌آید در درجه اول زندگی آن کارگرها تأمین خواهد شد و باید تأمین شود بنابراین امروز آقایان منظورشان از برقراری حکومت نظامی و موافقت با آن نه برای این است که با سرنیزه شکم آنها را بدرند بلکه برای این است که افرادی که امروز بایستی از چپ و راست، بالا و پایین با هم متفق باشند و در نواحی نفت‌خیز با هم متحد باشند با دولت مرکزی و مجلس شورای ملی و مجلس سنا این نفت را از آن نظری که داده‌اند به مرحله عمل درآورند تأسف برای این است که یک مشت کارگرانی که ما همیشه مدافع آنها بودیم و حتی یک عده بیچاره‌های مسلول آمدند اینجا نشستند و متحصن شدند بنده و سایر آقایان نمایندگان از آنها طرفداری کردیم یک عده افرادی که آلت دست شده‌اند باعث بشوند و در این قضیه حقوق این تشنج را ایجاد بکنند بنده عقیده‌ام این است که از مجلس شورای ملی و از جراید چند نفر انتخاب بشوند بروند جنوب تبلیغات بکنند نصیحت بکنند موعظه بکنند چون خارجی خودش که نمی‌تواند کاری بکند باید به دست من و شما کاری بکندباید به آنها تبلیغ کرد که آقا امروز اگر گرسنه هستید بسازید و بسوزید در ماه تأمل کنید تا ما این کار را انجام بدهیم بنده این پیشنهاد را که کردم برای توضیح این مطلب بود و البته با زهم تکرار می‌کنم بایستی این آقایانی که اینجا پیشقدم هستند بنده خودم حاضرم خرج دو سه نفر را هم حاضرم عهده‌دار بشوم که بروند میان کارگرها تبلیغات بکنند که آنها ساکت باشند بسوزند و بسازند و آلت دست خارجی‌ها نشوند بنده پیشنهادم را مسترد می‌کنم و از دولت خواهش می‌کنم که تنها با اعلام حکومت نظامی جناب آقای علاء توجه بفرمایند بنده خصوصی هم به آقا عرض کردم تنها با اعلام حکومت نظامی نباید در اینجا قناعت کرد باید همان طوری که گفتید حکومت قانون را در همه جا برقرار کنید و مأمورینی را که با ایادی و اشخاص ناپاک برای مسایل خصوصی همکاری می‌کنند و ایجاد بلوا در شهرستان‌ها می‌کنند شدیداً باید تعقیب کنید بسیاری از مأمورین در مازندران اجحاف کرده‌اند باید آنها را مجازات کنید باید شدیداً تعقیب کنید هر کس که هستند باشند.
رئیس ـ آقای اسلامی شما پیشنهادتان را مسترد داشته دیگر توضیح لازم ندارد.
فرهودی ـ بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس ـ طبق چه ماده‌ای؟
فرهودی ـ طبق ماده ۱۰۸ اجازه بفرمایید دو سه کلمه بیشتر عرض نمی‌کنم اولاً بحث مدت که اینجا شده این دو ماه حداکثر است.
رئیس ـ مدت را در پیشنهاد دولت از پنجم فروردین قید کرده بحث در تاریخ آن نکنید.
فرهودی ـ عرض بنده این است که دو ماه حداکثر است و ممکن است خود دولت زودتر از دو ماه لغو بکند بعد هم در ماده ۱۰۸ نوشته است هر لایحه‌ای به مجلس داده می‌شود باید عنوانی داشته باشد بنده می‌بینم که در عنوان این لایحه اشتباهاتی شده نوشته حکومت نظامی در خوزستان تمام خوزستان احتیاج به حکومت نظامی ندارد دو سه منطقه هست در آنجا که این اغتشاشات رخ داده، در آنجاها باید حکومت نظامی باشد و خوزستان احتیاج به حکومت نظامی ندارد و منظور فقط در آن نقاطی است که این اتفاقات رخ داده است.
رئیس ـ حالا برای تکمیل بیان آقای فرهودی این قسمت قرائت می‌شود که نظر دولت در چه نقاطی است و در چه حدودی توجه بفرمایید آن قسمت قرائت می‌شود (به شرح زیر قرائت شد)
چون از طرفی رسیدگی به تقاضای کارگران و تأمین رفاه آنان مستلزم اعزام هیئتی به جنوب بود و از طرف دیگر وضع مناطق نفت خیز ایجاب می‌کرد که قبل از هر چیز برای حفظ نظم و آرامش و تأمین امنیت آن نقاط اقدام شود هیئت دولت با مداقه پیشنهادها و در گزارش‌های واصل و با توجه به ماده واحده مربوط به مقررات اعلان حکومت نظامی مصوب مجلسین شورای ملی و سنا در جلسه ۵ فروردین ۱۳۳۰ تصویب نمودند برای مدت دو ماه فقط در نقاط آبادان، گچساران، آغاجاری، لئالی، بندر معشور هفت‌گل و مسجدسلیمان حکومت نظامی اعلام شود.
اردلان ـ این دو ماه از چه تاریخی است؟
عده از نمایندگان ـ از تاریخ پیشنهاد دولت.
رئیس ـ این قانون نیست اجازه‌ای است که به دولت داده می‌شود و مدتش از تاریخ اعلام است که در خود پیشنهاد از ۵ فروردین ذکر شد پیشنهاد دیگری هم هست که قرائت می‌شود.
غلامرضا فولادوند (منشی)ـ آقای صدر میرحسینی پیشنهاد کرده‌اند حکومت نظامی در اهواز از تاریخ تصویب به مدت دو ماه برقرار شود.
رئیس ـ آقا دولت خودش برای اهواز تقاضا نکرده موردی ندارد.
عده‌ای از نمایندگان ـ اهواز حکومت نظامی نمی‌خواهد.
صدر میرحسینی ـ در ضمن توضیح تصحیح می‌کنم که همان مدت دو ماه باشد ولی از تاریخ تصویب آقایان: سرچشمه شاید گرفتن به بیل ـ چو پر شد نشاید گذشتن به پیل چنانچه آقایان توجه فرمودند ورود خبرنگاران خارجی به ایران مقدمه یک امری بود که واقع شد می‌بایستی دولت متوجه این امر شده باشد نشده است آنچه در شرف تکوین بود تکوین شد امروز در یک نقطه فردا در یک نقطه دیگری چهار روز دیگر تمام استان ششم آلوده می‌شود این یک مرض مسری شده است باید دست دولت در تعیین حکومت نظامی و برقراری حکومت نظامی در تمام استان ششم آزاد باشد و اگر دولت را محدود بکنید نمی‌تواند اقدامی بکند و فردا نظایر این خیلی زیاد می‌شود و عکس‌العمل این هم در سایر استان‌های ایران پیدا می‌شود آن وقت باید دست به دست بمالید و چاره‌ای هم ندارید.
صدرزاده ـ طرح این پیشنهاد مخالف با قانون حکومت نظامی است چون باید خود دولت پیشنهاد کند.
صدر میرحسینی ـ من موافق با حکومت نظامی هستم و می‌گویم که دست دولت باید باز باشد و بتواند در تمام نقاط استان ششم و یا در هر نقطه‌ای که لازم بداند حکومت نظامی اعلام بکنند.
رئیس ـ آقای صدر میرحسینی این مخالف خود قانون است و مدت هم دو ماه است از تاریخی که در اعلان ذکر شده است.
صدر میرحسینی ـ از تاریخ تصویب باشد.
رئیس ـ از تاریخ اعلام حکومت نظامی است.
پیشنهاد آقای دکتر راجی قرائت می‌شود.
(پیشنهاد به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم که تبصره ذیل به ماده واحده قانون حکومت نظامی خوزستان اضافه شود دولت مکلف است که به تقاضاهای حقه کارگران در همین دوره حکومت نظامی توجه کرده و رضایت خاطر آنان را فراهم کند.
عده‌ای از نمایندگان ـ آقا وارد نیست. هیچ مربوط به اجازه حکومت نظامی نیست.
نورالدین امامی ـ جناب آقای دکتر راجی دولت خودش این تکلیف را دارد چه جنابعالی پیشنهاد بکنید یا نکنید.
رئیس ـ آقای دکتر راجی
دکتر راجی ـ عرض کنم چون بنده نماینده خوزستان هستم و هم اخیراً سفری به آبادان نمودم این بود که اجازه خواستم صحبت بکنم چون موفق نشدم این پیشنهاد را کردم که توضیحی به عرض برسانم (صحیح است) یک عده از محصلین مدرسه صنعتی و فنی در آبادان اعتصاب کردند و اعتصاب آنها روی تقاضاهایی است که خیال می‌کنم لازم است جناب آقای وزیر فرهنگ توجه بفرمایند اولاً می‌گویند که نمرات ما را برای رفتن به کلاس بالاتر باید ۲۰ درصد نمرات باشد و ثانیاً چهار سال تحصیل را بتوانند در ۸ سال تحصیل بکنند یعنی در هشت سال با ۲۰ درصد معلومات به اخذ گواهی‌نامه موفق بشوند (شوشتری ـ پس با سواد نشوند) کارگران بندر معشور اعتصابشان به این جهت است که شرکت نفت وقتی خواست عملیات خودش را در بندر معشور توسعه بدهد گفت به آنهایی که در قریه منزل بکنند ۴۰ درصد اضافه حقوق و به آنهایی که در چادر زندگی بکنند ۳۰ درصد اضافه حقوق و به آنهایی که در خانه‌های مسکونی شرکت نفت زندگی بکنند ۲۰ درصد اضافه حقوق داده خواهد شد و شرکت نفت در چند هفته قبل شاید دو ماه قبل اعلام کرد که چون شرایط زندگی در بندر معشور مساوی زندگی آبادان شده است این فوق‌العاده‌ها را از شما کسر خواهم کرد و اعتصاب‌کنندگان هم اظهار می‌کنند که شرایط زندگی در بندر معشور شبیه زندگی آبادان نشده و بنده هم بنام نماینده آنها موافقم و اظهار می‌کنم که شرایط زندگی بندر معشور مساوی زندگی آبادان نشده تقاضاهای مشروعدیگری هم دارند و می‌گویند آب آشامیدنی، قابله، طبیب، راه، برق، یخ خلاصه چیزهایی که هر بشری می‌تواند بگوید در یک نقطه متمدن یا لااقل در یک نقطه گرمسیری استحقاق دارد داشته باشد کارگران این تقاضاهای مشروع را دارند (صحیح است) دو روز قبل از عید نوروز این اضافات را از کارگران کسر کردند عده‌ای از کارگرها اعتراض نکردند و عده‌ای شروع به اعتراض نمودند البته محرکینی هم از تهران رفته بودند و تهدید کرده بودند که اگر سر کار بروید بهتان ضربه و شکنجه وارد خواهیم آورد و آنها را وادار کردند که سرکار نروند چهارشنبه بعد از تحویل بود که بنده درد بندر معشور بودم و با آقایان کارگران صحبت کردم و گفتم اکنون که مجلس شورای ملی و مجلس سنا هر دو رأی داده...
رئیس ـ آقای دکتر راجی اینها مربوط به پیشنهاد نیست.
دکتر راجی ـ الان مختصر می‌کنم به آنها گفتم چون این موضوع به تصویب مجلسین رسیده و کمیسیون در دو ماه تکلیف شما را معین می‌کند شما از مجلس و کمیسیون نفت بخواهید که راجع به تقاضاهای شما رسیدگی و اقدام نمایند عده‌ای پیشنهاد بنده را قبول کردند و عده‌ای که همان محرکین بودند این پیشنهاد را قبول نکردند و کار به اینجا کشیده که کشیده بنده تقاضاهای این کارگران را یک تقاضایی نمی‌دانم که وسیله برای ایجاد اغتشاش باشد این تقاضاها همه‌اش حق است از وزارت کار و دولت استدعا دارم که راجع به این موضوع توجه کنند و هر چه زودتر به تقاضاهای آنها ترتیب اثر بدهند.
فرامرزی ـ طبق ماده ۴۶ اخطار دارم.
رئیس ـ می‌دانم می‌خواهید بگویید این مطالب مربوط به اصل موضوع نیست.
فرامرزی ـ عرض کنم که جریان مجلس و نطق و صحبت‌ها خارج از اصل است اصل این است که یک کسی که یک چیزی می‌داند بیان کند یک کسی هم که عکس این را می‌فهمید بیاید جواب بدهد که این طور نیست در مجلس این جور نیست یک کسی می‌دهد و یکی زودتر اجازه می‌گیرد در صورتی که پیشنهاد هنوز خوانده نشده و نمی‌داند موضوع چیست این جریان نتیجه‌اش این می‌شود که آن کسی که می‌داند موضوع چیست وقت به آن نمی‌رسد که حرف بزند و آن کسی که نمی‌داند می‌رود بی‌خودی حرف می‌زند (صحیح است).
رئیس ـ پیشنهاد آقای صفوی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد زیر را تقدیم می‌دارم:
دولت مکلف است راجع به حوادث اخیر خوزستان تحقیقات کاملی نموده و در ظرف مدت یک ماه محرکین و ایادی آنها را تعیین و گزارش کامل امر را به مجلس شورای ملی تقدیم دارد. صفوی
رئیس ـ این هم مربوط به قانون نیست می‌خواهید توضیح دهید بفرمایید.
حاذقی ـ این وظیفه دولت است.
صفوی ـ متأسفانه یک حوادثی در این چند روزه اخیر در خوزستان پیش آمد و همین طور در تهران هم پیشامدهایی شد (شوشتری ـ همین طور در شمال) که اسباب تأسف تمام ایرانی‌ها است (صحیح است) بنده خیال می‌کنم که هیچ ایرانی نباشد که از این پیشنهادها متأثر نباشد جناب آقای نخست‌وزیر در جلسه دیروز سربسته یک اطلاعاتی به عرض مجلس شورای ملی رسانیدند و فرمودند یک ایادی و یک محرکینی در آنجا بودند یک عملیاتی کردند که باید زودتر تکلیف آنها معلوم شود ولی این فرمایشاتی که فرمودند همه سربسته بود و من خیال می‌کنم که عده زیادی از آقایان نمایندگان محرکین را نمی‌شناسند ولی به طور کلی معلوم است که این تحریکات از طرف چه اشخاصی و چه مقاماتی شده ولی باید دولت رسماً بیاید اینجا و اطلاعاتی به مجلس شورای ملی بدهد باید تحقیقاتی بکند و نتیجه را به مجلس گزارش بدهد که ما بدانیم اینها که رفته‌اند به سفارتخانه متحصن شده‌اند کی اینها را تحریک کرده و چه دست‌هایی در این تحریک بوده‌اند و چه اشخاصی آنها را به سفارتخانه برده‌اند و همین طور در جنوب و اشخاصی در خوزستان عملیاتی کرده‌اند که ملت ایران را بدنام بکنند آقا جریان را ما هنوز نمی‌دانیم دولت مکلف است در ظرف یک ماه تحقیقات کامل بکند و یک گزارش کاملی به مجلس شورای ملی بدهد و ایادی را معرفی بکند (کشاورز صدرـ آقا خارجی‌ها هستند) این محرکین را معرفی بکنند که بشناسیم کی‌ها بودند از طرف چه کسانی بودند (کشاورز صدرـ اول انگلیسی‌ها)
رئیس ـ پیشنهاد آقای آشتیانی‌زاده قرائت می‌شود.
اردلان ـ تشریف ندارند.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری نیست.
محمدعلی مسعودی ـ آقای رئیس بنده یک اطلاعاتی الان از آبادان با تلفن کسب کردم اجازه بدهید این توضیحات را بدهم به نفع مملکت است پیشنهاد بنده را قرائت بفرمایید.
(پیشنهاد آقای محمدعلی مسعودی به شرح زیر قرائت شد)
دولت مکلف است شرکت نفت را وادار به قبول تقاضای حقه کارگران نماید. مسعودی
رئیس ـ آقای مسعودی بفرمایید.
مسعودی ـ عرض کنم الآن با تلفن بنده را خواستند یک گزارش از نماینده ما از آبادان رسیده بود که بنده مختصری از آن را با تلفن گوش دادم آنچه که مسلم است تا به حال این تحریکات بیشتر به واسطه این بوده با این که به شرکت نفت تذکر داده که در شب عید حق کارگران یعنی ۳۰ درصد حقوق کارگران بندر معشور را قطع نکنند ولی شرکت علی‌رغم تذکراتی که دولت کرده بود آن را لغو کرده کسر ۳۰ درصد و به علاوه تحریکاتی عناصری در آنجا کرده‌اند که وابستگی به دستگاه‌های مختلف داشتند همان جور که گفته شد وابستگی به دستگاه‌های دو سیاست دارد (صحیح است) بنابراین بنده می‌خواهم عرض کنم که گزارش هم از کسی است که کوچک‌ترین شبهه غرض درش نیست و ممکن است همین گزارش را بنده بگیرم بیایم اینجا برای آقایان قرائت کنم اطلاعی است که بنده حالا گرفتم (امینی ـ این را که آقای فرامرزی فرمودند) آقای فرامرزی فرمودند بنده هم قبول کردم به استناد حرف‌شان با این گزارشی که رسیده معلوم می‌شود آنچه که بیشتر محرک این کارگران بوده تضییع حقوق کارگران بود و دولت و آقای وزیر کار بایستی شخصاً این موضوع را از جلسه که می‌روند بیرون تحت نظر بگیرند یعنی موضوع تقاضای حقه کارگران را در ظرف یک هفته به موقع اجرا بگذارند و به این غائله خاتمه بدهند و آن محرکین و مسببین که اسامی‌شان هم معلوم و مشخص است و شاید بیش از ۱۰- ۱۵ نفر نباشد که هر کدام مأموریت خاصی داشته‌اند در بندر معشور در آغاجاری در مسجدسلیمان در آبادان آنها که محرک اصلی هستند و خیال می‌کنم که گزارشش حتماً برای دولت رسیده است و اطلاع دولت حتماً دقیق‌تر از اطلاعاتی است که یک مخبر روزنامه کسب کرده دستگیر بکنند و به محاکمه جلب بکنند و پیشنهادم را پس می‌گیرم و منظورم فقط برای این بود که این مطلب را به عرض آقایان برسانم و از آقای وزیر کار این تقاضا را بکنم.
رئیس ـ دیگر پیشنهادی نیست اعلام رأی می‌شود. آقای وزیر کشور بفرمایید.
وزیر کشور ـ در خصوص برقراری حکومت نظامی در بعضی از نقاط لازم است که به عرض آقایان نمایندگان برسانم و اطلاع بدهم که دولت جناب آقای علاء باشرف‌تر از آن است که از برقراری حکومت نظامی سوءاستفاده بکند آقای آشتیانی‌زاده اینجا تشریف ندارند هر چه می‌فرمایند بفرمایند هر چه قدر به مرد شریفی مثل آقای علاء فحش بدهند ما حاضریم و ما که برای خدمت به کشور جان و خون می‌دهیم (احسنت) از میدان برای چند فحش و ناسزا در نمی‌رویم قضاوت امر را به وکلای محترم باشرف مراجعه می‌کنیم ضمناً تلگرافی از اصفهان رسیده اجازه می‌خواهم که آن را قرائت بکنم تا معلوم شود که این تحریکات در تمام نقاط تقریباً وجود دارد (صحیح است) ملاحظه بفرمایید اصفهان یک جای امن و با آسایش است وقتی در اصفهان هم حتی تحریک می‌کنند بایستی اقرار کرد که در بعضی نقاط این تحریکات در یک هفته یا در یک روز بنا بوده یا خواهد بود بشود و محرکین این فتنه و فساد را دولت در خوزستان همان طور که یکی از آقایان فرمودند گرفته و مشغول تحقیقات در اطراف آن هستیم اجازه بفرمایید گزارش اصفهان را قرائت کنم «به منظور ابراز هم‌دردی با اعتصابیون خوزستان امروز صبح از طرف کارگران کارخانجات تصمیم گرفته می‌شود بعدازظهر در میدان ۲۴ اسفند تظاهراتی به عمل آید از طرف قوای انتظامی مراقبت می‌شود دو ونیم بعد از ظهر در حالی که در قسمت‌های معابر کارگران مأمورین انتظامی مراقبت می‌نمودند کارگران به طور اجتماع با شعار خود برای ورود به میدان هجوم می‌آورند و توجه به تذکرات مأمورین انتظامی ننموده و آنها را مورد اهانت و حمله قرار می‌دهند و در نتیجه عده‌ای از مأمورین انتظامی و کارگران مجروح و یک نفر پاسبان و یک کارگر هم مقتول می‌شود و از طرف مأمورین انتظامی هم مراقبت می‌شود تا این ساعت که شش و نیم بعد از ظهر است اجتماعات ادامه دارد و الآن شنیده شد جنازه کارگران را سردست برداشته از طرف میدان ۲۴ اسفند به طرف دروازه دولت به حرکت درآمده‌اند اطلاعات جامع و صحیح‌تر بعداً به عرض می‌رسد»
اطلاعاتی که به ما رسیده البته در صورتی که لازم باشد در مجلس خصوصی به عرض آقایان محترم می‌رسد بنده تصور نمی‌کنم که ما از حکومت نظامی مقصودی داشته باشیم اگر هست برای رفاه اهالی محترم است برای امنیت و آسایش مردم است اگر آقایان موافقت دارند که حکومت نظامی می‌شود و اگر موافق نیستند که نمی‌شود (نمایندگان ـ مخالفی نیست).
رئیس ـ آقایان توجه بفرمایند به طوری که دولت اعلام کرده است حکومت نظامی از پنجم فروردین به مدت دو ماه در نقاطی که در پیشنهاد ذکر شده خواهد بود این اجازه حالا از طرف مجلس داده می‌شود و رأی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد.
(۲- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه)
رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده فردا خواهد بود دستور برنامه دولت است و انشاءالله فردا تمام می‌شود.
(جلسه ساعت هشت و ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ رضا حکمت