مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۵۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۵۸ مذاکرات روز ۵ شنبه دهم شعبان ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات سه شنبه ۸ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
حاج سید نصرالله- تصفیه عمل کرمانشاهی‌ها در طهران خیلی مشکل است بر فرض یکنفر هم فرستاده شود بکرمانشاه بهتر از خود ظهیر الدوله نخواهد بود بهتر آن است که استکشاف این کار را بخود ایشان رجوع کنیم که در همانجا احقاق حق بعمل آید (گفتند این دعاوی نسبت به سیف الدوله است) حاج سید نصرالله- این عمل صلح شد بهفت هزار تومان از برای باقی امر باید در خود کرمانشاهان احقاق حق بعمل آید.
(علاء الملک وزیر عدلیه کاغذی به مجلس ارسال داشتند که قرائت شد خلاصه آن این بود که در خصوص ختم عمل حضرات کرمانشاهی‌ها با حاج سیف الدوله رفتم گفتگو کردم جواب دادند بنده محض رفع اتهام در دیوانخانه حاضر شدم آنچه باید کرمانشاهی‌ها بگویند گفتند من هم جواب دادم در اینصورت چرا باید جریمه دستی بدهم وانگهی اموال آنها را در انبار گذاسته‌اند هیچ بآن اموال رجوع نشده تا اینکه حضرات بسراغ باقی بربیایند حق اینست بروند آن را اموال را بردارند تا مابقی معلوم شود.)
رئیس- همه کاغذ را دادم حضرات خواندند گفتند این اموال غیر قابل بود و جناب ظهیر الدوله آنها را بین درمانده‌ها تقسیم کردند حالا اگر بخواهید یکی دو نفر از آنها را احضار کنید تا اظهارات خود را بگویند.
حاج ملک محمد- رجوع شود به مجلس استنطاق حاج سیف الدوله در عدلیه اگر مقصر است معلوم می‌شود والا فلا.
رئیس- اگر عدلیه بکوید سیف الدوله مقصر نیست دیگر حرفی هست.
حاج محمد ملک- آنوقت آنهایی که ادعا بر آنها دارند بخواهید بیاورند.
رئیس- در وکالت شما از طرف کرمانشاهی‌ها حرفی نیست ولی باید از اینهایی که اینجا هستند استسفار شود که بحکم عدلیه باین طور که گقته شد قانع هستند یا خیر آنوقت مجلس طرف بشود.
آقا سید حسین- مسئله کرمانشاه چون مهم بود گفتگو شد حالا نتیجه گرفته شود و بعد از آن خوب است اجازه بفرمائید قانون اساسی خوانده شود.
مفتخرالممالک- تلگراف بار فروش قرائت می‌شود یا خیر؟
رئیس- بلی قرائت می‌شود قرائت شد خلاصه آن این بود که:
- هشت ماه قبل بموجب نظامنامه دو نفر انتخاب کرده فرستادیم بعد از تجار و غیره بانتخاب صحیح انجمن تشکیل نمودیم بعد به اغوای مغرضین اسباب اختلال انجمن فراهم آمد به اتابک تلگراف کردیم جواب دادند که نظام السلطنه میاید و انجمن را تشکیل می‌دهد باز بعد از طرف اتابک تلگراف آمد که مازندران یک ولایت است غیر از ساری جایی حق تشکیل انجمن ندارد فعلا هشت ماه است در بار فروش انجمن دایر است اگر بر هم بخورد اسباب زحمت خواهد شد تلگرافی دیگر مشعر بر همین مضامین قرائت شد.
رئیس- لابد مجلس از تفصیل مسبوق است و عقیده آنها این است که بار فروش اهمیتش زیادتر از ساری است گویا همین طور هم باشد اذا مخواهند انجمن دربار فروش باشد نه ساری.
آقا میرزا طاهر- در حقیقه بعضی از چیزهائیکه واضح است رای گرفتن در آن غلط است ما در نظامنامه ایالتی یا ولایت بودن آنجا را نوشته‌ایم.
رئیس- در ایالت بودن یا ولایت بودن حرفی نیست گفتگو در مرکز است که کجاست؟
آقا میرزا طاهر- یک انجمن ولایتی در بار فروش دایر است اگر مازندران ایالت است باید انجمن ایالتی در مرکز باشد.
رئیس- این مسئله در مجلس گذشته است که چند جا ایالت است مابقی ولایت است مطلب در این است که مرکز ولایت بارفروش است یا ساری.
مفتخرالممالک- مازندران شهرش من جمیع‌الجهات منحصر شد ببارفروش از حیث تجارت و روابط خارجه و توقف حکومت در بار فروش بیشتر است فعلا هشت ماه است که آنجا انجمن شد.
رئیس-در این مدت هشت ماه از طرف اهالی ساری شکایت شده است یا خیر؟
مفتخرالممالک- خیر
رئیس- پس تلگراف در این بابتها است این مطلب بواسطه اختلاف شیخ سلمان ودیگران است.
آقا میرزا فضلعلی آقا- سابق این اختلافات نبود فعلا که گفته‌اند انجمن در یک جا باشد این اختلاف شده است مسلم بارفروش اهمیتش بیشتر است از ساری حتی کارگزارهای خارجه هم در آنجا هستند.
مفتخرالممالک- تمام اینها در بارفروش است.
وکیل التجار- فرمودند که درمجلس رای داده شده که سه چهار محل ایالت است باقی ولایت چنین رای داده نشده است فقط رای در خصوص گیلان داده شده در سایر جاها رای داده نشد خوب است محض اینکه اشتباه در رای پیدا نشود هر رای که داده شد ثبت شود تا در موقع لزوم بدان رجوع گردد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- در تعیین ولایت بودن یا ایالت بودن نباید در مجلس رای گرفته شود اینها باید از روی جغرافیا و معنی لغوی تشخیص داده شود که کجا ایالت و کدام ولایت است.
آقا سید حسین- از برای ایالت و ولایت یک تعریفی در نظامنامه شده که هیچ محتاج بمذاکره نیست و اشتباهی هم نیست اما در اینکه انجمن در بار فروش باشد یا ساری آنجا نظر بمرکز است که هر جا حکومت باشد باید انجمن آنجا باشد چون سابقا حکومت در ساری بود این است وزارت داخله تلگراف کرده که آنجا باشد حال بار فروش اهمیت دارد حکومت هم آنجا باشد بدیهی است که باید انجمن و حکومت در یکجا باشد.
رئیس- آن عنوانی که وکیل التجار کردند بلا جواب ماند چون جمعی شکایت کردند که لاهیجان باید انجمن داشته باشند و شهر بزرگی است از هر کس پرسیدم گفتند این مسئله قطع شده و در مجلس رای داده شد که چند جا ایالت است و باقی ولایت حال معلوم می‌شود که این طور نیست.
مفتخرالممالک- آن روزی که عنوان این مسئله شده بود غیر از گیلان و رشت گفتگویی نشد و رای گرفته نشد و در خصوص مازندران چنانچه آقا گفتند که سالها حاکم نشین بوده عرض می‌کنم حکومت بیشتر توقف دربار فروش دارد.
بحرالعلوم- این گفتگو که شد در باب رشت بود که اختلافات در بین آمد مطرح مذاکره گردید پس از تحقیق معلوم شد که رشت و گیلان ولایت است در باب مازندران هم گفتگو شد ولی رای گرفته نشده اما تلگراف شد که غیر از چند جا همه جا ولایت است.
حاج سید نصرالله- حال این مطالب باید رجوع به نظامنامه بشود علاوه این انجمنها محض آن تشکیل شد که در اخذ مالیه نظارت داشته باشند که حیف و میل نشود و ظلمی هم واقع نگردد حال هر جا حکومت است انجمن باشد والاخیر
رئیس- تقسیم ایران به ایالت و ولایت روی کاغذ آمده است و رای گرفته شده یا خیر؟(جمعی گفتند خیر)
حاج سید نصرالله- این امور اعتبار یاست هر وقت بخواهند بهر طوری تقسیم نمایند می‌شود از اول ما اطلاع نداشتیم که چطور است پس باید مرکز را ملاحظه کرد و انجمن باید داسنت برای چه تشکیل می‌شود.
رئیس- جواب من مانده می‌خواهم بدانم این مسئله تقسیم مطرح شده یا نه؟(خیر)
آقا سید علینقی- این مطلب در مجلس مذاکره شد هر جا که حکومت کل و حکومت جزو از مرکز برود ایالت و هر جا حکام جزو از طرف حکومت کل برد ولایت است و باین ترتیب گفتند چند جا ایالت است مابقی ولایت.
آقا میرزا فضلعلی آقا- تقسیم به ولایات و ایالات و بلوکات صحیح است و معلوم نشده است که کدام ایالت و کدام ولایت فقط در آخر نظامنامه چیزی نوشته شده و رای هم گرفته نشده هر وقت اختلافی پیدا شد باید رجوع به آن کرد.
آقا سید محمد جعفر- اینکه وکیل التجار گفتند که رای رای در خصوص ایالت و ولایت گرفته نشده صحیح است فقط رای در خصوص گبلان گرفته شد ولی گقتگویی شد که معلوم گردید و آن این است که گفتند ایالت جایی است که وسعت داشته باشد که از مرکز آن تا توابع مرکز مسافت زیاد باشد اگر اینطور باشد فقط ایالت همان چهار جا است.
حاجی شیخ محمود- مطلب عقلی نیست هر طور قراردادند همان است.
آقا میرزا طاهر- مطابق تعریفی که در نظامنامه از برای ایالت و ولایت ده باید هر جا مطابق با تعریف ایالتی است ایالت باشد و هر جا منطبق با تعریف ولایتی است ولایت باشد.
وکیل التجار- تعریفی از برای ایالت و ولایت شده ولی تعیین محل نشده باید نظامنامه را آورد و از روی آن تعیین کرد.
آقا میرزا محمود خوانساری- گویا از موضوع خارج شدیم موضوع ما این بود که ساری انجمن داشته باشد یا بارفروش خوب است در همین مطلب گفتگو شود و ختم شود.
وکیل الرعایا- در مجلس یک رای داده شد که گیلان ولایت است در خصوص باقی صحبت نشد اگر باید مذاکره شود خوب است به نظامنامه رجوع گردد.
رئیس- ولایت بودن گیلان در مجلس ختم شد.
وکیل الرعایا- بلی (در این موقع حاج امام جمعه وارد شدند و رئیس اظهار فرمودند که مجلس از تشریف آوردن شما نهاین اظهار امتنان را می‌نماید.)
صنیع الدوله- گویا این صدا از تمام ولایات بلند شود قم هم به یک ملاحظه در این خیال بیفتد خوب است حالا بر طبق نظامنامه معین شود که کجا ایالت است و کجا ولایت و یک دفعه کار تمام شود.
حاج سید نصرالله- باید فهمید که انجمن کجا باید بشود در هر جایی که اخذ مالیات می‌شود باید باشد انجمن برای نظارت مالیه است.
احسن الدوله- چون هیچکدام ما از جغرافیای مملکت خودمان اطلاع نداریم خوبست به همان ترتیب قدیم که آذربایجان و کرمان و فارس و خراسان را ایالت می‌گفتند همینطور قرار بدهید و مابقی را بگوییم ولایت است.
حاج سید نصرالله- اگر این یک کلمه تصریح بشود کار تمام است آیا این انجمن کجا باید تشکیل شود غیر از اینکه هر جا وصول و ایصال مالیات می‌شود و مقر حکومت است در جای دیگر هم مگر باید تشکیل شود.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی- چون امر ایالت یا ولایت بودن مهم است خوب است این کار را ختم کنیم که این انجمنی تشکیل شود و این امر را بر وجه سهل تحقیق کرده بنویسند و رفع این اختلاف بشود.
حاج سید مرتضی- مطلب در این است که انجمن باید باشد اگر انجمن اسباب رفاهیت مردم است که بسیار خوب همه جا باشد والا هیچ جا نباشد.
عمادالحکما- بر طبق تاریخ محالی را که از سابق مملکت می‌گفتند حالا ایالت است یا اینکه مازندران بر حسب تاریخ ایالت است نمیدانم چه شده است که حالا از میان رفته و ولایت شده.
عمادالحکما- جنانچه آغاز فرمودند هر جا که وصول و ایصال مالیات می‌شود انجمن باشد در این صورت آذربایجان هم ولایت می‌شود زیرا که تمام مالیات در تبریز گرفته می‌شود تعریف همان است که آقا میرزا طاهر گفتند آنوقت مازندران و غیره هم ایالت می‌شود این انجمنها باید در امر حکومت نظارت داشته باشند که در هر جا حکومت جزو هست مواظب باشند.
دبیر رسائل- اینکه کفته شد که عمل گیلان گذشته است ایا به بینیم اگر رایی بخبط داده شد برگشت دارد یا خیر من عرضی در رشت ندارم ولی لاهیجان اهمیت دارد.
رئیس- من یک ساعت با گیلانیها گفتگو کردم قرار شد عصر بیایند اینجا عمل آنها تمام شود بطوریکه مجلس رای داده اما در خصوص ایالت وو لایت بودن یک ضرری بملت وارد می آید نمی‌شود مواجب فرمانفرمای خراسان را به حاکم مازندران داد پس باید این ملاحظه را هم کرده همه مال ملت است.
آقا میرزا طاهر- بعدها خوب است رائی که در مجلس داده می‌شود قبل از وقت قدری در آن تفکر شود و بعد رای داده شود.
حاج امام جمعه- یک دفعه یک چیزی را مردم از برای خودشان صلاح میدانند و یکدفعه هم ما یک چیزی را از برای آنها صلاح میدانیم حال از اطراف می‌نویسند فلان جا ایالت باشد این صلاح خودشان است ولی صلاح دید ما مقدم است برصلاح دید آنها ما را منتخب کرده‌اند بجهه همین مطالب شما میدانید یک ماه من فریاد کردم که نظامنامه انجمنهای ایالتی را که می‌نویسید معین کنید کجا ایالت است و کجا ولایت تا این مفاسد بروز نکند در اینصورت اگر بیک جا اذن داده شود فردا از همه جا صدا بلند می‌شود آنروز که گفتگو شد گمانم این است که معینا گفته شد که چهار جا ایالت است مابقی ولایت حالا نمیدانم بچه ملاحظه آقا میرزا طاهر میگویند که رای داده نشد.
آقا سید حسین- آنروز بعد از آن همه مذاکرات یک تلگرافی از طرف مجلس بتمام ولایات شد خوب است آن تلگراف را بیاورند بخوانند تا وکلا نظرشان بیاید و دیگراین مذاکرات نشود.
رئیس- این تلگراف شد؟
جمعی گفتند مااطلاع نداریم
آقا سید حسین- من نمی‌گویم رای داده شد می‌گویم این تلگراف را بخواهید به بینید شده یا خیر و نیز این مسئله را در یک کمیسیونی گفتگو خیر و نیز این مسئله را در یک کمیسیونی گفتگو کرده ختم نمایید و روی کاغذ بیاورید تا ختم شود.
آقا میرزا فضلعلی آقا- تا حال هر چه از مجلس در جواب کاغذها و تلگرافات می‌رفت نمی‌شود بگویند تمام رای مجلس بوده بعد از این باید یک قراری داده شود که اسباب اشتباه نگردد.
بحرالعلوم- در مجلس معلوم شد که ایالت چهار تا است از این چهت تلگراف کردند ولی رای نگرفتند.
حاج امام جمعه- این مسئله در مجلس مطرح شد که ببینیم ایالت چند جا است و ولایت کجا است چهار جا را گفتند که ایالت است و مابقی ولایت.
اسدالله میرزا- اینجا مطالب متضاد گفته می‌شود وکیل التجار می‌گوید ابدا اینجا چنین گفتگویی و رائی گرفته نشده بنده آنروز در اینجا نبودم ولی گویا گفته شده بود که چهار جا ایالت است مابقی ولایات اگر رای گرفته نشده نمیدانم این تقسیم خیلی صحیح است و مکرر هم عرض کردم.
رئیس- چون مسئله محل اختلاف است گفتگو شود و ختم گردد.
وکیل التجار- رئیس سؤال فرمودند که در این خصوص رای گزفته شده یا نه این بود که بنده عرض کردم والا در مطلبی که مجلس مصلحت بینی بکند بنده موافق هستم ولی یک وقت مسئله رای است این بود که عرض کردم رای گرفته نشده فقط در یک گیلان رای گرفته شده بود.
رئیس- پس خوبست رای گرفته شود که چهار جا ایالت است و مابقی ولایت.
آقا سید محمد جعفر- اگر بنا شد که ایالت و ولایت معین و تقسیم شود باید از روی تحقیق باشد که دیگر مختلط بهم نگردد.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی- هرگاه یک مطلبی مطرح شود و مطلب دیگر در میان بیاید مطب اول مجمل می‌ماند و بعد مطرح می‌شود و همان قدر صرف وقت می‌شود در این مسئله همانطور که گفته شد صحبت بمیان آمد ولی قطع نشد پس حالا رای گرفته شود.
آقا میرزا علینقی- میزان از برای ولایت بودن و ایالت بودن چیست؟
خیاط باشی- میخواهیم بدانیم اهمیت گیلان بیشتر است یا مازندران اگر مازنداران ایالت باشد گیلان بطریق اولی باید ایالت باشد.
وکیل التجار- در این تقسیم محال به ایالت و ولایت خوب است که مردمان عالم به جغرافیا بدوا از روی علم تقسیم بکنند بعد مجلس رای بدهد.
اسدالله میرزا- ما دو تقسیم داریم یکی طبیعی یکی سیاسی طبیعی همان است که آقا میرعماد گفتند اما سیاسی آن طور نیست که اخلاق و تجارت آنجا ملاحظه شود بلکه باید ملاحظه شود که بچه نحو امور سیاسی بهتر پیشرفت می‌کند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی- این رای که ما میگوییم به جهت اصلاح سیاسیات مملکت است نه از روی جغرافیا که محتاج به مباحثه باشد فقط نظر ما باید به اصلاح سیاسی باشد که چند جا صلاح است ایالت باشد و چند جا ولایت باشد و باین اندازه هم مذاکره شد.
رئیس- پس رای گرفته شود که چهار جا ایالت است و مابقی ولایت.
وکیل التجار- توضیح می‌خواهم پس از رای گرفتن ترتیب انجمنها بهمان ترتیب نظامنامه است یا تغییر می‌کند.
رئیس- در آن ماده مذاکره می‌شود (رای گرفته به اکثریت معین شد که چهار جا ایالت است مابقی ولایت) (آذربایجان) (فارس) (کرمان) (خراسان)
آقا شیخ یوسف- از چیزهای لازم این است که باید بهمه جا اطلاع داده شود که کجا ایالت است و کجا ولایت.
مفتخر الممالک- جواب مازندرانی‌ها چه شد؟
رئیس- گفتگوی آنها بواسطه اختلاف دو نفر است ربطی مطلب ندارد.
آقا سید حسن- نظامنامه ولایات و ایالت و وزارت داخله داده شده خوب است تکلیف انجمنها هم معلوم شود.
مفتخرالممالک- تکلیف بارفروش چیست انجمن در ساری باشد یا در بارفروش؟
رئیس- در این خصوص تا حال شکایتی از ساری نشده است.
آقا شیخ یوسف- گفتند از ساری شکایت نشده حالا دیگر کار گذشته از این است که مازندران ولایت است و حق انجمن ولایتی در مرکز دارد و در سایر جاها باید بلدی باشد.
مفتخر الممالک- صحیح است ولی تکلیف بارفروش چیست؟
آقا سید محمد تقی- عجاله به آنها جواب داده شود که نه انجمن بارفروش بر هم بخورد و نه در ساری تشکیل شود تا تکلیف معلوم شود.
رئیس- چیزی به وزارت داخله نوشته شود که عجاله یک همچو تلگرافی بشود به حکومت که انجمن بارفروش برقرار باشد و در ساری هم تشکیل نشود تا تکلیف معلوم شود
لایحه از طرف ناظم انجمن آذربایجان رسیده بود مشعر بر اینکه محض بر اینکه محض اظهار و ابزار عرایضی که نمایندگان انجمنها راهست و از انجمن مرکزی استدعا می‌شود که بلیط اجازه ورود از برای این عده جمعیت که متجاوز از یکصد نفر هستند داده شود و نیز اطاقی مهیا گردد که در آن آسایش نموده تا مقاصد آنان انجام پذیرد.
آقا سید محمد تقی- این لائحه را مردمان محترم نوشته‌اند باید اجازه داده شود.
حاج سید نصرالله- اگر فهرست مقاصد خود را می‌دادند شاید برون تحصن اصلاح می‌شد و اگر هم طول می‌کشد بیایند تا انجام بگیرد.
رئیس- همینطور که گفته شد بیایند و از آنها پذیرایی شود و چند نفر از کملین آنها بیایند مقاصد خود را بگویند.
آقا میرزا سید علینقی- بیایند مطالب خودشان را اظهار بکنند ولی متحصن نشوند.
رئیس- در باب کرمانشاهی‌ها گفتگو شود که چه باید کرد
عریضه از آنها رسیده بود قرائت شد مشعر بود بر اینکه:
- استنطاقاتی که تا تقصیر یا عدم آن معلوم شود و احقاق حق گردد و در خصوص سایر محرکین حاضر شوند در اینجا تا گفتگو شود.
صدر نطنزی- سیف الدوله از برای حکومت رفت. حکومت ضامن امنیت است چرا آنها را حفظ نکرد.
وکیل الرعایا- سیف الدوله خودش نچاییده ولی مسئول است که چرا آنها را حفظ نکرد از اینکه وزیر عدلیه برود به منزل او اعترافات به تقصیر کند مسلما نخواهد کرد باید او با رعیت که طرف اوست در محکمه با تساوی محاکمه شوند تا احقاق حق شود.
آقا میرزا سید علینقی- به موجب لایحه آنها باید استنطاقات خوانده شود تا مطلب معلوم گردد.
رئیس- صحیح است ولی بعضی اطلاعات از خارج گفته شد که این صبحبت بمیان آمد
حاجی محمد تقی شاهرودی- اگر آن ورقه آخری استنطاق آورده شود معلوم می‌شود که مقصر هست یا نیست.
رئیس- سابقا گفتم باز هم می‌گویم اگر وزیر عدلیه بگوید که آنچه من استنباط کردم سیف الدوله مقصر نیست دیگر حرفی هست یا خیر؟
حاج ملک محمد- وزیر عدلیه حاکم قضیه نبود عدالت السلطنه با چند نفر از وکلا رسیدگی کردند آنها را بخواهند از روی استنطاقی که شده است اگر تقصیر او مدلل نشد که هیچ.
وکیل الرعایا- بنده نمی‌گویم که حاج سیف الدوله مقصر است همین قدر می‌گویم او حاکم بود و ضامن امنیت است باید مال غارت شده را از هر کس میداند بگیرد و مسترد نماید.
دبیر رسائل- تمام این تحقیقات در دیوانخانه شده است آنها را بخواهید رسیدگی نمایند.
رئیس- پس باشد برای عصر تمام اقایان حاضر شده نیم ساعت خود را صرف این کار کرده ختم نمایید.
آقا میرزا محمود خوانساری- در حضور تمام وکلا اتمام مشکل است خوب است اول کمیسیونی تشکیل شده و رسیدگی نمایند بعد به مجلس بیاید.
حاج امین الضرب- اول راپورت وزارت عدلیه را بخواهید بعد این اشخاص را احضار فرمایید.
حاج امام جمعه- این مسائلی که در مجلس گفتگو می‌شود یا طرف دارد یا ندارد اگر مثل مسئله ایالت یا ولایت بودن است که طرف ندارد مجلس رای می‌دهد عیب ندارد اما اگر طرف دارد مجلس نباید دخالت کند این کار با عدلیه است بر فرض مجلس بخواهد رسیدگی کند طرف که حاضر نیست.
حاج ملک محمد- تمام این تحقیقات شده و نوشته شده است.
حاج امام جمعه- در این که مال کرمانشاهی‌ها غارت شده است حرفی نیست ولی مجلس باید حرف طرفین رابه بیند تا رای بدهد
آقا شیخ یوسف- چون ما عدلیه صحیح نداریم این که جناب ظهیر الدوله تلگراف کرده‌اند که حاج سیف الدوله مقصر است اگر مجلس رسیدگی نکند حق کرمانشاهی‌ها از بین می‌رود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- اگر ما عدلیه داریم این حرف‌ها فایده ندارد اگر مجلس عدلیه را صحیح نمی داند چرا عدلیه را صحیح نمی‌کند باید راپورت را با رئیس کمیسیون خواست و رسیدگی کرد
در این باب مذاکرات زیاد بمیان آمد بالاخره نتیجه این شد که استنطاق‌ها خواسته شود و رسیدگی شود در این موقع تلگرافی از خوی که آقا محمد امین آقا صدرالاسلام پسر حاج امام جمعه مخابره کرده بودند قرائت شد:
- از خوی-
- بعد از عرض دعا گوئی الحمدلله از توجهات حضرتعالی ما‌ها هنوز عموما سلامت ولی از تعدیات فوق العاده خوانین‌ها کو ولایت یکدفعه آتش گرفته همه می‌سوزد خداوند ایشان را سرنگون فرماید توقعی که اهالی ولایت از مراحم عالی دارند این است که سه ماه است در میان آتش مانده سه هزار تومان پول تلگراف داده پس چرا تا بحال توجهی برای ما نفرموده‌اند جنازه‌های شهدا قریب دویست نفر پیش آفتاب افتاده تفصیل کتبا عرض می‌شود خاطر مبارک را از ما‌ها آسوده دارید
- دعا گو محمد امین
حاج امام جمعه- اینکه نوشته‌اند ما‌ها سلامت هستیم مقصود شان این است که دور حیاط ما را احاطه نکرده‌اند من این را نمی‌گویم محض اینکه خوی ولایت من است خداشاهد است تمام اهالی خوی مردمان صحیح هستند شما ملاحظه نمایید که این چه قدر سخت است دویست نفر خویش و اقربای آنها جسدشان وسط بیابان افتاده باشد و کسی نتواند برود جسد آنها را بردارد چند مرتبه از من گله کرده‌اند بخیالشان از دست ما کاری ساخته است نمیدانند که بهزار گفتن ما هیچ فایده مترتب نخواهد شد تا یک برادری و اتحاد ما بین ما احداث نشود کار ما همین طور خواهد بود نمیدانم این اشخاصی که استبداد بخرج می‌دهند ایا از اهل این مملکت نیستند آخر تاکی تا چند این اغتشاش باید باشد و کسی در فکر علاج آن نباشد.
هیئت وکلا در این موقع اظهار تاثر کرده مذاکرات زیاد بمیان آمد
حاجی محمد آقا- این فتنه و آشوب اول از آذربایجان بروز کرد ما هم گاهگاهی جوش و خروش می‌کردیم وکلا هم قدری ما را ساکت می‌کردند باز همان طور می‌ماند تا حالا که کار به اینجا کشیده میگویند قشون نداریم پول ندایم و می‌گویم هم پول داریم هم قشون داریم نمی‌خواهند اقدام کنند برادران ما را می‌کشند خواهران ما را اسیر می‌کنند اگر این طور است پس ما هم برویم کشته شویم.
آقا سید محمد جعفر- تقصیر از چند ناحیه صادر شده است من نمی‌گویم دولت در همه جاها جلوگیری نماید ولی اگر اول از یک دو موضوع جلوگیری کرده بود حالا این طور نمی‌شد حالا هم اگر اقدام کنند بهتر از فردا است مجلس هم هر رایی را که داد جدا باید مطالبه نماید.
آقا میرزا سید محمد مجتهد- از برای رفع این اغتشاشات پول لازم است علاج آنی که باید بشود ار سی کرور اهالی ایران ده کرور آن استطاعت آنرا دارند که هرکدام نفری یک تومان یا پنجهزار بدهند باید اعلان کرد که از روی میل همه بدهند آن ترتیب را کرده‌اند سایر وکلا همگی متفق شده که بهمین ترتیب رفتار نمایند خوبست.
آقا سید عبدالله مجتهد- پریروز وزرا گفتند در خزینه اشرفی هست باید در آورد و به قشون داد آیا خبری از آنها رسیده است.
رئیس- هنوز خبر نرسیده اگر لازم است آنها را بخواهیم و گفتگو کنیم.
اقا سید عبدالله مجتهد- بلی باید خواست تا تکلیف معلوم شود.
حاج امام جمعه- در سنه ۱۳۱۲ که بنده به اسلامبول وارد شدم در روزنامه اختر اعلائی مخصوصا از برای جمع آوری اعانه شده بود حالا هم در اینجا مردم را بر دو طبقه کنند یک طبقه متمولین و یک طبقه اواسط الناس و بهمین ترتیب شروع کنند ولایات را هم تشویق کنند که زودتر اینکار انجام بگیرد (لائحه از طرف انجمن اصناف عرض شده بود مشعر بر اینکه کرارا در اهمیت تشکیل و ترتیب قوه دفاعیه در مقابل مخاطراتیکه امروز رو آور شده اخطار کرده‌ایم و تا کنون از طرف دولت هیچ اقدامی نشده است تا کنون که نایره فساد در همه جا شعله‌ور شده است مستدعی هستیم طوری شود که اسباب آسودگی برادران دینی ما فراهم آمده تا ما هم آسوده شویم مطلب دیگر چنانچه اجازه فرمایید در روز هفدهم این ماه که روز اعطای مشروطیت است طبقات ناس از شاهزادگان و رجال و تجار و غیره در عمارت بهارستان جمع شده تجدید اخوت و برادری کنند و از روی صدق عقد اتحاد بندند.
آقا سید عبدالله مجتهد- این ترتیب خیلی خوب است هر چه زودتر این مجلس افتتاح شود بهتر است
دستخط تلگرافی از طرف اعلیحضرت همایونی رسیده بوده مشعر بر اینکه:
- رئیس مجلس به جهت مسئله لازم سرحدی حاضر شوند
در اینکه شخص رئیس تنها بروند یا با عده وکلا گفتکو شد بالاخره قرار شد که تنها بروند.
محقق الدوله که برای پذیرایی نمایندگان انجمنها مامور شده بودند آمدند و اظهار داشتند که کمال پذیرایی از آنها شده آمدند در عمارت حوض خانه و قرار شد عرایض خودشان را بنویسند ولی گویا خیال ماندن دارند.
نمایندگان انجمنها اظهارات خود را در ضمن لایحه معروض داشتند که قرائت شد خلاصه آن این بود که:
- کرارا ملت استدعای جلوگیری از اغتشاشات را ازدولت کرده و تاکنون هیچ اقدامی نشده نتیجه این تسامح همان شده که می‌بینیم ارومی بدست خارج افتاده و خوی و ماکو را اقبال السلطنه قتل و غارت کرده اینک استدعای ما این است که یک مجلس عمومی بشود و نتیجه اتحاد بدست آید و دیگر اقدامات دولت معلوم گردد و موجبات آسایش عامه فراهم آید ملت در هر گونه اقدامی حاضر است و از دادن مال و جان و اهل و عیال در حفظ آب و خاک کوتاهی ندارد هرگاه اقدام نمی‌شود اطلاع بملت بدهند که تکلیف خود را بدانند
نمایندگانی که این لایحه را آورده بودند گفتند این هیئت میگویند که ما از اینجا خارج نخواهیم شد تا مقاصد ما حاصل شود.
رئیس- الان که به حضور همایونی مشرف می‌شوم همین لایحه را با خود می‌برم و جواب خواهم آورد.
مجلس ختم شد.