مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ دی ۱۳۳۶ نشست ۱۵۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۱۵۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۲۴ دی ماه ۱۳۳۶
فهرست مطالب
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات قبل از دستور- آقایان: خلعتبری- پردلی- مهران- ارباب- دکتر رضایی
۳- بیانات آقای رئیس راجع به منع قانونی وضع عوارض به وسیله انجمن‌های شهر و وزارت کشور
۴- اخطار نظامنامة آقایان دکتر حسن افشار و مهندس فروهر طبق ماده ۲۸ آیین‌نامه
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر بینا
۶- قرائت اسامی اعضا منتخبه از کمیسیونها جهت کمیسیون رسیدگی به لایحه سازمان وزارتخانه‌ها
۷- طرح گزارش کمیسیون بودجه دایر به تقاضای اعتبار جهت اضافات ۱۳۳۵ کارمندان و مخارج ضروری بعضی از وزارتخانه‌ها
۸- بیانات آقای وزیر گمرکات و انحصارات راجع به نان ماشینی
۹- مذاکراه در گزارش کمیسیون بودجه راجع به تقاضای اعتبار جهت اضافات کارمندان و مخارج ضروری بعضی از وزارتخانه‌ها
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت و پانزده دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- اسامی غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین بااجازه- آقایان: اخوان. سنندجی. دکتر اصلان افشار. جلیلوند. عامری. یارافشار. دیهیم. دکتر ضیایی. معین‌زاده. امیر بختیار. امیدسالار. اورنگ. امامی‌خویی. رامبد. کاظم شیبانی. دکتر سعید حکمت. کیکاوسی. قراگزلو.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: اریه. دکتر طاهری. مشار. قرشی.
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه- آقایان: صادق بوشهری. شادلو. مهدوی. عبدالحمید بختیار. دکتر حسن افشار.
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: خلعتبری- پردلی- مهران- ارباب- دکتر رضایی
رئیس- امروز نطق‌های قبل از دستور است، آقای ارسلان خلعتبری
ارسلان خلعتبری- از لحاظ اقتصادی و اجتماعی به مسائل ذیل معتقدم:
۱- درآمد افراد مملکت باید زیادتر شود.
۲- درآمد افراد از آنچه که دارند کمتر نشود.
۳- مردمی که کار دارند بیکار نشوند زیرا در مملکت بیکاری زیاد است.
۴- در مخارج مملکت صرفه‌جویی شود و هر چه ممکن است خرج کمتر شود.
۵- خرج‌هایی که دولت و سازمان برنامه دارند حتی‌المقدور به وسیله افراد و مؤسسات ایرانی صورت گیرد و حق تقدم با ایرانی‌ها باشد.
۶- دستگاه‌ها و تأسیسات فنی افراد ایرانی در مقابل تأسیسات و دستگاه‌های خارجی نباید تعطیل شود و باید حمایب شود (صحیح است)
خرج‌ها و عملیات فنی و غیره دو نوع است یک نوع اموری است سنگین و عظیم از قبیل هیدروالکتریک و تأسیسات مربوط به بندرسازی یا شبکه‌های بزرگ و سنگین برق این گونه امور را باید به دستگاه‌های مجهز و صلاحیتدار فنی خارجی واگذار نمود. اما نوع دیگر اموری است که از عهده مهندسین و اشخاص فنی و افراد ایرانی برمی‌آید و واگذاری این قبیل امور به خارجی‌ها برخلاف مصلحت است و مخالف با مطالبی است که قبلاً عرض کردم. این خلاف صرفه‌جویی است و خرج بیشتر دارد باعث می‌شود درآمد مملکت که باید به ایرانی‌ها برسد به خارجی‌ها می‌رسد و بالاخره ارز مملکت خارج می‌شود و باعث تعطیل تأسیسات فنی موجود مملکت می‌شود و برخلاف عملی است که در ممالک دیگر می‌شود یعنی حقیقتاً تقدم ایرانی‌ها رعایت نمی‌شود و باعث بیکاری یا کم شدن درآمد افراد مملکت می‌شود این قبیل کارها مثلاً راه‌سازی است احداث راه‌آهن است یک وقتی گفته می‌شد ایرانی‌ها نمی‌توانند از عهده برآیند قضیه جان مولم ثابت کرد ایرانی‌ها بهتر از خارجی‌ها می‌توانند این کارها را انجام دهند و لااقل احتیاجی به مهندسین مشاور خارجی برای این قبیل کارها نیست چون آن ۱۳۰ میلیون تومان گرفت و ۱۰ کیلومتر راه نساخت و وزارت راه با نصف کمتر از این مبلغ و آنچه گرفت یک راه‌آهن شاهرود به مشهد را وصل کرد و راه‌آهن تبریز را هم با مهندسین ایرانی تا چند ماه دیگر متصل خواهد کرد. چند جاده اساسی دیگر هم ساخته و یا می‌سازد این دلیل قاطعی است بنابراین راه‌سازی، نقشه‌کشی و کارهای مربوط به شهرها چه مهندسین مشاور خارجی هم که این کارها را در دست دارند آن را به وسیله مهندسین ایرانی انجام می‌دهند (صحیح است) النهایه به مهندسین ایرانی مبلغ کمی می‌دهند و فایده عمده نصیب خود مهندسین مشاور خارجی می‌شود (صحیح است) مسئله دیگر قابل توجه این است که شرکت و مؤسسات خارجی که به ایران برای گرفتن کارها می‌آیند دولت‌های آنها از آنها به انواع و اقسام حمایت می‌کند. ما هم باید از دستگاه‌ها و اشخاص فنی موجود در مملکت در مقابل خارجی‌ها حمایت کنیم (صحیح است) اما متأسفانه من حمایتی در این چند سال نمی‌بینم و بلکه شرکت‌های خارجی به تدریج دارند کار مؤسسات فنی داخلی ما را می‌گیرند و آنها را تابع و مستهلک در خود می‌سازند (صحیح است) و اهمیت امر در اینجا است که اگر به همین نحو پیش برویم ما دارای مؤسسات فنی مجهز در مملکت نخواهیم شد و برای کارهای فنی خود محتاج به خارجی‌ها خواهیم بود در صورتی که باید با حمایت از مؤسسات و اشخاص فنی داخلی و تشویق آنها برای آینده احتیاج مملکت را از این حیث برطرف سازیم و دستگاه‌ها و افراد فنی ملی را برای آینده مجهز سازیم.
مؤسسات خارجی خرج بیشتری برای ما دارند که در هر مورد رعایت مصلحت ما را از نظر مالی نمی‌کنند.
سلطان‌مراد بختیار- امان از دست مشاورین خارجی.
ارسلان خلعتبری- تا کی ما باید پول بدهیم برای این قبیل کارها که مهندسین مشاور بروند مطالعه کنند برای شهرداری‌ها پول‌های گزاف به عنوان حق‌الزحمه می‌گیرند و کاری هم نمی‌شود (صحیح است) مثلاً چند مورد شنیده‌ام که قابل توجه است در بوشهر برای لوله‌کشی مهندسین مشاور سازمان برنامه مطالعه کرده‌اند خود شهرداری با ۸ میلیون ریال لوله‌کشی را مقدور و ممکن می‌دانسته ولی مهندسین مشاور چند میلیون تومان برآورد کرد و چند هزار تومان لابد حق‌المشاوره می‌گیرد (صحیح است) در مازندران ساختن آسایشگاه مسلولین را مهندس مشاور خارجی یکصد و پنجاه ریال برآورد کرد و لابد چندین هزار تومان حق‌المشاوره خواهد گرفت در صورتی که مازندران احتیاج به چنین آسایشگاهی ندارد و از قدرت مالی ما این گونه مخارج خارج است (صحیح است) حال اگر چنین مخارجی حتمی است من می‌گویم چرا به ایرانی‌ها داده نشود زیرا مطالعه ساختن آسایشگاه و ابنیه و بیمارستان و مدارس و آسفالت جاده‌ها از دست ایرانی‌ها برمی‌آید (صحیح است) و ما بدون علت آن چیزی را که درآمد افراد مردم ایران و مخصوصاً طبقه تحصیل‌کرده فنی را زیاد می‌کند به خارجی‌ها می‌دهیم مهندس ایرانی که در امریکا است ۵۰۰ دلار حقوق ماهیانه می‌گیرد از کمپانی‌های امریکایی یعنی قریب چهار هزار تومان مگر مغزش را داغ کرده‌اند که بیاید اینجا برای کار اداری ۶۰۰ تومان التماس کند و ببیند که کارهایی که او باید انجام دهد و می‌تواند انجام بدهد خارجی‌ها انجام می‌دهند بنابراین نخواهد آمد و حق دارد (قنات‌آبادی- انجام که نمی‌دهند یک چیزی دستی هم می‌خواهند) مثال دیگر: شنیدم یک شرکت خارجی به واسطه مجهز بودن توانسته قراردادهای برق شهرستان‌ها را به دست آورد در صورتی که سابقه هست که بعضی از شهرستان‌ها از آن جمله رشت امور برق را خود دفترهای فنی ایرانی از عهده برآمده‌اند و اگر هم افتضا کند شرکت خارجی مجهزی این قبیل امور را به دست بگیرد باید شرایطی گذارد که تأسیات دفاتر فنی موجود ایرانی‌ها در کارها سهیم باشند. بانک ساختمانی شبکه برقی خود را به دست یک مهندس ایرانی ساخته ولی حق‌الزحمه آن را مهندس مشاور خارجی گرفته است (صحیح است)
عده زیادی از ایرانی‌ها شاید چندین هزار نفر در خارجه مشغول تحصیل امور فنی هستند و به این اشخاص ایراد نشود که چرا به ایران برنمی‌گردند برای این که اگر آنها به ایران برگردند باید نشان داد که در ایران کار و فعالیت و درآمد و انتفاع برای آنها هست غفلتی که ما در این مورد می‌کنیم سبب یأس آنها می‌شود. شنیده می‌شود که برای راه‌سازی ایران باز با سه شرکت خارجی مذاکره شده من این عمل را غیرلازم و برخلاف مصلحت و منفعت مملکت می‌دانم و پولی که از این بابت به خارجی‌ها داده شود در حکم تفریط سرمایه مملکت است زیرا ایرانی‌ها از جهت این کار برمی‌آیند و وزارت راه می‌تواند اگر احتیاج به مهندس خارجی دارد چند نفر را استخدام کند نه این که بر اساس پورسانتاژ خارجی‌ها قرارداد ببندد. آقایان مهندسین مجلس شما را به خدا آیا حرف من صحیح است یا نه؟ (مهندس جفرودی- کاملاً صحیح است) متأسفانه دولت هم دارد اشتباه می‌کند که برای راه‌سازی که از عهده مهندسین ایرانی برمی‌آید با مهندسین مشاور خارجی قرارداد می‌بندد. برای ساختن جاده سوم بین تهران و شمیران که همه کارهای آن را مهندسین ایرانی کرده‌اند و می‌توانند بکنند عقیده دارم این گونه امور را دولت نباید به خارجی واگذار کند (مهندس هدایت - گرفته‌اند داده‌اند به خارجی‌ها) از کنسرسیوم شنیده‌ام تمام راه‌سازی‌های خود را به شرکت‌ها و مقاطعه‌کارهای خارجی واگذار کرده است (صحیح است) چون این قبیل امور از عهده مقاطعه‌کارهای ایرانی برمی‌آید این عمل کنسرسیوم خلاف قرارداد است و دولت باید جلوی آن را بگیرد و هیئت مدیره شرکت نفت اگر نمی‌توانند وظایف خود را انجام دهند توصیه می‌کنم که کنار بروند و یا آنکه کنسرسیوم را مؤظف به رعایت شرایط قرارداد بکنند. صرف‌نظر از قرارداد دولت باید از نظر مصلحت کلی در این مورد کنسرسیوم را مکلف سازد که کارهای مقاطعه‌کاری از قبیل راه‌سازی را به ایرانی‌ها واگذار کند آقایان کارهایی که ایرانی‌ها باید بکنند شرکت خارجی مقاطعه می‌گیرد از کنسرسیوم با ۵ میلیون تومان و ۵۰۰ هزار تومان می‌دهد به ایرانی‌ها و ایرانی‌ها کار را انجام می‌دهند بقیه را می‌ریزند به جیب، در کجای دنیا به ایرانی‌ها چنین اجازه‌ای را می‌دهند؟ (صحیح است) این کنسرسیوم از قرارداد اولش تخلف می‌کند چرا صرف‌نظر کنیم؟ چرا جلویش را نمی‌گیرند؟ (مهندس جفرودی- مدیران ایرانی ترسو هستند) چرا ترسو هستند؟
(پرفسور اعلم- ضرر جان مولم را کی جبران می‌کند؟) بنده سؤال کرده‌ام پس فردا مطرح می‌شود امروز عرض نمی‌کنم، نهم به عقیده من دولت باید این مسئله را که امروز در مجلس طرح کرده‌ام با حضور نمایندگان مهندسین ایرانی و شرکت‌ها و دفاتر فنی که در ایران برای امور فنی و مقاطعه موجود است رسیدگی کند و اگر مهندسین ایرانی صحت مطالب من را ثابت کردند و تأیید کردند اقداماتی کند که رویه عوض شود و از نظر مسئولیتی که در امر سازمان برنامه دارد با سازمان برنامه هم مذاکره کند که سازمان برنامه هم رویه خود را تغییر دهد (صحیح است)
در مورد مشاغل هم به طور خلاصه عرض می‌کنم دولت باید سعی کند مردم ایران بیکار نشوند و به خارجی‌ها اجازه ندهد کارهایی را که افراد مردم در دست دارند از دست آنها بگیرند افسوس وقت برای ادامه بحث باقی نیست همین قدر می‌گویم برای دادن کار به خارجی‌ها در مقابل افراد ایرانی باید عیناً همان رویه را در پیش گرفت که در ممالک خارجی نسبت به اتباع خارجی دارند و الا رقابت خارجی‌ها که مجهز هستند و از ما جلو هستند باعث بیکاری بسیاری از مردم خواهد شد. (صحیح است) و این تأسیساتی که افراد ایرانی به زحمت به وجود آورده‌اند از بین خواهد رفت آقایان یک مسئله‌ای را عرض کنم و با کمال تأسف در این مملکت اگر اشخاصی ایرانی متصدی یک کاری بشوند یک شرکت مقاطعه‌کاری درست کنند راهی بسازند، عرض کنم فایده‌ای هم ببرند چند هزار نفر را در مقابل مشغول می‌کنند کار می‌دهند، مملکت را بی‌نیاز می‌کنند از این که دست به سوی جان مولم و کامپساکس و غیره دراز کند هر چه دارند در این مملکت می‌ماند و این کارها را اگر ما به خارجی دادیم خارجی برمی‌دارد می‌برد چیزی برای ما باقی نمی‌گذارد و ما همیشه محتاج خواهیم بود حال اگر یک مقاطعه‌کار ایرانی در یک عمل مقاطعه‌ای یک استفاده‌ای بکند ده هزار جور فحش بهش می‌دهند حملات می‌کنند اعتراض می‌کنند اما شرکت‌های خارجی میلیون میلیون می‌برند و من نمی‌دانم مالیات هم می‌دهند یا نه؟ (مهندس هدایت- معاف هستند) این را سؤال کرده‌ام که ببینم مالیات می‌دهند یا نمی‌دهند این است که من می‌خواهم این مسئله مورد توجه دولت و آقایان نمایندگان محترم مجلس قرار بگیرد و طریقه‌ای اتخاذ کنیم که منافع مملکت ما، درآمد کار و مشاغل به ایرانی‌ها برسد هفته گذشته ما کمیسیون کشاورزی رفتیم به بانک ساختمانی دیدیم تأسیسات برق دارد ساختمان دارد کارخانه دارد همه چیز دارد پرسیدیم که اینجا مسیو شاپور پسری هم دارید یا نه؟ دیدیم نه همه کارها را خودشان انجام می‌دهند و البته ما وسایل داریم مقصود بنده این است که یک وقتی توی مملکت ده تا مهندس در زمان اعلیحضرت فقید بود و تمام کارها در دست ایرانی‌ها بود فقط یک راه‌آهن را کامپساکس داشت تمام راه‌ها را ایرانی ساخته تمام کارها را ایرانی‌ها داشتند حالا چندین برابر تحصیل‌کرده و مهندس داریم چرا توجه نمی‌کنید آن وقت اگر لازم داشتند مستخدم می‌آوردند و مستخدم فنی و پورسانتاژ بهشان نمی‌دادند حالا یک لشگر تحصیل‌کرده داریم در اروپا و امریکا داریم چه حق داریم کارهای اینها را بدهیم به خارجی‌ها؟ (صحیح است) بنده این را من باب انتقاد می‌گویم من باب جلب توجه آقایان می‌گویم چون انتقاد که شد جلب توجه می‌کند قضیه جان مولم را بنده سه‌شنبه پیش اینجا اعتراض کردم راجع به این که قرارداد نباید با خارجی‌ها پایه‌گذاری شود بالاخره بعد از سه سال معلوم شد آقایان نمایندگان صحبت کردند سناتورها صحبت کردند و بالاخره نتیجه داد اولیای مملکت اگر دچار اشتباه شدند پس کی به این بگوید این وظیفه ما است که بگوییم این عین خدمت و صداقت است بنده دیگر عرضی ندارم (احسنت)
رئیس- آقای پردلی
پردلی- هرگز نمی‌رود آنکه دلش زنده شد به عشق ثبت است در جریدة عالم دوام ما نمایندگان محترم دیروز و پریروز اخبار مسرت‌بخشی را که حاکی از قلع و قمع اشرار در بلوچستان بود در جراید ملاحظه فرموده‌اند. بنده یقین دارم تمام نمایندگان محترم و قاطبه ملت ایران از این خبر خوش غرق در شادی و مسرت هستند مخصوصاً بعد از آنکه عمل ناجوانمردانه یک جانی بالفطره به اسم دادشاه که مدت‌ها در صفحات بلوچستان دست به چپاول و غارت زده بود حس مهمان‌نوازی و بزرگواری ملت ایران را بر اثر قتل چند نفر امریکایی که مهمان ما بودند و به مملکت ما آمده بودند جریحه‌دار ساخت (صحیح است) به راستی هنوز از تجدید این خاطره غم‌انگیز بر خود می‌لرزد. آیا ممکن است ایرانی دست به خون مهمان خود آن هم مهمانی که از یک کشور
دوست و متحد و به خاطر کمک ما به ایران آمده است بیالاید؟ العیاذبالله.
حالا بر این پیشامد ناگوار چه پیرایه‌ها بسته شد بنده می‌گذرم همین قدر به اختصار عرض می‌کنم قتل چند دوست امریکایی ما که بنده با اجازه مجلس می‌خواهم آن درگذشتگان سعید را به نام دوستان فناناپذیر ایران بنامم و صرفاً در اثر یک پیشامد ناگوار اتفاق افتاده به هزار جور بازی سیاسی تعبیر و تأویل کردند که خوشبختانه با قتل دادشاه و همدستانش تمام این خیالبافی‌ها و حکایت پردازی‌ها نقش برآب شد (صحیح است) و برای هزارمین دفعه ثابت گردید که این خیالبافی‌ها مولود افکار پوسیده یا غرض‌آلود یا بی‌خبر است (صحیح است) ایران امروز در پوتو هدایت شاهنشاه به هیچ کس و هیچ مقام اعم از داخلی مغرض یا خارجی اجازه هرزه‌درایی و فضولی و تحریک نمی‌دهد. (صحیح است)
آقایان محترم
غرض از ذکر این مقدمه این بود که غرض مجلس برسانم که موفقیت امروز از فداکاری چند نفر از برادران بلوچ شما و افسر و ژاندارم و همکاری غیرقابل توصیفی که بین قوای انتظامی اعم از ارتش و ژاندارمری و مردم برقرار است به دست آمده است.
من به خود اجازه می‌دهم امروز این عرض را بکنم که تفنگ این افراد رشید کشوری وسیله ارتش داده شده کمک و آذوقه آنها وسیله ژاندارمری تأمین گردیده و از همه مهم‌تر عملیات مشترک آنها چه در زمینه جاسوسی و کشف محل جانی مزبور و چه در زد و خوردی که بسیار سهمگین و جدی بوده است باعث این موفقیت گردیده من به عنوان یک نماینده مجلس (صحیح است) و به علاوه یک نماینده فراکسیون حزب مردم که خوشبختانه سعادت کسب کرده است که اعضا آن در راه اعتلا وطن و اجرا امر شاهنشاه شربت شهادت بنوشند و همچنین به عنوان نماینده‌ای که افتخار قرابت و دوستی و هم‌پیمان با این افراد شجاع و وطن‌پرست دارد لازم دانستم از پشت تریبون مجلس و این مکان مقدس از فداکاری این برادران غیور اعم از کشوری و لشگری تجلیل کنم و ضمن این که از خدمات آقای سردار عیسی خان که نقش مهمی در این ماجرا بازی کرده و معجزه‌آسا از مرگ نجات یافته است سروان خداداد ریگی درود بی‌پایان به روان شهیدانی که خون خود را در راه وطن و شاهنشاه خود نثار کرده‌اند اعلام می‌دارم که آنها نمرده‌اند و تا ابد زنده و پایدار خواهند بود (صحیح است) و ضمناً به پیشگاه شاهنشاه می‌رسانم خانواده این افراد که مسلماً همیشه سربازان غیور و سترک خواهند بود انتظار دارند که این خدمت کوچک و جانبازی پدران آنها که صرفاً در اثر امر شاهنشاه انجام گردیده مورد قبول پیشگاه پدر تاجدار آنها واقع گردد (صحیح است)
در خاتمه اسامی مجروحین و شهدای حزب مردم را عرض می‌کنم:
سردار عیسی خان مبارکی رئیس ایل مبارکی بود سردار مهیم خان لاشاری رئیس ایل لاشاری و عموزاده سردار عیسی خان شهید، علم خان و کریم خان عموزاده‌های سردار عیسی خان بوده‌اند اینها جوان بودند و پیر نبودند که بگویم آخر عمرشان بوده است دنبال مرگ رفته‌اند سن اینها بین بیست و سی بوده است و با حداقل معیشت زندگی می‌کردند اینها ژاندارم نبودند آرزوی من این بود که اینها به این زودی‌ها نمرده بودند که بیشتر خدمت به مملکت و شاهنشاه می‌کردند و بعد مرگ را استقبال می‌کردند (احسنت احسنت)
رئیس- آقای احمد مهران
مهران- چون این تریبون محل بحث و انتقاد است این است که بنده وظیفه خود می‌دانم از اقدام سازمان برنامه راجع به آغاز کار لوله‌کشی بروجرد در اینجا تشکر کنم (قنات‌آبادی- انجامش هم با خدا است) طبق تلگرافات واصله در هفته گذشته مته‌های حفاری وارد و برای حفر چاه عمیق مشغول کار شدند بنده روزی از پشت این تریبون عرض کردم که هیچ چیز مردم بروجرد را به اندازه تأمین آب مشروب خشنود نمی‌کند و اینک که این مهم شروع شده باید مراتب خرسندی و تشکر اهالی بروجرد را در اینجا ابراز دارم بنده بعد از بازگشت از بروجرد که افتخار شرفیابی حاصل کردم مستدعیات اهالی بروجرد مخصوصاً موضوع آب را عرض کردم و از طرف ذات شاهانه به سازمان برنامه دستور انجام امر صادر شد جا دارد حال که این صحبت پیش آمد بنده این مطلب را عرض کنم که شاید در لابه‌لای این مطلب نکاتی روشن شود طبق قرارداد لوله‌کشی باید پنجاه درصد مخارج که عبارت است از ۲۹ میلیون و هفتصد هزار ریال در عرض پنج سال در شصت قسط از طرف شهرداری بروجرد پرداخت شود و این مبلغ می‌شود ماهیانه ۴۹۵ هزار ریال یعنی تا پنج سال شهرداری بروجرد باید ماهی ۴۹۵ هزار ریال به سازمان برنامه بپردازد این تعهد یک تعهد سنگینی است برای شهرداری بروجرد و بنده بحثم اینجا حضور همکاران محترم این است که این پنجاه درصد مذکور در قانون برنامه هفت ساله دوم آیا با بنیه مالی شهرهای این مملکت منطبق است یا نیست (عده‌ای از نمایندگان- نیست) احسنت، بنده تصور می‌کنم برای شهرهای درجه اول این مملکت هم این قدرت نیست که بتوانند صدی پنجاه وجوهی که بر ترقیات این شهرها مترتب است بپردازند (مهندس اردبیلی- یکی از مشکلات است) معنی عملی این، این می‌شود که از ترقیات صرف‌نظر کنند چنانکه در بسیاری از شهرهای ایران شده است که از قانون برنامه ۷ ساله دوم نتوانستند استفاده کنند بنده در اینجا اتفاقاً جا دارد از اقدامات شهردار جدید بروجرد آقای علی سلیمانی تشکر کنم، طبق صورتی که به من دادند شهرداری بروجرد را با ۵/ ۸ ریال موجودی، عرض کردم با ۵/ ۸ ریال موجودی و هفت میلیون ریال قرض به شهردار جدید تحویل داده‌اند جناب آقای ذوالفقاری از آقا معذرت می‌خواهم بنده ناگزیرم وارد بحثی بشوم چون این ارقام و اعداد همان طوری که همکار محترم آقای خلعتبری فرمودند باید مورد بحث و تدفیق قرار بگیرد. اگر این مملکت مملکت رقم و عدد نباشد ما نمی‌توانیم پیشرفت کنیم اصولاً مردم بروجرد مثل همه جای ایران به مأمورین دلسوز و درستکار احترام می‌گذارند و از مأمورینی که واجد این صفات نباشند بیزار و متنفر هستند کلیه شکایت‌هایی که در عرض این یک سال و نیم به بنده رسیده است اعم از نامه و تلگراف و اشخاصی که آمده‌اند و رفته‌اند از این حقیقت حکایت می‌کند بنابراین مردم بروجرد مایل هستند بدانند از طرف دولت و کلیه دستگاه‌های مربوطه این تنزل و انحطاطی که موجودی شهرداری به ۵/ ۸ ریال تنزل می‌کند و هفت میلیون ریال مقروض می‌شود به چه دلیل است. طبیعی است که خواهان مؤاخذه از متصدیانی هستند که اسباب این تنزل را فراهم آورده‌اند مردم آنجا مایل هستند از طرف کلیه دستگاه‌های مربوطه مأمورین ترقیخواه و درستکار که منویات ملوکانه را اجرا کنند اعزام شود آقای ذوالفقاری اشخاصی که دنبال کار به این طرف و آن طرف می‌روند اینها برای مردم شهرستان‌ها نمی‌شود مفید واقع شوند بنده عقیده دارم مأمورین وزارت کشور و حسن انتخاب آنها نقش مهمی در حسن اداره و ترقی شهرها و خوش‌بینی مردم امروز بازی می‌کند و وزارت کشور از توجه به این نکته نباید غافل باشد. مشی سیاسی هر فردی در این مملکت باید از روش ملت دوستانه شخص شخیص شاهنشاه سرمشق بگیرد و براساس تربیت و شفقت باشد نه براساس لجاجت و کشمکش‌های اداری (صحیح است) حق را باید تشخیص داد و پرستید ولو این که بیان حق به زبان بی‌مقداری مثل بنده جاری شود. آرزو داشتم در این موقع که با این عرایض آقایان را تصدیع دادم می‌توانستم از وزارت کشور هم برای حسن انجام وظایف وجدانی و اداری که در شهر بروجرد به عهده داشته تشکر کنم ولی با کمال تأسف باید به امید آینده باشم و این تشکر را احیاناً به بعد موکول نمایم. از بانک ملی ایران که تصمیم گرفته‌اند بانک کارگشایی در بروجرد تأسیس کنند و ساختمان جدید بانک را از سال آینده شروع نمایند تشکر می‌کنم. بانک کارگشایی برای بروجرد خیلی لازم است. یک مشت مردم سودپرست افتاده‌اند به جان مردم بروجرد و کشاورز بروجردی و پول را با رنج تومانی یک قران به اینها تنزیل می‌دهند و واقعاً تأسیس بانک کشاورزی از ضرورات بسیار مفید در شهر بروجرد است از آقای وزیر راه که مصمم هستند در سال ۱۳۳۷ راه مستقیم توره به بروجرد را شروع کنند که بدون دور زدن از ملایر بتوان مستقیماً از اراک به بروجرد رفت بسیار تشکر می‌کنم و امیدوارم قولی که داده‌اند فراموش نکنند، زیرا آقایان شریان جنوب به تهران و شمال ایران از این راه چهل کیلومتر نزدیک‌تر می‌شود و از نظر اقتصادی حایز کمال اهمیت است برای این که آقایان توجه بفرمایند عرض می‌کنم روزی هزار کامیون از جنوب به شمال و از مرکز به جنوب می‌رود و تمام کامیون‌ها روزی چهل کیلومتر بیشتر راه می‌پیمایند، یعنی به اندازه چهل کیلومتر بیشتر لاستیک بیشتر مصرف می‌کنند به اندازه چهل کیلومتر بنزین بیشتر مصرف می‌کنند به اندازه چهل کیلومتر ماشین‌شان فرسوده‌تر می‌شود و به اندازه چهل کیلومتر وقت بیشتر صرف می‌کنند، هزار کامیون در روز ضرب بفرمایید در ۳۵۰ روز ملاحظه فرمایید که چه مقدار انرژی اضافی و بیهوده در این راه مصرف می‌شود و من امیدوارم که وزارت راه این اقدام بسیار لازم را بکند، شاهنشاه فقید در اوایل سلطنت‌شان که به بروجرد مسافرت فرمودند، آقای سراج حجازی جنابعالی مستحضر هستید، از همین راه کوره بروجرد مسافرت فرمودند و این راهی است که سال‌ها در طی قرون و اعصار دایر بوده است ولی نمی‌دانم به چه علت مدت زیادی است که متروک مانده و مخارج زیادی هم ندارد بنده به عرایضم خاتمه می‌دهم و از توجه شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاه که واقعاً بهداشت و سلامتی اهالی بروجرد را با تأمین این آب مشروب مورد توجه خاص خودشان قرار دادند صمیمانه تشکر می‌کنم و امیدوارم که سازمان برنامه همان طوری که اول صحبت من تذکرش از طرف یکی از نمایندگان محترم داده شد به این کار هر چه زودتر پایان ببخشد و مناقصه خرید لوله و سایر کارها را سریعاً انجام بدهند و از همکاران محترم هم که به طرح سه فوریتی سابق رأی دادند و عیوب آن طرح سابق را رفع کردند نهایت تشکر را می‌کنم، آقای ارباب به من امر فرمودند که اگر از وقتم باقی مانده به ایشان بدهم.
رئیس- یک دقیقه و نیم باقی مانده که البته قابل نیست اینجا بیایند همانجا ممکن است بفرمایند (ارباب- باشد از همین جا عرض می‌کنم) حالا یک دقیقه هم من اضافه می‌کنم، بفرمایید.
ارباب- اینجا صحبت از رفع غائله بلوچستان و شهادت سه نفر از اصیل‌ترین
مردم بلوچستان شد (صحیح است) بنده خواستم برای مزید استحضار خاطر آقایان عرض کنم فداکاری طایفه مبارکی و لاشاری در بلوچستان به این اندازه بود که یک وقتی داماد خودشان متمرد شد و علیه داماد خودشان جانبازی کردند (احسنت) در قضیه اخیر هم اینها از محبس بیرون آمدند و به عشق شاه‌دوستی و وطن‌پرستی رفتند جانبازی کردند و چند نفر از رشیدترین افراد بلوچستان در این ره شهید شدند بنده در اینجا تقاضا می‌کنم جناب آقای ناصر ذوالفقاری در هیئت دولت مطرح کنند برای تشویق و تقدیر از این جانبازان، برای عائله‌شان یک فکری بکنند و یک تقدیری بکنند که دیگران هم تأسی بکنند (احسنت)
معاون نخست‌وزیر (ذوالفقاری)- اقدام شد.
رئیس- آقای دکتر رضایی
دکتر رضایی- بنده از این که همکار گرامی جناب آقای مهران قبل از بنده در اینجا فرمایشاتی فرمودند خیلی خرسندم زیرا در حقیقت فرمایشات ایشان یک مقدمه بسیار متناسب و مفیدی برای عرایض بنده بود، آقایان مسلماً مذاکرات روز چهارشنبه مجلس سنا را در جراید قرائت فرموده‌اند در آن جلسه هنگام بحث لایحه شهرداری‌ها جناب آقای نیکپور فرمایشاتی فرموده‌اند و در جواب ایشان جناب آقای وزیر کشور راجع به موضوع عوارض بیاناتی فرمودند که بنده لازم می‌دانم در اینجا عین فرمایشات ایشان را از روی صورت مشروح مذاکرات مجلس سنا قرائت کنم، چون موضوعی است که مورد بحث بنده در این عرایض خواهد بود، جناب آقای وزیر کشور ضمن تأیید فرمایشات جناب آقای نیکپور و ضمن اشاره به سازمان اتحادیه شهرداری‌ها و این که آن سازمان مشغول رسیدگی به امر عوارض شهرداری‌ها است فرمودند که «آنچه که الان به طور اجمال به بنده گزارش داده‌اند (گزارش را سازمان اتحادیه شهرداری داده است) در نظر است که تمام عوارش ملغی شود و فقط دو نوع عوارض گرفته شود یکی عوارض از املاک و مستغلات و یکی از پروانه کسب‌ها» ملاحظه بفرمایید گفته‌اند در نظر است تمام عوارض ملغی شود فقط دو نوع عوارض گرفته شود یکی از املاک و مستغلات و یکی از پروانه کسب‌ها (مهندس اردبیلی- یعنی در شهرداری‌ها بسته شود) در همان جلسه، جناب آقای فضایلی مطلب دیگری که مطرح شد این بود که اصولاً وضع عوارض از طرف انجمن‌های شهر مخالف و مغایر با قانون اساسی است و استناد آقایان سناتورهای محترمی که به این مطلب اشاره فرمودند ناظر اصل هیجدهم قانون اساسی بود و اگر آقایان محترم به خاطر داشته باشد همین مطلب در مجلس شورای ملی نیز عنوان شد و حتی طرحی که خوشتبختانه فعلاً دنبالش گرفته نشده است در اینجا تقدیم مجلس شورای ملی شد بنده با اجازه سروران گرامیم می‌خواهم راجع به این دو مطلب مطابق یا مخالف قانون اساسی بودن عوارض شهرداری‌ها و نوع عوارض شهرداری‌ها در اینجا بحث کنم مطلب اول راجع به تطابق و یا مخالفت با قانون اساسی بودن عوارض شهرداری‌ها است. به عقیده بنده این مطلب رابطه پیدا می‌کند با یک امر کلی‌تر و آن امر کلی‌تر این است که آیا اصولاً قوه مقننه حق دارد اختیاراتی را که طبق قانون اساسی به این قوه داده شده است به مرجع و دستگاه دیگری تفویض کند یا خیر، این امر کلی است که آیا قوه مقننه حق دارد حق خودش را به وسیله قانون به دستگاه دیگری تقویض کند یا خیر و اگر ما به این سؤال جواب مثبت بدهیم طبیعی است که وضع عوارض از طرف انجمن‌های شهر جنبه قانونی پیدا می‌کند چون طبق قانون شهرداری‌ها مصوب سال ۱۳۳۴ مجلس شورای ملی قوه مقننه به انجمن‌های شهر اجازه داده است که عوارض را وضع کند و وصول کند، اما اگر به سؤالی که بنده در اینجا مطرح کردم جواب منفی بدهیم و بگوییم که قوه مقننه حق ندارد قسمتی از اختیارات خودش را به دستگاه دیگری تفویض کند در این صورت ناگزیر هستیم اذعان کنیم که وضع و وصول عوارض از طرف انجمن‌های شهر و شهرداری‌ها مخالف و مغایر با قانون اساسی است، البته در این مطلب اخذ تصمیم با آقایان نمایندگان محترم و قوه مقننه است و بنده امیدوار هستم که در آتیه نزدیکی انشاءالله آقایان نمایندگان محترم تصمیم لازم را در این باره اتخاذ بفرمایند تا انشاءالله این مسئله که تا به حال چندین بار مطرح شده است برای همیشه حل شود و ما هیچ وقت دچار این اشکال نباشیم، ولی بنده فقط قبل از گذشتن از این مطلب می‌خواهم یادآور شوم که هر آینه ما بخواهیم به این سؤالی که بنده مطرح کرده‌ام جواب منفی بدهیم در این صورت ناگزیر هستیم قانون شهرداری‌ها مصوب سال ۱۳۳۴ را یک قانون مغایر با قانون اساسی تلقی کنیم (و من امیدوارم این موضوع مورد توجه جنابان آقایان سناتورها قرار بگیرد) در آن صورت ناگزیر هستم بگویم آیین‌نامه و نظامنامه مجلس سنا مخالف و مغایر با قانون اساسی است چون قانون اساسی می‌گوید که نظامنامه مجلس سنا بایستی به تصویب مجلس شورای ملی برسد ولی مجلس شورای ملی در قانون انتخابات سال ۱۳۲۸ به مجلس سنا اجازه داده است که نظامنامه داخلی خودش را تصویب کند بدون این که مجلس شورای ملی در آن دخالت کند اگر بخواهیم به آن سؤال جواب منفی بدهیم در این صورت تصویب نظامنامه مجلس سنا از طرف آن مجلس محترم مغایر قانون اساسی خواهد بود و همچنین ناگزیر هستیم اذعان بکنیم که در آن صورت قوانینی که به تصویب کمیسیون مشترک دادگستری رسیده است و به عنوان قانون به مرحله عمل در آمده است مغایرتی با قانون اساسی دارد همان طوری که عرض کردم این مطلبی است که بایستی آقایان نمایندگان محترم رویش تصمیم لازم را اتخاذ بفرمایند اما موضوع اصلی عرایض بنده نوع عوارضی است که مورد توجه جناب آقای وزیر کشور قرار گرفته بود و فرموده بودند که در نظر است تمام عوارض ملغی شود و فقط دو نوع عوارض یکی عوارض بر املاک و مستغلات و دیگری ایشان فرموده بودند پروانه کسب و من فکر می‌کنم که ایشان لفظ را اشتباه فرموده‌اند و منظورشان عوارضی بر کسب و فروش است و آنچه که مشاورینشان توصیه کرده‌اند همان بیزنس Busines و سیل تاکس Sale Tax هست ایشان نظرشان این بوده است که فقط این دو عوارض وصول شود. بنده از آن اشخاصی هستم که به عوارض املاک و مستغلات کاملاً معتقدم و فکر می‌کنم از عوارض بسیار خوب است ثانیاً از نقطه‌نظر اجتماعی و اقتصادی دارای منافعی است که شاید در حال حاضر بر جنبه مالیش رجحان داشته باشد و یکی از این فواید موضوع مبارزه با زمین بازی و جلوگیری از تخصص سرمایه به زمین بازی است که بنده فکر می‌کنم اگر انشاءالله موفق بشویم عوارض بر املاک و مستغلات را در شهرداری برقرار کنیم و بتوانیم وصول کنیم از این امر تا حدی جلوگیری شود و همچنین بنده معتقدم که عوارض بر کسب و فروش یکی از عوارض بسیار مناسب و مفید است و برای شهرداری تحصیل درآمد خواهد شد اما، در اینجا اماست که موضوع صحبت بنده است اما به عقیده بنده عواید حاصله از این دو منبعی که مورد توجه جناب آقای وزیر کشور قرار گرفته است به هیچ‌وجه من‌الوجوه نمی‌تواند هزینه‌های شهرداری را تأمین کند (صحیح است) خاصه که در این کشور شهرداری‌های ما متأسفانه هنوز از نقطه‌نظر اداری و کارمندان فنی آن طور که باید و شاید مجهز نیستند که بتوانند این عوارض را به نحو مطلوب وصول کنند ملاحظه بفرمایید امر ارزیابی املاک و مستغلات یک امر فنی است این تردید ندارد و اگر ما بخواهیم این عوارض یک عوارض عادلانه‌ای باشد باید یک سیستم و روش فنی و دقیق ایجاد کنیم که آن اشخاصی که مثلاً در کنار بلوار نهر کرج ده هزار متر زمین دارد عوارضش، عوارضی که می‌پردازد متناسب با قیمت باشد و عوارض پرداختی توسط او مساوی عوارضی که آن قواره پشت که مسلماً قیمتش نصف آن است نباشد در این امر باید دقت شود لذا من فکر می‌کنم که شهرداری‌های ما به هیچ‌وجه من‌الوجوه در حال حاضر مجهز نیستند که بتوانند این عوارض را به نحو عادلانه‌ای وصول کنند و همان طوری که عرض کردم ولو این که بتوانند وصول کنند عوارضی که از این دو منبع وصول خواهد شد تکافوی هزینه‌های شهرداری‌ها را نخواهد کرد چنانکه در امریکا ملاحظه می‌فرمایید آقایان قطعاً مسبوق هستید شهرداری‌ها یکی از در آمدهای مهم‌شان همین عوارض بر املاک و مستغلات است از نقطه‌نظر فنی و اداری هم بسیار مجهز هستند ولی مجموع عواید از عوارضی که مورد توجه آقای وزیر کشور قرار گرفته است بیش از پنجاه درصد از این طریق تأمین نمی‌شود (مهندس اردبیلی- در شهرداری‌های کوچک کمتر از این می‌شود) بنده حد متوسطش را عرض کردم لذا بنده معتقدم که در این امر به‌خصوصی جناب آقای وزیر کشور بایستی توجه خاص بفرمایند چه شهرداری‌های امروزه یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت کشور می‌توانند باشند و بنده وقتی اینجا صحبت از شهرداری‌ها می‌کنم البته منظورم انجمن‌های شهر و شهرداران انتخابی است یعنی شهرداری به عنوان حکومت مردم به مردم و آن حکومتی است که انجمن انتخابی شهر داشته باشد و شهردار را خود انجمن شهر انتخاب کند نه این که از طرف وزارت کشور اعزام شود و امیدوار هستم و می‌دانم جناب آقای وزیر کشور در این امر دقت فرموده‌اند و جدیت می‌فرمایند که هر چه زودتر انجمن شهر تشکیل شود و تمام شهرهای ما صاحب انجمن شهر و شهردار انتخابی شوند (صدرزاده- به‌خصوص تهران) تجربه چند ساله اخیر که بعضی از شهرهای ما صاحب انجمن‌های شهر انتخابی بوده‌اند و شهرداران انتخابی نشان داده است که شهرداری‌ها یکی از مؤثرترین و مهم‌ترین وسایل سپردن کار مردم به مردم است که خوشبختانه مورد توجه خاص شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاه می‌باشد و می‌تواند باشد و می‌خواهند اقدامات بسیار مفیدی به نفع مردم انجام بدهد چرا؟ برای این که در حقیقت اینها یک حکومت نزدیک به مردم هستند و می‌توانند احتیاجات مردم را کاملاً حس کنند و از نزدیک بدون این که کاغذبازی رد کار باشد و اشکالات اداری زیاد داشته باشد درصدد رفع احتیاجات مردم بربیایند (مهران- به شرط این که مردم خودشان انتخاب کنند) بنده خوشبختانه افتخار نمایندگی یک حوزه‌ای را دارم که در این چند سال اخیر انجمن شهر انتخابی داشته‌ایم و سابقه نشان داده است که ما توانسته‌ایم با درآمدی که از محل‌های مختلف وصول کرده‌ایم اقدامات مفیدی انجام بدهیم در سبزوار تا چند سال قبل ناگزیر بودیم از آب کثیفی که در جوی‌ها روان بود برای آب خوردن استفاده کنیم در صورتی که امروز ما از آب لوله‌کشی بهره‌مند هستیم، در سبزوار شهرداری موفق
شده است یک مهمانخانه مدرن و تمیزی بسازد و زائرین را از شر مسافرخانه کثیف و تازه واردین شهر را از شر بی‌مسکنی راحت کند (صدرزاده- و اگر شهرداری اقدام نکرده بود شاید سال‌ها موفق نمی‌شدند) اگر شهرداری نبود به هیچ‌وجه من‌الوجوه ما نمی‌توانستیم داشته باشیم. در سبزوار ما موفق شده‌ایم با کمک سازمان همکاری بهداشت یک حمام بسیار مدرنی بسازیم که همان طوری که جناب آقای صدرزاده فرمودند اگر شهرداری اقدام نکرده بود تا چند سال دیگر ما محققاً صاحب یک همچو حمام بهداشتی نمی‌توانستیم باشیم، با کمک سازمان برنامه ما موفق شدیم تمام خیابان‌های این شهر را آسفالت کنیم.
رئیس- آقای دکتر رضایی وقت شما تمام شده.
دکتر رضایی- بنده ممکن است تقاضای پنج دقیقه تمدید وقت کنم.
رئیس- نمی‌شود تمدید کرد.
دکتر رضایی- پس یک دقیقه دیگر اجازه بفرمایید به عرایضم خاتمه بدهم.
رئیس- یک دقیقه اشکال ندارد، بفرمایید.
دکتر رضایی- همچنین اقدامات دیگر شده می‌خواهم عرض کنم این اقدامات منحصر به سزوار نیست، چند روز قبل که بنده با آقای خزیمه‌علم راجع به بیرجند صحبت می‌کردم همین اقدامات از طرف شهرداری با کمک سازمان برنامه انجام شده است و این اقدامات شهرداری محققاً در شهرهای دیگر همان طوری که جناب آقای مهران فرمودند انجام شده است و بنده لازم می‌دانم که در اینجا از سازمان برنامه و دولت که هنگامی که ملاحظه کرد و دید که مردم علاقمند هستند که پیشرفت بکنند و پول بدهند، خرج کنند آب‌شان را تأمین کنند آمدند کمک کردند و ما هم از این کمک بهرمند شدیم، سازمان برنامه کمک کرد، دولت کمک کرد مؤسسات دیگر هم کمک می‌کنند و این سبب امیدواری ما است، بنده از آنجایی که وقت ضیق است و تمام شده است از عرایضم این نتیجه را می‌گیرم که اولاً به شهرداری‌ها اجازه داده شود که عوارض را جمع کنند چون بدون آن وضع شهرداری‌ها به طور عجیبی مختل خواهد شد خاصه که قراردادهایی دارند، تضمین‌هایی دارند، تعهداتی دارند که باید عوارض را وصول کنند و پرداخت کنند، نتیجه دوم بنده از عرایضم این است که این دو عوارضی که مورد توجه جناب آقای وزیر کشور قرار گرفته است بسیار عوارض خوبی است ولی به هیچ‌وجه من‌الوجوه کافی نیست و جناب آقای وزیر کشور بایستی در این قسمت توجه بفرمایند که به شهرداری‌ها اجازه داده شود که عوارض دیگری وصول کنند.
۳- بیانات آقای رئیس راجع به منع قانونی وضع عوارض به وسیله انجمن‌های شهر و وزارت کشور
رئیس- نسبت به بیاناتی که آقای دکتر رضایی راجع به وضع عوارض از طرف انجمن‌های شهر و در غیاب انجمن قائم‌مقامش وزارت کشور کردند باید خاطر آقایان را مستحضر کنم که این یکی از قوانینی است که با آن اختیارات غیرقانونی مصدق تهیه کرد (صحیح است) و من مکرر عقیده خودم را راجع به آن قوانین گفته‌ام و در صورت مجلس‌ها هم ضبط است که تمام قوانین او ملغی است و نمی‌شود قبول کرد ولی دولت به عنوان این که کارهای‌شان معطل می‌ماند تقاضا کرد کمیسیون مشترکی تشکیل شد و اینها به طور آزمایش انجام شد و بعد هم باید به مجلس بیاید، قانون شهرداری‌ها هم یکی از همان قوانینی است که تا به حال نیامده است الان گویا در مجلس سنا مطرح است، البته وقتی به مجلس شورای ملی آمد بسته به نظر آقایان است هر تصمیمی که بر طبق قوانین موضوعه و بالاخص قانون اساسی باشد اتخاذ خواهند کرد (مهندس هدایت- یک طرحی هم تقدیم کردیم) آقای بهبهانی.
بهبهانی- بنده سه فقره شکایت است تقدیم می‌کنم.
۴- اخطار نظامنامة آقایان دکتر حسن افشار و مهندس فروهر طبق ماده ۲۸ آیین‌نامه
رئیس- وارد دستور می‌شویم آقای دکتر حسن افشار.
دکتر حسن افشار- بنده یک اخطار قانونی دارم.
رئیس- طبق چه ماده‌ای؟
دکتر حسن افشار- طبق ماده ۲۸
رئیس- راجع به طرح است؟
دکتر حسن افشار- بلی
رئیس- بفرمایید.
دکتر حسن افشار- اخطار من راجع به طرحی است که در سه ماه قبل از طرف فراکسیون پارلمانی حزب مردم راجع به جلوگیری و رسیدگی به وضع اخراج کارگران کارگاه‌ها تقدیم مجلس شورای ملی شد و به کمیسیون کار و کمیسیون دادگستری ارجاع گردید، در کمیسیون کار بحث این طرح تمام شد و گزارش آن تهیه شد و یک جلسه هم در کمیسیون دادگستری رسیدگی شد و نماینده دولت چون وعده داد که فوری این طرح را به مجلس تقدیم خواهد کرد کمیسیون دادگستری از رسیدگی به این طرح خودداری کرد که دولت لایحه‌اش را تقدیم کند ولی همان طوری که بنده در جلسه اول هم عرض کردم ...
رئیس- این بیانات مربوط به اخطار نیست، شما فقط باید بگودید که اخطار این است، دیگر توضیح ندارد.
دکتر حسن افشار- همین را می‌خواهم عرض کنم که بیش از سه ماه این قضیه طول کشیده است و استدعایم این است که در مجلس مطرح بشود.
رئیس- طرحی که تقدیم شده است به کمیسیون کار رفته و حالا در کمیسیون دادگستری است من از اعضا کمیسیون دادگستری خواهش دارم که زودتر به این موضوع رسیدگی کنند، آقای مهندس فروهر.
مهندس فروهر- بنده طبق ماده ۲۸ اخطار قانونی دارم.
رئیس- همین بود که گفتند، ماده ۲۸ برای طرح‌ها است.
مهندس فروهر- مطلب بنده غیر از آن است اگر اجازه بفرمایید از همین جا عرض می‌کنم.
رئیس- نه بیایید اینجا.
مهندس فروهر- آقایان نمایندگان محترم مستحضر هستند که بنده سه مرتبه در تاریخ سه‌شنبه ۳۰ مهر ماه، پنجشنبه ۳۰ آبان و یکشنبه اول دی ماه راجع به لایحه دولت برای ازدیاد سرمایه‌های بانک‌های کشاورزی و ساختمانی و رهنی اخطار نظامنامه‌ای کردم، متأسفانه با وجود دستوراتی که رؤسای محترم در غیاب ریاست مجلس، آقایان نواب محترم دادند هنوز این موضوع در دستور مجلس قرار نگرفته، بنده لازم به توضیح نمی‌دانم که مهم‌ترین کار این مملکت امور کشاورزی است (صحیح است) کشاورزان تمام شهرستان‌ها چشم به راه مرکز هستند که این اضافه سرمایه بیاید و صندوق‌های روستایی پول به دست‌شان برسد و بانک‌های ساختمانی و رهنی هم پول به دست‌شان بیاید که فکر مسکن برای مردم بی‌خانمان بکنند این تقاضای همه است و این هم هفتاد و پنج درصد باید در شهرستان‌ها مصرف بشود بنده تعجب می‌کنم با وجود سه اخطاری که شده است، سه ماه می‌گذرد این قانون مهم افتاده به کمیسیون‌بازی، بنده از مقام ریاست معظم مجلس استدعا می‌کنم امر بفرمایند این کمیسیون‌بازی خاتمه پیدا بکند خود قانون خیلی مهم است گزارش آن بیاید به مجلس این ازدیاد سرمایه صورت عملی به خودش بگیرد مردم محروم و کشاورز و مالک اقلاً از مزایای این قانون بهره‌مند شوند.
رئیس- این در کمیسیون است، گفتگو ندارد که باید زودتر گزارش آن را بدهد خود آقایان هم عضو کمیسیون هستند رئیس کمیسیون مربوطه زودتر کمیسیون را تشکیل بدهد در هر دو قسمت، زودتر تمام بشود آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار- بنده خواستم عرض کنم که کمیسیون دادگستری به این موضوع که آقای دکتر افشار فرمودند رسیدگی کرد همان طوری که آقای دکتر افشار تذکر دادند دولت گفت که من هفته آتیه این لایحه را خواهم داد، این بود که اعضا کمیسیون دادگستری گفتند که حالا که لایحه جدیدی دولت خواهد آورد بنابراین ادامه کار ما معنی ندارد، تذکر آقای دکتر افشار بسیار صحیح بود ولی تقصیر کمیسیون دادگستری نیست، دولت قولی داد و انجام نداد.
رئیس- دولت اگر اقدام نکرد شما به وظیفه خودتان عمل کنید و به مجلس تقدیم کنید، آقای دکتر بینا
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر بینا
دکتر بینا- سؤالی است از وزارت راه راجع به راه‌های آذربایجان
رئیس- آقای مشایخی.
مشایخی- همان طوری که فرمودید لایحه ازدیاد سرمایه بانک‌ها در کمیسیون بودجه و کمیسیون دارایی کارش تمام شده راپرتش آماده تقدیم به مجلس شورای ملی است.
۶- قرائت اسامی اعضا منتخبه از کمیسیونها جهت کمیسیون رسیدگی به لایحه سازمان وزارتخانه‌ها
رئیس- صورت نمایندگانی که از کمیسیونها انتخاب شده‌اند برای سازمان وزارتخانه‌ها قرائت می‌شود و خواهش می‌کنم فوراً، یعنی بعد از جلسه اگر موفق بشوند تشکیل جلسه بدهند و رئیس و نایب رئیس و مخبر و منشی خودشان را انتخاب کنند،
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام معظم ریاست محترم مجلس شورای ملی، بنا به دستور آن مقام محترم شانزده کمیسیون دایمی مجلس شورای ملی در تاریخ ۲۳ و ۲۴ دی ماه ۳۶ تشکیل گردیده و از هر کمیسیون سه نفر برای عضویت کمیسیون خاص مربوط به لایحه سازمان وزارتخانه‌ها به شرح ذیل انتخاب شدند.
کمیسیون بودجه آقایان: جلیلی. بوربور. دکتر رضایی
کمیسیون دادگستری- آقایان: طباطبایی‌قمی. صدرزاده. امیر بختیار
کمیسیون دارایی- آقایان: صفاری. باقر بوشهری. مشایخی.
کمیسیون انحصارات و گمرکات- آقایان: صارمی. دادگر. معین‌زاده
کمیسیون کشور- آقایان: سراج. حجازی مهندس سلطانی. مهندس دهستانی
کمیسیون فرهنگ- آقایان: دکتر بینا. دولت‌آبادی. سعیدی.
کمیسیون بهداری- آقایان: دکتر سعید حکمت. دکتر اسدی. دکتر شفیع امین.
کمیسیون راه- آقایان: مهندس فروهر. مهندس بهبودی. دشتی
کمیسیون کشاورزی- آقایان: خزیمه‌علم، بیات ماکو. شادلو.
کمیسیون بازرگانی- آقایان: خرازی. بزرگ‌نیا. عمیدی‌نوری.
کمیسیون صنایع و معادن- آقایان: شادمان. مسعودی. دکتر فریدون افشار.
کمیسیون پست و تلگراف- آقایان: صراف‌زاده. مهندس شیبانی. برومند
کمیسیون نظام- آقایان: اعظم زنگنه. قوام. عباسی
کمیسیون امور خارجه- آقایان: ابتهاج. دکتر امیر حکمت. دکتر ضیایی.
کمیسیون امور استخدام- آقایان: دکتر جهانشاهی. فضایلی. فولادوند
کمیسیون امور اجتماعی و کار- آقایان: دکتر حسن افشار. سلطان‌مراد بختیار. مهندس هدایت
۷- طرح گزارش کمیسیون بودجه دایر به تقاضای اعتبار جهت اضافات ۱۳۳۵ کارمندان و مخارج ضروری بعضی از وزارتخانه‌ها
رئیس- گزارش کمیسیون بودجه راجع به پرداخت اضافات کارمندان دولت در سال ۳۵ مطرح است، قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون بودجه
به مجلس شورای ملی
کمیسیون بودجه در جلسه ۱۵ دی ماه ۱۳۳۶ با حضور آقای وزیر دارایی و آقایان معاونین وزارتخانه‌های مربوطه لایحه اجازه پرداخت تفاوت اضافات سال ۳۵ کارمندان دون‌پایه و خدمتگزاران جزء و اضافه اعتبار بعضی از دستگاه‌های دولتی را مورد شور و رسیدگی قرار داده و به شرح زیر اصلاح و گزارش آن را جهت تصویب مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده ۱- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود تفاوت اضافات استحقاقی سال ۱۳۳۵ کارمندان دون‌پایه و خدمتگزاران جزء وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی را که احکام آنان در سال مزبور صادر شده یا می‌شود و به علت فقدان اعتبار در بودجه‌های تفصیلی سال ۱۳۳۵ تاکنون پرداخت نشده از تاریخ استحقاق از درآمد عمومی سال جاری کشور به حساب صرفه‌جویی‌های بودجه سال ۱۳۳۶ کل کشور پرداخت نمایند ضمناً وزارت دارایی مجاز است چنانچه بعضی از وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی نتوانند اعتبار تفاوت ترفیعات و اضافات تا آخر سال ۱۳۳۴ موضوع قانون مصوب ۱۸ اسفند ۱۳۳۵ را از محل بودجه خودشان ولو با صدور اصلاح بودجه تأمین نمایند کمبود حاصله را نیز از محل صرفه‌جویی‌های بودجه سال ۱۳۳۶ کل کشور پرداخت کنند.
ماده ۲- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مبلغ شصت و سه میلیون و چهار صد هزار ریال اضافه اعتبارات مورد نیاز بعضی از دستگاه‌های دولتی را به شرح زیر:
الف) وزارت کشور:
بابت کمبود مخارج اداری و استرداد وام‌های دریافتی از اداره امور شهرداری‌ها ۱۳۰۰۰۰۰۰ ریال
ب) اداره کل هواپیمایی کشوری:
۱- بابت کمک به باشگاه هواپیمایی کشوری جهت خرید طیاره‌های مشقی ۲۵۰۰۰۰۰۰ ریال
۲- بابت هزینه پذیرایی از مهمانان عالی‌مقام خارجی به وسیله اداره کل هواپیمایی کشوری ۱۰۰۰۰۰۰ ریال
ج) مؤسسه یونسکو:
برای مطالعه در مناطق خشک و لم یزرع و تهیه مقدمات اجرای کار در سال جاری ۵۰۰۰۰۰۰ ریال
د) ضرابخانه شاهنشاهی
خرید ماشین‌آلات و لوازم مربوط به ضرب مسکوک زر و عوارض گمرکی و هزینه اعزام مأمور به خارج از کشور جهت خرید و حمل آنها ۴۴۰۰۰۰۰ ریال
هـ) اعتبار دولت:
برای مخارج احتمالی دولت تا آخر سال ۱۳۳۶ پیش‌بینی می‌شود ۱۵۰۰۰۰۰۰ ریال
جمع کل ۶۳۴۰۰۰۰۰ ریال
از محل درآمد عمومی کشور به حساب صرفه‌جویی‌های بودجه سال جاری پرداخت نماید.
مخبر کمیسیون بودجه- مشایخی
رئیس- کلیات مطرح است. آقای دکتر شاهکار.
دکتر محمد شاهکار- همکاران محترم لایحه‌ای که در پیشگاه آقایان مطرح است مقدمه یک تحولی ممکن است تلقی بشود و من چون در ظرف مدت و وقت کمی که دارم برای آقایان یک مقداری اعداد خواهم گفت این است که معمولاً حرف یک قدری خسته‌کننده خواهد بود ولی می‌توانم از این اعدادی که خواهم گفت یک نتیجه‌ای بگیرم که یکی از وظایف اصلی قوه مقننه و مخصوصاً مجلس شورای ملی است من عقیده‌ام این است که وظیفه هر فرد اجتماعی و آن کسی که علاقمند است به اجرای عدالت منصف بودن است انصاف سبب بقا جامعه و پیشرفت جامعه است و به قول رفیق عزیزمان آقای علامه پایه داد و عدل جهانی است خیلی کارهای مفید و خیلی قدم‌های مؤثر در زمان سلطنت اعلیحضرت محمد رضاشاه پهلوی برداشته شده است (صحیح است) که اگر این مطالب مورد توجه قرار نگیرد شرط بی‌انصافی است (صحیح است) اگر به طور فهرست ما بخواهیم به بعضی از آنها اشاره کنیم در رأس همه باید این مطلب را بگذاریم که مقاومت در مقابل حزب خائن منحله توده و سرکوبی اینها یکی از بزرگ‌ترین قدم‌هایی بود که برای بقا این مملکت شد (صحیح است) مطلب دوم عبارت از کمک به بهداشت عمومی و کمک به بهداشت کشوری است که شخص شاه از جیب خودش میلیون‌ها تومان داد که من حالا عدد صحیحش را در نظر ندارم. مطلب سوم توجه مخصوصی است که شاه به فرهنگ و وضعیت محصلین فرمودند و می‌کنند (صحیح است) و در این مملکت که دارد فرهنگ جلو می‌رود وضعیت تحصیل پیشرفت می‌کند این یک نورافکنی است از برای ترقی مردم و این واقعاً مرهون توجه و علاقه صمیمانه شخص شاهنشاه است (صحیح است) سرکشی به ولایات و رسیدگی به امور مردم دورافتاده این هم یکی از قدم‌های مؤثر است توجه به امور خیریه که دو خواهر شاه و علیاحضرت ملکه هم در رأس اینها هستند این قسمت هم از اموری است که ما نمی‌توانیم نادیده بگیریم و بگوییم در زمان اعلیحضرت کارهای زیادی نشده است نخیر شده است. ولی انتظار ما این است که باز هم بشود و ادامه پیدا کند (بوربور- خودمان هم باید بکنیم) البته خودمان هم باید بکنیم، لایحه‌ای که امروز مطرح است در ماده یک این لایحه یک اعتباری در حدود چهار و نیم میلیون تومان از آقایان می‌خواهند یعنی عدد تحقیقیش ۴۵۵۵۳۲۰ تومان است اگر این قانونی که در اسفند ۳۵ گذشت که نفری ده تومان به کارمندان جزء اضافه بشود اگر داده نشده باشد به هیچ کدام‌شان، و قرار بشود به کلیه آنها بپردازیم یک عددی می‌شود در حدود چهار و نیم میلیون تومان یعنی عده کارمندان جزئی که حالا به طور تقصیل به عرض‌تان می‌رسانم وقتی که ما ضرب در ۱۲۰ تومان بکنیم می‌شود چهار میلیون و پانصد و پنجاه و پنج هزار تومان، من استدعا می‌کنم که آقایان به وضعیت عددی کارمندان دولت توجه بفرمایند تا با بودجه کل کشور و خدماتی که انجام می‌شود ببینیم از این حیث در چه موقعیتی هستیم، مملکت ما هنوز متأسفانه عادت به استاتیستیک وعدد نکرده است این را من بارها گفته‌ام و مادامی که برای اخذ تصمیم ما در مقابل اعداد نباشیم که اعداد با ما صحبت کنند عوض سفسطه و حتی منطق (چون هیچ منطقی بالاتر از عدد خشک نیست) ما می‌آییم یک تصمیماتی می‌گیریم امروز آقایان شما با بودجه‌ای که تصویب می‌کنید به ۱۳۵۵۳۳ نفر کارمندی که از بودجه دولت پول می‌گیرند حقوق می‌دهید از این اشخاص ۳۷۲۲۰ نفر پایه اداری دارند ۵۷۳۵ نفر پیمانی هستند ۱۶۸۲ نفر دانشیار هستند ۴۰۰۱۹ نفر دبیر داریم ۱۶۳۹۸ نفر آموزگار داریم ۵۹۲۹ کمک آموزگار داریم ۱۹۴۲ نفر پزشک یکم ۹۵۲ تا پزشک دوم ۱۷۹۶ پزشک‌یار ۱۷۲۱۴ آموزگار پیمانی ۴۸۶ دبیر پیمانی ۲۵۸۰ نفر کارمندان دون‌پایه و ۳۷۹۶۱ نفر خدمت گذار جزء ۱۱۸۱ نفر هم راننده و تلفنچی البته وقت به من اجازه نخواهد داد که مقایسه‌ای بکنم بین این اعداد و نسبت اینها را تعیین کنم که ما چند نفر استاد داریم چند نفر قاضی داریم و چند نفر کارمند جزء داریم این شیفر را گفتم برای این که آقایان اگر مطالعه فرمودند یک تابلو گرافیکی بکشند و بعد مقایسه بکنند و بعد نتیجه را با آن بسنجند البته این عدد ۱۳۵۵۳۳ نفر این عدد غیر از کارمندان وزارت جنگ یعنی دستگاه انتظامی و ژاندارمری و کمیسیون‌های سرحدی و سازمان امنیت و پاسبان‌ها که از بودجه دولت حقوق می‌گیرند در این عدد نیامده است (تیمورتاش- بانک‌ها هم جزء اینها است؟) البته این شیفر را من به شما نمی‌توانم بدهم به دو دلیل، دلیل اولش این است که من خودم نمی‌دانم و دلیل دومش هم این است که آقای مهدی ارباب نباید بدهند این آن مقداری است که می‌دانیم ولی قطعاً بیش از مقداری است که عرض کردم اعضا سازمان برنامه شرکت‌ها بانک‌ها هم محسوب نشده است پس اگر عدد کارکنان سازمان برنامه و شرکت‌ها و بانک‌ها را هم بگیریم ۶۰ هزار نفر که مطمئناً بیشتر هستند با آن ۱۴۰ هزار نفر می‌شود البته من نمایندگان مجلس را هم حساب نکردم که بایستی به حساب بیاید به علت این که آقایان محترم هم از بودجه کل کشور پول می‌گیرند، مجموع این اعداد می‌شود دویست هزار نفر در مقابل وزارت جنگ ژاندارمری و شهربانی و پلیس و کمیسیون سرحدی و قوای انتظامی دیگر هم داریم اگر جمعیت ایران را ما بیست میلیون نفر بدانیم به طور قطع در حدود ۱۶ میلیون نفر برای حفظ آبرو خواهیم گفت که این ۱۶ میلیون نفر زارع و کشاورز هستند بنابراین می‌ماند چهار میلیون نفر از این چهار میلیون نفر (شیفر مبالغه نیست) حداقل ده درصد کارمند حقوق‌بگیر از بودجه دولت داریم از من خواهید پرسید که این زیاد است یا کم است این مطلب را من نمی‌توانم جواب بدهم مگر این که بگویم راندمان کاری که اینها انجام می‌دهند مقدار کاری که اینها پس می‌دهند کم است یا زیاد است در اصل ماده اول این گزارش کدام بی‌انصافی می‌تواند بگوید ده تومان
که عبارت از این است که ده تومان در ماه به یک کارمند جزئی که خودش هست و زنش هست و چند سر عائله ما به این اجازه پرداخت ندهیم، قانون را در اسفند ۳۵ گذراندیم و حتی مشمول ۳۴ هم کردیم متأسفانه دستگاه خالی خزانه نتوانسته بدهد حالا حتماً آقای انواری محلش را پیدا کرده که آمده و می‌خواهد بپردازد و ما هم باید کمک کنیم و تصویب کنیم که هر چه زودتر پرداخته بشود و اگر تا به حال نپرداخته‌اند علتش این بوده که نتوانسته‌اند، بنابراین در اصل این مطلب که ده تومان یک کارمند جزء طبق قانونی که تصویب شده پرداخت بشود حداقل حرف این آقایان این خواهد بود که هر چه زودتر بپردازند اگر بفرمایند که کم است علت این است که بیش از این نمی‌توانیم اشکال در این نیست آقایان، اشکال کار ما در یک مطلب اساسی دیگری است و آن این است که ما فرد را برای کار در نظر نمی‌گیریم، یعنی اگر جناب آقای خلعتبری یک پیشخدمت بخواهد، آن وقت‌هایی که کار وکالتی داشت حالا که ندارد در دفتر وکالت خودش به آن پیشخدمت بگوید از ساعت ۴ بعد از ظهر تا هشت بایست و کار کن و من به تو ده تومان در روز حقوق می‌دهم این زیاد نیست ولی اگر مستخدمی را گرفت و در دفتر وکالت برد و نگه داشت و آن آقا هم آنجا تسبیح گرداند اگر دو تومان هم به او حقوق بدهد باز آن دو تومان زیاد است این تقصیر از کیست؟ تقصیر از آن کارمند جزء بیچاره نیست تقصیر از آن کسی است که به او مراجعه نمی‌کند که کار بکند سازمان امروزی ما غلط است، هی صحبت می‌کنیم که آقا کارمند اضافی داریم صحبت می‌کنیم که کارمند زیادی داریم و بعضی از اوقات می‌گوییم آقا چرا کارمندان‌مان منحرف می‌شوند در ممالک دیگر کار شرف است کار غیرت است کار سبب افتخار است ولو این که کار عبارت باشد از روزنامه‌فروشی توی کوچه که پسر دو نفر از بزرگان مملکت ما که در امریکا درس می‌خوانند در همین کریسمس گذشته می‌آمدند به مادرشان هدیه دادند، این هدیه عبارت از این بود این کارت پستال‌ها را می‌چسباندند و در مقابل هر ساعتی یک دلار می‌گرفته‌اند و در روز ۱۲ دلار می‌گرفته‌اند و یک هدیه خریده‌اند برای مادرشان فرستاده‌اند ما عقیده‌مان این است که نباید بچه‌های‌مان وارد خدمت بشوند و یا کار بکنند بهشان برمی‌خورند این فکر آقایان فقط از خرابی برنامه فرهنگ ما است من با وجودی که حرفه‌ام وکالت عدلیه است ولی عاشق عددم و سعی می‌کنم یک عدد غلط ندهم آمار فرهنگ در دست من است الان روی میز من است به نظرم امسال آقایان در حدود ۱۶ هزار دیپلمه خواهید داشت موقعی که ما از دارالفنون آمدیم بیرون ۴۳ نفر بودیم ۲۰ نفر هم در مدرسه دیگری بود که دیپلمه می‌داد بیرون مجموع صد نفر امسال شما ۱۶ هزار نفر دیپلمه بیرون خواهید داد یک دانه از این دیپلمه‌ها حاضر نیست که برود در کارخانه بلورسازی برود در یک کارخانه نجاری برود در یک کارخانه حریربافی شروع بکند به کار کردن چرا؟ برای این که دسکریپتیو جبر و تاریخ جنگ‌های رم و چگونگی رودخانه‌های ممالک مختلفه را به او یاد داده‌اید و دماغش را پر کرده‌اید خودش را بحرالعلوم می‌داند اقلاً این است که می‌خواهد رئیس یک اداره‌ای بشود (صحیح است) اما اگر در مدرسه بگویند اره و تیشه وسایل کار وسیله نقاشی غیره یا با ماشین و برق آشنایش کرده بودند امروز می‌دانست که باید برود دنبال کار کاری که به نتیجه برسد آن مقدمه‌ای که عرض کردم برای این بود و همان طوری که آقای پرفسور جمشید اعلم رفیق عزیزم گفت همه‌مان باید کار کنیم درست هم گفت من امروز از پشت تریبون یک زنگ خطری می‌کشم برای آقایان شما با این سیل محصلین دیپلمه چه خواهید کرد؟ نه در دانشگاه جا دارید که سه هزار نفر را جا بدهید نه بیرون می‌توانید بفرستید نه در مشاغلی که به درد اینها بخورد قانون هم گذرانده‌اید که مستخدم قبول نکنید پس اینها را در کجا جا می‌دهید؟ اینها مستقیماً مشتری‌های سرلشگر آموزده نیستند این مطلب را دقت بکنید فرزندان این مملکت خائن نیستند به خدای متعال نیستند آقا گرسنگی بیچارگی ندانم کاری اینها را منحرف خواهد کرد شما آقایان مریض را معالجه کنید نه مجازات برای این کار حالا که طرز استخدام مطرح است حالا که این کمیسیون تشکیل شد حالا که ما می‌آییم مقداری از وقت مجلس شورای ملی را می‌گیریم از برای این که ده تومان به یک کارمند جزء دون‌پایه بپردازیم بیایید فکر اساسی بکنید بیایید منحرف بکنید این سیل خراب‌کننده‌ای که این مملکت را تهدید خواهد کرد چندی پیش من شنیدم یک نفری از این آقایان گفته بود باید در دانشکده حقوق را بست یا عبارتی از این قبیل یا در دانشکده ادبیات را باید بست (پرفسور اعلم- چنین چیزی نگفت) شنیدم آقای دکتر من که دکتر حقوق هستم در نتیجه با حرف او موافق هستم چی می‌خواهم بگویم؟ می‌خواهم بگویم که از فرهنگ ما مستخدم می‌آید بیرون بعد می‌آییم دست رئیس مجلس را می‌بوسیم می‌گوییم که آقا لایحه‌ای می‌آید که ده تومان اضافه حقوق بدهیم آن را تصویب کنید از اول اگر یکاره بار نیاوریم احتیاجی به این کار نخواهیم داشت بچه‌های ما باید آماده به کار شوند در این مملکتی که در وسط ترقی است یعنی هر روز دارد پیشرفت می‌کند به خدا امکان کار در هیچ کشوری الان بیش از ایران نیست جاده می‌سازند سد می‌سازند همه کس هم در فعالیت است امکان همه جور فعالیت هم هست در اروپا الان همه چیز پر شده است دیگر جایی برای دایر کردن کارخانه بطری‌سازی نیست در اینجا هنوز بکر است چه خوش شانسی است چه سعادتی است که ما در یک مملکتی هستیم که تمام شئون و ابواب و فعالیت برای ما باز است اما ما چی بیرون می‌دهیم؟ هی آقای فسفه آقای حقوق آقای اداری و این اشخاصی که بیکارشان می‌کنیم بعد یک نفر مقاطعه‌کار که می‌خواهد یک مهندس استخدام بکند باید برود خارج این نتیجه این برنامه‌ها است که این طور جوان‌های‌مان را عاطل و باطل می‌کنیم. آقایان نمایندگان چند تا کاغذ برای شما می‌آید از برای این که عاجزانه استدعا داریم در تبصره ۴ قانون استخدام مقرر بفرمایید از سال ۱۳۲۰ این قانون مشمول بشود از برای این که ماهی ۱۰ تا ۱۵ قانون به حقوقش اضافه بشود و البته او حق دارد، به او ایراد نیست اما طرز کار کردن طرز فعالیت طرز نان در آوردن مشروع یعنی علت غایی خلقت که ترقی و پیشرفت بشر است در این کشور از نظر فرهنگ رعایت نمی‌شود خواهید گفت که تقصیر وزیر فرهنگ است؟ به هیچ‌وجه من‌الوجوه، تقصیر اولیا وزارت فرهنگ است،؟ به هیچ‌وجه من‌الوجوه باید این تکامل نزدیک بشود بگویم انقلاب باید این تکامل در این مملکت درست بشود برنامه فرهنگی ما هنوز مال ۱۹۰۴ است آقایان و حال آنکه ما سدسازی می‌کنیم، جاده‌سازی می‌کنیم، کارخانه وارد می‌کنیم دستگاه تلویزیون می‌خواهیم وارد کنیم باید تمام را از خارج وارد کنیم من استدعا می‌کنم در موقعی که آقایان قرائت فرمودند این اعدادی که من دادم این اعداد را مطالعه بکنند و بعد مقایسه بفرمایند با کارهایی که انجام می‌شود هر وقت هر وزیری که آمد پشت تریبون و یا هر نماینده‌ای آمد شرافتمندانه این مطلب را در نظر بگیرد پریروز ناصر وزیر دارایی گفت باید سعی کنیم تماس مردم با کارمندان دولت و با مأمورین وزارت دارایی کم بشود شما قدری فکر کنید اینها مگر جذام دارند؟ اینها مرض مری دارند؟ اینها خدای نکرده بد هستند؟ اینها بد نیستند اینها هم مثل ما هستند، برادران ما هستند، سیستم غلط است شما وقتی دست‌تان را بگذارید روی یک ولتاژ ۲۲۰ یا بالاتر برق وارد بدن‌تان می‌شود و می‌سوزاند پس او تقصیری ندارد آقا سیستم کار غلط است وقتی سیستم کار غلط شد آن وقت خود رئیس خانه می‌آید می‌گوید با اعضا خانه من سر و کار نداشته باشید به هر وزیری آقای نخست‌وزیر در جلسه خصوصی این مطالب را راجع به گمرکات تذکر دادند هر جا که شما دست بگذارید همین است، از ابتدایش صحبت کنید تا بعد به این نتیجه برسید، بنده مصراً تقاضا می‌کنم دولت هر چه زودتر بودجه سال آتیه را تقدیم مجلس شورای ملی بکند که روی این باز مطالعه بشود مطالبی که پارسال به ما قول دادید که ما بودجه برنامه‌ای داشته باشیم ببینیم امسال عمل کرده‌اید یا نه؟ ۱۳۵۵۳۳ نفر کارمند دولت برای‌مان زیاد نیست اگر به آنها کار مفید بدهند اگر آنها برای اجرای برنامه‌هایی باشند که به درد مردم بخورد زیاد نیست اما اگر کار مفید به آنها ندهیم، اگر اینها را عنصر باطل کردیم اینها را اشخاص ناراضی کردیم هم عده‌شان زیاد است و هم پول زیادی داده‌ایم بنابراین مقایسه‌ای که می‌شود این است نسبت کارمند به تمام افرادی که هستند از برای خدمت این نسبت یک نسبتی است مثل خودش نسبی یعنی اگر کاری انجام بدهند خوب است و اگر کاری انجام ندهند خوب نیست و همان طوری که عرض کردم مربوط به کارمند نیست، دستگاه قضایی ما آمدند آقایان نمایندگان مجلسین کمک کردند حقوق قضات را اضافه کردند مصونیت آنها را تأمین کردند بعضی از عناصر بد را از ایشان تصفیه کردند امیدمان این بود که به حداکثر سرعت کارها پیشرفت کند من نمی‌دانم البته این ده تومان اضافه که استدعا می‌کنم هر چه زودتر تصویب شود و آقای معاون وزارت دارایی هم حتماً بپردازند این یک مطلبی نیست که مورد بحث من باشد، مورد بحث من شیفرهای بعدی خواهد بود، یعنی اگر به عنوان مخالف آمدم صحبت کنم نه در مورد این چهار میلیون و نیم تومانی است که با کمال حق و انصاف می‌خواهد به این آقایان بدهد با این مقداری که در این قانون نوشته‌اند من صد درصد موافق هستم که شما به این اشخاص بدهید آنها آبروی ما هستند حیثت ما هستند همان طور که آقایان شاه سیستم وزرا را عوض کرد یعنی امروز اشخاصی را آورد وزارت کنند که حداقل با کمال هستند و جوان هستند واقعاً هم جوان هستند یعنی آقای ناصر ذوالفقاری آمده است جای آن آقای کامل‌الوزارت که ۷۲ سالش بود تمام آقایان معاونین و وزرا جوان هستند و آقای نخست‌وزیر هم اینجا فرمودند که همه هم‌سن من هستند و من چون جوانم آنها همه از جوانان هستند بنابراین هم باید با فکر جوان‌تری کار کنند و با آن توجهی که شخص شاه به پیشرفت مملکت دارند خوب شما آقایان سیستم‌تان را عوض کنید اگر همان بود که سابقاً آقایان بودند اگر شما تشریف آوردید برای این است که تحولی از نظر کار اداری و راندمان کار ایجاد کنید به خدا قسم است می‌توانید قابل هستید به خودتان تلقین بکنید که قابل هستید شما آقای سرتیپ ضرغام در دارایی که بودید لیاقت‌تان
را نشان دادید، نشان دادید که می‌توانید کار انجام بدهید از این کارکاس خودتان خارج بشوید این حرف را بگویید که من به کسی پول می‌دهم که کار مفید برای مملکت بکند من به فرهنگی کمک می‌کنم که برای این مملکت بار نباشد یار باشد و کمک بکند بپیشرفت برنامه‌های اقتصادی مملکت کمک کند در این مملکت کسی حق حیات دارد که به هم نوع خودش خدمت می‌کند با مارگیر و فالگیر این بساط‌ها نباید دستگاه دولت و بودجه مردم را اجرا کرد یعنی به آن کسی باید پول بدهید که می‌رود عمران و کشاورزی و تولید کار کند و به نام مالک زمین در بهبودش کار کند این کار را انجام دهد من امیدوارم که دولت هر چه زودتر بودجه‌اش را به مجلس بیاورد این دفعه بودجه‌ای بیاورد که برخلاف دفعه سابق که ظاهرش متعادل بود ظاهر و باطنش یکی باشد و مخصوصاً توجه داشته باشد به قسمت عمرانی و این مطلب را که کارمندان دولت آپاندیس و عضو زائد نیستند به آنها کار بدهد که کار مفید بکنند بعد هم حقوق‌شان را تأمین بفرمایید که این همه کاغذپرانی و نارضایی‌ها که برای ما درست می‌شود از بین برود امیدواریم در این قرن تلویزیون ما وزرای تلویزیونی داشته باشیم یعنی سریع کار کنند و تحولاتی هم بدهند چون دیدم چند روز است امیدواری می‌دهند که تلویزیون خواهیم داشت.
۸- بیانات آقای وزیر گمرکات و انحصارات راجع به نان ماشینی
رئیس- آقای وزیر گمرکات
وزیر گمرکات- (سرتیپ ضرغام) در جلسه گذشته سؤالی از وزارت گمرکات راجع به نان ماشینی شده بود که چون جناب آقای بهبهانی نماینده محترم این سؤال را فرموده بودند و به‌خصوص یادآور شده بودند که بنده حضور نداشتم جناب آقای رئیس مطلع بودند که بنده در آن روز در خرمشهر بودم و فرموده بودند که ایشان نیستند لازم دانستم که بنده عرایضی در حضور نمایندگان محترم در اطراف سؤال ایشان عرض بکنم (پرفسور اعلم- چه لزومی دارد این کار را بکنید؟) سیاست دولت حاضر در مورد غله به طوری که یک مرتبه دیگر بنده پشت این تریبون برای نمایندگان محترم توضیح دادم این بود که برخلاف سال‌های گذشته برای جمع‌آوری غله هیچ وقت به چوب گذاشتن و مأمور فرستادن در سرگردنه‌ها و راه‌ها متشبث نشویم بلکه نرخ غله را یک نرخ متعادل بین‌المللی تعیین بکنیم که بتوانیم جمع‌آوری بکنیم و مردم را آزاد بگذاریم در حمل و نقل غله‌شان هر کس که غله‌ای دارد غله‌اش را به هر نقطه کشور ببرد اگر برایش صرف دارد آزاد باشد بفروشد ما هم یک نرخی معین کردیم برای این که نرخ غله کشور چون ارتباط مستقیم دارد با کشت اقلاً اگر خودشان نتوانستند بفرستند به آنجایی که تمایل داشته باشند و یا وسیله داشته باشند بفروشند و برای خرید ما نرخ غله را در تمام کشور به طور متوسط تنی پانصد تومان تعیین کردیم (نمایندگان- بسیار خوب) در مقابل هم اعلان کردیم هر جا کمبود و کسری داشت ما تنی ششصد تومان فروشنده هستیم این عمل را کردیم و بسیار نتیجه مطلوبی به دست آوردیم الان بنده به آقایان عرض می‌کنم که در سیلوهای کشور ۱۴۰ هزار تن موجودی داریم و گندم هم در دست مردم هست آن کسانی که کمتر پول دارند زودتر گندم‌شان را فروختند و یک عده‌ای هم به امید این که بلکه این حرف‌هایی که ما می‌زنیم بلوف باشد و شاید تا آخر سال تا موقع سرخرمن نرخ گندم باز برود بالا غله‌شان را انبار کردند که بتوانند گران‌تر بفروشند بنابراین ما الان هم داریم می‌خریم (خلعتبری- گندم خارجی چقدر وارد شده؟) گندم خارجی امسال هیچ وارد نشده (خلعتبری- موجودی چقدر دارید؟) موجود از سال گذشته ۶۲ هزار تن بوده است اما در خریدی که امسال کرده‌ایم در یک جا مخصوصاً در تهران که نان ایران را نرخش را تثبیت می‌کند به طور اجبار ما هر روز به هر نانوا یک خروار غله فروختیم و از اول مرداد همان روزی که آمدم اینجا عرض کردم که اجازه بدهید نان دولتی باز هم موجود باشد و موافقت نفرمودید از فردای آن روز اعلان کردیم که هر کسی می‌تواند ارزان‌تر از خارج بخرد از خارج بخرد و اگر نمی‌تواند ما تنی ششصد تومان فروشنده هستیم اما قسمت دوم که راجع به نان تهران بود نان تهران که مورد اعتراض واقع شده است البته آقایان استحضار دارند که نانی که ما داریم در تمام دنیا بهترین نان است هم از لحاظ خوردن و مأکول بودن و هم از لحاظ هضم بهترین نان است (صحیح است) و ما هیچ وقت نمی‌خواهیم که این نان از بین برود بلکه تعداد دکان‌هایی که در تهران است با رقم صحیح چون جناب آقای دکتر شاهکار فرمودند که با رقم صحبت بکنیم ۱۶۱۶ دکان نانوایی امروز در شهر تهران وجود دارد و با این تعداد برای یک میلیون و پانصد هزار نفر جمعیت شهر به هر نانوا پانصد کیلو سهمیه می‌رسد که ۳۱۰ یا ۳۲۰ کیلو گندم برای این کار لازم هست به طوری که آقایان استحضار دارند هر کیلو گندم یا آرد که تبدیل بشود به نان اگر آرد خوب و مرغوب باشد یک کیلو و نیم نان می‌دهد اگر خیلی خوب نباشد و عادی باشد صدی چهل ربع دارد و همیشه دکان‌های نانوایی با این مقدار آردی که مصرف می‌کنند از این ربع اجرت خودشان را خرج خودشان را در می‌آوردند اگر این دکان‌ها دو خروار و نیم یا سه خروار و در حدود یک تن پخت داشته باشند با خرجی که امروز کارگران دکان نانوایی دارند و خرجی که خود صاحب دکان دارد و کرایه دکان و پول آب و نفت و برق و تمام اینها می‌تواند با آن ربع این پول را در بیاورد و آن صاحب دکان می‌تواند آن را به طرز عادلانه بفروشد (مهندس بهبودی- این مخارج چقدر است؟) این مخارج برای یک دکان نانوایی سنگکی امروز در حدود ۱۳۲ تومان است و برای یک دکان تافتونی در حدود صد تومان است اگر نباشد یک دکان بین دو خروار و پنجاه من تا سه خروار آرد بپزد آن ربع صدی چهل تا صدی پنجاه می‌تواند خرج دکان و خرج صاحب دکان را در بیاورد ولی اگر تعداد دکان زیاد شد بالنتیجه پخت دکان‌ها کم می‌شود پخت که کم شد آن ربع هم به تناسب کم می‌شود در نتیجه آن ربع تکافوی خرج دکان را نمی‌کند ناگزیر هستند که نرخ نان را نسبت به نرخ آرد بالا ببرند الان مردم تهران که ما نوکر آنها هستیم و قطعاً نمایندگان محترم نسبت به آنها بیشتر نظر دارند تا نسبت به نانوا هر کس و هر نفری کیلویی سی شاهی دارد جریمه تعداد هشتصد دکان نانوایی اضافه را می‌دهد (صحیح است) ولی با تمام این تفاصیل دولت که خودش متوجه آن نظریات خیلی خیلی صحیح جناب آقای بهبهانی هست هیچ وقت توجه نکرده است و این راه را انتخاب نکرده است که تعداد دکان‌ها را کم بکند حتی یک دکان را هم کم نکرده است و فقط چیزی که بنده رعایت کرده‌ام در مدت این یک سال عمل کرده‌ام متوجه شده‌ام که به این تعداد دیگر نمی‌شود اضافه کرد برای این که هر متنفذ همان متنفذینی که این هشتصد دکان را زیاد کردند و حالا هم هی ملک می‌سازند و یک دکان نانوایی هم در ملک خودشان می‌سازند و توصیه می‌کنند که جمعیت این منطقه نان ندارند آنها برای جمعیت آن منطقه دل‌شان نمی‌سوزد برای این که اگر یک دکان نانوایی توی بیست تا دکان و مستغلات دیگری که ساخته‌اند باشد سایر دکان‌هایشان هم با نرخ بهتر کرایه می‌آورد ولی آنها فشار می‌آورند که مردم این منطقه نان ندارند در صورتی که ما می‌رویم و قدم می‌کنیم می‌بینیم دکانی که تازه ساخته شده با این دکان نانوایی که به مردم این منطقه نان می‌دهد بیش از دویست قدم فاصله نیست و برای یک دفعه یا دو دفعه که نان می‌گیرند می‌توانند دویست قدم راه بروند ولی متأسفانه بعضی از آقایان قانع نمی‌شوند و وقتی که ما حرف‌های‌مان را می‌گوییم آن قدر جوانمردی ندارند که بگویند دلیل تقاضای‌شان برای چیست می‌گویند نان بد است و اداره غله نان را خراب کرده است (دکتر بینا- منتفذین را اسم ببرید) جمعیت این مملکت ده درصد مردمش منتفذ هستند و نود درصدی نفوذ هستند (احسنت- خنده نمایندگان) اجازه بفرمایید بنابر آنچه که بنده توضیح دادم یک عده از مردم هستند که این کیلویی سی شاهی را که می‌دهند واقعاً برای‌شان زحمت دارد بنده قطع دارم جناب آقای بهبهانی بیشتر از زبان آنها صحبت می‌کنند که این کیلویی سی شاهی برای‌شان زحمت دارد و برای این است که بدون این که بخواهیم کارگری را بیکار کنیم بدون این که بخواهیم دکان زیاد بکنیم بدون این که بخواهیم واقعاً نان سنگک که یکی از افتخارات ما است از بین برود بنده در صورت مجلس خواندم که جناب آقای رئیس فرموده‌اند که نان سنگک بهترین نان‌ها است (رئیس- من گفتم حالا خوب شده است) ما منتهای جدیت را می‌کنیم از صبح تا شام نهایت قدرت را به کار می‌بریم که حتماً بهتر هم بشود و یک موضوعی را که بنده از بین بردم موضوع دو آتشه و خشک بود که ما شبانه‌روز نهایت سعی را می‌کنیم که نان را خوب درست بکنند و کیلویی ۵/ ۷ ریال بفروشند اما یک عده مردم هستند که آن کیلویی سی شاهی دادنش واقعاً برای‌شان زحمت دارد ما گفتیم یک نان ماشینی درست کنیم یک ماشین هم وارد شده که روزی ده تن نان می‌دهد این ماشین نانش برای اواسط ماه اسفند درمی آید (یک نفر از نمایندگان کی خریده؟) این را پارسال در اداره غله خریدیم (پرفسور اعلم- سیلو هم که قبلاً خریده بود) این نان اسمش نان ماشینی است نان سیلو مثل شرکت واحد لغتش اصلاً بد است هر کس بخورد بدش می‌آید (خنده نمایندگان) و ما اسم آن را نان سیلو نگذاشتیم اسمش را نان ماشینی گذاشتیم این نان الان نیست انشاءالله ۱۵ اسفند نانش را در می‌آورند و نمونه‌اش را هم برای آقایان تقدیم می‌کنیم و کیلویی شش ریال بیشتر قیمتش نخواهد بود اگر مردم استقبال کردند و خوردند ماشین را خود نانواها و خود کارگران نانواخانه‌ها تهیه می‌کنند و به جریان می‌اندازند اگر نخوردند که هیچ نوع جلوگیری از نان سنگکی نخواهد شد دکان‌های سنگکی دایر خواهد بود و نان سنکگ و تافتون که بسیار نان مطلوبی است و بنده رسماً اعلام می‌کنم که بهترین نان است در دنیا اگر هر چیز ما در دنیا ممکن است اختلاف داشته باشد و خدای نکرده ممکن است یک چیز ما هم بدتر باشد ولی نان‌مان به طور قطع از همه دنیا بهتر است این است که این نان را حفظ می‌کنیم و خاطر آقایان جمع باشد و اگر هم قرار شد نان ماشینی درست بشود یک کارگر و یا چند کارگر هر چه بخواهند آنجا کار بکنند از کارگران فنی نانوایی خواهند بود و یک کارگر دیگر نه خارجی و نه داخلی از هیچ کجا نخواهیم آورد (احسنت)
بهبهانی- بنده عرایضی دارم
رئیس- اگر راجع به این موضوع
است چون بعضی آقایان دیگر هم اجازه خواسته‌اند این موضوع مطرح نیست که آقایان بخواهند صحبت بکنند مگر این که مجلس رأی بدهد که بحث بشود.
صدرزاده- آن لایحه در دستور را بفرمایید دنبال بشود.
بهبهانی- استدعا می‌کنم اجازه بفرمایید در اطراف توضیحاتی که فرمودند بحث بشود.
رئیس- عرض کردم که موضوع نان مطرح نیست مگر این که مجلس رأی بدهد آن روز جوابی که آقای معاون وزارت گمرکات دادند از عهده برنیامدند وزیر گمرکات خواستند توضیحات بیشتری بدهند بهبهانی یک مصاحبه‌ای بعد از سؤال بنده در روزنامه کیهان شد اینجا نوشته‌اند ۴ تا ماشین دولت خریداری کرده است (وزیر گمرکات- دولت نخریده است و ما هم چنین مصاحبه‌ای نکرده‌ایم)
رئیس- اگر مجلس موافق باشد ممکن است آقایان رأی بدهند این موضوع مورد بحث قرار بگیرد ولی حالا نمی‌تواند مورد بحث واقع شود مگر به رأی مجلس
بهبهانی- اگر اجازه بفرمایید بنده بعد از دستور عرض می‌کنم.
رئیس- دنباله لایحه اضافات مطرح است آقای خلعتبری بفرمایید.
خلعتبری- بنده برای این که لایحه زودتر به تصویب برسد فقط دو سه رقم می‌خواستم عرض کنم این لایحه بسیار لایحه مفیدی است مستخدمین دون‌پایه ما وضع زندگی‌شان خیلی خراب است و ما متأسفیم که بیشتر از این نمی‌توانیم کمک کنیم و اگر می‌توانستیم بیشتر از این کمک بکنیم می‌کردیم ولی بنده متأسفم که در مسائل اساسی ما فکر اساسی نمی‌کنیم یعنی توجه نمی‌کنم که مستخدمین به چه احتیاج دارند و تصور می‌کنیم با یک مبلغ قلیل پول دادن و اضافه کردن کمک به مستخدمین می‌شود بنده می‌خواهم توجه دولت را به این مسئله جلب بکنم که این مستخدمین دون‌پایه حقوق اینها فقط برای کرایه خانه و نان آبگوشت شاید کفایت نکند بنابراین فوق‌العاده در مضیقه هستند دولت باید حساب بکند ببیند احتیاجات اساسی‌شان چیست؟ احتیاجات اساسی این مستخدمین دون پایه سه چیز است در درجه اول خانه است به اینها زمین داده‌اند ولی چون نفشه و فکر اساسی در بین نبوده این مستخدمین زمین‌هایی که دولت گرفته‌اند متری یک تومان و دو تومان فروخته‌اند حالا اشخاصی که زمین‌های آنها را خریده‌اند متری سیصد تومان و چهارصد تومان همین زمین‌ها را دارند معامله می‌کنند این دلیلش این است که دولت‌ها یک نقشه‌ای برای تهیه خانه برای مستخدمین دون‌پایه نداشتند دوم مسئله بهداشت و دارو و دوا است دارو و دوایی که دولت برای آنها تهیه می‌کند جزو هیچ چیز نیست (صحیح است) یعنی دقت در معاینه و معالجه و مداوای اینها نمی‌شود مخارجی می‌شود ولی بدون اخذ نتیجه (حمید بختیار- راجع به مسلولین هم بفرمایید که دوا به آنها نمی‌دهند) مستخدمین دولت بعضی‌های‌شان آن قدر بیچاره می‌شوند که لازم است به اروپا بروند و وزارتخانه‌هایی که چندین میلیون تومان در سال مخارج متفرقه می‌کنند حاضر نیستند که یک مستخدمی که ستون فقراتش محتاج به عمل است بفرستند به اروپا این یک نقصی است برای تشکیلات دولت مستخدمی که تمام عمر خدمت می‌کند اگر در هر وزارتخانه‌ای دو نفر سه نفر پیدا شد که محتاج است برای معالجه به اروپا برود باید مخارجش را دولت مجاناً بدهد امروز این مسائل را در تمام دنیا مورد توجه قرار داده‌اند دوم مسئله ارزاق است و ملبوس، اگر ارزاق و ملبوس و لوازم زندگی مردم را از دست اول تهیه بکنید و با قیمت ارزان به مستخدمین بدهید ممکن است مفید به حال آنها باشد و الا به نظر بنده با این حقوق‌ها و با این اضافه حقوق و حقوق کم نمی‌توانند زندگی بکنند این است که من به وسیله جناب آقای ذوالفقاری توجه دولت را به این نکته جلب می‌کنم که این ده تومانی که اضافه می‌کنید ما تصویب می‌کنیم ولی برای سال آینده که می‌خواهد ده تومان و بیست تومان اضافه کنید که جمعش دوازده الی بیست میلیون تومان می‌شود یک فکر اساسی بکنید که با ۱۲ میلیون تومان وسایل تأسیس یک شرکت‌هایی مؤسساتی را فراهم کنید که لوازم اولیه مستخدمین را بدهد خانه برای‌شان تهیه بکنید و بهداشت‌شان را هم تأمین بکنید من می‌خواستم این تذکر را بدهم که برای سال آینده از این قبیل کمک‌ها در نظر نگیرید و به این ترتیب که عرض کردم کمک کنید.
رئیس- آقای عمیدی‌نوری مخالف هستید بفرمایید.
عمیدی‌نوری- جناب آقای دکتر شاهکار با استفاده از طرح یک لایحه‌ای که جنبه بودجه‌ای دارد در کلیات آن نظریاتی که داشتند به عرض نمایندگان محترم مجلس رساندند ولی بنده از نظر خود لایحه با نظر اجمالی که در لایحه کردم خواستم یک قدری این مطلب را تشریح کرده باشم و تمنا دارم که نمایندگان محترم توجه بفرمایند این لایحه شامل دو قسمت است ولی طوری این دو قسمت درست شده است که اسمش لایحه‌ای است که می‌خواهند تفاوت حقوق خدمتگزاران و کارمندان جزء را بدهند و به همین جهت هم در تابلو این اسم نوشته شده بود بنده هیچ تصور این را نمی‌کردم که کسی ممکن است به عنوان مخالف اسم‌نویسی بکند خود من هم اسم ننوشتم برای این که عنوان این لایحه یک مطلبی است که مورد علاقه تمام نمایندگان محترم است و ما از سال ۳۴ و ۳۵ که این تفاوت حقوق ده تومان و ۱۵ تومان هر کارمند دولت را قبول کرده بودیم یکی از نظرهای ما این بود که زودتر به این بدبخت‌ها این اضافات‌شان داده بشود و به همین جهت تحت عنوان لایحه مربوط به پرداخت تفاوت حقوق کارمندان دولت تصور نمی‌شد که جای بحث باشد و خیال می‌کردم همین طور بدون مباحثه هم تصویب بشود ولی بنده وقتی مطالعه در این لایحه کردم دیدم تحت عنوان یک چنین موضوعی موضوعات دیگری هم گذاشتند و آن ماده دوم است و بنده نفهمیدم که اساساً این چه طرز لایحه نویسی است که تحت عنوان پرداخت تفاوت حقوق کارمندان بدبختی که ده تومان و ۱۵ تومان به موجب ماده ۱ این لایحه از سال ۳۴ و ۳۵ طلب دارند و احکام‌شان صادر شده ولی به عنوان خالی بودن خزانه مملکت نپرداخته‌اند می‌خواهند یک مخارج دیگری را هم از تصویب مجلس بگذرانند چنانکه بعد از اضافات کارمندان دون‌پایه وقتی به ماده دوم رسیدم بک مرتبه ۶۳ میلیون و چهارصد هزار ریال اجازه می‌دهیم به دستگاه‌های دولت پرداخت بشود خوب آقا این عیبی نداشت که این دو قسمت از هم تفکیک می‌شد لایحه مربوط به خودش را که تفاوت حقوق کارمندان بود علیحده می‌دادند و فوراً هم تصویب می‌شد جدا هم بود دولت اگر یک خرج‌های جدایی دارد و می‌خواهد این مخارج را اضافه بر بودجه مملکتی که تصویب کردیم خرج کند موضوعش موضوع جداگانه‌ای بود و به عقیده بنده که از ابتدا می‌خواستم به عنوان اخطار قانونی عرض کرده باشم و البته نمی‌خواستم از این اخطار قانونی استفاده بشود و حقوق این بدبخت‌ها که می‌خواهند ده تومان اضافه بگیرند به تعویق بیفتد به عنوان مخالف اجازه خواستم به عرض برسانم.
آقایان نمایندگان محترم خودتان در بودجه سال ۱۳۳۶ یک تبصره‌ای تصویب کردید که بنده آن تبصره را خدمت آقایان می‌خوانم آن تبصره پنج است و عبارت از این است که «پیشنهاد اعتبار اضافی برای حقوق کارمندان و مخارج اداری کلیه وزارتخانه‌ها و بنگاه‌ها و مؤسسات دولتی علاوه از مبالغ مصرحه در قانون بودجه سال ۱۳۳۶ در تمام سال مذکور به کلی ممنوع است» خوب این یک تبصره‌ای است قانون است که تصویب شد به صحه ملوکانه موشح شده و اجرا شد دولت حاضر هم همیشه گفته است که ما تابع قانون هستیم و مجری قانون و قانون را رعایت می‌کنیم چطور شد با وجود یک همچو تبصره قانونی یک لایحه این جوری در قسمت ماده ۲ آورده چون ماده یکش اضافه نیست و مربوط به پرداخت حقوق کارمندان است که مال سال ۳۴ و ۳۵ است یعنی امری است که دولت تعهد کرده در سال ۳۵ بپردازد و نپرداخته و حالا در آخر سال ۳۶ می‌خواهیم تصویب بکنیم بحث در این موضوع نیست اما در موضوع ماده دوم که ۶۳ میلیون ریال از آقایان اجازه خرج می‌خواهند برای دستگاه‌های دولتی این مخالف با تبصره پنج است چون جناب آقای صدرزاده فرمودند که یک مرتبه دیگر بخوانم باز می‌خوانم.
پیشنهاد اعتبار اضافی برای حقوق کارمندان و مخارج اداری کلیه وزارتخانه‌ها و بنگاه‌ها و مؤسسات دولتی علاوه از مبالغ مصرحه در قانون بودجه سال ۳۶ در تمام مدت سال به کلی ممنوع است. این خیلی صریح است و تأکید هم هست که به کلی ممنوع است وقتی که این لایحه بودجه مطرح بود بنده شش هفت ساعت در پشت این تریبون به عنوان موافق بودجه مملکتی بحث کردم بعد که دولت جدید آمد جناب آقای دکتر اقبال عرایض بنده را تأیید فرمودند و فرمودند که شش میلیارد کسر بودجه داریم و با وجود شش میلیارد کسر بودجه دیگر ما در تمام سال نمی‌آییم از مجلس شورای ملی پولی بخواهیم در این صورت بنده معتقد هستم که قسمت دوم این ماده برخلاف قانون است و ما هم در آیین‌نامه یک ماده‌ای داریم که اگر مذاکرات و اقدامات برخلاف قانون بود باید طبق نظامنامه احضار کرد و آن مطلب را تذکرداد که عملی نشود به این جهت بود که این مطلب را به این صراحت خواستم عرض کنم اما این که چطور این اضافه اعتبار ماده ۲ منطبق به این تبصره است حتی یک قلمش صراحت دارد که بابت کمبود مخارج اداری است می‌نویسد:
الف) وزارت کشور بابت کمبود مخارج اداری صریح اداری است و استرداد وام‌های دریافتی از اداره امور شهرداری‌ها یک میلیون و سیصد هزار تومان ۱۳ میلیون ریال قسمت‌های دیگر مال ادارات مختلف اداره هواپیمایی بابت کمک به باشگاه مؤسسه یونسکو بابت ماشین‌های ضرابخانه شاهنشاهی برای اعتبار دولت علاوه بر همین تذکر قانونی که به عقیده بنده اشکال دارد طرح ماده ۲ این لایحه در مجلس شورای ملی به صراحت این تبصره قانونی بنده یک قدری گیجم در کار مالی مملکت به دلیل این که از طرفی ما معتقد هستیم که شش میلیارد کسر بودجه داریم حالا هم بعد از رسیدگی‌هایی که شد سه میلیارد و دو میلیاردش از نظر آقایان محقق است خوب وقتی که ما دو یا سه میلیارد در آخر سال ۳۶ معتقدیم کسر بودجه داریم صرفه‌جویی از کجا پیدا می‌شود کسر بودجه با صرفه‌جویی آقایان متناقض نیست؟ (فضایلی- اصلاً بودجه نداریم) معنی ندارد اگر ما به کسر بودجه معتقدیم دیگر صرفه
جویی نیست اگر صرفه‌جویی هست پس معلوم می‌شود که ما پول داریم و تمام اقلام خرج‌ها را می‌توانیم بپردازیم یک مقدار هم صرفه‌جویی بکنیم (مهندس هدایت- و بودجه‌مان هم متعادل است) و بودجه‌مان هم متعادل است اگر این بودجه هست و وزارت دارایی می‌خواهد هم ماده اول و هم ماده دوم را از صرفه‌جویی بدهد بنده نمی‌دانم که چرا شش هفت میلیارد در بودجه کسر تحویل دادند و حالا هم می‌گویند که سه میلیارد کسر داریم با این که در قانون بودجه یک همچو تبصره‌ای هم گذاشته شد یعنی خود دولت خودش را متعهد کرد که اضافه اعتبار نخواهد پس اگر این حرف‌ها درست است پس صرفه‌جویی نداریم و نمی‌توانیم از آن محل بپردازیم اگر صرفه‌جویی به طور محقق داریم این را به ما صریح بگویید و حقوق یک افرادی که ماهی ده تومان اضافه می‌دهید دو سال عقب نماند و این مستخدمین و خدمتگزاران جزء در گوشه مملکت برای این مختصر چشم به راه نباشند خدا شاهد است بنده یک نامه داشتم یک طوماری فرستاده بودند یک صورت ریزی با تقسیم خرج زندگی و تطبیق با این حقوق که آدم گریه‌اش می‌گرفت با این حساب آن وقت ما ده تومان که می‌خواهیم به آنها بدهیم از دو سال پیش نمی‌دهیم و می‌گوییم خزانه خالی است از دو سال پیش به مردم بگوییم خزانه خالی است حالا بیاییم از صرفه‌جویی برداریم بدهیم و به اسم تفاوت حقوق کارمندان دولت بیاییم یک همچو ارقامی به مجلس پیشنهاد کنیم که خود این ارقام قابل توجه است ملاحظه می‌فرمایید ما یک پول زیادی، یک اعتبار بزرگی به نام سازمان برنامه برنامه هفت ساله داریم و در کمیسیون برنامه مهترین بحثی که هست و اختلافی که اغلب اتفاق می‌افتد بین بعضی از آقایان اعضای کمیسیون با مدیرعامل سازمان برنامه راجع به موضوع مطالعه بود که بحث می‌شد می‌گفتند این همه پول برای مطالعه نمی‌شود داد و باید طرح‌ها برود و به مرحله اجرا برسد اما آنها معتقد بودند که کار غلط و بدون مطالعه نمی‌شود کرد گفتیم بسیار خوب حالا که این است که بنده می‌گویم ما اگر مطالعه امور عمرانی را متمرکز و متوقف در همان سازمان برنامه کنیم دیگر پول برای مطالعه در قانون بودجه مملکتی و در یک دستگاه دیگر یعنی چه؟ اینجا نوشته‌اند یونسکو، بسیار مؤسسه خوبی است کمال علاقه را هم به آن داریم و کارهای خوبی هم کرده اما چی از شما می‌خواهد؟ برای مطالعه در مناطق خشک و لم یزرع و تهیه مقدمات اجرای کار در سال جاری پنج میلیون ریال، اگر شما مطالعه برای مناطق خشک می‌خواهید بکنید خوب شما یک رقمی در بودجه سازمان برنامه دارید در یک فصلی که آقایان می‌دانید مربوط به مطالعات امور کشاورزی است از آن فصل بگیرید و بدهید بسیار هم کار خوبی است همکاری هم بکنید باید هم بکنید یک مؤسسه بین‌المللی است اعتباراتی هم دارد از اعتباراتش هم به نفع مملکت استفاده می‌کنیم اما محل اعتبارات ریالیش را قبلاً مجلس طبق قانون معلوم کرده محلش از قانون سازمان برنامه، از اعتبارات مربوط به فصل کشاورزی است برای یک همچو کاری که بنده هم معتقدم لازم و مفید است و برای احتیاجات خودشان اگر رقمی ذکر کنند تصور می‌کنم برخلاف تبصره پنج قانون است و نباید یک چنین چیزی را به این شکل بیاورند اینجا تا آنجا که بنده اطلاع دارم راجع به اعتبار دولت من خوشوقتم جناب آقای دکتر اقبال در پشت این تریبون راجع به اعتبارات توضیح دادند که این دولت اعتبارات دولتی‌اش را خرج کارهای دیگری نمی‌کند و خرج‌های مصرحی است در قانون بودجه و این صراحت را دارد که صورت ریزش را می‌دهند به مجلس و این پیداست که یک دولتی که آمده و می‌گوید من صرفه‌جویی در اعتبارات دستگاه‌های دولتی و دستگاه خودم می‌کنم و آن خرج‌هایی که می‌کنم به قدری به آنها معتقدم و مسلم است که صورتش را می‌دهم به مجلس شورای ملی و تا حالا اعتبارات دولتی یک امر سری بوده که در اختیار نخست‌وزیر و رئیس دولت قرار داشته و با تصویب هیئت دولت خرج می‌شده البته طبق توافق و نظریات که وزرا داشتند خرج می‌کردند از آن طرف هم بنده اطلاع دارم که خرج دستگاه نخست‌وزیری در دولت جناب آقای دکتر اقبال بسیار کم شده بنده اطلاع دارم از یک شخصی که در حسابداری آنجا است شنیدم حالا نخست‌وزیری بیش از هزار و دویست، هزار و سیصد تومان در ماه بیشتر خرج ندارد در حالی که در یک دولتی دوازده هزار تومان و در یک دستگاه دولتی سی هزار تومان مخارج نخست‌وزیری بود پس موقعی که در دولت ما این اندازه دقت شده و صرفه‌جویی شده بسیار خوشوقتیم و با یک چنین وضعی انتظار داریم که از اعتبار دولت صرفه‌جویی پیدا بکنیم به زخم جاهای دیگر بزنیم اما نباید انتظار داشته باشیم بنده اعتبار دولت برای مخارج احتمالی تا آخر سال سی و شش ۳۶ پانزده میلیون ریال، این تناقض است دولتی که این صرفه‌جویی را دارد بنده هم واقعاً خوشوقت هستم از این جریان و معتقدم که باید از صرفه‌جویی‌های خودش و از اعتبارات مربوطه به خودش طوری عمل کند که ما بر بخوریم به یک موانعی که برخلاف تبصره پنج قانون است که در آنجا هم البته خرج احتمالی قید شده است و سال هم آخرش است و بیشتر از دو ماه به آخر سال نداریم به این جهات بود که بنده خواستم در کلیات این نکاتی که به نظر بنده رسیده است چون عضو کمیسیون بودجه و دارایی نبودم و این را در کمیسیون مطالعه نکرده‌ام علل و جهاتی که چنین لایحه‌ای به این کیفیت تنظیم شده نمی‌دانم، البته اگر توضیحات و دلایلی بود در لایحه که قانع‌کننده بود که این مخارج ضروری است و انحراف از تبصره پنج هم ندارد دست خود مجلس شورای ملی است که تبصره‌اش را لغو کند در یک مورد استثنایی خاصی روی ضرورت آن هم بسته است به نظر مجلس شورای ملی و الا در حال حاضر با توجه به قانون بودجه کل مملکت و توجه به این لایحه‌ای که داده شده است به نظر بنده این اشکالات هست.
رئیس- آقای انواری بفرمایید.
معاون وزارت دارایی (انواری)- جناب آقای عمیدی‌نوری اساساً این اشکالی که فرمودند راجع به لایحه، این اشکال نه برخلاف مقررات است و نه برخلاف قانون یک لایحه‌ای دولت به مجلس تقدیم کرده که مربوط به بودجه است و یک اضافه اعتباری هم لازم دارد یک قسمت از صرفه‌جویی برای پرداخت حقوق حقه مستخدمین جزء و یک قسمت هم برای مخارج ضروری که از درآمد کشور پیشنهاد شده است و این هم سابقه داشته است، اشکالی ندارد ولی چیزی که بود لایحه دولت تحت یک ماده بود ولی در کمیسیون بودجه پس از رسیدگی‌ها این طور مقتضی دانستند که این لایحه تحت دو ماده عنوان شود ماده اول برای اضافات مستخدمین و ماده دوم راجع به احتیاجات دولت و اما راجع به تبصره‌ای که فرمودید این تبصره عیناً در بودجه ۳۵ هم بود جناب آقای عمیدی‌نوری، این روی احتیاجات مملکت است و نمی‌شود با قانون یا آن تبصره اگر احتیاجی بود آن را تقاضا نکرد در حالی که اصل مجوز هم دست مجلس شورای ملی است اگر در آن قانون ملغی هست مجلس شورای ملی که می‌تواند آن منع را بردارد و مجاز کند در سال ۳۵ هم با بودن آن تبصره روی احتیاجات و ضروریات اضافه‌هایی خواسته شد و مورد تصویب هم واقع شد ولی اضافه‌هایی هست دولت چه بکند با این مخارج ضروری و اضافی الزام دارد که بپردازد باید هم بپردازد و این مخارج را هم اگر توجه بفرمایید اساساً از مخارج ضروری و لازم است یک قسمت راجع به وزارت کشور است که توضیح خواهند داد طبق قانون بودجه برای پرداخت قیمت اتومبیل‌هایی است که برای فرمانداران و استانداران گرفته‌اند طبق آن مجوز پرداخت شده است تفاوتی پیدا کرده است کم آمده است و برای این کمی خواستیم مجوزی تحصیل کنیم یکی هم برای هزینه سفره فرمانداران است که آقای معاون وزارت کشور تشریف دارند به عرض آقایان می‌رسانند برای چیست و یکی هم قسمت یونسکو است که او هم با سوابقی که آقایان می‌دانید باز به عرض می‌رسانند برای مطالعه در قسمت‌هایی است که مقدمات کار فراهم شده است یونسکو کمک می‌کند وزارت فرهنگ هم مطابق این اعتبار باید کمک کند هیئتی است که مخارجی دارد از جهت این که وظایفی را انجام می‌دهد قسمت دیگر که لازم و ضروری است برای خرید ۳۰ طیاره پرواز است برای آموزشگاه و ضرورت هم دارد بایستی که خرید (یک نفر از نمایندگان- فوری است؟) بلی فوری است و خیلی هم اهمیت دارد طیاره وسیله‌ای است برای تربیت آویاتور و حاضر کردن افراد برای اعزام به خارج و اگر اینها این کار را قبلاً در ایران نکنند نمی‌توان آنها را فرستاد به امریکا برای تکمیل تحصیلات مجبور هستند این کارها را بکنند و یک قسمت خرید ماشین است برای ضرابخانه و این خوب مسکوک طلا که ما تا به حال یک ماشین‌هایی برای یک پهلوی نیم پهلوی و ربع پهلوی داشتم حالا می‌خواهیم مسکوکات بالاتر ضرب کنیم یک قسمت از ماشین‌ها هم تعمیر لازم دارد و یدکی می‌خواهد مجبور هستیم ماشین‌های ضرابخانه را راه بیندازیم قسمت دیگر مربوط به اعتبار دولت است همان طور که ملاحظه فرموده‌اند اگر در اعتبارات دولت صرفه‌جویی نشده بود که ما یک اعتبار هنگفتی لازم داشتیم امسال برای پذیرایی‌هایی که برای دولت پیش آمده و اشخاص برجسته‌ای که به مملکت ما آمدند اگر صرفه‌جویی که در اعتبار دولت شده است این تفاوت را هم استدعا می‌کنم تصویب بفرمایید تا این مخارجی که شده است و یا کم آمده است بتوانیم جبران کنیم.
رئیس- آقای مهندس هدایت مخالف هستید بفرمایید. تأمل کنید آقای عمیدی‌نوری مخالف بودند.
مهندس هدایت- بنده در ماده ۲ مخالف هستم.
رئیس- آقای فضایلی
فضایلی- بنده در ماده دوم عرض دارم.
رئیس- آقای دکتر مشیر فاطمی موافق هستید یا مخالف؟
دکتر مشیر فاطمی- موافق هستم.
رئیس- در کلیات موافق هستید بفرمایید.
دکتر مشیر فاطمی- این لایحه در کمیسیون بودجه دقیقاً مورد رسیدگی واقع شده است بنده با اقلام مختلفی که اینجا دارد کاملاً موافق هستم فعلاً مخارج احتمالی دولت یک چیزی است که اصلاً نمی‌شود با آن مخالفت کرد برای این که اوضاع و احوال را خودمان دیده‌ایم مهمان‌هایی آمده‌اند و یک هزینه‌هایی دولت دارد از قبیل خرید
ماشین‌آلات ضرابخانه که منافعش برمی‌گردد به خود دولت. این هم در حقیقت یک هزینه‌ای است که انتفاعی است بعد خودش ضررش را پر می‌کند ولی بنده در ضمن موافقتی که داشتم می‌خواستم ببینم که آیا تمام این مبلغ در سال جاری که فقط دو ماه به آخر سال است مورد خرج پیدا می‌کند یا خیر برای این که مسلم این است الان جناب آقای انواری که فرمودند بنده خیال نمی‌کنم اصلاً در سال جاری جز یکی دو مورد پیدا نمی‌کند با شما بیایید مقدماتش را تهیه کنید می‌رود به سال آینده و بنده می‌خواستم این قسمت را هم که جناب آقای انواری توضیح بدهند که آیا این قسمت‌ها تمامش را در سال جاری تعهد خواهد شد و مورد خرج پیدا می‌کند یا خیر؟ اگر پیدا نمی‌کند اینها را بگذارید در بودجه‌های سال آتی وقتی بودجه مملکت به تصویب رسید ولی در هر حال آن اقلامی که اینجا می‌بینیم اقلامی هست ولی فقط امسال مورد خرج پیدا نمی‌کند یک اجازه‌ای است که فعلاً می‌گیرند ولی قطعاً مورد خرج پیدا نمی‌کند.
رئیس- آقای انواری بفرمایید.
معاون وزارت دارایی (انواری)- برای استحضار جناب آقای دکتر به عرض می‌رسانم که اصلاً مقدمات یک قسمت از اینها فراهم شده است خرید ماشین دستور داده شده است برای این که ضرورت داشته، این کار شده یونسکو همین طور، برای خرید ماشین‌آلات ضرابخانه هم مقدمات فراهم شده دستور خرید داده شده است و مشغول مطالعه هستیم که قبل از اتمام سال بتوانیم وسایل را تهیه بکنیم که بتوانیم خوب مسکوک بکنیم و در دسترس مردم بگذاریم اعتبار دولت هم یک قسمت مهمش روی تعهداتی است که شده چون تعهد شده است ناچار هستیم که آن تعهدات را نپردازیم مطمئن باشید که اگر احتیاج نبود نمی‌خواستیم در این لایحه حداقل اعتبار اضافی را خواسته‌ایم.
رئیس- آقای مهندس هدایت بفرمایید.
مهندس هدایت- بنده خیال می‌کنم که فعلاً ما با یک لایحه بسیار جالبی روبه‌رو شده‌ایم و خیال می‌کنم از لحاظ پارلمانی موضوع خیلی جالب توجه باشد (صحیح است) در آخر سال که بودجه سال ۳۶ از طرف دولت سابق تقدیم مجلس شد بنده به عنوان موافق بودجه صحبت کردم در آن وقت دولت مدعی بود که ما کسر بودجه داریم و بودجه ما متعادل است ما هم از این نظر دولت دفاع کردیم یعنی بنده امیدواری حاصل کردم که دولت با وصول اضافه درآمد کسر بودجه خودش را تأمین می‌کند بعد هم مواجه شدیم با یک مذاکراتی صحبت‌هایی که کسر هنگفت بودجه داریم و بعد هم باز تأیید شد که حداقل دویست میلیون تومان ما در سال ۳۶ کسر بودجه داریم حالا مواجه می‌شویم با یک لایحه‌ای که دولت داده است و در این لایحه می‌گوید که من یک مخارجی دارم که این مخارج حداقل ده میلیون تومان است و این مخارج را از صرفه‌جویی‌های سال ۳۶ خود تأمین می‌کنم (صارمی- بسیار اساسی است.) به این معنی که دولت با این لایحه خوشبختانه تأیید می‌کند که بودجه سال ۳۶ متعادل است و کسر ندارد (صحیح است) این باعث نهایت خوشوقتی بنده است و خیال می‌کنم که باعث خوشوقتی پارلمان است برای این که در این مملکت هی می‌گویند کسر بودجه و ما خیلی خوشوقت هستیم که دولت با تسلیم این لایحه و تأیید او از طرف کمیسیون بودجه مجلس که این مطلب را زیرش خط می‌کشم و دوباره عرض می‌کنم و تأیید آن از طرف کمیسیون بودجه یک بار دیگر قبول کردند که دولت در سال ۳۶ کسر بودجه ندارد بلکه صرفه‌جویی هم دارد (دکتر مشیر فاطمی- اشتباه می‌فرمایید) یک مطلب اینجا باقی می‌ماند جناب آقای عمیدی‌نوری و آن این است که ممکن است این طور استدلال بشود که نه آقا کسر داریم ولی خرج نمی‌کنیم یا آن خرج‌هایی که تصویب شده نمی‌کنیم یا به عبارت آخری آن خرج‌هایی که تصویب شده نمی‌کنیم جایش این ده میلیون تومان را آن لاها خرج می‌کنیم. این مطلب بسیار اساسی یک خرج‌هایی را که کمیسیون بودجه ما برای مملکت تصویب کرده آن خرج‌ها باید بشود، بنده اطلاع دارم نه این که بی‌اطلاع هستم اطلاع دارم که الان روی میز آقای خزانه‌دار ما درخواست‌ها همین طور مانده حالا چه جور می‌شود خاصه و خرجی می‌شود و در مملکت هر دفعه راجع به بودجه مملکت صحبت کردیم گفتیم آقا لایحه تفریغ بودجه را بیاورید به مجلس این کار از وظایف حتمی دولت‌ها است و یکی از مواردی است که مجلس شورای ملی باید در آن نظر بدهد و دقت کند اما لایحه تقریغ بودجه دولت را که ما نمی‌بینیم و ظواهر امر نشان می‌دهد که دولت کسر بودجه ندارد ولی باطن امر نشان می‌دهد که کسر بودجه دارد پس فردا آن درخواست‌هایی که روی میز آقای خزانه‌دار مانده آنکه ایشان می‌خواهد خرج می‌کند و آنکه نمی‌خواهد خرج نمی‌کند آن وقت در کار مملکت یک خاصه و خرجی می‌شود (پرفسور اعلم- همیشه این طور بوده است) و این یک وضعی است که به نظر من بسیار نامطلوب است و باید دولت یک فکری برای این کار بکند چون اساس کار ما بودجه مملکت است اگر بنا شد که ما ندانیم که چه داریم تصویب می‌کنیم و بعد هم بیایند بگویند صرفه‌جویی داریم نداشته باشند بعد هم فرض بفرمایید مؤسسه یونسکو را مقدم بداریم بر یک کارگری که در راه آمل مانده (یک نفر از نمایندگان- راه‌ها را بفرمایید) و تعهد دولت همین طور مانده نمی‌دانم این چه صورت پیدا می‌کند بنده تقاضا می‌کنم توجهی بفرمایید که این کار بودجه مملکت بعد از این که سازمان اداری مملکت به تصویب رسید یک وضع شسته و رفته‌ای پیدا بکند و الا این شیفرهایی که به مجلس داده می‌شود و این مذاکراتی که می‌شود کدام یک از این شیفرها با حقیقت تطبیق می‌کند؟ در مجلس شورای ملی بزرگ‌ترین وظیفه نماینده ملت رسیدگی به دخل و خرج مملکت است با این وضع ما قادر نیستیم و همین طوری یک چیزی را تصویب می‌کنیم و این کار گتره‌ای می‌شود (احسنت) (بیات ماکو- مخبر کمیسیون باید توضیح بدهد)
رئیس- جناب آقای انواری بفرمایید.
معاون وزارت دارایی- جناب آقای مهندس هدایت تصور فرمودند که وقتی که بودجه کشور به تصویب رسید این دلیل این است که حتماً باید بپردازد وظیفه اولی دولت این است که صرفه‌جویی بکند از مخارج غیرضروری یک مخارجی است که ضروری است و سه قسمت است حقوق است که پرداخت می‌شود مخارج اداری است که باید پرداخت شود یک قسمت مخارج غیر مستمری است اینها پیش‌بینی می‌شود مثلاً ملاحظه بفرمایند وزارت کشور اتومبیل خریداری کرده (مهندس هدایت- آن حتماً پرداخت می‌شود) الان چندین فقره در کمیسیون بودجه تصویب شده تا موقعی که خرج غیرضروری است که پرداخت نمی‌شود اجحاف که نمی‌کند این مبلغی که پیشنهاد کردم از برای مملکت است و اگر تقاضا کردم برای یک مخارجی یک اعتباری به ما بدهید از این جهت است که نمی‌توانیم به اشخاص تعهداتی که داریم بپردازیم ما چی را تقاضا کردیم؟ یک مخارج ضروری برای آبروی کشور و پذیرایی‌ها بودجه در مهرآباد و چه در داخل شهر (مهندس هدایت- بنده که عرض نکردم این کار را نکنید بنده عرض کردم که بودجه‌تان متعادل است) دولت فرض بفرمایید یک مقدارش از جهت ضرب مسکوک است که لازم دارد ما چه چیز غیر لازم را آوردیم تمام این کارها لازم است.
رئیس- آقای مهران
مهران- بنده مخالف هستم.
رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- بنده در ماده دوم عرض دارم در کلیات صحبتی ندارم.
رئیس- آقای فضایلی بفرمایید وقتی موافق نباشد مخالف می‌تواند صحبت کند.
عمیدی‌نوری- آقای مهران مخالف بودند اول نوبت ایشان است.
فضایلی- این لایحه دو ماده دارد و بنده تصور می‌کنم با ماده اول همه آقایان موافق هستند و بنده هم بیشتر صحبت در ماده دوم می‌کنم ولی البته ما در کلیات صحبت می‌کنیم مطالبی را که جناب آقای مهندس هدایت و جناب آقای تعمیدی‌نوری اینجا بیان فرمودند در واقع توضیح این مطلب بود که این لایحه نمودار یک تناقضی است و این تناقض این است که از یک طرف مدعی می‌شویم که بودجه مملکت متعادل نیست و کسر فاحش دارد و از طرف دیگر ما صرفه‌جویی داریم و حتی مخارج جدیدی را هم پیشنهاد می‌کنیم مخارجی را که در بودجه کل مملکتی تصویب نشده بود و در نظر گرفته نشده بود به این مناسبت مخصوصاً می‌خواستم توجه اعضای محترم کمیسیون بودجه را نسبت به یک موضوع بسیار اساسی که راجع به بودجه مملکت در کشور ما هست و مربوط به این دولت نیست جلب کنم بنده با کمال صراحت عرض می‌کنم که در مملکت ما بودجه وجود ندارد، بودجه دروغ است و این موضوع را الان برای‌تان عرض می‌کنم و تشریح می‌کنم این موضوع کسر بودجه‌ای که عنوان می‌شود و تقریباً ما هر سال باید خجالت و انفعال داشتن کسر بودجه را داشته باشیم و هر سال این موضوع تذکر داده بشود یک عنوانی است که دولت‌ها آنچه را که مجلس می‌خواهد و علاقمند است و طرح می‌کند و وضع می‌کند امر مجلس را اطاعت نمی‌کنند و آنچه را که خودشان می‌خواهند آن را خرج می‌کنند به نام کسر بودجه البته ضرورت ایجاب می‌کند که مأمورین خرج مملکت حتی‌الامکان مراقب بعضی از اقلام باشند و صرفه‌جویی کنند اما صرفه‌جویی راجع به چه قلمی می‌شود؟ حقوق را نمی‌شود صرفه‌جویی کرد مزایایی که به کارمندان دولت از لحاظ اتومبیل خرج سفر دادن رفتن به اروپا و برگشتن داده می‌شود آنها آدم دنبالش است هیچ وقت صرفه‌جویی نمی‌شود، اشخاص خودشان هم تمایلاتی دارند و آنچه که در واقع صرفه‌جویی می‌شود آن چیزی است که این مخارج برای خاطر همان خرج‌ها می‌شود یعنی این دستگاه دولت را اداره می‌کنیم و خرج آن را می‌دهیم برای چه برای این که راه ساخته بشود کارهای فرهنگی بشود کارهای کشاورزی بشود و بالاخره عمران و آبادی و تولید بشود آنچه مربوط به حقوق مستخدمین است مربوط به مزایای آنها است مربوط به تجملات است اینها درست انجام می‌شود اما شما یک روز بیایید رسیدگی کنید که این صرفه‌جویی‌ها در چه مورد می‌شود؟ درست در مواردی است که خرج بر می‌گردد به نفع مملکت این خرج برای خاطر راه برای خاطر کشاورزی برای خاطر فرهنگ برای خاطر
مردم و سایر مطالب عمومی که این دستگاه‌ها برای خاطر آن می‌گردد باید بشود ولی نمی‌شود همان است که صرفه‌جویی می‌شود مجلس مطابق قانون اساسی فرمانده خرج است یعنی می‌گوید این مخارج باید بشود یک مقدار مخارج را مجلس می‌خواهد برای این است که به نفع مملکت است یک مقدار مخارج را هم مجلس قبول می‌کند تا این که در نتیجه آن کارهایی که به نفع مملکت است انجام بشود آنکه منظور اساسی مجلس است انجام نمی‌شود و به اسم صرفه‌جویی عقب افتاده می‌شود و نگه می‌دارند خیلی معذرت می‌خواهم البته نظر خاصی نسبت به کسی ندارم ولی ناظرین خرج این قدر اشکال‌تراشی می‌کنند تا نزدیک آخر سال بشود آخر سال هم که شد می‌گویید سال مالی منقضی شد و آن کار انجام نگرفت یعنی راه ساخته نشد مدرسه ساخته نشد فلان کاری که اساسی است انجام نگرفت اما آن چیزی که هرگز صرفه‌جویی نمی‌شود همان جریاناتی است که اشخاصی دنبالش هستند و مجلس هم علاقه خاصی به آنها نداشته است بنده در این مورد می‌خواهم نظر کمیسیون محترم بودجه را مخصوصاً متوجه این موضوع بکنم برای این که این مطلب در مملکت تأثیر دارد اگر دولت‌ها ادعا می‌کنند که کسری دارند از اول این کسرها را بین وزارتخانه‌ها تقسیم کنند از آن دفعه اول آن وزارتخانه‌ها بدانند که چقدر کسر دارند ۳۰ درصد کسر دارند؟ این وزارتخانه کسر خودش را در موقع خود با کم خرج کردن راجع به هزینه‌ها، راجع به اتومبیل، راجع به مسائل تجملی از آنها صرفه‌جویی کنند و یک مقداری را هم معلوم کنند اگر ضرورت ایجاب کند از قسمت‌های عمومی صرفه‌جویی بکنند نه این که تمام صرفی‌جویی‌ها از آن قسمت باشد که به نفع مملکت است و در موردی که به ضرر مملکت است کاملاً خرج بکنند (احسنت)
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی کفایت مذاکرات را پیشنهاد می‌نمایم
اردلان
رئیس- آقای اردلان بفرمایید.
اردلان- آقایانی که ایرادهایی به این لایحه داشتند فرمایشات‌شان را فرمودند و من که پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم بیشتر برای ماده اول است برای این که همه آقایان موافق هستند که حقوق مستخدمین جزء پرداخت بشود (صحیح است) و ما خیلی حرف‌ها داریم که در خود بودجه خواهیم زد همان تبصره هم در حقیقت پیشنهادی است که بنده از ابتدا در بودجه سال ۳۵ کردم که ما دولت را مکلف بکنیم از بودجه تجاوز نکند و این تبصره اثر خودش را کرده و حالا ماه دهم است که این لایحه را می‌آورند و الا اگر آن تبصره نبود از ماه اول هر وزارتخانه‌ای یک پیشنهاد اضافی برای خودش می‌کرد بنابراین آن تبصره هم خیلی مؤثر است و این که گفته شد بودجه کسر ندارد و البته آقایانی که مطلع هستند در همین بودجه کل گفته‌ایم این مخارج را دولت در حدود درآمد بپردازد و اگر توجه بفرمایید بودجه مصرح است بر این که تا پول نداشته باشند خرج نمی‌کنند دولت وقتی پولی داشت خرج می‌کند حالا هم نسبت به ماده ۲ یک توضیحاتی دادند آقایان موافقت بفرمایید که در ماده اول رأی به کفایت مذاکرات بدهیم که قطعاً به اتفاق آرا تصویب می‌شود و در ماده دوم هم اگر ایرادی باشد بگوییم اگر نبود که نظر اکثریت قاطع است.
رئیس- آقای دکتر رضایی مخالف هستید با کفایت مذاکرات؟
دکتر رضایی- بلی
رئیس- پنج دقیقه می‌توانید صحبت کنید بفرمایید.
دکتر رضایی- عرض کنم در این مطلب دلیل مخالفت بنده با کفایت مذاکرات از نظر کلی روی یک حقیقت کلی است و نظری است که اصولاً فکر می‌کنم تا آنجایی که مقدور باشد بهتر است که راجع به این مطالب بحث و شور و مداقه شود ولی در ضمن خواستم از مخالفت استفاده کنم چنانکه در اینجا چندین بار صحبت از کمیسیون بودجه شد و متأسفانه مخبر کمیسیون در اینجا تشریف ندارند و لازم بود که یک توضیح مختصری داده شود از این مخالفت استفاده می‌کنم که یک توضیحی عرض کرده باشم.
رئیس- شما در مخالفت با کفایت مذاکرات اجازه خواستید صحبت کنید ۵ دقیقه در اطراف آن موضوع می‌توانید صحبت کنید.
دکتر رضایی- چشم اطاعت می‌شود دلیل این که بنده با پیشنهاد کفایت مذاکرات مخالفت می‌کنم این است که مطالبی که مربوط به کمیسیون بودجه بود در اینجا توضیح داده نشد و بنده لازم می‌دانم...
رئیس- وقتی که خود ماده اول مطرح شد اجازه بخواهید صحبت بفرمایید.
دکتر رضایی- چشم اطاعت می‌کنم و بنده لذا از آقایان محترم تقاضا می‌کنم فرصتی بفرمایید که مطالبی که راجع به کمیسیون بودجه مطرح شد و گفته شد در اینجا جواب داده شود و ذهن آقایان نمایندگان محترم راجع به آنچه که در کمیسیون بودجه گذشته است روشن بشود چون اعتراضاتی به کمیسیون بودجه در اینجا وارد شد و گرفته شد ولی متأسفانه فرصت جواب به این اعتراضات در اینجا نشد.
رئیس- فرصت خیلی باقی است به شما گفتم این پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات است مواد که مطرح شد بفرمایید.
دکتر رضایی- بنده در تأیید فرمایشات شما عرض می‌کنم.
رئیس- آقا باز دو مرتبه اسم کمیسیون بودجه را نیاورید آقای صارمی شما مخالف هستید یاموافق؟
صارمی- مخالف هستم.
رئیس- آقای مهران موافق هستید یا مخالف؟
مهران- مخالف
رئیس- پس رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافق هستند قیام بفرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه خواهد بود دستور بقیه این لایحه. آقای بهبهانی آقا می‌توانید اول وقت جلسه آینده اگر توضیحی دارید بفرمایید.
(مجلس ۲۵ دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت