مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ اردیبهشت ۱۳۰۶ نشست ۱۰۴

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری ششم

قوانین بنیان ایران نوین

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ اردیبهشت ۱۳۰۶ نشست ۱۰۴

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۶

جلسه: ۱۰۴

صورت مشروح مجلس شنبه ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ مطابق ۱۳ ذیقعده ۱۳۴۵

فهرست مطالب:

۱ - تصویب ورود در شور ثانی لایحه ورزش اجباری

۲ - بقیه شور نسبت به مخبر کمیسیون بودجه راجع به اضافات بودجه سنه ۱۳۰۵ وزارت پست و تلگراف و تصویب آن

۳ - معرفی آقای مصطفی قلیخان بیات به سمت معاونت وزارت فوائد عامه از طرف آقای وزارت فوائد عامه

۴ - قانون بودجه اضافی سنه ۱۳۰۵ وزارت پست و تلگراف

(مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)

(صورت مجلس روز گذشته را آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)

رئیس - آقای افسر

افسر - در عبارت صورت مجلس نوشته بود در باب تعلق ناطق دیروز (راجع به اعتصاب مستخدمین دولتی)

در صورتی که اعتصاب نبود و بنده آنچه تصور می‌کنم در اینجا آقایان نمایندگان لفظ اعتصاب را بی‌مورد تعبیر کرده‌اند. برای این که اعتصاب یعنی دست از کار کشیدن یعنی ما کار نمی‌کنیم تا فلان مقصود ما را انجام بدهید. ولی در این مورد همچو نبود یک تظلم اعتراض‌آمیزی بود که اینجا آمدند و کردند. منتهی تظلم ناپسند و قابل اعتراض بود ولی به نظر بنده مجلس این را اعتصاب ندانسته است که در صورت مجلس نوشته شده است (اعتصاب مستخدمین) چون آقایان آمدند اینجا و حرفشان را زدند و رفتند پی کارشان هر چند کار بدی بود و قابل اعتراض بود ولی از طرف مجلس نوشتن اعتصاب به نظر بنده خوب نیست و بنده موافق نیستم و البته سایر آقایان ناطقین هم عقیده‌شان را اظهار می‌کنند.

رئیس - این اعتراض راجع به صورت مجلس وارد نیست هرچه در مجلس گفته می‌شود در صورت مجلس نوشته می‌شود. (نمایندگان - صحیح است) دیگر صورت مجلس ایرادی ندارد؟

(گفتند - خیر)

رئیس - صورت مجلس تصویب شد.

عده‌ای از نمایندگان - دستور

رئیس - وارد دستور بشویم؟

(گفتند - بلی)

رئیس - راجع به لایحه ورزش اجباری که شور اول آن به عمل آمد بنا شد برای شور دوم آن امروز رأی گرفته شود. حالا رأی گرفته می‌شود آقایانی که شور دوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام کردند)

رئیس - تصویب شد. لایحه اضافات پست و تلگراف مطرح است پیشنهاد آقای عراقی:

(به شرح آتی قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم به ماده اول بودجه اضافی ۱۳۰۵ وزارت پست و تلگراف علی‌حده رأی گرفته شود.

رئیس - (خطاب به آقای عراقی) مقصود موادی است که در ضمیمه نوشته شده؟

عراقی - این پیشنهاد سابق است بعد از آن که منوچهرخان را خارج کردند بنده دیگر عرضی ندارم.

رئیس - پیشنهاد آقای فهیمی

(به ترتیب ذیل قرائت شد)

ماده اول: حقوق = (۱۱۶۰۱ تومان و هشت قران)

ماده دوم: مصارف = (۴۱۴۰۱ تومان و سه قران).

ماده سوم: اعتبارات سال ۱۳۰۵ = (۱۶۶۰۰ تومان).

فهیمی - بنده مسترد می‌کنم.

رئیس - پیشنهاد آقای روحی

(این طور خوانده شد)

پیشنهاد می‌کنم سیم کشی و ایجاد تلگرافخانه در جیرفت کرمان در این لایحه اضافه و علاوه بشود.

رئیس - تشریف که ندارند؟

یکی از نمایندگان - خیر

رئیس - پیشنهاد دیگری هم از ایشان هست که تشریف ندارند. پیشنهاد آقای دشتی

(به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم تجزیه بشود یعنی به قسمت اول که راجع به حقوق و قسمت دوم که راجع به مصارف جداجدا رأی گرفته شود.

رئیس - همین طور هم معمول بوده است پیشنهاد آقای تقی‌زاده.

(این طور قرائت شد)

پیشنهاد می‌کنم مبلغ ده هزار تومان از مجموع مبلغ

مخارج ماده دوم کسر شود.

رئیس - بفرمایید.

تقی‌زاده - بنده در موقعی که مذاکره در کلیات بود این طور استنباط کردم که نمی‌شود وارد در اقلام ضمیمه شد. یک پیشنهادی داده بودم برای کسر به طور کلی به مبلغ صد و پنجاه هزار تومان. در آنجا تا اندازه دلایل خود را عرض کردم ولی بعد معلوم شد که می‌شود داخل در مواد و ارقام شد بنابراین بنده آن پیشنهاد خودم را پس گرفتم. در این ضمن صحبت شد و گفتند که این اقلام هر کدام شاید یک توضیحاتی داشته باشد و اگر نقص هست در این است که بودجه را طوری به مجلس شورای ملی می‌آورند که اشخاصی که در خارج از آن مسبوقند و از ارقام جزء آن مطلعند و توضیحات مفصله هر قلم را می‌دانند که به چه دلیل و به چه جهت که هیچ. ولی آنهایی که نمی‌دانند و فقط این لایحه به طور کلی به دست‌شان می‌رسد و نمی‌دانند توضیحاتش چیست چه بکنند؟ نماینده دولت هم که نبود و توضیحات کافی نداد. رسم است در ممالک دیگر در موقع پیشنهاد بودجه در نطق افتتاحیه هر وزارتخانه تمام جزییات و دلایل هر بابت و فصل و قلم را مفصلاً بیان می‌کنند و وکلا را کاملاً در جریان مطلب می‌گذارند آن هم که نبود لهذا بنده تصور کردم که اگر یک جا صد و پنجاه هزار تومان حذف شود ممکن است یک مسائلی فوق شود و بعضی اقلامی که برای بنده مشکوک است و شاید هم حقیقت لازم باشد آنها هم حذف شود و بعد بیایند بگویند که این اقلام برای این مسأله بود و خیلی هم واجب و لازم بود در صورتی که مجلس آن را رد کرده است این است که بنده حالا این پیشنهاد را کردم و دلیلش را هم عرض می‌کنم:

به عقیده بنده لازم است که بودجه مفصل‌تر از این تقدیم مجلس بشود یعنی دلایل آن باید در مقدمه ذکر شده و اقلام آن ریز داده شود و وزیر مسئول آن کار توضیحات کافی بدهد چون با وجودی که ممکن است مصالحی در هر یک از این اقلام باشد لکن به مناسبت عدم توضیحات و نبودن صورت جزء بنده نمی‌توانم خودداری کنم از پیشنهاد کسر و حالا ناچار به یک دلایل اصولی و اساسی (که یک مختصری هم در موقع پیشنهاد سابق عرض کردم و باید تکرار کنم) عرض کنم بنده به دو جهت با این مخارج مخالف هستم:

یکی چنانکه عرض کردم برای احتراز از تحمیل مالیات جدید بر این ملت برای این که رأی دادن به هر مخارج اضافی در صورتی که چهارچوبه بیست و پنج میلیون را هم بخواهیم محکم نگاه داریم غیر ممکن است و محال و مسلماً محتاج به تحمیل مالیات دیگری خواهیم شد و اگر سال به سال این بودجه‌ها اضافه شود ناچار از بیست و پنج میلیون باید تجاوز کنیم و بلکه سی میلیون هم کافی نمی‌شود و بنده آنچه که فکر کردم راه‌حل و شق دیگرش به نظرم نمی‌رسد که چطور می‌شود بدون پیدا کردن یک محل‌های جدید هر ساله اضافات جدیدی هم قایل بشویم و بالا برویم (نمایندگان - صحیح است) دوم این که با دادن اضافات جدیده هم مخالفم برای این که نمی‌خواهم برای معارف مملکت و امور اقتصادی مملکت همینقدر که حالا خرج می‌شود بشود و بقیه‌اش به سایر مصارف برسد. خیر می‌خواهم هرچه حقوقی که قانون اساسی به ما داده است آنچه که ممکن است سعی کنم و سعی کنیم که از جاهای دیگر بزنیم و روی چیزهای مهم‌تر بگذاریم.

(عده‌ای از نمایندگان - صحیح است) در جواب بنده و آقایانی که همین طور پیشنهادات را کردند همیشه یک مطالبی جواب گفته می‌شود مناقب و فضایل آن کار را شمردن که دلیل و فایده و اهمیت و لزومش این است بنده عرض می‌کنم تمام دلایلی که برای آن کار می‌گویید. من تصدیق دارم ولی دو برابر نمی‌گویم بهش اضافه می‌کنم و می‌گویم ده برابر آنچه هست که گفتید ولی عرض می‌کنم که کارهای

مهم‌تر دیگری برای این مملکت هست که هزار برابر بیشتر از آنها فایده دارد و ما محتاجیم به آنها و باید به آن عمل کنیم و عمل بدون صرف پول غیر مسیر است. مثلاً فلاحت مملکت ایجاد آب. سدبندی و کمک به تنها قوه عامله (نه به قوای مستهلک بلکه به قوای عمل آورنده) که عبارت از رعیت باشد این یک کار لازمی است. ولی از قراری که بنده شنیده‌ام هیچ توجهی در این باب نمی‌شود تنها یک مدرسه فلاحت داریم که آن هم مخارجش کافی نیست و در حال زوال و اضمحلال است بنده این ده هزار تومان را که پیشنهاد کردم البته حق حذف داریم ولی حق نداریم که اضافه بکنیم اضافه هم نکردیم پیشنهاد کردم این ده هزار تومان حذف شود و از روی آرزوی قلبی پیشنهاد کردم که به مدرسه فلاحت تخصیص داده شود.

آن آقایانی که می‌گویند فلان مطلب لازم است و مفید است و بنده هم قبول می‌کنم ولی می‌خواهم بپرسم که این مطالب که می‌فرمایند مهم است و لازم است برای کی و برای کدام درجه از تمول؟ بنده می‌پرسم که چه چیز است که خوب نیست مثلاً فرض کنیم اتومبیل نمره اول، اتومبیل لوکس بنده می‌گویم خیلی خوب است. کیست که بگوید بد است. البته خوب چیزی است...

آقاسید یعقوب - من می‌گویم بد است.

تقی‌زاده - فی حد ذاته خوب است ولی باید این طور پرسید که برای آدمی که تمام بودجه خانه‌اش در ماده پانزده تومان باشد آیا اتومبیل لوکس. خوب چیزی است یا بد؟ آن وقت است که جواب باید داد بد چیزی است یا مثلاً سیم‌کشی میان محمره و عبادان خوب چیزی است. همین طور در خوزستان هم خوب است و سایر کارهایی هم که در آنجا می‌کنند خیلی خوب است. خیلی مفید است خیلی لازم است. ولی البته مجلس شورای ملی تصدیق می‌فرماید که آبیاری در مملکت مفیدتر از آن است...

فرمند - صحیح است

حاج آقا رضا رفیع - کجا صحیح است. آقا؟

تقی‌زاده - وقتی صحبت شد من عرض کردم که مملکت ما فقیر است بعضی از آقایان اینجا اظهار کردند مملکت فقیر نیست و شاید تصور شد که فقیر گفتن به مملکت یک عیبی است با یک ننگی است. خیر. بنده عرض می‌کنم که مملکت ما فقیر است و بدبختانه خیلی هم فقیر است. یک روز اینجا صحبت شد گفتم مملکت مفلس نیست الحمدالله. ولی فقیر است. مملکتی که بانک ندارد کارخانه ندارد فقیر است. یعنی فقیر بالفعل است نه فقیر بالقوه مملکت غنی است بالقوه زیر مملکت پر از معادن مفیده است پر از خزائن است که بعضی محجور است و بعضی را دیگران باز می‌کنند و می‌برند ولی خودمان از این خزائن و ثروت خودمان چیزی نداریم و مملکتمان از این بابت در فقر و فلاکت است ولی مفلس نیست. یکی از نمایندگان گفت که الحمدالله خزانه ما پر است و دولت متمول است بیست و پنج میلیون سی میلیون عایدی داریم اینجا درست قضیه معکوس است که می‌گویند آبادی آنها از پریشانی ما است غنی شدن دولت هیچ رابطی به فقیر مملکت ندارد از همین مملکت پول‌ها را جمع می‌کنند که غنی می‌شوند. بلی اگر مملکت ایران به نسبت ثروت دولت مقایسه شود غنی ترین ممالک دنیا است زیرا از این اسرافات معلوم می‌شود که هیچ مملکتی که صد برابر ماها هم بودجه دارند این درجه و این قدر اسراف نمی‌کنند. یعنی پول‌ها را در جاهایی که مهم نیست صرف نمی‌کنند. مملکت انگلیس هشتصد و سی و پنج میلیون لیره بودجه دارد یعنی چهار هزار و صد و هفتاد و پنج میلیون تومان یعنی بیشتر از صد و هفتاد برابر بودجه ایران بودجه‌اش است در صورتی که نفوس جزیره تنها که بودجه مال او است چهار برابر بیشتر از ایران نیست. ولی با وجود این اگر آقایان ملاحظه کرده باشند و جراید را مطالعه کرده باشند بعد از جنگ در ممالک اروپا یک

نهضت عظیم و فوق‌العاده برای قناعت و امساک پیدا شد و کابینه‌هایی سر این کار تشکیل شد و مجالس شورای ملی برای این کار شاید انتخاب شد. وکلایی انتخاب شدند و آنها یک نقشه جدیدی پرگرام جدیدی طرح تازه‌ای ریختند. حتی بعضی اوقات کابینه‌هایی سر کار آمد و گفتند کابینه تقلیل مخارج که این کابینه شجاع و با همت و جسور است می‌خواهد مخارج مملکت را کمتر بکند. تحمیلات ملت را کمتر بکند. ما غالباً می‌بینم بعضی از وزراء شاید هر وزیری که روی کار می‌آید خیال می‌کند آنچه که در قوه دارد باید مخارج اداره و وزارتخانه خودش را زیاد کند در صورتی که یک وزیری زیاد می‌کند. باید یک وزیر دیگری بیاید و شجاعت داشته باشد و در اینجا بگوید که من آمده‌ام تقلیل بدهم مخارج وزارتخانه‌ام را. اگر یک وزیر خارجه به مجلس می‌آید میل دارد که یک لایحه بیاورد که در اسپانیا یک سفارتخانه جدیدی باز بشود ولی من می‌خواهم یک وزیر امور خارجه بیاید و پیشنهاد کند که سفارت بالکان حذف شود که هیچ لزومی ندارد

حاج آقا رفیع - همه اینها در این ماده است آقا؟...

تقی‌زاده - می‌گویند مالیه منظم شده صندوق پر است مالیه اصلاح شده بنده اول کسی هستم که این اصلاحات مالیه را که از پنج سال قبل تا به حال شروع شده است تحسین می‌کنم و تصور می‌کنم که این یکی از بزرگ‌ترین روزنه‌های نور معدود و محدودی است که به تفضل خداوند بر روی مملکت‌ها باز شده و اگر این چراغ را خاموش نکنند و این اصلاحات را سرنگون نمایند ما هم کم کم به راه می‌افتیم. این مطلب را ایمان دارم ولی ربطی به مسأله ما نحن فیه ندارد اگر پنجاه سال تمام صد میلیون مالیات با نهایت انتظام و عدالت اخذ و با علی درجه نظم و بدون حیف و میل صرف شود و تعیین محل مصرف در دست کسانی باشد که دقت لازم در انتخاب الاهم و فالاهم مخارج داشته باشند و با صرفه‌جویی آن پول را خرج کنند تازه به این یک قدم مملکت پیش نمی‌رود. درست است مالیه منظم است ولی آن کسانی که مسئول نظم مالیه‌اند مسول صرف کردن در محل خوب که نیستند. از این جهت است که عرض می‌کنم مملکت ما فقیر است روز به روز هم فقیرتر می‌شود. برای این که آنچه که از این مملکت بیرون می‌رود دیگر بر نمی‌گردد. درست مثل یک حوضی است که شیرش را باز کنند و رویش آب نباید. با آدم یک همسایه داشته باشد که از این طرف دیوار به آن طرف بعضی چیزها بیندازد و از آن طرف هیچ‌وقت بر نگردد و البته هرچه پشت آن دیوار افتاد همان جا می‌ماند و برنمی‌گردد آب در مملکت خیلی کم است خدا کم خلق نکرده معدن‌ها دست نخورده کارخانه نیست یک مشت ملت فقیر کار می‌کنند سایر مردم مملکت آن را می‌خورند و به این ترتیب روز به روز همه جا ببرد و بعدش تمام می‌شود. برای مالاریا و امراض دیگر و وافورکشی کار مهمی نشده است. اگر امروز یک لایحه بیاید برای ترک وافورکشی با مبلغ صد هزار تومان بنده اول کسی هستم که فوراً رأی می‌دهم. یک وقتی بود در این مملکت خیلی از حقوق ملت دفاع می‌شد و دلسوزی هم می‌شد و دلسوزی هم می‌شد و در این کار یک قدری شاید مبالغه و غلو شد و نتیجه آن این شد که در این کار رآکسیون گردید یعنی برعکس شد دیگر هر وقت کسی در باب حقوق ملت یا فقر ملت حرف می‌زند غالباً گفته می‌شود که شاید به نیت صحیح نباشد لهذا حالا درست به عکس شده یعنی آدم خجالت می‌کشد که بگوید برای این وضع مملکت دلم می‌سوزد برای خارج از تهران دلتنگم ولی چاره نیست باید بنده این را بگویم. که خیلی دلم به این حال می‌سوزد و نمی‌توانم راضی شوم که یک مملکتی آب‌های خوردن آن در کوچه‌ها جاری می‌شود پر از کثافات است اراضی

زراعتی آب کافی ندارد و برای آبیاری قدمی برداشته نشده. بنده می‌خواهم عرض کنم که با این وضع حق نداریم تلگراف بی‌سیم دایر کنیم اگر یک میلیون با دویست هزار تومان برای تلگراف بی‌سیم خرج می‌کنیم باید کفاره آن را صد هزار تومان برای ایجاد برای آب و بستن سدها و آبیاری صرف کنیم.

با وجود این آب‌های کثیف کوچه از هوا پرواز کردن و با تلگراف بی‌سیم حرف زدن بدان می‌ماند که یک کسی از شدت فقر عریان راه برود و یک کلاه پوست بخارایی سر بگذارد. بنده می‌خواهم معتدل باشم اگرچه به این فلاکت مملکت و تباهی عمل آورندگان و استهلاک مستهلکین معتدل نمی‌توان شد ولی باز می‌خواهم معتدل باشم و به قول معروف نبود بر سر آتش میسر که نجوشم این بود که پیشنهاد کردم این ده هزار تومان حذف شود یک جهت عمده‌اش این است که به واسطه حذف این یک رسم و شعاری باشد که مجلس شورای ملی اراده ملت را نشان بدهد در باب جلوگیری از زیاد روی بودجه و صرف پول برای مطالب درجه دوم و سوم و یکی دیگر آرزویی بود که عرض کردم در دل دارم برای تقویت مدرسه فلاحت بنده با اشخاص و حقوق آنها کاری ندارم نسبت به ماده اول هم پیشنهاد نکردم و معترض هم نمی‌شوم راست است که رتبه را سال به سال بالا می‌رود و مستخدمین رتبه‌شان غیر متناسب با کارهای موجود است راست است که زندگی در تهران از روی حساب دقیق روی هم رفته نسبت به هفده سال قبل دو برابر شده ولی حقوق مقامات و مناصب از سه الی شش برابر بالا رفته است ولی من می‌گویم حالا نمی‌شود کم کرد اگر می‌خواهید کم کنید لازم نیست که اشل را کم کنید لازم نیست حقوق را ندهید. همینقدر عهد و پیمان کنید که نگذارید بودجه پیش از این بالا برود. اگر نگذارید بالا برود تا چهار سال دیگر مثل این است که گم کرده‌اید یعنی اگر حالا به مامورین دولت آنقدر می‌دادید که در هشت سال قبل می‌دادید به عقیده بنده کار زیادی کرده بودید حالا هم اگر نگذارید زیاد شود تا چند سال دیگر معتدل می‌شود. بعضی آقایان صحبت کردند که مأمورین دولت و مستخدمین دولت باید آبرومند زندگی کنند ما می‌خواهیم مبل خوب و آبرومند داشته باشیم و در اطاق‌های مفروش خوب بنشینیم و به عقیده بعضی آقایان که زندگی آدم اسم بردند و گفتند ما باید مثل آدم زندگی کنیم ولی ما فکر نمی‌کنیم که نمی‌توانیم مثل یک مملکتی که هر فرد نفوس‌شان شاید دویست برابر ما ثروت دارند زندگی کنیم ما مستخدم یک عده فقیر هستیم که آنها مثل آدم نمی‌توانند زندگی کنند و و مثل حیوانات زبان بسته جزء قوت لایموت ندارند و آبرومندی آنها را هم باید منظور بداریم خدا ایران را برای خلق تهران خلق نکرده است من از همکاران محترم خودم که در مرکز مدافعه حقوق ملت نشسته‌اند تمنا می‌کنم که نه تنها در این بودجه بلکه در بودجه‌های آتیه از مخارج درجه دوم و سوم جلوگیری کرده و وجوه را به مخارج ضروری و درجه اول تخصیص بدهیم و نگذاریم بار ملت برای مخارجی که چندان برای عامه ملت ضرورت ندارد و از آن استفاده نمی‌کنند و بهره نمی‌برند سنگین شود و حق مجلس شورای ملی را از حکومت در مخارج و دخالت کامل در بودجه از دست ندهیم و دوباره به دست بیاوریم و یقین دارم نیت آقایان در این باب پاک‌تر از نیت بنده است و اگر بنده چیزی اظهار می‌کنم گمان می‌کنم مکنونات آنها را اظهار می‌کنم بنده بیش از این عرضی ندارم و در آخر مطلب باز تکرار می‌کنم که عمده قصد مجلس این است که می‌خواهد از مخارج درجه دویم جلوگیری کند و پول را صرف مخارج درجه اول نماید که این یک علامت و شعاری بشود برای کشف اراده ملت و مجلس.

شیروانی (مخبر کمیسیون بودجه) - بنده این طور در

نظر دارم که در موقع تشریف فرمایی آقای تقی‌زاده در دوره پنجم از اروپا ما یک خط مشی تندی داشتیم و با یک شعف و امیدواری از ایشان استقبال کردیم در موقع ورودشان هم بنده در نظر دارم که شخصاً با ایشان یک موقعی عرایضی کردم و عرض کردم که حضرتعالی با آن سوابق درخشانی که در مملکت دارید و ماها با نهایت امیدواری انتظار قدوم‌تان را داشتیم. در این موقع موقع آن رسیده است که پیشاپیش ما حرکت بفرمایید و ما هم در عقب برای یک اصلاحات اساسی (و همین قبیل مسائلی که اظهار می‌فرمودند) حرکت کرده یک اقداماتی بکنیم ولی متأسفانه در دوره پنجم رویه آقای تقی‌زاده آن طوری که ما حالا با نهایت امیدواری می‌بینیم شروع شده است نبود و ما هم مأیوس بودیم ولی عجالتاً بنده می‌بینم که حقیقت ایشان یک تصمیمی اتخاذ کرده‌اند که در مسائل اساسی قدم پیش بگذارند و با آن عقیده عالی که ایشان دارند و اطلاعات کافی و بالاخره یک عقیده پاک و بی‌آلایشی همه موفق شویم که در عقب سر ایشان برسیم به این مسائلی که فرمودند یکی از مسائلی که بنده خودم در دوره پنجم شاید مبتکر بودم با دومین شخصی بودم مذاکره مفصلی در بودجه مملکتی است شاید نظر مبارک خود آقا باشد که بنده دو سه جلسه در بودجه مملکتی حرف زدم و بالاخره عقیده داشتم که باید در یک چیزی که اجازه خرج یک ساله است هرچه ممکن است و می‌دانیم بگوییم و اگر هم نتوانیم آن عقیده را اقدام کنیم و پیش ببریم مخصوصاً در جلسه سابق هم فرمودند که کفایت مذاکرات در صورتی که کاملاً حرف‌ها در بودجه زده نشده باشد صلاح نیست و اشخاص مجبورند پیشنهاد کنند و در پیشنهاد خودشان صحبت کنند این البته یک نظر خیلی صحیحی است و هر وقت که بودجه مملکتی به مجلس آمد بنده معتقدم که تمام این مسائل باید اظهار شود لیکن این لایحه که الان در دست هست لایحه بودجه مملکتی نیست این لایحه مربوط است به یک تعهداتی و خرج‌هایی در ۱۳۰۵ که یک قسمت آن خرج شده و یک قسمت هم تعهد شده است در حقیقت از ضمایم یک بودجه تصویب شده است که به طور یک دوازدهم و چهار دوازدهم ما پرداخته‌ایم و حالا فقط آورده‌ایم که آن فرمالیته پارلمانیش را انجام دهیم. بنابراین با این که فرمایشات آقای تقی‌زاده اغلب صحیح بود ولی باید ذخیره بشود برای موقعی که بودجه مملکتی در دستور بیاید و ایشان هم دامنه مذاکرات‌شان را امتداد بدهند کمیسیون بودجه هم امیدوارم طوری بودجه را بیاورد که نظریات صائبه آقای تقی‌زاده اقلاً یک قسمتی از آنها تأمین شده باشد. در اینجا فرمودند بودجه که بنا شد یک اضافاتی بر او تحمیل شود از روی منطق باید یک اضافه مالیاتی در مقابل آن پیش‌بینی شود. همین طور که عرض کردم اگر ما یک اضافه بودجه آورده بودیم به مجلس و یک محلی هم نداشتیم البته باید یک مالیاتی در مقابلش وضع کنیم ولی این اضافه بودجه نیست. نه این که بودجه کل مملکتی در ۱۳۰۵ به علاوه این لوایح اضافی هیچ احتیاجی به مالیات جدید ندارد بلکه یک اضافاتی هم بابت همان سنه ۱۳۰۵ در خزانه مملکتی موجود داریم پس محتاج به وضع یک مالیات جدید نیستیم. در اینجا یک مسائل کلی فرمودند که تمام صحیح است، توسعه فلاحت تهیه آپ، تعمیم معارف از این قبیل. ولی البته نماینده محترم تصدیق می‌فرمایند که تمام اینها را ما با این پیشنهاد یعنی با ده هزار تومان پول نمی‌توانیم انجام دهیم، البته همان طور که عرض شد وقتی بودجه ۲۵ میلیونی بودجه ۳۵ میلیونی یا اعتبار راه آهن را به مجلس آوردیم با یک پیشنهاد جا به جا کردن خرج و یک پیشنهاد در اشل ممکن است یک اصلاحات معارفی، یک اصلاحات فلاحتی بتوانیم بکنیم ولی در یک لایحه گذشته که هیچ ارتباط به بودجه ندارد ده هزار تومانش را ما کسر کنیم این نمی‌تواند معارف و فلاحت ما را اصلاح کند آبیاری کنیم

تهیه آب کنیم و بالاخره این اصلاحات را با ده هزار تومان پول انجام دهیم. اینجا فرمودند که الاهم فاالاهم را باید در نظر داشت و مخصوصاً توسعه تلگراف ایران را به منزله کلاه پوست بخارایی برای سر یک نفر برهنه تعمیر کردند...

تقی‌زاده - تلگراف بی‌سیم را عرض کردم.

مخبر - بلکه تلگراف بی‌سیم را بنده در اینجا باید این اشتباه را رفع کنم. آقای تقی‌زاده مسبوق هستند که استقلال همان طور که بنده در اینجا یک روز عرض کردم به کلمه و حرف نیست و الفاظ و اینها نیست استقلال مربوط است به یک لوازمی که باید یک مملکتی آنها را داشته باشد و او را مستقل بگوییم. ایران تا امروز استقلال تلگرافی نداشت هر وقت ما رفتیم یک تلگراف در یک موقع معینی که عجله داشتیم برای مملکت بکنیم گفتند سیم نیست. سیم دست خارجه است این کلمه هنوز به گوش ما می‌رسد که سیم دست خارجه است...

مدرس - خوب آقا اجازه ندهید.

شیروانی - اجازه بفرمایید. ما موقعی می‌توانستیم دعوی کنیم که در مملکتمان استقلال تلگرافی داریم که یکی از لوازم مهم استقلال مملکت ما است که بتوانیم از بی‌سیم دنیا استفاده کنیم. از با سیم دنیا استفاده کنیم. خارجه هم به ما نگوید سیم نیست بالاخره در این مملکت یک حرف‌های خوب گاهی زده می‌شود ولی متاسفانه عمل در عقب سرش نبود. عجالتاً بنده و رفقای بنده که در کمیسیون به این لایحه رأی دادیم معتقد هستیم که ایجاد تلگراف بی‌سیم و امتداد سیم ایران به دو سرحد مهم یکی به سرحد شمال و یکی به سرحد شمال غربی ایران یکی از مسائل حیاتی است و معتقد هستیم که از آبیاری هم خیلی مهم‌تر است بالاخره ما باید از اسارت تلگرافی نجات پیدا کنیم ما امروزه از نقطه نظر تلگراف اسیر بم و با این صد و سی هزار تومان یا دویست هزار تومان می‌توانیم رفع این اسارت را بکنیم بیست و دو سال در این مملکت حرف زدند و عمل نکردند فرمودند باید یک دولت تقلیل مخارج بیاید و شجاعت کند و خرج مملکت را کند و یک مارهایی که نافع بشود انجام دهد بنده این نظریه را کاملاً تصدیق می‌کنم که باید یک رجال شجاعی در این مملکت پیدا شوند و یک قدم‌های بزرگی برای اصلاحات بردارند ولی با این حرف‌ها نمی‌شود مملکت را اصلاح کرد به عقیده بنده کمیسیون بودجه یک رشادت به خرج داد و در مقابل آن رشادت دیدید چه وضعیاتی عرض اندام کرد. و بالاخره ما باید در روی بودجه مملکتی یک صرفه‌جویی‌هایی بکنیم زیرا با پنج قران بالا و پایین می‌توانیم چند صد هزار تومان صرفه‌جویی کنیم با حذف یک مقدار مشاغل زیاد وزارتخانه‌ها می‌توانیم صرفه‌جویی کنیم. با حذف یک مقدار مخارج بی‌ربط می‌توانیم صرفه‌جویی کنیم این بودجه می‌آید و شالوده آن هم اشل است قدم اول را ما برداشتیم و این شجاعت را کردیم و تکمیل این شجاعت را از آقای تقی‌زاده و رفقای ایشان انتظار داریم فرمودند ما باید اشل را نگذاریم و اشل را لازم نیست پایین بیاوریم بنده تصور می‌کنم با اطلاعات کاملی که نماینده محترم دارند جلوگیری از بالا رفتن بودجه یا بالاخره خیلی هم تقلیل در مخارج و صرفه‌جویی نه یک عائله و نه یک جامعه و نه یک مملکت را به یک ترقیات فوق‌العاده نمی‌رسند به واسطه این که تجربه شده است در زندگی‌های شخصی خیلی صرفه‌جویی نتیجه عالی ندارد اقتصادیون همیشه می‌گویند باید سعی کرد دخل را زیاد کرد و کم کردن خرج نه یک شخص و نه یک تاجر و نه یک مؤسسه و نه یک جامعه را به جایی نمی‌رساند مثلاً جلوی این بودجه را بگیریم که بالا نرود فردا می‌خواهیم یک کارخانه قندسازی درست کنیم این البته مستلزم ازدیاد بودجه است و باید بودجه را اضافه کرد. پس به عقیده بنده این صحیح نیست زیرا بالاخره

از بالا رفتن بودجه اصلاحات اقتصادی بکنیم می‌توانیم آب یاری بکنیم. می‌توانیم مدرسه فلاحت را توسعه بدهیم پس آقای تقی‌زاده از بالا رفتن بودجه نباید ترس و واهمه داشته باشند بلکه بنده معتقدم که اگر خواستم این قبیل اصلاحات را بکنیم مالیات که سهل است از راه قرض هم که باشد باید قرض کرد و اصلاحات لازمه را به عمل آورد و در عین حال در یک مواقعی هم از یک مخارج صحیحی باید بکاهیم و بالاخره به قول یکی از رفقا ما که در کمیسیون بودجه تصمیمی گرفته‌ایم و آن تکان دادن اشل است این البته یک عده اشخاص ناراضی ایجاد می‌کند و محل گفتگو نیست خلاصه این که فرمایشات آقای تقی‌زاده تمام صحیح و منقی است ولی البته تصدیق می‌فرمایید که جای او در این لایحه نیست. زیرا این لایحه‌ای است که مدتی قبل دولت تهیه کرده و حالا برای تصویب به مجلس آمده است و ربطی هم به بودجه ۱۳۰۶ ندارد و از حذف این ده هزار تومان هم ما نمی‌توانیم تمام کارهای خوب را بکنیم خوب است آقا عجالتاً تامل بفرمایند تا آن لایحه مأخذ مخارج دولتی که فعلاً لایحه‌اش به مجلس آمده است مطرح شود آن وقت نظریات خودشان را بفرمایند تا یک صرفه‌جویی‌های صحیحی از این راه بتوانیم بکنیم بودجه مملکتی هم می‌آید به مجلس بودجه را که دولت پیشنهاد کرده با بودجه که کمیسیون بودجه تنظیم کرده است خدمت‌شان می‌گذاریم صرفه‌جویی‌هایی که ما توانسته‌ایم در کمیسیون بکنیم به نظرشان می‌رسانیم در آنجا بنده کاملاً موافقم که ایشان هم هر نوع صرفه‌جویی که در بودجه کل مملکتی به نظرشان می‌رسد بفرمایند که در نتیجه آن صرفه‌جویی‌ها به مصرف فلاحت و استخراج معادن و تمام کارهای عام‌المنفعه برسد.

رئیس - این کسر از ماده دو باید بشود.

تقی‌زاده - بلی

رئیس - پس می‌ماند برای وقتی که رسیدیم به ماده دو عجالتاً نسبت به ماده اول ضمیمه دیگر پیشنهادی نیست.

مدرس - بنده یک پیشنهادی عرض کرده‌ام.

(پیشنهاد مزبور به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم حقوق دکتر کسر شود و به باقی رأی گرفته شود.

رئیس - آقای مدرس

مدرس - سابقاً هم گویا عرض کرده باشم که بین این وزارتخانه با سایر وزارتخانه‌ها هیچ فرقی نیست وزارت فوائد عامه اشخاص ضعیف و فقیر و پنج تومانی و شش تومانی خیلی دارد اگر بنا شود دکتر مجانی در این وزارتخانه گذارده شود سایر وزارتخانه‌ها اولی هستند لهذا بنده عقیده‌ام این است از جهت این که فرق در وزارتخانه‌ها نباید گذارده شود حقوق این دکتر کسر شود و به باقی رأی داده شود.

رئیس - آقای مخبر

مخبر - بسته به نظر مجلس است ولی از قرار معلوم این پیشنهاد شده است.

مدرس - اگر رد شده است مسترد می‌دارم. ولی رأی نمی‌دهم.

رئیس - سابقاً مسترد شده است. (خطاب به آقای مدرس) استرداد می‌فرمایید؟

مدرس - بلی پس می‌گیرم ولی رأی نمی‌دهم.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده اول ضمیمه به مبلغ ۱۱۳۰۵ تومان. آقایانی که موافقند قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای تقی‌زاده که از ماده دوم ده هزار تومان کسر شود. آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد. رأی می‌گیریم به ماده دوم به مبلغ چهل و یک هزار و سیصد و چهل و چهار تومان و سه قران. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اکثر قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به ماده سوم به مبلغ صد و شصت هزار و ششصد تومان آقایان که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب برخاستند)

رئیس - تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به مجموع ماده واحده که مجموع هر سه ماده است قرائت می‌شود.

(این طور خوانده شد)

ماده واحده - وزارت مالیه مجاز است بودجه اضافی ۱۳۰۵ پست و تلگراف را که مبلغ آن بالغ بر دویست و سیزده هزار و دویست و پنجاه تومان و یک قران می‌باشد بر طبق صورت ضمیمه پرداخت نماید

رئیس - آقایانی که ماده واحده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. تبصره اول

(اینطور قرائت شد)

تبصره ۱ - مؤسساتی که در این صورت پیش‌بینی شده و هنوز تأسیس نشده است بودجه آنها از محل اعتبار ۱۳۰۶ و از تاریخ تأسیس آن پرداخته خواهد شد

رئیس - آقایانی که تبصره اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. تبصره دوم

(به مضمون ذیل قرائت گردید)

تبصره ۲ - وزارت پست و تلگراف مکلف است دفتر مرکزی پست را از ساعت چهار قبل از ظهر تا هشت بعد از ظهر دائماً به ترتیب کشیک دایر نماید.

رئیس - پیشنهاد آقای احتشام‌زاده.

پیشنهاد می‌کنم تبصره دوم به طریق ذیل اصلاح شود:

تبصره دوم - وزارت پست و تلگراف مکلف است دفاتر پست مرکز و ولایات را صبح و عصر دایر نماید.

رئیس - آقای احتشام‌زاده

احتشام‌زاده - بنده اصولاً موافقم که برای آسایش و رفاهیت عامه دفاتر پست صبح و عصر تشکیل شود ولی عقیده ندارم که ما در قانون ساعات کار یک وزارتخانه را معین کنیم دیگر این که برحسب اختلاف فصول این قضیه دچار اشکال می‌شود بعضی اوقات هست که ساعت هشت سه چهار ساعت از شب گذشته هست و در این وقت اصولاً بی‌فایده است که دفاتر پست باز باشد به این جهت بنده معتقدم که این قضیه را به اختیار خود دولت بگذاریم که با رعایت احتیاجات تعیین وقت بکند و به طور کلی دولت مکلف باشد که صبح و عصر دفاتر پست را دایر کند ولی ساعات کار موقوف به نظام‌نامه است از این جهت بنده این پیشنهاد را کردم.

مخبر - این که فرمودند این امر به اختیار دولت باشد عرض می‌کنم تا به حال به اختیار دولت بوده است که وضعیتش این طور شده است آقایانی که در خارج رفته‌اند اطلاع دارند که پست و تلگراف و تلفن و این قبیل مؤسسات عمومی تمام بیست و چهار ساعت از روی کشیک دایر است بنده نمی‌دانم که مقصود نماینده محترم از این پیشنهاد چه چیز است؟ اگر برای این است که زحمتی برای اعضا فراهم نشود که اینها به طور کشیک کار می‌کنند و بالاخره فرمودند به شب برمی‌خورد خوب

آقا در ساعت دو یا سه از شب گذشته می‌خواهند کاغذهای خودشان را به پست بدهند بالاخره زندگانی از طلوع آفتاب تا غروب نیست و تمام بیست و چهار ساعت باید زندگانی کرد ما که مرغ نیستیم همین که غروب شد برویم توی لانه و البته این یک قدم اصلاحی است که برای این وزارتخانه برداشته شده و خوب است نماینده محترم پیشنهادشان را مسترد فرمایند.

رئیس - آقای ارباب کیخسرو که عضو کمیسیون نیستند. آقای دشتی.

دشتی - به عقیده بنده یک قسمت خیلی خوبی که در این لایحه است همین تبصره است بالاخره اوقات پست هم مثل دوایر دولتی شده ساعت چهار قبل از ظهر می‌آیند تا ظهر و البته اشخاص مختلفه محتاجند که از صبح تا دو سه ساعت از شب گذشته کاغذ بدهند کسی نیست که کاغذ آنها را بگیرد بنابراین این تبصره خیلی خوب و اسباب رفاهیت عامه هست و هیچ اشکالی هم ندارد.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای احتشام‌زاده آقایان موافقین قیام فرمایند.

(معدودی قیام نمودند)

رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای ارباب

(به مضمون ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم تبصره دوم حذف شود.

رئیس - آقای ارباب

ارباب کیخسرو - در موقعی که بنده در اصل موضوع عرض کردم آقای مخبر اهمیت پست را اظهار فرمودند البته اهمیت دارد ولی بنده نمی‌دانم چطور سایر ادارات دولتی نباید اهمیت داشته باشد اگر بنا است که باز باشد تمام وزارتخانه‌ها باییستی صبح و عصر باز باشند آیا احتیاج مردم به وزارت مالیه با سایر وزارتخانه‌ها کمتر است از این وزارتخانه؟ خیر و این که فرمودند در تمام نقاط اروپا تمام شبانه‌روز پست و تلگراف و تلفن دایر است عرض می‌کنم بلی تلگراف و تلفن هست ولی پست این طور نیست زیرا پست در مواقع معینی حرکت می‌کند اینجا هم صندوق‌های پست هست کاغذها را در آنجا می‌ریزند دیگر این که اینجا نوشته‌اند از صبح تا ساعت هشت بعد از ظهر آنجا باشند تصور بفرمایید ماه رمضان است اجزاء باید از چهار قبل از ظهر در آنجا حاضر باشند؟ پس هر فصلی یک اقتضایی دارد به علاوه مقصود این است که در ساعات معین رفع احتیاج مردم بشود و البته این مربوط به نظام‌نامه است و دولت به هر نحو ه مقتضی بداند طوری می‌کند که رفع احتیاج بشود. همین قدر که احساسات آقایان این بود که باید ساعت کار طوری بشود که رفع حوایج عامه را بکند کافی است والا ذکر این ماده در این قانون دخالت در اجراییات است و وظیفه ما نیست و بالاخره آنچه که وظیفه ما است آن را عقب می‌اندازند و آنچه وظیفه ما نیست داخل در آن می‌شوند. بنده عقیده‌ام این است که این تبصره حذف شود و موکول شود به نظامنامه که خود دولت معین می‌کند.

رئیس - رأی می‌گیریم به تبصره دوم (رأی قطعی است) آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس - تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به ماده واحده با دو تبصره با ورقه

آقایانی که تصویب می‌کنند اوراق سفید می‌دهند.

(اخذ و استخراج آراء به عمل آمده نتیجه به قرار ذیل حاصل شد)

ورقه سفید علامت قبول ۵۲

ورقه کبود علامت رد ۹

رئیس - عده حضار ۸۹ با ۵۲ رأی تصویب شد.

اسامی موافقین - آقایان: افخمی - دکتر طاهری - حاج میرزا حبیب‌الله امین - دکتر لقمان - سید کاظم یزدی - آقازاده سبزواری - محمدهاشم میرزا افسر - فرهمند - ذوالقدر –

میر ممتاز - جوان شیر - وکیل طباطبایی - فرشی - محمدولی میرزا - دکتر رفیع امین - ابراهیمی - لیقوانی - سهراب خان ساگینیان - یحیی خان زنگنه اعظمی - آقاعلی زارع - معظمی - وزیری - نگهبان - ملک - ایرج‌پور تیمور - خواجوی - سید حسین آقایان - میرزا عبدالباقی - حیدری - اعتبار - یاسائی - حاج علی‌اکبر امین - جلایی – شریعت‌زاده - اسفندیاری - فومنی - مرتضی قلیخان بیات – طباطبایی‌دیبا - حاج آقا رضا رفیع - دولت شاهی - میرزا ابراهیم امام جمعه اهر - ثقه‌الاسلام بروجردی - حاج آقارضا مهدوی - زوار فرمند - غلامحسین میرزا مسعود - میرزا عبدالله خان وثوق مفتی - محمود رضا - ابوالحسن خان ثقه‌الاسلامی - ملک مدنی - دکتر سنگ - شیروانی.

اسامی مخالفین - آقایان: حق‌نویس – سلطان‌محمد خان عامری - سید یعقوب - امیراسدالله خان عامری - میرزا حسن آیت‌الله‌زاده - تقی‌زاده - فیروزآبادی - امیرتیمور کلالی - میرزا جواد خان خویی.

رئیس - آقایان موافقند چند دقیقه تنفس داده شود.

جمعی از نمایندگان - صحیح است

(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)

وزیر فوائد عامه - آقای مصطفی قلیخان بیات را به سمت معاونت کل وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه به مجلس شورای ملی معرفی می‌کنم.

جمعی از نمایندگان - صحیح است

رئیس - بقیه دستور امروز معین نشده است چیزی که حاضر هست...

معاون وزارت معارف - بنده استدعا می‌کنم لایحه شورای عالی معارف ولایات که لایحه‌اش از کمیسیون گذشته است جزء دستور شود.

رئیس - مخالفی ندارد؟

(گفتند - خیر)

رئیس - راجع به کلیات مخالفی نیست؟ آقای بامداد

بامداد - موافقم

رئیس - آقای دادگر

دادگر - موافقم

رئیس - آقای شیروانی

شیروانی - عرضی ندارم.

رئیس - باید رأی گرفته شود به شور در مواد عده برای رأی کافی نیست در خارج هم بیش از سه نفر نیستند هفت نفر برای رأی لازم است بنابراین جلسه را ختم می‌کنیم لایحه می‌ماند برای روز سه‌شنبه بعد هم خبر کمیسیون راجع به تلگراف بی‌سیم. آقای عراقی

عراقی - از اعضاء کمیسیون فوائد عامه یک نفر کم است خوب است اجازه بفرمایید در جلسه آتیه انتخاب شود

رئیس - سایر کمسیون‌ها هم کسری دارند روز سه‌شنبه که اکثریت حاصل شد عرض می‌کنم که روز پنجشنبه انتخاب کنند.

(مجلس مقارن ظهر ختم شد)