مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۹۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۹۱
مذاکرات روز شنبه نهم شهر شوال المکرم ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشبنه ۷ شوال ۱۳۲۵ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
آقا سید حسین – رفتم خدمت جناب ناصرالملک یک عده بودند که خیلی اوقات را برایشان تلخ کرده بودند و چنین اظهار می‌داشتند که جناب وزیرمالیه در کمیسیون بودند ومخصوصا اسامی رایادداشت کرده‌اند که کسر نمایند بعضی هم اعتراض بر بعضی از وکلا که در کمیسیون بوده‌اند از قبیل جناب وثوق‌الدوله داشتند و حال آنکه نفع این ترتیب راجع بعموم ملت است و تمام ملت که در مقام ترقی وتمدن هستند از این ترتیب رضایت دارند چنانچه امروز انجمن محترم حسینی و جمعی در مسجد حامع بودند واز هر انجمنی هم چند نفر بودند و خیلی هم اظهار رضایت مندی می‌کردند این اشخاص که این اعتراضها را می‌کنند اکثر هیچ حقوق ندارند گویا محرک داشته باشند این اشخاص هرچه خواستند فتنه در این مملکت برپا کنند نتوانستند حالا می‌خواهند موجبات رنجش خاطر جناب رئیس الوزرا و اعضای کمیسیون مالیه را فراهم نمایند وحال آنکه خدمتی که رئیس الوزرا کرده‌اند هیچکس نکرده و حال توهین بایشان می‌نمایند.
رئیس- نشنیده‌ام که جسارتی کرده باشند.
آقا سید حسین – خیر خیلی سخت گیری کرده‌اند و از اینگونه اشخاص باید جلوگیری شود والا اگر اینطور باشد هیچ کاری پیشرفت نمی‌کند.
رئیس- یک کاغذی بمن رسید که اشخاصی که مواجب آنها بخرج بیوتات آمده است بانها گفته‌اند که مواجب شما قطع شده است و خواستند بیایند به مجلس شکایت کنند مجلس کی مواجب اینها را قطع کرده است چیزیکه هست بجمع مخارج دولتی آمده است این یک کرور تومان و پنج هزار خروار غله بطور مقاطعه بشخص سلطان داده شده است منتهی پیش هشتصد هزار تومان کسری بود چون حالا ملت چیزی ندارد گفتند این سیصد هزار تومان کسری را که مخارج بی محل بوده نشود والا مواجب فراش خانه و آبدارخانه و غیره را کسی قطع نکرده است چرا باید این القاآت بشود.
آقا سید حسین – بلی اینها غرض دارند و القاء شبهه شده است و میگویند که این کارها از روی غرض شخصی شده است و حال آن که کمیسیون مالیه نماینده مجلس است واین مسئله هم ربطی بوزیر مالیه ندارد باید از این اشخاص جلوگیری شود.
رئیس- این اشخاص که این کارها رامیکنند اگر مقصودشان این است که یک براتی نوشته شود و تمبر چسبیده شود وغرض شان پول نباشد ما هم حرفی نداریم اگر مقصود پول گرفتن است همین است که معین شده است اگر در جایی محلی سراغ دارند معین نمایند والا از نیست چه می‌خواهند.
وکیل الرعایا- مالیه ملت باید بمصرف امنیت برسد اشخاصی که خدمت به مملکت می‌کنند ذی حقند که حقوق ببرند والا این اشخاص که میگویند حقوقشان بریده شده بگویید تمام را من قطع کرده‌ام منتها آنها دسته بندی می‌نمایند و دشمن را قوت می‌دهند خوب است بودجه طبع شده منتشر شود تا بدانند این مالیات را چه اشخاصی می‌دهند و چه اشخاصی می‌برند و ما چطور اصلاح کردیم حالا اگر صلاح میدانید تمام طبع شود والا این فقراتی که کم وکسر شده طبع شود تامردم بدانند چه اشخاصی می‌بردند و حالا غرض آنها چیست؟
رئیس- من هیچ کار باین جزئیات ندارم فقط می‌گویم نیست اگر فقط باسم قانع هستند هر قدر می‌خواهند بنویسند واگر پول می‌خواهند همین است که معین شده است.
آقا میرزاابوالحسن خان – این کاری که مجلس کرده بتصویب دولت و ملت بوده وما فقط محض رضای خدا و آبادی مملکت این کار را کردیم آیا خوب است همان طور مثل سابق در سال هفت کرور کسر محل داشته باشند و از خارجه قرض کنند حال اگر وزیر مالیه صلاح نمیدانند اظهار کنند.
رئیس الوزراء- این مطلب موضوع بحث نیست که ما گفتگو کنیم معلوم است که یک مبلغ کسر داریم باید جرح و تعدیل شود تا محل آن پر شود مقصود از این گفتگو این است که از این فتنه انگیزی ها باید جلوگیری شود.
آقا سیدحسن تقی زاده – مکرر گفته‌ام و باز هم می‌گویم که در مجلس کنفرانس و نطقهای بلیغ مهیج خیلی از برای بیداری ملت خوب است اما مجلس بایست که مسئول وضع قوانین باشد اگر در آذربایجان انقلابی عارض شود پس ازمذاکرات زیاد ما میگوییم باید رجوع شود بوزارت داخله حالا هم میگوییم ما وزیر داخله داریم و محل اعتماد ما است باید تمام هم خود را مصروف بدارد که مملکت را منظم نماید و حال اینکه انقلابات این شهر هنوز رفع نشده است که وکلا آسوده مشغول کار خود باشند و اگر از وزیر بد گفته می‌شود در مجلس شکایت می‌کنند نمیدانیم باید چه جواب بگوییم گمان من این است باید وزرا یک اندازه راضی شوند که بعضی از ملت از آنها رنجش حاصل نمایند و قوانین را جاری نمایند واگر اینطور باشد که کسی رنجش حاصل نکند می‌بایستی که ما نه عدلیه داشته باشیم ونه هیچ وزراتخانه چرا بعلت اینکه در هر مطلبی که میانه دو نفر یا زیادتر گفتگو باشد لابد یکی از طرفین خواهد رنجید حالا اینهاییکه میگویند حقوقات کسر شده اگر این شورش را عمله و سایرین نمایند حق است که ما جواب بدهیم اما اگر قشون این شورش را بکنند یا یک طبقه از نوکربابها شورش را بکنند ما باید از چشم رئیس آنهاببینیم پس این گفتگوی بیوئات با اعلیحضرت است که قدغن فرمایند این گفتگوها نشود اگرمیگویند خیر خواهیم گفت که سالی سی هزار تومان از برای مخارج شخص سلطنت معین شده مابقی آنها را خودمان می‌دهیم و علاوه آن طوری که آقا میرزا ابوالحسن خان گفتند این جرح و تعدیل بتصویب دولت و مجلس و ملت شده و قانونیت دارد باید مجری شود هر کس هر چه می‌خواهد باید از شاه بخواهد.
رئیس الوزراء- از این صحبت معلوم می‌شود که موضوع صحبت دسته بندی بود ولی اینکه بنده عرض کردم مسئله قانونی بود اینها که می‌خواهند دسته بندی کنندمسلم است که قوه جبریه می‌خواهد که جلوگیری شود ولی آنهایی که اذهان عوام را مشوب می‌کنند باید از آنها جلوگیری شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – با هیئت وزرا است که نگذارند.
آقا میرزا محمود – مسئله تلگرافخانه بنا بود روز شنبه مذاکره شود امروز جناب وزیر مالیه هم تشریف دارند.
رئیس الوزراء – بلی امروز صورت آنرا به کمیسیون مالیه داده که مذاکره شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – یک سئوال می‌خواستم بکنم میگویند پنج نفر از اجزاء گمرک از بلژیکیها تجدید کنترات کرده‌اند و چند نفر هم بدون کنترات مشغول هستند.
رئیس الوزراء- آنکه میگویید چند نفر بدون کنترات هستند باید تحقیق کنم وجواب بدهم.
میرزا ابوالحسن خان – مسیونوز و مسیو پریم بنا بود بروند مسیو نوز که رفت چطور شد که باز مسیوپریم سرکار است و هر دو مواجب می‌برند.
رئیس الوزرا - آنها که بی کنترات هستند چند نفر از آنها رفته‌اند در خصوص آنهایی که کنتراتشان تجدید شده در کمیسیون مالیه هم مذاکره شد که فعلا لازم است آنها باشند که اداره گمرک بکلی بهم نخورد در باب مسیونوز و مسیوپریم آن روز هم مذاکره شد که به مسیونوز پول ندهند بنا بود بتوسط وزیر امور خارجه اطلاع داده شود اما در باب مسیوپریم چون اشکالی پیش آمد بواسطه اینکه از وکلی مسیونوز بود برای رسیدگی حساب و سفارت بلژیک هم سفارش کرده بود که این مدت قلیل را نقض نکنیم حالا باید رسیدگی بحساب شده ترتیب آنرا بدهیم و جواب آن مسئله را هم بعد از تحقیق عرض خواهم کرد.
وکیل التجار – در مسئله مسیونوز از بابت مواجب که می‌گیرد تحقیق شده حالا مقصود بنده این است که از تاریخی که از مجلس مرخصی او داده شده باذن کی این پول راداده‌اند و باید از عهده این پول برآیند.
رئیس الوزراء- بر دهنده تقصیری نیست زیرا مادامیکه کنترات باقی است باید بدهند تقصیر در اینجا است که چرا نقض نشده است حالا تحقیق می‌کنم ببینم چرا اطلاع نقض کنترات را نداده‌اند و پول را هم گفتم ندهند.
آقامیرزا محمود – زمانیکه وزارت امورخارجه باعلاء السلطنه بود علناً گفتند که با سفیر بلژیک گفتگو شده که بموجب کنترات نامه فصل ۲ دیگر حق گرفتن این پول را ندارند.
رئیس الوزرا - ماحصل آنکه باید در این باب توضیحات از وزارت امور خارجه خواسته و تحقیق شود که چرا وزارت امور خارجه تا حال اطلاع نداد است و از بابت مسیو پریم بجهاتی بنده مصلحت میدانم که تا وقتیکه مسئول حساب است این پول داده شود.
آقا سید حسن تقی زاده – اینکه آقا میرزا ابوالحسن خان اظهار داشتند و جواب داده شد که نمیدانم چند مرتبه همین طور شده که در مجلس یک مطلبی سئوال شده وکابینه که روی کار بوده گفته‌اند نمیدانم با این حال چطور ما می‌توانیم به کابینه جدید مطمئن شویم این است که عرض می‌کنم کابینه سابق مثل سایر افراد ملت است باید معلوم شود که هر کدام از آنها خیانتی کرده‌اند مجازت شود اگر گفته شود که مجازات ادارات معین نیست عرض می‌کنم که مجازات یک نفر وزیر امور خارجه را که خیانت کرده باشد همه ملت میدانند که چیست؟
رئیس الوزرا - آن پنج نفر را بنده صلاح می‌دانستم که کنترات شده ولی در باب مسیونوز نمیدانم که چرا نقض کنترات را نکرده‌اند اینست که باید تحقیق کنیم و جواب بدهیم.
اسدالله میرزا – در مسئله مسیونوز از قراری که اطلاع داشتم اطلاع نقض کنترات اوداده شده که برود و یکسال مواجب او را بدهند آنهم بعد قرار شد که پس از دادن حساب صحیحاً این مبلغ داده شود حالا رئیس الوزراء می‌فرمایند هنوز اطلاع نقض کنترات داده نشده است خیلی محل تعجب است دیگر از چند ماه قبل در روسیه مشغول انتخابات بودند و حالا از قراری که مستفاد می‌شود انتخاب تمام و مجلسشان دو روز است افتتاح شده بواسطه رابطه بین پارلمانها لازم استکه تلگراف تبریکی بشود واین خود وسیله بزرگی از برای ترقی ملل و آبادی مملکت است.
رئیس- باید برای تمام پارلمانها بشود یا آنجا تنها.
اسدالله میرزا – تنها برای دوما زیرا که آنجا تازه افتتاح شده است.
رئیس- سایر جاها هم همینطور است.
اسدالله میرزا – آنجا منفصل شده بود و مثل آن دومای سابق هم نیست و آن دفعه که افتتاح شد تلگرافی از اینجا شد و خیلی هم اسباب ازدیاد و مودت شد در حقیقت آنجا دوباره افتتاح شده نه اینکه مثل سایر پارلمانها تجدید انتخاب شده باشد.
رئیس- گمان نمی‌کنم اینقدرها لزوم داشته باشد همان دفعه اول کفایت است.
حاج محمد اسمعیل آقا- عقیده بنده هم همین است که همان دفعه اول کفایت است.
آقا میرزا محمود – بموجب نظامنامه قرار است که هر مطلبی را که یکی از وکلا مطرح می‌کند باید پانزده نفر با او همراه باشند
(جمعی هم گفتند که ما هم در این مسئله با شاهزاده هم رای هستیم.)
رئیس- عرض کردم اگر بملاحظه تجدید انتخاب پارلمان باشد باید برای پارلمانها تبریک بگوییم اما اینکه فقط برای روسیه باشد گمان نمی‌کنم آنقدر لزوم داشته باشد.
آقا سید حسن تقی زاده – از این کلمان چنین معلوم می‌شود که فرقی بین دولت روس و دوما نیست اگرچه متحدند ولی از جهة اینکه پارلمان است و در صراط حریت و آزادیست با سایر پارلمانها جهت اتحاد و رابطه تام دارد منتها آنها مشغول تعمیر یک نقطه هستند و مامشغول نقطه دیگر و در میانه آنها یک عده از مسلمانان و وکلای ایشان است پس هر چه ما باتحاد نزدیک تر بمرکز اعتدال بشویم بهتر است.
رئیس- حال این مطلب باشد برای مجلس دیگر.
رئیس الوزراء – اینجا مذاکره شده بود که ازبرای نظم و رفع اختلافات هر چه زودتر باید جلوگیری شود این مطلب صحیح است و استقرار آن بپول است و یک اندازه از بودجه امسال بمصارف لازمه خرج شده بآن طوری که بودجه آمده بود بمجلس و خوانده شد بسیار خوب و صحیح بود حال برای مخارج لازمه فوق العاده و چیزهاییکه رخ می‌دهد البته پولی لازم است و نمی‌خواهیم که از مالیه امسال گرفته شود تاباز اختلالی در او پیدا شود اگر صلاح بدانند از اشرفی موجودی قدری برای اینگونه مخارج گرفته شود و بعدبجای او می‌گذاریم.
آقا میرزامحمود – چرا اشرفی‌ها را حال خرج می‌کنید که ارزانست مالیات یزد نوشتند حاضر است بخواهند و همچنین مالیات گلپایگان اینها را بگیرید خرج کنید.
رئیس الوزراء- فقط یک یزد این طور است آنهم معلوم نیست تا دستوالعملها نرود و مخارج محلی ملعوم نشود نمی‌شود گرفت خرج کرد حال این مخارج فوق العاده که گفته شد صورت جزئش بکمیسیون مالیه ارائه می‌شود و خلاصه آن بمجلس خواهدآمد.
اسدالله میرزا – می‌شود فهمید چه قدر اشرفی موجوداست.
رئیس- تقریبا سیصد و هفتاد و هشت هزار تومان است.
حاجی محمداسمعیل آقا – اینکه می‌فرمایید بجهة مخارج لازمه بتصویب مجلس خرج می‌شود باید ببینیم این مخارج فوق العاده است یا خیر.
رئیس الوزراء – بلی فوق العاده است مکرر گرفته شد که بجهة استقرار امنیت و قوه قهریه یک پولی لازم است مثلا امروز باید یک عده سوار و سرباز برای امنیت گیلان روانه شوند باید یک پولی بآنها داده شود تا بروند استقرار نظم آنجا را داده برگردند واینها هم ساخلوی دائمی نیستند موقتی است.
وکیل التجار – در بودجه یک اندازه برای مخارج فوق العاده منظور شده است و علاوه باید مخارج فوق‌العاده معلوم شود که چیست بطور ابهام نباشد.
رئیس الوزراء – البته دروقت لزوم معلوم خواهد شد و آن فوق العاده که در بودجه معین شده فوق‌العاده معمولی است اما این که حال گفته شد فوق العاده است.
مستشارالدوله – در بودجه مملکتی یک مبلغ بجهت مخارج فوق العاده منظور شده است و از مال امسال هم که یک اندازه برای مخارج لازمه در اول سال برداشته شده است خوبست وزارت مالیه صورت آن را بدهند تا معلوم شود که چه قدر است تابه نسبت آن تجویز و تصویب شود.
رئیس الوزراء – مشغول آن صورت هم هستیم که از جنس و نقد معین شود حالا هم نمی‌گویم که به آن اندازه تصویب شود بلکه بجهت مخارج فوق العاده که اتفاق می‌افتد اگر کلی باشد مثلا باندازه پانزده هزار تومان البته بمجلس اطلاع خواهم داد ولی اگر چهار پنجهزار تومان باشد برداشته شود آنوقت یکدفعه صورت آنرا می‌دهیم غرض این است که اگر صلاح است این را تصویب نمایند.
صدر نطنزی- بقایای پارساله را از حکام قرار بود بگیرند چرا اقدام نمی‌شود.
رئس الوزراء- اگر بخواهید این مسئله را هم بدانید در وزارت مالیه مشغول رسیدگی حساب حکام هم هستند.
وکیل الرعایا- شاهزاده عین الدوله از این اظهاراتی که نمودند بفعلیت رسید یا نه محض قول بوده.
رئیس – جواب تلگراف ایشان داده شد و ضمنا هم اشاره شد که ترتیب اثر بر اقوالشان بنمایند تلگرافیست از ثقةالملک از کردستان رسیده قرائت شود
تلگراف قرائت شد و مشتمل بود بر اظهار همراهی و وطن خواهی واینکه مبلغ پانصد و کسری از حقوق دیوانی خودم را بملت تقدیم کردم.
رئیس- در جواب اظهار امتنان شده و گفته شد که ملت حقوق شما را بخودتان برگرداندند
(جمعی هم از وطنپرستی ایشان اظهار امتنان نمودند.)
رئیس- دیروز و دیشب را اقداماتی در باب فارس شده و آنچه لازم بود در اینخصوص با وزیر داخله مذاکره شد حال این تلگرافیست از شیراز قرائت می‌شود. قرائت شد قریب باین مضمون:
- بتوسط حجةالاسلام آقا سید محمد جعفر عرض تمام اصناف شیراز این است که ما بیچاره‌ها چند ماه است راحتی نداریم و عیال واطفال ما جرأت بیرون آمدن نداند و دیگر قوه کاسبی نداریم اگر قوه مجریه هست پس کو اگر مجلس دادخواهی می نماید چرا نمی‌نماید و ما اشخاصی نیستیم که پول گرفته برای کسی داد و فریاد کنیم ما چیزی نمی‌خواهیم مگر امنیت و کسانی هستیم که در هیچ آشوب و شورش فارس داخل نبودیم البته جواب تظلم ما را وکلای محترم زودتر خواهند داد.
- اصناف شیراز.
تلگراف دیگر از شیراز قرائت شد که مشعر بود بر اختلاف بین شیعه و سنی در بندر لنگه و ظهور موجبات اغتشاش امنیت آنجا و رفع انقلابات را خواستگار بودند
آقا میرزا فضلعلی آقا – از قرار معلوم آنچه را که از یزد بانجمن تبریز نوشتند اگر صلاح است قرائت شود بتحریک مشیر حاجی محمدتقی را کشتند و یزد هم خیلی مغشوش است فکری بحال آنجا بشود.
فخرالسادات – بگذارید از مسئله شیراز نتیجه گرفته شود چند ماه است که داد و فریاد می‌کنیم کسی بداد ما نمی‌رسد حالا چند روز است که می‌خواهند حکومت معین کنند بطفره و تعلل می‌گذرد آخر نه آنها هم مسلمانند باید امنیت داشته باشند.
رئیس- الان وزیر داخله می‌آیند بمجلس همین مطلب مذاکره و تمام خواهد شد.
فخرالسادات – آخر یک نتیجه در این شش ماهه معلوم شود در امنیت و نظم فارس مردم دیگر بتنگ آمدند.
رئیس الوزراء – پریشب را که مشغول همینکار بودیم ودیروز را هم که تعطیل بود باز مشغول همین مسئله بودیم حالا هم همینطور.
آقا سید حسین – آن مطلبی را که گفتم از روی اطلاع بود بی‌مأخذ نبود باید جلوگیری شود تا اسباب فساد نشوند.
رئیس- خو وزیر که اظهار نکردند مجلس هم عاجز نیست جلوگیری خواهد شد.
آقا سید حسین – اینها محرک دارند که بشخص وزیر مالیه با آن زحمات توهین میکنندباید بقوه جبریه آنها را دفع کرد.
رئیس- لازم بگفتن نیست البته جلوگیری میشودنه هیئت وزرا دراینموقع اظهار عجزی کردند ونه مجلس عاجز از اقدامات است البته در هر موقع آنچه که لازم باشد اقدام خواهدشد.
وکیل الرعایا- این اشخاصی که اینکارها را می‌کنند اول مخالف قانون هستند و کسانی که مخالف قانون هستند باید آنها را مجازات سخت کرد و دیگر اینکه از طرف مجلس بتمام ولایات اعلان بشود که هر کس دسته بندی کند و بگوید که ما فلان مطلب را قبول نداریم آنها را سیاست و مجازات سخت باید کرد و گوش باین حرفها نباید داد.
لسان الحکما – عرضم راجع به صغری و کبری است که هیچ نتیجه نداد آن اظهاریکه وزیر مالیه فرمودند که مخارج لازمه در پیش و پولی لازم است جوابی صحیحا داده نشده است.
رئیس الوزراء – گویا آن مطلب را تصدیق فرمودند
(اکثر گفتند بلی تصدیق شد)
اسدالله میرزا – اکثر این انقلابات و اغتشاشات برای این است که مجازات در کار نیست مثلا حاکم زنجان را کشتند هیچکس از اشرار مجازات نشد و همچنین مسئله استرآباد از قراری که شنیده‌ام از روی تحقیق انقلا آنجا فقط برای نبودن حکومت بود که مدتیست حاکم قادر آنجا نیست و همچنین شیراز همینقدر که شنیدند علاء الدوله حاکم است یک اندازه ساکت شدند باز چون دیدند که طول کشیده و علاءالدوله هم می‌گوید که من نمی‌روم اشرار بنای سرکشی راگذاشتند عقیده بنده این است که از امروز هیئت وزرا را بعجله روانه دارند بهمین نحو سایر جاها هر چه زودتر جلوگیری کنند که بعد اسابب زحمت حاصل نشود.
(مجلس ختم شد).